NL 1 li a Ili 0347
"u |
| | 18
"m
CURSUS COMPLETUS,
SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIF ORMIS, COMMODA, OECONOMICA,
QNIN 5. PATRUM, DOCTORUM SUIFTORUMQUE ECOLESTASTICORUM,
SIVE LATINORUM, SIVE GRJECORUM,,
QUI AB EVO APOSTOLICO AD TEMPORA INNOCENTH III (ANNO 19216) PRO LATINIS ; ET CONCILII FLORENTINI (ANN. 1439) PRO GIUECIS FLORUERUNT :
RECUSIO CHRONOLOGICA OMNIUM RUE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICJE TRADITIONIS PER DUE IPRIMA - : ECCLESLE SJECULA,
JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLI$ CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUAM DILIGEN- E TER CASTIGATA ; DISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS, VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA; OMNIBUS. OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QUAE TRIBUS NOVISSIMIS SZECULIS DEBENTUR ABSOLUTAS DETECTIS, AUCTA; INDICIBUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS SIVE AUCTORES ALICUJUS MOMENTI SUBSEQUENTI-. À BUS, DONATA ; CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGULARUM PAGINA- RUM MARGINEM SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNA- TA; OPERIBUS CUM DUBIIS, TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VERO TOUGSMURERUUS. IN ORDINE AD TRADITIONEM ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ;
*
C
piv y,
ME '
Wu E DE »
DUCENTIS ET AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIBUS AUCTORUM SICUT ET OPERUM, ALPHASETICIS, CHRONOLOGIGIS, STATI-
STICIS, SYNTHETICIS, ANALYTICIS, ANALOGICIS, IN QUODQUE RELIGIONIS PUNCTUM, DOGMATICUM, MORALE, LITUR-
'GICUM, CANONICUM, DISCIPLINARE, HISTORICUM, ET GUNCTA ALIA SINE ULLA EXCEPTIONE; SED PRAESERTIM - DUOBUS INDICIBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS, ALTERO SCILICET RERUM, QUO GONSULTO, QUIDQUID
NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM UNUSQUISQUE PATRUM, NE UNO QUIDEM OMISSO, IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT, UNO INTUITU CONSPICIATUR; ALTERO SCRIPTURZE SAGCRZE, EX QUO LECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET IN QUIBUS OPERUM SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM S. SCRIPTURAS VERSUS, A PRIMO GENESEOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT:
| - EDITIO ACCURATISSIMA, CAETERISQUE OMNIBUS FAGILE ANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR CHARAOTERUM NITIDITAS, e. - — Q€HARTJE QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETAS, |. TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGL4E DECURSU CONSTANTER . — — SIMILIS, PRETII EXIGUITAS, PRJESERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CHRONOLOGICA, Es . SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUM, PRIMUM AUTEM . IN NOSTRA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS ET MSS. AD OMNES JETATES, LOCOS, LINGUAS FORMASQUE $, PERTINENTIBUS, COADUNATORUM.
SERIES LATINA.
IN das PRODEUNT PATRES, DOCTORES Ubri ET ECCLESLE LATINE. À TERTULLIANO AD INNOCENTIUM III:
ACCURANTE J.-P. MIGNE,
-Hiibliotheese Cleri universe, ; SE. CURSUUM COMPLETORUM IN. SINGULOS SCIENTLE GuMDR du nr RAMOS EDITORE.
& s
PATROLOGLE LATINZ! TOMUS CXLVIII.
PARISIIS,
(APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCCESSORES, IN VIA DICTA AVENUE-DU-MAINE, 189, OLIM CHAUSSÉE DU-MAINE, 197.
* A X
PST
PATROLOGLE
CURSUS COMPLETUS,
SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,
OMNIUM SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE. ECCLESIASTICORUM,
SIVE LATINORUM, SIVE GRJECORUM,
QUI AB EVO APOSTOLICO AD TEMPORA INNOCENTI III (ANNO 1916) PRO LATINIS ET CONCILII FLORENTINI (ANN. 1439 PRO GIUECIS FLORUERUNT :
RECUSIO CHRONOLOGICA OMNIUM QU/JE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLIC/E TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIMA ECCLESLE S/ECULA,
JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLI8 CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUAM DILIGEN- TER CASTIGATA; DISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS, VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA; OMNIBUS OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QUZE TRIBUS NOVISSIMIS SJECULIS DEBENTUR ABSOLUTAS DETECTIS, AUCTA ; INDICIBUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS SIVE AUCTORES ALICUJUS MOMENTISUBSEQUENTI-
BUS, DONATA ; CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGULARUM PAGINA-
RUM MARGINEM SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIRUS, ADORNA-
TA; OPERIBUS CUM DUBIIS, TUM APOGRYPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN ORDINE AD TRADITIONEM ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ;
DUCENTIS ET AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIBUS AUCTORUM SICUT ET OPERUM, ALPHABETICIS, CHRONOLOGICIS, STATI- STICIS, SYNTHETICIS, ANALYTICIS, ANALOGICIS, IN QUODQUE RELIGIONIS PUNCTUM, DOGMATICUM, MORALE, LITUR- GICUM, CANONIGUM, DISCIPLINARE, HISTORIGUM, ET QGUNCTA ALIA SINE ULLA EXCEPTIONE; SED PRJESERTIM DUOBUS INDICIBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS, ALTERO SciLIGET RERUM, QUO GONSULTO, QUIDQUID NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM UNUSQUISQUE PATRUM, NE UNO QUIDEM OMISSO,
IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT, UNO INTUITU CONSPICIATUR; ALTERO SCRIPTUR/E SACRAZE, EX QUO LECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET IN QUIBUS OPERUM SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM S. SCRIPTURE VERSUS, A PRIMO GENESEOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT:
'EDITIO ACCURATISSIMA, CJETERISQUE OMNIBUS FAGILE ANTEPONENDA, SI PERPENDANTUH CHARACTERUM NITIDITAS, CHART/E QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORREGCTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETAS, TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGIZE DECURSU CONSTANTER SIMILIS, PRETII EXIGUITAS, PRZESERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET GCHRONOLOGICA, SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSGCULORUMQUE HAGCTENUS HIC ILLIC SPARSORUM, PRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS ET MSS. AD OMNES ZETATES, LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM.
SERIES LATINA. IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESLE LATINJE A TERTULLIANO AD INNOCENTIUM III:
ACCURHANTE J.-P. MIGNE,
WPibliothecze Cleri universze, SIVE CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTLE ECCLESIASTICAE - RAMOS EDITORE.
PATROLOGLE TOMUS CXLVIII. SANCTI GREGORII VII EPISTOLZE ET DIPLOMATA. PONTIFICIA. — TOMUS UNICUS.
PARISIIS,
APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCCESSORES, IN VIA DICTA AVENUE-DU-MAINE, 189, OLIM CHAUSSÉE DU-MAINE, 127.
1878
GrrcHy. — Ex Tvpis PauLI DuPoNT, 12, viA.DicTA. BAc-p'AsNiEnxs. — 1198, 10-78,
S/ECULUM XI
S. GREGORII VII
ROMANI PONTIFICIS
EPINTOLE ET. DIPLOMATA PONTIFICIA
ACCEDUNT
PROLEGOMENA ET APPENDICES AMPLISSIM E
E
VETERUM ET RECENTIORUM MONUMENTA PERPLURIMA GREGORII VII APOLO- GETICA, VEL ZETATEM EJUS ILLUSTRANTIA, COMPLECTENTES
ACCURANTE J.-P. MIGNE,
BIBELIOTHEC/E CLERI UNIVERS/E SIVE
CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTIA ECCLESIASTICIEE RAMOS EDITORE
——— áo 9-0 9 À—— ——
TOMUS UNICUS
—— iQ
PARISIIS,
APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCCESSORES, IN VIA DICTA AVENUE DU MAINE, 189, OLIM CHAUSSÉE-DU-MAINE, 127.
1818
SAECULUM XI
ELENCHUS
AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOC TOMO CXLVIII CONTINENTUR
S. GREGORIUS VII PAPA
Operum pars prima. — Begistrum. Col. 983 Operum pars secunda. — Epistole extra Registrum vagantes. 643 Operum pars tertia. — Concilia Romana. j 749 Appendix prima. — Opera a nonnullis Gregorio VII aseripta. — Commen- tarius in VII psalmos poenitentiales, — Fragmentum expositionis in Matthoeum. 823 Appendix secunda. — Wiberti antipapae epistola. 825 Appendix tertia. — Monumenta Gregoriana. 843
E ANNO DOMINI MLXXXV. QRGOR ^t E rr WM
eS. GREGORIUS VII
PONTIFEX ROMANUS
PROLEGOMENA.
ELOGIUM EX MARTYROLOGIO ROMANO.
Salerni depositio beati Gregorii septimi, Ecclesie libertatis propugnatori ac defen- soris acerrimi.
LEGENDA EX BREVIARIO ROMANO.
LrcTIO 1v. Gregorius Papa septimus, antea Hilde- A lendas Maii, anno Christi millesimo septuagesimo
brandus, Suanz in Hetruria natus, doctrina, saneti- .tate, omnique virtutum genere cumprimis nobilis, — mirifice universam Dei illustravit Ecclesiam. Cum ''* parvulus ad fabri ligna edolantis pedes , jam littera- "Ürum inseius luderet, ex rejectis tamen segmentis illa Davidiei elementa oraculi, Dominabitur a mari usque ad mare, easu formasse narratur, manum 5, pueri ductante Numine : quo significaretur ejus fore amplissimam in mundo auctoritatem. Romam deinde —. profectus, sub proteetione saneti Petri educatus est. v Juvenis Ecclesi: libertatem a laieis oppressam , ac ^. depravatos Eeelesiasticorum mores vehementius do- ens, in Cluniacensi monasterio, ubi sub regula san- eti Benedicti austerioris vitae observantia eo tempore maxime vigebat, monachi habitum induens, tanto "pietatis ardore divina majestati deserviebat, ut a sanetis ejusdem coenobii patribus Prior sit electus. Sed, divina providentia majora de eo disponente in salutem plurimorum, Cluniaeo eductus Hildebran- dus, Abbas primum monasterii sancti Pauli extra muros Urbis electus, ac postmodum Romana Eecle- si; Cardinalis ereatus, sub summis Pontificibus Leone Nono, Victore Secundo, Stephano Nono. Ni- eolao Seeundo, et Alexandro Secundo, praecipuis muneribus et legationibus perfunctus est, sanctis- simi et purissimi consilii vir a beato Petro Damiano nuneupatus. A Vietore Papa Secundo legatus a la- tere in Galliam missus, Lugduni episcopum Simo- niaca labe infectum ad sui criminis confessionem miraculo adegit, Berengarium in Concilio Turonensi ad iteratam hzresis abjurationem compulit : Ca- dolai quoque schisma sua virtute compressit. Lrcr10 v. Mortuo Alexandro Secundo , invitus et moerens unanimi omnium consensu,,decimo Ka- ParRoL. CXLVIII.
tertio, Summus Pontifex electus, sicut sol effulsit in domo Dei : nam potens opere et sermone, Ecclesia- sticze disciplinae reparan?ze, fidei propagandae, liber-
tati Eeclesia restituenda, exstirpandis erroribus et
corruptelis tanto studio incubuit, ut ex Apostolorum eetate nullus Pontificum fuisse tradatur qui majores pro Eeclesia Dei labores molestiasque pertulerit, aut qui pro ejus libertate acrius pugnaverit. Aliquot provineias a Simoniaea labe expurgavit. Contra Hen- rici imperatoris impios conatus, fortis per omnia athleta, impavidus permansit, seque pro muro do- mui Israel ponere non timuit, ac eumdem Henricum, in profundum malorum prolapsum, fidelium commu- nione regnoque privavit, atque subditos populos fide ei data liberavit.
Lscrr0 vr. Dum Missarum solemnia perageret , visa est viris piis columba e coelo delapsa, humero ejus dextro insidens, alis extensis caput ejus velare : quo significatum est, Spiritus saneti afflatu, non humanz prudentice rationibus ipsum duci in Eeele- sia regimine. Cum ab iniqui Henriei exercitu Roma gravi obsidione premeretur, exeitatum ab hostibus incendium signo crueis exstinxit. De ejus manu tan- dem a Roberto Guiscardo duce Northmanno ere- ptus, Cassinum se contulit, atque inde Salernum ad dedieandam Ecclesiam sancti Matthaei. Apostoli con- tendit. Cum aliquando in ea civitate sermonem habuisset ad populum, aerumnis confectus in mor- bum incidit, quo se interiturum praescivit. Postrema morientis Gregorii verba fuere : Dilexi justitiam, et odivi iniquitatem, propterea morior in exsilio. Innu- merabilia sunt que vel fortiter sustinuit, vel, multis coactis in urbe Synodis, sapienter constituit vir vere
sanctus, criminum vindex, et acerrimus Ecclesia 1
11 S. GREGORIUS VII PAPA. 12
defensor. Exactis itaque in Pontificatu annis duo- A tem miraeulis elarus, ejusque sacrum corpus in decim, migravit in ccelum anno salutis millesimo — Cathedrali Basilica Salernitana est honorifice con- octogesimo quinto, pluribus in vita et post mor- ditum.
SANCTI GREGORII VII ACTA.
(Apud Borrawp, Maii tom. V, die 25, pag. 568.)
COMMENTARIUS PRJEVIUS.
$ I. Laudatores et defensores defuncti, Vita a Paulo B bus Magdeburgensibus et Chronieis Turingensibus :
Bernriedensi scripta, Acta pontificalia triplicia.
Sanctissimus et generosissimus Pontifex Roma- nus Gregorius septimus, antea dietus Hildebrandus, defunetus 25 Maii ann. 1085. praefuit universe Ec- clesizte annos duodecim, mensem unum; et dies qua- tuor; scilicet inchoandos a die 22. Aprilis anni 1073. uti evidenter liquet ex. decreto electionis infra pro- ponendo. Erraverunt enim, qui solum 25 die dicti mensis electum volunt, sumpta errandi occasione a Catalogis, in quibus decessoris, triduo ante istam eleetionem defuncti, obitus eum depositione con- funditur. Hie. plurimas in vita passus est persecu- tiones, et adhue. post mortem calumnias. Sed non defuerunt ejus innocentia, et pro Ecclesia Dei pro-
Marianus etiam Scotus, ejusque Continuator Dode- chinus, et ab hoe productus Stephanus Episcopus Halberstatensis, qui causam Gregorii fortissime contra Heinricum Regem egit: deinde S. Ansel- mus Archiepiscopus Cantuariensis, cujus Aeta de- dimus 21. Aprilis : Bertoldus Constantiensis et Paulus Bernriedensis, de quibus mox agimus : Dommnizo Presbyter, in Vita Comitisse Mathildis, libris duobus carmine eonseripta; Leo Ostiensis, in Chronico Casinensi, ad annum 1086. . deducto; Bruno in Historia belli Saxonici; S. Gebehardus Archiepiscopus Salisburgensis, et S. Gebehardus Episcopus Constantiensis, et qui eorum Vitas scri- pserunt, quas suo tempore dabimus 16. Junii et 27.
pugnanda fortitudinis ae justitiae acerrimi defenso- C Augusti; denique, aliis omissis, Bernaldus Pre-
res: inter quos censeri possunt Cardinalis Caesar Baronius et Jacobus Gretserus : ille quidem in An- nalibus suis. Eeeiesiasticis, in quibus res ejus gestas per singulos annos deducit ex scriptoribus maxime cocvis, et Conciliis sub eo habitis, atque Registro epistolarum ejus in undecim libros distincto : Gre- tserus vero Tomo 2. Defensionis Controversiarum Cardinalis Bellarmini, propugnans eum eontra va- rios hujus temporis sectarios, potissimum libro 4. €. 13. ac dein illustri Apologia, in qua quinquaginta testes adducit, qui suis scriptis res gestas hujus S. Gregorii proponunt, et contra adversarios defen- dunt. ^
2. Horum primus est S. Anselmus Episcopus Lu. D
censis, proximo post obitum sancti Pontificis anno vita functus; qui contra Guibertum Antipapam, pro defensione Gregorii legitimi Pontificis Romani, li- brum scripsit. Secundus testis est auctor Vitze dieti S. Anselmi, domestieus Presbyter Pcnitentiarius : quam Vitam nos ad diem ejus natalem 18. Martii illustravimus, Suecedunt Acta Vaticana apud Baro- nium ad annum 1073, et Acta publica electionis, quz infra. proferuntur. Dein allegantur antiqui Hi- storici seu Chronologi, inter quos est Lambertus Schafnaburgensis, De rebus gestis Germanorum, sed solum deductis ad annum 1077. et Pontificatus S. Gregorii quartum : tum Paulus Langius in Chro- nieo Citizensi, cum adductis testimoniis ex Annali-
sbyter Constantiensis, cujus opuscula ex Ms. Ra- tisbonensi edita sunt a dieto Gretsero, et fere spe- ctant ad defensionem rerum aS. Gregorio gestarum ; et maxime Apologeticus et Epistolae ejus pro Deere- tis S. Gregorii, quas etiam. erudite exposuit Chri- stianus Lupus inter Synodorum generalium ae pro- vincialium Decreta et Canones, integro libro seu parte quinta. Subjunxit illis omnibus przlaudatus Gretserus Gregorii VlL. Vitam, electionem et res gestas, ex libro quarto Onuphrii Panvinii De varia creatione Summi Pontificis, et ex Bibliotheca Bava- rica. Istaee omnia apud illum videri possunt, edita Ingolstadii anno 1609. ubi is anno sequenti vulgavit Apologiam pro Cardinale Baronio, in qua aliquot capita spectant controversiam in eausa S. Gregorii motam; uti euriosus lector ibidem reperiet. Dignus etiam est qui legatur Franciscus d'Enghien, Ordinis Predieatorum S. Theologie Licentiatus, edito no- vissime libro cui titulum fecit, « Auctoritas Sedis Apostolieze pro Gregorio Papa VII. vindicata adver- sus Natalem Alexandrum ejusdem Ordinis Doctorem Theologum, » inter selecta Historic Ecclesiasticae Capita, seculi 1r parte 3, usque adeo sus profes- sionis oblitum, ubi de Gregorio agit, ut vel ea sola causa potuerit commeruisse gravissimam, qua libri ejus omnes fulminati sunt, censuram Innocentii Pa- pe XI.
3. Nos, omnibus aliis omissis, damus hie primo
13 PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 14
loco Vitam S. Gregorii a Paulo Bernriedensi scri- A temporis gesta annotavit, subjunxitque pro &ppen-
ptam. Fuerat hie Paulus Canonicus Ecclesic Rati- sponensis, sed, ab Henrico IV. in exilium actus, in ecenobio Bernried recens fundato habitum Ordinis Canonieorum Regularium suscepit; cirea annum 1120. ab Udalrico Episcopo Passaviensi (qui rexit dictam Ecclesiam ab anno 1091. usque ad ann. 1124) Presbyter consecratus, et elapsis ab hujus Episcopi obitu septem annis, absolvit hane Vitam, circa an- num 1131. Gretserus, qui eamdem una eum Apolo- gia pro Cardinale Baronio edidit, arbitratur « Pau- lum, eum Rome esset, familiarem fuisse Callisto II Papae, » qui sedit a die 4. Februarii an. 1119. usque ad 12. Decembris anni 1124, et confirmavit funda- tionem ccenobii Bernriedensis an. 1122, quando po-
tuit hac de causa Paulus Romam profectus fuisse : B
qui infra n. 11. adducit « Callistum Papam narrare consuetum quod Episcopus simoniacee eleetus non valuerit recitare Gloria Patris et Filii et Spiritus sancti. » Ita deinde, n. 16, ait « Joannem, Camera- rium olim Alexandri II Pontificis, narrare solitum » quod precibus S. Alexandri febris ardens depulsa sit: atque ita hinc inde inserit varia miracula, tem- pore vitae patrata : sed n. 104. « quae ad sepulerum "ejus ezlitus faeta, vel quce fieri dicunt religiosiores quique Romani, illis qui viciniores sunt/ percensenda reservat. » Sub finem tamen n. 114. addit « superla- tam narrationem duorum miraeulorum, Salerni cz- litus patratorum. » Ex quibus colligimus summam ab Auctore adhibitam diligentiam , ut aecurate om- nia traderet : quod unusquisque etiam poterit colli- gere, si quae addimus Annotata perspexerit, contu- leritque eum reliquis Auctoribus, item epistolis Gre- gorii et Synodis tune habitis. Etenim plane conve- niunt omnia; maxime ubi de Simoniacis et Nicolaitis seu Clerieis fornicariis agendum fuit. B. Petrus Da- mianus passim etiam illos Nieolaitas appellat, quo- rum faeta se odisse ait Christus in S. Joannis Apo- calypsi e. 2; et de quibus epistola S. Ignatii ad Trul- lenses, sed a posteris interpolata, hae leguntur : « Fugite immundissimos falsi nominis Nicolaitas, amatores libidinis, malos calumniatores. »
4. Ceterum in hisce Actis deest Prafatio, quam adfuisse innuunt prima verba. Omissa etiam a Paulo
sunt que in Berengarii damnatione a S. Gregorio [)
peraeta fuerunt; et paucioribus explicantur qua in obsidione Romana, ab Henrico sepius resumpta, re- latu et scitu digna acciderunt. Ad haec historiam, non Chronicon texere intendens Auctor, non curavit temporum ordinem scerupulose servare; nec etiam quid quoque Pontificatus sui anno in celebratis Sy- nodis egerit explicare. Congruum itaque duxi Acta Pontificalia triplieia subjungere : quorum prima col- ligemus ex Bertholdo Constantiensi, qui, ut infra habetur n. 18, ab Ottone Episcopo Ostiensi et Legato Sedis Apostolieze, ae postmodum Summo Pontifice et Urbano II. dicto, Presbyter creatus est anno 1684 in festo S. Thoma Apostoli, id est quinque mensibus ante obitum S. Gregorii; qui et ipse singula sui
dice ad Chronicon Hermanni Contraeti usque ad an- num 1100.. Eodem tempore, nec minus certa, si et certiori scientia, scripta sunt Acta qua Centius Camerarius (idem, ut putat Ciaeconius, qui an. 1216. creatus Pontifex, sumpsit nomen Honorii III.) re- tulit in Codicem censuum Romane Eeclesize, prc- grandi volumine asservatum in secreto Archivio Vatieano ; cujus copiam favore D. Saraige, Archi vium illud eustodientis, nacti Patres nostri Joannes Franeiseus Vannius et Conradus Janningus, cum eo contulerunt ipsa, jam antea ex Bibliotheeze Vatieanae Codice descripta. Codicem istum , saepe laudatum a Baronio, et Pontifieum gesta a Leone IX. auspiean- tem, « ordinavit et scribi fecit (sicut praefert titulus) ex diversis registris et libris Camere Apostolicae Fr. Nicolaus Cardinalis Arragonicd, » adeoque intra annum 1352, quo creatus, et 1362, quo mortuus est : Fuit is Ordinis Predicatorum insigne deeus, sub nomine Nicolai Rosselli notus Ciaconio ejusque interpolatoribus; dictus autem de Aragonia a Patria, et quia Provincialis Aragoniz existens Regique Petro carissimus promotus ad Purpuram est. Tertia deni- que Acta, in multis etiam ampliora distinctioraque, nec multo recentiora aut forte etiam antiquiora se- cundis , transcribere placet ex nostro Ms. de Vitis Pontificum, usque ad Martinum V. deductis : licet pro majori parte aecepta sint ex registro Epi- stolarum , continente Summaria singularum fere
C quas Gregorius Roma celebravit. Synodorum :
qua Summaria primus inde extraxit Baronius, Binius autem a Baronio aecepit, et retulit in corpus Conciliorum. Erit fortassis post heec ali- quis, qui ex ipsis epistolis hujus S. Gregorii, sieut in Registro habentur plures quam trecentz quinquaginta, minutius prosequatur et colligat sin- gula hujus sancti Pontificis gesta; quemadmodum olim ex Epistolis S. Gregorii Magni fecit Joannes Diaconus, ad 12. Martii ab Henschenio nostro illu- stratus : seu potius qualiter habemus S. Leonis z:eque Magni Acta, similiter ex Epistolis ejus collecta dige- staque ab eruditissimo viro Paschasio Quenel : nam. nobis ad ejusmodi laborem otium modo non est. Fecit aliquid in eo genere Natalis Alexander, se- culi 11. parte 1, melius istie quam alibi de Gregorio meritus : fecit et Teutonica lingua, in suo Romano- rum Pontificum Triumpho, noster Cornelius Hazar- tius, perpetuus in Belgio hereticorum malleus, quo- rum cirea hunc ceterosque Pontifices monstrosas calumnias dilucida eonfutatione redarguit.
5. Paragrapho huie de Seriptoribus, Gregorii Acta colligentibus, defendentibus , laudantibus, fi- nem faciat insignis Epistola Wilhelmi Abbatis, in monasterio S. Arnulphi Metis post Warinum, jam quidem in primo Analeetorum Mabilionis Tomo pu- bliei juris faeta, digna tamen quz hic recudatur; utpote manifestius explicans quantas spes de eo conceperint boni omnes audito electionis talis nun- tio. Illa sie habet : « Domino venerabili et univer-
45 sali Papae G. W. peceator, devoti orationis affe- A ctum, et humilis servitutis effectum. Licet sapientia Dei, universa quae per ipsam facta sunt, dispositione mirabili, et ordine imperturbabili moderetur; nun- quam tamen commodius consulit rebus humanis, quam cum eligens virum [a? unum] de plebe, in populi eum sui eaput constituit, in eujus nimirum vita et moribus, quo nitendum sit, plebs inferior valeat intueri. Quod quidem beneficium nostris Do- minum concessisse temporibus, quisquis non invi- det, videt; dum te, jam olim disciplinis ecclesiasti- cis erudituin , illius nune Cathedra fecit esse sesso- rem, a qua per orbem terrarum omnia virtutum lumina diffunduntur; et ad quam, velut in circulo linez, ad illud medium, quod Centrum Geometrici vocant , universa convergunt. Tantus autem , ut no- bis relatum est, totius populi in tua electione con- spiravit assensus , ut nullus omnino ex tanta multi- tudine visus fuerit dissentire. Et unde, quaeso , tanta unanimitas, tanta potuit esse concordia? nisi ex Spiritus illius instinctu, cujus olim aspiratione plebs primitiva credentium unum cor et unam ani- mam habuisse describitur.
6. « Gratias ergo Deo , precellentissime Pater, gratias Deo , qui sie tuc favit electioni, ut non pa- teret Ecclesia schismati. Quisquis jam igitur tuo Sacerdotio adversatur, cujuslibet esse meriti vel scientia videatur, ad illud coeleste cedifieium non aspirat, quia, per tumoris vitium atque discordie, omnium pace membrorum se privat. Quod quidem neminem ausurum esse confidimus, nisi qui, respe- etu misere conscientia, pondus tua sibi formidat imminere sententie. Unde et ille diabolus Vercel- lensis cum suis complicibus elaborat ut tu in Sede non debeas confirmari, metuens miser ne illo" zelo tuo, quo in hostes Ecclesie exardescere soles, nunc ejus flagitia, ejus dedecora, ejus debeant probra damnari. Verum omnibus bonis eo ipso plus places, quo pessimis displices : quia non leve vel minimum testimonium est probitatis, displicuisse filiis iniqui- tatis. » Hac Willelmus Abbas, graphice depingens Vercellensem Gregorium, eo nomine indignum, Hen- rici Imperatoris in Italia Cancellarium ; qui jam inde ab anno 141. per Nicolaum Pontificem fuerat ex- communieatus, una eum Mediolanensi , Taurinensi , Novariensi, Brixiensi, et Laudensi Episcopis : quia duobus ante annis conventum habuerant Fontaneti, in quo communi sententia statuerant quod Clericis uxores habere liceret; qui tamen, jussu Henrici Im- peratoris, Gregorii electionem approbavit, calamo potius quam animo, uti vel ex hac Epistola liquet, quam Willelmus sic prosequitur. « Nunc ergo ac- cingere gladio tuo super femur tuum, potentissime; illo, inquam, gladio, quem non prohibendum esse a sanguine Propheta proclamat, quemque devoratu- rum carnes Dominus salabriter pollicetur. Vides certe in Israelitica castra Amalecitas et Madianitas, ceterasque pestes pariter conspirasse. Magna sollici- tudine, grandi consilio, continuoque studio opus est,
D
S. GREGORIUS VII PAPA.
16
ut tot monstra et bestiae possint vel jugulari vel sub- jugari. Nullius ergo metu , nullius minis ab hoc spi- rituali conflietu sanctoque certamine retarderis, et Gedeonis illius in morem ad prelium processurus, laguneulze ne timeas fractionem. Ecce te in sublimi et in speeulo positum oculi omnium vultusque su- spiciunt; singuli magna de te audire desiderant ; ex preteritis colligentes quid nune in majori officio sis aeturus, qui quondam positus in minori non sine gloria militasti. At ineptus ego, qui te admonere prasumam , currentemque nitar impellere : cum tu fervore mirabili majora moliaris quam nostra su- spiceturinfirmitas ; et, aquilino more omnia inferiora transvolitans, in ipsius solis ardorem tuos infigere coneris obtutus. »
B $ II. De Translatione corporis, et cultu B. Gre-
gorii VII.
7. Mareus Antonius Marsilius Columna, anno 1574. Salernitanus Archiepiscopus salutatus, praeter alia Episcopalis sollieitudinis opera quibus Przelaturze su: annos quatuordecim reddidit posteris memora- biles, librum conscripsit de vità et gestisae transla- tione B. Matthaei Apostoli et Evangelistee ; needum quidem nobis visum, cognitum tamen ex descriptio- ne elegantissima Metropolitana ipsius ecelesiz , quam inde deprompsit Ferdinandus Ughellus, prz- mittitque Catalogo Salernitanorum . Archiepiscopo- rum, tom. 7. Italiae sacre. Hie cum tribunam sive absidem templi descripsisset, ita loquitur : « Qui a dextris conficitur angulus in imo templi illustris plane faetus est, ob praeclaram capellam vermieulati operis, quam Joannes de Proeida Salernitanus ere- xit atque dotavit; tum ob plurium Praelatorum splendidissimas urnas, tum vero praecipue ob marmo- reum tumulum, in quo Robertus Guiscardus Gre- gorii VII. summi optimique Pontificis corpus collo- cavit, quem ut Henrici IV. Romanorumque perfidiae subtraheret, quasi perfugum hospitio receperat : cujus nos ipsi reliquias, nulla ex parte labefactatas Pontifieiisque indumentis ornatas, hoe anno, qui est a tumulatione fere quingentesimus, propriis
oculis inspeximus , propriisque manibus contrecta-
vimus ; locumque ipsum, vetustate pene collapsum, restituimus ; et in sanctissimi ac generosi Pontificis honorem, pene delitescentem, hujusmodi monumen- tum ereximus, » (quale scilicet in marmorea tabula etiamnum spectatur, et a Ludovico Jacob in Biblio- theca Pontificia etiam recitatur) « Gregorio VII Soa- nensi, Pont. Opt. Max., ecclesiasticae libertatis vindici acerrimo, assertori constantissimo : qui, dum Romani Pontificis auctoritatem adversus Henrici perfidiam strenue tuetur, Salerni sancte decubuit A. D, cio, cxx. v. vir. Kal.Junii. M. Ant. Columna Marsilius , Bononiensis, Archiepiscopus Salernitanus, cum illius corpus, post quingentos circiter annos , sacris amictum et fere integrum, reperisset ; ne tanti Pon- tifieis sepulerum memoria diutius careret, Grego- rio XIII. Bononiensi sedente, M. P. pridie Kal. Quintiles A. D. CID.ATO. 77. » ;
17 : . PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 18
8. Robertus Guiseardus, Normanniei in Calabria A verit titulo Cardinalitio, concesseritque mantello
atque Sicilia Ducatus, postea Regni, conditor, eodem quo Gregorius aut saltem altero post anno, mense Julio obiit; eique filius Rogerius suecessit, usque ad 1101 superstes. Et hic forte melius adscribere- tur marmorei sepulcri erectio : nam Ordericus Vitalis seculi 12. scriptor Historie Eccl. lib. 8. indicare videtur, alio loco prius conditum Sanctum fuisse : sie enim loquitur : « Defuncti Papae corpus in Con- fessione B. Batholomai Apostoli tumulatum est, ubi meritis ejus fidei petentium, miraculorum copia divinitus ostensa. Nam leprosi de aqua unde corpus ejus ablutum fuerat, petierunt; qua consecuta fide- liter loti sunt, et opitulante Deo protinus mundati : » idque fortassis in translatione corporis ex loco pri- mz sepulture in ipsa Confessione, ad locum in quo ducentis fere post mortem Gregorii annis tumulum ejus reperit Joannes Prochita , celebratissimus ille Vesperarum Sicularum | auctor. Hic vero nescio quam aliam potuerit habere causam. ejus sacelli, ipso ,sepuleri loco, tam magnifice extruendi, quam peeuliarem affectum erga ibi sepultum Pontificem, innixum vulgari de ejusdem sanctitate et miraculis opinioni, quamvis ipsum sacellum S. Michaeli Archangelo , non autem Gregorio fuerit dedicatum. Nee nihil ad probandum ejusdem antiquum cultum faeit, quod Anastasius Papa IV, annis haud multo pluribus quam sexaginta post Gregorium, picturis exornans absidem et altare Oratorii S. Nicolai in Urbe, prout ipsum aea tabula expressum dedi in Appendice ad primam partem Chronicohistorici Co- natus de Romanis Pontificibus, Gregor. VII, zeque ac Sanetos alios ipsamque Deiparam, depingi fecerit cum titulo Saneti et diademate cireum caput ducto. Sed ista Marsilio vel ignorata penitus vel dubia cum essent, prudenter titulo istiusmodi abstinuit , et Ro- mana Sedis arbitrium sibi credidit expectandum. Hujus autem sententia, an et quomodo ei fuerit de- clarata, ignoro : unum video, quod prafatus Grego. rius XIII, elapso jam sexennio a memorata inven- tione, mortuoque Marsilio, cum « emendato Kalen- dario, Romanum quoque Martyrologium corrigi per viros eruditos euraret anno 1584, correctumque et multis locis auctum imprimi, » quale penes nos ha-
rubro ae mitra Damascena uti, privilegio per Lu- cium III. postea confirmato. Manebat interim sa- crum corpus, vel in ipso ubi illud Archiepiscopus Marsilius invenerat monumento, vel inde exem- ptum servabatur in sacrario, quousque Romanus Pontifex annuisset sub altari condi. Id vero primum anno 1595. esse factum asserit auctor recentissimi marmoris, quod anno 1685. sub manu sculptoris versabatur, finem huie Paragrapho facturum. Erat tune Romanus Pontifex Clemens VIII, cujus rescri- ptum aliquod proferri optarem; erat etiam Saler- nitanus Archiepiscopus Marius Bologninus ; qui, si praedietam Translationem fecit, potuit etiam a re- liquo Corpore separasse saerum Caput, argenteo capiti inceludendum, pretioseque ex ere inaurato gemmisque et lapidibus ornata statuae imponendum : idque die 4. Maii, quo die Translationem praeme- moratam, annua celebritate colendam, exinde susce- pit Salernitana Ecclesia, solita ipso die 4. Maii; atque etiam die 25. deferre ex sacrario preedietum Caput ad istud altare, cum pompa processionali magnoque luminarium apparatu et populi concursu. Sunt tamen qui Translationis istius auctorem fa- ciunt ipsum Archiepiscopum Marsilium : hie vero dieitur obiisse anno 1582; adeoque Martyrologii Gregoriani editionem pramemoratam ipsa Transla- tio preeessisset duobus annis : sed et istam pra- cesserant editiones Martyrologii duze, quarum annos nobis indicare non curavit Baronius; utraque au- tem vel alterutra earum potuit Gregorii VII. nomine aucta fuisse, priusquam Translationem f[aeeret, si eam forte fecit, Marsilius.
