NL 1 li a Ili 0347 "u | | | 18 "m CURSUS COMPLETUS, SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIF ORMIS, COMMODA, OECONOMICA, QNIN 5. PATRUM, DOCTORUM SUIFTORUMQUE ECOLESTASTICORUM, SIVE LATINORUM, SIVE GRJECORUM,, QUI AB EVO APOSTOLICO AD TEMPORA INNOCENTH III (ANNO 19216) PRO LATINIS ; ET CONCILII FLORENTINI (ANN. 1439) PRO GIUECIS FLORUERUNT : RECUSIO CHRONOLOGICA OMNIUM RUE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICJE TRADITIONIS PER DUE IPRIMA - : ECCLESLE SJECULA, JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLI$ CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUAM DILIGEN- E TER CASTIGATA ; DISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS, VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA; OMNIBUS. OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QUAE TRIBUS NOVISSIMIS SZECULIS DEBENTUR ABSOLUTAS DETECTIS, AUCTA; INDICIBUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS SIVE AUCTORES ALICUJUS MOMENTI SUBSEQUENTI-. À BUS, DONATA ; CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGULARUM PAGINA- RUM MARGINEM SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNA- TA; OPERIBUS CUM DUBIIS, TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VERO TOUGSMURERUUS. IN ORDINE AD TRADITIONEM ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ; * C piv y, ME ' Wu E DE » DUCENTIS ET AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIBUS AUCTORUM SICUT ET OPERUM, ALPHASETICIS, CHRONOLOGIGIS, STATI- STICIS, SYNTHETICIS, ANALYTICIS, ANALOGICIS, IN QUODQUE RELIGIONIS PUNCTUM, DOGMATICUM, MORALE, LITUR- 'GICUM, CANONICUM, DISCIPLINARE, HISTORICUM, ET GUNCTA ALIA SINE ULLA EXCEPTIONE; SED PRAESERTIM - DUOBUS INDICIBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS, ALTERO SCILICET RERUM, QUO GONSULTO, QUIDQUID NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM UNUSQUISQUE PATRUM, NE UNO QUIDEM OMISSO, IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT, UNO INTUITU CONSPICIATUR; ALTERO SCRIPTURZE SAGCRZE, EX QUO LECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET IN QUIBUS OPERUM SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM S. SCRIPTURAS VERSUS, A PRIMO GENESEOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT: | - EDITIO ACCURATISSIMA, CAETERISQUE OMNIBUS FAGILE ANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR CHARAOTERUM NITIDITAS, e. - — Q€HARTJE QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETAS, |. TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGL4E DECURSU CONSTANTER . — — SIMILIS, PRETII EXIGUITAS, PRJESERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CHRONOLOGICA, Es . SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUM, PRIMUM AUTEM . IN NOSTRA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS ET MSS. AD OMNES JETATES, LOCOS, LINGUAS FORMASQUE $, PERTINENTIBUS, COADUNATORUM. SERIES LATINA. IN das PRODEUNT PATRES, DOCTORES Ubri ET ECCLESLE LATINE. À TERTULLIANO AD INNOCENTIUM III: ACCURANTE J.-P. MIGNE, -Hiibliotheese Cleri universe, ; SE. CURSUUM COMPLETORUM IN. SINGULOS SCIENTLE GuMDR du nr RAMOS EDITORE. & s PATROLOGLE LATINZ! TOMUS CXLVIII. PARISIIS, (APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCCESSORES, IN VIA DICTA AVENUE-DU-MAINE, 189, OLIM CHAUSSÉE DU-MAINE, 197. * A X PST PATROLOGLE CURSUS COMPLETUS, SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA, OMNIUM SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE. ECCLESIASTICORUM, SIVE LATINORUM, SIVE GRJECORUM, QUI AB EVO APOSTOLICO AD TEMPORA INNOCENTI III (ANNO 1916) PRO LATINIS ET CONCILII FLORENTINI (ANN. 1439 PRO GIUECIS FLORUERUNT : RECUSIO CHRONOLOGICA OMNIUM QU/JE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLIC/E TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIMA ECCLESLE S/ECULA, JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLI8 CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUAM DILIGEN- TER CASTIGATA; DISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS, VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA; OMNIBUS OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QUZE TRIBUS NOVISSIMIS SJECULIS DEBENTUR ABSOLUTAS DETECTIS, AUCTA ; INDICIBUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS SIVE AUCTORES ALICUJUS MOMENTISUBSEQUENTI- BUS, DONATA ; CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGULARUM PAGINA- RUM MARGINEM SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIRUS, ADORNA- TA; OPERIBUS CUM DUBIIS, TUM APOGRYPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN ORDINE AD TRADITIONEM ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ; DUCENTIS ET AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIBUS AUCTORUM SICUT ET OPERUM, ALPHABETICIS, CHRONOLOGICIS, STATI- STICIS, SYNTHETICIS, ANALYTICIS, ANALOGICIS, IN QUODQUE RELIGIONIS PUNCTUM, DOGMATICUM, MORALE, LITUR- GICUM, CANONIGUM, DISCIPLINARE, HISTORIGUM, ET QGUNCTA ALIA SINE ULLA EXCEPTIONE; SED PRJESERTIM DUOBUS INDICIBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS, ALTERO SciLIGET RERUM, QUO GONSULTO, QUIDQUID NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM UNUSQUISQUE PATRUM, NE UNO QUIDEM OMISSO, IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT, UNO INTUITU CONSPICIATUR; ALTERO SCRIPTUR/E SACRAZE, EX QUO LECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET IN QUIBUS OPERUM SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM S. SCRIPTURE VERSUS, A PRIMO GENESEOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT: 'EDITIO ACCURATISSIMA, CJETERISQUE OMNIBUS FAGILE ANTEPONENDA, SI PERPENDANTUH CHARACTERUM NITIDITAS, CHART/E QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORREGCTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETAS, TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGIZE DECURSU CONSTANTER SIMILIS, PRETII EXIGUITAS, PRZESERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET GCHRONOLOGICA, SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSGCULORUMQUE HAGCTENUS HIC ILLIC SPARSORUM, PRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS ET MSS. AD OMNES ZETATES, LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM. SERIES LATINA. IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESLE LATINJE A TERTULLIANO AD INNOCENTIUM III: ACCURHANTE J.-P. MIGNE, WPibliothecze Cleri universze, SIVE CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTLE ECCLESIASTICAE - RAMOS EDITORE. PATROLOGLE TOMUS CXLVIII. SANCTI GREGORII VII EPISTOLZE ET DIPLOMATA. PONTIFICIA. — TOMUS UNICUS. PARISIIS, APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCCESSORES, IN VIA DICTA AVENUE-DU-MAINE, 189, OLIM CHAUSSÉE DU-MAINE, 127. 1878 GrrcHy. — Ex Tvpis PauLI DuPoNT, 12, viA.DicTA. BAc-p'AsNiEnxs. — 1198, 10-78, S/ECULUM XI S. GREGORII VII ROMANI PONTIFICIS EPINTOLE ET. DIPLOMATA PONTIFICIA ACCEDUNT PROLEGOMENA ET APPENDICES AMPLISSIM E E VETERUM ET RECENTIORUM MONUMENTA PERPLURIMA GREGORII VII APOLO- GETICA, VEL ZETATEM EJUS ILLUSTRANTIA, COMPLECTENTES ACCURANTE J.-P. MIGNE, BIBELIOTHEC/E CLERI UNIVERS/E SIVE CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTIA ECCLESIASTICIEE RAMOS EDITORE ——— áo 9-0 9 À—— —— TOMUS UNICUS —— iQ PARISIIS, APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCCESSORES, IN VIA DICTA AVENUE DU MAINE, 189, OLIM CHAUSSÉE-DU-MAINE, 127. 1818 SAECULUM XI ELENCHUS AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOC TOMO CXLVIII CONTINENTUR S. GREGORIUS VII PAPA Operum pars prima. — Begistrum. Col. 983 Operum pars secunda. — Epistole extra Registrum vagantes. 643 Operum pars tertia. — Concilia Romana. j 749 Appendix prima. — Opera a nonnullis Gregorio VII aseripta. — Commen- tarius in VII psalmos poenitentiales, — Fragmentum expositionis in Matthoeum. 823 Appendix secunda. — Wiberti antipapae epistola. 825 Appendix tertia. — Monumenta Gregoriana. 843 E ANNO DOMINI MLXXXV. QRGOR ^t E rr WM eS. GREGORIUS VII PONTIFEX ROMANUS PROLEGOMENA. ELOGIUM EX MARTYROLOGIO ROMANO. Salerni depositio beati Gregorii septimi, Ecclesie libertatis propugnatori ac defen- soris acerrimi. LEGENDA EX BREVIARIO ROMANO. LrcTIO 1v. Gregorius Papa septimus, antea Hilde- A lendas Maii, anno Christi millesimo septuagesimo brandus, Suanz in Hetruria natus, doctrina, saneti- .tate, omnique virtutum genere cumprimis nobilis, — mirifice universam Dei illustravit Ecclesiam. Cum ''* parvulus ad fabri ligna edolantis pedes , jam littera- "Ürum inseius luderet, ex rejectis tamen segmentis illa Davidiei elementa oraculi, Dominabitur a mari usque ad mare, easu formasse narratur, manum 5, pueri ductante Numine : quo significaretur ejus fore amplissimam in mundo auctoritatem. Romam deinde —. profectus, sub proteetione saneti Petri educatus est. v Juvenis Ecclesi: libertatem a laieis oppressam , ac ^. depravatos Eeelesiasticorum mores vehementius do- ens, in Cluniacensi monasterio, ubi sub regula san- eti Benedicti austerioris vitae observantia eo tempore maxime vigebat, monachi habitum induens, tanto "pietatis ardore divina majestati deserviebat, ut a sanetis ejusdem coenobii patribus Prior sit electus. Sed, divina providentia majora de eo disponente in salutem plurimorum, Cluniaeo eductus Hildebran- dus, Abbas primum monasterii sancti Pauli extra muros Urbis electus, ac postmodum Romana Eecle- si; Cardinalis ereatus, sub summis Pontificibus Leone Nono, Victore Secundo, Stephano Nono. Ni- eolao Seeundo, et Alexandro Secundo, praecipuis muneribus et legationibus perfunctus est, sanctis- simi et purissimi consilii vir a beato Petro Damiano nuneupatus. A Vietore Papa Secundo legatus a la- tere in Galliam missus, Lugduni episcopum Simo- niaca labe infectum ad sui criminis confessionem miraculo adegit, Berengarium in Concilio Turonensi ad iteratam hzresis abjurationem compulit : Ca- dolai quoque schisma sua virtute compressit. Lrcr10 v. Mortuo Alexandro Secundo , invitus et moerens unanimi omnium consensu,,decimo Ka- ParRoL. CXLVIII. tertio, Summus Pontifex electus, sicut sol effulsit in domo Dei : nam potens opere et sermone, Ecclesia- sticze disciplinae reparan?ze, fidei propagandae, liber- tati Eeclesia restituenda, exstirpandis erroribus et corruptelis tanto studio incubuit, ut ex Apostolorum eetate nullus Pontificum fuisse tradatur qui majores pro Eeclesia Dei labores molestiasque pertulerit, aut qui pro ejus libertate acrius pugnaverit. Aliquot provineias a Simoniaea labe expurgavit. Contra Hen- rici imperatoris impios conatus, fortis per omnia athleta, impavidus permansit, seque pro muro do- mui Israel ponere non timuit, ac eumdem Henricum, in profundum malorum prolapsum, fidelium commu- nione regnoque privavit, atque subditos populos fide ei data liberavit. Lscrr0 vr. Dum Missarum solemnia perageret , visa est viris piis columba e coelo delapsa, humero ejus dextro insidens, alis extensis caput ejus velare : quo significatum est, Spiritus saneti afflatu, non humanz prudentice rationibus ipsum duci in Eeele- sia regimine. Cum ab iniqui Henriei exercitu Roma gravi obsidione premeretur, exeitatum ab hostibus incendium signo crueis exstinxit. De ejus manu tan- dem a Roberto Guiscardo duce Northmanno ere- ptus, Cassinum se contulit, atque inde Salernum ad dedieandam Ecclesiam sancti Matthaei. Apostoli con- tendit. Cum aliquando in ea civitate sermonem habuisset ad populum, aerumnis confectus in mor- bum incidit, quo se interiturum praescivit. Postrema morientis Gregorii verba fuere : Dilexi justitiam, et odivi iniquitatem, propterea morior in exsilio. Innu- merabilia sunt que vel fortiter sustinuit, vel, multis coactis in urbe Synodis, sapienter constituit vir vere sanctus, criminum vindex, et acerrimus Ecclesia 1 11 S. GREGORIUS VII PAPA. 12 defensor. Exactis itaque in Pontificatu annis duo- A tem miraeulis elarus, ejusque sacrum corpus in decim, migravit in ccelum anno salutis millesimo — Cathedrali Basilica Salernitana est honorifice con- octogesimo quinto, pluribus in vita et post mor- ditum. SANCTI GREGORII VII ACTA. (Apud Borrawp, Maii tom. V, die 25, pag. 568.) COMMENTARIUS PRJEVIUS. $ I. Laudatores et defensores defuncti, Vita a Paulo B bus Magdeburgensibus et Chronieis Turingensibus : Bernriedensi scripta, Acta pontificalia triplicia. Sanctissimus et generosissimus Pontifex Roma- nus Gregorius septimus, antea dietus Hildebrandus, defunetus 25 Maii ann. 1085. praefuit universe Ec- clesizte annos duodecim, mensem unum; et dies qua- tuor; scilicet inchoandos a die 22. Aprilis anni 1073. uti evidenter liquet ex. decreto electionis infra pro- ponendo. Erraverunt enim, qui solum 25 die dicti mensis electum volunt, sumpta errandi occasione a Catalogis, in quibus decessoris, triduo ante istam eleetionem defuncti, obitus eum depositione con- funditur. Hie. plurimas in vita passus est persecu- tiones, et adhue. post mortem calumnias. Sed non defuerunt ejus innocentia, et pro Ecclesia Dei pro- Marianus etiam Scotus, ejusque Continuator Dode- chinus, et ab hoe productus Stephanus Episcopus Halberstatensis, qui causam Gregorii fortissime contra Heinricum Regem egit: deinde S. Ansel- mus Archiepiscopus Cantuariensis, cujus Aeta de- dimus 21. Aprilis : Bertoldus Constantiensis et Paulus Bernriedensis, de quibus mox agimus : Dommnizo Presbyter, in Vita Comitisse Mathildis, libris duobus carmine eonseripta; Leo Ostiensis, in Chronico Casinensi, ad annum 1086. . deducto; Bruno in Historia belli Saxonici; S. Gebehardus Archiepiscopus Salisburgensis, et S. Gebehardus Episcopus Constantiensis, et qui eorum Vitas scri- pserunt, quas suo tempore dabimus 16. Junii et 27. pugnanda fortitudinis ae justitiae acerrimi defenso- C Augusti; denique, aliis omissis, Bernaldus Pre- res: inter quos censeri possunt Cardinalis Caesar Baronius et Jacobus Gretserus : ille quidem in An- nalibus suis. Eeeiesiasticis, in quibus res ejus gestas per singulos annos deducit ex scriptoribus maxime cocvis, et Conciliis sub eo habitis, atque Registro epistolarum ejus in undecim libros distincto : Gre- tserus vero Tomo 2. Defensionis Controversiarum Cardinalis Bellarmini, propugnans eum eontra va- rios hujus temporis sectarios, potissimum libro 4. €. 13. ac dein illustri Apologia, in qua quinquaginta testes adducit, qui suis scriptis res gestas hujus S. Gregorii proponunt, et contra adversarios defen- dunt. ^ 2. Horum primus est S. Anselmus Episcopus Lu. D censis, proximo post obitum sancti Pontificis anno vita functus; qui contra Guibertum Antipapam, pro defensione Gregorii legitimi Pontificis Romani, li- brum scripsit. Secundus testis est auctor Vitze dieti S. Anselmi, domestieus Presbyter Pcnitentiarius : quam Vitam nos ad diem ejus natalem 18. Martii illustravimus, Suecedunt Acta Vaticana apud Baro- nium ad annum 1073, et Acta publica electionis, quz infra. proferuntur. Dein allegantur antiqui Hi- storici seu Chronologi, inter quos est Lambertus Schafnaburgensis, De rebus gestis Germanorum, sed solum deductis ad annum 1077. et Pontificatus S. Gregorii quartum : tum Paulus Langius in Chro- nieo Citizensi, cum adductis testimoniis ex Annali- sbyter Constantiensis, cujus opuscula ex Ms. Ra- tisbonensi edita sunt a dieto Gretsero, et fere spe- ctant ad defensionem rerum aS. Gregorio gestarum ; et maxime Apologeticus et Epistolae ejus pro Deere- tis S. Gregorii, quas etiam. erudite exposuit Chri- stianus Lupus inter Synodorum generalium ae pro- vincialium Decreta et Canones, integro libro seu parte quinta. Subjunxit illis omnibus przlaudatus Gretserus Gregorii VlL. Vitam, electionem et res gestas, ex libro quarto Onuphrii Panvinii De varia creatione Summi Pontificis, et ex Bibliotheca Bava- rica. Istaee omnia apud illum videri possunt, edita Ingolstadii anno 1609. ubi is anno sequenti vulgavit Apologiam pro Cardinale Baronio, in qua aliquot capita spectant controversiam in eausa S. Gregorii motam; uti euriosus lector ibidem reperiet. Dignus etiam est qui legatur Franciscus d'Enghien, Ordinis Predieatorum S. Theologie Licentiatus, edito no- vissime libro cui titulum fecit, « Auctoritas Sedis Apostolieze pro Gregorio Papa VII. vindicata adver- sus Natalem Alexandrum ejusdem Ordinis Doctorem Theologum, » inter selecta Historic Ecclesiasticae Capita, seculi 1r parte 3, usque adeo sus profes- sionis oblitum, ubi de Gregorio agit, ut vel ea sola causa potuerit commeruisse gravissimam, qua libri ejus omnes fulminati sunt, censuram Innocentii Pa- pe XI. 3. Nos, omnibus aliis omissis, damus hie primo 13 PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 14 loco Vitam S. Gregorii a Paulo Bernriedensi scri- A temporis gesta annotavit, subjunxitque pro &ppen- ptam. Fuerat hie Paulus Canonicus Ecclesic Rati- sponensis, sed, ab Henrico IV. in exilium actus, in ecenobio Bernried recens fundato habitum Ordinis Canonieorum Regularium suscepit; cirea annum 1120. ab Udalrico Episcopo Passaviensi (qui rexit dictam Ecclesiam ab anno 1091. usque ad ann. 1124) Presbyter consecratus, et elapsis ab hujus Episcopi obitu septem annis, absolvit hane Vitam, circa an- num 1131. Gretserus, qui eamdem una eum Apolo- gia pro Cardinale Baronio edidit, arbitratur « Pau- lum, eum Rome esset, familiarem fuisse Callisto II Papae, » qui sedit a die 4. Februarii an. 1119. usque ad 12. Decembris anni 1124, et confirmavit funda- tionem ccenobii Bernriedensis an. 1122, quando po- tuit hac de causa Paulus Romam profectus fuisse : B qui infra n. 11. adducit « Callistum Papam narrare consuetum quod Episcopus simoniacee eleetus non valuerit recitare Gloria Patris et Filii et Spiritus sancti. » Ita deinde, n. 16, ait « Joannem, Camera- rium olim Alexandri II Pontificis, narrare solitum » quod precibus S. Alexandri febris ardens depulsa sit: atque ita hinc inde inserit varia miracula, tem- pore vitae patrata : sed n. 104. « quae ad sepulerum "ejus ezlitus faeta, vel quce fieri dicunt religiosiores quique Romani, illis qui viciniores sunt/ percensenda reservat. » Sub finem tamen n. 114. addit « superla- tam narrationem duorum miraeulorum, Salerni cz- litus patratorum. » Ex quibus colligimus summam ab Auctore adhibitam diligentiam , ut aecurate om- nia traderet : quod unusquisque etiam poterit colli- gere, si quae addimus Annotata perspexerit, contu- leritque eum reliquis Auctoribus, item epistolis Gre- gorii et Synodis tune habitis. Etenim plane conve- niunt omnia; maxime ubi de Simoniacis et Nicolaitis seu Clerieis fornicariis agendum fuit. B. Petrus Da- mianus passim etiam illos Nieolaitas appellat, quo- rum faeta se odisse ait Christus in S. Joannis Apo- calypsi e. 2; et de quibus epistola S. Ignatii ad Trul- lenses, sed a posteris interpolata, hae leguntur : « Fugite immundissimos falsi nominis Nicolaitas, amatores libidinis, malos calumniatores. » 4. Ceterum in hisce Actis deest Prafatio, quam adfuisse innuunt prima verba. Omissa etiam a Paulo sunt que in Berengarii damnatione a S. Gregorio [) peraeta fuerunt; et paucioribus explicantur qua in obsidione Romana, ab Henrico sepius resumpta, re- latu et scitu digna acciderunt. Ad haec historiam, non Chronicon texere intendens Auctor, non curavit temporum ordinem scerupulose servare; nec etiam quid quoque Pontificatus sui anno in celebratis Sy- nodis egerit explicare. Congruum itaque duxi Acta Pontificalia triplieia subjungere : quorum prima col- ligemus ex Bertholdo Constantiensi, qui, ut infra habetur n. 18, ab Ottone Episcopo Ostiensi et Legato Sedis Apostolieze, ae postmodum Summo Pontifice et Urbano II. dicto, Presbyter creatus est anno 1684 in festo S. Thoma Apostoli, id est quinque mensibus ante obitum S. Gregorii; qui et ipse singula sui dice ad Chronicon Hermanni Contraeti usque ad an- num 1100.. Eodem tempore, nec minus certa, si et certiori scientia, scripta sunt Acta qua Centius Camerarius (idem, ut putat Ciaeconius, qui an. 1216. creatus Pontifex, sumpsit nomen Honorii III.) re- tulit in Codicem censuum Romane Eeclesize, prc- grandi volumine asservatum in secreto Archivio Vatieano ; cujus copiam favore D. Saraige, Archi vium illud eustodientis, nacti Patres nostri Joannes Franeiseus Vannius et Conradus Janningus, cum eo contulerunt ipsa, jam antea ex Bibliotheeze Vatieanae Codice descripta. Codicem istum , saepe laudatum a Baronio, et Pontifieum gesta a Leone IX. auspiean- tem, « ordinavit et scribi fecit (sicut praefert titulus) ex diversis registris et libris Camere Apostolicae Fr. Nicolaus Cardinalis Arragonicd, » adeoque intra annum 1352, quo creatus, et 1362, quo mortuus est : Fuit is Ordinis Predicatorum insigne deeus, sub nomine Nicolai Rosselli notus Ciaconio ejusque interpolatoribus; dictus autem de Aragonia a Patria, et quia Provincialis Aragoniz existens Regique Petro carissimus promotus ad Purpuram est. Tertia deni- que Acta, in multis etiam ampliora distinctioraque, nec multo recentiora aut forte etiam antiquiora se- cundis , transcribere placet ex nostro Ms. de Vitis Pontificum, usque ad Martinum V. deductis : licet pro majori parte aecepta sint ex registro Epi- stolarum , continente Summaria singularum fere C quas Gregorius Roma celebravit. Synodorum : qua Summaria primus inde extraxit Baronius, Binius autem a Baronio aecepit, et retulit in corpus Conciliorum. Erit fortassis post heec ali- quis, qui ex ipsis epistolis hujus S. Gregorii, sieut in Registro habentur plures quam trecentz quinquaginta, minutius prosequatur et colligat sin- gula hujus sancti Pontificis gesta; quemadmodum olim ex Epistolis S. Gregorii Magni fecit Joannes Diaconus, ad 12. Martii ab Henschenio nostro illu- stratus : seu potius qualiter habemus S. Leonis z:eque Magni Acta, similiter ex Epistolis ejus collecta dige- staque ab eruditissimo viro Paschasio Quenel : nam. nobis ad ejusmodi laborem otium modo non est. Fecit aliquid in eo genere Natalis Alexander, se- culi 11. parte 1, melius istie quam alibi de Gregorio meritus : fecit et Teutonica lingua, in suo Romano- rum Pontificum Triumpho, noster Cornelius Hazar- tius, perpetuus in Belgio hereticorum malleus, quo- rum cirea hunc ceterosque Pontifices monstrosas calumnias dilucida eonfutatione redarguit. 5. Paragrapho huie de Seriptoribus, Gregorii Acta colligentibus, defendentibus , laudantibus, fi- nem faciat insignis Epistola Wilhelmi Abbatis, in monasterio S. Arnulphi Metis post Warinum, jam quidem in primo Analeetorum Mabilionis Tomo pu- bliei juris faeta, digna tamen quz hic recudatur; utpote manifestius explicans quantas spes de eo conceperint boni omnes audito electionis talis nun- tio. Illa sie habet : « Domino venerabili et univer- 45 sali Papae G. W. peceator, devoti orationis affe- A ctum, et humilis servitutis effectum. Licet sapientia Dei, universa quae per ipsam facta sunt, dispositione mirabili, et ordine imperturbabili moderetur; nun- quam tamen commodius consulit rebus humanis, quam cum eligens virum [a? unum] de plebe, in populi eum sui eaput constituit, in eujus nimirum vita et moribus, quo nitendum sit, plebs inferior valeat intueri. Quod quidem beneficium nostris Do- minum concessisse temporibus, quisquis non invi- det, videt; dum te, jam olim disciplinis ecclesiasti- cis erudituin , illius nune Cathedra fecit esse sesso- rem, a qua per orbem terrarum omnia virtutum lumina diffunduntur; et ad quam, velut in circulo linez, ad illud medium, quod Centrum Geometrici vocant , universa convergunt. Tantus autem , ut no- bis relatum est, totius populi in tua electione con- spiravit assensus , ut nullus omnino ex tanta multi- tudine visus fuerit dissentire. Et unde, quaeso , tanta unanimitas, tanta potuit esse concordia? nisi ex Spiritus illius instinctu, cujus olim aspiratione plebs primitiva credentium unum cor et unam ani- mam habuisse describitur. 6. « Gratias ergo Deo , precellentissime Pater, gratias Deo , qui sie tuc favit electioni, ut non pa- teret Ecclesia schismati. Quisquis jam igitur tuo Sacerdotio adversatur, cujuslibet esse meriti vel scientia videatur, ad illud coeleste cedifieium non aspirat, quia, per tumoris vitium atque discordie, omnium pace membrorum se privat. Quod quidem neminem ausurum esse confidimus, nisi qui, respe- etu misere conscientia, pondus tua sibi formidat imminere sententie. Unde et ille diabolus Vercel- lensis cum suis complicibus elaborat ut tu in Sede non debeas confirmari, metuens miser ne illo" zelo tuo, quo in hostes Ecclesie exardescere soles, nunc ejus flagitia, ejus dedecora, ejus debeant probra damnari. Verum omnibus bonis eo ipso plus places, quo pessimis displices : quia non leve vel minimum testimonium est probitatis, displicuisse filiis iniqui- tatis. » Hac Willelmus Abbas, graphice depingens Vercellensem Gregorium, eo nomine indignum, Hen- rici Imperatoris in Italia Cancellarium ; qui jam inde ab anno 141. per Nicolaum Pontificem fuerat ex- communieatus, una eum Mediolanensi , Taurinensi , Novariensi, Brixiensi, et Laudensi Episcopis : quia duobus ante annis conventum habuerant Fontaneti, in quo communi sententia statuerant quod Clericis uxores habere liceret; qui tamen, jussu Henrici Im- peratoris, Gregorii electionem approbavit, calamo potius quam animo, uti vel ex hac Epistola liquet, quam Willelmus sic prosequitur. « Nunc ergo ac- cingere gladio tuo super femur tuum, potentissime; illo, inquam, gladio, quem non prohibendum esse a sanguine Propheta proclamat, quemque devoratu- rum carnes Dominus salabriter pollicetur. Vides certe in Israelitica castra Amalecitas et Madianitas, ceterasque pestes pariter conspirasse. Magna sollici- tudine, grandi consilio, continuoque studio opus est, D S. GREGORIUS VII PAPA. 16 ut tot monstra et bestiae possint vel jugulari vel sub- jugari. Nullius ergo metu , nullius minis ab hoc spi- rituali conflietu sanctoque certamine retarderis, et Gedeonis illius in morem ad prelium processurus, laguneulze ne timeas fractionem. Ecce te in sublimi et in speeulo positum oculi omnium vultusque su- spiciunt; singuli magna de te audire desiderant ; ex preteritis colligentes quid nune in majori officio sis aeturus, qui quondam positus in minori non sine gloria militasti. At ineptus ego, qui te admonere prasumam , currentemque nitar impellere : cum tu fervore mirabili majora moliaris quam nostra su- spiceturinfirmitas ; et, aquilino more omnia inferiora transvolitans, in ipsius solis ardorem tuos infigere coneris obtutus. » B $ II. De Translatione corporis, et cultu B. Gre- gorii VII. 7. Mareus Antonius Marsilius Columna, anno 1574. Salernitanus Archiepiscopus salutatus, praeter alia Episcopalis sollieitudinis opera quibus Przelaturze su: annos quatuordecim reddidit posteris memora- biles, librum conscripsit de vità et gestisae transla- tione B. Matthaei Apostoli et Evangelistee ; needum quidem nobis visum, cognitum tamen ex descriptio- ne elegantissima Metropolitana ipsius ecelesiz , quam inde deprompsit Ferdinandus Ughellus, prz- mittitque Catalogo Salernitanorum . Archiepiscopo- rum, tom. 7. Italiae sacre. Hie cum tribunam sive absidem templi descripsisset, ita loquitur : « Qui a dextris conficitur angulus in imo templi illustris plane faetus est, ob praeclaram capellam vermieulati operis, quam Joannes de Proeida Salernitanus ere- xit atque dotavit; tum ob plurium Praelatorum splendidissimas urnas, tum vero praecipue ob marmo- reum tumulum, in quo Robertus Guiscardus Gre- gorii VII. summi optimique Pontificis corpus collo- cavit, quem ut Henrici IV. Romanorumque perfidiae subtraheret, quasi perfugum hospitio receperat : cujus nos ipsi reliquias, nulla ex parte labefactatas Pontifieiisque indumentis ornatas, hoe anno, qui est a tumulatione fere quingentesimus, propriis oculis inspeximus , propriisque manibus contrecta- vimus ; locumque ipsum, vetustate pene collapsum, restituimus ; et in sanctissimi ac generosi Pontificis honorem, pene delitescentem, hujusmodi monumen- tum ereximus, » (quale scilicet in marmorea tabula etiamnum spectatur, et a Ludovico Jacob in Biblio- theca Pontificia etiam recitatur) « Gregorio VII Soa- nensi, Pont. Opt. Max., ecclesiasticae libertatis vindici acerrimo, assertori constantissimo : qui, dum Romani Pontificis auctoritatem adversus Henrici perfidiam strenue tuetur, Salerni sancte decubuit A. D, cio, cxx. v. vir. Kal.Junii. M. Ant. Columna Marsilius , Bononiensis, Archiepiscopus Salernitanus, cum illius corpus, post quingentos circiter annos , sacris amictum et fere integrum, reperisset ; ne tanti Pon- tifieis sepulerum memoria diutius careret, Grego- rio XIII. Bononiensi sedente, M. P. pridie Kal. Quintiles A. D. CID.ATO. 77. » ; 17 : . PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 18 8. Robertus Guiseardus, Normanniei in Calabria A verit titulo Cardinalitio, concesseritque mantello atque Sicilia Ducatus, postea Regni, conditor, eodem quo Gregorius aut saltem altero post anno, mense Julio obiit; eique filius Rogerius suecessit, usque ad 1101 superstes. Et hic forte melius adscribere- tur marmorei sepulcri erectio : nam Ordericus Vitalis seculi 12. scriptor Historie Eccl. lib. 8. indicare videtur, alio loco prius conditum Sanctum fuisse : sie enim loquitur : « Defuncti Papae corpus in Con- fessione B. Batholomai Apostoli tumulatum est, ubi meritis ejus fidei petentium, miraculorum copia divinitus ostensa. Nam leprosi de aqua unde corpus ejus ablutum fuerat, petierunt; qua consecuta fide- liter loti sunt, et opitulante Deo protinus mundati : » idque fortassis in translatione corporis ex loco pri- mz sepulture in ipsa Confessione, ad locum in quo ducentis fere post mortem Gregorii annis tumulum ejus reperit Joannes Prochita , celebratissimus ille Vesperarum Sicularum | auctor. Hic vero nescio quam aliam potuerit habere causam. ejus sacelli, ipso ,sepuleri loco, tam magnifice extruendi, quam peeuliarem affectum erga ibi sepultum Pontificem, innixum vulgari de ejusdem sanctitate et miraculis opinioni, quamvis ipsum sacellum S. Michaeli Archangelo , non autem Gregorio fuerit dedicatum. Nee nihil ad probandum ejusdem antiquum cultum faeit, quod Anastasius Papa IV, annis haud multo pluribus quam sexaginta post Gregorium, picturis exornans absidem et altare Oratorii S. Nicolai in Urbe, prout ipsum aea tabula expressum dedi in Appendice ad primam partem Chronicohistorici Co- natus de Romanis Pontificibus, Gregor. VII, zeque ac Sanetos alios ipsamque Deiparam, depingi fecerit cum titulo Saneti et diademate cireum caput ducto. Sed ista Marsilio vel ignorata penitus vel dubia cum essent, prudenter titulo istiusmodi abstinuit , et Ro- mana Sedis arbitrium sibi credidit expectandum. Hujus autem sententia, an et quomodo ei fuerit de- clarata, ignoro : unum video, quod prafatus Grego. rius XIII, elapso jam sexennio a memorata inven- tione, mortuoque Marsilio, cum « emendato Kalen- dario, Romanum quoque Martyrologium corrigi per viros eruditos euraret anno 1584, correctumque et multis locis auctum imprimi, » quale penes nos ha- rubro ae mitra Damascena uti, privilegio per Lu- cium III. postea confirmato. Manebat interim sa- crum corpus, vel in ipso ubi illud Archiepiscopus Marsilius invenerat monumento, vel inde exem- ptum servabatur in sacrario, quousque Romanus Pontifex annuisset sub altari condi. Id vero primum anno 1595. esse factum asserit auctor recentissimi marmoris, quod anno 1685. sub manu sculptoris versabatur, finem huie Paragrapho facturum. Erat tune Romanus Pontifex Clemens VIII, cujus rescri- ptum aliquod proferri optarem; erat etiam Saler- nitanus Archiepiscopus Marius Bologninus ; qui, si praedietam Translationem fecit, potuit etiam a re- liquo Corpore separasse saerum Caput, argenteo capiti inceludendum, pretioseque ex ere inaurato gemmisque et lapidibus ornata statuae imponendum : idque die 4. Maii, quo die Translationem praeme- moratam, annua celebritate colendam, exinde susce- pit Salernitana Ecclesia, solita ipso die 4. Maii; atque etiam die 25. deferre ex sacrario preedietum Caput ad istud altare, cum pompa processionali magnoque luminarium apparatu et populi concursu. Sunt tamen qui Translationis istius auctorem fa- ciunt ipsum Archiepiscopum Marsilium : hie vero dieitur obiisse anno 1582; adeoque Martyrologii Gregoriani editionem pramemoratam ipsa Transla- tio preeessisset duobus annis : sed et istam pra- cesserant editiones Martyrologii duze, quarum annos nobis indicare non curavit Baronius; utraque au- tem vel alterutra earum potuit Gregorii VII. nomine aucta fuisse, priusquam Translationem f[aeeret, si eam forte fecit, Marsilius. 10. His veluti gradibus paulatim provectus B. Gregorii VII. cultus, denique ad celebritatem Officii Duplicis, proprie de ipso agendi, erectus est, sub Joanne Bellarminio Bolognini suceessore. Ab hoc siquidem impetratum et ad notitiam usumque totius Cleri Salernitani imprimi jussum est Breve, anno 1610, cujus exemplum, eum aliis nonnullis instru- etionibus hue spectantibus, ut manu et fide Notariali acciperem ; fecit B. D. Nicolaus Lavianus, Salerni- tani Collegii nostri Rector anno 1685. Ipsum tale est : bemus exemplar; eidem post S. Bonifacium IV. [) PAULUs papa quéntus ad perpetuam rei memoriam : permiserit inseri etiam Gregorium VII. cum hoc elogio. « Salerni depositio B. Gregorii Papae septi- mi, qui, Alexandro secundo succedens , Ecclesiasti- cam libertatem a superbia Principum suo tempore vindicavit, et viriliter Pontificia auctoritate de- fendit. » Pro quibus, in ejusdem Martyrologii edi- tione nova, Casaris Card. Baronii Annotationibus mox aucta, Sixto V probante scriptum fuit : « Sa- lerni depositio B. Gregorii Papae septimi, Ecclesia- stieg libertatis propugnatoris ac defensoris acerri- mi : » eademque hactenus sic leguntur. 9. Ex hine ccepit festum B. Gregorii a Canonicis Salernitanis celebrari, ipsius Saneti Pontificis me- morie haud mediocriter obligatis, quod eos orna- « Domini nostri Jesu Christi, qui servos suos &terna glorie praemio donat in ccelis, vices quam- quam immeriti in terris gerentes; ex injuncti nobis officii debito omnino tenemur procurare ut eorum- dem servorum Christi honos et veneratio in terris quoque promoveatur; ideoque fidelium votis, quae peculiarem erga illos cultum respiciunt, libenter annuimus, prout in Domino conspicimus expedire. Sane nobis nuper fuit expositum, nomine Fratris Joannis Archiepiscopi Salernitani, ae dilectorum filiorum Decani et Capituli ecclesiae, neenon totius Cleri Civitatis Salernitana, quod ipsi ex peculiari, quam erga Beatum Gregorium Papam VII, cujus in- dignum successorem divina dignatio nos esse voluit, 19 S. GREGORIUS VII PAPA. 90 devotionis gerunt affeetum , peculiari quoque ritu A tertiam, cujus donum Episcopatum pecuniis coeme- die Natali ipsius, et illius Translationi sacro, de eodem Beato Gregorio sacrosanetum Missae et alia divina Officia tenoris subsequentis recitare deside- rant. » Offieium duplex recitandum per Capitulum et Clerum Civitatis Salerni quotannis in die festo, et in die Translationis B. Gregorii Papze VII. Omnia de Communi Confessoris Pontificis prater illa qua ponuntur propria. « ORATIO. Deus qui Beatum Gre- gorium Confessorem tuum atque Pontificem, San- etorum tuorum gloria sublimasti; concede propitius ut, qui peccatorum nostrorum pondere premimur, ejus apud te precibus sublevemur. Per Dominum, » ete. Sit Commemoratio S. Urbani Pape et Mar- tyris in primis Vesperis, et in Laudibus (dum oc- eurrit) et in Matutino IX. Lectio. Similiter in. se- eundis Vesperis S. Eleutherii P. et M. 11. Ad Matutinum in primo Nocturno Lectiones de initio secundae Epistolze B. Petri Apostoli, prout habet Breviarium Romanum in feria sexta infra Octavam Ascensionis. In seeundo Nocturno « LE- cTIO Iv. Gregorius Papa VII, Soana in Etruria na- tus, doctrina, sanctitate omnique virtutum genere cumprimis nobilis, mirifice universam Dei illustra- vit Ecclesiam ; supremam vero Sacerdotis sui in terris dignitatem admirabiliter, qui est admirabilis in Sanctis suis Dominus, praemonstrare dignatus est. Nam cum parvulus , ad fabri ligna edolantis pedes, jam litterarum inseius luderet; ex rejectis tamen segmentis illa Davidiei elementa Oraeuli « Domina- bitur a mari usque ad mare, » divinitus conformasse narratur. Is ab ineunte cetate Roma honestis ani- mum disciplinis excolens, in domo S. Petri est enu- tritus, tali nutritore dignus alumnus : ut cujus altis- simam, Deo largiente, auctoritatem | suscepturus aliquando erat, ipsius Apostolico in gremio educatus, Apostolicis illis, quas postea in gerendo summo Pon- tificatu exhibuit, virtutibus plenius imbueretur. Tu autem, Domine, etc. 12. « LECTIO v. Juvenis Ecclesi: libertatem , a Laicis oppressam, ae depravatos Ecclesiasticorum mores vehementius dolens , in Cluniacensi Monaste- rio, ubi sub Regula S. Benedicti austerioris vitce observantia eo tempore maxime vigebat, Monachi habitum induens, tanto pietatis ardore Divinde Ma- jestati deserviebat, ut a sanctis ejusdem Coenobii Patribus Prior sit electus. Inde mox a S. Leone Papa nono, quia lucerna lucens et ardens in clau- strorum angustiis latere non debebat, sed in Eecle- sic altissimo vertice Dei jussu locanda erat, Ro- mam adductus, et sancte Romana Ecclesic Subdia- conus ordinatus, eidem S. Leoni ae successoribus usque adeo carus fuit, ut nihil sine ipsius consilio gererent. A. Vietore Papa secundo legatus a latere in Galliam missus, Episcopum publice Simoniaca labe infeetum, quia humanitus convinci non poterat, di- vinitus convicit; eum jussus Antistes, Gloria Patri, et Filio, et Spiritui saneto palam pronuntiare, dua- bus quidem. Divinis Personis facile pronuntiatis, rat, proferre nullo modo valuisset. 'Tu autem. 13. « LEcr10 vt. Denique a Nicolao seeundo Ponti- fice Archidiaconus Cardinalis, et ab Alexandro item secundo Cancellarius S. Roman: Eeclesice creatus , eidem in summum Pontificatum succedere meruit. Ad tanti vero honoris apicem assumptus, jam for- ma gregis factus, quod verbo doeuit, etiam exemplo demonstravit; ac fortis per omnia athleta, se pro muro domui Israel ponere non timuit. Henricum Germania Regem quartum, Eeclesic infestum, Fide- lium communione regnoque privans, subditos popu- los fide ei data liberavit. Cum postea ab iniqui Re-- gis exereitu Roma gravi obsidione premeretur; ex- citatum ab hostibus incendium signo Crucis extinxit ; alüs quoque, tam vivus quam mortuus, miraculis clarus. Ex Apostolorum etate nullus Pontificum fuisse traditur, qui majores pro Ecclesia Dei labo- : res molestiasque pertulerit; aut qui pro ejus liber- tate acrius pugnaverit. Innumerabilia sunt quz vel fortiter sustinuit, vel multis coactis in Urbe Syno- dis sapienter constituit, De manu Henrici tandem a Roberto Guiscardo Duce Northmanno ereptus, Saler- num veniens, ibidem octavo Kalendas Junii, cum prafuisset Ecclesiae annos duodecim, mensem unum, dies tres, creatis compluribus Roma atque alibi Cardinalibus et Episcopis, die Dominieo migravit ad Dominum ; ejusque saerum Corpus in Cathedrali Basilica Salernitana est honorifice conditum. Tu autem , » etc. In tertio Nocturno Lectiones de Ho- milia S. Leonis Papa in Evangelium, « Venit Jesus in partes Cesareze Philippi, » quas habet Brevia- rium Romanum die 22. Febr. in festo Cathedrce Antiochena S. Petri. 14. Missa dicitur, quae ponitur in Missali Romano die 11 Aprilis, in festo Sanct. Leonis Papa, pra- ter Orationes.ORnATIO PRIMA. « Densqui B.Gregorium . ete. » ut supra. « SEcRETA. B. Gregorii Confessoris tui atque Pontificis, quesumus, Domine, annua so- lemnitas nos [tibi] reddat acceptos ; ut per haec pize placationis officia, et illum beata retributio eomitetur et nobis gratie tu: dona conciliet. Per Dominum. Posrcow. Da, quesumus, Domine, fidelibus populis B. Confessoris tui atque Pontificis Gregorii semper veneratione letari, et ejus perpetua supplicatione muniri. Per Dominum , ete. 15. « Cumque tam Joannes Archiepiscopus quam Decanus et Capitulum ac Clerus pradicti nobis hu- militer supplicari fecerint ut de opportuna sibi in pramissis licentia providere benignitate Apostolica dignaremur; Nos, eorum laudabile desiderium in Domino plurimum commendantes, et eorum singu- los a quibusvis excommunicationis , suspensionis et interdicti, aliisque ecclesiasticis sententiis , censuris et poenis, a jure vel ab homine quavis occasione vel causa latis, si quibus quomodolibet innodati exi- stunt ; ad effeetum praeesentium duntaxat consequen- dum, harum serie absolventes, et absolutos fore censentes, hujusmodi supplicationibus inclinati, de 24 PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 529 venerabilium Fratrum nostrorum S. R. Ecclesi? A pie et fideliter exequi, auctoritate qua fungimur Cardinalium, saeris Ritibus praefectorum, quibus rem examinandam et mature discutiendam . commi- simus consilio, eisdem et pro tempore existentibus, Archiepiscopo Salernitano, ac Decano et Capitulo Eeccleside, et Clero Civitatis Salernitanze, ut Officium predietum eum Missa de communi unius Pontificis, eum Orationibus, et Lectionibus secundi Noeturni propriis, annis singulis, tam ejusdem B. Gregorii quam ejus Translationis diebus festis, sub ritu du- pliei recitare libere et licite valeant, Apostolica au- etoritate tenore praesentium, perpetuam licentiam et faeultatem concedimus et impertimur : non obstan- tibus constitutionibus et ordinationibus Apostolicis nee non D. Eeclesio , etiam juramenti, confirma- tione Apostolica, vel quavis firmitate alia roboratis , statutis, et consuetudinibus, ceterisque contrariis quibuseumque. Datum Romz apud S. Marcum, sub Annulo Piscatoris, die 18 Julii, 1609. Pontificatus nostri anno 5. » S. Cobellutius. 16. « Joannes Beltranus de Guevara, Miseratione Divina et Apostoliec Sedis gratia Salernitanus Ar- chiepiseopus, Regius Consiliarius , et in praesenti Neapolitano regno per sacram Regiam Majestatem Generalis Visitator, inter alios eclestes ae pene in- numeros thesauros quibus divina benignitati Sa- lernitanam Ecclesiam ditare atque illustrare placuit , haud postremo loco numerandum profecto videtur saneti Gregorii VII sacrum ae venerandum corpus ; qui post tot labores, tot aerumnas atque perseeutio- nes, pro Dei Eeclesia fortissime et constantissime invictissimo animo toleratas, tandem (divina sic dis- ponente Providentia) in Salernitana civitate obdor- mivit in Domino ; ut quam in corpore mortali, sua venerabili praesentia, ad tempus lzetificaverat, etiam pretiosa morte, ad ecenam nuptiarum Agni vocatus, in perpetuum illustraret. Nos autem, quamvis in- digni, in Salernitana Eeclesiv regimine constituti, eum, loca Divince Majestati dieata visitantes, in ipsa Cathedrali nostra Basilica monumentum memorati gloriosi Pontificis aceurate perspiceremus, et debito Calitibus honore ac veneratione illum carere haud sequo pati animo possemus; ex Apostoliea Sede di- ploma nobis haud segniter impetrandum esse cen- suimus, ut et congruus sancto Pontifici exhiberetur honos ab omnibus, et Salernitana civitas ex hoc in dies singulos magis magisque Dei promeretur cle- mentiam, tam preeclari Confessoris atque Pontificis Deoque eum primis accepti adjuta suffragiis. Ne illam quidem causam silentio pratereundam arbi- iramur, quam nulla unquam apud vos vetustas, nulla unquam delere debebit oblivio : quod, eum Sa- lernitanum Capitulum (quemadmodum a Pradeces- sore nostro fel. memor. Marsilio litteris proditum est) ab eodem Beato Pontifice magnos consecutum Sit honores, alacriter atque omni studio ad illius ita bene de vobis meriti cultum atque venerationem debetis incumbere. Hoc igitur tempore volentes impetratum jam nuper a Sede Apostolica diploma mandamus atque praecipimus dilectis in Christo filiis, Capitulo et Clero civitatis nostrae Salernitana, - ut quotannis, juxta commemorati diplomatis se- riem, tam in Natalitiis S. Gregorii Papae celebrandis die 25 mensis Maii quam in festo Translationis ejusdem celebrando die 4 mensis Maii, Missam et Offieium proprium sub duplici ritu, nostro jussu typis exeusa, post hae ad ipsius gloriosi Pontificis honorem cantare vel recitare teneantur. Si quis au- tem huie nostre semper valitura, eonstitutioni pa- rere eontempserit, is quidem gravioris culpa vin- culo apud tremendum Dei omnipotentis Tribunal sese noverit illigatum, Datum Salerni, 11 Kal. Se- ptembris, 1610. » : 17. His non eontentus Beltraminius, egregiam ex marmore statuam, qua hodieque extat, sculpendam euravit, ipsoque in sacello collocandam, usus periti sculptoris manu, nescio an etiam vera effigie viven- tis Gregorii, qualis Salerni potuit fuisse conservata. Talis certe digna esset quam hiec vellemus ari in- cisam reprasentare, potius quam inventum I. B. de Cavalleriis, qui Gregorium proximosque decessores ae successores repraessentavit barba rasa, contra tem- poris illius. morem, ex Anastasiana S. Nicolai in Urbe tabula, cujus alibi exhibitae supra meminimus, cognoscendum. Beltraminio, ad Pacensem in Hispa- nia Ecclesiam translato, successit anno 1612 Lucius Cardinalis Sanseverinus : qui tertio sui Archiepi- (C scopatus anno, suam quoque religionem erga B. Gregorium testatam facit, hujusmodi titulo, sub an- tiquiori Marsilii tabula, in alia similiter marmorea ; « Ego Lucius Sanseverinus, Archiepiseopus Saler- nitanus, altare hoc in honorem B. Gregorii Papae VII eonsecravi; ejusque sacrum corpus in eo in- clusi; presentibus, annum unum; anniversaria deinceps consecrationis die, ipsum pie visitantibus, quadraginta dies verze Indulgentize de Eeclesiee more concessi. A. D. 1614. die 4 mensis Maii. ». Novum hoe altare fuerit, quod iterandae Translationis .occa- sionem dedit : ea autem prudenter fuit in eumdem diem indicta quo prior, ne festa multiplicare opus foret. Eadem occasione crederent fuisse a. Soanen- sibus impetratum Brachium; nisi misse mihi in- structiones dicerent Cardinalem Soanensem, Pauli V creatione. saero Collegio adscriptum , pio .erga eoncivem Pontificem affectu motum , cum Sede va- cante Salerni resideret, ab. eodem Paulo. V impe- trasse Pontificium Breve ad. Capitulum Salernita- num, quo jubentur Canonici, ad solatium civitatis Soanensis, ipsiusque B. Gregorii honorem, insignem aliquam ejus Reliquiam largiri. Hoe Breve, una cum commendatitiis Magni Hetrurie Ducis litteris, aliisque ipsius Cardinalis , per duos Soanensium Le- gatos oblatum Capitulo, persuasisse dicitur ut dex- irum brachium iis donaretur, scriptumque esse de - ea re instrumentum Notariale, et in archivio Cathe- dralis servatum. Hzec eum vacante Salernitana Sede, Paulo autem quinto | sedente, sic. scribantur facta : 23 S. GREGORIUS VII PAPA. ^ 24 oportet ut faeta sint digresso in Hispaniam Beltra- A et molestia peregrinationis et instantia eruditionis ; minio, Lucio autem necdum suflecto, id est anno 1612. Sed quis tum ferit inter Cardinales, cui Soa- na fuerit patria, discere non potui ex novo Ciacco- nio Oldoini, nullum ejusmodi nominantis, inter sexa- ginta quos Paulus creavit : quare optarem ipsum instrumentum videre, ex eoque dubii hujus solutio- nem petere. 