10. His veluti gradibus paulatim provectus B. Gregorii VII. cultus, denique ad celebritatem Officii Duplicis, proprie de ipso agendi, erectus est, sub Joanne Bellarminio Bolognini suceessore. Ab hoc siquidem impetratum et ad notitiam usumque totius Cleri Salernitani imprimi jussum est Breve, anno 1610, cujus exemplum, eum aliis nonnullis instru- etionibus hue spectantibus, ut manu et fide Notariali acciperem ; fecit B. D. Nicolaus Lavianus, Salerni- tani Collegii nostri Rector anno 1685. Ipsum tale est :
bemus exemplar; eidem post S. Bonifacium IV. [) PAULUs papa quéntus ad perpetuam rei memoriam :
permiserit inseri etiam Gregorium VII. cum hoc elogio. « Salerni depositio B. Gregorii Papae septi- mi, qui, Alexandro secundo succedens , Ecclesiasti- cam libertatem a superbia Principum suo tempore vindicavit, et viriliter Pontificia auctoritate de- fendit. » Pro quibus, in ejusdem Martyrologii edi- tione nova, Casaris Card. Baronii Annotationibus mox aucta, Sixto V probante scriptum fuit : « Sa- lerni depositio B. Gregorii Papae septimi, Ecclesia- stieg libertatis propugnatoris ac defensoris acerri- mi : » eademque hactenus sic leguntur.
9. Ex hine ccepit festum B. Gregorii a Canonicis Salernitanis celebrari, ipsius Saneti Pontificis me- morie haud mediocriter obligatis, quod eos orna-
« Domini nostri Jesu Christi, qui servos suos &terna glorie praemio donat in ccelis, vices quam- quam immeriti in terris gerentes; ex injuncti nobis officii debito omnino tenemur procurare ut eorum- dem servorum Christi honos et veneratio in terris quoque promoveatur; ideoque fidelium votis, quae peculiarem erga illos cultum respiciunt, libenter annuimus, prout in Domino conspicimus expedire. Sane nobis nuper fuit expositum, nomine Fratris Joannis Archiepiscopi Salernitani, ae dilectorum filiorum Decani et Capituli ecclesiae, neenon totius Cleri Civitatis Salernitana, quod ipsi ex peculiari, quam erga Beatum Gregorium Papam VII, cujus in- dignum successorem divina dignatio nos esse voluit,
19 S. GREGORIUS VII PAPA. 90
devotionis gerunt affeetum , peculiari quoque ritu A tertiam, cujus donum Episcopatum pecuniis coeme-
die Natali ipsius, et illius Translationi sacro, de eodem Beato Gregorio sacrosanetum Missae et alia divina Officia tenoris subsequentis recitare deside- rant. » Offieium duplex recitandum per Capitulum et Clerum Civitatis Salerni quotannis in die festo, et in die Translationis B. Gregorii Papze VII. Omnia de Communi Confessoris Pontificis prater illa qua ponuntur propria. « ORATIO. Deus qui Beatum Gre- gorium Confessorem tuum atque Pontificem, San- etorum tuorum gloria sublimasti; concede propitius ut, qui peccatorum nostrorum pondere premimur, ejus apud te precibus sublevemur. Per Dominum, » ete. Sit Commemoratio S. Urbani Pape et Mar- tyris in primis Vesperis, et in Laudibus (dum oc- eurrit) et in Matutino IX. Lectio. Similiter in. se- eundis Vesperis S. Eleutherii P. et M.
11. Ad Matutinum in primo Nocturno Lectiones de initio secundae Epistolze B. Petri Apostoli, prout habet Breviarium Romanum in feria sexta infra Octavam Ascensionis. In seeundo Nocturno « LE- cTIO Iv. Gregorius Papa VII, Soana in Etruria na- tus, doctrina, sanctitate omnique virtutum genere cumprimis nobilis, mirifice universam Dei illustra- vit Ecclesiam ; supremam vero Sacerdotis sui in terris dignitatem admirabiliter, qui est admirabilis in Sanctis suis Dominus, praemonstrare dignatus est. Nam cum parvulus , ad fabri ligna edolantis pedes, jam litterarum inseius luderet; ex rejectis tamen segmentis illa Davidiei elementa Oraeuli « Domina- bitur a mari usque ad mare, » divinitus conformasse narratur. Is ab ineunte cetate Roma honestis ani- mum disciplinis excolens, in domo S. Petri est enu- tritus, tali nutritore dignus alumnus : ut cujus altis- simam, Deo largiente, auctoritatem | suscepturus aliquando erat, ipsius Apostolico in gremio educatus, Apostolicis illis, quas postea in gerendo summo Pon- tificatu exhibuit, virtutibus plenius imbueretur. Tu autem, Domine, etc.
12. « LECTIO v. Juvenis Ecclesi: libertatem , a Laicis oppressam, ae depravatos Ecclesiasticorum mores vehementius dolens , in Cluniacensi Monaste- rio, ubi sub Regula S. Benedicti austerioris vitce observantia eo tempore maxime vigebat, Monachi habitum induens, tanto pietatis ardore Divinde Ma- jestati deserviebat, ut a sanctis ejusdem Coenobii Patribus Prior sit electus. Inde mox a S. Leone Papa nono, quia lucerna lucens et ardens in clau- strorum angustiis latere non debebat, sed in Eecle- sic altissimo vertice Dei jussu locanda erat, Ro- mam adductus, et sancte Romana Ecclesic Subdia- conus ordinatus, eidem S. Leoni ae successoribus usque adeo carus fuit, ut nihil sine ipsius consilio gererent. A. Vietore Papa secundo legatus a latere in Galliam missus, Episcopum publice Simoniaca labe infeetum, quia humanitus convinci non poterat, di- vinitus convicit; eum jussus Antistes, Gloria Patri, et Filio, et Spiritui saneto palam pronuntiare, dua- bus quidem. Divinis Personis facile pronuntiatis,
rat, proferre nullo modo valuisset. 'Tu autem.
13. « LEcr10 vt. Denique a Nicolao seeundo Ponti- fice Archidiaconus Cardinalis, et ab Alexandro item secundo Cancellarius S. Roman: Eeclesice creatus , eidem in summum Pontificatum succedere meruit. Ad tanti vero honoris apicem assumptus, jam for- ma gregis factus, quod verbo doeuit, etiam exemplo demonstravit; ac fortis per omnia athleta, se pro muro domui Israel ponere non timuit. Henricum Germania Regem quartum, Eeclesic infestum, Fide- lium communione regnoque privans, subditos popu- los fide ei data liberavit. Cum postea ab iniqui Re-- gis exereitu Roma gravi obsidione premeretur; ex- citatum ab hostibus incendium signo Crucis extinxit ; alüs quoque, tam vivus quam mortuus, miraculis clarus. Ex Apostolorum etate nullus Pontificum fuisse traditur, qui majores pro Ecclesia Dei labo- : res molestiasque pertulerit; aut qui pro ejus liber- tate acrius pugnaverit. Innumerabilia sunt quz vel fortiter sustinuit, vel multis coactis in Urbe Syno- dis sapienter constituit, De manu Henrici tandem a Roberto Guiscardo Duce Northmanno ereptus, Saler- num veniens, ibidem octavo Kalendas Junii, cum prafuisset Ecclesiae annos duodecim, mensem unum, dies tres, creatis compluribus Roma atque alibi Cardinalibus et Episcopis, die Dominieo migravit ad Dominum ; ejusque saerum Corpus in Cathedrali Basilica Salernitana est honorifice conditum. Tu autem , » etc. In tertio Nocturno Lectiones de Ho- milia S. Leonis Papa in Evangelium, « Venit Jesus in partes Cesareze Philippi, » quas habet Brevia- rium Romanum die 22. Febr. in festo Cathedrce Antiochena S. Petri.
14. Missa dicitur, quae ponitur in Missali Romano die 11 Aprilis, in festo Sanct. Leonis Papa, pra- ter Orationes.ORnATIO PRIMA. « Densqui B.Gregorium . ete. » ut supra. « SEcRETA. B. Gregorii Confessoris tui atque Pontificis, quesumus, Domine, annua so- lemnitas nos [tibi] reddat acceptos ; ut per haec pize placationis officia, et illum beata retributio eomitetur et nobis gratie tu: dona conciliet. Per Dominum. Posrcow. Da, quesumus, Domine, fidelibus populis B. Confessoris tui atque Pontificis Gregorii semper veneratione letari, et ejus perpetua supplicatione muniri. Per Dominum , ete.
15. « Cumque tam Joannes Archiepiscopus quam Decanus et Capitulum ac Clerus pradicti nobis hu- militer supplicari fecerint ut de opportuna sibi in pramissis licentia providere benignitate Apostolica dignaremur; Nos, eorum laudabile desiderium in Domino plurimum commendantes, et eorum singu- los a quibusvis excommunicationis , suspensionis et interdicti, aliisque ecclesiasticis sententiis , censuris et poenis, a jure vel ab homine quavis occasione vel causa latis, si quibus quomodolibet innodati exi- stunt ; ad effeetum praeesentium duntaxat consequen- dum, harum serie absolventes, et absolutos fore censentes, hujusmodi supplicationibus inclinati, de
24 PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 529
venerabilium Fratrum nostrorum S. R. Ecclesi? A pie et fideliter exequi, auctoritate qua fungimur
Cardinalium, saeris Ritibus praefectorum, quibus rem examinandam et mature discutiendam . commi- simus consilio, eisdem et pro tempore existentibus, Archiepiscopo Salernitano, ac Decano et Capitulo Eeccleside, et Clero Civitatis Salernitanze, ut Officium predietum eum Missa de communi unius Pontificis, eum Orationibus, et Lectionibus secundi Noeturni propriis, annis singulis, tam ejusdem B. Gregorii quam ejus Translationis diebus festis, sub ritu du- pliei recitare libere et licite valeant, Apostolica au- etoritate tenore praesentium, perpetuam licentiam et faeultatem concedimus et impertimur : non obstan- tibus constitutionibus et ordinationibus Apostolicis nee non D. Eeclesio , etiam juramenti, confirma- tione Apostolica, vel quavis firmitate alia roboratis , statutis, et consuetudinibus, ceterisque contrariis quibuseumque. Datum Romz apud S. Marcum, sub Annulo Piscatoris, die 18 Julii, 1609. Pontificatus nostri anno 5. » S. Cobellutius.
16. « Joannes Beltranus de Guevara, Miseratione Divina et Apostoliec Sedis gratia Salernitanus Ar- chiepiseopus, Regius Consiliarius , et in praesenti Neapolitano regno per sacram Regiam Majestatem Generalis Visitator, inter alios eclestes ae pene in- numeros thesauros quibus divina benignitati Sa- lernitanam Ecclesiam ditare atque illustrare placuit , haud postremo loco numerandum profecto videtur saneti Gregorii VII sacrum ae venerandum corpus ; qui post tot labores, tot aerumnas atque perseeutio- nes, pro Dei Eeclesia fortissime et constantissime invictissimo animo toleratas, tandem (divina sic dis- ponente Providentia) in Salernitana civitate obdor- mivit in Domino ; ut quam in corpore mortali, sua venerabili praesentia, ad tempus lzetificaverat, etiam pretiosa morte, ad ecenam nuptiarum Agni vocatus, in perpetuum illustraret. Nos autem, quamvis in- digni, in Salernitana Eeclesiv regimine constituti, eum, loca Divince Majestati dieata visitantes, in ipsa Cathedrali nostra Basilica monumentum memorati gloriosi Pontificis aceurate perspiceremus, et debito Calitibus honore ac veneratione illum carere haud sequo pati animo possemus; ex Apostoliea Sede di- ploma nobis haud segniter impetrandum esse cen- suimus, ut et congruus sancto Pontifici exhiberetur honos ab omnibus, et Salernitana civitas ex hoc in dies singulos magis magisque Dei promeretur cle- mentiam, tam preeclari Confessoris atque Pontificis Deoque eum primis accepti adjuta suffragiis. Ne illam quidem causam silentio pratereundam arbi- iramur, quam nulla unquam apud vos vetustas, nulla unquam delere debebit oblivio : quod, eum Sa- lernitanum Capitulum (quemadmodum a Pradeces- sore nostro fel. memor. Marsilio litteris proditum est) ab eodem Beato Pontifice magnos consecutum Sit honores, alacriter atque omni studio ad illius ita bene de vobis meriti cultum atque venerationem debetis incumbere. Hoc igitur tempore volentes impetratum jam nuper a Sede Apostolica diploma
mandamus atque praecipimus dilectis in Christo filiis, Capitulo et Clero civitatis nostrae Salernitana, - ut quotannis, juxta commemorati diplomatis se- riem, tam in Natalitiis S. Gregorii Papae celebrandis die 25 mensis Maii quam in festo Translationis ejusdem celebrando die 4 mensis Maii, Missam et Offieium proprium sub duplici ritu, nostro jussu typis exeusa, post hae ad ipsius gloriosi Pontificis honorem cantare vel recitare teneantur. Si quis au- tem huie nostre semper valitura, eonstitutioni pa- rere eontempserit, is quidem gravioris culpa vin- culo apud tremendum Dei omnipotentis Tribunal sese noverit illigatum, Datum Salerni, 11 Kal. Se- ptembris, 1610. » :
17. His non eontentus Beltraminius, egregiam ex marmore statuam, qua hodieque extat, sculpendam euravit, ipsoque in sacello collocandam, usus periti sculptoris manu, nescio an etiam vera effigie viven- tis Gregorii, qualis Salerni potuit fuisse conservata. Talis certe digna esset quam hiec vellemus ari in- cisam reprasentare, potius quam inventum I. B. de Cavalleriis, qui Gregorium proximosque decessores ae successores repraessentavit barba rasa, contra tem- poris illius. morem, ex Anastasiana S. Nicolai in Urbe tabula, cujus alibi exhibitae supra meminimus, cognoscendum. Beltraminio, ad Pacensem in Hispa- nia Ecclesiam translato, successit anno 1612 Lucius Cardinalis Sanseverinus : qui tertio sui Archiepi-
(C scopatus anno, suam quoque religionem erga B.
Gregorium testatam facit, hujusmodi titulo, sub an- tiquiori Marsilii tabula, in alia similiter marmorea ; « Ego Lucius Sanseverinus, Archiepiseopus Saler- nitanus, altare hoc in honorem B. Gregorii Papae VII eonsecravi; ejusque sacrum corpus in eo in- clusi; presentibus, annum unum; anniversaria deinceps consecrationis die, ipsum pie visitantibus, quadraginta dies verze Indulgentize de Eeclesiee more concessi. A. D. 1614. die 4 mensis Maii. ». Novum hoe altare fuerit, quod iterandae Translationis .occa- sionem dedit : ea autem prudenter fuit in eumdem diem indicta quo prior, ne festa multiplicare opus foret. Eadem occasione crederent fuisse a. Soanen- sibus impetratum Brachium; nisi misse mihi in- structiones dicerent Cardinalem Soanensem, Pauli V creatione. saero Collegio adscriptum , pio .erga eoncivem Pontificem affectu motum , cum Sede va- cante Salerni resideret, ab. eodem Paulo. V impe- trasse Pontificium Breve ad. Capitulum Salernita- num, quo jubentur Canonici, ad solatium civitatis Soanensis, ipsiusque B. Gregorii honorem, insignem aliquam ejus Reliquiam largiri. Hoe Breve, una cum commendatitiis Magni Hetrurie Ducis litteris, aliisque ipsius Cardinalis , per duos Soanensium Le- gatos oblatum Capitulo, persuasisse dicitur ut dex- irum brachium iis donaretur, scriptumque esse de - ea re instrumentum Notariale, et in archivio Cathe- dralis servatum. Hzec eum vacante Salernitana Sede, Paulo autem quinto | sedente, sic. scribantur facta :
23 S. GREGORIUS VII PAPA. ^ 24
oportet ut faeta sint digresso in Hispaniam Beltra- A et molestia peregrinationis et instantia eruditionis ;
minio, Lucio autem necdum suflecto, id est anno
1612. Sed quis tum ferit inter Cardinales, cui Soa-
na fuerit patria, discere non potui ex novo Ciacco- nio Oldoini, nullum ejusmodi nominantis, inter sexa- ginta quos Paulus creavit : quare optarem ipsum instrumentum videre, ex eoque dubii hujus solutio- nem petere.
18. Quae porro ipsius Sacelli jam toties memorat! fortuna fuerit, ibidem post haec legitur in marmore, sequentibus verbis, per D. Fabritium Pintum dicta- tis exarato. « Sacellum hoc Divo Michaeli Archan- gelo, Duci invietissimo, à strenuo Milite Joanne de Procida, Salernitano Patricio, ac patrie. ornamento, olim dicatum ; anno 1595. sacra Beatissimi Grego- rii, non Magni , sed Pontificis plusquam Maximi , translata sub aram accepit ossa; ut in Archangeli tutela jaceret mortuus, qui Roma dum viveret arce S. Angelia sehismaticeo Imperatore Henrico se tutum reddidit; et Propugnatoris eeclesiastieze libertatis reliquie defensorem haberent illum per quem a rebellantibus Deo spiritibus liberum se agnoscit cae- Jum ipsum. Tandem Eminentissimi Cardinalis Fa- britii Sabelli munificentia , Salernitano Reverendis- simo Capitulo Sacelli jure donato, auctori Vesperi Siculi possessores suecessere Canonici; qui Cardi- nalitiis et nomine et insigniis ab eodem ornati Pon- tifice ; Gregorii Septimi glorias perpetuo eanent, non gloriosam de Gallis reportatam a Joanne victoriam. » Hac Pintus; qua, sic intelleeta quasi, usque ad Translationem praedictam, alibi quam ipso in Sa- cello jacuerit Gregorii corpus ; non satis consona es- sent prelaudato certissimoque Marsilii testimonio ; proinde aecipienda sunt citra ejusmodi restrictio- nem. Miror porro nullam hie fieri mentionem nuper defuncti Archiepiscopi Gregorii Caraffz , cujus atque memorabili munificentia idem Sacellum, ut mihi seribitur, nova undique pictura aureoque splendore exornatum resplendet : pieturis autem illis praecipue repraesentatur honorifica Pontificis in Urbem exce- ptio, una eum Roberto Duce ipsam subventus (sic), inter fidelis populi aeclamationes festivas, Christi Viearium suppliciter venerantis.
$ HII. De monachatu S. Gregorii VILI, et tempore Prioratus Cluniacensis ab eo gesti.
19. Qua de hoe argumento continent Lectiones supra memorate , suis mendis non carent : nam et habitum Cluniaei susceptum a Gregorio asserunt, et Priorem inibi electum videntur dicere, priusquam Romano Clero adscriberetur, quorum neutrum pu- tamus eum veritate subsistere : quapropter digna videtur eausa quae hic accuratius examinetur. Vitae auctor Paulus, Saneti hujus Pontificis primordia de- scribens, num. 6. asserit quod « in pueritia avun- eulo suo, Abbati monasterii S. Mari? in Aventino monte, ad instructionem liberalis scienti:e et com- positionem moralis discipline, a parentibus com- mendatus... adolescentiam vero ingressus, profectus
est in Franciam, domiturus ibi carnis petulantiam
inde post aliquot annos Romam rediturus, moram fecit aliquantum temporis in aula Henrici 1II... Post hzece Romam reversus : cum studio perfectionis insisteret... ingredi statuit in partes Germania et Gallia; eumque venisset ad Aquas-pendentes, » triplici visione prohibitus ultra pergere, « sieque in Romanz Ecclesie solatium revocatus,... Subdia- conus a Leone Papa IX. ordinatus, monasterio S. Pauli miserabiliter desolato praelatus est. » Haee le- - gens, Abbatem factum vides; sed Regularis , an Se- cularis seu Commendatarius, merito dubitabis, dum in pregressis nihil invenis unde intelligas Mona- chum revera fuisse. Monachum tamen expresse vo- cat, qui scire optime potuit, dum ait : « In illis die- bus erat » ibi, scilicet Wormatia et anno 1047. cum Leo Pontifex coram Imperatore designaretur, « Mo- naehus quidam Romanus, nobilís indolis adole- scens, Hildebrandus nomine, clari ingenii sanetze- que religionis. Hunc igitur beatus Episcopus » Bruno Tullensis, postea Leo dictus, « vocavit ad se, rogavit ut simul Romam rediret. »
20. Monachus ergo Hildebrandus fuit, et quidem Monachus Romanus; utique ejusdem monasterii in quo fuerat puer educatus ; nec nisi Monachus tran- siit in Franciam , nec aliter est in aula Henrici Im- peratoris conversatus : proinde monasticorum Fa- storum Auctores, Dorganius, Menardus, Bucelinus, merito illum adscripsere suis. Maxime cum Ottho
C Frisingensis dieat eum « Cluniaci Prioratus obe-
dientam administrasse, » quando Leo Pontifex de- signabatur. Sed dubium est quando id verum esse potuerit si verum est, quod solum anno 1046 trans- gressus est Alpes eum Gregorio VI; et adhue erat adolescens, quando eum Wormatiz seeundo post anno invenit Bruno. Quid? An venerandi illi Patres, in tam grandi abbatis sui S. Odilonis &etate, quantam habuit moriens anno 1048. exeunte, peregrinum ado- lescentem, paucis apud se mensibus versatum, Prio- rem sibi constituerint, et mox ad aulam Imperato- ris miserint ? Atqui et in aula aliquantum temporis actum scribit Paulus precitatus, et aliquot annos in Francia traduetos , priusquam Romam revertere- tur. Difficilis nodus : sed qui videtur solvi posse,
D paulo laxius accipiendo nomen « Adolescentis » ; et du-
plicem Hildebrandi profectionem trans Alpes distin- guendo, sieut circa annum 1020, natus, postea ae- tatis 16. Christi 1036. quando Romana Ecclesia foedissimis agitabatur procellis, sub tyrannide potius quam Poniifieatu Benedieti IX , migraverit Clunia- cum adhue tiro; et fortassis ex consilio avuneuli sui, ne Romana urbis corruptissimis tune moribus (ubi omnis pene Clerus aut Simoniaeus erat aut coneubinarius, aut etiam vitio utroque sordebat) inquinaretur zlas tenera, et primum accensi igni- euli pietatis tam mali exempli suffocarentur. Ibi ergo sex annos vel septem egerit sub optima S. Odilonis disciplina, donec jam satis notus atque probatus permissus est redire Romam, ad discipli-
25 PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 26
nam Cluniacensem in avunculi monasterium indu- A sic etiam verti laudi debet quod, videns suam pro-
eendam ; prius tamen occasione aliqua dederit se in aulam Imperatoris, ac tandem Romam venerit circa annum etatis 24. Christi 1044. Hie vero cum pejori omnia in statu reperisset quam antea, duobus simul Papatum gerentibus, eo scilicet; quem dixi Benedi- eto IX. et recens eontra hune a Romanis electo Sil- vestro [IL ; iterum deseruerit Babylonieam istam eonfusionem, in Galliam vel Germaniam se rece- pturus : sed iis quas dixi visionibus ex itinere revo- catus, et in Clerum Romanum sit adscriptus a Gre- gorio VI : qui sub idem tempus utrique Pseudopon- tifici persuaserat male invaso loco cedere, eoque commeritus fuerat ut ipse in eumdem eveheretur libera electione.
21. Certe Hildebrandus ipse, factus postea Gre- gorius VII, in Concilio Romano protestatur, dicens : « Vos scitis quia non libenter ad sacrum Ordinem accessi, et invitus ultra montes cum Domino meo Papa Gregorio abii : » quibus verbis satis aperte signifieat se, priusquam secunda ac passim notiori vice Roma abiret, extractum e monasterio fuisse, ad ipsius Gregorii VI famulatum, et Romana Ec- clesie. Clero donatum. Quomodo autem cum ipso Gregorio rursum Alpes transierit, paucis hie videtur explieandum. Fuerat Gregorius VI in tam praesenti necessitate Eeclesi&, justoque metu, ne Benedictus mutata voluntate cessionem retractaret, non praeha- bito eonsensu Regis Henrici, hoc nomine Regis Ger- manis Tertii, Imperatoris Secundi, ordinatus Pon-
tifex. Cumque maximam reformandz Ecclesi: spem -
bonis faceret, malis vero metum; ii qui sibi con- scii erant Eeclesiarum dignitates Simonacie possi- dere, vel fornicarie inquinare, facile animum Hen- rici, se prieteritum dolentis, eo flexerunt ut, quando Romana Eeeclesia jam dieebatur tres simul habere Pontifiees, in Italiam ipse se conferret, tantum scandalum amoliturus in legitima Synodo Episco- porum. Non displieuit ea res Gregorio VI nihil du- bitanti quin suam causam facile probaturus esset Regi, eonfirmandusque in Papatu. Sed longe opi- nione falsus est. Etenim, convocata Sutrii Synodo, aeeusatus est ipse pecuniam dedisse Benedicto, adeoque ineapax fuisse obtinendi Papatus. Hoc ino-
pinato suceessu pereulsus Gregorius, vidensque D
Episcopos ad Regis votum in sui damnationem de- positionemque propensos ; ultro cedens, eorum ar- bitrio se permisit; quamvis eo quod accusabatur faeto, non eommisisse Simoniam, sed solum inju- riam avertisse ab Ecclesia; neque emisse a Benedi- elo dignitatem, sed eamdem ex merito a Clero Romano obtinuisse plusquam verosimiliter susti- neant alii; unde eta S. Petro Damiano laudatur, et Eeclesiastiei status reformationem ab eo habuisse prineipium agnoscunt Rudolfus Glaber, Ottho Fri- singensis, aliique. Quo posito, sicut Joanni Gra- tiano (ita enim antea vocabatur) honori fuit Eecle- Siam redemisse ab ea cui mancipata injuste erat servitute, et sustulisse schisma quo. affligebatur;
motionem displicere Principi Synodoque Episcopo- rum, licet de causa informatis, renuntiare maluerit, quam a se constitutam pacem obtinendo dissol- vere.
22. Hae autem in tota re maximi faciendum est Hildebrandi, licet adhue juvenis, judicium; quod senior postea summae auctoritatis suffragio contir- mavit, probavitque quanta etiam juvenis constantia fuerit. Sie enim scribit Ottho pralaudatus : « Hunc Gratianum, Alpes transcendentem, secutum fuisse tradunt Hildebrandum, qui postea summus Pontifex facetus, ob ejus amorem, quia de Catalogo Pontifieum semotus fuerat, se Gregorium septimum vocari vo- luit; et, sicut in Lucano habes,
« Victrix causa diis placuit, sed vieta Catoni : ita et huie Hildebrando, qui semper in ecclesiastico rigore eonstantissimus fuit, eausa ista, in qua sen- tentia Principis et episcoporum praevaluit, semper displieuit. » Ms. nostrum de Gratiano predieto agens, dicit quod post abdieationem duetus extitit in Cisalpis partibus; utique ab imperatore, novan- darum rerum occasionem sic auferente iis quibus intelligebat non plane probari factum. Hie si men- dum nullum latet, dicendum erit Gratianum et Hil- debrandum ad aliquod Longobardieorum monaste- riorum se recepisse, puta S. Salvatoris juxta Pa- piam; quippe quod ante annos circiter sexaginta, ex Cluniacensis institutionis forma per S. Majolum reformatum, ubique celebrabatur fama severioris disciplina. In eo tamen diuturna mora eisdem fuisse non potuit : quia non plaeuit diseedenti ex Italia imperatori, cis Alpes relinqui Gratianum.
23. Quo autem eum deduxit Hildebrandus? « In Gallia, » inquit ad an. 1049 Baronius, « profectus cum Gregorio VI apud Cluniaceenses, penes quos sciebat monasticam vigere observantiam, habitavit, monachus inter monachos degens. » Addo ego, « et pridem notus hospes, atque omnibus pro merito eximiz virtutis sapientiaeque charissimus : » Ad quas ejus prarogativas cum aecederet gratia auctoritas- que Gregorii, licet jam depositi, apud Cluniacenses monachos pro merito ingens; mirum non fuerit, si eum S. Odilo priorem constituerit, sustentaturum vigore adolescenti (qua tamen jam attigerat zetatis annum 27) senectutem suam ipsique Gregorio ma- jori eum potestate ministraturum necessaria. In- terim contigit Roma mori, non solum suffectum Gregorio Clementem sed etiam Damasum, ambo ejus nominis secundos, omniaque misceri a Bene- dicto, iterum in Sedem Apostolicam regredi mo- liente : quare Romani optimum censuere, legatione missa, rogare regem, designaret ipse quem eligi a se Pontificem vellet. Hujus autem rei fama Clunia- eum perlata, existimo Hildebrandum excurrisse ad regem, cui jam pridem carus fuerat, si forte ei per- suadere posset restituere Gregorium, quem non credebat citra injuriam aliquam loco motum, scie- batque eodem quo flagrabat ipse reformandze Eccle-
27]
S. GREGORIUS VII PAPA.
28
sim zelo zstuare, Sed alium huie itineri exitum. A Amalfitaui archiepiscopi; quos ambos tum Roma
destinaverat Deus; quia per talem occasionem venit in notitiam novi Pontificis, exeunte anno 1047 desi- gnati; qui, hominem nactus Romana urbis vitia et corruptelas non seientem minus quam odientem, crediderit eum sibi consilio et auxilio utilissimum esse posse, si secum venire persuasisset.
24. Ottho Frisingensis paulo aliter rem narrat, quasi per Gallias iter Romam tenens noviter desi- gnatus Pontifex, et Cluniaco transiens, ibi invenerit Hildebrandum priorem : additque quod hie illum « adiens, zemulatione Dei plenus, constanter de in- coepto redarguit; illieitum esse inquiens per ma- num laieam Summum Pontificem ad gubernatio- nem Ecelesi;& violenter introire : verum, si suis credere velit consiliis, utrumque, et quod majestas imperialis in ipso non exacerbetur, quodque libertas Ecclesi: in electione canonica renovetur, se polli- cetur effecturum. Inclinatus ille, ad monitus ejus purpuram deponit; peregrinique habitum assumens, et ducens secum Hildebrandum, iter carpit. Igitur ad Urbem usque venientes, consilio Hildebrandi a clero et populo in Summum Pontificem Bruno, » mox Leo dictus, « eligitur ». Nihil quidem de as- sumpta purpura habet Vita Leonis; et quoad habi- tum peregrini, eum susceptum ait, post natalem domini Tulli celebratum. Nolim tamen propterea rejicere totam narrationem auetoris tam antiqui, et non solum seeulo post rem gestam seribentis; modo permittat exeusare et corrigere leve erratum in loco, et quod ille Cluniaci factum ait, actum Wormatiaze credere. Profitetur in Romana synodo supra citata « Gregorius VII. » quod qui « invitus ultra montes eum domino suo papa Gregorio VI abiit, magis in- vitus eum domino suo papa Leone ad specialem » Romani eleri « ecclesiam rediit. » Credo autem non alia conditione consensisse in reditum, quam si Leo, consilio isti suo obsequens, Romam privatus ingredi decerneret, cleri consensum liberum in sui electio- nem requisiturus; quamvis id fortassis non erat omnino necessarium, si per compromissum Roma- norum ipsorum arbitrium eligendi Pontificis fuit imperatori delatum, uti existimant aliqui contra mentem Baronii. Ms. nostrum de Vitis Pontificum, de Leone agens : « Hie a Deo, inquit, electus Pon- tifex, ad urbem devenit Romanam, secum deducens Hildebrandum, qui cum papa Gregorio ad partes il- las ierat... et ejusdem Hildebrandi consilio omnia in itinere et in hae civitate fecit. »
25. Sed quzarat hie fortassis aliquis qua fiducia Hildebrandus, sesquianno duntaxat in curia Ro- mana versatus eum Gregorio, indeque jam alterum sesquiannum absens, potuerit tam efficax auxilium Leoni polliceri ad obtinendum cleri ac populi Ro- mani consensum, nedum reipsa exhibere. Si liceat aliquid divinare, dixerim id pollicitum Hildebran- dum, non fiducia propric auctoritatis, quam scire debebat Roma fore exiguam; sed alienze, S. Odilo- nis videlicet sui abbatis, et magistri sui Laurentii
B
D
esse sciebat, et pro egregize sanctitatis merito maxi- ma ibidem pollere auctoritate ac gratia. Utrumque ex S. Odilonis Vita scimus : qui cum hic Silviniaci in Gallia obiit, ultima die anni 1048 sub noctem, necdum integer annus effluxerat quod Roma redie- rat; Laurentius autem (ut in eadem Vita habetur) eidem ibi zgrotanti per menses quinque maximo solatio fuerat, vir, S. Petro Damiano teste, « qui potens in litteris ae bigiossus, Graece noverat et Latine; et, quod longo praestantius est, laudabilis vite claritate pollebat, » mortuus ibidem Roma proxima post mortem S. Odilonis Quadragesima : in eujus altera et antiquiori Vita per Liziardum, idem Laurentius appellatur « vir per omnia sanctis- simus in Seripturis utriusque lingue facundissi- mus, istiusque Patris familiarissimus; quorum uter- que animus conglutinabatur individui amoris spi- ritu. » Si interrogas ubi et quando magistrum Lau- rentium habuerit Hildebrandus; ex mendacissimo Bennonis ore disce certissimam veritatem. Accusat hie Gregorium sextum quod « Laurentium Rome agentem domi semper retinuit, in suo archipresby- terio S. Joannis, ante portam Latinam; » nee du- bium quin etiam in Lateranensi patriarchio, eum es- set Pontifex domestieumque clerieum vel secreta- rium haberet Hildebrandum. Hunc autem nescire- mus fuisse Laurentii discipulum, nisi idem Benno, satanico furore contra illum aetus, nos id docuis- set; dum Baronio teste (neque enim ipsum dignor inspicere) in illum declamat, ut « insignem magum, malorum omnium Benedicti IX complicem, docto- rem et principem maleficiorum, qui et aruspieinam publice exerceret, magiamque et alia id genus ve- tita Roma palam cunctis discere volentibus profite- batur; a quo et Hildebrandus ejus discipulus eas- dem magicas artes, legibus divinis et humanis im- probatas, didicerit. » Horum igitur duorum et alio- rum forsitan eximiorum virorum, Roma tune pari- ter commorantium, operam sibi in tanti momenti negotio procurando minime defuturum sperans Hil- debrandus, potuit quod pollicitus est, eum fiducia optimi successus, spondere Leoni. An autem Ro- mam advenientes ibi adhue. S. Odilonem repererint, incertum mihi est; Laurentium plane debuerunt in- venisse.
26. Porro ad exeusationem Ottonis Frisingensis perperam Cluniaco attribuentis quod faetum Wor- matic erat, hoe etiam facit, quod minime dubitari possit quin ex itinere, per Lotharingiam Burgun- diamque instituto, Cluniaeum deflexerint Leo et Hildebrandus. Secundo enim Arari commodissima Lugdunum via est : in eujus medio ad dexteram ri- pam est Cabillonensis civitas, et duabus inde ad. oc- cidentem leucis Cluniacum; quo Leonem quidem invitare poterat tum sanctitas celeberrima loci, tum Gregorii Expontificis ibi alloquendi commoditas, a quo posset opportunissimis * consiliis informari ; ipsum vero Hildebrandum eodem trahere debebat
29 PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 30
necessitas abdiceandi Prioratus, et statum monaste- A sui ordinis scriptores antiquiores prze oculis habens
rii eonstituendi, needum ex Italia reverso Odilone abbate. Quanto deinde Leonis pontificis anno Hil- debrandus prefectus sit monasterio S. Pauli regendo reformandoque, nullus explicat. Visionem ipsimet ea de re faetam Paulus Bernriedensis refert num. 8, similem aliam Leoni oblatam sic describit Ms. no- strum : « Postea, ad regendum, ecclesiam S. Pauli » Leo « tradidit » Hildebrando, « pro quadam visione quam viderat; videlicet quia B. Petrum in przdieta visione hilarem videbat, B. Paulum tristem et tur- bulentum erga se prospiciebat. »
$ IV. Quomodo ordini Vallumbrosano nuper ascri- ptus Sanctus hic sit.
27. Praemissa, collatis undique auctorum testi- moniis, solum habere vel per conjecturam potui de Gregorii VII monachatu ; donee, ante non multos annos, amicus noster Tiberius Petraecjius, sui Val- lumbrosani ordinis tune procurator generalis, nunc abbas S. Michaelis Pistorii, obtinuit a sacra rituum Congregatione Decretum, 'signatum 21 Januarii 1693. Quo tum nonnulli ordinis istius sancti jube- bantur Martyrologio Romano inscribi, tum ad elo- gium Gregorii nostri supra relatum expresse addit, quod fuit « ordinis Vallumbrosa ». Postea 4 Mar-
tii ejusdem anni, alterum emanavit deeretum, ad.
ejusdem procuratoris instantiam ; quo approbantur concedunturque lectiones propri: de eisdem sanetis, ac nominatim de « S. Gregorio papa VII, » ubi diei- tur quod, « eum a sceulo alienus soli Deo servire euperet, monasticam vitam professus, coenobium S. Benedicti in patria sua exstruxit, sub instituto Vallumbrosano, quod pridem amplexus fuerat. » Historie Vallumbrosana parens et eruderator dili- gentissimus Ambrosius Loeatellus, centum ab hinc annis, « Gregorii VII » szeepe meminit cum laude, tanquam suo ordini optime affecti ; ac nominatim cap. 63, eadem !taliee referens, quaein Vita mox al- leganda exprimuntur latine, de gestis in synodo Ro- mana sub Alexandro II, ubi plerique prelati ipse- que etiam S. Petrus Damianus obsistebant monachis a S. Joanne missis ad Petrum episcopum Florenti- num Simonic accusandum : exprimuntur autem his verbis : « Interea insurrexit in concilio quidam vir
egregius et excellentissimus, alter quasi Gamaliel T)
nomine scilicet Hildebrandus, monachus et archi- diaconus. Ecclesie Romane et cardinalis : qui prius fuit prior monasterii Cluniacensis ordinis S. Bene- dicti, et qui post decessum Alexandri lI Apostolica ,est dignitate praeditus, Et quia placuit sibi ut fieret defensor caussa Christi, factus est postea Vicarius ejusdem Christi, hoe est Papa, et vocatus est Gre- gorius. VII. Qui, dum esset cardinalis, hane contro- versiam prudenter audiens, et auctoritatem cano- num sapienter perpendens, monachorum in universis adjutor et. defensor nobiliter exstitit; quos non pe- detentim ratiocinando, sed aperte atque fortissime defendit, contra omnium opinionem. »
28. Sed neque hic auctor, neque ipsum aliosque
Locatellum prefatus, isto vel alio ubi res ferebat 'loeo dixerunt uspiam, ordinis Vallumbrosani mona- chum fuisse Hildebrandum. Solum cap. 67, invenio eumdem Locatellum narrare, quomodo idem Hil- debrandus, Florentiam veniens cum przedieto papa Alexandro, ad componendam discordiam inter mo- nachos et episcopum anno cireiter 1063, tentandum sibi proposuerit S. Joannis Gualberti patientiam, ad capiendum experimentum solidae fucatzeve sanctita- tis, compositis ad injurize speciem verbis : « Quorum tamen omnium (sieut ipsemet postea retulit) me- moria ei exciderit, mox atque in sancti conspectum venit. Quam adeo sibi, alioquin eloquenti, insolitam obmutescentiam pro miraculo accipiens cardinalis, » inquit Locatellus, « pro indicio eam habuit Dei, san- etitatem viri comprobantis; eumque deinceps di- lexit ut fratrem, et ex hora annumerari voluit filiis nostre religionis Vallumbrosana. » Ut vera haec esse probarentur omnia, spiritualis tamen filiationis no- men, quo nonnullis religiosis ordinibus ascribi se faciunt cujuscunque conditionis ac sexus fideles pii, adeo late se extendit, etiam ad laicos et conju- gatos, ut ea sola ratio egre videatur sufficere ad aliquem sanetum uni particulari ordini ascribendum ut proprium; sie enim una eademque persona in multos posset ordines distrahi, et contentionum fa- tuarum ansam prabere, certantibus partibus, utri plus juris in ipsam competat. Ad manum exempla sunt, sed nihil attinet ea nunc adducere ; solum dico quod, si Petraecius aliud nullum habuit fun- damentum suz pratentionis quam dictum Locatelli testimonium, infirmum illud omnino habuit. Sed prius quam id demonstrem, exhibenda est quaedam ipsius Hildebrandi jam papa Epistola post mortem sancti fundatoris scripta hoc tenore :
.. 29. « Gregorius episcopus, servus servorum Dei, clerieis, monachis ae religiosis laicis, disciplinam sancte. recordationis Joannis Gualberti abbatis imi- tantibus, salutem et apostolicam benedictionem. Licet veneranda memoriz eumdem Joannem Patrem vestrum corporeis oculis non viderimus, quia tamen fidei ejus puritas in Tuscia partibus mirabiliter re- splenduit, multo eum amore dileximus. Cujus san- eta? eonversationis quamvis vos imitatores esse stu- diosos non ambigimus ; ut vigor rectitudinis vestrae ad exstirpandam de agro Dominico zizaniam sollici- tius invigilet attentiusque ferveat paterne vobis exhortationis verba impendimus. Vos itaque, dile- ctissimi, in quantum possibilitas permittet, vitam il- lius sequentes, et vere filios ejus et haeredes simili vos conversatione probantes, viriliter agite et confor- tamini in Domino et in potentia virtutis ejus. Docu- menta sanetarum.Seripturarum, quibus hzretico- rum argumenta destruuntur et fides sanctae Eecle- side defenditur contra membra diaboli, mens vestra quotidie meditetur, et ea qua solet libertate in ma- lorum confusione erigatur. Eos autem qui in vobis confidunt, et consilium religionis vestra sequi dis-
31
ponunt, more predicti Patris vestri suscipite , de iis quz ad salutem eorum pertinere videntur sanctis exhortationibus instruite; ut non solum vestra, sed et vos sequentium cireumpositi populi considerantes sancta opera, glorificent Patrem ve- strum qui in ccelis est. Nos autem ipsum amorem quem Patri vestro et vobis olim impendimus, donec nostros spiritus rexerit artus, exhibere desidera- mus; et tanto quidem deinceps majori vos charitate fovebimus, quanto vos in divinis negotiis ferven- tiores esse probabimus; quibus non solum spiri- tuale, sed et saeeulare, si necesse fuerit, auxilium, Deo adjuvante, ministrabimus. Vos igitur omnipo- tentem Dominum exorate ut ipse vires et facultates nobis tribuat, quatenus suscepti regiminis importa- bile pondus possimus tolerare, et sanctam eeclesiam in statum antiqua religionis reducere. Valete. » 30. Obiit S. Joannes Gualberti 13 Julii, ipso quo pontifex Gregorius fuerat anno 1072, paucis diebus post episcopalem seu pontifiealem ejus eonseeratio- nem, factam, sicut infra ostendemus, die 30 Junii ; adeo ut haec fuerit una ex primis Gregorii, jam epi- Scopum se scribentis, epistolis. Hanc autem nobis suggessit saneti Fundatoris Vita, quam ex ms. ec- grapho Ripolensis prope Florentiam Abbatia, apud Reverendiss. Abbatem Ascanium Tamburinum Flo- renti:de asservato, habemus beneficio illustriss. D. Francisci Redii. Vite illius Auctor ita de seipso in Prologo loquitur : « Rogante Reverendo in Christo Patre D. Bartholomao Abbate monasterii S. Bar- tholomzi de Fossato, Ordinis Vallumbrose et dice- cesis Januensis; ego D. Andraes de S. Ambrosio, natione civis Januensis, et humilis Prior monasterii S. Matthaei dioecesis Januensis, Ordinis S. Bene- dicti... . novissimus et tantillus inter tantos ejus- dem B. Joannis discipulos, qui ejus gesta, virtutes et signa deseripsere, aggrediar in nomine Do- mini, .... fabricare unieum opus de scriptis dietorum discipulorum, ae etiam de aliis gestis ejusdem B. Joannis habitis ex archiviis majoris mo- nasterii Vallisumbrose, mibi traditis Florentize anno Domini 1419 de mense Septembris; ac etiam ex aliis gestis, habitis ex scriniis dicti monasterii S. Bartholomei de Fossato.... Sed ut dubitatio- nis oecasionem subtraham, per singula qua de- seribo, quibus mihi hac auctoribus sint eomperta
S. GREGORIUS VII PAPA. et A Sancto Fundatore florebat, in expugnandis Simo-
C
D
superius manifestavi et iterum manifesto, quia ex -
scriptis discipulorum suorum, quorum nomina sunt hac: D. Aeto, qui fuit Pistoriensis Episcopus ; et D. Andreas, qui fuit Abbas monasterii S. Fidelis Strumensis ejusdem Ordinis Vallisumbrosz. »
31. Egimus de B. Andrea jam nominato die 10 Martii, et num. 13 doluimus praeclarum ejus opus de Saneti Joannis vita modo nuspiam reperiri. Sieut ta- men S. Arialdi Martyris Vita, ab eodem conscripta, et a nobis danda 28 Junii, felieiter hoe seculo emer- sitin lucem, ita speramus illam quoque alieunde pro- dituram e tenebris, prius quam sub manus nostras veniat Julius. Iste autem Andreas, vivente adhuc
32
niacis, B. Arialdi Martyris apud Mediolanenses ad- jutor fidelis, anno 1060. S. Acto, sicuti jam vidi- mus ad ejus Natalem 22. hujus mensis Maii, mor- tuus anno 1155. et cirea 1070. primum natus, nulla ratione potuit viventis sancti discipulis adnumerari ; sed sua accepit ex illis, ac nominatim ex B. Theu- zone uno ex primis qui usque ad annum 1095. di- citur vitam propagasse, ac nonnulla de Vita Saneti patris maudasse litteris. Hie vero Theuzo, prout ejus verba allegantur ex veteri traductione italica an- ni 1250. existente in archivio Vallumbrosano, non Hildebrandum, sed Gregorium Cardinalem nominat, cui res superius narrata usuvenerit : pro quo si Hildebrandum S. Atto constituit, ratus per anticipa- tionem vocari Gregorium, ex propria id feeit con- jeetura, eaque minime solida; eum Gregorius Papa profiteatur quod sanctum « corporeis oculis non vi- derit » umquam. Alphonsus quidem Ciacconius, in Vitis Pontifieum et Cardinalium, ejusque recognito- res amplificatoresque Victorellus, Ughellus, Oldoi- nus, pro anno 1063, in quem incidisset congressus iste cum S. Joanne, nullum nobis exhibent Cardina- lem Gregorium. Sed cum certumsit multos ab iis me- dio isto avo praetermissos, quorum notitiam non fuerunt assecuti, quod vel sola supplementorum identidem adjunctorum copia probat; nihil obest quo minus cogitemus, sub Alexandro Papa II. inter Cardinales revera fuisse Gregorium aliquem, needum aliunde notum : quod centum post annis non discer- nens S. Atto male supposuerit Hildebrandum Car- dinalem, dictum in Pontificatu Gregorium.
32. Interim manifestam contradictionem verborum Attonis et Locatelli cum ipsiusmet Gregorii asser- tione agnoscens Didacus de franchis, Ripolensis Ab- bas, in Historia S. Joannis Gualberti sub an- num 1638. libris duodecim Italice vulgata; alibi quidem, notatis ad utrumque marginem accurate locis verbisque Auctorum, fidem suam liberat ; in li- bro autem undecimo, tractans preeeitatum argumen- tum, et in extimo margiue adnumerans Italiea verba Theuzonis, ubi Gregorii meminit; in altero, La- tina verba Lectionum propriarum anno 1624. edita- rum in quibus Hildebrandi nomen exprimitur; omittit omnia ex quibus intelligi posset. in conspe- ctum Saneti revera objurgatorem praemeditatum ve- nisse. Imaginatur autem sibi Auctor iste, quod car- dinali praeordinata verba recolenti privatim apud se, eorum exeiderit memoria; postea vero eumdem pe- tito alloquio frustratum esse, eo quod Sanctus nemini se conspiciendum tunc temporis przberet, sed omnia per internuntios et litteras ageret. Quod sane pro eo rerum articulo, quo geri personaliter tam difticilia negotia debuissent, incredibile videtur, nullo id veterum asserente. Tum Auctor interrupta qua dixi S. Attonis verba Latina resumens, in mar- gine paginz 429, illo citato, haec habet : « Deineepstan- tus inter utrumque firmatus est amor, quantus inter
33
PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII.
34
amicos carissimos et uterinos solet esse germanos. » A absque ejusmodi titulo appellare malunt, propter
33. Habes fontem filiationis, a Locatello primum excogitatde gratis, a Petraecio magis etiam gratis Sic acceptae, et in Lectiones Martyrologii matuti- nique officii. inductae, quasi * Vallumbrosanum in- stitutum pridem amplexus, »tenuisset Hildebrandus. Quam autem « pridem ? » Audi iterum Lectiones : « Mo- nastieam vitam professus, cenobium S. Benedicti in patria sua extruxit sub instituto Vallumbrosano, quod pridem amplexus fuerat, deinde profectus in Galliam | in monasterio Cluniacensi permansit. » Rome ergo, adhue totus juvenis ac pene puer, Vallumbrosanum institutum amplexus est Hildebran- dus, ante annum 1046, si amplexus est unquam. Atqui nullum Vallumbrosani instituti monasterium eo seeulo Roma habuit : quod autem nunc habet sub titulo S. Praxedis, primum Vallumbrosanum esse cce- piteireaannum 1170,si recte tempusquadringintorum annorum subduxit Onuphrius Panvinius, in libello de praecipuis Urbis ecclesiis edito sub annum 1570. De monasterio Soanensi (quod a tam juvene funda- tum fuissenemo prudenter crediderit) agens przelau- datus Didacus de Franchislib. 8. pag. 254. ad ex- tremam Joannis statem refert aequisitionem loci suburbani de Calvello dicti, quem. eremita pauci tune habitabant; et ubi zedificata paulatim Abbatia pradicta, anno denique 1496. intra civitatem trans- Jata est, reductis eodem Eremitis. Cum autem hujus loci meminit Didacus, non obliviscitur annotare quod « Soana « sit » patria famosi monachi Hildebrandi : » additet traditionem incolarum esse ( nam seripturas sub annum 1550. incendio dieit periisse) quod sua presentia locum aliquando dignatus sitipse S. Joan- nes : et eredemus de fundatore Hildebrando nil di- eturum fuisse, si vel eminus quidpiam subolfecisset ?
34. Universim vero, quod ad Gregorium Pa- pam VII. Vallumbrosanis Sanctis adnumerandum attinet, praefatus Didacus lib. 9. pag. 293. aliam cau- sam non assignat quam « obsequii et gratitudinis, quia S. Joannem Gualbertum canonizavit, et pri- mum Ordini Cardinalem dedit S. Petrum Igneum : eodem plane modo quo Ordo Vallumbrosanus con- servat honoratam memoriam Victoris Papz lI, si- . milem ei quam retinet Beatorum suorum ; non pro
eultu sanctitatis, sed pro obsequio gratitudinis ; propterea quod primus ille fuerit qui noviter natam Congregationem Apostolieis Privilegiis communivit. Sed hanc piam, inquit ille, et honestam consuetudi- nem non satis cognitam habentes extraneorum ali- .qui, vitio nobis inconsiderate vertunt; attribuentes ipsam desiderio immodico augendi numerum illu- strium apud nos personarum. » Bene sit anime Scriptoris, candidissimi simul et discretissimi; qui citra praejudicium veritatis, scivit mentem Ordinis,
Gregorium et Vietorem appellantis suos, sie expli- care, ut eam nec ulterius extendi per ignorantiam pa- tiatur, nec aliis obligationem inducat Vallumbrosani Ordinis titulum attribuendi iis quos, quia consueta Professionis vinculo ipsi non fuisse adstrictos sciunt,
C
periculum ambigua significationis in vulgo, titulum ejusmodi accepturo secundum magis obviam strictioremque notionem. Interim per illam sin- ceram Didaci confessionem, non solum intelligimus quo sensu preeitata verba apponi Martyrologio et in Lectionibus recitari petierit Petraecius, et sacra Rituum Congregatio approbarit; sed habemus viam expeditam et commodam ad explieandas innumeras trieas, nobis objectas scepius saepiusque. objiciendas abiis qui dolent quod, inhaerentes communiori vo- eum in vulgo usurpátarum aeceptioni, eos omnes Sanctos non proferamus sub titulo sui Ordinis, quos illi quacumque ratione adseribendos ipsorum majo- res dstimaverunt; quosque in propriis cuique Or- dini Offieiis privatim sie tribui, indulget potius quam mandat Ecclesia. Si quid autem neque amicis- simus nobis Petraecius, neque Vallumbrosani Mo- naehi, quorum hospitio liberali nos illum usos ' charitateque mirabili adjutos gratanter monuimus, non succensebunt mihi quia suam mentem hic ex- plieui : sie opto ut alii quieumque Religiosi nos ha- beant exeusatos, quoties absque sui Ordinis titulo agimus de aliquibus Sanctis, de quibus ipsi, vel ex antiquo usu, vel ex recentiori Congregationis sacrae indulto, Offieium recitant tanquam de suo, quando titulus iste nobis minus eertus exploratusque est.
. Quoniam vero non est ab omnibus speranda ea mo-
deratio qua Vallumbrosanos Patres hzc lecturos confidimus, conveniet ut talis omissionis causas subinde reticeamus , neque ad eas proferendas invi-
' tos velit cogere quisquam : ne, postea quam eas pro-
D
tulerimus, sero peeniteat importunitatis male con- sultae, velitque eam quastionem nunquam mo- tam econtra nos fuisse. Unum addiderim, quod, hisce jam ad praelum postulatis, venerit epistola Dom.Pla- cidi Poltri Vallumbrosani, nescio quid novae proba- tionis pollieens, quod libenter in Appendice post To- mum 7 danda expendam, et quatenus potero etiam sequar : proinde dieta hactenus accipiantur citra prejudieium sententia, aliquando forte melius quam nunc usque sit factum, comprobanda.
$ V. Stemma Sancti genealogicum, ejusque ordi-
natio Episcopalis.
35. Superiori Paragrapho sape mihi memoratus . Reverendiss. Abbas Petraecius, de suo Ordine simul ac S. Gregorio non solum mereri bene studuit, quod explieato jam sensu ipsum huie innexuerit per addi- tiones faetas ad Romana Ecelesizte Martyrol. et suze Congregat. Breviar. favente sibi in his omnibus, et diffieultates magnas superare faciente Cardinali Bona, cujus judieio rem commiserat sacra Rituum Congregatio; sed omnes etiam ingenii atque studii sui nervos intendit, ut sanctorum, novis Officiis ad ipsius instantiam donatorum, genus quam clarissi- mum fuisse ostenderet; ipsosque inter se non spi- rituali magis profectu similes, quam prosapia car- nali copjunetos. Serutatus ergo latebras archi- viorum, stemma eorumdem genealogicum texuit,
33
S. GREGORIUS VII PAPA.
36
quod ut huic loco insererem obnixis a me precibus A men in baptismo intulit. Sed novum non est ea no-
rogavit, Florentine nobilitatis judicia explorare cu- piens in nostro opere, interim dum suum luci parattractatum , in quo productis veterum instru- mentorum tabulis comprobetur veritas graduum singulorum, quoad affinitatum nexus et consangui- nitatis progressus. Non erat nobis tam propinqua prelo dies 25 Maii, quam sibi persuadebat ista seribens Petraceius, vixdum inchoata annis ab hine 10. impressione primi Tomi; sed, priusquam huc veniretur abunde fuit temporis, ut ille suum interim tractatum ederet. Hoc autem cum non fecerit; et eruditi Florentiz viri, quibuscum schema przedictum communieavi, responderent, plus eo sibi videri pol-
lieitum Auctorem quam solide possit comprobare; B
nec ego consultum puto, locum ei dare in opere no- stro, et sümptus facere in czlaturam genealogieae arboris, parum firmis forsan radicibus nixa.
36. Liceat tamen verbo indicare pretense a Pe- tracecio Genealogi? seriem. Presumit ille Aldo- brandescam gentem, in Hetruria nobilem, qua nune nominari desiit, deficientibus masculis, mulieribus autem in Ursinam et Sforziam familias innubenti- bus, ex Carolingico Franeorum Regum stemmate fluxisse; in eademque Domo frequens nomen Hilde- brandorum, indeque eo seculo quo cognomenta fir- mari in familiis nobilioribus cceperunt, « Aldobran- descorum » cognomen natum : pro anno autem 948. producit quemdam Hildebrandum, Theuzonis filium, qui Comes Soanensis simul et Tusci? Marchio, ge- nuerit Villam, matrem S. Joannis Gualberti Vallum- brosanorum Fundatoris; et Bonizonem, anno 979. Comitem Pitalieiensem ae Soanensem, patrem S. Gregorii Papae VII, adeo ut consobrini inter fuerint saneti illius duo, Abbas et Pontifex. Ex eodem porro Bonizone Petraecius facit nasci Desiderium, Comi- iem Soanensem, a quo genitus sit Petrus Igneus ex Ordine Vallumbrosano Cardinalis, defunetus an- no 1078. die8 Februarii; et Aldobranda, mater S. Bernardi, ex eodem Ordine Episcopi Parmensis et Cardinalis, defuncti anno 1133. die 4. Decembris. Ita ille. Alia deinde schematis ejusdem parte, S. Gualberti paternum genus ducit a. quodam Schiava Comite Vallis-Peseice, ex Longobardorum Regibus
- orto; Bernardi vero Saneti, ex Ubertis ; familia (ut Ricordanus aliique volunt) ab antiquis Romanis propagata, licet recentius nomen sit, tractum ab Uberto aliquo. nominis ejus primo, qui seculo 10. vixerit. Penes assertores probatio sit istarum tam antiquarum originum : Petraccius incumbit docu- menta proferre, quibus Sanctorum Joannis Gual- berti et Gregorii VII. processio a Comitibus Soanen- Sibus, et eognatio tam propinqua, probentur. Nam quidquid sit de sancto Abbate, quem nobili genere natum extra controversiam est; de Pontifice vereor ut Petraecius aliud fundamentum habuerit, ipsum ad Aldobrandescos trahendi, quam quia hi genus suum referunt ad Hildebrandos Soane Comites, Soane autem ille natus dicitur, et Hildebrandi no-
C
mina, quz Principibus familiaria sunt, inter eorum- dem subditos, quantumvis ignobiles, frequentari in- tuitu suorum Dominorum, aut alia ex causa.
37. Cardinalis Baronius, ad annum 1073. n. 15. de Hildebrando jam electo Pontifice acturus, eum
dixisset quod « alii Soanensem, alii Senensem fuisse
tradunt » (quorum sententia facile coneiliabit eum auetore Fastorum Senensium, qui Senensi ditione Soanam contineri intelliget), « humili loco natum » asserit, parente fabro : quod ignominie, inquit, causa adversarios ei objecisse comperimus; eum ex hac parte magis laudandus esset, quod evidentiora in eo ex his elucescerent veri Apostolatus signa ; si- quidem Apostolus dicat :« Videte enim vocationem ve- stram, Fratres, quoniam non multi potentes, non multi nobiles ; sed quc stulta sunt mundi elegit Deus, ut confundat fortia, etignobilia mundi et contemptibi- lia elegit Deus etea quze non sunt, ut ea quee sunt de- strueret,utnon glorieturomniscaroin conspeetu ejus Q Cor. xxv1, 27,28). » Haec Apostolus; cum aliquot superbe nimis respuat humanus fastus illum natalis titulum, quo Deus Filium suum omnem hominem factum voluit insignire, ut fabri filius diceretur. Ad- dunt vero ista de fabri filio, quod, cum puer luderet ad pedes patris, ligna dolantis; ex rejectaneis se- gmentis, cum nesciret litteras, casu elementailla for- marit quibus simul conjunctis illud Davidicum ex- primeretur oraculum : Dominabitur a mari usque ad mare (Ps. Lxxi, 8); quo significaretur, manum pueri ductante Numine, ejus fore amplissimam in mundo auctoritatem. » Ita Baronius, sed nullum nominatim Auctorem vel in margine laudans : ea- dem vero in lectionibus Offieii proprii sie narrantur, ut generis ejus ignobilitati non suffragentur, dicun- tur enim evenisse, « cum parvulus ad pedes fabri, ligna edalentis, jam litterarum inscius, luderet, » non « ad pedes patris fabri; » quin potius nobilitati minime vulgari favet, quod, in Mss. nostris Vitis Pontificum, « Nepos Gregorii » Rustieus, » Praefectus Septem soliis, » ad instar artis munitee domui, eam- dem tenuisse dicatur contra obsidentem eam ma- chinisque adomotis quatientem Henricum imperato- rem : eujusmodi offieium non videtur plebeio ho- mini committendum fuisse. Taceo de « Avunculo Áb- bate monasterii S. Mari: in Aventino, » de quo Vita n. 5;licet enim generis clarioris ratio non parva considerationis semper fuerit etiam in monasticarum Prefecturarum collatione, minus tamen inusita- tum estad eas provehi etiam infimo loco natos, quam stirpsnon dederit claritatem, moribus, meri- tis, aut litteris conferentibus.
38. A primo Gregorii in terris Natali, transeo ad alterum sanctiorem in Cathedra, quem more insti- tutoque majorem annue eum celebrasse dubitandum non est. Dubitari tamen potest, quo die eum celebra- verit, eo quod Lambertus Schafnaburgensis illius ipsius temporis scriptor, ad annum 193, quo ele- ctus Pontifex Gregorius est, die (ut ex deereto habe-
37 PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 38
tur) 10 Kalendas Maii, dieit quod Regis consensum A circa Pontifices ehronologiam, ubi neutra regula te-
prastolans, primum ordinatus fuit « anno sequenti in purifiatione S. Marice; » eum Aeta Pontifiealia apud Centium Camerarium asserant quod « Rex, mox ut eleetionis veritatem cognovit, assensum pra-
buit, et Gregorium Vercellensem Episcopum, Italice -
regni Cancellarium, ad urbem transmisit , quatenus auetoritate regia electionem ipsam confirmaret, et consecrationi ejus interesse studeret : quod sine di- latione factum est. Nam infra oetavam Pentecostes in Presbyterum Hildebrandus ordinatus est, et in Natali Apostolorum in Romanum Ponti(icem conse- eratus. » Pentecoste illius anni, qui Pascha habuit 31 Martii, et litteram Dominicalem 7, celebratum fuit 14 Maii : Natalis vero Apostolorum cecidit in Sabbatum. Videri autem posset ex peculiari electione ipsius sancti Pontificis assumptus is dies, cum alio- qui soleret in Dominicis Pontificum consecratio fieri, quia meminerat quod ipsum Apostolorum Princeps Petrus « ab infantia sub alis suis singulari quadam pietate nutrivit, et in gremio suc clementiae fovit, » uti antea ad Saxonia Principes scripserat. Dominicam tamen expeetatam ex more fuisse, qua Commemoratio specialis S. Pauli agenda erat, con- tinuato quodammodo festo Natalis Apostolorum, persuadet Epistola ejus 12 in Registro, per quam « Gregorius, in Pontificem Romanum electus, Gui- lielmo Papiensi Episcopo salutem in Domino Jesu Christo » scripsit, ipsomet die 3 : « Kalendas Julii, Indietione undecima. » Quod autem nec uno quidem die serius faeta sit Consecratio, quam 30 Junii, pro- bat sequens epistola, qua « data secundo Kalend. Julii, Indictione » similiter « undecima, Gregorius, » jam non amplius « in Romanum Pontificem Ele- etus, » sed (mutato de more stylo) « Episcopus, ser- vus servorum Dei, Manassi Remensi Archiepiscopo salutem et Apostolicam benedictionem impertivit. »
39. Non habuit hie Pontifex in usu id, quod Cle- mentem Papam III, ecepisse, et Caelestinum Papam similiter III, constanter videmus observasse, centum post haee annis, ut sui Pontificatus annos adnume- raret subseribendis epistolis, saltem in Registro ; nee aliarum extant exempla, quibus pleniori forma subseribentes S. R. E. Seriniarii sive Cancellarii,
netur, identidem perturbant implicantque.