18. Quae porro ipsius Sacelli jam toties memorat! fortuna fuerit, ibidem post haec legitur in marmore, sequentibus verbis, per D. Fabritium Pintum dicta- tis exarato. « Sacellum hoc Divo Michaeli Archan- gelo, Duci invietissimo, à strenuo Milite Joanne de Procida, Salernitano Patricio, ac patrie. ornamento, olim dicatum ; anno 1595. sacra Beatissimi Grego- rii, non Magni , sed Pontificis plusquam Maximi , translata sub aram accepit ossa; ut in Archangeli tutela jaceret mortuus, qui Roma dum viveret arce S. Angelia sehismaticeo Imperatore Henrico se tutum reddidit; et Propugnatoris eeclesiastieze libertatis reliquie defensorem haberent illum per quem a rebellantibus Deo spiritibus liberum se agnoscit cae- Jum ipsum. Tandem Eminentissimi Cardinalis Fa- britii Sabelli munificentia , Salernitano Reverendis- simo Capitulo Sacelli jure donato, auctori Vesperi Siculi possessores suecessere Canonici; qui Cardi- nalitiis et nomine et insigniis ab eodem ornati Pon- tifice ; Gregorii Septimi glorias perpetuo eanent, non gloriosam de Gallis reportatam a Joanne victoriam. » Hac Pintus; qua, sic intelleeta quasi, usque ad Translationem praedictam, alibi quam ipso in Sa- cello jacuerit Gregorii corpus ; non satis consona es- sent prelaudato certissimoque Marsilii testimonio ; proinde aecipienda sunt citra ejusmodi restrictio- nem. Miror porro nullam hie fieri mentionem nuper defuncti Archiepiscopi Gregorii Caraffz , cujus atque memorabili munificentia idem Sacellum, ut mihi seribitur, nova undique pictura aureoque splendore exornatum resplendet : pieturis autem illis praecipue repraesentatur honorifica Pontificis in Urbem exce- ptio, una eum Roberto Duce ipsam subventus (sic), inter fidelis populi aeclamationes festivas, Christi Viearium suppliciter venerantis. $ HII. De monachatu S. Gregorii VILI, et tempore Prioratus Cluniacensis ab eo gesti. 19. Qua de hoe argumento continent Lectiones supra memorate , suis mendis non carent : nam et habitum Cluniaei susceptum a Gregorio asserunt, et Priorem inibi electum videntur dicere, priusquam Romano Clero adscriberetur, quorum neutrum pu- tamus eum veritate subsistere : quapropter digna videtur eausa quae hic accuratius examinetur. Vitae auctor Paulus, Saneti hujus Pontificis primordia de- scribens, num. 6. asserit quod « in pueritia avun- eulo suo, Abbati monasterii S. Mari? in Aventino monte, ad instructionem liberalis scienti:e et com- positionem moralis discipline, a parentibus com- mendatus... adolescentiam vero ingressus, profectus est in Franciam, domiturus ibi carnis petulantiam inde post aliquot annos Romam rediturus, moram fecit aliquantum temporis in aula Henrici 1II... Post hzece Romam reversus : cum studio perfectionis insisteret... ingredi statuit in partes Germania et Gallia; eumque venisset ad Aquas-pendentes, » triplici visione prohibitus ultra pergere, « sieque in Romanz Ecclesie solatium revocatus,... Subdia- conus a Leone Papa IX. ordinatus, monasterio S. Pauli miserabiliter desolato praelatus est. » Haee le- - gens, Abbatem factum vides; sed Regularis , an Se- cularis seu Commendatarius, merito dubitabis, dum in pregressis nihil invenis unde intelligas Mona- chum revera fuisse. Monachum tamen expresse vo- cat, qui scire optime potuit, dum ait : « In illis die- bus erat » ibi, scilicet Wormatia et anno 1047. cum Leo Pontifex coram Imperatore designaretur, « Mo- naehus quidam Romanus, nobilís indolis adole- scens, Hildebrandus nomine, clari ingenii sanetze- que religionis. Hunc igitur beatus Episcopus » Bruno Tullensis, postea Leo dictus, « vocavit ad se, rogavit ut simul Romam rediret. » 20. Monachus ergo Hildebrandus fuit, et quidem Monachus Romanus; utique ejusdem monasterii in quo fuerat puer educatus ; nec nisi Monachus tran- siit in Franciam , nec aliter est in aula Henrici Im- peratoris conversatus : proinde monasticorum Fa- storum Auctores, Dorganius, Menardus, Bucelinus, merito illum adscripsere suis. Maxime cum Ottho C Frisingensis dieat eum « Cluniaci Prioratus obe- dientam administrasse, » quando Leo Pontifex de- signabatur. Sed dubium est quando id verum esse potuerit si verum est, quod solum anno 1046 trans- gressus est Alpes eum Gregorio VI; et adhue erat adolescens, quando eum Wormatiz seeundo post anno invenit Bruno. Quid? An venerandi illi Patres, in tam grandi abbatis sui S. Odilonis &etate, quantam habuit moriens anno 1048. exeunte, peregrinum ado- lescentem, paucis apud se mensibus versatum, Prio- rem sibi constituerint, et mox ad aulam Imperato- ris miserint ? Atqui et in aula aliquantum temporis actum scribit Paulus precitatus, et aliquot annos in Francia traduetos , priusquam Romam revertere- tur. Difficilis nodus : sed qui videtur solvi posse, D paulo laxius accipiendo nomen « Adolescentis » ; et du- plicem Hildebrandi profectionem trans Alpes distin- guendo, sieut circa annum 1020, natus, postea ae- tatis 16. Christi 1036. quando Romana Ecclesia foedissimis agitabatur procellis, sub tyrannide potius quam Poniifieatu Benedieti IX , migraverit Clunia- cum adhue tiro; et fortassis ex consilio avuneuli sui, ne Romana urbis corruptissimis tune moribus (ubi omnis pene Clerus aut Simoniaeus erat aut coneubinarius, aut etiam vitio utroque sordebat) inquinaretur zlas tenera, et primum accensi igni- euli pietatis tam mali exempli suffocarentur. Ibi ergo sex annos vel septem egerit sub optima S. Odilonis disciplina, donec jam satis notus atque probatus permissus est redire Romam, ad discipli- 25 PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 26 nam Cluniacensem in avunculi monasterium indu- A sic etiam verti laudi debet quod, videns suam pro- eendam ; prius tamen occasione aliqua dederit se in aulam Imperatoris, ac tandem Romam venerit circa annum etatis 24. Christi 1044. Hie vero cum pejori omnia in statu reperisset quam antea, duobus simul Papatum gerentibus, eo scilicet; quem dixi Benedi- eto IX. et recens eontra hune a Romanis electo Sil- vestro [IL ; iterum deseruerit Babylonieam istam eonfusionem, in Galliam vel Germaniam se rece- pturus : sed iis quas dixi visionibus ex itinere revo- catus, et in Clerum Romanum sit adscriptus a Gre- gorio VI : qui sub idem tempus utrique Pseudopon- tifici persuaserat male invaso loco cedere, eoque commeritus fuerat ut ipse in eumdem eveheretur libera electione. 21. Certe Hildebrandus ipse, factus postea Gre- gorius VII, in Concilio Romano protestatur, dicens : « Vos scitis quia non libenter ad sacrum Ordinem accessi, et invitus ultra montes cum Domino meo Papa Gregorio abii : » quibus verbis satis aperte signifieat se, priusquam secunda ac passim notiori vice Roma abiret, extractum e monasterio fuisse, ad ipsius Gregorii VI famulatum, et Romana Ec- clesie. Clero donatum. Quomodo autem cum ipso Gregorio rursum Alpes transierit, paucis hie videtur explieandum. Fuerat Gregorius VI in tam praesenti necessitate Eeclesi&, justoque metu, ne Benedictus mutata voluntate cessionem retractaret, non praeha- bito eonsensu Regis Henrici, hoc nomine Regis Ger- manis Tertii, Imperatoris Secundi, ordinatus Pon- tifex. Cumque maximam reformandz Ecclesi: spem - bonis faceret, malis vero metum; ii qui sibi con- scii erant Eeclesiarum dignitates Simonacie possi- dere, vel fornicarie inquinare, facile animum Hen- rici, se prieteritum dolentis, eo flexerunt ut, quando Romana Eeeclesia jam dieebatur tres simul habere Pontifiees, in Italiam ipse se conferret, tantum scandalum amoliturus in legitima Synodo Episco- porum. Non displieuit ea res Gregorio VI nihil du- bitanti quin suam causam facile probaturus esset Regi, eonfirmandusque in Papatu. Sed longe opi- nione falsus est. Etenim, convocata Sutrii Synodo, aeeusatus est ipse pecuniam dedisse Benedicto, adeoque ineapax fuisse obtinendi Papatus. Hoc ino- pinato suceessu pereulsus Gregorius, vidensque D Episcopos ad Regis votum in sui damnationem de- positionemque propensos ; ultro cedens, eorum ar- bitrio se permisit; quamvis eo quod accusabatur faeto, non eommisisse Simoniam, sed solum inju- riam avertisse ab Ecclesia; neque emisse a Benedi- elo dignitatem, sed eamdem ex merito a Clero Romano obtinuisse plusquam verosimiliter susti- neant alii; unde eta S. Petro Damiano laudatur, et Eeclesiastiei status reformationem ab eo habuisse prineipium agnoscunt Rudolfus Glaber, Ottho Fri- singensis, aliique. Quo posito, sicut Joanni Gra- tiano (ita enim antea vocabatur) honori fuit Eecle- Siam redemisse ab ea cui mancipata injuste erat servitute, et sustulisse schisma quo. affligebatur; motionem displicere Principi Synodoque Episcopo- rum, licet de causa informatis, renuntiare maluerit, quam a se constitutam pacem obtinendo dissol- vere. 22. Hae autem in tota re maximi faciendum est Hildebrandi, licet adhue juvenis, judicium; quod senior postea summae auctoritatis suffragio contir- mavit, probavitque quanta etiam juvenis constantia fuerit. Sie enim scribit Ottho pralaudatus : « Hunc Gratianum, Alpes transcendentem, secutum fuisse tradunt Hildebrandum, qui postea summus Pontifex facetus, ob ejus amorem, quia de Catalogo Pontifieum semotus fuerat, se Gregorium septimum vocari vo- luit; et, sicut in Lucano habes, « Victrix causa diis placuit, sed vieta Catoni : ita et huie Hildebrando, qui semper in ecclesiastico rigore eonstantissimus fuit, eausa ista, in qua sen- tentia Principis et episcoporum praevaluit, semper displieuit. » Ms. nostrum de Gratiano predieto agens, dicit quod post abdieationem duetus extitit in Cisalpis partibus; utique ab imperatore, novan- darum rerum occasionem sic auferente iis quibus intelligebat non plane probari factum. Hie si men- dum nullum latet, dicendum erit Gratianum et Hil- debrandum ad aliquod Longobardieorum monaste- riorum se recepisse, puta S. Salvatoris juxta Pa- piam; quippe quod ante annos circiter sexaginta, ex Cluniacensis institutionis forma per S. Majolum reformatum, ubique celebrabatur fama severioris disciplina. In eo tamen diuturna mora eisdem fuisse non potuit : quia non plaeuit diseedenti ex Italia imperatori, cis Alpes relinqui Gratianum. 23. Quo autem eum deduxit Hildebrandus? « In Gallia, » inquit ad an. 1049 Baronius, « profectus cum Gregorio VI apud Cluniaceenses, penes quos sciebat monasticam vigere observantiam, habitavit, monachus inter monachos degens. » Addo ego, « et pridem notus hospes, atque omnibus pro merito eximiz virtutis sapientiaeque charissimus : » Ad quas ejus prarogativas cum aecederet gratia auctoritas- que Gregorii, licet jam depositi, apud Cluniacenses monachos pro merito ingens; mirum non fuerit, si eum S. Odilo priorem constituerit, sustentaturum vigore adolescenti (qua tamen jam attigerat zetatis annum 27) senectutem suam ipsique Gregorio ma- jori eum potestate ministraturum necessaria. In- terim contigit Roma mori, non solum suffectum Gregorio Clementem sed etiam Damasum, ambo ejus nominis secundos, omniaque misceri a Bene- dicto, iterum in Sedem Apostolicam regredi mo- liente : quare Romani optimum censuere, legatione missa, rogare regem, designaret ipse quem eligi a se Pontificem vellet. Hujus autem rei fama Clunia- eum perlata, existimo Hildebrandum excurrisse ad regem, cui jam pridem carus fuerat, si forte ei per- suadere posset restituere Gregorium, quem non credebat citra injuriam aliquam loco motum, scie- batque eodem quo flagrabat ipse reformandze Eccle- 27] S. GREGORIUS VII PAPA. 28 sim zelo zstuare, Sed alium huie itineri exitum. A Amalfitaui archiepiscopi; quos ambos tum Roma destinaverat Deus; quia per talem occasionem venit in notitiam novi Pontificis, exeunte anno 1047 desi- gnati; qui, hominem nactus Romana urbis vitia et corruptelas non seientem minus quam odientem, crediderit eum sibi consilio et auxilio utilissimum esse posse, si secum venire persuasisset. 24. Ottho Frisingensis paulo aliter rem narrat, quasi per Gallias iter Romam tenens noviter desi- gnatus Pontifex, et Cluniaco transiens, ibi invenerit Hildebrandum priorem : additque quod hie illum « adiens, zemulatione Dei plenus, constanter de in- coepto redarguit; illieitum esse inquiens per ma- num laieam Summum Pontificem ad gubernatio- nem Ecelesi;& violenter introire : verum, si suis credere velit consiliis, utrumque, et quod majestas imperialis in ipso non exacerbetur, quodque libertas Ecclesi: in electione canonica renovetur, se polli- cetur effecturum. Inclinatus ille, ad monitus ejus purpuram deponit; peregrinique habitum assumens, et ducens secum Hildebrandum, iter carpit. Igitur ad Urbem usque venientes, consilio Hildebrandi a clero et populo in Summum Pontificem Bruno, » mox Leo dictus, « eligitur ». Nihil quidem de as- sumpta purpura habet Vita Leonis; et quoad habi- tum peregrini, eum susceptum ait, post natalem domini Tulli celebratum. Nolim tamen propterea rejicere totam narrationem auetoris tam antiqui, et non solum seeulo post rem gestam seribentis; modo permittat exeusare et corrigere leve erratum in loco, et quod ille Cluniaci factum ait, actum Wormatiaze credere. Profitetur in Romana synodo supra citata « Gregorius VII. » quod qui « invitus ultra montes eum domino suo papa Gregorio VI abiit, magis in- vitus eum domino suo papa Leone ad specialem » Romani eleri « ecclesiam rediit. » Credo autem non alia conditione consensisse in reditum, quam si Leo, consilio isti suo obsequens, Romam privatus ingredi decerneret, cleri consensum liberum in sui electio- nem requisiturus; quamvis id fortassis non erat omnino necessarium, si per compromissum Roma- norum ipsorum arbitrium eligendi Pontificis fuit imperatori delatum, uti existimant aliqui contra mentem Baronii. Ms. nostrum de Vitis Pontificum, de Leone agens : « Hie a Deo, inquit, electus Pon- tifex, ad urbem devenit Romanam, secum deducens Hildebrandum, qui cum papa Gregorio ad partes il- las ierat... et ejusdem Hildebrandi consilio omnia in itinere et in hae civitate fecit. » 25. Sed quzarat hie fortassis aliquis qua fiducia Hildebrandus, sesquianno duntaxat in curia Ro- mana versatus eum Gregorio, indeque jam alterum sesquiannum absens, potuerit tam efficax auxilium Leoni polliceri ad obtinendum cleri ac populi Ro- mani consensum, nedum reipsa exhibere. Si liceat aliquid divinare, dixerim id pollicitum Hildebran- dum, non fiducia propric auctoritatis, quam scire debebat Roma fore exiguam; sed alienze, S. Odilo- nis videlicet sui abbatis, et magistri sui Laurentii B D esse sciebat, et pro egregize sanctitatis merito maxi- ma ibidem pollere auctoritate ac gratia. Utrumque ex S. Odilonis Vita scimus : qui cum hic Silviniaci in Gallia obiit, ultima die anni 1048 sub noctem, necdum integer annus effluxerat quod Roma redie- rat; Laurentius autem (ut in eadem Vita habetur) eidem ibi zgrotanti per menses quinque maximo solatio fuerat, vir, S. Petro Damiano teste, « qui potens in litteris ae bigiossus, Graece noverat et Latine; et, quod longo praestantius est, laudabilis vite claritate pollebat, » mortuus ibidem Roma proxima post mortem S. Odilonis Quadragesima : in eujus altera et antiquiori Vita per Liziardum, idem Laurentius appellatur « vir per omnia sanctis- simus in Seripturis utriusque lingue facundissi- mus, istiusque Patris familiarissimus; quorum uter- que animus conglutinabatur individui amoris spi- ritu. » Si interrogas ubi et quando magistrum Lau- rentium habuerit Hildebrandus; ex mendacissimo Bennonis ore disce certissimam veritatem. Accusat hie Gregorium sextum quod « Laurentium Rome agentem domi semper retinuit, in suo archipresby- terio S. Joannis, ante portam Latinam; » nee du- bium quin etiam in Lateranensi patriarchio, eum es- set Pontifex domestieumque clerieum vel secreta- rium haberet Hildebrandum. Hunc autem nescire- mus fuisse Laurentii discipulum, nisi idem Benno, satanico furore contra illum aetus, nos id docuis- set; dum Baronio teste (neque enim ipsum dignor inspicere) in illum declamat, ut « insignem magum, malorum omnium Benedicti IX complicem, docto- rem et principem maleficiorum, qui et aruspieinam publice exerceret, magiamque et alia id genus ve- tita Roma palam cunctis discere volentibus profite- batur; a quo et Hildebrandus ejus discipulus eas- dem magicas artes, legibus divinis et humanis im- probatas, didicerit. » Horum igitur duorum et alio- rum forsitan eximiorum virorum, Roma tune pari- ter commorantium, operam sibi in tanti momenti negotio procurando minime defuturum sperans Hil- debrandus, potuit quod pollicitus est, eum fiducia optimi successus, spondere Leoni. An autem Ro- mam advenientes ibi adhue. S. Odilonem repererint, incertum mihi est; Laurentium plane debuerunt in- venisse. 26. Porro ad exeusationem Ottonis Frisingensis perperam Cluniaco attribuentis quod faetum Wor- matic erat, hoe etiam facit, quod minime dubitari possit quin ex itinere, per Lotharingiam Burgun- diamque instituto, Cluniaeum deflexerint Leo et Hildebrandus. Secundo enim Arari commodissima Lugdunum via est : in eujus medio ad dexteram ri- pam est Cabillonensis civitas, et duabus inde ad. oc- cidentem leucis Cluniacum; quo Leonem quidem invitare poterat tum sanctitas celeberrima loci, tum Gregorii Expontificis ibi alloquendi commoditas, a quo posset opportunissimis * consiliis informari ; ipsum vero Hildebrandum eodem trahere debebat 29 PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 30 necessitas abdiceandi Prioratus, et statum monaste- A sui ordinis scriptores antiquiores prze oculis habens rii eonstituendi, needum ex Italia reverso Odilone abbate. Quanto deinde Leonis pontificis anno Hil- debrandus prefectus sit monasterio S. Pauli regendo reformandoque, nullus explicat. Visionem ipsimet ea de re faetam Paulus Bernriedensis refert num. 8, similem aliam Leoni oblatam sic describit Ms. no- strum : « Postea, ad regendum, ecclesiam S. Pauli » Leo « tradidit » Hildebrando, « pro quadam visione quam viderat; videlicet quia B. Petrum in przdieta visione hilarem videbat, B. Paulum tristem et tur- bulentum erga se prospiciebat. » $ IV. Quomodo ordini Vallumbrosano nuper ascri- ptus Sanctus hic sit. 27. Praemissa, collatis undique auctorum testi- moniis, solum habere vel per conjecturam potui de Gregorii VII monachatu ; donee, ante non multos annos, amicus noster Tiberius Petraecjius, sui Val- lumbrosani ordinis tune procurator generalis, nunc abbas S. Michaelis Pistorii, obtinuit a sacra rituum Congregatione Decretum, 'signatum 21 Januarii 1693. Quo tum nonnulli ordinis istius sancti jube- bantur Martyrologio Romano inscribi, tum ad elo- gium Gregorii nostri supra relatum expresse addit, quod fuit « ordinis Vallumbrosa ». Postea 4 Mar- tii ejusdem anni, alterum emanavit deeretum, ad. ejusdem procuratoris instantiam ; quo approbantur concedunturque lectiones propri: de eisdem sanetis, ac nominatim de « S. Gregorio papa VII, » ubi diei- tur quod, « eum a sceulo alienus soli Deo servire euperet, monasticam vitam professus, coenobium S. Benedicti in patria sua exstruxit, sub instituto Vallumbrosano, quod pridem amplexus fuerat. » Historie Vallumbrosana parens et eruderator dili- gentissimus Ambrosius Loeatellus, centum ab hinc annis, « Gregorii VII » szeepe meminit cum laude, tanquam suo ordini optime affecti ; ac nominatim cap. 63, eadem !taliee referens, quaein Vita mox al- leganda exprimuntur latine, de gestis in synodo Ro- mana sub Alexandro II, ubi plerique prelati ipse- que etiam S. Petrus Damianus obsistebant monachis a S. Joanne missis ad Petrum episcopum Florenti- num Simonic accusandum : exprimuntur autem his verbis : « Interea insurrexit in concilio quidam vir egregius et excellentissimus, alter quasi Gamaliel T) nomine scilicet Hildebrandus, monachus et archi- diaconus. Ecclesie Romane et cardinalis : qui prius fuit prior monasterii Cluniacensis ordinis S. Bene- dicti, et qui post decessum Alexandri lI Apostolica ,est dignitate praeditus, Et quia placuit sibi ut fieret defensor caussa Christi, factus est postea Vicarius ejusdem Christi, hoe est Papa, et vocatus est Gre- gorius. VII. Qui, dum esset cardinalis, hane contro- versiam prudenter audiens, et auctoritatem cano- num sapienter perpendens, monachorum in universis adjutor et. defensor nobiliter exstitit; quos non pe- detentim ratiocinando, sed aperte atque fortissime defendit, contra omnium opinionem. » 28. Sed neque hic auctor, neque ipsum aliosque Locatellum prefatus, isto vel alio ubi res ferebat 'loeo dixerunt uspiam, ordinis Vallumbrosani mona- chum fuisse Hildebrandum. Solum cap. 67, invenio eumdem Locatellum narrare, quomodo idem Hil- debrandus, Florentiam veniens cum przedieto papa Alexandro, ad componendam discordiam inter mo- nachos et episcopum anno cireiter 1063, tentandum sibi proposuerit S. Joannis Gualberti patientiam, ad capiendum experimentum solidae fucatzeve sanctita- tis, compositis ad injurize speciem verbis : « Quorum tamen omnium (sieut ipsemet postea retulit) me- moria ei exciderit, mox atque in sancti conspectum venit. Quam adeo sibi, alioquin eloquenti, insolitam obmutescentiam pro miraculo accipiens cardinalis, » inquit Locatellus, « pro indicio eam habuit Dei, san- etitatem viri comprobantis; eumque deinceps di- lexit ut fratrem, et ex hora annumerari voluit filiis nostre religionis Vallumbrosana. » Ut vera haec esse probarentur omnia, spiritualis tamen filiationis no- men, quo nonnullis religiosis ordinibus ascribi se faciunt cujuscunque conditionis ac sexus fideles pii, adeo late se extendit, etiam ad laicos et conju- gatos, ut ea sola ratio egre videatur sufficere ad aliquem sanetum uni particulari ordini ascribendum ut proprium; sie enim una eademque persona in multos posset ordines distrahi, et contentionum fa- tuarum ansam prabere, certantibus partibus, utri plus juris in ipsam competat. Ad manum exempla sunt, sed nihil attinet ea nunc adducere ; solum dico quod, si Petraecius aliud nullum habuit fun- damentum suz pratentionis quam dictum Locatelli testimonium, infirmum illud omnino habuit. Sed prius quam id demonstrem, exhibenda est quaedam ipsius Hildebrandi jam papa Epistola post mortem sancti fundatoris scripta hoc tenore : .. 