40. Dilatae usque eo Ordinationis causam , non absque aliqua veri similitudine, videtur praememora- tus Ottho Schafnaburgensis satis idoneam propo- nere, dum scribit, quod intellecta Gregorii electione, et « quo modo zelo Dei ferventissimus erat, Epi- seopi Galliarum protinus grandi scrupulo permoveri ecperunt, ne vir vehementis ingenii et acris erga Deum fidei, distrietius eos pro negligentiis suis quandoque discuteret : atque ideo communibus om- nes consiliis Regem adorti , orabant ut electionem, qua ejus injussu faeta esset, irritam esse decerne- ret; asserentes quod nisi impetum hominis pre- venire maturaret, malum hoc non in alium magis quam in ipsum Regem redundaturum esset. Statim- que Rex a latere suo Eberhardum Comitem misit, qui Romanos Proceres conveniens, causam ab eis Sciscitaretur quare, praeter consuetudiuem majorum, Rege inconsulto, Romanz Eeclesica Pontificem ordi- nassent; ipsumque, si non idonee sa tisfecisset, illi- cite aecepta dignitate abdieare se prceiperet. Is ve- niens Romam benigne a pradieto viro susceptus est : eunique illi mandata Regis exposuisset, re- spondit se, Deo teste, honoris hujus apicem num- quam per ambitionem affectasse ; sed electum se a Romanis, et violenter sibi impositam fuisse Eecle- siastiei regiminis necessitatem : cogi tamen nullo modo potuisse ut ordinari se permitteret, donec in
C eleetionem suam tam Regem quam Principes Teu-
toniei Regni consensisse certa legatione cognosce- ret : hae ratione distulisse adhuc Ordinationem suam et sine dubio dilaturum, donec sibi voluntatem Re- gis certus inde veniens nuntius intimaret. Hoe ubi Regi estnuntiatum, libenter suscepit satisfactionem ; et, laetissimo suffragio, ut ordinaretur mandavit. »
41. Nescio quam procul aut prope Roma tune Rex abfuerit, adeoque nee definire possum utrum intra decem illas hebdomades, qua inter Electionem Ordinationemque fluxerunt, toties potuerint com- meare nuntii, quoties opus est ut Gregorius expecta- verit donec post reditum predieti Comitis novos a Rege nuntios acciperet. Sed neque id opus fuisse video : siquidem preelaudata ex Vaticano Archivio
illum et alios temporis charaeteres apposuere : D Acta habent quod « altera die » ab Electione, « apud
proinde non possumus ex iis demonstrare, quod idem Gregorius annorum suorum Pontificalium ini- tium ducere sit solitus a 30 Junii. Credere tamen possumus eum in hoe quoque secutum morem de- cessorum suorum ; adeoque Pontificatui ejus, tunc primum inchoato eum eopit esse Episcopus, solum adseribendos esse annos 11, menses 10, dies 26. Hoc autem modo praecedentium omnium Pontificum spa- tia numeramus, in nostra de Pontificum Romano- rum Chronologia tractatu, tandem nunc edito; si- mulque observamus Dominieam diem, ut Ordina- tionibus faciendis antiquitus praescriptam : et hae dupliei regula expediendas speramus infinitas hi- Storige ecclesiasticae diffieultates, quce Baronianam
se ipsum sollicita mente pertractans ad quam grave perieulum sit adductus, sstuare coepit ex nimio dolore. Sed eum exeusationem de relinquendo Pa- patu non invenisset, nuntios ad Regem Henricum celeriter destinavit, per quos et electionem super se factam aperuit, et ne assensum praeberet attentius exoravit, quod si non faceret, certum sibi esset quod graviores et manifestos ejus excessus nullate- nus impunitos toleraret. » Rem ergo sic gestam existimo, ut Gregorii nuntios pracurrerit (ut fit) fama Electionis, eamque secutze vel mox secuture Ordi- nationis, eo quod Romanus populus dilationem nul- lam videretur pati velle (sicut ex responso Gregorii ad Comitem satis intelligitur) et Episcopis Gallieanis
39 S.
Curia aderant, regic auctoritatis neglectum pro certo exaggerantibus missus Comes sit; quo digresso supervenerint nuntii cum epistolis, falsi arguentes famam praedictam ; ideoque, non expectato Comitis reditu, missum mandatum ad Vercellensem Episco- pum ut Ordinationi Pontifieize curaret interesse, quod hic sine mora faciens, advenerit Romam deci-
GREGORIUS VII PAPA. 40
qui tum forte ex Burgundia et Lotharingia in Regis A ma post Electionem hebdomade, citius forte quam -
Comes ad Regem potuit rediisse. Atque hoc modo, etiamsi Rex fuisset in intima Germania, potuerunt esse faeta omnia quz utrimque narrantur. Unde autem Lambertus diem Purificationis acceperit, ignoro : errasse, certis documentis conviei, quod satis est.
S. GREGORII VII VITA
Auctore PAvLo Bernriedensi , Canonico regulari.
CAPUT PRIMUM.
Nomen Hildebrandi, et huic conforma ignis miracula circa ipsum ostensa. Acta usque ad annum 1052.
Igitur Gregorius septimus, super quem vere primi Gregorii requievit spiritus, natione Teuseus, patrem babuit nomine Bonieum (1), et ipse Hiltebrandi sortitus est in baptismo vocabulum, non sine grandi presagio futurorum. Hiltebrandus (2) enim, Teuto- nice lingua vernacula nuncupatione, Perustionem significat cupiditatis terrenze, qualem Psalmista sibi divinitus impertiri precatur, dicens Psal. xxv : Proba me, Domine, et tenta me; ure renes meos et cor meum... Apte veroin baptismo datum esthoe nomen, dicente Joanne Baptista, Marci 1 : Ego quidem vos baptizo in aqua in penitentiam ; qui autem venturus est post me, fortior est me, cujus non sum dignus caleeamenta portare : ipse baptizabit in Spiritu sancto et igne. De hoc igne ipse Salvator ait, Lucae 12: Ignem veni mittere in terram, et quid volo, nisi ut ardeat? Quoniam ergo vir iste ignito eloquio Do- mini repulsurus erat a domo Dei ignita jacula ini- miei, non incongrue pretulit incendium appella- tione, quod exhibiturus erat ferventissima caritatis et veritatis attestatione.
2. Habemus adhue firmiores in eo divini fervoris premonstrationes, ex quibus eum quondam Elize
(f) Ms. nostrum nomen patris rectius expressit, Bomizonem seribens, qui hie saltem JBonizus vel Bonitus non Bon?cus, scribendus erat.
(2) Pro varia dialecto varie nomen hoc scribitur, Hiltebrant , Hildebrand, Heldebrant, et (suavioris pronuntiationis causa) etiam Hellebrand : quod po- stremum, quia varie accipi potest, inimieis Gre-
orii et maledicis occasionem dedit, ut infra num. 4
citur. Infernalem. titionem : quamvis Helle, non solum substantive infernum, ab Hellen in declive vergere, sed adjective etiam Clarum significet. No- ster auctor, omissa prioris partis etymologia, in Ssosteriori a Branden, urere, ardere sumpta, hic ptetit, Perustionem reddens : est autem Brand, ar- dor, iucendium , titio. Hilt vero vel Held, significat Heroem; atque adeo Hildebrandus est Ardor heroum
B Prophetae assimilavimus ,
D erto
cum forte Isidorum de ortu et obitu Prophetarum legeremus. Ibi enim, si memoria non fallit, caput Eliae recens nati globo ignis traditur illustratum ; ad presignandum videli- cet divinze aemulationis ardorem, quo tandem inflam- mandus erat contra praevaricationes pessimorum Regum, atque seductiones pseudoprophetarum. Si- mili modo ex Gregorii sive Hiltebrandi parvuli vesti- bus scintille ignis visze sunt emicuisse, ad przeno-
tandum sine dubio sancti zeli fervorem quo et ipse -
igniendus erat contra gravissimas insolentias Henri- cian; vesania, et contra intolerabiles effraenationes Sacerdotalis incontinentize. Hane autem scintillarum visionem saepius ostensam, primitus in eo Clunia- censis monasterii Pater S. Majolus (3) fertur adno- tasse, atque illud B. Joannis Baptista adaptasse :
N
Iste puer magnus erit coram Domino. Denique ut
cunctas visiones ignis, quas de eo comperimus, sine intermissione commemoremus, visa est etiam de ipsius capite quodam tempore flamma procedere, ad expressiorem similitudinem Elicze, si zetatum ful- ciremur cooperatione. Verum, sieut illud propheti- e: inerepationis prodigium contigit in infantia, ita istud Apostolice examinationis ostentum accidit in setate perfecta. 7
3. Fuit et in hoe aliqua similitudo Elice, quod
seu heroicus : vix autem in usu antiquo distingui- tur a Childebrando, sicut nec Childebertus ab Hilde- est tamen notionis differentia, quatenus Childe antiquis Francis Saxonibusque, et hodie ad- hue Anglis, significet infantem, filium, etc. Itali fere sine aspiratione Ildebrandum dicunt, quod recentior usus in A/dobrandum vertit. Porro quae, occasione ignei ardoris ipso nomine sigrificati, mox dicuntur, de Elia, ex apoeryphis sumpta, poterunt ad jus fe- stum 20. Julii accuratius [referri].
(3) Majoli Vitam damus 11. Maii, ubi ostendimus obiisse illum anno 994 : atqui anno 1048. Hilde- brandus adhue erat adolescens : itaque quod hie S. Majolo tribuitur, sub aliquo ejus discipulo vel suc- cessore S. Odilone dietum fuerit.
41
contemptus a quodam calumniatore , terribililer vin- dicatus est ecelesti igne. Nam cum esset Archidiaco- nus antecessoris sui- Alexandri; pauper quidam in- tolerabilem sustinens sibi hereditatis ablatee inju- riam, ab iniquissimo et metuenda potentie viro, flebilem querimoniam detulit Pontifiei Romano. Ve- rum hie, eum propterea sibi quoque damnum ab animo irreverenti et infrunito subeundum formida- ret, et justa sententia misericordiam sublevare tre- pidaret; justus Hiltebrandus, quasi leo confidens, cum primum Pontificem ad exerendum ultionem excitare et confortare tentasset, sed eum a pu- sillanimitate spiritus nequaquam liberare pra- valuisset; sibi vicem illam misericordia et veritatis committi postulavit. Qua protinus aecepta, senten- tiam anathematis in pradonem dedit. Atille, vel non habens, vel erubescens habere videri timorem tanti judicii; cum exinde tertia diesolito (more) exultan- tis vel insultantis equestrem militiam inter commi- litones ventilasset; subito fulminis ietu percussus, veluti durus Pharao, in stagno ignis ardentis sub- mersus est.
4. Interea vidit illud famosum somnium, Pontifi- calis excellentize et efficacize vaticinium, quod scili- cet ex ore ejus ignis exiret, qui totum mundum igniret ; haud. dubium quin ille ignis, quem Domi- nus Jesus Christus misit in terram, et voluit vehe- menter accendi. Verum non sic impii interpretati sunt, neque sic malignantes experti sunt. Nam quia Spiritum sanctum blasphemaverunt, eumque in servosuo arguentem de peccato, Infernalem titionem vocaverunt: justi Dei ultione, irremissibili delicto obligati, perpetuam miseriam maligna appellationis inciderunt, et mirum in modum, quod piis erat sa- lutiferum, impiis factum est mortiferum. Hie succe- dit miraculum, non solum Elis, sed etiam justi Abel, et sapientissimi Salomonis, nec non et aliorum Patrum. exemplis gloriosum, quorum videlieet liba- minibusillapsa est per speciem ignis gratia saneti Spiritus. Domino namque auetore sublimatus in speeula Apostolorum Petri et Pauli, cum in univer- sam terram produceret sonum eorum, et in fines or- bis terree disseminaret verba eorum ; moderni Nero- nis, Scilieet quarti Henrici Regis, eujus flagitiis et facinoribus omnis praedicatio veritatis, velut ignis urens, intolerabilis erat, gravissimam contra se. perseeutionem commovit : ideoque necessitate com- pulsus fugere de civitate in civitatem, Christianissi- ma Comitissa Mathildis tutelam ad tempus expetiit. Cumque apud eam in pace faetus esset loeus ejus, et habitatio ejus in Sion, hoc est in specula divinae eontemplationis; recurrente temporum rota, forte imminebat dies maxime dedita Pontifiealibus offi- ciis, quz muneupari solet Coena Domini. Hane ergo
(4) Nonantula in confiniis agri Mutinensis et Bo- noniensis fundata S. Anselmo primo Abbate, qui di- tavit illam reliquiis S. Silvestri, ut. dictum est ad S. Anselmi Vitam die 3. Martii, Ibidem etiam haberi corpus Hadriani Pape non I. sed III. ostendi in
ParRor. CXLVIII.
PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII.
42
À celebraturus, adiit. Abbatiam, vocabulo Nonantu- lam (4), sanetorum praedecessorum ejus Silvestri et Adriani patrociniis gloriosam. Ibi nempe sacrosan- ctis insislens ministeriis, cum jam consummaret sanctificationem Chrismatis, subito cclitus inflam- mante benedictum liquorem clara specie ignis, con- glorificatus.est antiquis Patribus signo divin; ac- ceptionis.
5. (5) Sed jam congruum videtur miraeula de igne in mirabili extinectione ignis finire, quz in Chronicis venerabilium virorum hae occasione legitur acci- disse. Cum predictus Henrieus Romanae civitatis moenibus hostili manu assedisset, et ob hoc ignem quodam loco injecisset, ut, populo a tutandis pro- pugnaculis ad avertenda eombustionis pericula con- verso, sine prohibitione irrumperet; intelligens hanc versutiam fortissimus in fide Christi Grego- rius, signum Crucis appinxit, et, velut Tiberis inun- dantiam effunderet, incendium protinus extinxit, plebemque ad propugnacula defensanda redire praecepit.
6. Nobis etiam redire placet ad commemorandam pueritiam ejus, in qua avuneulo suo Abbati mona- sterii sanete | Dei Genetricis Mariz in Aventino monte , ad instructionem liberalis scientiae et com- positionem moralis disciplinae, a parentibus com- mendatus, in brevi ostendit spectabiles flores utrius- que nutrimenti. Jam vero adolescentiam ingressus, profeetus est in Franciam, domiturus inibi carnis C petulanuam et molestia peregrinationis et instantia
, eruditionis. Inde post aliquot annos Roman reditu- rus, oceulta Dei praeparatione, moram fecit aliquan- tum temporis in aulà Henrici III, ut quia subliman- dus erat in culmine Sacerdotii, profectus ejus manifestus fieret omnibus ex alta. specula regni.
Hine ipse Imperator aiebat nunquam se audisse
hominem eum tanta fiducia Verbum Dei pradican-
tem. Probatissimi quoque Episcoporum, reipublieze consulentium, admirabantur in verbis gratie quae procedebant de ore ejus.
7. Post haec Romam reversus, cum studio per- fectionis insisteret, et accepta divinitus talenta in- telleetus atque operationis duplicare satageret, tor- pentes domesticos sensit inimicos, et illud veritatis elogium probavit : Nemo propheta acceptus est in patria sua (Luc. 1v). Proinde parcere volens invi- di?, et majorem caritatis fructum quaerere, ingredi statuit in partes Germanic et. Gallize. Cumque ve- nisset ad Aquas pendentes (6), apparens ei in vi- siope B. Petrus, qui jam ascensiones ejus iu. Cathe- dram suam disponebat, prodire eum ulterius prohi- bebat. Ipse autem, fallacem existimans imaginem, a proposito iüinere non reflexit. Item secundze nóetis similem visionem preterivit. Tum vero tertia nocte
Chronologia Pontificia.
(5) Meminit sequentis historie. Bertholdus Con- stantiensis ad annum 1082.
(6) Aqua-pendens oppidum ditionis Pontifice in territorio Urbevetano.
2
43
cum maximo terrore ingerens se facies Apostolica , graviter eum luiturum, si non reverteretur, intenta- vit;sicque eum in Romanze Ecclesie. solatium re- vocavit. 8.In diebusillis, mortuo Damaso (7) secundo, suecessit nonus Leo (8) ; qui, laudabilis viri pruden- tiam et sanctitatem ex corde veneratus et amplexa- tus, ejus per omnia consilia suscepit ; et haec eorum concordia plurimum in agro Dominico spinis erutis fructifieavit. Interea Subdiaconus ab eodem Papa ordinatus, monasterio S. Pauli, miserabiliter deso- lato, preelatus est, tali primitus visione eonfortatus. Apparens ei B. Paulus in basilica sua stabat, ac pa- lam manibus tenens stercora boum, de pavimento levabat, ac foras jactabat. Cumque spectator otio- sus assisteret, increpabat eum Apostolus, quare non se adjuvaret : jussitque eum palam apprehendere, "et fimum,sieut ipse faceret) ejicere. Latrunculis enim Campania diripientibus subsidia alimoniz, in tantum languorem inciderat observantia sanctitatis et regulze, ut et armenta, licenter ingredientia do- - mum orationis feedarent; et mulieres, in refectorio necessaria ministrantes, famam paucissimorum, qui ramanserant, monachorum dehonestarent. Elimi- nata igitur omni spurcitia, et reeuperata victualium sufficientia, congregavit honestam multitudinem .Regularium monachorum : quorum religione et disciplina venerabiliter usque hodie pollet locus iste. 9. Denique tam singularem eoepit habere fidu- eciam super opitulationibus precum illorum, ut, si quando non liberaretur ab adversitatibus, certissi- mum ei signum fieret, alicujus delieti impedimentum esse inter eos : quo presenti ipsius examinatione correcto, solito eursu liberationem ejus aeceleratam ferebat oratio (Gal. wx). Beatus plane Pater, beati filii, quos inter ignorantia et impunitas culpae mo- ram non potuit habere, sed, exemplo quidem Josue prodita, in spiritu lenitatis, seeundum Apostoli prae- ceptum, eastigata est! Si qui tamen, cujuslibet pro- fessionis fuerint, majores culpas, et maxime ad im- munditiam vel sacrilegium pertinentes, apud S. Pau- lum eommittere preesumpserunt, mox in Apostoli- ec reverentide (honorem) ab exterminatore perie- runt. Sieut enim, (9) primi Gregorii tempore, B. Andreas Apostolus ultor exstitisse legitur sui sanctua- rii; ita et in diebus Hiltebrandi ejusdemque Grego- rii VII. B. Paulus Apostolus vindex enituit sui sanetifi- cii, utroque scilicet Apostolo cooperante suo opera- rio.
(T) Damasus II. ereatus est die 17. Julii anno 1048. et, cum sedisset dies 23. extinctus est, ut ereditur, veneno.
(8) Vitam S. Leonis IX. dedimus 19. nus autem tunc erat 1084.
(9) Haec habentur in Vita S. Gregorii, anobis 12. Martii illustrata, auctore Joanne Diacono lib. 4. num. 96.
(10) Cum S. Leoni IX. sueeessisset Vietor II. creatus 13. Aprilis anno 1055. missum se in Gallias testotur ipse Hildebrandus apud Desiderium Abba-
Aprilis. An-
S. GREGORIUS VII PAPA.
A
C
D
m
CAPUT 1I. Miracula et gesta, ante Papatum.
10. Interea spiritualis agricola, sanetus videlicet Leo 1X. Papa (10), considerans et admirans multum fruetum palmitis hujus, eo quod ipse maneret in Christo, et Christus in ipso ; dilatavit in eo mansio- nem Christi per impositionem Ordinis Levitici, et ut fruetum plus afferret, Romana? Ecclesiee Archidia- conum instituit. Post haee in partes Galliarum di- rectus, ita creditum sibi Apostolieze vicis exhibuit officium, ut merito cum Apostolo dicere posset « Deo gratias, qui semper triumphat nos in Chri- sto Jesu, et odorem notitia suce manifestat per nos in omni loco, quia Christi bonus odor sumus Deo, in iis qui salvi fiunt, et in iis qui pereunt; aliis quidem odor mortis in mortem, aliis autem odor vite in vitam (II Cor. 11: ).
11. Primam sane odorishujus fragrantiam Lug- dunum, qua prima sedes est Gàlliarum, synodali diseussione suscepit. Nam, sieut Papa Kalistus nar- rare consuevit, prima Concilii die, proclamatus est quidam Pseudo-episcopus de Simoniaca Pontificalis culminis ascensione ; sed quia ad. finem perduci non potuit probatio, in sequentem diem prolata est. In- terim quid faceret sibi male conscius? Quo se verte- ret? Adamante duriorem judieis mentem nullo mu- nere ausus est attentare, non dubitans se per hoe ardentissimum veritalis amatorem magis exaspe- rare quam. placare. Data igitur pecunia, oppilavit ora tam aceusatorum quam testium, et. cooperante securitatis insolentia, tumidus erastina sessionis cognitori insultavit, dicens : Ubi sunt, qui me aecu- sabant? nemo me condemnavit. Ad hac zelotes Dei alto gemitu suspirans, et frixorium cordis sui super illis qui corrupti erant dedignativo gestu significans, ait ad corruptorem : Credis,.o episcope, Spiritum sanetum unius eum. Patre et Filio esse substantiae et deitatis? Quo respondente, Credo ; Die, inquit, Glo- ria Patri, et Filio, et Spiritui sancto. Cumque hune Versieulum , ad commendandam saneta [Trinitatis fidem à Niecnis Patribus hymnizando prolatum, et B. Hieronymo: pro suceentu (11) singulorum Psal- morum Damaso Papae commendatum, fiducialiter adorsus fuisset; Gloria Patri et Filio, dicebat, sed, Spiritum sanetum nominare minime valebat. Se- cundo tentare admonitus, defecit in Filio. Tertio re- petere permissus, obtieuit in Patre. Tunc demum pedibus Apoerisiarii provolutus, Simoniaeum se esse professus est. Qui mox ut ab Episcopatu depo-
»
tem Casinensem, dein Victorem Il. Papam lib. 3. Dialogorum, etapud Petrum Damianum Opuseulo 19. cap 6. apud quos sequens narratur historia, sed Subdiaconus appellatur. Verum infra apud Berthol- dum num. 1 et apud Grutmundum Archiepiscopum Aversanum lib. 3 de Veritate Corporis Christi in Eucharistia, Archidiaconus dicitur.
(41) De hoe succentu, a S. Hieronymo commen- dato, egimus, in Annotatis ad Epistolas previas utrique adseriptas, ante Catalogos veteres antiquo- run Pontificum, editos ante tomum r. Aprilis p. 1v.
45
PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII.
46
situs est, Gloria Patri, et Filio, et Spiritui Sancto, A properationem indixisset; et, quod predictum est,
clara voce personuit. Et his divine cognitionis indieiis feruntur nonnulli Pseudoepiscoporum com- puneti, malas conseientias spontanea confessione prodidisse, et injuste aequisitas dignitates juste de- misisse.
12. Idem venerabilis Archidiaconus Synodum te- nuit, eui Hugo (12) Cluniacensis- Abbas interfuit ; in qua Episcopum quemdam ordine judiciario deposuit. Inde simul ambo profecti, ad flumen quoddam per- venientes transvadabant : Archidiaconus vero pra- cessit Abbatem. "Transmisso igitur flumine, conver- sus retro respexit, et dixit : Cur talia de me cogita- sti? Abbas vero respondit : Tune es Deus, qui co- gitationes hominum te scire asseveras? Deus, in- quit, non sum : sed tamen, qua in animo volvebas audivi. Dixisti enim in corde tuo, me magis Episco- pum illum causa jactantim, quam zelo Dei depo- suisse. Perculsus Abbas conscientia : Rogo te, in- quit, per caritatem. Dei, ut edicas mihi quomodo hoc sentire potuisti ? Quia venientem te, inquit, per alveum fluminis respexi ; et, quasi filum tensum [fo- ret] ab oré tuo usque ad aures meas, inde hoe per- pendisse te sensi.
13. Altera item die, cum ambo, Archidiaconus videlicet et predictus Abbas Cluniacensis, eeclesiam "quamdam ingressi fuissent; Camerarius Abbatis stans ad orationem, clam aliquos nummos e marsu- pio protulit, atque pro expensis tribuendos de manu in manum. caleulavit. Interrumpens autem oratio- nem Archidiaconus voeiferando : Exi, diabole ; eecle- siam eum relinquere coegit. Tum Abbas : Inhu- mane, inquit, agis, quod neque orationem nos com- plere permittis. Orationem, ait, monachi tui scisci- tare, et eur id fecerim, poteris cognoscere. Re- quirens igitur. Abbas, invenit quod nummos com- putasset. Consequenter. Archidiaconus intulit. :. Et ego teterrimum spiritum ante ipsum hoc idem si- mulare vidi.
14. Eodem itinere venerunt ad quamdam civita- tem, multa mortalitate laborantem ; in qua vidit An- gelum Dei erecto gladio paratum ad occisionem. Unde, eum irent. ad oratorium secundum consuetu- dinem, rogabat Abbatem ut breviaret orationem et quantocius relinqueret civitatem, alioquin omnes perituri essent. Dicto parens Abbas velociter rever- sus est ad hospitium, et ecce reperit duos viz Socios repentina amorte prostratos. Cumque festi- napntissime deseruissent locum pestilentiae, Abbas jam potitus sciscitandi libertate , pereunetatus est venerabilem Levitam quid vidisset, quod tantam
(12) Acta varia S. Hugonis dedimus 29. Aprilis.
(13) Mortuo anno 1054. S. Leone IX. substitutus anno sequente Victor II. et huic anno 1057. vita functo suecesserat S/ephanus IX. qui post octo cir- citer menses decessit e. vivis. Hie, teste Leone Ostiensi lib, 2. Chronici Casinensis cap. 100 man- davit ut nullus a suo obitu eligeretur Papa, nisi
' eeleravit iter suum
D
audivit.
15. Inter haec, Romam proficiscens, cum. audis- set mortuo Stephano Papa (13) Benedictum quem- dam ab iniquis et importunis hominibus contra Canones in Apostolica Sede substitutum, magis. ac- eollectaque Synodo Episco- porum in Tuscia, Benedictum. quidem sancti Spi- ritus judicio condemnavit, Gerhardum vero, Flo- rentino civitatis venerabilem Episcopum, com- muni bonorum consensu electum. Apostolicae Sedi inthronizavit, atque Nicolaum II (14) nominavit. Hoc autem post biennium defuncto, successit Alexander II.
16. Hujus camerarius, nomine Joannes, narrare solebat factum in semetipso divinae curationis mi- raculum, per venerabilem Hildebrandum adhue Ar- chidiaconum. Nam cum idem Joannes apud Tuscu- lanum nimis aeri febrium | dolore fatigaretur, misso nuntio beatum virum rogavit obnixe ne pigritaretur venire usque ad se. Nec mora, quia boni nuntii ho- minem esse cognovit, venire non renuit. At ille nimio gaudio repletus in adventu ejus, traditis ei omnibus suis, commendavit etiam, humiliter im- plorans, ut communem Dominum pro se deprecari, ae religiosos homines in idipsum euraret adhortari. 'Tune vir Dei, domestica pietate ab intimis visceri- bus commotus, ejectis omnibus, se diutissime in orationem cum laerymis absque. verborum. strepitu dedit. Completa oratione, Comitissam, cum qua idem Joannes morabatur, vocavit; eamque ut re- fectionem, pullum videlicet gallinae, infirmo praepa- raret hortatur. Cui renitenti, eo quod longa debi- litate stomachum adeo infirmatum esse non igno- ravit, ut. etiam ante aliquot. hebdomadas cibum percipere fastidierit, vir Dei respondet : Sine modo. Seias enim. quod tam festinanter non praparabi- tur quomodo ipse desiderabit. Hoc ita res proba- vit. Nam sufficienter refectus, obdormivit sopora- tus, ae de omni illa validissima invaletudine sine mora convaluit.
17. Iterum vir beatus ad Ecclesiarum directionem a Domino Papa destinatus, cum inter multa bona opera qua: operatus est, Antistitem quemdam, falsis criminibus. impetitum,. a malignantium calumniis duce. Spiritu veritatis eripuisset; Romam reversus, Basilieam Petri Apostoli, causa orationis et gratia- rum actionis, ingressus est. Erat ei familiare diver- tieulum, ut ad B. Marie Dei Genitricis iconem, consistentem intra eamdem Basilicam, ' ante. eam orando procideret, et plorando cor suum effunderet.
adesset Hildebrandus.
(14) JVicolaus II sedit a Januario anni 1059. fere usque ad Junium anni 1061. eui tune successit Aleaander II, a quo Hildebrandum Cancellis Aposto- lorum prefectum ait. Malmesburiensis, lib. 3, de Gestis Regum Anglorum, pag. 107. ex editione Francofurtensi.
Vi lgitur eum hac faeturus accessisset; vidit, quod dictu mirabile est, ipsam imaginem laerymas stillare, et quàsi dolorem suum pro aliqua dilecti sui molestia significare. Ipse autem repletus stupore et eestasi, postquam satis in admirationem defixus est, laerymis laerymas uber- tim reddidit : et supplicatione completa, Latera- nense Palatium, salutaturus Domnum Papam, revi- sit. Qui mox perlati ad eum falsi rumoris exeipiens indicium ; quod videlicet pro muneribus praenotatum justifieasset Episcopum, patenter dedit intelligi quid in saera imagine significasset similitudo condolendi. Verum eum sapientia, quze lucebat in vultu ejus, ra- tionem ccepisset reddere; erubescebant omnes, qui in presentia erant, adversarii ejus : et juxta B. Hie- ronymum, falsus rumor cito opprimebatur, et mor- dax lingua cito confodiebatur : quippe vita ipsius voce et exemplo commendabatur. Inde eum pra- dicto more solito repeteret imaginem, converso mira- culo, vidit eam arridere sibi tanquam triumphatori.
18. Ne autem haec miraeula, quamvis de sanctis, tamen de insensatis rebus, incredibilia videantur : ex probabilioribus orthodoxorum Patrum seriptis fi- dem dare volumus, quadam ex his mutuantes exempla qua contra hujusmodi ineredulitatem non putamus invalida. Sie enim legitur in Actionibus septimi universalis Concilii, auctoritate primi Adriani Pape collecti (15) : Narravit nobis Dionysius presbyter Ecclesie Ascalonis, de abbate Joanne anachoreta, dicens : Quia hie magnus in presenti generatione fuit homo, et ad statum suum Deo pla- centem hoe de eo miraculum asserebat : In specu, inquiens, senex sedebat in partibus Sochus, posses- sionis ab Hierosolymis milliariis rx (16) ferme distantis. Imaginem autem habebat senex in specu sanete et intemeratae Domina nostrae, Dei Genitri- cis et semper Virginis Marie, habentem in ulnis Christum Dominum nostrum. Quotiescumque igitur volebat quoquam pergere, aut ad eremos longin- quas, aut Hierosolymam ad adorandam sanctam Crucem et sancta loca, vel etiam in Sina monte oraturus, aut ad martyres qui ab Hierosolymis multis spatiis aberant (erat enim amieus Martyrum oppido senex; nam, nune quidem ad S. Joannem Ephesum, nune vero ad S. Theodorum [17] Eu- chaitam, aut ad S. Theclam Seleuciam pergebat, vel ad S. Sergium Araphani [18]), preestruebat can- delam et suecendebat, sicuti habebat consuetudi- nem .: et ad deprecationem stans, ut iter sibi dirige- retur, dicebat ad Dominam, in imaginem ejus atten-
- (15) Habentur hzc in Prato Spirituali seu lib, 10. de Vitis Patrum, auctore Joanne Moscho cap. 180.
(16) Ibidem milliaribus fere viginti. Scriptura variis loeis Socho nominat, resque inter ipsum et Azecha factas narrat, est autem ad Euronotum ver- sus /Egyptum.
(17) Perperam impressum Euwcharetam.. Consule qu: de S. Theodoro diximus ad Vitam ejus die 7, Februarii $ 2.
(18) Imo Saraphas, uti dicetur ad ejus et S. Bac-
jj S. GREGORIUS VII PAPA.
48
vice seeundum hane consuetudinem A dens : Sancta Domina, Dei Genitrix, quoniam viam
habeo longam ad ambulandum, multorum dierum spatium habentem, de candela tua curam habeto, et inextinguibilem eam secundum meum propo- situm eustodi : ego enim adjutorium tuum co- mitem habens vadam. Et his ad imaginem dictis, abibat : et proposito itinere completo revertebatur, aliquando quidem mense uno, aliquando vero duo- bus vel tribus, nonnunquam quinque aut sex mo- ratus : et sie inveniebat candelam ordinatam et ar- dentem, ut eam ad iter agendum egressurus sinebat numquam illam aliquando a semetipsa extinctam vi-
dit, neque a somno surgens, neque ab eremo rediens.
in speluncam.
19. Item ex eisdem Actionibus ex Vita (19) S. Theodori Arehimandritze, eum esset annorum quasi x1, facta est mortalitas ex bubone in illa villa, ita ut et ipse infirmaretur pene ad mortem. Porro detule- runt eum in oratoriam domum S. Joannis Baptisiae, quae erat juxta villam, et straverunt eum ad. intro- itum altaris. Porro supra illum in receptaculo Cru- eis stabat imago Salvatoris Jesu Christi; cumque ex dolore bubonis eruciaretur, repente de imagine ceciderunt super eum roris guttze; et statim, gratia Dei, a dolore convaluit, et sanus effectus est, et ivit domum suam. His exemplis, ad adstruendam fidem sufficere valentibus, ad nostre narrationis ordinem redeamus.