29. « Gregorius episcopus, servus servorum Dei, clerieis, monachis ae religiosis laicis, disciplinam sancte. recordationis Joannis Gualberti abbatis imi- tantibus, salutem et apostolicam benedictionem. Licet veneranda memoriz eumdem Joannem Patrem vestrum corporeis oculis non viderimus, quia tamen fidei ejus puritas in Tuscia partibus mirabiliter re- splenduit, multo eum amore dileximus. Cujus san- eta? eonversationis quamvis vos imitatores esse stu- diosos non ambigimus ; ut vigor rectitudinis vestrae ad exstirpandam de agro Dominico zizaniam sollici- tius invigilet attentiusque ferveat paterne vobis exhortationis verba impendimus. Vos itaque, dile- ctissimi, in quantum possibilitas permittet, vitam il- lius sequentes, et vere filios ejus et haeredes simili vos conversatione probantes, viriliter agite et confor- tamini in Domino et in potentia virtutis ejus. Docu- menta sanetarum.Seripturarum, quibus hzretico- rum argumenta destruuntur et fides sanctae Eecle- side defenditur contra membra diaboli, mens vestra quotidie meditetur, et ea qua solet libertate in ma- lorum confusione erigatur. Eos autem qui in vobis confidunt, et consilium religionis vestra sequi dis- 31 ponunt, more predicti Patris vestri suscipite , de iis quz ad salutem eorum pertinere videntur sanctis exhortationibus instruite; ut non solum vestra, sed et vos sequentium cireumpositi populi considerantes sancta opera, glorificent Patrem ve- strum qui in ccelis est. Nos autem ipsum amorem quem Patri vestro et vobis olim impendimus, donec nostros spiritus rexerit artus, exhibere desidera- mus; et tanto quidem deinceps majori vos charitate fovebimus, quanto vos in divinis negotiis ferven- tiores esse probabimus; quibus non solum spiri- tuale, sed et saeeulare, si necesse fuerit, auxilium, Deo adjuvante, ministrabimus. Vos igitur omnipo- tentem Dominum exorate ut ipse vires et facultates nobis tribuat, quatenus suscepti regiminis importa- bile pondus possimus tolerare, et sanctam eeclesiam in statum antiqua religionis reducere. Valete. » 30. Obiit S. Joannes Gualberti 13 Julii, ipso quo pontifex Gregorius fuerat anno 1072, paucis diebus post episcopalem seu pontifiealem ejus eonseeratio- nem, factam, sicut infra ostendemus, die 30 Junii ; adeo ut haec fuerit una ex primis Gregorii, jam epi- Scopum se scribentis, epistolis. Hanc autem nobis suggessit saneti Fundatoris Vita, quam ex ms. ec- grapho Ripolensis prope Florentiam Abbatia, apud Reverendiss. Abbatem Ascanium Tamburinum Flo- renti:de asservato, habemus beneficio illustriss. D. Francisci Redii. Vite illius Auctor ita de seipso in Prologo loquitur : « Rogante Reverendo in Christo Patre D. Bartholomao Abbate monasterii S. Bar- tholomzi de Fossato, Ordinis Vallumbrose et dice- cesis Januensis; ego D. Andraes de S. Ambrosio, natione civis Januensis, et humilis Prior monasterii S. Matthaei dioecesis Januensis, Ordinis S. Bene- dicti... . novissimus et tantillus inter tantos ejus- dem B. Joannis discipulos, qui ejus gesta, virtutes et signa deseripsere, aggrediar in nomine Do- mini, .... fabricare unieum opus de scriptis dietorum discipulorum, ae etiam de aliis gestis ejusdem B. Joannis habitis ex archiviis majoris mo- nasterii Vallisumbrose, mibi traditis Florentize anno Domini 1419 de mense Septembris; ac etiam ex aliis gestis, habitis ex scriniis dicti monasterii S. Bartholomei de Fossato.... Sed ut dubitatio- nis oecasionem subtraham, per singula qua de- seribo, quibus mihi hac auctoribus sint eomperta S. GREGORIUS VII PAPA. et A Sancto Fundatore florebat, in expugnandis Simo- C D superius manifestavi et iterum manifesto, quia ex - scriptis discipulorum suorum, quorum nomina sunt hac: D. Aeto, qui fuit Pistoriensis Episcopus ; et D. Andreas, qui fuit Abbas monasterii S. Fidelis Strumensis ejusdem Ordinis Vallisumbrosz. » 31. Egimus de B. Andrea jam nominato die 10 Martii, et num. 13 doluimus praeclarum ejus opus de Saneti Joannis vita modo nuspiam reperiri. Sieut ta- men S. Arialdi Martyris Vita, ab eodem conscripta, et a nobis danda 28 Junii, felieiter hoe seculo emer- sitin lucem, ita speramus illam quoque alieunde pro- dituram e tenebris, prius quam sub manus nostras veniat Julius. Iste autem Andreas, vivente adhuc 32 niacis, B. Arialdi Martyris apud Mediolanenses ad- jutor fidelis, anno 1060. S. Acto, sicuti jam vidi- mus ad ejus Natalem 22. hujus mensis Maii, mor- tuus anno 1155. et cirea 1070. primum natus, nulla ratione potuit viventis sancti discipulis adnumerari ; sed sua accepit ex illis, ac nominatim ex B. Theu- zone uno ex primis qui usque ad annum 1095. di- citur vitam propagasse, ac nonnulla de Vita Saneti patris maudasse litteris. Hie vero Theuzo, prout ejus verba allegantur ex veteri traductione italica an- ni 1250. existente in archivio Vallumbrosano, non Hildebrandum, sed Gregorium Cardinalem nominat, cui res superius narrata usuvenerit : pro quo si Hildebrandum S. Atto constituit, ratus per anticipa- tionem vocari Gregorium, ex propria id feeit con- jeetura, eaque minime solida; eum Gregorius Papa profiteatur quod sanctum « corporeis oculis non vi- derit » umquam. Alphonsus quidem Ciacconius, in Vitis Pontifieum et Cardinalium, ejusque recognito- res amplificatoresque Victorellus, Ughellus, Oldoi- nus, pro anno 1063, in quem incidisset congressus iste cum S. Joanne, nullum nobis exhibent Cardina- lem Gregorium. Sed cum certumsit multos ab iis me- dio isto avo praetermissos, quorum notitiam non fuerunt assecuti, quod vel sola supplementorum identidem adjunctorum copia probat; nihil obest quo minus cogitemus, sub Alexandro Papa II. inter Cardinales revera fuisse Gregorium aliquem, needum aliunde notum : quod centum post annis non discer- nens S. Atto male supposuerit Hildebrandum Car- dinalem, dictum in Pontificatu Gregorium. 32. Interim manifestam contradictionem verborum Attonis et Locatelli cum ipsiusmet Gregorii asser- tione agnoscens Didacus de franchis, Ripolensis Ab- bas, in Historia S. Joannis Gualberti sub an- num 1638. libris duodecim Italice vulgata; alibi quidem, notatis ad utrumque marginem accurate locis verbisque Auctorum, fidem suam liberat ; in li- bro autem undecimo, tractans preeeitatum argumen- tum, et in extimo margiue adnumerans Italiea verba Theuzonis, ubi Gregorii meminit; in altero, La- tina verba Lectionum propriarum anno 1624. edita- rum in quibus Hildebrandi nomen exprimitur; omittit omnia ex quibus intelligi posset. in conspe- ctum Saneti revera objurgatorem praemeditatum ve- nisse. Imaginatur autem sibi Auctor iste, quod car- dinali praeordinata verba recolenti privatim apud se, eorum exeiderit memoria; postea vero eumdem pe- tito alloquio frustratum esse, eo quod Sanctus nemini se conspiciendum tunc temporis przberet, sed omnia per internuntios et litteras ageret. Quod sane pro eo rerum articulo, quo geri personaliter tam difticilia negotia debuissent, incredibile videtur, nullo id veterum asserente. Tum Auctor interrupta qua dixi S. Attonis verba Latina resumens, in mar- gine paginz 429, illo citato, haec habet : « Deineepstan- tus inter utrumque firmatus est amor, quantus inter 33 PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 34 amicos carissimos et uterinos solet esse germanos. » A absque ejusmodi titulo appellare malunt, propter 33. Habes fontem filiationis, a Locatello primum excogitatde gratis, a Petraecio magis etiam gratis Sic acceptae, et in Lectiones Martyrologii matuti- nique officii. inductae, quasi * Vallumbrosanum in- stitutum pridem amplexus, »tenuisset Hildebrandus. Quam autem « pridem ? » Audi iterum Lectiones : « Mo- nastieam vitam professus, cenobium S. Benedicti in patria sua extruxit sub instituto Vallumbrosano, quod pridem amplexus fuerat, deinde profectus in Galliam | in monasterio Cluniacensi permansit. » Rome ergo, adhue totus juvenis ac pene puer, Vallumbrosanum institutum amplexus est Hildebran- dus, ante annum 1046, si amplexus est unquam. Atqui nullum Vallumbrosani instituti monasterium eo seeulo Roma habuit : quod autem nunc habet sub titulo S. Praxedis, primum Vallumbrosanum esse cce- piteireaannum 1170,si recte tempusquadringintorum annorum subduxit Onuphrius Panvinius, in libello de praecipuis Urbis ecclesiis edito sub annum 1570. De monasterio Soanensi (quod a tam juvene funda- tum fuissenemo prudenter crediderit) agens przelau- datus Didacus de Franchislib. 8. pag. 254. ad ex- tremam Joannis statem refert aequisitionem loci suburbani de Calvello dicti, quem. eremita pauci tune habitabant; et ubi zedificata paulatim Abbatia pradicta, anno denique 1496. intra civitatem trans- Jata est, reductis eodem Eremitis. Cum autem hujus loci meminit Didacus, non obliviscitur annotare quod « Soana « sit » patria famosi monachi Hildebrandi : » additet traditionem incolarum esse ( nam seripturas sub annum 1550. incendio dieit periisse) quod sua presentia locum aliquando dignatus sitipse S. Joan- nes : et eredemus de fundatore Hildebrando nil di- eturum fuisse, si vel eminus quidpiam subolfecisset ? 34. Universim vero, quod ad Gregorium Pa- pam VII. Vallumbrosanis Sanctis adnumerandum attinet, praefatus Didacus lib. 9. pag. 293. aliam cau- sam non assignat quam « obsequii et gratitudinis, quia S. Joannem Gualbertum canonizavit, et pri- mum Ordini Cardinalem dedit S. Petrum Igneum : eodem plane modo quo Ordo Vallumbrosanus con- servat honoratam memoriam Victoris Papz lI, si- . milem ei quam retinet Beatorum suorum ; non pro eultu sanctitatis, sed pro obsequio gratitudinis ; propterea quod primus ille fuerit qui noviter natam Congregationem Apostolieis Privilegiis communivit. Sed hanc piam, inquit ille, et honestam consuetudi- nem non satis cognitam habentes extraneorum ali- .qui, vitio nobis inconsiderate vertunt; attribuentes ipsam desiderio immodico augendi numerum illu- strium apud nos personarum. » Bene sit anime Scriptoris, candidissimi simul et discretissimi; qui citra praejudicium veritatis, scivit mentem Ordinis, Gregorium et Vietorem appellantis suos, sie expli- care, ut eam nec ulterius extendi per ignorantiam pa- tiatur, nec aliis obligationem inducat Vallumbrosani Ordinis titulum attribuendi iis quos, quia consueta Professionis vinculo ipsi non fuisse adstrictos sciunt, C periculum ambigua significationis in vulgo, titulum ejusmodi accepturo secundum magis obviam strictioremque notionem. Interim per illam sin- ceram Didaci confessionem, non solum intelligimus quo sensu preeitata verba apponi Martyrologio et in Lectionibus recitari petierit Petraecius, et sacra Rituum Congregatio approbarit; sed habemus viam expeditam et commodam ad explieandas innumeras trieas, nobis objectas scepius saepiusque. objiciendas abiis qui dolent quod, inhaerentes communiori vo- eum in vulgo usurpátarum aeceptioni, eos omnes Sanctos non proferamus sub titulo sui Ordinis, quos illi quacumque ratione adseribendos ipsorum majo- res dstimaverunt; quosque in propriis cuique Or- dini Offieiis privatim sie tribui, indulget potius quam mandat Ecclesia. Si quid autem neque amicis- simus nobis Petraecius, neque Vallumbrosani Mo- naehi, quorum hospitio liberali nos illum usos ' charitateque mirabili adjutos gratanter monuimus, non succensebunt mihi quia suam mentem hic ex- plieui : sie opto ut alii quieumque Religiosi nos ha- beant exeusatos, quoties absque sui Ordinis titulo agimus de aliquibus Sanctis, de quibus ipsi, vel ex antiquo usu, vel ex recentiori Congregationis sacrae indulto, Offieium recitant tanquam de suo, quando titulus iste nobis minus eertus exploratusque est. . Quoniam vero non est ab omnibus speranda ea mo- deratio qua Vallumbrosanos Patres hzc lecturos confidimus, conveniet ut talis omissionis causas subinde reticeamus , neque ad eas proferendas invi- ' tos velit cogere quisquam : ne, postea quam eas pro- D tulerimus, sero peeniteat importunitatis male con- sultae, velitque eam quastionem nunquam mo- tam econtra nos fuisse. Unum addiderim, quod, hisce jam ad praelum postulatis, venerit epistola Dom.Pla- cidi Poltri Vallumbrosani, nescio quid novae proba- tionis pollieens, quod libenter in Appendice post To- mum 7 danda expendam, et quatenus potero etiam sequar : proinde dieta hactenus accipiantur citra prejudieium sententia, aliquando forte melius quam nunc usque sit factum, comprobanda. $ V. Stemma Sancti genealogicum, ejusque ordi- natio Episcopalis. 35. Superiori Paragrapho sape mihi memoratus . Reverendiss. Abbas Petraecius, de suo Ordine simul ac S. Gregorio non solum mereri bene studuit, quod explieato jam sensu ipsum huie innexuerit per addi- tiones faetas ad Romana Ecelesizte Martyrol. et suze Congregat. Breviar. favente sibi in his omnibus, et diffieultates magnas superare faciente Cardinali Bona, cujus judieio rem commiserat sacra Rituum Congregatio; sed omnes etiam ingenii atque studii sui nervos intendit, ut sanctorum, novis Officiis ad ipsius instantiam donatorum, genus quam clarissi- mum fuisse ostenderet; ipsosque inter se non spi- rituali magis profectu similes, quam prosapia car- nali copjunetos. Serutatus ergo latebras archi- viorum, stemma eorumdem genealogicum texuit, 33 S. GREGORIUS VII PAPA. 36 quod ut huic loco insererem obnixis a me precibus A men in baptismo intulit. Sed novum non est ea no- rogavit, Florentine nobilitatis judicia explorare cu- piens in nostro opere, interim dum suum luci parattractatum , in quo productis veterum instru- mentorum tabulis comprobetur veritas graduum singulorum, quoad affinitatum nexus et consangui- nitatis progressus. Non erat nobis tam propinqua prelo dies 25 Maii, quam sibi persuadebat ista seribens Petraceius, vixdum inchoata annis ab hine 10. impressione primi Tomi; sed, priusquam huc veniretur abunde fuit temporis, ut ille suum interim tractatum ederet. Hoc autem cum non fecerit; et eruditi Florentiz viri, quibuscum schema przedictum communieavi, responderent, plus eo sibi videri pol- lieitum Auctorem quam solide possit comprobare; B nec ego consultum puto, locum ei dare in opere no- stro, et sümptus facere in czlaturam genealogieae arboris, parum firmis forsan radicibus nixa. 36. Liceat tamen verbo indicare pretense a Pe- tracecio Genealogi? seriem. Presumit ille Aldo- brandescam gentem, in Hetruria nobilem, qua nune nominari desiit, deficientibus masculis, mulieribus autem in Ursinam et Sforziam familias innubenti- bus, ex Carolingico Franeorum Regum stemmate fluxisse; in eademque Domo frequens nomen Hilde- brandorum, indeque eo seculo quo cognomenta fir- mari in familiis nobilioribus cceperunt, « Aldobran- descorum » cognomen natum : pro anno autem 948. producit quemdam Hildebrandum, Theuzonis filium, qui Comes Soanensis simul et Tusci? Marchio, ge- nuerit Villam, matrem S. Joannis Gualberti Vallum- brosanorum Fundatoris; et Bonizonem, anno 979. Comitem Pitalieiensem ae Soanensem, patrem S. Gregorii Papae VII, adeo ut consobrini inter fuerint saneti illius duo, Abbas et Pontifex. Ex eodem porro Bonizone Petraecius facit nasci Desiderium, Comi- iem Soanensem, a quo genitus sit Petrus Igneus ex Ordine Vallumbrosano Cardinalis, defunetus an- no 1078. die8 Februarii; et Aldobranda, mater S. Bernardi, ex eodem Ordine Episcopi Parmensis et Cardinalis, defuncti anno 1133. die 4. Decembris. Ita ille. Alia deinde schematis ejusdem parte, S. Gualberti paternum genus ducit a. quodam Schiava Comite Vallis-Peseice, ex Longobardorum Regibus - orto; Bernardi vero Saneti, ex Ubertis ; familia (ut Ricordanus aliique volunt) ab antiquis Romanis propagata, licet recentius nomen sit, tractum ab Uberto aliquo. nominis ejus primo, qui seculo 10. vixerit. Penes assertores probatio sit istarum tam antiquarum originum : Petraccius incumbit docu- menta proferre, quibus Sanctorum Joannis Gual- berti et Gregorii VII. processio a Comitibus Soanen- Sibus, et eognatio tam propinqua, probentur. Nam quidquid sit de sancto Abbate, quem nobili genere natum extra controversiam est; de Pontifice vereor ut Petraecius aliud fundamentum habuerit, ipsum ad Aldobrandescos trahendi, quam quia hi genus suum referunt ad Hildebrandos Soane Comites, Soane autem ille natus dicitur, et Hildebrandi no- C mina, quz Principibus familiaria sunt, inter eorum- dem subditos, quantumvis ignobiles, frequentari in- tuitu suorum Dominorum, aut alia ex causa. 37. Cardinalis Baronius, ad annum 1073. n. 15. de Hildebrando jam electo Pontifice acturus, eum dixisset quod « alii Soanensem, alii Senensem fuisse tradunt » (quorum sententia facile coneiliabit eum auetore Fastorum Senensium, qui Senensi ditione Soanam contineri intelliget), « humili loco natum » asserit, parente fabro : quod ignominie, inquit, causa adversarios ei objecisse comperimus; eum ex hac parte magis laudandus esset, quod evidentiora in eo ex his elucescerent veri Apostolatus signa ; si- quidem Apostolus dicat :« Videte enim vocationem ve- stram, Fratres, quoniam non multi potentes, non multi nobiles ; sed quc stulta sunt mundi elegit Deus, ut confundat fortia, etignobilia mundi et contemptibi- lia elegit Deus etea quze non sunt, ut ea quee sunt de- strueret,utnon glorieturomniscaroin conspeetu ejus Q Cor. xxv1, 27,28). » Haec Apostolus; cum aliquot superbe nimis respuat humanus fastus illum natalis titulum, quo Deus Filium suum omnem hominem factum voluit insignire, ut fabri filius diceretur. Ad- dunt vero ista de fabri filio, quod, cum puer luderet ad pedes patris, ligna dolantis; ex rejectaneis se- gmentis, cum nesciret litteras, casu elementailla for- marit quibus simul conjunctis illud Davidicum ex- primeretur oraculum : Dominabitur a mari usque ad mare (Ps. Lxxi, 8); quo significaretur, manum pueri ductante Numine, ejus fore amplissimam in mundo auctoritatem. » Ita Baronius, sed nullum nominatim Auctorem vel in margine laudans : ea- dem vero in lectionibus Offieii proprii sie narrantur, ut generis ejus ignobilitati non suffragentur, dicun- tur enim evenisse, « cum parvulus ad pedes fabri, ligna edalentis, jam litterarum inscius, luderet, » non « ad pedes patris fabri; » quin potius nobilitati minime vulgari favet, quod, in Mss. nostris Vitis Pontificum, « Nepos Gregorii » Rustieus, » Praefectus Septem soliis, » ad instar artis munitee domui, eam- dem tenuisse dicatur contra obsidentem eam ma- chinisque adomotis quatientem Henricum imperato- rem : eujusmodi offieium non videtur plebeio ho- mini committendum fuisse. Taceo de « Avunculo Áb- bate monasterii S. Mari: in Aventino, » de quo Vita n. 5;licet enim generis clarioris ratio non parva considerationis semper fuerit etiam in monasticarum Prefecturarum collatione, minus tamen inusita- tum estad eas provehi etiam infimo loco natos, quam stirpsnon dederit claritatem, moribus, meri- tis, aut litteris conferentibus. 