20. Igitur venerabilis Hiltebrandus vidit visionem,
(; Apostoliez pietatis in. proximo suseipiende praesi-
gnationem. Apparuit ei Simon Magus, tripudians et exultans in navi : et ipse sibi videbatur illum insi- lire, et colluctando pedibus subactum insolubilibus nexibus vineire. Quod navis Ecclesiam significet, rarus est qui ignoret : in qua nimirum Simon Ma- gus, ante beati viri hujus Apostolatum, longe late- que per suos sequaces sacrilega venalitate luserat, libere scilicet et impudenter emens ace vendens ec- clesiasticas dignitates. Quomodo autem per hune athletam Dei prostratus et alligatus sit, suo loco dicemus. Per idem tempus quidam Pisani pernocta- bant in Basilica B. Petri gratia orandi : cum eece vident ipsum Principem Apostolorum in eadem do- mo sua, cum hoe praedestinato herede suo deambu- lantem, eique preecipientem ut stercora diversorum jumentorum, qua sparsim inibi jacere videbantur, in saecum, qui cominus haberi cernebatur, congere- ret, et dorso imposita egereret. Et quidem per haee stercora, luxurias et spurcitias diversorum homi- num, maxime autem Nicolaitarum, et quarti Henriei
chi Vitam 7. Octobris. Consule notas Baronii ad dictum diem. :
(19) Ex actione 4. constat hune esse S. Theodo- rum. Siceorum 4bbatem; cujus Aeta valde illustria dedimus 22. Aprilis; sex ex sola versione Latina, curata per Lipomanum : in qua eum hoc miracu- lum desit, apparet nec ipsum Lipomanum, inte- grum Graecum textum habuisse, quem vel ideo ma- gis optamus inveniri.
E:
49 PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 50
patroni eorum significari, in promptu est. Sed quo- A tionem, eleemosynis conditam, divino fulti auxilio
modo et portata et exportata sint, suo tempore,
Deo aspirante, demonstrabimus.
CAPUT Ill.
Electio ad. Papatum et hanc secuta visio columba : morbi divinitus Gregorio immissi et ablati, egri sanati.
215 Nune electionis ejus, post mortem Alexandri Pepe, legitimum ordinem, prout ipsi electores ejus conseripserunt, proponamus, reguante Domino nostro Jesu Christo, anno clementissimae Incarna- tionis ejus 183, Indictione et Luna xr, decimo Ka- lend. Maii feria secunda, die sepulture Domini Alexandri bonc» memoria secundi Papae. Ne sedes Apostoliea diu lugeat proprio destituta Pastore, congregati in Basiliea B. Petri ad Vincula, nos sanete Romana Catholiez et Apostolicze Ecclesiae Cardinales, Clerici, Acolythi, Subdiaconi, Diaconi, Presbyteri; prasenlibus venerabilibus Episcopis ; Abbatibus, Clericis et Monachis consentientibus ; plurimis turbis utriusque sexus diversique ordinis aeclamantibus ; elegimus nobis in Pastorem et Sum- mum Pontificem, virum religiosum, gemina scien- ti: prudentia pollentem, cequitatis et justitia prae- stantissimum amatorem, in adversis fortem, in prosperis temperatum, et, juxta Apostoli dictum, bonis moribus ornatum, pudieum, modestum, so- brium, castum, hospitalem, domum suam bene regentem, in gremio hujus Matris Ecclesiae a pue- ritia satis nobiliter educatum et doctum, atque pro vitze merito in Archidiaeonatus honorem usque hodie sublimatum, Hildebrandum videlicet Archidiaco- num, quem amodo usque in sempiternum et esse et diei Gregorium Papam et Apostolicum volumus et approbamus. Placet vobis? Placet. Vultis eum? Volumus. Laudatis eum ? Laudamus. Acta Roma x Kalend. Maii, Indictione xr.
22. Ipse quoque Gregorius de electione sua conti- nuo has misit epistolas. Gregorius, in Romanum Pontifieem electus, Desiderio Abbati Monasterii $. Benedicti montis Casini, salutem in Christo Jesu. Dominus Papa Alexander mortuus est: cujus mors super me cecidit, et omnia viscera mea concutiens, penitus eonturbavit. Nam in morte quidem ejus Ro- manus populus contra morem ita quievit, et in manu nostra consilii frena dimisit, ut — evidenter appareret ex Dei misericordia hoc provenisse. Unde aecepto consilio hoc statuimus, ut post tri- duanum jejunium, post Litanias et multorum ora-
(20) Henrici quarti mater Agnes Imperatrie, eo parvulo post viri mortem gubernacula regni pacifice est moderata : sed postea , Principum invidia videns lilii animum a se aversum discessit in Italiam : et per medium fere anni spatium, ut loquitur Leo Ostiensis |. 3. Chronici Casinensis c. 32. Casini commorata est, ae proinde eam tunc ibi existentem salutat S, Gregorius.
(21) Videtur Rainaldus tune exul, Casini fuisse. Eum 8$. Gregorius consolatur epistola 20. libri primi, anno sequenti data, in qua meminit dictae Agnetis
statueremus quod melius de electione Romani Pon- tificis videretur. Sed subito, cum praedictus Domi- nus noster Papa in Ecclesia Salvatoris sepultura traderetur, ortus est magnus tumultus populi et fremitus, et in me quasi vesani insurrexerunt; ita ut cum Propheta possim dicere : Veni in altitudi- nem maris, et tempestas demersit me; Laboravi clamans, rauca faetze sunt fauces mes; et: Timor et tremor venerunt super me, et contexerunt me tenebra. Sed quia in lecto jacens valde fatigatus satis dietare nequeo, angustias meas enarrare su- persedeo. Te igitur per omnipotentem Dominum rogo, ut suffraganeos Fratres et Filios, quos in Christo nutris, ad exorandum Deum pro me pro- voces, et ex vera caritate invites : quatenus oratio, qui me liberare debuit, ne ineurrerem perieulum, saltem tueatur in periculo positum. Tu autem ipse quantocius ad nos venire non pratermittas, qui quantum Romana Ecclesia te indigeat, et in pru- dentia tua fiduciam habeat, non ignoras. Domi- nam Agnetem Imperatricem (20), et Rainaldum (21) venerabilem Cumanum episcopum ex nostra parte saluta : et quantum erga nos dilectionis habuerint, nune ut ostendant, nostra vice fideliter obsecra. Data Romze, 1x Kal. Maii, Indietione undecima.
23. Gregorius, in Romanum Pontificem electus Gottifredo (22) Duci salutem | in Domino Jesu Christo. Grata nobis est letitia tua, quam in litteris tuis de promotione nostra te habere cognovimus ; non ut hoc aliqua causc nostrae delectatio faciat, sed quod eam ex fonte sincere dilectionis et fideli mente derivatam esse non dubitamus. Nostra enim promotio, qua tibi ceterisque fidelibus piam de no- bis existimationem et gaudium administrat, nobis interni doloris amaritudinem et nimia anxietatis angustias generat. Videmus enim quanta nos soli- eitudo cireumstat : sentimus quam nos suscepti oneris sareina gravat : sub quibus, dum nostra infirmitatis conscientia remit, anima nostra in Christo potius dissolutionis requiem, quem in tan- tis periculis vitam eupit. In tantum quippe commissi nobis officii consideratio nos sollicitat, ut, nisi in orationibus, spiritualium hominum, post Deum, aliqua fiducia nos sustentaret, curarum immensitate
mens nostra suecumberet. Peecatis enim facienti-
bus, ita pene totus mundus in maligno est positus, ut omnes (et precipue qui in Ecelesia Preelati sunt) eam potius conturbare , quam fideli devotione
Imperatricis. Eidem epistolam libro 6 etiam scripsit Indictione 2. anno 1079.
(22) Gottifredus seu Godefridus, cognomento Bar- batus seu Senior, Lotharingie et Tusce Duo, duas habuit uxores; primo Dodam, ex qua genuit Gode- fridum Gibbosum, et B. /dam viduam, Comitissam Bolonie, cujus Vitam dedimus 13. Aprilis. Dein duxit anno 41054. JBeatricem, "viduam | Bonifacü Tuscic Marchionis, quae eidem Bonifacio ante ge- nuerat Mathildem Marchionissam, seu. Comitissam.
91
S. GREGORIUS VII PAPA.
52
defendere vel celebrare contendant, et, dum suis A unde venerat , illico reversa est. Stupefactus igitur
aut lueris aut prosentis glorice desideriis inhiant, omnibus, quz ad religionem et justitiam Dei perti- nent, se velut hostes opponant. Quo magis nobis dolendum est, qui susceptum universalis Ecclesiae regimen in tanta difficultate, nee rite administrare, nec tuto deserere possumus. Ceterum, quia fidei et constantie virtutem (donante Deo) in te sitam esse cognovimus; omnem, quam oportet in carissimo S. Petri filio, in te fiduciam habentes, animum tuum de nostra itidem constantissima dilectione, et erga honores tuos promptissima voluntate, nequa- quam dubitare volumus. De rege vero mentem no- stram et desiderium plene cognoscere potes; quod, quantum in Domino sapimus, neminem de ejus prze- senti ac futura gloria aut sollieitiorem, aut copiosiori desiderio nobis praeferri eredimus. Est etiam hae voluntas nostra, ut, primum oblata nobis opportu- nitate, per nuntios nostros, super his qua ad pro- fectum Eeclesi:e. et honorem Regic dignitatis suce pertinere arbitramur, paterna eum dilectione et admonitione conveniamus. Quod si nos audierit, non aliter de ejus quam de nostra salute gau- debimus; quam tune certissime sibi lucrari po- terit, si, in tenenda justitia, nostris monitis et consi- liis acquieverit. Sin vero (quod non optamus) nobis odium pro dilectione ; omnipotenti autem Deo, pro tanto honore sibi collato, dissimulando justitiam ejus, contemptum non ex aequo reddiderit; inter- minatio, qua dicitur : « Maledietus homo, qui prohi- bet gladium suum a sanguine, » super nos, Deo pro- vidente, non veniet. Neque enim liberum nobis est, alicujus personali gratia legem Dei postponere, aut a tramite rectitudinis pro humano favore recedere, dicente Apostolo : Si hominibus placere vellem, servus Dei non essem. Data Rome 1r Non. Maii, Indictione xr.
24. Post haec, Pontificali benedictione confirmatus, quam aeceptus sibi fuerit, ad exemplum Evangelii Pater coelestis ostendit, quoniam mysteria, quae abscondit a sapientibus ^et prudentibus, revelavit parvulis, Nam duo rustici, non improbabili curiosi- tate dueti, eum adventum novi Pontificis in Latera- nam dioecesim | comperissent, ad videndum eum mutuis cohortationibus instigati, ad ecelesiam properant. Quo eum pervenissent, invenerunt eum juxte altare Missarum solemnia celebrantem. Quem euriose inspicientes, omnes motus corporis et gestus ejus diligenti animadversione notarunt. Sed alter eorum velut in ecstasin raptus, vidit columbam (23) de coelo descendere, humeroque Gregorii dextero insidentem alis extensis caput ejus velare. Completo vero Canone, columba collum protendens, calici rostrum, ut sibi visum est, immisit : quo. retracto,
(23) Aliquid simile eidem Gregorio postea Casini contigisse narrat Leo Ostiensis, I. 3. Chronici Casi- nensis c. 54.
(24) Anno scilicet sequenti 1074. aegrotavit, aec se à morbo convaluisse indicat Beatrice! ejusque filia
D
novo miraeulo rusticus, atque post paulum ad se reversus, ad propria remeavit.
25. Sequenti nocte tres viri, habitu decoro vul- tuque splendido, ei apparuerunt : quorum unus, vestitu suecincto canicieque decenti, figuram Petri, (ut in picturis videre solebat) sibi expressit : alius vultu splendidus, statura procerus, in admirationem simul et timorem convertit inspectorem ; tertium, eujus qualitatis esset, non adeo euriose quaesivit. Proinde affabilior horum trium, quis esset diu haesi- tans, tandem canum illum sermone aggressus, quis ille major esset,vel quo censeretur nomine, sciscitatus est : a quo responsum, quod Sol vocaretur, accipiens, insuper ita inerepatus est : Quare non annuntiasti Gregorio, quod heri vidisti? Ille vero perterritus, nihil se vidisse testatur. Oblitusne es, inquit, quod eo- lumbam heri inter Missarum solemnia requievisse super humerum ejus videris? totamque visionem ut, viderat, sibi retexuit. Deinde precepit ei ut quanto- cius ad Gregorium iret, quia eadem die inde erat :ransiturus, atque ex ordine ei visionem reecitaret. Mane facto rustieus, quid ageret dubitans, atque visionem illusionem esse secum pertractans, quem- dam ejusdem loei religiosum virum adit, et quid sibi visum fuisset intimavit. Id autem consilii aece- pit, quatenus Dominum obnixe. deprecaretur ut, si ex illo hae visio fuisset, secundo ac tertio ei re- velare dignaretur : quod ita rustieus devote peregit. Secunda igitur nocte item commonitus, obnixius preeibus institit. Tertia vero nocte, eum iidem viri terribilius solito se ingessissent : precepit ei unus ut, si vitam aliquandiu vellet differre, ne dubitaret, quod jussus fuerat, Domino Apostolico denuntiare ; ac subintulit : Situ, eum prope fuerat, jussis nostris minime obtemperasti, necesse est te post eum lon- gius eundo laborare. Sed ille, certius adhue aliquid ab his elicere gestiens, dixit : Ego quidem rusticus sum et. indoctus, quid mihi in signum dabitur, ut à tali persona eredatur? Unus eorum, qui tantum so- lebat pro ceteris loqui, dicebat : Hzee diees Gregorio, quod etiam ipse verum esse cognoscit : quoniam accedens ad altare, quod eodem die eogitavit, apud omnipotentem Dominum impetrare meruit. Rustieus ad Gregorium perveniens, secretum ab eo petiit; et quz itineris et laboris ejus eausa extitisset, fideliter insinuavit. Ille vero benigne subridens, ae signum praecognoscens, rusticum, tantae legationis nuntium, ad sua regredi eum Apostolica benedictione permisit.
26. Alio quoque tempore (24), eum maxima detine- retur corporis infirmitate, quadam neptis sua ad eum visitandi gratia venerat, et qualiter se conti- neret, inquirebat. Tum ille ut nepti super zegritudine sua animum levigaret, monilia ejusdem manu tenens,
Mathildi, epistola 9. libri. 2 seripta 18. Kalendas Novembris : qua dolet se ex periculoso morbo emer- sissc, ac servatum ad. solicitudinem pene naufragan- tis Ecclesia.
53 PROLEGOMENA, — ACTA S. GREGORII. 94
an nubere vellet, requisivit. Post, recepta sanitate, A
dum solitis rationibus ineumberet, nec. recordatione praeteritorum malorum, neespe futurorum bonorum, aut desiderio, et, ut breviter | concludamus, nullo modo ad hoc, ut saltem unam . laerymulam expri- mere valeret, pertingere potuit. Diu igitur moesto animo revolvens quid egisset, quo delieto Deum offendisset, qua denique culpa datam sibi compun- ctionis gratiam perdidisset; tandem, temperato moe- rore, id consilii aceepit ut religiosos viros secum in jejuniis et. orationibus supplicare Domino deposce- ret; quatenus ei revelare dignaretur pro qua noxa donum illi, quod pridem habuerit, sublatum sit. Quod eongrua devotione peractum est. Completis itaque duarum hebdomadarum vigiliis, jejunio, et eorporali disciplina, pius et velox auditor desiderium cordis tribuit ei. Nam cuidam innocenti et simplici viro Beata Dei Genitrix in visione apparuit, eique praecepit dicens : Vade, et die Gregorio, quod cum ego illum in. ehorum (non dubium quin Virginum) elegerim, ipse e contrario aliter quam deberet egit. Novo autem permotus elogio Gregorius, magis haesi- tare ecepit; intentiusque orare, ut apertius sibi Dei misericordia, quid esset, ostenderet. Iterum eidem, cui supra, sanctissima Virgo Maria mater Domini in somnis apparens, inquit : Hzee diees Gregorio ; quo- niam ipse contra gravitatem institutionis nostra monilia traetavit neptis suce : ideireo gratiam, quam habuit, amisit. Sed nune, quia penitentiam de pec- cato suo peregit, donum lacrymarum recipiet. Hine admonemur illius dieti : « Bonum est homini mulie- rem non tangere (I Cor. vi). »
27. Quadam aestate, quae Roma humanis corpori- bus valde eontraria est, dum idem vir Dei maximis per integram hebdomadam «estuaret febribus ; appa- ruit ei B. Dei Genitrix semper Virgo Maria ; atque, ut indignationem ostenderet, ventrem ejus manu versa percutiens, recessit. Deinde per alteram septi- manam adeo debilitatus est, ut respirare eum, qui exitum ejus préstolabantur, vix sentire possent. Finita hebdomada illa, rursus ad eum Beata Dei Genitrix, hora diei quasi sexta, accessit; qualis se haberet, et si adhue satis peenarum luisse sibi vide- retur, ab eo seiseitatur. Cui ille respondit : Domina
98. Inter haec, quanta obedientia tanto viro exhi- benda foret, Hermanno tune temporis Cardinali, sed postmodum: Brixiensis Ecclesiae praesuli (25), divinitus ostensum est. Nam cum ab eo ad mensam quadam die vocatus non venisset, nocte insequenti, terribi- lis ei quaedam species apparuit, eumque vehementer increpavit, dicens : Ut quid, miser, imitatus es con- tumaciam Dathan et Abiron, supersedendo Gregorii adconvivium invitatione, sicut illi superbe respue- runt Moysi ad.concilium vocationem? An excidit tibi, quanta millia millium in inferno demersa sint propter unius Protoplasti inobedientiam ? Festina ergo ad satisfactionem, si evadere cupis debitam rebellibus damnationem. Itaque mox, ut opportunitas dataest, provolutus est pedibus clementissimi Papa: nec mora, veniam impetravit laerymosa supplica- tione.
29. Nune libet duo miracula sanctitatis per B. Gregorium divinitus faeta breviter assignare : ne forte ingressis nobis silvam densioris historic, exei- dant memoria. Quodam namque tempore, eum de more saeras manus ablueret, ipsa ablutionis aqua instar lactis facta, aegrum quemdam, eum fide reeu- perandae sanitatis eam in usum sumentem, confe- stim ab aegritudine liberavit. Item, eum in comitatu gloriose Mathildis delitesceret, et rabiem persecu- tionis, de qua posthac plenius dieturi sumus, de- clinaret; quadam die venerabilis Hubaldus (26) Mantuanus Episcopus indicavit ei quod eoquus ejus nimia infirmitate pregravatus, de lectulo surgere non valeret. At ille, necessarii commutationem non habens officii, cum fide grano sinapis comparanda, transtulit montem infirmitatis, et crevit in validum gralia sospitatis. Eadem quippe hora, qua jubentis voeem audivit, surrexit, ac necessaria preparavit.
CAPUT V.
Gregorii Decretales Epistole contra | Simoniacos et fornicarios.
30. Jam tempus exigit, aliquot Decretales beati Presulis Epistolas, contra Simoniaeos et Nieolaitas (27) in Galliam atque Germaniam transmissas po- nere : et subinde, quid sibi velit saceus ille ster- eoribus refertus, quem supra Pisanis visum com-
piissima, ut tibi videtur. Tum leni manu, quasi cor D memoravimus, aliquam, ut promisimus, eonjeetu-
pus ejus perungens, ab oculis ejus evanuit. Mo» illo vestimenta sua, quasi ad ecelesiam processurus esset, requirente; hi, qui aderant, pre nimia infir- mitate minus sanum sentire zestimabant. At ille, nil mali se habere affirmans, extorquet ut vestibus se induant, atque ad ecclesiam perducant. Quo facto, in tantum sanitate recepta convaluit, ut etiam sacra Missarum solemnia publice in ecelesia Salvatoris sequenti die celebraret.
(28) Hermannus, sive, Arimannus, aut Armanu, favore Comitissae Mathildis electus est Episcopus Brixiensis anno 1696.
(26) Hubaldus sive Ubaldus, creatus Episcopus Mantuanus an. 1082. sed ab Henrico Rege pulsus,
ram facere. Denuntiatio quippe regularis judicii, praedietorum hareticorum eisque faventium eoncu- tiens et coereens ignominiam, non absurde videtur comparari saeceo stercora continenti ; quem videlicet vir sanetus quodammodo portavit, dum, Epistolas mittendo, conversionem eorum, quos notavit, diu patienter expectavit : exportavit autem, quando per- tinaces in errore, synodali consensu ab Ecelesia separavit. Harum igitur Epistolarum prima nobis
etiam exul degebat eum S. Gregorio.
(27) Extat hae epistola inserta Coneilio primo, Rom sub S. Gregorio habito anno 1074, in Apolo- getico, capitulo 1.
s DD
S. GREGORIUS VII PAPA,
56
occurrit, ad Ottonem Constantiensem Episcopum A guendo, obsecrando, increpando cum omni patien-
directa, quae ita se habet.
31. « Gregorius Episcopus, servus servorum Dei, dilecto in Christo fratri Ottoni, Constantiensi Epi- scopo, salutem et Apostolicam benedictionem. In- stantia nuntiorum tuorum, » ete. Vide infra inter epistolas S. Gregorii.
32. Qua vero contumacia prenominatus Episco- pus decretis salutaribus resultaverit, vel potius in- sultaverit, sequens Epistola prodit. « Gregorius, servus servorum Dei, (28) Ottoni Constantiensi Episcopo, salutem et Apostolicam benedictionem. Perlatum est ad Nos, » etc. Vide inter epistolas.
33. Hie Clero et populo demandat ne inobedienti Episcopo obediant. « Gregorius Episcopus, servus servorum Dei, Clericis et Laicis majoribus et mi- noribus in Constantiensi Episcopatu consistentibus, Christianam legem diligentibus, salutem et. Aposto- licam benedictionem. Misimus Fratri nostro, Epi- Scopo vestro, Ottoni, » ete. de inter epistolas S. Gregoriü.
34. Ad Laicos, pro exequendis superioribus insti- tutis. « Gregorius Episcopus, servus servorum Dei, Rodulfo Duci Suevize, atque Bertholdo Duci Caren- tano, salutem et Apostolicam benedictionem (*9). Scimus quoniam prudentia vestra miserabilem Christiane religionis desolationem perspicaci mente perpendit, » ete. Vide nter epistolas.
35. Item ad Laicos pro iisdem institutis. « Grego- rius Episcopus, servus servorum Dei, dilecto in
Christo filio et nobilissimo Comiti Adelberto, et ejus C
uxori, salutem et Apostolieam benedictionem. Gra- tia Deo referimus, » etc. Vide ubi supra.
36. Ut nullus obediat Episcopis praefata statuta contemnentibus vel negligentibus. « Gregorius, ser- vus servorum Dei, omnibus Clericis et Laicis in regno Teutonicorum constitutis, salutem et Aposto- licam benedictionem. Audivimus quod quidam Epi- scoporum apud vos commorantium, » etc. Vide ubi supra.
. 37. Has Epistolas prosecuta est, ipso presidente generalis Synodus; in qua, sieut. gesta ipsius conti- nent, sententia anathematis data est in omnes Si- moniacos et Nicolaitas heereticos, qui in erroris sui secta indurati, synodalibus Sanctorum Patrum de- finitionibus;et Deeretalibus eorum statutis scienter inobedientes, apostatarumque pertinacia eis recal- citrantes, studio et voluntate refragantur. Ecce sac- cus stercoribus plenus (Ezech. T, 9), eatenus ar-
(28) Partes Henrici Regis fovet. Otto, quapropter excommunicatus, n exilium missus anno 1074, et post duos annos im excommunicatione mortuus, et Basilee sepultus. lta Chronicon Constantiense a Pietorio editum.
(29) Est epistola 45 libri 2.
.. (30) Hermanno Bambergensi scripta est epistola 84 libri 1 qua monuit eum. Verum, quia judicio Sedis Apostoliec se subtraxit, et Simoniace ecclesiam in- vasit ejusque bona dilapidavit, eum Gregorius ex- communicavit, et sacerdotali offieio privavit, ut seri- bit ad Bambergenses, Segefridum Archiepiscopum
D
tia et doctrina portatus; sed ex tunc justa ultione divini zeli exportatus, seeundum ordinem quem suis ultoribus ipse Dominus per Ezechielem Prophetam ostendit, dicens : A sanctuario meo incipite. Cla- mor namque Sodomorum et Gomorrheorum usque ad ipsius Pontificatum multiplieatus fuerat nimis (Isa. 1, 9) : in eo scilicet quod przedieti haeretici eo- rumque fautores, nimia peccandi libertate effreenati, peccatum suum sieut Sodoma predicaverunt nec absconderunt : ideoque, nisi Dominus exercituum reliquisset nobis semen ineorruptionis, quasi Sodo- ma fuissemus, et quasi Gomorrha similes essemus.
38. Hae fama justificationis instigati Babenber genses Clerici (30), detulerunt ad aures ejus Simo- niaeum introitum Pseudo-episcopi sui, nomine Her- manni. At ille, contraeta non minima pecunia pre- tiosi metalli et vestimenti copia, speravit Apostoli- eum rigorem muneribus emolliri posse : et approxi- mans Roma, exoravit venerabilem (31) Herman- num, Metensis Ecclesie Episcopum et Apostolica Sedis Legatum, qui tune forte (in) societatem itineris inciderat, uti se ad Dominum Papam przeiret, et in- tercederet. Quod cum attentasset, et humanae pla- cationis non parvam materiam affore designasset ; vir justus, excutere manus suas ab omni munere solitus, ut erat in conclavi suo positus, Spiritu san- cto se inflammante, respondit : Fac eum, si aliquam fidelium communionem velit obtinere, in partes suas redire, et monastieze regulae distrietum jugum poenitendo subire : quoniam, propitius sit mihi Deus si domum istam mihi impleret auro et argento, nunquam, me consentiente, Episcopali fungetur officio. Hoc itaque modo et iste Simoniaeus submo- tus est a Sacerdotio.
CAPUT V.
Conjuratio in vitam S. Gregoriü. et. liberatio.
39. Jam vero qualiter inimicorum fraudes, ten- tationes, perieula, detractiones, irrisiones, captiones eustodias propter nomen Domini; postremo, quali- ter, Domini juvamine et sustentatione Apostolorum- que comitante suffragio, Reges, Tyrannos, Duces, Principes, animarumque hominum captivatores, voratores ; insuper lupos, Antichristi videlicet mini- stros, Archiepiscopos, Episcopos, et reliquos Eecle- siasticos pervasores fortissimus athleta Dei superavit, nequaquam silentio preterire dignum | ducimus : quatenus tam presentibus quam subsecuturis sit in
Comprehensio
Moguntinum, et Henricum Regem, et sunt Epistola prima, secunda, et tertia libri tertii. Fruschius ait quod tandem monasterium Swartzachianum in Francia Orientali, id est Franconia, intraverit.
(81) Hermanno Episcopo Metensi commiserat S. Gregorius vices suas in eausa Episcopi Bamber- gensis, ut dicitur citata epist. 84 l. 1. Eidem scripsit epist. 35. 1, epist. 2 et 21, l. 2, epist. 5 l. 6, et epist. 21,1. 8, in quibus varia illi committit, et indi- cat auctoritatem Sedis Apostolie:e in excommuni- cando Henrico Rege.
57 PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 58
exemplum , et populus saneta Ecclesize olim nostrum A haereticum, Romam conductum, (34) hospitio rece-
sceculum fuisse eognoseat sub tanto talique Pastore prolapsum. Indecens enim et inconveniens esse vi- detur tradere oblivioni Patris hujus laborem, eum etiam profanarum causarum memoria penes secu- lares pro fortitudinis exemplo fiat. Hujus quidem exemplum si tenaei memoria tradatur, fit sauctae Ecclesie supplementum, Christi fidelium ornamen- tum; et in hareseon profanarum veniet detri- mentum. Hine enim justorum (pugna) iterum prima sumpsere principia : hine Ecclesiastica victoria et . perpetuze felieitatis quodammodo per filium hzeredi- tas (propagatur).
40. Fuit itaque quidam vir in Urbe, perditionis fi- lius, omnium hominum sceleratissimus et iniquissi- mus; eujus quidem memoria aerem ipsum comma- eulat? eui pro dulcedine perjuria, fallaciae, luxurize , traditio, homicidia, machinationes, susurrationes, conspirationes, fraudes, deceptiones, conventicula fuerant; et. quidquid virtuti esse potest inimicum, sibi per omnia (licere) eredebat; pater furum et so- eius perjuriorum, elypeus fallacis et hasta mcechi, galea homieidarum et seutum traditionis, tegumen- tum machinationis, custos susurrationis, anxietas conspirationis, coloratio fraudis, risusque deceptio- nis, et erypta mala conventionis : ad cujus confu- gium omnis hiretieus omnisque scelestus propera- bant: eujus ala velabat scandala, sub cujus umbra Leviathan ipse tortuosus coluber dulciter et suaviter quiescebat. Qui ad augmentum tanti commercii tur- res quamplures in Urbe construxerat ; et, posthabitis tam Dei quam hominis inimicitiis, quidquid ante 'su& perverse mentis oeulos ineentor malitize, dia- bolus videlieet , adduxerat, peragere satagebat. Le- via quidem sibi et duleia verba, sed in fine jacula et absynthium fuerant : qui ad sui destructionem quemdam suum eompatrem occidit : in cujus domum re nondum plene cognita, perrupit, quam etiam de- struxit : et peraeto tanto scelere, in turrim, quam, vivente patre suo Stephano Urbis Prafecto, con- struxerat, se recepit. (32) Ad eujus faeinus vindi- candum vir Dei accensus, una cum adhuc vivente Papa Alexandro, maledietionis et anathematis eum vineulis alligavit. Ille, ad augmentum suz confusio- nis, eum quibusdam quos sibi asciverat, Nieolao videlieet et Berthramo, ad perditionis (ilium, scilicet Henrieum Regem properavit ; et, communicato ma- gna impietatis consilio, Cadaloum Parmensem (33);
(32) In Gestis Mss. Pontifieum usque ad Martinum Papam V. deductis, appellatur Centius Stephani ; Bertholdo Cincius. Nomen hie videtur silentioteetum, propter fimiliam, et Cineium Praefectum Urbis vi- rum sanetissimum, uti infra patebit.
(33) Cadalous Episcopus Parmensis, novo schi- smate formato Pseudopapa constitutus est, assumpto Honorii IT, nomine, 28. Octobris anno 1061.
(34) In. Gestis Romanorum Pontifieum a Nicolao Aragonensi colleetis apud Baronium an. 1064. num. 34. Censius, Preefecti filius, vir nequam et pessimus, eidem Cadaloo astitit; eumque in castello S. Angeli recipiens, juramentum ipsi et defensionem prestitit.
D quievit ;
pit; et praelia multa, illius ob adjutorium, in urbe commisit : cui solatium omnes heretici Simoniaci pro posse impendebant, et per ipsum sanctam Ec- clesiam confundere disponebant. Sed, heresiarcha tandem illo mortuo (35), confusus iste pactum se cum Domino Papa facere, et fidelitatem jurare spo- pondit. Quod et fecit : sed qua fides ei esse potuit, eui veritas nunquam adhaesit? Stabat quidem, pro- pter summi Sacerdotis potentiam, ut preedo ligatus : sed quas poterat fraudes animo tenus perpetrare non desinebat tartareus haeres. Si quando eum ve- nerabilis Pater Gregorius ut a talibus pedem re- traheret hortabatur, in pejus quotidie suum verre- bat pectus: sicque faetum est ut in ipsa turri, quam mire magnitudinis supra pontem S. Petri construxerat, viros sicarios poneret ; qui, ab omnibus introeuntibus et exeuntibus , ex rebus quz fereban- tur praedam caperent. :
40*. Qua de causa Praefectus Urbis, Cincius (36) nomine, vir utique prudens, carus Deo et homini- bus (qui non ut laicus, sed veluti fidelis monachus Deo serviens justitiam excolebat in omnibus), qua- dam die eum cepit, et in carceris squalloribus tan- tum latronem, ut dignum fuerat, tradidit. Tandem interventu quorumdam Nobilium Romanorum, per- mittente hoc clementia Domini Papae, peraetis supra saneti Petri corpus sacramentis sua meliorationis, datisque obsidibus et reddita turri de qua confide-
C bat, dimissus est. Tune allatis arietibus, et machi-
nis, ferreisque malleis, funditus est eversa, et sic Urbs aliquantisper quievit, et ;niquorum factio, timore magno concussa, conticuit. Sed quid miser faceret? Quousque potuit, iniquos, licet longe po- sitos, tam per se quam per suos nuntios adiit. Ipse lustravit Apuliam, Lucaniam, Ducem Guiscar- dum (37) et ceterosexcommunicatos visitans ; statuit- que eum ipsis tempus opportunum, quomodo Domi- num Papam caperet et occideret : filium vero suum ad Guibertum haereticum Ravennatem (38) direxit, idem pactum compositurum : sieque ac Regem etiam suz fallaeize destinavit litteras, promittens eumdem Patrem regio conspectui representandum. Compo- sitis itaque hujusmodi molitionibus, ad tempus expectans nimirum opportunitatem ut eum caperet, etiniquorum populo ad necandum tra- deret. Sed Dominus omnipotens, qui captione sua mundum liberans diabolum captivavit, Patris istius
(35) Ibidem num. 39. idem Nicolaus Aragonensis : Idem quoque Cadalous post paucos dies ex divino ju- dicio pessimam | mortem currit.
(36) Cinthius D. Petro Damiano, qui lib. 8 epist. 1. et 2. eum laudat.
(37) Robertus Guiscardus Northmannorum Dux, excommunicatus fuit a S. Gregorio anno 1074, sed Ecclesi: obediens auno 1080. absolutus : uti pluri- bus deducit Baronius, ad dietos annos. )
(38) Guibertus Archiepiscopus | Ravennanencts, posteaAntipapa, S. Gregorio semper infestus, adver- sarios fovit, et excommunicatus fuit.
59, S. GREGORIUS VII PAPA. 60
captione et sanguine, Ecclesize statum in melius pro- A pusque Dominieum tam ipse quam Clerus ejus su-
vexit; et filium iniquitatis non solum puero suo no- cere prohibuit, sed etiam propriis rebus privavit.
41. Prolapso itaque fere anno, ministri diaboli tempus advenit. Nam, instante festivitate Dominicae Nativitatis, conspiratores suos, cum quibus conju- raverat, hortari ccepit ut ad tantum flagitium mente prompti coneurrerent, animumque aptarent; pro- mittens eis ineffabilia, libertatem futuram, quastum sine mensura, imitator per omnia fratris et. magistri sui diaboli ; qui solius morte Domini mundum sibi totum possidendum promittebat. Sed, sicut scri- ptum est, dum capit, eapitur ; dum przedari incipit, prada fit; et dum ambit illieita qug nondum pos- sederat, perdidit acquisita quae retinebat. Sie etiam iste, minister utique illius, si corde deprehendisset se tantis rebus expoliandum, fortasse quoquo paeto a tanti sceleris perpetratione, amore suarum rerum magis quam Dei, manum retraheret. Sed quoniam obezeavit eum malitia sua, qua suffareinatus ince- debat, rem ad effectum perducere conatus est; non timens, imo postponens animze suae perieulum ; al- ter Judas, manus in Dominum suum et Christum Domini injecit. Presente itaque tante festivitatis die ad peragendum Vigiliarum obsequia Pontifex, ut mos est, ad B. Marice ecclesiam, quae, ob tanta- rum devotionum merita, Major vocata est, cum parvo Clericorum et Laicorum numero properavit. Nam mos Urbis fuerat semper, in tantae solemnita- tis excellentia, omnes ad eamdem ecclesiam eonflue- re, totamque noctem illam hymnis et laudibus in- tentos pervigilem ducere. Sed, Domino disponente, ad evitandam tantam ecclesiam tanti Pastoris sàn- guine perfundi, ut ministri diaboli animus, inhians sui ad destructionem, qua male voluerat perficere possit, populus tune convenire prohibitus est. Diei namque ipso Vigiliarum tantam ather aquarum inundationem profuderat, ut ipsum primi temporis imminere diluvium omnibus videretur. Vix enim aliquis domus sue limen linquere, vicinique sibi juneti easam, si necessitas aliqua exigeret, intrare , ne dum ecclesiam tam longe sitam penetrare va- lebat. Loquebantur enim quodammodo mundi ele- menta futurum scelus, et inauditum facinus przesa- giebant.
42. Sed quid plura? Adest nox, in qua tenebra- rum filius lueis aggreditur ministrum. Missis itaque exploratoribus ad alios exquisitores venerunt : nam quamdam societatem, juxta eamdem ecclesiam, ex ipsius viei habitatoribus sibi asciverant : et, notantes omnia, ad notitiam scelesti illius miserant qua serutati fuerant. Tune ille legionem suam, lorieis indutam, eum festinatione conduxit; ponens ita, ut post peraetam sive de nece vietoriam, seu de vivo portato triumphum, quemcumque equum quis habere posset, ascenderet : ne quis contra ipsos meditaretur insurgere. Ventum tandem ad ecclesiam est : Papa vero gloriosus in Prasepi positus Missam noctis primam, sieut docet religio, decantabat; cor-
sceperat; reliqui vero qui aderant, eadem adhue Sacramenta percipiebant; eum magnus subito cla- mor, magnus et ululatus ex improviso intonuit, et - ecclesiam jpsam implevit. Tunc undique lustrantes ecclesiam , evaginatis mueronibus pereutientes quos poterant, ad locum Prxesepii, quo Papa eximius re- sidebat, convenerunt : percussisque ibidem aliquan- tis, ruptisque ostiolis illis, angulum brevem Pra- sepii aeterni Regis et Matris trueulentis manibus intraverunt. Tune injecerunt in eum manus, et te- nuerunt. Quorum unus edueto gladio eaput ejus abseindere voluit, sed tamen Domino volente non potuit. Pereussum tamen in fronte, graviterque vulneratum, de Missa nondum finita violentis ma- nibus abstraxerunt, c;dentes et percutientes. Ille vero, ut agnus innocens et mansuetus, ad coelum oculos erigens, nullum eis dedit responsnm, non reclamavit, non reluetatus est, neque ut sibi in ali- quo miserentur rogavit. Tandem, exutum Pallio et Casula seu. Dalmatica et Tunica cum Camisia, reli- etis ei tantum amictu et stola, ut. furem tractum, post dorsum eujusdam sacrilegi posuerunt. Ille vero, qui frontem gladio pereusserat , arreptus a dzemonio, ante ejusdem ecelesie atrium diu volutatus est spu- mans, equusque ejus fugiens nequaquam ulterius inventus est.
43. Tanti fama mali totam cito pereulit Urbem. Quis unquam tanta flentium tantaque funebria nar- rare lamenta poterit? Sieut enim de Domini nostri Nativitate Urbs ceteris civitatibus altius congratu- lari solita fuerat; sie modo commota, tristitiam sibi non modicam advenisse proelamabat. Expavit pariter hoe faetum ecelum et terra, et ad tantum facinus vindieandum corda praparantur omnium. Tune. impletum est quod dietum est per Prophetam : « Dies festi vestri convertentur in lamentationem et luetum, et gaudium vestrum in planetum » (Tob. n.) Et illud :« Plorans ploravit in noete, et laerymae ejus in maxillis ejus : non est qui eonsoletur eam ex omnibus caris ejus » (Thren. 1.) Tune sancta Eecle- sia Dei dicebat : « Quis dabit capiti meo aquam, et oculis meis fontem lacrymarum, et plorabo die ae nocte? » (Hier. 1x.) Et illud : Audite, obsecro, uni- versi populi, et videte dolorem meum. Tune, omnis maritus sumpsit lamentum; et qua sedebant in toro maritali, lugebant. Omnis itaque Clerus, Pa- store percusso, huc illucque disceurrebat, et euneta pene altaria exeuntes denudabant. Nihil alicubi, preter quod ante dietum fuerat, in ecelesiis divini Offieii illo die faetum fuit. Elementa tamen, ad tem- pus usque illud turbata, ne populum zelantem Do- mini zelum prapedirent pacata monstrabantur. Terra vero aquam pene cunctam, quam nimia in- undatione sustinuerat, absorbens, iterum quodam- modo sieeum ad hoe omnibus uleiscendum ostendit. "Tota itaque noete signis tubisque sonantibus, mili- tibusque omnes aditus lustrantibus, ne aliquo por- taretur extra Urbem ingenio, nullum usquam vesti-
61 PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 62
gium patuit: sane re dubia omnibusque ignoranti- A ad terram morientem palpitantemque prostravit,
bus utrum vivus an mortuus. esset, populo eongre- gato in. Capitolio, referentibus quibusdam innotuit quod in quadam turri captus teneretur. Tune omnes gentes tulere voces ad sidera.
44. Verum, ubi primum dies terris est reddita, omnes inter se hortantes populi innumerabiles ad domum Antichristi venerunt. Incepta itaque pugna est: sed primo congressu pars hostilis fugam arri- puit, omnisque faetio in eadem se turri conclusit. Tune omni parte vallatae ignis appositus est, allatis- que machinis et arietibus, rumpitur murus, cuncta- que inibi conclusa fit Domini populo praeda. Nemo suum periculum vitabat, sed sui oblitus pro" posse pugnabat. Porro quidam vir, cum quadam nobili matrona, Patrem Gregorium secutus est, qui ei so- latium aliquantisper fuerunt. Vir namque ille, taedio detractionis, et algore hibernalis noctis afflictum, allatis calefecit pellibus, pedesque ejus in sinu suo composuit. Matrona vero ipsa, fomento medicami- nis sui, Patris nostri plagam, nimio sanguinis rosei profluvio tabidam, deplorando mulcebat; omnesque illos Dei inimieos, homicidas sacrilegos acclamabat, altera nimirum Maria effecta. Nam quemadmodum illa, flens sua delicta, Domini vestigia laerymando perfuderat : sic ista, omnium erimina perferens, la- erymis suis tantum Pastorem proluebat. Osculaba- tur illa pedes Domini Salvatoris, quo deinde lota caput ad usque perveniret : haec autem. Dei et Do- mini famuli. primo baptismate munda, postremo peetoris ardore adusta, caput pectusque deosculans lacrymis rigabat. O. memorabile pectus ! O devotis- sima femina laudabile jecur ! quantus tibi tune. ca- ritatis ardor inhzeserat ? cum ante oculos tuos zeterni Regis ministrum, iniquorum manibus male tracta- tum vulneratumque prospiceres; nec satand mini- stris ex ore pudico, sanctisque osculis quae pedibus manibusque et capiti tanti Patris feceras jam purga- to, convicia digna et maledictionis jaeula subtrahe- bas. Vere credibile. est, animam tuam te pro Patris vita ponere velle, et tormenta potius inexistimabilia percurrere, quam Dominum captum et tam male iractatum videre. Pugnabat manibus omnium gene- rosa virago, et immodie: mercedis omnium par- ticeps, quantum sibi accumulabat.
45. Verum, quanto istius animosa fides, tanto alterius mulieris linguosa perfidia. Nam sicut olim, Dominicae Passionis tempore, ancilla ostiaria Petrum terruerat; sit ista Vicarium ejus mordacibus 'oppro- briis eonturbabat : qua quidem illius traditoris soror fuerat, et idcirco tanto Patri maledicere non formi- dabat. Alter vero, ejusdem traditoris minister et se- quipeda, evaginatum gladium retinens, tanti viri caput ipso die se abscissurum, blasphemando asse- rebat. Cujus impietatis vindietam velocissimum Domini judieium non distulit. Nam lancea, a foris vibrata, guttur ejus dire vocis venam obtruncans,
sicque ad tartarum misit.
46. 'Traditor autem, jam jamque videns capiendam esse turrim, et sibi periculum mortis imminere, coactus procidit ad pedes beatissimi Pap:e, dicens : Semper misericordiam, Pater, docuisti, docens per- fecisti ; errantesque convertens, conversos in fide solidasti, suscipe errantem, et ab iniquitatibus se convertentem ; conversum solida, ne me des- perationis profunditas absorbeat. Peccavi, erravi, tradidi, interfeci, sacrilegium — perpetravi. Matris Regis enim thalamum corrupi, violentisque ma- nibus (39). tugurium et parvum secretarium Dei Filii violavi. Te Patrem, et meum Dominum, ut parricida, perjuriis, sacrilegiis, manibus pollutis ex illius gremio attraxi. Suscipe, libera, tuere, miseri- cordiam fer ; da remedium, consilium, suffragium : injunge poenam, pone prenitentiam carceris, exilium, patrie diffugium ; et Dei judicio in me justissime commotum, ex more, placa populum. Tuis me pol- lutum sanctis suscipe manibus : et hujus diei mihi poenitenti concede spatium. Furcas mihi jure paratas corde conspicio, dignam poenam intueor; et idcirco corpore prostrato, corde demisso me potentia tuae trado. Tunc Papa clementissimus, pio ut erat pe- ctore, tanta supplicantem adorsus est : Video te felle amaritudinis obligatum, et tuze mentis oculos tene- broso squalore contectos; qui lumen vere lucis, nobis tanto tempore laborantibus, cognoscere ne-
C quiverunt. Tu ipse nosti quantis religiosis viris te
commonuerim, quantisque per memetipsum patien- tissimis admonitionibus sollieitaverim, quibus non solum non aequievisti, verum etiam in deteriora prorupisti : sed tamen 2dhuc janua tibi vitze patet, tantum ut eonvertaris corde. Qui mox ad terram corruens, verum. se reum miserumque confessus est, promittens omnia sibi injuneta incunctanter perficere. Tandem vir mitissimus, solita sibi pietate commotus, respondit: Quid mihi ex ipsa injuria irrogasti, paterne indulgeo. Quod autem in Deum et Matrem ejus, Apostolosque seu omnem -Ecelesiam contraxisti, luendum fore pronuntio : ita ut primo Hierosolymam tendas ; et postmodum, si vivus inde reversus fueris, nostris te manibus et consilio re- presentes, ut sic saltem modo aliquo gratiam tibi conciliare omnipotentis Dei valeas. Et quemadmo- dum eunetis filiis Eecleside, subversionis hactenus exemplar fuisti, ita de cetero conversionis fias. Haec itaque cuneta, prout jussum est, ut videbatur, ex- plere libentissime spopondit : et sic, diei illius libe- rationem promeruit.
47. Tandem Papa pius ad fenestram ereetus, turbz furenti expansis manibus, ut eomponeretur, et aliquanti majorum turrim aecenderent, innuit. Nonnulli vero, putantes quod eos ad opus quod ineceperant, hortaretur, fortissimo impe- tu turrim scandunt. Et sie foras adductus est,
(39) Presepe Domini, a quo S. Gregorius abstraetus fuerat, intelligitur. ..
63
S. GREGORIUS VII PAPA.
64
turbis omnibus flentibus prae gaudio, et prae pietate A suae. salutis periculum, Patrem communem repre-
elamantibus; cernebatur enim totus cruoris magni- tudine respersus; et ideo nimio horrore perculsi voces ad sidera proferebant. Facta igitur victoria omnes una cum papa Gregorio ad Dei Genitricis ecclesiam, de qua nocte ipsa abstractus fuerat, gau- dio non modico repleti conveniunt. Tune Pater communis Missam, quam nocte, ministris diaboli przpedientibus, finire non potuerat, hora ipsa com- plevit; et cum tanta victoria revertentibus bene- dictionis Dominicze gratiam dedit.
48. Deinde, cibis summo tenus degustatis, rursum conveniunt, adhue plenius perscrutari omnes, qui inimieo Dei se conjunxerant. Inventis autem illis, omnia bona ipsorum perdunt et exterminio tradunt, nihil omnino linquentes przter personas, quc fugae presidium ceperant. Verum dum apud prafatam ecclesiam populus pro Pastoris liberatione grates Deo redderet, iniquus ille Judas fugam cum uxore, filiis et fratribus arripuit, et, sie dimissis rebus suis, nudus evasit. Quidquid vero sui juris olim esse poterat, populus postea adveniens distraxit; turribus ae domibus subversis, prediis vero fisci titulo soeiatis. Perditionis vero filius et Antichristi minister, ante mundi eonsttutionem damnatus, post suam evasionem, quidquid promiserat non solum minime persolvit ; sed etiam quibusdam sui similibus profanis associatus, consilia malignitatis eontra liberatorem suum dare, quoad vixit, non abhorruit.
CAPUT VI. Henrici IV identidem ad vomitum redeuntis perver- sitas contra jura Ecclesie ,
49. His itaque premissis, ad ea quze cum Rege Henrico peracta sunt, veniamus; et innocentiam Gregorii Papze ostendendo, mala, quae pro bonis re- ceperat, tam presentibus quam etiam subsecuturis, prout possumus, indicemus. Nonnullos enim fore credimus qui, partim rei gestze, partim auctorita- tum SS. Patrum ac Decretalium ignorantia, contra
(40) Geraldus, seu Gerardus, Ratisponensis, ex majori Priore Cluniacensi Episcopus Ostiensis factus an. 1072 Ciaconio dicitur octavo ioco Cardinalis creatus. Hie anno 1074 ad Henricum IV Legatus est missus. Extant ad eum S. Gregorii epistola 6. et 16. libri primi.
(41) Hubertus, infra. Humbertus, Episcopus Pra- nestinus, eum dicto Geraldo creatus Cardinalis, et ad Henricum 1V missus.
(42) B. Petrus Igneus, Monachus Vallumbrosanus, S. Joannis Gualberti alumnus, a S. Gregorio anno 1074. Cardinalis Albanensis creatus, sancte obiit die 8. Januarii : quod autem hic dicitur contigit tempore Alexandri II. in eausa Petri Simoniaci Epi- scopi Florentini, et legitur etiam in vita S. Joannis Gualberti.
(43) De Udone infra agitur : De Hermanno supra acetum. S. Alímanni Vita danda est 8. Augusti. Ad hune vero est epistola 10. libri 9.
(44) Adelbero eum S. Altmanno constantissime schismaticis restitit, et sdepius est in exilium pulsus, atque anno 1090. mortuus in Lambacensi ecenobio,
a parentibus condito. - e
G
D
hendere, infamare, et, quod omnino inspeetante Deo malum est inexistimabile, maledictiones ingeminare nequaquam timeant. Qui si forte, divina inspiratione
commoti, magis amore cognoscendz veritatis quam
superbas procacitatis instinctu: hoe agerent; ve- ridieis et approbatis religiosisque viris interrogatis crederent. Habent enim religione pollentes Episco- pos infinitos, et, ut e multis paueos enuntiemus Ge- raldum Ostiensem (40), qui, ob vitae meritum ab Apo- stolica Sede |Gallieanis ex partibus assumptus, septi- mum inter Cardinales Episcopos thronum prome- ruit, qui ad ejusdem Regis causam investigandam ab Apostolica Sede est transmissus, et ad confir- mandum suo prolatum ore testimonium, plurimos est labores, pericula, vineula, earceresque ipsa pro veritate expertus. Habent Prenestinum (41), qui ad eumdem sufferendum laborem ab Urbe Roma missus est. Habetur insuper et Petrus Albanensis (42;, qui ad confirmandum contra Simoniaeos veritatis testi- monium; immanem rogum pertransiens nudis plan- tis, sieut in Registro Domini Alexandri II. Papa scriptum reperitur, illesus exivit. Habentur etiam complures ex ultramontanis partibus, Udo Treviren- sis (43), et Hermannus Metensis, Altmanus Patta- viensis vel Lauriacensis, Adelbero Wirzeburgen- sis (44), Hugo Diensis (45), in eujus electione tantum lumen fertur ecelitus descendisse, ut diem vinceret, et corda omnium qui aderant, advenisse Spiritum sanetum, nonjdubitarent. Ad satisfaciendum etiam incredulis ceterorum ordinum viri conveniantur; abbas videlicet Cluniacensis (46), ejusdem Regis . Pater in baptismate; et Berinhardus Massilien- sis (47), qui, ob instantissimum fidei calorem, bis confessor factus, propter Dominum exilia compe- desque est perpessus, Rapoto (48), qui nimirum, propter sanguinis nobilitatem et morum honestatem, in regem a populo expetitus asseritur : Adelber- tus et Odalscalchus (49); quibus tam a Rege quam etiam a papa, res commissa fuerat.
(45) Hugonis, Diensis in Delphinatu Episcop., Acta et legationes per Gallias, a S. Gregorio illi commissas, describit per 8. paginas Joannes Colum- bus in Episcopis Diensibus. Ad eumdem extant epi- stolae S. Gregorii septem.
(46) Is est S. Hugo Abbas, cajus Acta dedimus 29. Aprilis : et supra de eo agitur num. 12, 13 et 14. Extant quinque S. Gregorii ad illum epistolae.
(47) Bernhardus Abbas S. Victoris Massilic, crea- tus an. 1066. defunctus an. 1080. a S. Gregorio cum. Bernardo Patavino legatus ad Principes Impe- rii, et in Hispaniam propter dissidium Berengarii Comitis Barcinonensis. Extant epistolae illius ad istum, et ad monachos Massilienses de eo in quarum altera lib. 6. epist. 15. illos hortatur ut absentiam sui Abbatis zequo ferant animo ; in altera lib. 7. ep. 8. dolet de obitu ejusdem Abbatis.
(48) Rapoto videtur esse Comes Palatinus, cujus obitum refert Urspergensis ad an. 1099.
(49) Adelbertus swe Alberius Comes,.ad quem ejusque uxorem extat epistola 11. lib. 2. et huic similis Comes Imperii videtur fuisse Odalscalcus. De his tribus agit epistola 10. lib. 3. sub finem.
65 PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORIT. | 66
50. Et, ut nullus sexus pertranseat, veniamus A num exspectavit, quo Romanam Ecclesiam, ut ce-
etiam ad honestas, et tam religione quam etiam secularium rerum potentatibus locupletes mulieres, Reginam videlicet Agnetem, ejusdem iniquissimi Regis matrem, et vere Reginam ; qua , regali diade- mate dimisso, seculum istud deserens, Dei ejusque Matris Apostolorumque ejus Petri et Pauli vestigiis inremissibiliter adhaesit; Beatricem insuper, ejusque nobilissimam prolem Mathildem ; qua, licet mun- dana eura Ducum officium, Italiam gubernando, gesserunt (ut Debbora "nimirum effectze, quz judi- eans Israel, Jabin cum suis omnibus in torrentem Cison dispersit) iniquos multoties confusibiles con- triverunt : quze quidem inter Dominum Papam et Regem mediatriees fuerunt, et regni statum com- ponere et confirmare desideranti desiderio cupie- bant. Horum omnium aliorumque probabilium totius conditionis testimoniis non acquiescere, nihil est aliud quam Dei iram promereri, perpetuzque dam- nationis sübire sententiam. His itaque ad tanti Patris innocentiam ostendendam commemoratis , ilius Regis fraudes, machinationes, et interdum etiam in S. Petrum contumelias, nostre schedula eonjungentes , ne in erroris tenebrosi ignorantia scire volentes jacere permittamus, pro viribus coepta sequamur.
51. Tertio igitur Henrico mortuo (50), quartus ille Henricus Rex, permittente Romano Pontifice Victore, qui tunc morienti praesens erat , hereditario jure, nimirum puer, successit. Sed (Salomone at- testante, et dicente : Vae tibi terra, cujus Rex puer est, et eujus principes mane comedunt!) ad destru- ctionem sui et totius regni, quidquid usquam sceleris esse potest patravit. Caco corde petulans Patrem non timuit, sed reddentibus eunetis testimonium pueritiee imperfeetzeque :etati, lasciviam ejus Romani Pontifices supportarunt; existimantes illum virile scandere tempus, quo corrigi posset per se; non attendentes quod scriptum est : Qui parcit virga, odit filium suum. Nutritur namque vitium : et dum ramus tener non mundatur aut evellitur, in matu- ritatem veniens , manu vix aut ferro przciditur. Sic nimirum ille, majorum ascendens currum , omnem Ecclesiam superbienti ealeaneo supponere, calcan-
damque prabere, vilem ut ancillam, pro viribus D
conabatur. Quod scelus Romana Ecclesia non fe- rens, qua caput totius Religionis et magistra. est ; et eui eunctos seculi potentes prc ceteris corrigere, vacillantesque consolidare proprium est, ipso Domino praeipiente Apostolo Petro : Et tu aliquando con- versus, confirma fratres tuos; litteris eum conve- nire, et commonefacere et praedicare coepit. Cujus collum Christi jugum ferre nescium, libertatis suce arbitrio induratum, hac illacque avertendo diffugit ; novo peetore nova versans consilia, tempus opportu- (50) Die 5. Octobris anno 1056. Borfeldie prope
Herciniam silvam.
(51) Potissimum lib. 2. ep. 30, et 31 ; lib. 3. ep. 3, 7 et 10.
teras, sibi subjicere posset : ad quod postea, ut reipsa patuit, annisu quo valuit erectus est. Nam mortuo Nieolao If Papa, subintroductoque sancta memoria Alexandro, vesania suze mentis arreptus, haeretieum Cadaloum, Parmensem male nominatum Episcopum, data per manum suam investitura, in Papam erigere non formidavit. Verum, cedentibus omnibus, controversus Deo, quod deliberaverat, nequaquam ad effectum perducere potuit. Quo tem- pore quantis sit paternis litteris commonitus, ejus- dem Patris Alexandri libri (51) testantur.
52. Cui Pater Gregorius, postquam Domini volun- tate, fugiens et renitens, succedere coactus est, ut decebat, paterna illum visitavit commonitione ; orans et postulans ut pro amore omnium Regis, etiam pro sui status salute, pro animae suz reme- dio, ab aetis, quibus oportebat tantum sanctae Eecle- size filium et membrum abstinere, pedem retraheret ; agnosceretque Regem Regum super se inspeetorem, qui, cordium consilia et tenebrarum abscendita co- gnoscens, unicuique secundum opera sua reddit; rogans etiam ut consiliarios pessimos, qui magis sua quam eum diligebant , dimitteret : quoniam ta- lium consiliis consentire, nihil aliud esse quam mortem acquirere , regnumque subvertere, et in fa- bulam eunetis gentibus fieri velle, significabat. Ad hoc Rex ipse parumper commotus litteras supplices (52), et magis (ut postea claruit) subdolas, emen-
(; dationem promittentes , misit. Allatis itaque litteris,
tota Ecclesia letata est; sperans Sacerdotium et Regnum, Dei gratia coadunandum , ad purgandum, omne quod in ipsa sparsim incumbebat sordidum. Tune eommuni consilio definitum est ut pro tanta causa, tamque Deo digna ratione, Agnes mater ejus Augusta, una cum venerabilibus Episcopis , Ostiensi videlicet et Przenestino, a latere Domini Papa missis, (53) Regem eum Apostolicis litteris adiret, ut, tanta promissione percognita, certum finem malz rei hacte- nus commisse imponere vellet. Quam Rex ipse cum memoratis Apostolicis nuntiis honorifice susce- pit : reversusque ad cor, ut justum fuit, in omnibus Deo et S. Petro satisfecit. Quidquid etiam Legati sibi superposuerunt, humillima mente portare pro- misit in manibus eorum, de cetero se custodire, omnesque Simoniacos malosque consiliarios et ex- communicatos a se procul repellere, et Dei Eccle- siam, secundum Canonicam institutionem, per con- silium Papa ordinandam componendamque dimit- tere. Hisaliisque causis determinatis, ad Apostolicum reversi sunt.
53. Rex quoque reversus est ad eadem volutabra quibus involvi eonsuerat; credens nimirum magis su: blandienti voluntati malisque consiliariis , quam sana religioni. Ad quod corrigendum mater ejus
(52) Extant ha littere apud Baronium an. 1073. num. 49.
(53) Lambertus Scaínaburg. asserit Regem , cele- brata in Bamberga Paschali solemnitate Nuremberg
67 5
S. GREGORIUS VII PAPA. 68
Augusta iterum a Sede Romana missa est : eum quo A quam infandz permistionis lolium protulit. Monuit
tempore aliquo conversata, sanctz Matris Ecclesice erga illum affectum omnem aperuit. Ille vero jactum verbi semen cordis agro recepit; sed, secundum Evangelicam parabolam, dum mater serit , aliud ce- cidit secus viam, quod tam humanis gressibus con- euleatum, quam a volucribus est raptum ; aliud vero inter spinas, et ab exortis suffoeatum, fructum ferre non valuit ; aliud vero super lapidei cordis duritiam jactum, adustum solis ardore, radices habere non potuit. Per humanos quidem gressus, malorum hominum, quibus utebatur, consilia ; per volucres vero, immundorum spirituum suggestiones ; per spi- nàs vero, divitias regiasque voluptates, per petram vero, duritiam cordis significari, intelligere quilibet sensatus poterit. Moram autem faciente Regina , suas iterum litteras Papa misit , ut instaret verbo et liberationi filii ; ipsumque rogavit ut, quemadmodum in litteris sibi olim missis (54) continebatur, Lega- torumque in manibus promissio et fides data osten- derat, sie se custodiret; et maxime a Simoniaca heresi, qua insudabat, spiritum suum cohiberet ; excommunieatos consiliarios, quos pro salute sua regnique statu Apostolica Sedes et Synodus juste damnaverat, proeul abjiceret, ne in eamdem male- dietionem incideret. Regina Romam revertens , fi- lium. ad. Dei justitiam et honorem inclinatum fore asseruit : cui non multo post vacillanti blandientes et idonez litterde bis missae sunt (55).
54. Illo quidem tempore Saxones, quoniam vide- bant ab eo se nimium crudeliter traetari, unanimiter conspiraverunt ut pro Rege illum amplius non haberent. Tunc coactus supplices ad Apostolicum litteras direxit, orans ut suis orationibus commen- datum susciperet quatenus eum de tam horrendo pa- vendoque judicio jam imminenti, suis meritis excelsi Regis dextra eriperet; iterum iterumque promittens nil unquam amplius de ecclesiis Dei facere quod saneti Canones reprehendere possent. Cujus precibus motus Papa eisdem Saxonibus litteras et nuntios misit: et circa ejusdem Regis radices fodiens, prc- dicationis suz& cophinos misit, exspectans scilicet ut grossos ex fieu colligere posset, Sed, unde sumere humoris boni plenitudinem debuit, inde post mar- cidus aruit : et exspectata vitis ad pingues botros ferendum, labruscas viles et exiles portavit; et seges foliis pulehrioribus ornata, messis tempore nil aliud
perrewisse obviam Legatis Apotolice Sedis, et duobus hie indicatis adduntur Episcopus Curiensis et Episco- pus Cumensis.
(54) Est ea epistola 85. lib. 1.
(55) Sunt ez 30. et 31. lib. 1.
(56) Monachus Herfeldensis, in Chronico historico Germania, late hoc bellum describit, a. pag. 774. tomo I. Seriptorum illustrium Germanie excuso Basilee anno 1574. Item Bruno monachus de Bello Saxonico, tomo I. Scriptorum Germaniearum Rerum per Freherum edito.
(57) S. Gregorius, epistola í5lib. f. ad omnes Christi fideles in Lombardia , nuntiat se excommu- nicasse Gotefredum, quod Simoniace Ecclesiam Me-
equidem Regem, interim se ab armis suspenderet, donec e Saxonum partibus nuntios haberet : Rex vero, non acquiescens litteris et commonitionibus Patris, terras Saxonia intravit; ubi ex utraque parte, hominum peccatis exigentibus, multus hu- manus sanguis effusus est. Regis tamen in mani- bus, justo Dei judicio, victoria data (56), pro. qua, sub manibus. Domini humiliari. debuit, tanquam ignitus et spiritu elationis inflatus, contra ipsum intumuit. Nam euneta quz pridem per Matrem, per Episcopos, per Clericos, per communes nuntios et privatos antea promiserat : postmodum, quia se- curus, in irritum duxit. Siquidem Ecclesias, quas in manibus Domini Papae corrigendas sub juramento posuerat, non solum non dimisit; verum etiam, contra decretales Patrum institutiones , quibusdam adulteris et Simoniacis sub investitura contradidit. Inter quos etiam Gotefridum (57) , propter Ecclesiae Mediolanensis invasionem exeommunieatum , ejus- dem invasionis adulterio investivit; Altono (58) eum Papa morante, quem archiepiscopum melior pars cleri, et populi suum Dominum elegerant. Dedit etiam Firmanam, et Spoletanam (59).....
CAPUT VII.
Synodus Rome a Gregorio celebrata contra Henri- ciamum. conventiculum Moguntie actum.
55. His autem ad Apostolicam Sedem perlatis, Papa
(; Gregorius non modicum conturbatus est. Coepit
interea. agitari multis sollicitudinibus : quoniam euncta qua ad pacem provenire speraverat, verti in contraria perspiciebat. Tandem causas aliquas, sibi per quosdam Legatos secrete missas quibusdam personis honestisque viris patefecit; ut perpende- rent quid super his statuendum foret. Tantis itaque promissionibus, imo simulationibus inspectis, omnes mirari eceperunt. Verum, ne Romana Sedes vide- retur aliquid injuste seu przeipitanter agere, defini- tum est ut eidem Regi aeriores litterae seriberentur, in quibus plene cognosceret nullo timore amoreve justitiam dimittere posse Romanum Pastorem. Seripsit autem ad Beatricem ejusque filiam Mathil- dem, quz tune temporis Italiam totam prae ceeteris
ubernabant, ad eumdem regem, ad invasorem D , .
Mediolanensem, ad Suffraganeos omnes. 56. Tune Rex, gravi mcerore et timore correptus,
diolanensem oceupaverit.
(58) Altonus, UgAello Atho, Clerieus Ambresiani Collegii, electus 1076, de quo et perturbatione Ec- clesia Mediolanensis legi potest Ughellus in Archi- episc. Mediolan. eol. 156. .
(59) S. Gregorius epist. 15. lib. 3. ad Henricum Regem : Contra statuta, inquit, A4postolice Sedis tra- didisti Firinanam et Spoletanam Ecclesiam... quibus- dum personis nobis etiam ignotis. Firmanam Sedem accepit Grifforanus, Spoletanam quidam ma/ione Teutonus, quos ambos S. Gregorius excommunicavit et de Sede deposuit. Consule Ughellum in dictis Episcopis, tomo I. et II. Italia saerae.
-
69
PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII.