38. A primo Gregorii in terris Natali, transeo ad alterum sanctiorem in Cathedra, quem more insti- tutoque majorem annue eum celebrasse dubitandum non est. Dubitari tamen potest, quo die eum celebra- verit, eo quod Lambertus Schafnaburgensis illius ipsius temporis scriptor, ad annum 193, quo ele- ctus Pontifex Gregorius est, die (ut ex deereto habe- 37 PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 38 tur) 10 Kalendas Maii, dieit quod Regis consensum A circa Pontifices ehronologiam, ubi neutra regula te- prastolans, primum ordinatus fuit « anno sequenti in purifiatione S. Marice; » eum Aeta Pontifiealia apud Centium Camerarium asserant quod « Rex, mox ut eleetionis veritatem cognovit, assensum pra- buit, et Gregorium Vercellensem Episcopum, Italice - regni Cancellarium, ad urbem transmisit , quatenus auetoritate regia electionem ipsam confirmaret, et consecrationi ejus interesse studeret : quod sine di- latione factum est. Nam infra oetavam Pentecostes in Presbyterum Hildebrandus ordinatus est, et in Natali Apostolorum in Romanum Ponti(icem conse- eratus. » Pentecoste illius anni, qui Pascha habuit 31 Martii, et litteram Dominicalem 7, celebratum fuit 14 Maii : Natalis vero Apostolorum cecidit in Sabbatum. Videri autem posset ex peculiari electione ipsius sancti Pontificis assumptus is dies, cum alio- qui soleret in Dominicis Pontificum consecratio fieri, quia meminerat quod ipsum Apostolorum Princeps Petrus « ab infantia sub alis suis singulari quadam pietate nutrivit, et in gremio suc clementiae fovit, » uti antea ad Saxonia Principes scripserat. Dominicam tamen expeetatam ex more fuisse, qua Commemoratio specialis S. Pauli agenda erat, con- tinuato quodammodo festo Natalis Apostolorum, persuadet Epistola ejus 12 in Registro, per quam « Gregorius, in Pontificem Romanum electus, Gui- lielmo Papiensi Episcopo salutem in Domino Jesu Christo » scripsit, ipsomet die 3 : « Kalendas Julii, Indietione undecima. » Quod autem nec uno quidem die serius faeta sit Consecratio, quam 30 Junii, pro- bat sequens epistola, qua « data secundo Kalend. Julii, Indictione » similiter « undecima, Gregorius, » jam non amplius « in Romanum Pontificem Ele- etus, » sed (mutato de more stylo) « Episcopus, ser- vus servorum Dei, Manassi Remensi Archiepiscopo salutem et Apostolicam benedictionem impertivit. » 39. Non habuit hie Pontifex in usu id, quod Cle- mentem Papam III, ecepisse, et Caelestinum Papam similiter III, constanter videmus observasse, centum post haee annis, ut sui Pontificatus annos adnume- raret subseribendis epistolis, saltem in Registro ; nee aliarum extant exempla, quibus pleniori forma subseribentes S. R. E. Seriniarii sive Cancellarii, netur, identidem perturbant implicantque. 40. Dilatae usque eo Ordinationis causam , non absque aliqua veri similitudine, videtur praememora- tus Ottho Schafnaburgensis satis idoneam propo- nere, dum scribit, quod intellecta Gregorii electione, et « quo modo zelo Dei ferventissimus erat, Epi- seopi Galliarum protinus grandi scrupulo permoveri ecperunt, ne vir vehementis ingenii et acris erga Deum fidei, distrietius eos pro negligentiis suis quandoque discuteret : atque ideo communibus om- nes consiliis Regem adorti , orabant ut electionem, qua ejus injussu faeta esset, irritam esse decerne- ret; asserentes quod nisi impetum hominis pre- venire maturaret, malum hoc non in alium magis quam in ipsum Regem redundaturum esset. Statim- que Rex a latere suo Eberhardum Comitem misit, qui Romanos Proceres conveniens, causam ab eis Sciscitaretur quare, praeter consuetudiuem majorum, Rege inconsulto, Romanz Eeclesica Pontificem ordi- nassent; ipsumque, si non idonee sa tisfecisset, illi- cite aecepta dignitate abdieare se prceiperet. Is ve- niens Romam benigne a pradieto viro susceptus est : eunique illi mandata Regis exposuisset, re- spondit se, Deo teste, honoris hujus apicem num- quam per ambitionem affectasse ; sed electum se a Romanis, et violenter sibi impositam fuisse Eecle- siastiei regiminis necessitatem : cogi tamen nullo modo potuisse ut ordinari se permitteret, donec in C eleetionem suam tam Regem quam Principes Teu- toniei Regni consensisse certa legatione cognosce- ret : hae ratione distulisse adhuc Ordinationem suam et sine dubio dilaturum, donec sibi voluntatem Re- gis certus inde veniens nuntius intimaret. Hoe ubi Regi estnuntiatum, libenter suscepit satisfactionem ; et, laetissimo suffragio, ut ordinaretur mandavit. » 41. Nescio quam procul aut prope Roma tune Rex abfuerit, adeoque nee definire possum utrum intra decem illas hebdomades, qua inter Electionem Ordinationemque fluxerunt, toties potuerint com- meare nuntii, quoties opus est ut Gregorius expecta- verit donec post reditum predieti Comitis novos a Rege nuntios acciperet. Sed neque id opus fuisse video : siquidem preelaudata ex Vaticano Archivio illum et alios temporis charaeteres apposuere : D Acta habent quod « altera die » ab Electione, « apud proinde non possumus ex iis demonstrare, quod idem Gregorius annorum suorum Pontificalium ini- tium ducere sit solitus a 30 Junii. Credere tamen possumus eum in hoe quoque secutum morem de- cessorum suorum ; adeoque Pontificatui ejus, tunc primum inchoato eum eopit esse Episcopus, solum adseribendos esse annos 11, menses 10, dies 26. Hoc autem modo praecedentium omnium Pontificum spa- tia numeramus, in nostra de Pontificum Romano- rum Chronologia tractatu, tandem nunc edito; si- mulque observamus Dominieam diem, ut Ordina- tionibus faciendis antiquitus praescriptam : et hae dupliei regula expediendas speramus infinitas hi- Storige ecclesiasticae diffieultates, quce Baronianam se ipsum sollicita mente pertractans ad quam grave perieulum sit adductus, sstuare coepit ex nimio dolore. Sed eum exeusationem de relinquendo Pa- patu non invenisset, nuntios ad Regem Henricum celeriter destinavit, per quos et electionem super se factam aperuit, et ne assensum praeberet attentius exoravit, quod si non faceret, certum sibi esset quod graviores et manifestos ejus excessus nullate- nus impunitos toleraret. » Rem ergo sic gestam existimo, ut Gregorii nuntios pracurrerit (ut fit) fama Electionis, eamque secutze vel mox secuture Ordi- nationis, eo quod Romanus populus dilationem nul- lam videretur pati velle (sicut ex responso Gregorii ad Comitem satis intelligitur) et Episcopis Gallieanis 39 S. Curia aderant, regic auctoritatis neglectum pro certo exaggerantibus missus Comes sit; quo digresso supervenerint nuntii cum epistolis, falsi arguentes famam praedictam ; ideoque, non expectato Comitis reditu, missum mandatum ad Vercellensem Episco- pum ut Ordinationi Pontifieize curaret interesse, quod hic sine mora faciens, advenerit Romam deci- GREGORIUS VII PAPA. 40 qui tum forte ex Burgundia et Lotharingia in Regis A ma post Electionem hebdomade, citius forte quam - Comes ad Regem potuit rediisse. Atque hoc modo, etiamsi Rex fuisset in intima Germania, potuerunt esse faeta omnia quz utrimque narrantur. Unde autem Lambertus diem Purificationis acceperit, ignoro : errasse, certis documentis conviei, quod satis est. S. GREGORII VII VITA Auctore PAvLo Bernriedensi , Canonico regulari. CAPUT PRIMUM. Nomen Hildebrandi, et huic conforma ignis miracula circa ipsum ostensa. Acta usque ad annum 1052. Igitur Gregorius septimus, super quem vere primi Gregorii requievit spiritus, natione Teuseus, patrem babuit nomine Bonieum (1), et ipse Hiltebrandi sortitus est in baptismo vocabulum, non sine grandi presagio futurorum. Hiltebrandus (2) enim, Teuto- nice lingua vernacula nuncupatione, Perustionem significat cupiditatis terrenze, qualem Psalmista sibi divinitus impertiri precatur, dicens Psal. xxv : Proba me, Domine, et tenta me; ure renes meos et cor meum... Apte veroin baptismo datum esthoe nomen, dicente Joanne Baptista, Marci 1 : Ego quidem vos baptizo in aqua in penitentiam ; qui autem venturus est post me, fortior est me, cujus non sum dignus caleeamenta portare : ipse baptizabit in Spiritu sancto et igne. De hoc igne ipse Salvator ait, Lucae 12: Ignem veni mittere in terram, et quid volo, nisi ut ardeat? Quoniam ergo vir iste ignito eloquio Do- mini repulsurus erat a domo Dei ignita jacula ini- miei, non incongrue pretulit incendium appella- tione, quod exhibiturus erat ferventissima caritatis et veritatis attestatione. 2. Habemus adhue firmiores in eo divini fervoris premonstrationes, ex quibus eum quondam Elize (f) Ms. nostrum nomen patris rectius expressit, Bomizonem seribens, qui hie saltem JBonizus vel Bonitus non Bon?cus, scribendus erat. (2) Pro varia dialecto varie nomen hoc scribitur, Hiltebrant , Hildebrand, Heldebrant, et (suavioris pronuntiationis causa) etiam Hellebrand : quod po- stremum, quia varie accipi potest, inimieis Gre- orii et maledicis occasionem dedit, ut infra num. 4 citur. Infernalem. titionem : quamvis Helle, non solum substantive infernum, ab Hellen in declive vergere, sed adjective etiam Clarum significet. No- ster auctor, omissa prioris partis etymologia, in Ssosteriori a Branden, urere, ardere sumpta, hic ptetit, Perustionem reddens : est autem Brand, ar- dor, iucendium , titio. Hilt vero vel Held, significat Heroem; atque adeo Hildebrandus est Ardor heroum B Prophetae assimilavimus , D erto cum forte Isidorum de ortu et obitu Prophetarum legeremus. Ibi enim, si memoria non fallit, caput Eliae recens nati globo ignis traditur illustratum ; ad presignandum videli- cet divinze aemulationis ardorem, quo tandem inflam- mandus erat contra praevaricationes pessimorum Regum, atque seductiones pseudoprophetarum. Si- mili modo ex Gregorii sive Hiltebrandi parvuli vesti- bus scintille ignis visze sunt emicuisse, ad przeno- tandum sine dubio sancti zeli fervorem quo et ipse - igniendus erat contra gravissimas insolentias Henri- cian; vesania, et contra intolerabiles effraenationes Sacerdotalis incontinentize. Hane autem scintillarum visionem saepius ostensam, primitus in eo Clunia- censis monasterii Pater S. Majolus (3) fertur adno- tasse, atque illud B. Joannis Baptista adaptasse : N Iste puer magnus erit coram Domino. Denique ut cunctas visiones ignis, quas de eo comperimus, sine intermissione commemoremus, visa est etiam de ipsius capite quodam tempore flamma procedere, ad expressiorem similitudinem Elicze, si zetatum ful- ciremur cooperatione. Verum, sieut illud propheti- e: inerepationis prodigium contigit in infantia, ita istud Apostolice examinationis ostentum accidit in setate perfecta. 7 3. Fuit et in hoe aliqua similitudo Elice, quod seu heroicus : vix autem in usu antiquo distingui- tur a Childebrando, sicut nec Childebertus ab Hilde- est tamen notionis differentia, quatenus Childe antiquis Francis Saxonibusque, et hodie ad- hue Anglis, significet infantem, filium, etc. Itali fere sine aspiratione Ildebrandum dicunt, quod recentior usus in A/dobrandum vertit. Porro quae, occasione ignei ardoris ipso nomine sigrificati, mox dicuntur, de Elia, ex apoeryphis sumpta, poterunt ad jus fe- stum 20. Julii accuratius [referri]. (3) Majoli Vitam damus 11. Maii, ubi ostendimus obiisse illum anno 994 : atqui anno 1048. Hilde- brandus adhue erat adolescens : itaque quod hie S. Majolo tribuitur, sub aliquo ejus discipulo vel suc- cessore S. Odilone dietum fuerit. 41 contemptus a quodam calumniatore , terribililer vin- dicatus est ecelesti igne. Nam cum esset Archidiaco- nus antecessoris sui- Alexandri; pauper quidam in- tolerabilem sustinens sibi hereditatis ablatee inju- riam, ab iniquissimo et metuenda potentie viro, flebilem querimoniam detulit Pontifiei Romano. Ve- rum hie, eum propterea sibi quoque damnum ab animo irreverenti et infrunito subeundum formida- ret, et justa sententia misericordiam sublevare tre- pidaret; justus Hiltebrandus, quasi leo confidens, cum primum Pontificem ad exerendum ultionem excitare et confortare tentasset, sed eum a pu- sillanimitate spiritus nequaquam liberare pra- valuisset; sibi vicem illam misericordia et veritatis committi postulavit. Qua protinus aecepta, senten- tiam anathematis in pradonem dedit. Atille, vel non habens, vel erubescens habere videri timorem tanti judicii; cum exinde tertia diesolito (more) exultan- tis vel insultantis equestrem militiam inter commi- litones ventilasset; subito fulminis ietu percussus, veluti durus Pharao, in stagno ignis ardentis sub- mersus est. 4. Interea vidit illud famosum somnium, Pontifi- calis excellentize et efficacize vaticinium, quod scili- cet ex ore ejus ignis exiret, qui totum mundum igniret ; haud. dubium quin ille ignis, quem Domi- nus Jesus Christus misit in terram, et voluit vehe- menter accendi. Verum non sic impii interpretati sunt, neque sic malignantes experti sunt. Nam quia Spiritum sanctum blasphemaverunt, eumque in servosuo arguentem de peccato, Infernalem titionem vocaverunt: justi Dei ultione, irremissibili delicto obligati, perpetuam miseriam maligna appellationis inciderunt, et mirum in modum, quod piis erat sa- lutiferum, impiis factum est mortiferum. Hie succe- dit miraculum, non solum Elis, sed etiam justi Abel, et sapientissimi Salomonis, nec non et aliorum Patrum. exemplis gloriosum, quorum videlieet liba- minibusillapsa est per speciem ignis gratia saneti Spiritus. Domino namque auetore sublimatus in speeula Apostolorum Petri et Pauli, cum in univer- sam terram produceret sonum eorum, et in fines or- bis terree disseminaret verba eorum ; moderni Nero- nis, Scilieet quarti Henrici Regis, eujus flagitiis et facinoribus omnis praedicatio veritatis, velut ignis urens, intolerabilis erat, gravissimam contra se. perseeutionem commovit : ideoque necessitate com- pulsus fugere de civitate in civitatem, Christianissi- ma Comitissa Mathildis tutelam ad tempus expetiit. Cumque apud eam in pace faetus esset loeus ejus, et habitatio ejus in Sion, hoc est in specula divinae eontemplationis; recurrente temporum rota, forte imminebat dies maxime dedita Pontifiealibus offi- ciis, quz muneupari solet Coena Domini. Hane ergo (4) Nonantula in confiniis agri Mutinensis et Bo- noniensis fundata S. Anselmo primo Abbate, qui di- tavit illam reliquiis S. Silvestri, ut. dictum est ad S. Anselmi Vitam die 3. Martii, Ibidem etiam haberi corpus Hadriani Pape non I. sed III. ostendi in ParRor. CXLVIII. PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 42 À celebraturus, adiit. Abbatiam, vocabulo Nonantu- lam (4), sanetorum praedecessorum ejus Silvestri et Adriani patrociniis gloriosam. Ibi nempe sacrosan- ctis insislens ministeriis, cum jam consummaret sanctificationem Chrismatis, subito cclitus inflam- mante benedictum liquorem clara specie ignis, con- glorificatus.est antiquis Patribus signo divin; ac- ceptionis. 5. (5) Sed jam congruum videtur miraeula de igne in mirabili extinectione ignis finire, quz in Chronicis venerabilium virorum hae occasione legitur acci- disse. Cum predictus Henrieus Romanae civitatis moenibus hostili manu assedisset, et ob hoc ignem quodam loco injecisset, ut, populo a tutandis pro- pugnaculis ad avertenda eombustionis pericula con- verso, sine prohibitione irrumperet; intelligens hanc versutiam fortissimus in fide Christi Grego- rius, signum Crucis appinxit, et, velut Tiberis inun- dantiam effunderet, incendium protinus extinxit, plebemque ad propugnacula defensanda redire praecepit. 6. Nobis etiam redire placet ad commemorandam pueritiam ejus, in qua avuneulo suo Abbati mona- sterii sanete | Dei Genetricis Mariz in Aventino monte , ad instructionem liberalis scientiae et com- positionem moralis disciplinae, a parentibus com- mendatus, in brevi ostendit spectabiles flores utrius- que nutrimenti. Jam vero adolescentiam ingressus, profeetus est in Franciam, domiturus inibi carnis C petulanuam et molestia peregrinationis et instantia , eruditionis. Inde post aliquot annos Roman reditu- rus, oceulta Dei praeparatione, moram fecit aliquan- tum temporis in aulà Henrici III, ut quia subliman- dus erat in culmine Sacerdotii, profectus ejus manifestus fieret omnibus ex alta. specula regni. Hine ipse Imperator aiebat nunquam se audisse hominem eum tanta fiducia Verbum Dei pradican- tem. Probatissimi quoque Episcoporum, reipublieze consulentium, admirabantur in verbis gratie quae procedebant de ore ejus. 7. Post haec Romam reversus, cum studio per- fectionis insisteret, et accepta divinitus talenta in- telleetus atque operationis duplicare satageret, tor- pentes domesticos sensit inimicos, et illud veritatis elogium probavit : Nemo propheta acceptus est in patria sua (Luc. 1v). Proinde parcere volens invi- di?, et majorem caritatis fructum quaerere, ingredi statuit in partes Germanic et. Gallize. Cumque ve- nisset ad Aquas pendentes (6), apparens ei in vi- siope B. Petrus, qui jam ascensiones ejus iu. Cathe- dram suam disponebat, prodire eum ulterius prohi- bebat. Ipse autem, fallacem existimans imaginem, a proposito iüinere non reflexit. Item secundze nóetis similem visionem preterivit. Tum vero tertia nocte Chronologia Pontificia. (5) Meminit sequentis historie. Bertholdus Con- stantiensis ad annum 1082. (6) Aqua-pendens oppidum ditionis Pontifice in territorio Urbevetano. 2 43 cum maximo terrore ingerens se facies Apostolica , graviter eum luiturum, si non reverteretur, intenta- vit;sicque eum in Romanze Ecclesie. solatium re- vocavit. 8.In diebusillis, mortuo Damaso (7) secundo, suecessit nonus Leo (8) ; qui, laudabilis viri pruden- tiam et sanctitatem ex corde veneratus et amplexa- tus, ejus per omnia consilia suscepit ; et haec eorum concordia plurimum in agro Dominico spinis erutis fructifieavit. Interea Subdiaconus ab eodem Papa ordinatus, monasterio S. Pauli, miserabiliter deso- lato, preelatus est, tali primitus visione eonfortatus. Apparens ei B. Paulus in basilica sua stabat, ac pa- lam manibus tenens stercora boum, de pavimento levabat, ac foras jactabat. Cumque spectator otio- sus assisteret, increpabat eum Apostolus, quare non se adjuvaret : jussitque eum palam apprehendere, "et fimum,sieut ipse faceret) ejicere. Latrunculis enim Campania diripientibus subsidia alimoniz, in tantum languorem inciderat observantia sanctitatis et regulze, ut et armenta, licenter ingredientia do- - mum orationis feedarent; et mulieres, in refectorio necessaria ministrantes, famam paucissimorum, qui ramanserant, monachorum dehonestarent. Elimi- nata igitur omni spurcitia, et reeuperata victualium sufficientia, congregavit honestam multitudinem .Regularium monachorum : quorum religione et disciplina venerabiliter usque hodie pollet locus iste. 9. Denique tam singularem eoepit habere fidu- eciam super opitulationibus precum illorum, ut, si quando non liberaretur ab adversitatibus, certissi- mum ei signum fieret, alicujus delieti impedimentum esse inter eos : quo presenti ipsius examinatione correcto, solito eursu liberationem ejus aeceleratam ferebat oratio (Gal. wx). Beatus plane Pater, beati filii, quos inter ignorantia et impunitas culpae mo- ram non potuit habere, sed, exemplo quidem Josue prodita, in spiritu lenitatis, seeundum Apostoli prae- ceptum, eastigata est! Si qui tamen, cujuslibet pro- fessionis fuerint, majores culpas, et maxime ad im- munditiam vel sacrilegium pertinentes, apud S. Pau- lum eommittere preesumpserunt, mox in Apostoli- ec reverentide (honorem) ab exterminatore perie- runt. Sieut enim, (9) primi Gregorii tempore, B. Andreas Apostolus ultor exstitisse legitur sui sanctua- rii; ita et in diebus Hiltebrandi ejusdemque Grego- rii VII. B. Paulus Apostolus vindex enituit sui sanetifi- cii, utroque scilicet Apostolo cooperante suo opera- rio. (T) Damasus II. ereatus est die 17. Julii anno 1048. et, cum sedisset dies 23. extinctus est, ut ereditur, veneno. (8) Vitam S. Leonis IX. dedimus 19. nus autem tunc erat 1084. (9) Haec habentur in Vita S. Gregorii, anobis 12. Martii illustrata, auctore Joanne Diacono lib. 4. num. 96. (10) Cum S. Leoni IX. sueeessisset Vietor II. creatus 13. Aprilis anno 1055. missum se in Gallias testotur ipse Hildebrandus apud Desiderium Abba- Aprilis. An- S. GREGORIUS VII PAPA. A C D m CAPUT 1I. Miracula et gesta, ante Papatum. 10. Interea spiritualis agricola, sanetus videlicet Leo 1X. Papa (10), considerans et admirans multum fruetum palmitis hujus, eo quod ipse maneret in Christo, et Christus in ipso ; dilatavit in eo mansio- nem Christi per impositionem Ordinis Levitici, et ut fruetum plus afferret, Romana? Ecclesiee Archidia- conum instituit. Post haee in partes Galliarum di- rectus, ita creditum sibi Apostolieze vicis exhibuit officium, ut merito cum Apostolo dicere posset « Deo gratias, qui semper triumphat nos in Chri- sto Jesu, et odorem notitia suce manifestat per nos in omni loco, quia Christi bonus odor sumus Deo, in iis qui salvi fiunt, et in iis qui pereunt; aliis quidem odor mortis in mortem, aliis autem odor vite in vitam (II Cor. 11: ). 11. Primam sane odorishujus fragrantiam Lug- dunum, qua prima sedes est Gàlliarum, synodali diseussione suscepit. Nam, sieut Papa Kalistus nar- rare consuevit, prima Concilii die, proclamatus est quidam Pseudo-episcopus de Simoniaca Pontificalis culminis ascensione ; sed quia ad. finem perduci non potuit probatio, in sequentem diem prolata est. In- terim quid faceret sibi male conscius? Quo se verte- ret? Adamante duriorem judieis mentem nullo mu- nere ausus est attentare, non dubitans se per hoe ardentissimum veritalis amatorem magis exaspe- rare quam. placare. Data igitur pecunia, oppilavit ora tam aceusatorum quam testium, et. cooperante securitatis insolentia, tumidus erastina sessionis cognitori insultavit, dicens : Ubi sunt, qui me aecu- sabant? nemo me condemnavit. Ad hac zelotes Dei alto gemitu suspirans, et frixorium cordis sui super illis qui corrupti erant dedignativo gestu significans, ait ad corruptorem : Credis,.o episcope, Spiritum sanetum unius eum. Patre et Filio esse substantiae et deitatis? Quo respondente, Credo ; Die, inquit, Glo- ria Patri, et Filio, et Spiritui sancto. Cumque hune Versieulum , ad commendandam saneta [Trinitatis fidem à Niecnis Patribus hymnizando prolatum, et B. Hieronymo: pro suceentu (11) singulorum Psal- morum Damaso Papae commendatum, fiducialiter adorsus fuisset; Gloria Patri et Filio, dicebat, sed, Spiritum sanetum nominare minime valebat. Se- cundo tentare admonitus, defecit in Filio. Tertio re- petere permissus, obtieuit in Patre. Tunc demum pedibus Apoerisiarii provolutus, Simoniaeum se esse professus est. Qui mox ut ab Episcopatu depo- » tem Casinensem, dein Victorem Il. Papam lib. 3. Dialogorum, etapud Petrum Damianum Opuseulo 19. cap 6. apud quos sequens narratur historia, sed Subdiaconus appellatur. Verum infra apud Berthol- dum num. 1 et apud Grutmundum Archiepiscopum Aversanum lib. 3 de Veritate Corporis Christi in Eucharistia, Archidiaconus dicitur. (41) De hoe succentu, a S. Hieronymo commen- dato, egimus, in Annotatis ad Epistolas previas utrique adseriptas, ante Catalogos veteres antiquo- run Pontificum, editos ante tomum r. Aprilis p. 1v. 45 PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 46 situs est, Gloria Patri, et Filio, et Spiritui Sancto, A properationem indixisset; et, quod predictum est, clara voce personuit. Et his divine cognitionis indieiis feruntur nonnulli Pseudoepiscoporum com- puneti, malas conseientias spontanea confessione prodidisse, et injuste aequisitas dignitates juste de- misisse. 12. Idem venerabilis Archidiaconus Synodum te- nuit, eui Hugo (12) Cluniacensis- Abbas interfuit ; in qua Episcopum quemdam ordine judiciario deposuit. Inde simul ambo profecti, ad flumen quoddam per- venientes transvadabant : Archidiaconus vero pra- cessit Abbatem. "Transmisso igitur flumine, conver- sus retro respexit, et dixit : Cur talia de me cogita- sti? Abbas vero respondit : Tune es Deus, qui co- gitationes hominum te scire asseveras? Deus, in- quit, non sum : sed tamen, qua in animo volvebas audivi. Dixisti enim in corde tuo, me magis Episco- pum illum causa jactantim, quam zelo Dei depo- suisse. Perculsus Abbas conscientia : Rogo te, in- quit, per caritatem. Dei, ut edicas mihi quomodo hoc sentire potuisti ? Quia venientem te, inquit, per alveum fluminis respexi ; et, quasi filum tensum [fo- ret] ab oré tuo usque ad aures meas, inde hoe per- pendisse te sensi. 13. Altera item die, cum ambo, Archidiaconus videlicet et predictus Abbas Cluniacensis, eeclesiam "quamdam ingressi fuissent; Camerarius Abbatis stans ad orationem, clam aliquos nummos e marsu- pio protulit, atque pro expensis tribuendos de manu in manum. caleulavit. Interrumpens autem oratio- nem Archidiaconus voeiferando : Exi, diabole ; eecle- siam eum relinquere coegit. Tum Abbas : Inhu- mane, inquit, agis, quod neque orationem nos com- plere permittis. Orationem, ait, monachi tui scisci- tare, et eur id fecerim, poteris cognoscere. Re- quirens igitur. Abbas, invenit quod nummos com- putasset. Consequenter. Archidiaconus intulit. :. Et ego teterrimum spiritum ante ipsum hoc idem si- mulare vidi. 14. Eodem itinere venerunt ad quamdam civita- tem, multa mortalitate laborantem ; in qua vidit An- gelum Dei erecto gladio paratum ad occisionem. Unde, eum irent. ad oratorium secundum consuetu- dinem, rogabat Abbatem ut breviaret orationem et quantocius relinqueret civitatem, alioquin omnes perituri essent. Dicto parens Abbas velociter rever- sus est ad hospitium, et ecce reperit duos viz Socios repentina amorte prostratos. Cumque festi- napntissime deseruissent locum pestilentiae, Abbas jam potitus sciscitandi libertate , pereunetatus est venerabilem Levitam quid vidisset, quod tantam (12) Acta varia S. Hugonis dedimus 29. Aprilis. (13) Mortuo anno 1054. S. Leone IX. substitutus anno sequente Victor II. et huic anno 1057. vita functo suecesserat S/ephanus IX. qui post octo cir- citer menses decessit e. vivis. Hie, teste Leone Ostiensi lib, 2. Chronici Casinensis cap. 100 man- davit ut nullus a suo obitu eligeretur Papa, nisi ' eeleravit iter suum D audivit. 15. Inter haec, Romam proficiscens, cum. audis- set mortuo Stephano Papa (13) Benedictum quem- dam ab iniquis et importunis hominibus contra Canones in Apostolica Sede substitutum, magis. ac- eollectaque Synodo Episco- porum in Tuscia, Benedictum. quidem sancti Spi- ritus judicio condemnavit, Gerhardum vero, Flo- rentino civitatis venerabilem Episcopum, com- muni bonorum consensu electum. Apostolicae Sedi inthronizavit, atque Nicolaum II (14) nominavit. Hoc autem post biennium defuncto, successit Alexander II. 16. Hujus camerarius, nomine Joannes, narrare solebat factum in semetipso divinae curationis mi- raculum, per venerabilem Hildebrandum adhue Ar- chidiaconum. Nam cum idem Joannes apud Tuscu- lanum nimis aeri febrium | dolore fatigaretur, misso nuntio beatum virum rogavit obnixe ne pigritaretur venire usque ad se. Nec mora, quia boni nuntii ho- minem esse cognovit, venire non renuit. At ille nimio gaudio repletus in adventu ejus, traditis ei omnibus suis, commendavit etiam, humiliter im- plorans, ut communem Dominum pro se deprecari, ae religiosos homines in idipsum euraret adhortari. 'Tune vir Dei, domestica pietate ab intimis visceri- bus commotus, ejectis omnibus, se diutissime in orationem cum laerymis absque. verborum. strepitu dedit. Completa oratione, Comitissam, cum qua idem Joannes morabatur, vocavit; eamque ut re- fectionem, pullum videlicet gallinae, infirmo praepa- raret hortatur. Cui renitenti, eo quod longa debi- litate stomachum adeo infirmatum esse non igno- ravit, ut. etiam ante aliquot. hebdomadas cibum percipere fastidierit, vir Dei respondet : Sine modo. Seias enim. quod tam festinanter non praparabi- tur quomodo ipse desiderabit. Hoc ita res proba- vit. Nam sufficienter refectus, obdormivit sopora- tus, ae de omni illa validissima invaletudine sine mora convaluit. 17. Iterum vir beatus ad Ecclesiarum directionem a Domino Papa destinatus, cum inter multa bona opera qua: operatus est, Antistitem quemdam, falsis criminibus. impetitum,. a malignantium calumniis duce. Spiritu veritatis eripuisset; Romam reversus, Basilieam Petri Apostoli, causa orationis et gratia- rum actionis, ingressus est. Erat ei familiare diver- tieulum, ut ad B. Marie Dei Genitricis iconem, consistentem intra eamdem Basilicam, ' ante. eam orando procideret, et plorando cor suum effunderet. adesset Hildebrandus. (14) JVicolaus II sedit a Januario anni 1059. fere usque ad Junium anni 1061. eui tune successit Aleaander II, a quo Hildebrandum Cancellis Aposto- lorum prefectum ait. Malmesburiensis, lib. 3, de Gestis Regum Anglorum, pag. 107. ex editione Francofurtensi. Vi lgitur eum hac faeturus accessisset; vidit, quod dictu mirabile est, ipsam imaginem laerymas stillare, et quàsi dolorem suum pro aliqua dilecti sui molestia significare. Ipse autem repletus stupore et eestasi, postquam satis in admirationem defixus est, laerymis laerymas uber- tim reddidit : et supplicatione completa, Latera- nense Palatium, salutaturus Domnum Papam, revi- sit. Qui mox perlati ad eum falsi rumoris exeipiens indicium ; quod videlicet pro muneribus praenotatum justifieasset Episcopum, patenter dedit intelligi quid in saera imagine significasset similitudo condolendi. Verum eum sapientia, quze lucebat in vultu ejus, ra- tionem ccepisset reddere; erubescebant omnes, qui in presentia erant, adversarii ejus : et juxta B. Hie- ronymum, falsus rumor cito opprimebatur, et mor- dax lingua cito confodiebatur : quippe vita ipsius voce et exemplo commendabatur. Inde eum pra- dicto more solito repeteret imaginem, converso mira- culo, vidit eam arridere sibi tanquam triumphatori. 18. Ne autem haec miraeula, quamvis de sanctis, tamen de insensatis rebus, incredibilia videantur : ex probabilioribus orthodoxorum Patrum seriptis fi- dem dare volumus, quadam ex his mutuantes exempla qua contra hujusmodi ineredulitatem non putamus invalida. Sie enim legitur in Actionibus septimi universalis Concilii, auctoritate primi Adriani Pape collecti (15) : Narravit nobis Dionysius presbyter Ecclesie Ascalonis, de abbate Joanne anachoreta, dicens : Quia hie magnus in presenti generatione fuit homo, et ad statum suum Deo pla- centem hoe de eo miraculum asserebat : In specu, inquiens, senex sedebat in partibus Sochus, posses- sionis ab Hierosolymis milliariis rx (16) ferme distantis. Imaginem autem habebat senex in specu sanete et intemeratae Domina nostrae, Dei Genitri- cis et semper Virginis Marie, habentem in ulnis Christum Dominum nostrum. Quotiescumque igitur volebat quoquam pergere, aut ad eremos longin- quas, aut Hierosolymam ad adorandam sanctam Crucem et sancta loca, vel etiam in Sina monte oraturus, aut ad martyres qui ab Hierosolymis multis spatiis aberant (erat enim amieus Martyrum oppido senex; nam, nune quidem ad S. Joannem Ephesum, nune vero ad S. Theodorum [17] Eu- chaitam, aut ad S. Theclam Seleuciam pergebat, vel ad S. Sergium Araphani [18]), preestruebat can- delam et suecendebat, sicuti habebat consuetudi- nem .: et ad deprecationem stans, ut iter sibi dirige- retur, dicebat ad Dominam, in imaginem ejus atten- - (15) Habentur hzc in Prato Spirituali seu lib, 10. de Vitis Patrum, auctore Joanne Moscho cap. 180. (16) Ibidem milliaribus fere viginti. Scriptura variis loeis Socho nominat, resque inter ipsum et Azecha factas narrat, est autem ad Euronotum ver- sus /Egyptum. (17) Perperam impressum Euwcharetam.. Consule qu: de S. Theodoro diximus ad Vitam ejus die 7, Februarii $ 2. (18) Imo Saraphas, uti dicetur ad ejus et S. Bac- jj S. GREGORIUS VII PAPA. 48 vice seeundum hane consuetudinem A dens : Sancta Domina, Dei Genitrix, quoniam viam habeo longam ad ambulandum, multorum dierum spatium habentem, de candela tua curam habeto, et inextinguibilem eam secundum meum propo- situm eustodi : ego enim adjutorium tuum co- mitem habens vadam. Et his ad imaginem dictis, abibat : et proposito itinere completo revertebatur, aliquando quidem mense uno, aliquando vero duo- bus vel tribus, nonnunquam quinque aut sex mo- ratus : et sie inveniebat candelam ordinatam et ar- dentem, ut eam ad iter agendum egressurus sinebat numquam illam aliquando a semetipsa extinctam vi- dit, neque a somno surgens, neque ab eremo rediens. in speluncam. 19. Item ex eisdem Actionibus ex Vita (19) S. Theodori Arehimandritze, eum esset annorum quasi x1, facta est mortalitas ex bubone in illa villa, ita ut et ipse infirmaretur pene ad mortem. Porro detule- runt eum in oratoriam domum S. Joannis Baptisiae, quae erat juxta villam, et straverunt eum ad. intro- itum altaris. Porro supra illum in receptaculo Cru- eis stabat imago Salvatoris Jesu Christi; cumque ex dolore bubonis eruciaretur, repente de imagine ceciderunt super eum roris guttze; et statim, gratia Dei, a dolore convaluit, et sanus effectus est, et ivit domum suam. His exemplis, ad adstruendam fidem sufficere valentibus, ad nostre narrationis ordinem redeamus. 20. Igitur venerabilis Hiltebrandus vidit visionem, (; Apostoliez pietatis in. proximo suseipiende praesi- gnationem. Apparuit ei Simon Magus, tripudians et exultans in navi : et ipse sibi videbatur illum insi- lire, et colluctando pedibus subactum insolubilibus nexibus vineire. Quod navis Ecclesiam significet, rarus est qui ignoret : in qua nimirum Simon Ma- gus, ante beati viri hujus Apostolatum, longe late- que per suos sequaces sacrilega venalitate luserat, libere scilicet et impudenter emens ace vendens ec- clesiasticas dignitates. Quomodo autem per hune athletam Dei prostratus et alligatus sit, suo loco dicemus. Per idem tempus quidam Pisani pernocta- bant in Basilica B. Petri gratia orandi : cum eece vident ipsum Principem Apostolorum in eadem do- mo sua, cum hoe praedestinato herede suo deambu- lantem, eique preecipientem ut stercora diversorum jumentorum, qua sparsim inibi jacere videbantur, in saecum, qui cominus haberi cernebatur, congere- ret, et dorso imposita egereret. Et quidem per haee stercora, luxurias et spurcitias diversorum homi- num, maxime autem Nicolaitarum, et quarti Henriei chi Vitam 7. Octobris. Consule notas Baronii ad dictum diem. : (19) Ex actione 4. constat hune esse S. Theodo- rum. Siceorum 4bbatem; cujus Aeta valde illustria dedimus 22. Aprilis; sex ex sola versione Latina, curata per Lipomanum : in qua eum hoc miracu- lum desit, apparet nec ipsum Lipomanum, inte- grum Graecum textum habuisse, quem vel ideo ma- gis optamus inveniri. E: 49 PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 50 patroni eorum significari, in promptu est. Sed quo- A tionem, eleemosynis conditam, divino fulti auxilio modo et portata et exportata sint, suo tempore, Deo aspirante, demonstrabimus. CAPUT Ill. Electio ad. Papatum et hanc secuta visio columba : morbi divinitus Gregorio immissi et ablati, egri sanati. 215 Nune electionis ejus, post mortem Alexandri Pepe, legitimum ordinem, prout ipsi electores ejus conseripserunt, proponamus, reguante Domino nostro Jesu Christo, anno clementissimae Incarna- tionis ejus 183, Indictione et Luna xr, decimo Ka- lend. Maii feria secunda, die sepulture Domini Alexandri bonc» memoria secundi Papae. Ne sedes Apostoliea diu lugeat proprio destituta Pastore, congregati in Basiliea B. Petri ad Vincula, nos sanete Romana Catholiez et Apostolicze Ecclesiae Cardinales, Clerici, Acolythi, Subdiaconi, Diaconi, Presbyteri; prasenlibus venerabilibus Episcopis ; Abbatibus, Clericis et Monachis consentientibus ; plurimis turbis utriusque sexus diversique ordinis aeclamantibus ; elegimus nobis in Pastorem et Sum- mum Pontificem, virum religiosum, gemina scien- ti: prudentia pollentem, cequitatis et justitia prae- stantissimum amatorem, in adversis fortem, in prosperis temperatum, et, juxta Apostoli dictum, bonis moribus ornatum, pudieum, modestum, so- brium, castum, hospitalem, domum suam bene regentem, in gremio hujus Matris Ecclesiae a pue- ritia satis nobiliter educatum et doctum, atque pro vitze merito in Archidiaeonatus honorem usque hodie sublimatum, Hildebrandum videlicet Archidiaco- num, quem amodo usque in sempiternum et esse et diei Gregorium Papam et Apostolicum volumus et approbamus. Placet vobis? Placet. Vultis eum? Volumus. Laudatis eum ? Laudamus. Acta Roma x Kalend. Maii, Indictione xr. 22. Ipse quoque Gregorius de electione sua conti- nuo has misit epistolas. Gregorius, in Romanum Pontifieem electus, Desiderio Abbati Monasterii $. Benedicti montis Casini, salutem in Christo Jesu. Dominus Papa Alexander mortuus est: cujus mors super me cecidit, et omnia viscera mea concutiens, penitus eonturbavit. Nam in morte quidem ejus Ro- manus populus contra morem ita quievit, et in manu nostra consilii frena dimisit, ut — evidenter appareret ex Dei misericordia hoc provenisse. Unde aecepto consilio hoc statuimus, ut post tri- duanum jejunium, post Litanias et multorum ora- (20) Henrici quarti mater Agnes Imperatrie, eo parvulo post viri mortem gubernacula regni pacifice est moderata : sed postea , Principum invidia videns lilii animum a se aversum discessit in Italiam : et per medium fere anni spatium, ut loquitur Leo Ostiensis |. 3. Chronici Casinensis c. 32. Casini commorata est, ae proinde eam tunc ibi existentem salutat S, Gregorius. (21) Videtur Rainaldus tune exul, Casini fuisse. Eum 8$. Gregorius consolatur epistola 20. libri primi, anno sequenti data, in qua meminit dictae Agnetis statueremus quod melius de electione Romani Pon- tificis videretur. Sed subito, cum praedictus Domi- nus noster Papa in Ecclesia Salvatoris sepultura traderetur, ortus est magnus tumultus populi et fremitus, et in me quasi vesani insurrexerunt; ita ut cum Propheta possim dicere : Veni in altitudi- nem maris, et tempestas demersit me; Laboravi clamans, rauca faetze sunt fauces mes; et: Timor et tremor venerunt super me, et contexerunt me tenebra. Sed quia in lecto jacens valde fatigatus satis dietare nequeo, angustias meas enarrare su- persedeo. Te igitur per omnipotentem Dominum rogo, ut suffraganeos Fratres et Filios, quos in Christo nutris, ad exorandum Deum pro me pro- voces, et ex vera caritate invites : quatenus oratio, qui me liberare debuit, ne ineurrerem perieulum, saltem tueatur in periculo positum. Tu autem ipse quantocius ad nos venire non pratermittas, qui quantum Romana Ecclesia te indigeat, et in pru- dentia tua fiduciam habeat, non ignoras. Domi- nam Agnetem Imperatricem (20), et Rainaldum (21) venerabilem Cumanum episcopum ex nostra parte saluta : et quantum erga nos dilectionis habuerint, nune ut ostendant, nostra vice fideliter obsecra. Data Romze, 1x Kal. Maii, Indietione undecima. 23. Gregorius, in Romanum Pontificem electus Gottifredo (22) Duci salutem | in Domino Jesu Christo. Grata nobis est letitia tua, quam in litteris tuis de promotione nostra te habere cognovimus ; non ut hoc aliqua causc nostrae delectatio faciat, sed quod eam ex fonte sincere dilectionis et fideli mente derivatam esse non dubitamus. Nostra enim promotio, qua tibi ceterisque fidelibus piam de no- bis existimationem et gaudium administrat, nobis interni doloris amaritudinem et nimia anxietatis angustias generat. Videmus enim quanta nos soli- eitudo cireumstat : sentimus quam nos suscepti oneris sareina gravat : sub quibus, dum nostra infirmitatis conscientia remit, anima nostra in Christo potius dissolutionis requiem, quem in tan- tis periculis vitam eupit. In tantum quippe commissi nobis officii consideratio nos sollicitat, ut, nisi in orationibus, spiritualium hominum, post Deum, aliqua fiducia nos sustentaret, curarum immensitate mens nostra suecumberet. Peecatis enim facienti- bus, ita pene totus mundus in maligno est positus, ut omnes (et precipue qui in Ecelesia Preelati sunt) eam potius conturbare , quam fideli devotione Imperatricis. Eidem epistolam libro 6 etiam scripsit Indictione 2. anno 1079. (22) Gottifredus seu Godefridus, cognomento Bar- batus seu Senior, Lotharingie et Tusce Duo, duas habuit uxores; primo Dodam, ex qua genuit Gode- fridum Gibbosum, et B. /dam viduam, Comitissam Bolonie, cujus Vitam dedimus 13. Aprilis. Dein duxit anno 41054. JBeatricem, "viduam | Bonifacü Tuscic Marchionis, quae eidem Bonifacio ante ge- nuerat Mathildem Marchionissam, seu. Comitissam. 91 S. GREGORIUS VII PAPA. 52 defendere vel celebrare contendant, et, dum suis A unde venerat , illico reversa est. Stupefactus igitur aut lueris aut prosentis glorice desideriis inhiant, omnibus, quz ad religionem et justitiam Dei perti- nent, se velut hostes opponant. Quo magis nobis dolendum est, qui susceptum universalis Ecclesiae regimen in tanta difficultate, nee rite administrare, nec tuto deserere possumus. Ceterum, quia fidei et constantie virtutem (donante Deo) in te sitam esse cognovimus; omnem, quam oportet in carissimo S. Petri filio, in te fiduciam habentes, animum tuum de nostra itidem constantissima dilectione, et erga honores tuos promptissima voluntate, nequa- quam dubitare volumus. De rege vero mentem no- stram et desiderium plene cognoscere potes; quod, quantum in Domino sapimus, neminem de ejus prze- senti ac futura gloria aut sollieitiorem, aut copiosiori desiderio nobis praeferri eredimus. Est etiam hae voluntas nostra, ut, primum oblata nobis opportu- nitate, per nuntios nostros, super his qua ad pro- fectum Eeclesi:e. et honorem Regic dignitatis suce pertinere arbitramur, paterna eum dilectione et admonitione conveniamus. Quod si nos audierit, non aliter de ejus quam de nostra salute gau- debimus; quam tune certissime sibi lucrari po- terit, si, in tenenda justitia, nostris monitis et consi- liis acquieverit. Sin vero (quod non optamus) nobis odium pro dilectione ; omnipotenti autem Deo, pro tanto honore sibi collato, dissimulando justitiam ejus, contemptum non ex aequo reddiderit; inter- minatio, qua dicitur : « Maledietus homo, qui prohi- bet gladium suum a sanguine, » super nos, Deo pro- vidente, non veniet. Neque enim liberum nobis est, alicujus personali gratia legem Dei postponere, aut a tramite rectitudinis pro humano favore recedere, dicente Apostolo : Si hominibus placere vellem, servus Dei non essem. Data Rome 1r Non. Maii, Indictione xr. 24. Post haec, Pontificali benedictione confirmatus, quam aeceptus sibi fuerit, ad exemplum Evangelii Pater coelestis ostendit, quoniam mysteria, quae abscondit a sapientibus ^et prudentibus, revelavit parvulis, Nam duo rustici, non improbabili curiosi- tate dueti, eum adventum novi Pontificis in Latera- nam dioecesim | comperissent, ad videndum eum mutuis cohortationibus instigati, ad ecelesiam properant. Quo eum pervenissent, invenerunt eum juxte altare Missarum solemnia celebrantem. Quem euriose inspicientes, omnes motus corporis et gestus ejus diligenti animadversione notarunt. Sed alter eorum velut in ecstasin raptus, vidit columbam (23) de coelo descendere, humeroque Gregorii dextero insidentem alis extensis caput ejus velare. Completo vero Canone, columba collum protendens, calici rostrum, ut sibi visum est, immisit : quo. retracto, (23) Aliquid simile eidem Gregorio postea Casini contigisse narrat Leo Ostiensis, I. 3. Chronici Casi- nensis c. 54. (24) Anno scilicet sequenti 1074. aegrotavit, aec se à morbo convaluisse indicat Beatrice! ejusque filia D novo miraeulo rusticus, atque post paulum ad se reversus, ad propria remeavit. 25. Sequenti nocte tres viri, habitu decoro vul- tuque splendido, ei apparuerunt : quorum unus, vestitu suecincto canicieque decenti, figuram Petri, (ut in picturis videre solebat) sibi expressit : alius vultu splendidus, statura procerus, in admirationem simul et timorem convertit inspectorem ; tertium, eujus qualitatis esset, non adeo euriose quaesivit. Proinde affabilior horum trium, quis esset diu haesi- tans, tandem canum illum sermone aggressus, quis ille major esset,vel quo censeretur nomine, sciscitatus est : a quo responsum, quod Sol vocaretur, accipiens, insuper ita inerepatus est : Quare non annuntiasti Gregorio, quod heri vidisti? Ille vero perterritus, nihil se vidisse testatur. Oblitusne es, inquit, quod eo- lumbam heri inter Missarum solemnia requievisse super humerum ejus videris? totamque visionem ut, viderat, sibi retexuit. Deinde precepit ei ut quanto- cius ad Gregorium iret, quia eadem die inde erat :ransiturus, atque ex ordine ei visionem reecitaret. Mane facto rustieus, quid ageret dubitans, atque visionem illusionem esse secum pertractans, quem- dam ejusdem loei religiosum virum adit, et quid sibi visum fuisset intimavit. Id autem consilii aece- pit, quatenus Dominum obnixe. deprecaretur ut, si ex illo hae visio fuisset, secundo ac tertio ei re- velare dignaretur : quod ita rustieus devote peregit. Secunda igitur nocte item commonitus, obnixius preeibus institit. Tertia vero nocte, eum iidem viri terribilius solito se ingessissent : precepit ei unus ut, si vitam aliquandiu vellet differre, ne dubitaret, quod jussus fuerat, Domino Apostolico denuntiare ; ac subintulit : Situ, eum prope fuerat, jussis nostris minime obtemperasti, necesse est te post eum lon- gius eundo laborare. Sed ille, certius adhue aliquid ab his elicere gestiens, dixit : Ego quidem rusticus sum et. indoctus, quid mihi in signum dabitur, ut à tali persona eredatur? Unus eorum, qui tantum so- lebat pro ceteris loqui, dicebat : Hzee diees Gregorio, quod etiam ipse verum esse cognoscit : quoniam accedens ad altare, quod eodem die eogitavit, apud omnipotentem Dominum impetrare meruit. Rustieus ad Gregorium perveniens, secretum ab eo petiit; et quz itineris et laboris ejus eausa extitisset, fideliter insinuavit. Ille vero benigne subridens, ae signum praecognoscens, rusticum, tantae legationis nuntium, ad sua regredi eum Apostolica benedictione permisit. 