70
hac illaceque mente furibunda transeurrens, omnes A est ut faeto anathemati subscriberent. Congregatis
suos nequam consiliarios advocavit : deductis in medium nonnullis seductoribus ante perversa mentis oeulos, qui plura, quibus humana mens falli solet, proposuerunt; regni honorem a Patre dimissum, liberum arbitrium, opes infinitas, militum abundan- tiam et fortitudinem , Episcopos, Duces , Tyrannos, et sub fidelitate Principes constrietos , superborum etiam colla suo jugo contrita, questum insuper Ecclesiarum suis manibus traditarum , et multa alia quz, ut diximus , secularium mentes illiciunt : inter quos (60) Moguntinus fuit Archiepiscopus, et reli- qui qui sub ipso degebant Suffraganei. Faeta vero tali conventione, statuerunt ut Imperialis constitutio eunctos in suo regno manentes Episcopos, cursori- bus ubique missis, ante suam presentiam juberet assistere (61); et, coadunatis omnibus anathemati quod Moguntinus heretieus contra B. Petri Vica- rium, imo in Dominum et Apostolum ejus compo- neret, subseriberent. Quod si forte motus aliqua reverentia quis eorum se subtrahere vellet, rebus omnibus et dignitate privatus, ut Regalis majestatis obnoxius, capitalem subiret sententiam. Interea, Legatis undique missis (62), ab Urbe quidam Hugo, olim. Cardinalis , tune autem inter Episcopos hzre- ticos preecipuum caput (qui jam tertio ab Apostolica Sede damnatus fuerat, quia quosdam Simoniacos - reconciliare prcsumpserat), fictitiis suis. litteris .Archiepiscoporum et Episcoporum personas re- prasentans, advenit; laudans omnia qua. super Dominum Papam composuerant; projects in me- dium aliis epistolis sub omnium Cardinalium Sena- tusque ae populi nomine titulatis, quibus significa- bantur quadam |proelamationes ad presentiam regiam delate; ubi etiam continebantur postulatio novi Pontificis, et abjectio legitimi Pastoris, subin- tulit. etiam multas inimicitias, quas patiebatur a Nortmannis a cireumjacentibus Comitibus ab ipsis etiam traditoribus .in Urbe manentibus. Quibus visis Rex non modice lzetatus, ad opus componendum fomentum desideratum | accepit. Adductis itaque in medium diabolieis Pontificibus , anathema super Dominum Papam, imo super seipsos protulerunt. (63) Missis etiam in Longobardiam et Marchiam a latere Regis tam nuntiis quam apieibus, . visum
(60) Uf feria secunda secunda hebdomadz in. Qua- dragesima ad. Synodum Roma occurreret, de crimi- nibus qua& objicerentur eausam dicturus, alioquin Sciret, absque omni procrastinatione, eodem die de cor- pore, Ecclesie sancte Anpostolico anathemate abscin- dendum esse. Ita Lambertus ad an. 1076 , econtra Pseudo-synodus Wormatiensis, de qua mox , indicta fuit in Dominieam Septuagesima. 7
(61) Hie est Sigefridus, qui praefuit Ecclesiae Mo- guntinze ab anno 1059. ad 1084. Ejus res gestas la- tissime deducit Serarius lib. 5. Rerum Moguntiaca- rum, a pag. 742 ad pag. 788. Infra nomen expri- mitur, quando transivit ad partes Rudolphi Regis.
(62) Hugo cognomento Blancus, inquit. Lamber- bertus, qui similia habet : et Domnizo in Vita Ma- thildis lib. r, sic canit :
Huc Hugo tunc falsus venit, qui dicitur Albas ;
C
ergo omnibus Papi; ex praecepto Regis, et magis ex propria malevolentia et odio, ut res patuit, ana- themati subscripserunt. Nam ad ostendendum malae voluntatis eumulum, positis sacrosanctis Evangeliis, juramento firmaverunt nullo modo se deinceps Gregorium pro Papa habituros, vel obedientiam exhibituros, missisque nuntiis, idem ut alii facerent effecerunt.
57. Seripsit autem idem Rex Romam litteras , omni injuria inhonestas , falsitateque repletas, prae- cipiens Domino Papa ut de Sede surgeret Ecclesiam- que dimitteret : vocans eum perjurum, invasorem, et Regic dignitatis diminutorem, maxime Simoniacis Longobardie elaborantibus. Statuerunt etiam ut non ante littere. darentur et verba, quam Synodus qua congregata in Romana fuerat Ecclesia plenius hoc audire posset, quod etiam factum est. Nam et Papa Synodum faciente, quidam Parmensis Clericus, Domini Apostolici ad injuriam, cum eisdem litteris praesentare se non abhorruit ; et easdem blasphemias in facie totius Eeclesie& et conventus proferre non formidavit. Per idem tempus prodigium, ad illius iniquitatis indicium et confirmationem future rei, in Urbe juxta B. Petri Ecclesiam ortum est, quod omnium corda nimium in stuporem converterat : nemo enim aliquam significationem super ipsum dare et proferre digne convenienterque poterat. Siquidem gallina ovum mirifico ecelatum opere pepe- rit (64), in quo duo mira insignita fuerant : serpentis scilicet et seuti similitudo, nimio horrore tenebrosa. Serpens vero qui in triplicem ex eodem ovi cortice se sinuationem erexerat, vertice se sursum erigere velle ad summitatem ovi eonabatur : caudam vero in partem tenebrarum illius extenderat. Sed dum ad ovi dignitatem tenderet, quodam ictu repercussus , ventre tenus caput reflexerat. Scupea vero ejus (65) non depicta, sed extra corticis ordinem posita, manu. deprehendi, et tractari, velut alia materialis res, poterat. Considerantibus autem omnibus et mirantibus Episcopis ceterisque qui in Synodo con- sederant, nuntius ille Antichristi advenit.
58. Postquam vero, finito Hymno, facturus ser- mones exhortationis omnibus, Papa consederat; ille praeeursor Antichristi, non tribuens honorem
Offert hic multis Roman: Presbyter Urbis ;
Ter damnatus erat, pretio quia restituebat
Emptores Christi templorum, junctus et ipsis
Adversus Papam, fingens mala, lcetificabat
Corda malignorum, Regis simul et sociorum. (63) Idem Domnizo ita prosequitur :
Audax Antistes Moguntinus nimis ille,
Non Christum timuit, Papam quando maledixit,
Cuncti subscribunt : magis ipsi se maledicunt.
(64) Idem Domnizo insinuat ovum quas? sculptum fuisse. Dum hac imprimuntur, audimus ejus figu- ram exstare, quam si acceperimus, Lector inveniet post tomum VII, in Appendicibus. Ita ego, ete. Vide pag. 1144, col. r.
(65) Per Scupeos intelligit Gretserus pellem squam- mosam : Germanis enim Schuppen squammze dicun- tur.
4 S. GREGORIUS VII PAPA. 72
Deo, magisque diligens terrenum quam coeleste im- A cens. « Qui vult venire post me, abneget semetip-
perium, sic eumdem Papam alloquitur : « Dominus meus Rex, et Episcopi omnes Ultramontani et Italici, praecipiendo mandant ut invasam Sedem B. Petri et Romanam Ecclesiam amodo dimittas. Non est enim dignum sine precepto illorum et Imperiali dono tantum honorem scandere. » Et conversus, Clero Ro- mano dixit : « Vobis dieitur, Fratres, ut ad futuram Pentecostes solemnitatem Regio conspectui vos representetis, suscepturi de manibus Regis Papam et Patrem : quia hic non Papa, sed lupus esse di- gnoscitur rapax. » Ad cujus verba mox (66) Joannes Portuensis Episcopus, morum honestate et religione vir praeclarus, facto impetu surgens, immensa voce clamavit : « Capiatur. » Tune Praefectus, facto impetu cum judicibus, militibus, et Romanis nobilibus, tantum impostorem, evaginatis in ipsa Ecclesia Salvatoris gladiis, ante Domini Papz presentiam interimere voluit : et fecisset, nisi pius Pater toto corpore se super eum projecisset, omnibus de ejus morte clamantibus.
59. Tandem, vix impetrato silentio, Dominus Papa dixit : « Nolite, filii, Ecclesie sancte Do- mini Dei nostri quietem in seditionem aliquam commovere. Oportet enim instare. tempora , secun- dum divinarum Seripturarum seriem (II Tim. II), perieulosa : in quibus homines se ipsos amantes, eupidos, superbos, elatos, parentibus inobedientes, esse necesse est: ut, patientia filio- rum Dei, exhibitio fidei nostrae multo pretiosior sit auro quod per ignem probatur. Clamat nobis divinus sermo dicens : « Necesse est, ut veniant scandala : « ve autem homini illi, per quem scandalum venit « (Maíh. xvii). » Et iterum, ad ostendendum nostrze qualitatis modum, qualiter ad inimicos nostros con- versari debeamus, subjunetum est : « Ecce, ego mitto « VOS sicut agnos inter lupos. Estote ergo prudentes « Sieut serpentes, et simplices sicut columba (Luc. « et Matth. x).» Nunc vero, licet Antichristi precursor in Ecclesiam surrexit, nos tamen, multis a tempori- bus tam a Domino quam a sanctis Patribus edocti , sic gemina scientie munere gressus incedamus per pristinos, ut, quemadmodum pii Patres , serpentis, prudentiam simplicitati columba jungentes , haere- tieos serpentina utentes astutia fugaverunt (67); ita et nos mansuetudinem felle carentis alitis tenea- mus, et prudentiam serpentis non relinquamus. Utramque enim mente gestare non est vitium , sed dignz discretionis areanum. Non enim aliquem odio prosequi debemus, sed, imprudentia fatuit ateve legem Domini volentes infringere, subportare. Ecce enim acceptabile tempus adest; ecce iterum Dominus spiritualiter inter homines ambulat, clamans, et di-
(66) Joannes alteri Joanni successit cirea annum 1066, et S. Gregorio fidelissime adhaesit, ut nee Im- peratoris minde potentiaque illum avertere potue- rint. Laudatur a Petro Ostiensi lib. 4. Chronici Ca- sinensis cap. 2. et aliis.
(67) Hune locum de serpentina prudentia et co-
« sum, (Matth. xv1) et reliqua. »
60 « Ad viam ergo vitae nos Dominum vocantem sequi oportet, si hereditatis aeternze fructum desideramus carpere. « Permultas tribulationes, » ut Doctornoster docuit, « oportet nosintrareinregnum Dei (Acf.X1V). » Satis est quod huc usque in pace viximus Ecclesia : nune vero diu aridam messera Sanctorum iterum sanguine convenit irrorari, ut fruetus illius, longo tempore tabidus senio, recenti rore perfusus, in pristinum redeat decoris aspectum. Videmus pu- gnam diaboli in apertum prosilire campum , haete- nus fuscis squalloribus adopertam : ideo nunc tiro- nes Christi, doctas manus ad prelia gestantes, con- venit obviare : quatenus Christi fides, quae, eodem infieiente diabolo, toto pene terrarum orbe dispersa relietaque cernitur, cuncta, Domino Deo per nos pugnante, instauretur. Ad detrimentum nempe no- strae salutis. seculares quotidie propugnare. eon- spicimus, qui nihil aliud quam gehennam aequi- runt : sic nos, quibus vivere Christus esse debet, et ejus etiam amore mori lucrum; quibus in retribu- tione, post istam miseram et imaginariam vitam , felicitas praeparatur cterna; a Dei legibus et fide nostra orthodoxa, pedem, hosti cedendo, non retra- hamus. Commoveat nos saltem vox Dominiea, quae dieit : « Qui me erubuerit et sermones meos, hune « Filius hominis erubescet, cum venerit in majestate « Sua, et Patris, et sanctorum Angelorum (Luc. 1X). » 'Terribile nobis videri debet, si temporeillo, a tanto tri- bunali sententiam nostris negligentiisdirze verecundiae capiamus ; quorum laboribus Judex omnium alios re* munerare vult (I Num. vir). Ideo enim. domus suae speculatores nos zterna Sapientia esse voluit, ut ipse postmodum venturus inhabitator mundam do- mum nostro studio habere possit. Ad quod scilicet opus egregium instare Domini Sacerdotes hortantur, cum in maturo tempore legibus Domini, senescen- tes post quinquagesimum annum, eustodes vasorum Domini pracipiuntur fieri. Vasa quippe, ut B. Gre- gorius ait, nostra sunt corda, quibus ferimus eun- cta qua cogitamus. Corda etiam Dei vivi templum esse, sacra testantur eloquia (I Cor. 111) : qua qui- dem tanto mundari convenit diligentius et ornari, quanto illorum inhabitatorem czeteris mundiorem esse dignoscimus. Scriptum quippe est : « Mundus « habitator mundam quarit domum (I Cor. Xv). » Etiterum : « Evigilate justi, et nolite peccare. (Ibid.) » Et iterum : « Ecce sto ad ostium, et pulso. Si quis « audierit vocem meam, et aperuerit mihi, intrabo ad « illum,etcoenabocum illo, etipse mecum (Apoc.1r1).» Videmus jam, Fratres, si corda nostra exigere co- nemur intente, Auctorem nostrum pulsare, nosque
lumbina simplicitate, mutilum in mss. et, etiam eum editoris Bollandiani supplemento , intricatissi- mum, nos hae illius conjectura innixi, textum au- tem ad Matthaei (x, 16) verba fidelius affingentes, ita restituimus (EniT. PATROL.)
73 PROLEGOMENA. — ACTA 8S. GREGORII. 74
commonefacere, ut aperiamus illi, et. elaudamus A commonuistis, nunc vero cauteriatam conseientiam
ostium diabolo; et ejus satellitibus et complicibus pro viribus resistamus, in promptu habentes ulci- sci, secundum Apostolum (II Cor. x), omnem in- obedientiam. Neque timendum est , etiamsi praevalere possint adversum nos : quoniam ideo illis potestas a justo traditur Judice, ut fiant nostrz probationis caminus, cito iu cinerem et favillas consumendus, nosque vasa explorata perpetuo in Domini ministe- rium assumenda. Speramus sane, nec dubitamus, quod nulla tribulatio, persecutio, gladiusve, vincu- la, carceres, exsilia, instantia, futura, poterunt nos separare a earitate, quae est in Christo Jesu, et sanctis ejus legibus. Melius est enim mori pro legi- bus Domini, quam eorumdem persuasoribus et de-
structoribus terga vertendo Ecclesiae (jura prodere): b
quoniam non obviare talibus, Christi planissime est fidem negare.
61. Videmus prz oculis et manibus signum anti- qui serpentis; quod omnipotens Deus ideo vobis ostendit, ut cautos sollicitos que redderet, et quid su- per filium superbie, extollentem se adversus hane sanetiam |Eeclesiam Catholicam facere debeamus I d Saneta quippe Seriptura, Fidem, san- ct:eque Eeelesic figuram ovi nomine designat; in qua quidem melos eum bonis permistos esse usque ad mundi terminum nullus fidelium dubitat. Sed licet fraudibus deceptionibusque aliquandiu se oc- eulere studeant, non semper latere, Domino reve- lante, possunt; ut, cum in apertum venientes emi- carint, eunctis appareat fraus quz latebat, et in co- gnitos saneta Dei Ecclesia ultionis gladium exerat. Rex iste, cujus figuram Deus mihi demonstrari et . eognosci per serpentis similitudinem voluit, hacte- nus timens, suis subdolis verbis et nuntiis, velut in tenebrosc noctis caligine latuit : qui modo foras saliens, quod corde gestabat, ostendit sufficienter ad condemnationem quam passim per Dei Eeclesias commiserat. Nune vero, ut cernitis, eaput ad fidei nostrae fundamentum erigere cceperat, sicut scri- ptum est: Posuerunt in eclum os suum, et lingua eorum transivit in terra. De quo Joannes Apostolus dicit : « Et datum est ei os loquens magna, et blas- phemias (Apoc. x1it1). » Et illud : « Et eauda ejus
(draconis) tertiam partem stellarum traxit (Apoc. ])
18). » Non attendit miser quid Veritas ipsa. dixit Magistro nostro et Principi Ecclesi: ;: « Super hane, inquit, petram zedificabo Ecclesiam meam: et portae inferi non pravalebunt adversus eam (Math. Xvr, xvni). » Nunc igitur, Fratres, convenit gladium ul- tionis exerere, et inimieum Dei et Ecclesic alligan- do percutere, ut percussum caput, quod ad Fidei fundamentum et omnium Ecclesiarum ereetum esse dignoscitur, corruat : ut, quemadmodum in primo superbia suc timpore ei dictum est, pectore et ventre repat. « Nolite timere, ut ait Dominus, pusillus grex; quia complacuit Patri vestro dare vobis regnum (Luc. x11, 32). » Satis est, quod. huc- usque sustinuistis, bene convenienterque illum ParRoL, CXLVIII.
se habuisse cognoscat.
62. His atque aliis nonnullis peroratis, saneta et magna Synodus dixit : Tua, sanctissime Pater, ceen- sura, quem ad regendum nostri temporis saeculum divina. peperit clementia contra blasphemum, in- vasorem, tyrannum , desertorem, talem sententiam proferat, quae hune conterat, et futuris scculis transgressionis cautelam conferat. Dignum quippe est jussis tuis obedire et obsecundare, ut possumus neque facere cupimus animas nostras pretiosiores nobis. Libenter enim, si necesse est, mortem am- plectemur, ut Patrum nostrorum vestigia relinquere non videamur. Cur enim non demus pro Dei nostri sanetis legibus illud, quod a nolentibus nobis aufer- tur? Gladium exerce, judicium exerce: ut letetur quilibet justus, cum viderit vindietam, manus suas lavet in. sanguine peccatoris. Tandem omnibus ac- clamantibus definitum est, ut honore regio privare- tur, et anathematis vinculis, tam pranominatus rex quam omnes assentanei sui colligarentur.
CAPUT VIII.
Rex Henricus excommunicatur. Littere S. Gregorii ea. de re, et ultionis mox secuta exempla.
63. Accepta itaque fiducia, dominus Papa, ex to- tius Synodi consensu et judicio protulit anathema in hune modum. Beate Petre Apostolorum Princeps, inclina, quaesumus, pias aures tuas nobis, et audi me servum tuum; quem ab infantia nutristi, et. us-
c que ad hunediem de manu iniquorum liberasti, qui
me pro tua fidelitate oderunt et odiunt. Tu mihi te- stis es, et Domina mea mater Dei, et Beatus Paulus Frater tuus inter omnes Sanctos, quod tua saneta Romana Ecclesia me invitum ad.sua gubernacula traxit, et ego non rapinam arbitratus sum ad Sedem tuam ascendere; potiusque volui vitam meam in peregrinatione finire, quam locum tuum pro gloria mundi, saeculari ingenio arripere. Et ideo ex tua gratia non ex meis operibus credo, quod tibi placuit et placet, ut populus Christianus, tibi specialiter commissus, mihi obediat specialiter, pro vice tua mihi commissa : et mihi tua gratia est potestas da- ta a Deo ligandi atque solvendi, in ccelo et in terra. Hac itaque fiducia fretus, pro Ecclesi; tuae honore et defensione, ex parte omnipotentis Dei Patris, etFilii, et Spiritus sancti, per tuam potestatem et auctoritatem, Henrico Regi, filio Henrici Imperato- ris, qui contra tuam Ecclesiam inaudita superbia insurrexit, totius Regui Teutonieorum et Itali: gu- bernaeula contradico, et omnes Christianos a vin- culo juramenti, quod sibi fecere vel facient, absol- vo; et, ut nullus ei sicut Regi serviat, interdico. Dignum est enim, ut qui studet honorem Eecclesiz tuc imminuere, ipse honorem amittat quem videtur habere. Et quiasicut Christianus contempsit obedire, nec ad Dominum rediit, quem dimisit, participando excommunicatis, et multas iniquitates faciendo, meaque monita, qua pro sua salute sibi misit, te
teste, spernendo; seque ab Ecclesia tua; tentans. 3 *
70
S. GREGORIUS VII PAPA.
76
^
eam scindere, separando: vineulo eum anathema- A catione quam in Regem fecimus, dubitare, ete. Vi-
tis vice tua alligo : et sic eum ex fiducia tua alligo, ut sciant gentes et comprobent quia tu es Petrus, etsuper tuam petram Filius Dei vivi zedificavit Ec- clesiam suam, et portze inferi non pravalebunt ad- versus eam (Matth. x v1).
64. Post hzec misit ad diversos Epistolas, idem anathema et causas ejus manifestantes, ex quibus has duas interponere presenti opusculo euravimus. « Gregorius Episcopus, servus servorum Dei, omni- bus qui cupiunt annumerari inter oves quas Chri- stus B. Petro commisit, salutem et Apostolieam be- nedietionem. Audistis, Frates carissimi, novam et inauditam praesumptionem, -audistis sceleratam schismaticorum, et nomen Domini in B. Petro bla- sphemantium, garrulitatem et audaciam : audistis superbiam, ad injuriam et eontumeliam saneta Apo- stolieze Sedi illatam, qualem vestri Patres nee vide- runt, nec audierunt umquam, nec scripturarum se- ries aliquando a paganis vel haretieis docet emer- 'sam : eujus mali, et si aliquod umquam, post fun- datam et propagatam fidem Christi, prccessisset exemplum, omnibus tamen fidelibus, pro tanto contemptu et coneulcatione Apostolice, imo divinae auctoritatis, dolendum foret et gemendum. Quapro- pter, si B. Petro claves regni ccelorum a Domino Deo nostro Jesu Christo traditas esse creditis, et vobis per manus ipsius ad eterne vitze gaudia in- troitum patere cupitis; cogitandum vobis est, quan- tum nunc irrogata sibi injuria dolere debeatis. Nisi enim hic, ubi per discrimina tentationum ve- stra fides et corda probantur, socii passionum effi- ciamini, proculdubio non estis digni, ut participes futurae consolationis, et filii regni, ccelestem eoro- nam et gloriam sortiamini (II Cor. 1. Rogamus igitur caritatem vestram, ut instanter divinam mi- sericordiam implorare studeatis; quatenus aut cor- da impiorum ad poenitentiam vertat, aut reprimendo
eorum nefanda consilia, quam insipientes et stulti sint, qui petram a Christo fundatam evertere et di- vina privilegia violare conantur, ostendat. Qualiter autem, aut pro quibus causis B. Petrus anathematis vinculo Regem alligaverit, in (68) chartula, quz huic inclusa est, plene potestis cognoscere. »
65-68. « Gregorius Episcopus servus servorum Dei, omnibus Episcopis, Ducibus, Comitibus cteterisquefi- delibus in Regno Teutonicorum Christianam fidem defendentibus, salutem et Apostolicam benedictio- nem. Audimus quosdam inter vos de excommuni-
(68) Hane Chartulam fuisse eredo, vel ipsam ex- communicationis sententiam supra positam, vel eorum quz in sequenti Epistola leguntur exemplar.
(69) Epttimium, Graece. éxizlpiov, mulcta, poma, castigatio : sed fortassis Epithemium a x01. pono, impositionem hie significat.
(70) Pascha anno 1076 celebratum fuit 27 Martii, et quidem ab Henrico Rege Ultrajecti, quem, exactis Paschalibus feriis inde, discessisse, tradit Bruno in Chronico pag. 795.
(71) Withelmus Ultrajectinus, causam Regis con:
ra cbonum et equum obstinate tuebatur, "et studio
C
D
de inter epistolas S. Gregorii.
69. gitur post excommunicationem et deposi- tionem Regis, Domini przeeunte gratia, multi nobiles et mediocres, ad Deum toto corde;conversi, przefa- tum Regem reliquerunt. Ipsi etiam, qui prius partim regalibus blanditiis, partim terroribus et minis contra Apostolicam Sedem conjuraverant, conversi postmodum, digno in Regem anathemati conseri- pserunt, mittentes supplices ad Apostolicam Sedem nuntios, epithemium (69) peenitenti& postulantes. Quibus misericordie discipulus, non querens satu- - rari poenis reorum gremium sanete Ecclesie ape- ruit; et ut in fide Domini solidarentur, consolato- rias eis litteras misit. Nonnulli vero Episcoporum, gementes tantum facinus, ad Apostolieam Sedem discalceatis pedibus venerunt, tam diu inibi perdu: rantes quo usque Dominus Papa misericordie ma- num et pietatis viscera, eis compatiens, aperiret.
70. Interea Dominus magnum miraculum in Regis et omnium oculis fecit : quo cognito, multi eum reliquerunt. Nam post excommunicationis diem (70), Paschalis diei solemnitate, cum regio apparatu et comitatu pompatieze multitudinis, ad Ecclesiam, divinitus sibi clausam, venire nequaquam abhorruit. Jussu itaque Regis quidam (7i) Episco- - pus si fas est, imo heretieus et Simoniaceus, ad Missa se praeparavitofficium.Tandem perlecto Evan- gelio ex more facturus popularem sermonem Pon- tifex idem, pulpitum conscendit. Parum autem de tractatu locutus .Evangelico, statim se ad blasphe- miam Papa Gregorii eco corde menteque vesana prorupit, quae pro nimio sui horrore silentio preeter- ire complacuit. Difficile est enim ut bene sibi con- Sscientium probitatem, obtrectantium lingua non mordeat, et iniquorum evadat opprobria, cui est amica justitia. Verumtamen eadem blasphemia qua- lis in oculis Domini fuerit, continuo sequens ultio, si perpendatur, innotescit. Nam Paschalis diei gau- dio nondum finito, subito ccelum fragore intonuit, in quo ignis descendere coelitus visus est; qui omnem illam ecclesiam, omnesque domos regali receptui praparatas, repente consumpsit, et letitiam profa- norum in merorem commutavit : Episcopum vero illum blasphemum, subito (72) percussum, divina ultio interemit. Sed antequam vitam penitus exha- laret, ministros suo exitio praeparatos, quales essent, compulsus est dicere: Video me, inquit, igneis loris astrictum, tetris trahentibus imaginibus ex hae vita
partium Regis multa in injuriam Romani Pontificis, omnibus pene. diebus solennibus, inter Missarum so- lennia, rabido ore declamabat, perjurum eum, adul- terum, et pseudo- Apostolum appellans, ete. Ita Lam- bertus Seafnaburgensis, et ante citatus Bruno A. Langius in Chronico Citicensi. Cum Rex, inquit esset Trajecti, et excommunicatio Regis, a Romano Pontifice facta, presentata fuisset..... Episcopus inter Missas sermonem faciens ad populum, derisorie, quod Reo excommunicatus esset, indicavit.
(72) He dieti Lambertus et Monachus Hervel- densis ita referunt. Hepente gravissima egritudine
j
Tl PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. "8
convelli : sed tamen ite, et dicite (73) Regi ut flagi- A ad se Romam venire permitteret ; ea utique inten-
tium, quod in Deum, et B. Petrum, ejusque Vica- rium commisit, emendet ; ne me praeeuntem ad inferi loca sequatur ; et haec dicens, exspiravit. Hoe exem- -plo commoniti, hortamur et obsecramus omnem hominem qui haec scripta legerit, ut declinet detra- hentium linguis, si mavult consortium habere cum Gregorio in resurrectione vitze, quam eum detrahen- tibus supplicium subire. Nunc hie ad memoriam redit non minus terribilis damnatio Spirensis (74) Episcopi, qui eadem die, id est vr Kalendas Martii, imo eadem hora, subito quasi quodam invisibili telo pereussus, apud Spiram infirmari ccepit, qua hora et causam ejus in Romana Synodo noster Gregorius Papa ventilare incepit. Idem quoque tertio die, id est rv Kalendas Martii, miserabiliter exspiravit, non imparem expertus effieaeiam illius sententie qua Petrus Apostolus Ananiam et Sapphiram damnavit. CAPUT IX.
Henrici simulata penitentia. Principum conventus Ulma. Gregorii ad, eos Legatio.
71. Cum igitur predieti Regis conversionem jam diu et frustra Prineipes exspectarent, et statum Regni periculosius in dies distarbandum, imo sine eapite jam penitus destituendum viderent ; tandem zelo Dei armati, cum Legatis Apostolie:e Sedis /75) eonvenerunt, et eumdem, ut eorum consilio ac- quiesceret et resipisceret, satis fideliter rogaverunt : alioquin, se non ulterius communicare vel obedire, protestati sunt. Hae ille necessitate, simulate qui- dem, ut postmodum apparuit, se per omnia, et con- siliis Principum et preceptis Apostoliei Domini, obediturum promisit. Erat autem eorum consilium, ut Dominus Apostolieus ad generale colloquium Augustam in Purifieatione S. Mariz tune proxima veniret: quatenus ibidem eausa ejus in audientia totius Regni legitime determinari posset. Ipsi quoque . Principes, missa legatione, Dominum Papam ad E praedictum diem venire suppliciter rogaverunt; ad : quod iter agendum, illum promptissimum, ut sub- 1 seriptee ejus litterae testantur, invenerunt. Rex au- . tem, contra promissionem suam, contra consilium A. Principum, hoe ab Apostolico per Legatos suos vo- - luit extorquere, ne Augustam veniret, sed ut eum
- torreptus...... miserabili ejulatu coram. omnibus, qui aderant, vociferabatur : Justo Dei judicio se et pra-
sentem, vitam amisisse e£ eternam, quod Regi ad
— omnia, quce perperam intendisset, operam suam summo annisu tribuisset ; atque in spem gratice ejus Romano Pontifici, sanctissimo et Apostolicarum vir-
.tutum wiro, graves contumelias, sciens et. prudens, innocenti irrogasset. In hanc vocem, ut asserunt, sine communione, sine ulla satisfactione, expiravit.
* (73) Langius ita exponit : Hoo mitto Regi manda- twm : quod ipse, et ego, et omnes iniquitati ejus fa- ventes, sumus damnati in perpetuum...... Ecce de- mones lectum meum. circumstant, quatenus mox, ut expuravero, capiant. Itaque cum fuero e corpore edu- etus, rogo vos et omnes fideles, ne se fatigent pro me faciendo supplicationes. Hic igitur in desperatione defunctus, diu jacebat insepultus; donec Romam mittitur, et inde quesito consilio, ne populus fatore
tione, ut tanto. facilius Papam fallere posset, quanto pauciores Regni Prineipes, jam saepius astutias ejus perpessi, discutiendze ejus causc interessent. Unde et Papa votis ejus non annuit, sed ut Principes roga- verant, ad condictum diem venire disposuit ; et sub- sequentes Epistolas Principibus Regni, pro dispo- nendo itinere suo, transmisit.
72. « Gregorius Episcopus, servus servorum Dei, Archiepiscopis, Episcopis, Ducibus, Comitibus, nec non majoribus atque minoribus in Regno Teutoni- corum constitutis, salutem et Apostolicam benedi- ctionem. Nos, indigni et inutiles Principis Aposto- lorum servi, » ete. Vide infra inter epistolas.
73. « Gregorius, servus servorum Dei, omnibus
B Archiepiscopis, et Episcopis, Abbatibus, Ducibus,
Marchionibus, omnibusque Christianam et B. Petri fidem et doctrinam defendentibus et observantibus, salutem et Beatorum Apostolorum Petri et Pauli benedictionem : omniumque peccatorum absolutio- nem. Ego, qualiseunque Sacerdos, Apostolorum Principis servus, » ete. Vide infra inter epistolas. 74. Interea Rex, propria caus diffidens, et ideirco audientiam istius Regni subterfugiens, furtive Italiam eum excommunicatis, contra preceptum Papa et consilia Principum, intravit; et Apostolico ad. prze- dietum diem Augustam tendenti, ante Purifieatio- nem S. Mari: apud Canusium obviavit; ibique ante portam castri per triduum, deposito omni regio eultu, miserabiliter, utpote discaleeatus et laneis vestibus indutus, persistens, non prius cum multo fletu Apostoliez miserationis auxilium et consola- tionem implorare destitit, quam omnes qui aderant, et ad quos ille rumor pervenit, ad tantam pietatem et compassionis miserieordiam movit, ut pro eo multis precibus et lacrymis intercedentes, omnes quidem insolitam domini Pap: duritiam miraren- tur; nonnulli vero in eo, non Apostolieze serenitatis gravitatem, sed quasi tyranniea severitatis crude- litatem esse clamarent : denique instantia compun- etionis ejus, et tanta omnium qui ibi aderant sup- plieatione Papa devietus, tandem eum, relaxato anathematis vineulo, in communionis gratiam et sinum saneta Matris Ecclesi; recepit : aeceptis ab
corrumperetur, Apostolico jussu sine commendatio: nibus sepelitur. H«c Langius ex Chronieis Magde- burgensis Ecclesiae.
(74) Henricus Episcopus Spirensis, a puero cum Henrico Rege edueatus, ab illo ad Sedem illam pro- motus, cum. Thesawuros Ecelesico puerili levitate dila- pidasset, et predia militibus àn beneficium erogas- S6el........ sensit repente parvulag sibi pustulam. 4n collo emcrescere ; qua intumescente ante mediam no- ctem defunctus est. Ita Lambertus, et priora Bru- schius.
(75) Convenerunt Oppenhemii, urbe tunc Imperia- li, postea Palatino Rheni oppiguorata, inter Mogun- tiam et Wormatiam, anno 1077, vel, ut alii volunt, convenerunt Triburie, e regione Oppenhemii, urbe olim celebri : nune vilis est vieus sed adhuc nomen retinens.
19
S. GREGORIUS VII PAPA.
eo securitatibus, quarum etiam confirmationem per A
manus Abbatis Cluniacensis, et nobilium Comitissa- rum Mathildis et Adalaidze (75 bis), et aliorum Princi- pum, Episcoporum et Laicorum, qui sibi ad hae utiles visi sunt, in hunc modum suscepit.