26. Alio quoque tempore (24), eum maxima detine- retur corporis infirmitate, quadam neptis sua ad eum visitandi gratia venerat, et qualiter se conti- neret, inquirebat. Tum ille ut nepti super zegritudine sua animum levigaret, monilia ejusdem manu tenens, Mathildi, epistola 9. libri. 2 seripta 18. Kalendas Novembris : qua dolet se ex periculoso morbo emer- sissc, ac servatum ad. solicitudinem pene naufragan- tis Ecclesia. 53 PROLEGOMENA, — ACTA S. GREGORII. 94 an nubere vellet, requisivit. Post, recepta sanitate, A dum solitis rationibus ineumberet, nec. recordatione praeteritorum malorum, neespe futurorum bonorum, aut desiderio, et, ut breviter | concludamus, nullo modo ad hoc, ut saltem unam . laerymulam expri- mere valeret, pertingere potuit. Diu igitur moesto animo revolvens quid egisset, quo delieto Deum offendisset, qua denique culpa datam sibi compun- ctionis gratiam perdidisset; tandem, temperato moe- rore, id consilii aceepit ut religiosos viros secum in jejuniis et. orationibus supplicare Domino deposce- ret; quatenus ei revelare dignaretur pro qua noxa donum illi, quod pridem habuerit, sublatum sit. Quod eongrua devotione peractum est. Completis itaque duarum hebdomadarum vigiliis, jejunio, et eorporali disciplina, pius et velox auditor desiderium cordis tribuit ei. Nam cuidam innocenti et simplici viro Beata Dei Genitrix in visione apparuit, eique praecepit dicens : Vade, et die Gregorio, quod cum ego illum in. ehorum (non dubium quin Virginum) elegerim, ipse e contrario aliter quam deberet egit. Novo autem permotus elogio Gregorius, magis haesi- tare ecepit; intentiusque orare, ut apertius sibi Dei misericordia, quid esset, ostenderet. Iterum eidem, cui supra, sanctissima Virgo Maria mater Domini in somnis apparens, inquit : Hzee diees Gregorio ; quo- niam ipse contra gravitatem institutionis nostra monilia traetavit neptis suce : ideireo gratiam, quam habuit, amisit. Sed nune, quia penitentiam de pec- cato suo peregit, donum lacrymarum recipiet. Hine admonemur illius dieti : « Bonum est homini mulie- rem non tangere (I Cor. vi). » 27. Quadam aestate, quae Roma humanis corpori- bus valde eontraria est, dum idem vir Dei maximis per integram hebdomadam «estuaret febribus ; appa- ruit ei B. Dei Genitrix semper Virgo Maria ; atque, ut indignationem ostenderet, ventrem ejus manu versa percutiens, recessit. Deinde per alteram septi- manam adeo debilitatus est, ut respirare eum, qui exitum ejus préstolabantur, vix sentire possent. Finita hebdomada illa, rursus ad eum Beata Dei Genitrix, hora diei quasi sexta, accessit; qualis se haberet, et si adhue satis peenarum luisse sibi vide- retur, ab eo seiseitatur. Cui ille respondit : Domina 98. Inter haec, quanta obedientia tanto viro exhi- benda foret, Hermanno tune temporis Cardinali, sed postmodum: Brixiensis Ecclesiae praesuli (25), divinitus ostensum est. Nam cum ab eo ad mensam quadam die vocatus non venisset, nocte insequenti, terribi- lis ei quaedam species apparuit, eumque vehementer increpavit, dicens : Ut quid, miser, imitatus es con- tumaciam Dathan et Abiron, supersedendo Gregorii adconvivium invitatione, sicut illi superbe respue- runt Moysi ad.concilium vocationem? An excidit tibi, quanta millia millium in inferno demersa sint propter unius Protoplasti inobedientiam ? Festina ergo ad satisfactionem, si evadere cupis debitam rebellibus damnationem. Itaque mox, ut opportunitas dataest, provolutus est pedibus clementissimi Papa: nec mora, veniam impetravit laerymosa supplica- tione. 29. Nune libet duo miracula sanctitatis per B. Gregorium divinitus faeta breviter assignare : ne forte ingressis nobis silvam densioris historic, exei- dant memoria. Quodam namque tempore, eum de more saeras manus ablueret, ipsa ablutionis aqua instar lactis facta, aegrum quemdam, eum fide reeu- perandae sanitatis eam in usum sumentem, confe- stim ab aegritudine liberavit. Item, eum in comitatu gloriose Mathildis delitesceret, et rabiem persecu- tionis, de qua posthac plenius dieturi sumus, de- clinaret; quadam die venerabilis Hubaldus (26) Mantuanus Episcopus indicavit ei quod eoquus ejus nimia infirmitate pregravatus, de lectulo surgere non valeret. At ille, necessarii commutationem non habens officii, cum fide grano sinapis comparanda, transtulit montem infirmitatis, et crevit in validum gralia sospitatis. Eadem quippe hora, qua jubentis voeem audivit, surrexit, ac necessaria preparavit. CAPUT V. Gregorii Decretales Epistole contra | Simoniacos et fornicarios. 30. Jam tempus exigit, aliquot Decretales beati Presulis Epistolas, contra Simoniaeos et Nieolaitas (27) in Galliam atque Germaniam transmissas po- nere : et subinde, quid sibi velit saceus ille ster- eoribus refertus, quem supra Pisanis visum com- piissima, ut tibi videtur. Tum leni manu, quasi cor D memoravimus, aliquam, ut promisimus, eonjeetu- pus ejus perungens, ab oculis ejus evanuit. Mo» illo vestimenta sua, quasi ad ecelesiam processurus esset, requirente; hi, qui aderant, pre nimia infir- mitate minus sanum sentire zestimabant. At ille, nil mali se habere affirmans, extorquet ut vestibus se induant, atque ad ecclesiam perducant. Quo facto, in tantum sanitate recepta convaluit, ut etiam sacra Missarum solemnia publice in ecelesia Salvatoris sequenti die celebraret. (28) Hermannus, sive, Arimannus, aut Armanu, favore Comitissae Mathildis electus est Episcopus Brixiensis anno 1696. (26) Hubaldus sive Ubaldus, creatus Episcopus Mantuanus an. 1082. sed ab Henrico Rege pulsus, ram facere. Denuntiatio quippe regularis judicii, praedietorum hareticorum eisque faventium eoncu- tiens et coereens ignominiam, non absurde videtur comparari saeceo stercora continenti ; quem videlicet vir sanetus quodammodo portavit, dum, Epistolas mittendo, conversionem eorum, quos notavit, diu patienter expectavit : exportavit autem, quando per- tinaces in errore, synodali consensu ab Ecelesia separavit. Harum igitur Epistolarum prima nobis etiam exul degebat eum S. Gregorio. (27) Extat hae epistola inserta Coneilio primo, Rom sub S. Gregorio habito anno 1074, in Apolo- getico, capitulo 1. s DD S. GREGORIUS VII PAPA, 56 occurrit, ad Ottonem Constantiensem Episcopum A guendo, obsecrando, increpando cum omni patien- directa, quae ita se habet. 31. « Gregorius Episcopus, servus servorum Dei, dilecto in Christo fratri Ottoni, Constantiensi Epi- scopo, salutem et Apostolicam benedictionem. In- stantia nuntiorum tuorum, » ete. Vide infra inter epistolas S. Gregorii. 32. Qua vero contumacia prenominatus Episco- pus decretis salutaribus resultaverit, vel potius in- sultaverit, sequens Epistola prodit. « Gregorius, servus servorum Dei, (28) Ottoni Constantiensi Episcopo, salutem et Apostolicam benedictionem. Perlatum est ad Nos, » etc. Vide inter epistolas. 33. Hie Clero et populo demandat ne inobedienti Episcopo obediant. « Gregorius Episcopus, servus servorum Dei, Clericis et Laicis majoribus et mi- noribus in Constantiensi Episcopatu consistentibus, Christianam legem diligentibus, salutem et. Aposto- licam benedictionem. Misimus Fratri nostro, Epi- Scopo vestro, Ottoni, » ete. de inter epistolas S. Gregoriü. 34. Ad Laicos, pro exequendis superioribus insti- tutis. « Gregorius Episcopus, servus servorum Dei, Rodulfo Duci Suevize, atque Bertholdo Duci Caren- tano, salutem et Apostolicam benedictionem (*9). Scimus quoniam prudentia vestra miserabilem Christiane religionis desolationem perspicaci mente perpendit, » ete. Vide nter epistolas. 35. Item ad Laicos pro iisdem institutis. « Grego- rius Episcopus, servus servorum Dei, dilecto in Christo filio et nobilissimo Comiti Adelberto, et ejus C uxori, salutem et Apostolieam benedictionem. Gra- tia Deo referimus, » etc. Vide ubi supra. 36. Ut nullus obediat Episcopis praefata statuta contemnentibus vel negligentibus. « Gregorius, ser- vus servorum Dei, omnibus Clericis et Laicis in regno Teutonicorum constitutis, salutem et Aposto- licam benedictionem. Audivimus quod quidam Epi- scoporum apud vos commorantium, » etc. Vide ubi supra. . 37. Has Epistolas prosecuta est, ipso presidente generalis Synodus; in qua, sieut. gesta ipsius conti- nent, sententia anathematis data est in omnes Si- moniacos et Nicolaitas heereticos, qui in erroris sui secta indurati, synodalibus Sanctorum Patrum de- finitionibus;et Deeretalibus eorum statutis scienter inobedientes, apostatarumque pertinacia eis recal- citrantes, studio et voluntate refragantur. Ecce sac- cus stercoribus plenus (Ezech. T, 9), eatenus ar- (28) Partes Henrici Regis fovet. Otto, quapropter excommunicatus, n exilium missus anno 1074, et post duos annos im excommunicatione mortuus, et Basilee sepultus. lta Chronicon Constantiense a Pietorio editum. (29) Est epistola 45 libri 2. .. (30) Hermanno Bambergensi scripta est epistola 84 libri 1 qua monuit eum. Verum, quia judicio Sedis Apostoliec se subtraxit, et Simoniace ecclesiam in- vasit ejusque bona dilapidavit, eum Gregorius ex- communicavit, et sacerdotali offieio privavit, ut seri- bit ad Bambergenses, Segefridum Archiepiscopum D tia et doctrina portatus; sed ex tunc justa ultione divini zeli exportatus, seeundum ordinem quem suis ultoribus ipse Dominus per Ezechielem Prophetam ostendit, dicens : A sanctuario meo incipite. Cla- mor namque Sodomorum et Gomorrheorum usque ad ipsius Pontificatum multiplieatus fuerat nimis (Isa. 1, 9) : in eo scilicet quod przedieti haeretici eo- rumque fautores, nimia peccandi libertate effreenati, peccatum suum sieut Sodoma predicaverunt nec absconderunt : ideoque, nisi Dominus exercituum reliquisset nobis semen ineorruptionis, quasi Sodo- ma fuissemus, et quasi Gomorrha similes essemus. 38. Hae fama justificationis instigati Babenber genses Clerici (30), detulerunt ad aures ejus Simo- niaeum introitum Pseudo-episcopi sui, nomine Her- manni. At ille, contraeta non minima pecunia pre- tiosi metalli et vestimenti copia, speravit Apostoli- eum rigorem muneribus emolliri posse : et approxi- mans Roma, exoravit venerabilem (31) Herman- num, Metensis Ecclesie Episcopum et Apostolica Sedis Legatum, qui tune forte (in) societatem itineris inciderat, uti se ad Dominum Papam przeiret, et in- tercederet. Quod cum attentasset, et humanae pla- cationis non parvam materiam affore designasset ; vir justus, excutere manus suas ab omni munere solitus, ut erat in conclavi suo positus, Spiritu san- cto se inflammante, respondit : Fac eum, si aliquam fidelium communionem velit obtinere, in partes suas redire, et monastieze regulae distrietum jugum poenitendo subire : quoniam, propitius sit mihi Deus si domum istam mihi impleret auro et argento, nunquam, me consentiente, Episcopali fungetur officio. Hoc itaque modo et iste Simoniaeus submo- tus est a Sacerdotio. CAPUT V. Conjuratio in vitam S. Gregoriü. et. liberatio. 39. Jam vero qualiter inimicorum fraudes, ten- tationes, perieula, detractiones, irrisiones, captiones eustodias propter nomen Domini; postremo, quali- ter, Domini juvamine et sustentatione Apostolorum- que comitante suffragio, Reges, Tyrannos, Duces, Principes, animarumque hominum captivatores, voratores ; insuper lupos, Antichristi videlicet mini- stros, Archiepiscopos, Episcopos, et reliquos Eecle- siasticos pervasores fortissimus athleta Dei superavit, nequaquam silentio preterire dignum | ducimus : quatenus tam presentibus quam subsecuturis sit in Comprehensio Moguntinum, et Henricum Regem, et sunt Epistola prima, secunda, et tertia libri tertii. Fruschius ait quod tandem monasterium Swartzachianum in Francia Orientali, id est Franconia, intraverit. (81) Hermanno Episcopo Metensi commiserat S. Gregorius vices suas in eausa Episcopi Bamber- gensis, ut dicitur citata epist. 84 l. 1. Eidem scripsit epist. 35. 1, epist. 2 et 21, l. 2, epist. 5 l. 6, et epist. 21,1. 8, in quibus varia illi committit, et indi- cat auctoritatem Sedis Apostolie:e in excommuni- cando Henrico Rege. 57 PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 58 exemplum , et populus saneta Ecclesize olim nostrum A haereticum, Romam conductum, (34) hospitio rece- sceculum fuisse eognoseat sub tanto talique Pastore prolapsum. Indecens enim et inconveniens esse vi- detur tradere oblivioni Patris hujus laborem, eum etiam profanarum causarum memoria penes secu- lares pro fortitudinis exemplo fiat. Hujus quidem exemplum si tenaei memoria tradatur, fit sauctae Ecclesie supplementum, Christi fidelium ornamen- tum; et in hareseon profanarum veniet detri- mentum. Hine enim justorum (pugna) iterum prima sumpsere principia : hine Ecclesiastica victoria et . perpetuze felieitatis quodammodo per filium hzeredi- tas (propagatur). 40. Fuit itaque quidam vir in Urbe, perditionis fi- lius, omnium hominum sceleratissimus et iniquissi- mus; eujus quidem memoria aerem ipsum comma- eulat? eui pro dulcedine perjuria, fallaciae, luxurize , traditio, homicidia, machinationes, susurrationes, conspirationes, fraudes, deceptiones, conventicula fuerant; et. quidquid virtuti esse potest inimicum, sibi per omnia (licere) eredebat; pater furum et so- eius perjuriorum, elypeus fallacis et hasta mcechi, galea homieidarum et seutum traditionis, tegumen- tum machinationis, custos susurrationis, anxietas conspirationis, coloratio fraudis, risusque deceptio- nis, et erypta mala conventionis : ad cujus confu- gium omnis hiretieus omnisque scelestus propera- bant: eujus ala velabat scandala, sub cujus umbra Leviathan ipse tortuosus coluber dulciter et suaviter quiescebat. Qui ad augmentum tanti commercii tur- res quamplures in Urbe construxerat ; et, posthabitis tam Dei quam hominis inimicitiis, quidquid ante 'su& perverse mentis oeulos ineentor malitize, dia- bolus videlieet , adduxerat, peragere satagebat. Le- via quidem sibi et duleia verba, sed in fine jacula et absynthium fuerant : qui ad sui destructionem quemdam suum eompatrem occidit : in cujus domum re nondum plene cognita, perrupit, quam etiam de- struxit : et peraeto tanto scelere, in turrim, quam, vivente patre suo Stephano Urbis Prafecto, con- struxerat, se recepit. (32) Ad eujus faeinus vindi- candum vir Dei accensus, una cum adhuc vivente Papa Alexandro, maledietionis et anathematis eum vineulis alligavit. Ille, ad augmentum suz confusio- nis, eum quibusdam quos sibi asciverat, Nieolao videlieet et Berthramo, ad perditionis (ilium, scilicet Henrieum Regem properavit ; et, communicato ma- gna impietatis consilio, Cadaloum Parmensem (33); (32) In Gestis Mss. Pontifieum usque ad Martinum Papam V. deductis, appellatur Centius Stephani ; Bertholdo Cincius. Nomen hie videtur silentioteetum, propter fimiliam, et Cineium Praefectum Urbis vi- rum sanetissimum, uti infra patebit. (33) Cadalous Episcopus Parmensis, novo schi- smate formato Pseudopapa constitutus est, assumpto Honorii IT, nomine, 28. Octobris anno 1061. (34) In. Gestis Romanorum Pontifieum a Nicolao Aragonensi colleetis apud Baronium an. 1064. num. 34. Censius, Preefecti filius, vir nequam et pessimus, eidem Cadaloo astitit; eumque in castello S. Angeli recipiens, juramentum ipsi et defensionem prestitit. D quievit ; pit; et praelia multa, illius ob adjutorium, in urbe commisit : cui solatium omnes heretici Simoniaci pro posse impendebant, et per ipsum sanctam Ec- clesiam confundere disponebant. Sed, heresiarcha tandem illo mortuo (35), confusus iste pactum se cum Domino Papa facere, et fidelitatem jurare spo- pondit. Quod et fecit : sed qua fides ei esse potuit, eui veritas nunquam adhaesit? Stabat quidem, pro- pter summi Sacerdotis potentiam, ut preedo ligatus : sed quas poterat fraudes animo tenus perpetrare non desinebat tartareus haeres. Si quando eum ve- nerabilis Pater Gregorius ut a talibus pedem re- traheret hortabatur, in pejus quotidie suum verre- bat pectus: sicque faetum est ut in ipsa turri, quam mire magnitudinis supra pontem S. Petri construxerat, viros sicarios poneret ; qui, ab omnibus introeuntibus et exeuntibus , ex rebus quz fereban- tur praedam caperent. : 40*. Qua de causa Praefectus Urbis, Cincius (36) nomine, vir utique prudens, carus Deo et homini- bus (qui non ut laicus, sed veluti fidelis monachus Deo serviens justitiam excolebat in omnibus), qua- dam die eum cepit, et in carceris squalloribus tan- tum latronem, ut dignum fuerat, tradidit. Tandem interventu quorumdam Nobilium Romanorum, per- mittente hoc clementia Domini Papae, peraetis supra saneti Petri corpus sacramentis sua meliorationis, datisque obsidibus et reddita turri de qua confide- C bat, dimissus est. Tune allatis arietibus, et machi- nis, ferreisque malleis, funditus est eversa, et sic Urbs aliquantisper quievit, et ;niquorum factio, timore magno concussa, conticuit. Sed quid miser faceret? Quousque potuit, iniquos, licet longe po- sitos, tam per se quam per suos nuntios adiit. Ipse lustravit Apuliam, Lucaniam, Ducem Guiscar- dum (37) et ceterosexcommunicatos visitans ; statuit- que eum ipsis tempus opportunum, quomodo Domi- num Papam caperet et occideret : filium vero suum ad Guibertum haereticum Ravennatem (38) direxit, idem pactum compositurum : sieque ac Regem etiam suz fallaeize destinavit litteras, promittens eumdem Patrem regio conspectui representandum. Compo- sitis itaque hujusmodi molitionibus, ad tempus expectans nimirum opportunitatem ut eum caperet, etiniquorum populo ad necandum tra- deret. Sed Dominus omnipotens, qui captione sua mundum liberans diabolum captivavit, Patris istius (35) Ibidem num. 39. idem Nicolaus Aragonensis : Idem quoque Cadalous post paucos dies ex divino ju- dicio pessimam | mortem currit. (36) Cinthius D. Petro Damiano, qui lib. 8 epist. 1. et 2. eum laudat. (37) Robertus Guiscardus Northmannorum Dux, excommunicatus fuit a S. Gregorio anno 1074, sed Ecclesi: obediens auno 1080. absolutus : uti pluri- bus deducit Baronius, ad dietos annos. ) (38) Guibertus Archiepiscopus | Ravennanencts, posteaAntipapa, S. Gregorio semper infestus, adver- sarios fovit, et excommunicatus fuit. 59, S. GREGORIUS VII PAPA. 60 captione et sanguine, Ecclesize statum in melius pro- A pusque Dominieum tam ipse quam Clerus ejus su- vexit; et filium iniquitatis non solum puero suo no- cere prohibuit, sed etiam propriis rebus privavit. 41. Prolapso itaque fere anno, ministri diaboli tempus advenit. Nam, instante festivitate Dominicae Nativitatis, conspiratores suos, cum quibus conju- raverat, hortari ccepit ut ad tantum flagitium mente prompti coneurrerent, animumque aptarent; pro- mittens eis ineffabilia, libertatem futuram, quastum sine mensura, imitator per omnia fratris et. magistri sui diaboli ; qui solius morte Domini mundum sibi totum possidendum promittebat. Sed, sicut scri- ptum est, dum capit, eapitur ; dum przedari incipit, prada fit; et dum ambit illieita qug nondum pos- sederat, perdidit acquisita quae retinebat. Sie etiam iste, minister utique illius, si corde deprehendisset se tantis rebus expoliandum, fortasse quoquo paeto a tanti sceleris perpetratione, amore suarum rerum magis quam Dei, manum retraheret. Sed quoniam obezeavit eum malitia sua, qua suffareinatus ince- debat, rem ad effectum perducere conatus est; non timens, imo postponens animze suae perieulum ; al- ter Judas, manus in Dominum suum et Christum Domini injecit. Presente itaque tante festivitatis die ad peragendum Vigiliarum obsequia Pontifex, ut mos est, ad B. Marice ecclesiam, quae, ob tanta- rum devotionum merita, Major vocata est, cum parvo Clericorum et Laicorum numero properavit. Nam mos Urbis fuerat semper, in tantae solemnita- tis excellentia, omnes ad eamdem ecclesiam eonflue- re, totamque noctem illam hymnis et laudibus in- tentos pervigilem ducere. Sed, Domino disponente, ad evitandam tantam ecclesiam tanti Pastoris sàn- guine perfundi, ut ministri diaboli animus, inhians sui ad destructionem, qua male voluerat perficere possit, populus tune convenire prohibitus est. Diei namque ipso Vigiliarum tantam ather aquarum inundationem profuderat, ut ipsum primi temporis imminere diluvium omnibus videretur. Vix enim aliquis domus sue limen linquere, vicinique sibi juneti easam, si necessitas aliqua exigeret, intrare , ne dum ecclesiam tam longe sitam penetrare va- lebat. Loquebantur enim quodammodo mundi ele- menta futurum scelus, et inauditum facinus przesa- giebant. 42. Sed quid plura? Adest nox, in qua tenebra- rum filius lueis aggreditur ministrum. Missis itaque exploratoribus ad alios exquisitores venerunt : nam quamdam societatem, juxta eamdem ecclesiam, ex ipsius viei habitatoribus sibi asciverant : et, notantes omnia, ad notitiam scelesti illius miserant qua serutati fuerant. Tune ille legionem suam, lorieis indutam, eum festinatione conduxit; ponens ita, ut post peraetam sive de nece vietoriam, seu de vivo portato triumphum, quemcumque equum quis habere posset, ascenderet : ne quis contra ipsos meditaretur insurgere. Ventum tandem ad ecclesiam est : Papa vero gloriosus in Prasepi positus Missam noctis primam, sieut docet religio, decantabat; cor- sceperat; reliqui vero qui aderant, eadem adhue Sacramenta percipiebant; eum magnus subito cla- mor, magnus et ululatus ex improviso intonuit, et - ecclesiam jpsam implevit. Tunc undique lustrantes ecclesiam , evaginatis mueronibus pereutientes quos poterant, ad locum Prxesepii, quo Papa eximius re- sidebat, convenerunt : percussisque ibidem aliquan- tis, ruptisque ostiolis illis, angulum brevem Pra- sepii aeterni Regis et Matris trueulentis manibus intraverunt. Tune injecerunt in eum manus, et te- nuerunt. Quorum unus edueto gladio eaput ejus abseindere voluit, sed tamen Domino volente non potuit. Pereussum tamen in fronte, graviterque vulneratum, de Missa nondum finita violentis ma- nibus abstraxerunt, c;dentes et percutientes. Ille vero, ut agnus innocens et mansuetus, ad coelum oculos erigens, nullum eis dedit responsnm, non reclamavit, non reluetatus est, neque ut sibi in ali- quo miserentur rogavit. Tandem, exutum Pallio et Casula seu. Dalmatica et Tunica cum Camisia, reli- etis ei tantum amictu et stola, ut. furem tractum, post dorsum eujusdam sacrilegi posuerunt. Ille vero, qui frontem gladio pereusserat , arreptus a dzemonio, ante ejusdem ecelesie atrium diu volutatus est spu- mans, equusque ejus fugiens nequaquam ulterius inventus est. 43. Tanti fama mali totam cito pereulit Urbem. Quis unquam tanta flentium tantaque funebria nar- rare lamenta poterit? Sieut enim de Domini nostri Nativitate Urbs ceteris civitatibus altius congratu- lari solita fuerat; sie modo commota, tristitiam sibi non modicam advenisse proelamabat. Expavit pariter hoe faetum ecelum et terra, et ad tantum facinus vindieandum corda praparantur omnium. Tune. impletum est quod dietum est per Prophetam : « Dies festi vestri convertentur in lamentationem et luetum, et gaudium vestrum in planetum » (Tob. n.) Et illud :« Plorans ploravit in noete, et laerymae ejus in maxillis ejus : non est qui eonsoletur eam ex omnibus caris ejus » (Thren. 