75. « Ego Henricus Rex, de murmuratione et dis- sensione, quam nunc habent eontra me Archiepi- scopi, Episcopi, Duces. et Comites, ceterique Prin- cipes Regni Teutonieorum et alii, qui eos in eadem dissensionis eausa sequuntur, infra terminum quem dominus Papa constituerit, aut justitiam seeundum judicium ejus, aut concordiam secundum consilium ejus faciam, nisi certum impedimentum mihi vel sibi obstiterit : quo transacto, ad idem peragendum paratus ero. Item, si idem dominus Papa Gregorius ultra montes vel alias partes terrarum ire voluerit, securus erit ex mea parte, et eorum quos constrin- gere potero, ab ommi lesione vite et membrorum ejus seu captione, tam ipse quam qui in ejus con- ductu sive comitatu fuerint, in eundo, sive ibi mo- rando, seu inde redeundo ; neque aliud aliquod im- pedimentum habebit ex meo consensu, quod contra honorem suum sit; etsi quis ei fecerit, cum bona fide, secundum posse meum, illum adjuvabo. »
76. Rex, postquam communione recepta; sed quastione Regni dilatata, solutus ab Apostolico discessit ; parum attendens quod ei in reconciliatione sua juramento promiserit, ad solitam nequitiam re- dire, et Simoniacorum suorum consiliis contra Pa- pam assentire non expavit. Omnes enim Simoniaci eorumque socii, quorum tyrannidi ipse sanctam Matrem Ecclesiam subjugaverat, quorum etiam fa- ctione jam pridem Apostolicam Sedem deaucto- rizare tentaverat; ipsi, inquam, ohnes ad eum reconciliatum recurrentes, non terrorem sed auda- ciam ab eo, pro perpetrata iniquitate, acceperunt; quin etiam in damnatione Apostolici apud eum con- jurandi locum invenerunt. Ipse vero ejusque com- plices, communionem utcunque idcirco festinave- rant recipere: quia, juxta legem 'Teutonicorum, se prediis et beneficiis privandos esse non dubitabant, si sub exeommunieatione integrum annum perma- nerent : eujus adhue unus mensis superfuit, dum ad reconciliationem redirent. Communionem itaque, non utse corrigerent, repetebant; sed, ut plurimos jam dudum ab illis anathemate separatos sibi reso- ciarent; sieque tanto audacius, tanto crudelius, quanto eum pluribus, solita tyrannide sanetam Ee- clesiam opprimere possent. Nam statim post recon- ciliationem, ut praedictum est, ad pristinum voluta- brum redire, sed et Simoniacis, utpote sui similibus, contra Apostolicam Sedem assentire non dubita- runt.
(15 bis) Adalaia sive Adelasia aut Adalais, Olrici Magnifredi Marchionis Secusie filia, nupta anno 1014, Humberto Saxoni, in Marchioni Secusic et Comiti Sabaudie Maurianzque, ob plurima Sedi Apostolie2 beneficia prestita, filia S. Petri dicta, e vita excessit anno 1080, uti indicat Pignonius in
C
D
80
77. Non multo post tamen Rex ab Apostolico jam Regni concessionem callide, ut communionem ,, eli- cere volebat. Missa enim legatione, humiliter ei supplieabat,'ut vel eum semel apud S. Joannem in (76) Moytia, per Episcopos Papiensem et Medio- lanensem, more priorum Regum, coronari permit- - teret : vel, si hoc nollet fieri per hujusmodi Episco- pos, utpote excommunicatos, saltem hoc privilegium Apostolica auctoritate cuilibet Episcopo concederet exsequendum; ob hoc maxime appetens coronari, ut communione etiam Regnum a Romano; Pontifice videretur recepisse. Sed Papa, calliditatem ejus jam satis expertus, nullo modo votis ejus voluit ae- quiescere : diligenter secum ipse reputans se qui- dem eum pro multis eriminibus, et maxime pro inobedientia et contumacia Apostoliece Sedis irrogata, a Regno deposuisse, omnesque eijuratos ab ejus domino liberos reddidisse : et ob hoe, nullatenus eum, sicut nec alium, in Regem Principibus, utpote liberis hominibus, superponi debere, absque eorum electione. Nam eta toto Regno de tot ae tantis inju-
riisac perfidiis erat ineulpatus, ut de his eum ne-
cesse esset primitus expurgari (si tamen hoe aliqua- tenus posset fieri) et sic demum cum consensu totius Regni legitime coronari. Rex igitur ea vice quoque simulata obedientia apud (77) Moytiam Re- - galia insignia non usurpavit : qu;e tamen non multo post eontra bannum domini Papa resumere, et in- terdieta Regni gubernacula usurpare non timuit.
78. Interim transibat terminus, quem rex eoram. Legatis Apostolieze Sedis eum Prineipibus Regni ad Augustam in Purificatione S. Marize condixerat, ad quem jam Papa venire conceperat: et jam illuc pervenisset, si non idem Rex, contra commune de-. cretum omnium ingressus Italiam, eonducturos Apostolicum a conduetu deterruisset : terminus, in- quam, ubi coram Apostolico in audientia totius. Regni canonice de eriminibus illatis expurgari, si ineulpabilis esset, expurgatus legitime in Regnum, eum consensu omnium, restitui posset : ad quem ipse venire contempsit, imo suae causze diffisus, non presumpsit ; et Papam, ne vel illue veniret, fraudu- lenter in Langobardia preeoccupavit.
79. Cum igitur principes Regni. terminum gene- rali deereto statutum Regem subterfugisse, et se etiam hae vice, solita ejus perfidia, delusos esse animadvertissent; eumque ejus versutiam nee in ipsa reconciliatione vel postea cessasse, certissima relatione didicissent; mox in Suevia apud Ulmam, conventu facto, deliberaverunt; ne se deinceps ab illo ludificari, vel potius pristina ejus calliditate peri- eilitari permitterent; sed suz saluti, in legitimi - Principis electione, providerent. In eodem autem
Augusta "Taurinorum.
(76) Additur in nostro Ms. Actum 5. Kal. Fe- . bruarii, indictione 15.
(77) Modoetia, 10 milliaribus Mediolano distat ; ubi etiam Imperatores solebant Coronam ferream accipere. did
OwQWNAG, V PT 391 4 WT ——-"
€
p^y
81
Conventu apud Ulmam, generalius ad (78) Forecheim 4 Idus Martii, ad novi Regis ele- etionem condixerunt : ad quod etiam Domini Apo- stoliei consilium et auxilium sibi venire , missa lega- tione, postulaverunt. Quo audito, Papa ad id collo- quium. Legatos direxit, qui Principes rogarent, ut dispositionem Regni usque in adventum ejus differ- rent, si hoc sine periculo fieri posse sperarent. Noluit sane eis hoc ex definito praecipere, ne sibi jure imputari posset, si quod perieulum status Regni ex illa dilatione incurrisset. Altera autem die post dimissionem legatorum, Manegoldus Comes, magnus
PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII.
amator veritatis, advenit; cujus relatione Papa de
novo Rege constituendo certior faetus , alium Lega- tum, Gregorium scilicet Romana Eeclesige Diaco- num, ad Principes Regni destinavit : qui, eos Apo- stolica auctoritate adventum ejus prastolari com- pelleret : eo tamen primitus explorato , si Rex , qui adhue in Longobardia morabatur, ab eodem Legato
-eonventus, securitatem facere vellet, ut domino
Papa transitum ad Teutonieas partes, pro ipsius eausa determinanda, concederet. Quod si Rex nollet concedere, pra:cepit Papa ut Legatus ad se rediret , nec Principes eum aliqua dilatione a providenda Regni necessitate suspenderet. Item eidem Legato praefatam legationem imponens Papa, dixit inter alia : se quasi pro indicio hujusmodi securitatem exegisse, cujus , inquam, securitatis exhibitio illum in Regnum restitui posse prcsagiret : sicuti, ejus- dem securitatis denegatio, hoe eum non posse, ex divino indicio denotaret. -
80. Inter haec verba Papae tres digiti ejus dextre, usque ad medium, repente sanguinei apparuere; quos sanguine ex naribus profluente maculatos existimans, detergere coepit : sed eos sanguineis notis nullatenus emaculare potuit. Hinc ipse et reliqu; sapientes, qui hoc miraculum conspexerunt; ali- quid magni per haee signa portendi non dubitarunt. Erant autemibi tune praesentes prenominatus Comes Manegoldus, et venerabilis Presbyter Erkinbertus, cum aliis quam pluribus in oppido Canusii in capite Jejunii, quod eo anno contigit (79) in Kal. Martii. Percepta igitur legatione , statim Legatus ad Regem properavit, eum pradicto Comite : sed Rex securi-
C
tatem, quam Papa postulabat, facere contempsit : D
unde et ille Legatus ad Apostolicum redire non tar- davit. At Comes ad proximum Forecheimense Col- loquium venire aeceleravit; quo et priores Legati jam pervenerant, qui una tantum die, priusquam prefatus (discederet) Comes, ab Apostolico missi fuerant. Hi autem erant Legati : Bernhardus, sanctae
(78) Forcheim, munitissimum oppidum Episco- u Bambergensis, inter Bambergam et Norim- ergam.
(79) Ita fuisse confirmat Pascha, dein celebratum 16 Aprilis, eyclo Lunz 14, Solis 22, littera Domi- nicali A.
(80) De utroque Bernardo supra actum cap. 6. In nostro Ms. dicitar Udo Trevirensis una, mis- Sus.
82
Colloquium À Romanae Ecclesi; Cardinalis Diaconus ; item | alter
Bernhardus (80), Abbas religiosus de Massilia, fere Sexcentorum monachorum Pater, qui etiam secum duxit egregium Doctorem quemdam, nomine (81) Christianum, postmodum Aversanz civitatis Episco- pum. Cujus opus extat eximium contra Turonensem Berengarium.
81. Non indignum videtur hoe in loco paulisper orationis eursum retentare, et quam fidelem Apo- stolieze institutionis sectatorem et propagatorem in Comite .Manegoldo non semel commemorato Gre- gorius noster habuerit, declarare. Hie enim ex ge- nerosa et religiosa (82) B. Udalrici Augustensis Epi- scopi genealogia procreatus, et a sapientissimo fratre suo, Herimanno videlicet Contracto, in omni obser- vantia Christiana religionis ad unguem informatus, virgo virginem sortitus est uxorem ; duosque filios ex ea generatos in tanta disciplina usque ad juveni- lem aztatem educavit, ut alterum eorum ad similem monogamiam perducens heredem sui relinqueret ; alterum, in coelibatu occisum, imo ipsius occisionis ejus (diem) longo locorum intervallo remotus, per spiritum mirabiliter agnoscens, fieret et gauderet ; flevit enim propter acerbitatem inopinatte mortis, et gavisus est propter impunitatem ineontaminatae juventutis. Hoc autem maxime castifieabat liberos, quod verax pater comminabatur eis exhereditatio- nem, si quam, preeter legitimam copulam, eum mu- lieribus perpetrasse detegerentur coinquinationem. Vir igitur Christianissimus , eum B. Gregorium Pa- pam nimio affectu propter justificationes ejus dili- geret, eumque szepius propter alternas morum simi- litudines inviseret ; quadam vice, in tantam Roma positus infirmitatem inadit', ut qui presentes erant, vitam ejus desperarent. Cumque tristis nuntius Do- mino Papa venisset, valde condolens, festinus ad eum venit; et pauxillum panis in scyphum confrin- gens, meroque perfundens, sgro pro benedictione porrexit. At ille, protinus ut gustavit, recepit non solum delectationem comedendi , sed et virtutem cum incolumitate de lecto surgendi. Qui, cum ad propria remearet , et Apostolica statuta, maxime de vitandis Offieiis incontinentium -Sacerdotum, non segniter ubique divulgaret, et in Clerieis atque Ec- clesiis ad se specialiter pertinentibus — hujusmodi abominationes minime toleraret; uxor cujusdam Presbyteri sub ejus ditione positi, malignans propter separationem' mariti, hoc familiaribus suis audien- tibus se minabatur effecturam, ut qualem molestiam ipsa sustineret in separatione conjugis sui, talem et Comes sustineret in disjunetione conjugis suz.
(81) Imo nomine Guismundum seu Guitmundum, qui etiam Gallus, et monachus Lofredi in Norman- nia fuerat. Ejus opera exstant in Bibliotheca Pa- trum. Consule Bellarminum de Scriptoribus Eecle- siasticis.
(82) S. Udalricus colitur 4 Julii, quando hac poterunt diseuti. Interim inspiciatur' genealogia , quam ad calcem Vitze adjecit Velferus, in editione Augustana anni 1595.
83 S. GREGORIUS VII PAPA.
84
Dixit, et eheu! permittente Deo, tam pessimum faci- A — 84. In crastinum vero iterum ad hospitia Legato
nus in dominam peregit. Nam delectabiles cibos veneno infectos obtulit, eamque nihil mali suspi- cantem simulata benignitate decepit."Igitur Comes religiosus, adhuc in robusta setate viduatus, nullis suorum adhortationibus ad secundam copulam per- moveri potuit; dicens, sibi pudendum et horrendum videri, si cum duabus uxoribus processurus esset ante tribunal Christi in die judicii. In tantum autem profecit per devotam obedientiam Pap: nostri Gre- gorii, ut ante finem suum, quem senex et plenus dierum attigit , quibusdam virtutum signis effulserit, et prophetize, quemadmodum in occisione filii patuit, (dono) venerabiliter claruerit (83).
82. Huie beata recordationis Comiti non incon- grue adjungitur memoria pretiosee mortis B. Cincii, Urbis Roma Praefecti, cujus et superius virtutes breviter descripsimus. Hune etenim, propter fidem seepe dicto et scepe dicendo Papze Gregorio exhibitam, Dominus noster Jesus Christus martyrio coronavit , ejusque sepulehrum continuo viginti miraculis, in Synodo numeratis et probatis, illustravit (84). Nam cum zelum Domini haberet, et exhiberet fidem secundum sanctam Apostolie; institutionis for-
mam , occisus est ab apparitoribus Henricianze per-
secutionis. CAPUT X. Conventus Forchemiensis, Rudolphi Regis electio, se- ditio a. Simoniacis et Concubinariüis excitata. 83. Facto igitur conventu apud Forecheim, prz- fati Legati litteras Apostolicas in medium protule- runt : Quam parum dominus Papa de promissione Regis lotatus fuerit, cum adversarii Ecclesie plus audacie, quam terroris ex preesentia Regis accipe- rent. Ad hoe, aiebant, eum petere ut novi Regis electionem de qua audierat, in adventum ejus dif-
"ferrent, si hoe sine periculo fieri posse perpende-
rent. Peracta igitur legatione, Archiepiscopi, Epi- scopi, Duces, Marchiones, Comites majores atque minores, debitam reverentiam Legatis impendentes, per consessum singuli surrexerunt; et, quot contu- meliis et quot periculis jam ab Henrico Rege affecti essent; vel se affieiendos fore mon dubitarent, Legatis lamentari ecperunt; seque toties insidias ejus inter ipsa pacis oscula vix evasisse , ut nee ju- ramento ejus deinceps [aliquam fidem exhibere pos- sent. Hoc quoque addentes, se tamdiu eum post de- positionem tolerasse, non utique ut correctionem ejus, utpote penitus desperatam,, exspectarent; sed ut quibusdam occasionem calumniandi auferrent, qui fortasse ei, si non tamdiu expectaretur, corre- ctionem interclusam fore conqurerentur; totaque illa die cum hujusmodi querimoniis transacta, nec medietatem injuriarum sibi illatarum enumerare potuerunt.
(83) Mirum est hune nusquam inter Augustanos Sanetos nominatum inveniri, ac neque de loco se- pulturae vel die mortis quidquam legi.
(84) Utinam miracula illa exstarent eum beatifi-
rum convenientes, pro sua necessitate sublevanda, eos consuluerunt; suggerentes eis periculosissimum et irrevocabile schisma in toto Regno futurum, nisi in eodem Conventu, ut deliberaverant, in alicujus novi capitis sublevatione confeederati, illud antici- pare festinaret. Legati autem legationis suc non immemores, satis compendiose ad hae responde- runt, sibi quidem optimum videri, si Regis consti- tutione, juxta eorum legationem, in adventum Do- mini Papze sine periculo differre possent : ceterum provisione Regni non tam in eorum consilio, quam in Principum arbitrio sitam esse dixerunt, qui rem publieam in manibus tenerent; ac totius Regni dam- num sive proficuum optime pramossent. Itaque
b Principes Regni, de adventu Papa incerti, sed de
maxima dissensione eventura et periculo, si differ- rent, certissimi; accepta licentia a Legatis , apud Magontinum Archiepiscopum convenerunt, et quid eis agendum esset singulari diligentia invicem tra- etaverunt : considerantes quidem se ad nullam di- lationem ab Apostolico coactos, sed hoe in eorum arbitrio positum esse; nec alicui nisi sibiipsis dein- ceps imputandum fore, si dilatio noceret. Insuper se nullius subjectionis exhibende Henrico Regi. obnoxios, imo per Apostolici banni transgressionem damnandos, si aliquam subjectionem Regi dein- ceps exhiberent. Nam Papa, priusquam eum anathematizaret, ex parte omnipotentis Dei et S.- Petri et sua, illi Regnum interdixit; et omnes Christianos juramento , quod sibi fecissent vel fa- cturi essent, absolvit; et, ut nullus ei, ut Regi! ser- viret, interdixit : qui postea ab eo Communionem tantum, non Regnum, falsa correctionis promis- sione recuperavit.
85. Hoc igitur Principes Regni diligentissime perserutati, se quidem a Regis Henrici potestate penitus, ut przedietum est, emancipatos, nec se illi plus, quam illum illis alieujus fidelitatis vel sub- jectionis (juramento) obnoxios; ut liberi homines, Rudolphum Ducem Suevorum, frustra multum re-- nitentem, frustraque vel unius hore inducias ad consulendum petentem, Regia dignitate sublimave- runt: virum sane in humilitate praecipuum, regio
p honori state et moribus idoneum ; eique se de-
bito fidelitatis sacramento subdiderunt. Qui utique Regnum, non ut proprium, sed pro dispositione - sibi creditum reputans, omne hereditarium jus in eo repudiavit, et vel filio suo se hoc adoptaturum fore penitus abnegavit : justissiime in arbitrio Principum esse decernens, ut post mortem ejus libere non magis filium ejus quam alium eligerent, nisi quem ad id culminis zetate et morum gravitate dignum invenissent. Hunc igitur Rudolphum, legi- time eleetum , Archiepiscopi Mogontinus et Mag-
cationis decreto, itaque dies sui cultus viro restitui posset, tam digno inter Martyres honorari; aut saltem sciretur ubi sepultus sit,
88 PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 86
deburgensis, eum eorum suffraganeis, Legatis Sedis A ageret. Quod pactum ille postea praevaricari et. con-
Apostoliee praesentibus et Regni Principibus, regali inunetione conseerarunt, Electus est autem ab Archiepiscopis, Episcopis, Ducibus, Comitibus ma- joribus atque minoribus, in Conventu apud For- cheim, anno Dominiec incarnationis 1077, anno 4 venerabilis Papae Gregorii in hoe. nomine septimi, indietione 15, Idibus Martii. Postea die duodecimo apud Mogontiam consecratus est, id est 7 Kal. Aprilis, ubi tunc medium Quadragesimae occurrit. Die autem pradieto electionis nix ae gelu resolvi ecperunt, qu eo annoa festivitate omnium San- etorum usque in illum diem terram Teutonicorum et Longobardic occupaverat; quod quidam sapientum ita interpretati sunt * Deum in legitimi Principis electione suam adstipulationem mundo denotasse, per insoliti frigoris depulsionem et per clementio- ris aeris reparationem : praecipue, cum nullis hujus- modi promotio displieuerit, nisi illis tantum ' qui se, sub legitimo Principe, Simoniaca heresi aliis- que eriminibus abrenuntiaturos fore non dubita- bant : qui superiori Rege, non dico permittente, Sed cooperante, sanctam Ecclesiam foedare non ces- saverant. Nulli sane. Clerico, monacho, sive laico hujus Prineipis promotio displieuit, nisi qui seipsum sub ejus auctoritate corrigendum fore timuit ; nisi qui sanetam Ecclesiam juxta Canonicas sanctiones instituendam fore contabuit; nisi qui, intercluso Simoniaec heresis mercimonio, divitias suas atte- nuari non dubitavit.
86. Nullus autem Rudolpho Regi ejusque Princi- pibus perjurium poterit jure objicere, licet jam du- dum deposito Regi juramentum fidelitatis fecissent. Illud enim juramentnm tam diu observandum erat, quamdiu ipse Regno preerat. Postquam vero omnes Christiani eo sacramento a Papá soluti sunt, eo quidem deposito et anathematizato, non magis illi aliqua subjectio pro hujusmodi juramento debeba- lur, quam cuilibet Episcopo a subditis suis obedi- tur, postquam ille, etiam retenta communione, deponitur. Nemo autem Romanum Pontificem Re- ges a Regno deponere posse denegabit, quieumque deereta sanctissimi papae. Gregorii non proscribenda judicabit. Ipse enim vir Apostolicus, cui Spiritus
sanctus in aurem decernenda dictavit, in Apostoliea T)
Sede constitutus, irrefragabiliter decrevit Reges a suis dignitatibus cadere, et participatione Dominiei eorporis et sanguinis carere, si presumerent Sedis Apostoliece jussa contemnere. Si enim coelestia et spiritualia Sedes B. Petri solvit et judicat, quanto magis terrena et. s;eeularia, juxta illud Apostoli : Nescitis, inquit, quoniam et Angelos judicabimus, quanto magis saecularia? Sie utique auctoritate Stephani Papae Hilderieus Rex Francorüm pro igna- Viv $ua deponitur : eique deposito insuper et de- tonso, et in monasterium misso, Pipinus in Regnum surrogatur. Preterea, liberi homines Henricum eo pacto sibi proposuerunt in. Regem, ut electores suos juste judicare, et regali providentia gubernare sat-
temnere non cessavit; videlicet, quoslibet innoxios tyrannica crudelitate opprimendo, et omnes quos potuit Christianee religioni repugnare constringen- do. Ergo et absque Sedis Apostolieze judieio, Prin- cipes eum pro Rege merito refutare possent, cum pactum adimplere contempserit quod eis pro elee- tione sua promiserat : quo non adimpleto, nec Rex esse poterat. Nam Rex nullatenus esse potest, qui subditos Suos non regere, sed in errorem mittere studuerit. Quid plura ? Nonne quilibet miles Domino suo fidelitatis juramento subjieitur eo pacto, ut et ille sibi nori deneget, quod Dominus militi debebat? Si ergo Dominus militi debitum reddere contemnit, numquid non libere miles eum pro Domino deinceps recusat habere? Liberrime, inquam. Nec hujusmodi militem infidelitatis vel perjurii merito quis accusa- bit, eum totum adimpleverit quod promisit; Do- mino suo, inquam, tam diu militando, quam diu ille fecit sibi quod Dominus militi debebat.
87. Igitur Rudolphus Rex, ubi in Regem subleva- tus est, statim Apostolico, missa legatione, de sua promotione innotuit, eique debitum obsequium in Ecclesiasticis administrationibus promisit : multo- quese promptiorem ad obediendum Sedi Apostoli- ca quam antecessor ejus exhibuit. Ipsa enim suz consecrationis die, obediens banno Domini Pape, officium cujusdam Diaconi Simoniaci recipere no- luit, qui ea die ad legendum in Missa ante Regem
(; jam saeris vestibus indutus processit : unde Sige-
fridus Mogontiuus Archiepiscopus, amoto eo ab al- taris ministerio, alium in ejus loeum surrogavit. Hoc autem maximam invidiam Simoniaeorum et in- continentium altaris ministrorum Regi conflavit ; qui in ipsa sui promotione banno Apostolico obe- diens, se officia talium respuere per prefati Subdia- coni repulsam monstravit. Nullatenus enim dubita- bant,se, sub tam legitimo Principe, aut officium deposituros, aut concubinis et Ecclesiis Simoniace acquisitis abrenuntiaturos. Quapropter illius civita- tis Clerici, eadem ipsa regie consecrationis die, post prandium concives suos, vino et insania furen- tes in Episcopum suum, et Regem, et reliquos Prin- cipes concitaverunt. Quidam enim puer ex civitate, nescimus si propria voluntate ductus, an ab aliquo persuasus, cuidam militi Archiepiscopi partem pre- tios;e vestis furtive voluit detruncare : qui statim ca- ptus est a milite. Quo audito, Proeuratorcivitatis eum- dem per manus exceptum, liberum abire fecit, nulla tamen seditione commota. Clerici autem, audito hu- jusmodi rumore, captum fuisse puerum quem tamen jam dimissum scirent, campanas compulsare, cives nutibus et probrosis adhortationibus ad seditionem excitare, vel potius compellere non timuerunt. Sed Rex jam finito prandio ad ecclesiam de palatio de- scendit, et Vesperas audire ccepit. Interim plebs furens, sanguinem Regis et reliquorum sitiens, ipsam ecclesiam et palatium irrumpere nititur : sed a Militibus Regis compeseitur, licet inermibus : nam
87 S. GREGORIUS VII PAPA. 88
in diebus Quadragesimze consuetudo eratsine armis A scopus, Dux, Marchio, Comes, sive Miles, aliqua
procedere ; sed et ipsa, si quae habebant per civitatem in hospitiis dimissa , prae seditione civium acquirere non poterant. Finitis autem Vesperis, Rex eum Ar- chiepiscopo et reliquis Principibus, in palatium. de ecclesia regressus, eum populum furentem ab in- cepto nolle desistere, sed eos ipsam Quadragesimam diem Dominicam, coemeterium ecelesi?,, imo ipsam eorum matricem ecclesiam furibunda seditione pro- fanare, sicque eum multipliei sacrilegio in mortem suam, Episcoporum, suorumque omnium, nihil ab ipsis injuriatos, conspirasse vidisset, gladio accin- ctus, eorum insaniam compescere deliberavit. Sed Principes ejus, eum contra regium morem proce- dere non permiserunt. Ipsi autem ex praecepto ejus, mutuatis undecumque poterant armis, primum qui- dem ad supplicandum Deo ecclesiam ingressi, deinde Kyrie eleison in altum concinentes, per portam, quae magis impugnabatur, exsiliunt de ecclesia. Qui sta- tim, licet. paucissimi, maximam multitudinem ho- stium adeo in fugam verterunt, ut quidam eorum etiam se. in Rhenum morituri precipitarent; licet regii Milites parum eos ultra coemeterium eeclesize inesquerentur.
CAPUT XI.
Gregorius Legatos, ad schisma, imperii em. compro- misso tollendum , àn. Germaniam | dirigit.
88. Anno ab Incarnatione Domini 1078. Indictio- neprima, eum uterque Rex, Henricus videlicet et Rudolphus, ab Apostoliea Sede adjutorium require- ret; Gregorius Papa septimus, generali Synodo prza- sidens, decrevit : « Quoniam iis et perturbatio Re- gni, in maximum sancta Ecclesie periculum et de- trimentum quotidie redundare cernitur, placet nobis elaborare pro viribus, quatenus idonei tam religione quam etiam scientia pollentes Nuntii, et latere Sedis Apostolieze ad partes illas mittantur, qui omnes re- ligiosos et justiti;; amatores, in Teutonici Regni partibus commorantes, Clericalis et Laicalis ordinis
' viros, et ad hoc opus idoneos, convocent;cüm qui- bus (Domini gratia praeeunte) aut finem et pacem juste componant; aut veritate percognita, cui parti justitia magis faveat, ad plenum addiscere valeant; quatenus pars injusta desistat, et Apostolica aucto- ritate munita justitia , vigoris et auctoritatis robur obtineat. Verum quoniam nonnullos, diabolico in- stinetu. collectos, tyrannidis suce facibus accensos, turpis lucri ayaritioe mancipatos, discordiam potius quam pacem fieri et videre desiderantes, fore non ignoramus ; statuimus ut nulla unquam persona ali- cujus potentie, sive Rex aut Archiepiscopus, Epi-
(85) Est hac Epistola 15 libri 5.
(86) Udo Trevirensi Ecclesie profuit ab an. 1068 usque ad annum 1077. Ejus res gestas refert Bro- werus lib. xir Annalium Trevirensium, ubi docet ipsum a Scehismate Henrici IV defecisse, et alios Schismatieos Episcopos ad saniora consilia re- traxisse,
praesumptione temerariove ausu, fraude dolove, seu aliqua perturbatione, Legatis nostris obsistere et contraire, ne justitiam et finem componant, perten- tet. Quieumque autem temerario ausu (quod non optamus (hujus nostre constitutionis violator exti- terit, Legatisque nostris praenominatis, ad hane pa- cem componendam euntibus, fraudem opponere tentaverit, vinculo eum anathematis alligamus, et non solum in spiritu, verum etiam et in corpore, et omni prosperitate hujus vitze, Apostolica potestate innodamus, et vietoriam ejus in armis auferimus : ut sie saltem confundatur, et duplici confusione et contritione conteratur. Actum Rom: in Ecclesia Domini Salvatoris, 5 Nonas Martii, Indictione
B prima. »
89. (85) « Gregorius Episcopus, servus servorum Dei, Archiepiscopis, Episcopis, Clericis, Ducibus, Marchionibus, Comitibus, omnibusque majoribus atque minoribus in Teutonico Regno constitutis, exceptis his qui Canonica excommunicatione tenen- iur, salutem et* Apostolicam benedictionem. Notum vobis fieri volumus, Fratres carissimi, quod in ea Synodo, quam nuper Romz celebravimus; » ete. Vide inter epistolas S. Gregorü, infra.
90. (86) « Gregorius, Episcopus, servus servorum Dei; Udoni (87), Trevirensi Archiepiscopo, salutem et Apostolicam benedictionem. Quanta nobis solliei- tudo quantaque tristitia sit de perturbatione, imo
C de dissidio regni vestri, olim clarissimi et potentis-
simi, » ete. Vide ubi supra.
91. Anno ab Incarnatione Domini 1078, Pontifica- tus vero Domini Gregorii septimi Papae sexto, deci- mo tertio Kalendas Decembris, Indictione secunda, congregata est Synodus Rome in ecclesia, S. Salva- toris, in qua juraverunt legati Henrici et Rudolphi, quisque pro Domino suo, quod nullis dolis collo- quium Legatorum Sedis Apostolice, in Teutonico Regno habendun, impedient.
92. Anno ab Incarnatione Domini 1079. Mense Februario, Indictione 2, Pontificatus vero Domini Gregorii septimi Pape VII, Legati Regis Rudolphi super Henrieum proclamaverunt, quod nulli. loco nullique persona parcens, regionem transalpinam contereret et conculearet, neminem debitus honor vel reverentia tueretur, et ceu vilia mancipia non modo Sacerdotes, sed etiam Episcopi et Archiepi- Scopi caperentur, vineulisque manciparentur, par- timque jam trucidarentur. Decreverunt ergo quam plures Concilii, in illum tyrannidem gladium Apo- stolieum | debere evaginari : sed distulit Apostolica mansuetudo, simul et illud attendens, quod (88) Pe-
(87) Est haee Epistola 16 lib. v. Ad eumdem quo- que sunt |Epistola| 81 libri primi, et Epistola 10 libri 2, tum 12, libri rit. ad Udonem simul et Theo- dorieum Virdunensem, et Hermannum Metensem, demum alia 7. libri 5. ad ipsum et Suffraganeos.
(88) De B. Petro 1gneo et S, Altmanno supra fuit actum. [
VN "UE UP VÀ
"
89
| PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 90
tro Albanensi et Altmanno Battaviensi Episcopis de A noribus, qui non sunt excommunicati et obedire vo-
eodem negotio seribens, inter cetera dicit : Sie vos utrique parti communes, et ab omni suspicionis navo, quantum in vobis est, cum divina; gratice ad- jutorio exhibete immunes, ut justitie. semper, et nullo modo partibus faveatis, sicut habetis formam nostram : qui videlicet, postquam judicium tanti hujus negotii in manu B. Petri eommissum est, nihil aliud testibus vobis intendimus, nisi ut per justitize semitam incedamus. Ad nullam partem sinceritatem Apostoliece diseretionis infleximus, nullis promis- sionibus aut terroribus cessimus, nec aliud umquam, Deo protegente, acturos.nos esse confidimus.
93. Porro legati Henrici Regis, qui przedietce que- relie super eumdem prolatae praesto fuerunt, secun- dum hune tenorem juraverunt : « Legati Domini mei Henrici Regis ad vos venient infra terminum Ascen- sionis Domini, exceptis legitimis (89) sonnis, id est morte vel gravi infirmitate, vel captione absquedolo, qui legatos Romane Sedis secure ducent et redu- cent; et Dominus Rex obediens illis erit in omnibus secundum justitiam et judieium illorum : et hae omnia servabit absque dolo, nisi quantum ex vestra jussione remanserit. Et hoc juramus ex precepto Domini nostri Regis Henrici. Itidem legati Rudolphi Regis juraverunt, quod sequitur : Si colloquium ex pracepto vestro constitutum fuerit in partibus Teu- tonieis, loco et tempore a vobis definito, ante prae- sentiam vestram vel Legatorum vestrorum, Domi- nus noster Rex Rudolphus vel ipse veniet, vel Epi- scopos et fideles suos. mittet; paratusque erit judi- eium, quod sancta Romana Ecclesia decreverit, de
-eausa Regni subire; nulloque malo ingenio Con-
ventum, a vobis sive a vestris Legatis constitutum impediret : et postquam certum inde vestrum Nun- tium videbit, de pace statuenda in Regno eonfir- manda studebit, ut legatio vestra pervenire ad Regni pacem et concordiam possit. Haec omnia observa- buntur, in quantum ex vestra licentia remanserit, vel ex impedimento legitimo, scilicet morte vel gravi infirmitate vel captione, sine dolo. »
94. Posthaec rursus exiit edictum Apostoliez be- nignitatis, quod ideireo ex abundanti ponimus, ut clarescat et sapientibus et insipientibus, principem fuisse Gregorium nostrum in illa beatitudine, de qua Dominus dieit : Beati pacifiei, quoniam filii Dei vocabuntur (Matth. v, 9) (90). « Gregorius Episcopus, servus servorum Dei, omnibus Archiepiscopis et Episcopis, iu Teutonico atque in Saxonieo Regno commanentibus, cunctis etiam majoribus atque mi-
(89) In nostro Ms. excepta matrice. vz.. Est autem Sonna, Sunnis, Sunnia apud Cangium in Glossario, Causa, quam quis praetendit, quo minus juri au- diendo se sistat : de cujus vocis ambigua etymo- logia, multa vir ille eruditissimus, quae apud eum