1.) Tune sancta Eecle- sia Dei dicebat : « Quis dabit capiti meo aquam, et oculis meis fontem lacrymarum, et plorabo die ae nocte? » (Hier. 1x.) Et illud : Audite, obsecro, uni- versi populi, et videte dolorem meum. Tune, omnis maritus sumpsit lamentum; et qua sedebant in toro maritali, lugebant. Omnis itaque Clerus, Pa- store percusso, huc illucque disceurrebat, et euneta pene altaria exeuntes denudabant. Nihil alicubi, preter quod ante dietum fuerat, in ecelesiis divini Offieii illo die faetum fuit. Elementa tamen, ad tem- pus usque illud turbata, ne populum zelantem Do- mini zelum prapedirent pacata monstrabantur. Terra vero aquam pene cunctam, quam nimia in- undatione sustinuerat, absorbens, iterum quodam- modo sieeum ad hoe omnibus uleiscendum ostendit. "Tota itaque noete signis tubisque sonantibus, mili- tibusque omnes aditus lustrantibus, ne aliquo por- taretur extra Urbem ingenio, nullum usquam vesti- 61 PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 62 gium patuit: sane re dubia omnibusque ignoranti- A ad terram morientem palpitantemque prostravit, bus utrum vivus an mortuus. esset, populo eongre- gato in. Capitolio, referentibus quibusdam innotuit quod in quadam turri captus teneretur. Tune omnes gentes tulere voces ad sidera. 44. Verum, ubi primum dies terris est reddita, omnes inter se hortantes populi innumerabiles ad domum Antichristi venerunt. Incepta itaque pugna est: sed primo congressu pars hostilis fugam arri- puit, omnisque faetio in eadem se turri conclusit. Tune omni parte vallatae ignis appositus est, allatis- que machinis et arietibus, rumpitur murus, cuncta- que inibi conclusa fit Domini populo praeda. Nemo suum periculum vitabat, sed sui oblitus pro" posse pugnabat. Porro quidam vir, cum quadam nobili matrona, Patrem Gregorium secutus est, qui ei so- latium aliquantisper fuerunt. Vir namque ille, taedio detractionis, et algore hibernalis noctis afflictum, allatis calefecit pellibus, pedesque ejus in sinu suo composuit. Matrona vero ipsa, fomento medicami- nis sui, Patris nostri plagam, nimio sanguinis rosei profluvio tabidam, deplorando mulcebat; omnesque illos Dei inimieos, homicidas sacrilegos acclamabat, altera nimirum Maria effecta. Nam quemadmodum illa, flens sua delicta, Domini vestigia laerymando perfuderat : sic ista, omnium erimina perferens, la- erymis suis tantum Pastorem proluebat. Osculaba- tur illa pedes Domini Salvatoris, quo deinde lota caput ad usque perveniret : haec autem. Dei et Do- mini famuli. primo baptismate munda, postremo peetoris ardore adusta, caput pectusque deosculans lacrymis rigabat. O. memorabile pectus ! O devotis- sima femina laudabile jecur ! quantus tibi tune. ca- ritatis ardor inhzeserat ? cum ante oculos tuos zeterni Regis ministrum, iniquorum manibus male tracta- tum vulneratumque prospiceres; nec satand mini- stris ex ore pudico, sanctisque osculis quae pedibus manibusque et capiti tanti Patris feceras jam purga- to, convicia digna et maledictionis jaeula subtrahe- bas. Vere credibile. est, animam tuam te pro Patris vita ponere velle, et tormenta potius inexistimabilia percurrere, quam Dominum captum et tam male iractatum videre. Pugnabat manibus omnium gene- rosa virago, et immodie: mercedis omnium par- ticeps, quantum sibi accumulabat. 45. Verum, quanto istius animosa fides, tanto alterius mulieris linguosa perfidia. Nam sicut olim, Dominicae Passionis tempore, ancilla ostiaria Petrum terruerat; sit ista Vicarium ejus mordacibus 'oppro- briis eonturbabat : qua quidem illius traditoris soror fuerat, et idcirco tanto Patri maledicere non formi- dabat. Alter vero, ejusdem traditoris minister et se- quipeda, evaginatum gladium retinens, tanti viri caput ipso die se abscissurum, blasphemando asse- rebat. Cujus impietatis vindietam velocissimum Domini judieium non distulit. Nam lancea, a foris vibrata, guttur ejus dire vocis venam obtruncans, sicque ad tartarum misit. 46. 'Traditor autem, jam jamque videns capiendam esse turrim, et sibi periculum mortis imminere, coactus procidit ad pedes beatissimi Pap:e, dicens : Semper misericordiam, Pater, docuisti, docens per- fecisti ; errantesque convertens, conversos in fide solidasti, suscipe errantem, et ab iniquitatibus se convertentem ; conversum solida, ne me des- perationis profunditas absorbeat. Peccavi, erravi, tradidi, interfeci, sacrilegium — perpetravi. Matris Regis enim thalamum corrupi, violentisque ma- nibus (39). tugurium et parvum secretarium Dei Filii violavi. Te Patrem, et meum Dominum, ut parricida, perjuriis, sacrilegiis, manibus pollutis ex illius gremio attraxi. Suscipe, libera, tuere, miseri- cordiam fer ; da remedium, consilium, suffragium : injunge poenam, pone prenitentiam carceris, exilium, patrie diffugium ; et Dei judicio in me justissime commotum, ex more, placa populum. Tuis me pol- lutum sanctis suscipe manibus : et hujus diei mihi poenitenti concede spatium. Furcas mihi jure paratas corde conspicio, dignam poenam intueor; et idcirco corpore prostrato, corde demisso me potentia tuae trado. Tunc Papa clementissimus, pio ut erat pe- ctore, tanta supplicantem adorsus est : Video te felle amaritudinis obligatum, et tuze mentis oculos tene- broso squalore contectos; qui lumen vere lucis, nobis tanto tempore laborantibus, cognoscere ne- C quiverunt. Tu ipse nosti quantis religiosis viris te commonuerim, quantisque per memetipsum patien- tissimis admonitionibus sollieitaverim, quibus non solum non aequievisti, verum etiam in deteriora prorupisti : sed tamen 2dhuc janua tibi vitze patet, tantum ut eonvertaris corde. Qui mox ad terram corruens, verum. se reum miserumque confessus est, promittens omnia sibi injuneta incunctanter perficere. Tandem vir mitissimus, solita sibi pietate commotus, respondit: Quid mihi ex ipsa injuria irrogasti, paterne indulgeo. Quod autem in Deum et Matrem ejus, Apostolosque seu omnem -Ecelesiam contraxisti, luendum fore pronuntio : ita ut primo Hierosolymam tendas ; et postmodum, si vivus inde reversus fueris, nostris te manibus et consilio re- presentes, ut sic saltem modo aliquo gratiam tibi conciliare omnipotentis Dei valeas. Et quemadmo- dum eunetis filiis Eecleside, subversionis hactenus exemplar fuisti, ita de cetero conversionis fias. Haec itaque cuneta, prout jussum est, ut videbatur, ex- plere libentissime spopondit : et sic, diei illius libe- rationem promeruit. 47. Tandem Papa pius ad fenestram ereetus, turbz furenti expansis manibus, ut eomponeretur, et aliquanti majorum turrim aecenderent, innuit. Nonnulli vero, putantes quod eos ad opus quod ineceperant, hortaretur, fortissimo impe- tu turrim scandunt. Et sie foras adductus est, (39) Presepe Domini, a quo S. Gregorius abstraetus fuerat, intelligitur. .. 63 S. GREGORIUS VII PAPA. 64 turbis omnibus flentibus prae gaudio, et prae pietate A suae. salutis periculum, Patrem communem repre- elamantibus; cernebatur enim totus cruoris magni- tudine respersus; et ideo nimio horrore perculsi voces ad sidera proferebant. Facta igitur victoria omnes una cum papa Gregorio ad Dei Genitricis ecclesiam, de qua nocte ipsa abstractus fuerat, gau- dio non modico repleti conveniunt. Tune Pater communis Missam, quam nocte, ministris diaboli przpedientibus, finire non potuerat, hora ipsa com- plevit; et cum tanta victoria revertentibus bene- dictionis Dominicze gratiam dedit. 48. Deinde, cibis summo tenus degustatis, rursum conveniunt, adhue plenius perscrutari omnes, qui inimieo Dei se conjunxerant. Inventis autem illis, omnia bona ipsorum perdunt et exterminio tradunt, nihil omnino linquentes przter personas, quc fugae presidium ceperant. Verum dum apud prafatam ecclesiam populus pro Pastoris liberatione grates Deo redderet, iniquus ille Judas fugam cum uxore, filiis et fratribus arripuit, et, sie dimissis rebus suis, nudus evasit. Quidquid vero sui juris olim esse poterat, populus postea adveniens distraxit; turribus ae domibus subversis, prediis vero fisci titulo soeiatis. Perditionis vero filius et Antichristi minister, ante mundi eonsttutionem damnatus, post suam evasionem, quidquid promiserat non solum minime persolvit ; sed etiam quibusdam sui similibus profanis associatus, consilia malignitatis eontra liberatorem suum dare, quoad vixit, non abhorruit. CAPUT VI. Henrici IV identidem ad vomitum redeuntis perver- sitas contra jura Ecclesie , 49. His itaque premissis, ad ea quze cum Rege Henrico peracta sunt, veniamus; et innocentiam Gregorii Papze ostendendo, mala, quae pro bonis re- ceperat, tam presentibus quam etiam subsecuturis, prout possumus, indicemus. Nonnullos enim fore credimus qui, partim rei gestze, partim auctorita- tum SS. Patrum ac Decretalium ignorantia, contra (40) Geraldus, seu Gerardus, Ratisponensis, ex majori Priore Cluniacensi Episcopus Ostiensis factus an. 1072 Ciaconio dicitur octavo ioco Cardinalis creatus. Hie anno 1074 ad Henricum IV Legatus est missus. Extant ad eum S. Gregorii epistola 6. et 16. libri primi. (41) Hubertus, infra. Humbertus, Episcopus Pra- nestinus, eum dicto Geraldo creatus Cardinalis, et ad Henricum 1V missus. (42) B. Petrus Igneus, Monachus Vallumbrosanus, S. Joannis Gualberti alumnus, a S. Gregorio anno 1074. Cardinalis Albanensis creatus, sancte obiit die 8. Januarii : quod autem hic dicitur contigit tempore Alexandri II. in eausa Petri Simoniaci Epi- scopi Florentini, et legitur etiam in vita S. Joannis Gualberti. (43) De Udone infra agitur : De Hermanno supra acetum. S. Alímanni Vita danda est 8. Augusti. Ad hune vero est epistola 10. libri 9. (44) Adelbero eum S. Altmanno constantissime schismaticis restitit, et sdepius est in exilium pulsus, atque anno 1090. mortuus in Lambacensi ecenobio, a parentibus condito. - e G D hendere, infamare, et, quod omnino inspeetante Deo malum est inexistimabile, maledictiones ingeminare nequaquam timeant. Qui si forte, divina inspiratione commoti, magis amore cognoscendz veritatis quam superbas procacitatis instinctu: hoe agerent; ve- ridieis et approbatis religiosisque viris interrogatis crederent. Habent enim religione pollentes Episco- pos infinitos, et, ut e multis paueos enuntiemus Ge- raldum Ostiensem (40), qui, ob vitae meritum ab Apo- stolica Sede |Gallieanis ex partibus assumptus, septi- mum inter Cardinales Episcopos thronum prome- ruit, qui ad ejusdem Regis causam investigandam ab Apostolica Sede est transmissus, et ad confir- mandum suo prolatum ore testimonium, plurimos est labores, pericula, vineula, earceresque ipsa pro veritate expertus. Habent Prenestinum (41), qui ad eumdem sufferendum laborem ab Urbe Roma missus est. Habetur insuper et Petrus Albanensis (42;, qui ad confirmandum contra Simoniaeos veritatis testi- monium; immanem rogum pertransiens nudis plan- tis, sieut in Registro Domini Alexandri II. Papa scriptum reperitur, illesus exivit. Habentur etiam complures ex ultramontanis partibus, Udo Treviren- sis (43), et Hermannus Metensis, Altmanus Patta- viensis vel Lauriacensis, Adelbero Wirzeburgen- sis (44), Hugo Diensis (45), in eujus electione tantum lumen fertur ecelitus descendisse, ut diem vinceret, et corda omnium qui aderant, advenisse Spiritum sanetum, nonjdubitarent. Ad satisfaciendum etiam incredulis ceterorum ordinum viri conveniantur; abbas videlicet Cluniacensis (46), ejusdem Regis . Pater in baptismate; et Berinhardus Massilien- sis (47), qui, ob instantissimum fidei calorem, bis confessor factus, propter Dominum exilia compe- desque est perpessus, Rapoto (48), qui nimirum, propter sanguinis nobilitatem et morum honestatem, in regem a populo expetitus asseritur : Adelber- tus et Odalscalchus (49); quibus tam a Rege quam etiam a papa, res commissa fuerat. (45) Hugonis, Diensis in Delphinatu Episcop., Acta et legationes per Gallias, a S. Gregorio illi commissas, describit per 8. paginas Joannes Colum- bus in Episcopis Diensibus. Ad eumdem extant epi- stolae S. Gregorii septem. (46) Is est S. Hugo Abbas, cajus Acta dedimus 29. Aprilis : et supra de eo agitur num. 12, 13 et 14. Extant quinque S. Gregorii ad illum epistolae. (47) Bernhardus Abbas S. Victoris Massilic, crea- tus an. 1066. defunctus an. 1080. a S. Gregorio cum. Bernardo Patavino legatus ad Principes Impe- rii, et in Hispaniam propter dissidium Berengarii Comitis Barcinonensis. Extant epistolae illius ad istum, et ad monachos Massilienses de eo in quarum altera lib. 6. epist. 15. illos hortatur ut absentiam sui Abbatis zequo ferant animo ; in altera lib. 7. ep. 8. dolet de obitu ejusdem Abbatis. (48) Rapoto videtur esse Comes Palatinus, cujus obitum refert Urspergensis ad an. 1099. (49) Adelbertus swe Alberius Comes,.ad quem ejusque uxorem extat epistola 11. lib. 2. et huic similis Comes Imperii videtur fuisse Odalscalcus. De his tribus agit epistola 10. lib. 3. sub finem. 65 PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORIT. | 66 50. Et, ut nullus sexus pertranseat, veniamus A num exspectavit, quo Romanam Ecclesiam, ut ce- etiam ad honestas, et tam religione quam etiam secularium rerum potentatibus locupletes mulieres, Reginam videlicet Agnetem, ejusdem iniquissimi Regis matrem, et vere Reginam ; qua , regali diade- mate dimisso, seculum istud deserens, Dei ejusque Matris Apostolorumque ejus Petri et Pauli vestigiis inremissibiliter adhaesit; Beatricem insuper, ejusque nobilissimam prolem Mathildem ; qua, licet mun- dana eura Ducum officium, Italiam gubernando, gesserunt (ut Debbora "nimirum effectze, quz judi- eans Israel, Jabin cum suis omnibus in torrentem Cison dispersit) iniquos multoties confusibiles con- triverunt : quze quidem inter Dominum Papam et Regem mediatriees fuerunt, et regni statum com- ponere et confirmare desideranti desiderio cupie- bant. Horum omnium aliorumque probabilium totius conditionis testimoniis non acquiescere, nihil est aliud quam Dei iram promereri, perpetuzque dam- nationis sübire sententiam. His itaque ad tanti Patris innocentiam ostendendam commemoratis , ilius Regis fraudes, machinationes, et interdum etiam in S. Petrum contumelias, nostre schedula eonjungentes , ne in erroris tenebrosi ignorantia scire volentes jacere permittamus, pro viribus coepta sequamur. 51. Tertio igitur Henrico mortuo (50), quartus ille Henricus Rex, permittente Romano Pontifice Victore, qui tunc morienti praesens erat , hereditario jure, nimirum puer, successit. Sed (Salomone at- testante, et dicente : Vae tibi terra, cujus Rex puer est, et eujus principes mane comedunt!) ad destru- ctionem sui et totius regni, quidquid usquam sceleris esse potest patravit. Caco corde petulans Patrem non timuit, sed reddentibus eunetis testimonium pueritiee imperfeetzeque :etati, lasciviam ejus Romani Pontifices supportarunt; existimantes illum virile scandere tempus, quo corrigi posset per se; non attendentes quod scriptum est : Qui parcit virga, odit filium suum. Nutritur namque vitium : et dum ramus tener non mundatur aut evellitur, in matu- ritatem veniens , manu vix aut ferro przciditur. Sic nimirum ille, majorum ascendens currum , omnem Ecclesiam superbienti ealeaneo supponere, calcan- damque prabere, vilem ut ancillam, pro viribus D conabatur. Quod scelus Romana Ecclesia non fe- rens, qua caput totius Religionis et magistra. est ; et eui eunctos seculi potentes prc ceteris corrigere, vacillantesque consolidare proprium est, ipso Domino praeipiente Apostolo Petro : Et tu aliquando con- versus, confirma fratres tuos; litteris eum conve- nire, et commonefacere et praedicare coepit. Cujus collum Christi jugum ferre nescium, libertatis suce arbitrio induratum, hac illacque avertendo diffugit ; novo peetore nova versans consilia, tempus opportu- (50) Die 5. Octobris anno 1056. Borfeldie prope Herciniam silvam. (51) Potissimum lib. 2. ep. 30, et 31 ; lib. 3. ep. 3, 7 et 10. teras, sibi subjicere posset : ad quod postea, ut reipsa patuit, annisu quo valuit erectus est. Nam mortuo Nieolao If Papa, subintroductoque sancta memoria Alexandro, vesania suze mentis arreptus, haeretieum Cadaloum, Parmensem male nominatum Episcopum, data per manum suam investitura, in Papam erigere non formidavit. Verum, cedentibus omnibus, controversus Deo, quod deliberaverat, nequaquam ad effectum perducere potuit. Quo tem- pore quantis sit paternis litteris commonitus, ejus- dem Patris Alexandri libri (51) testantur. 52. Cui Pater Gregorius, postquam Domini volun- tate, fugiens et renitens, succedere coactus est, ut decebat, paterna illum visitavit commonitione ; orans et postulans ut pro amore omnium Regis, etiam pro sui status salute, pro animae suz reme- dio, ab aetis, quibus oportebat tantum sanctae Eecle- size filium et membrum abstinere, pedem retraheret ; agnosceretque Regem Regum super se inspeetorem, qui, cordium consilia et tenebrarum abscendita co- gnoscens, unicuique secundum opera sua reddit; rogans etiam ut consiliarios pessimos, qui magis sua quam eum diligebant , dimitteret : quoniam ta- lium consiliis consentire, nihil aliud esse quam mortem acquirere , regnumque subvertere, et in fa- bulam eunetis gentibus fieri velle, significabat. Ad hoc Rex ipse parumper commotus litteras supplices (52), et magis (ut postea claruit) subdolas, emen- (; dationem promittentes , misit. Allatis itaque litteris, tota Ecclesia letata est; sperans Sacerdotium et Regnum, Dei gratia coadunandum , ad purgandum, omne quod in ipsa sparsim incumbebat sordidum. Tune eommuni consilio definitum est ut pro tanta causa, tamque Deo digna ratione, Agnes mater ejus Augusta, una cum venerabilibus Episcopis , Ostiensi videlicet et Przenestino, a latere Domini Papa missis, (53) Regem eum Apostolicis litteris adiret, ut, tanta promissione percognita, certum finem malz rei hacte- nus commisse imponere vellet. Quam Rex ipse cum memoratis Apostolicis nuntiis honorifice susce- pit : reversusque ad cor, ut justum fuit, in omnibus Deo et S. Petro satisfecit. Quidquid etiam Legati sibi superposuerunt, humillima mente portare pro- misit in manibus eorum, de cetero se custodire, omnesque Simoniacos malosque consiliarios et ex- communicatos a se procul repellere, et Dei Eccle- siam, secundum Canonicam institutionem, per con- silium Papa ordinandam componendamque dimit- tere. Hisaliisque causis determinatis, ad Apostolicum reversi sunt. 53. Rex quoque reversus est ad eadem volutabra quibus involvi eonsuerat; credens nimirum magis su: blandienti voluntati malisque consiliariis , quam sana religioni. Ad quod corrigendum mater ejus (52) Extant ha littere apud Baronium an. 1073. num. 49. (53) Lambertus Scaínaburg. asserit Regem , cele- brata in Bamberga Paschali solemnitate Nuremberg 67 5 S. GREGORIUS VII PAPA. 68 Augusta iterum a Sede Romana missa est : eum quo A quam infandz permistionis lolium protulit. Monuit tempore aliquo conversata, sanctz Matris Ecclesice erga illum affectum omnem aperuit. Ille vero jactum verbi semen cordis agro recepit; sed, secundum Evangelicam parabolam, dum mater serit , aliud ce- cidit secus viam, quod tam humanis gressibus con- euleatum, quam a volucribus est raptum ; aliud vero inter spinas, et ab exortis suffoeatum, fructum ferre non valuit ; aliud vero super lapidei cordis duritiam jactum, adustum solis ardore, radices habere non potuit. Per humanos quidem gressus, malorum hominum, quibus utebatur, consilia ; per volucres vero, immundorum spirituum suggestiones ; per spi- nàs vero, divitias regiasque voluptates, per petram vero, duritiam cordis significari, intelligere quilibet sensatus poterit. Moram autem faciente Regina , suas iterum litteras Papa misit , ut instaret verbo et liberationi filii ; ipsumque rogavit ut, quemadmodum in litteris sibi olim missis (54) continebatur, Lega- torumque in manibus promissio et fides data osten- derat, sie se custodiret; et maxime a Simoniaca heresi, qua insudabat, spiritum suum cohiberet ; excommunieatos consiliarios, quos pro salute sua regnique statu Apostolica Sedes et Synodus juste damnaverat, proeul abjiceret, ne in eamdem male- dietionem incideret. Regina Romam revertens , fi- lium. ad. Dei justitiam et honorem inclinatum fore asseruit : cui non multo post vacillanti blandientes et idonez litterde bis missae sunt (55). 54. Illo quidem tempore Saxones, quoniam vide- bant ab eo se nimium crudeliter traetari, unanimiter conspiraverunt ut pro Rege illum amplius non haberent. Tunc coactus supplices ad Apostolicum litteras direxit, orans ut suis orationibus commen- datum susciperet quatenus eum de tam horrendo pa- vendoque judicio jam imminenti, suis meritis excelsi Regis dextra eriperet; iterum iterumque promittens nil unquam amplius de ecclesiis Dei facere quod saneti Canones reprehendere possent. Cujus precibus motus Papa eisdem Saxonibus litteras et nuntios misit: et circa ejusdem Regis radices fodiens, prc- dicationis suz& cophinos misit, exspectans scilicet ut grossos ex fieu colligere posset, Sed, unde sumere humoris boni plenitudinem debuit, inde post mar- cidus aruit : et exspectata vitis ad pingues botros ferendum, labruscas viles et exiles portavit; et seges foliis pulehrioribus ornata, messis tempore nil aliud perrewisse obviam Legatis Apotolice Sedis, et duobus hie indicatis adduntur Episcopus Curiensis et Episco- pus Cumensis. (54) Est ea epistola 85. lib. 1. (55) Sunt ez 30. et 31. lib. 1. (56) Monachus Herfeldensis, in Chronico historico Germania, late hoc bellum describit, a. pag. 774. tomo I. Seriptorum illustrium Germanie excuso Basilee anno 1574. Item Bruno monachus de Bello Saxonico, tomo I. Scriptorum Germaniearum Rerum per Freherum edito. (57) S. Gregorius, epistola í5lib. f. ad omnes Christi fideles in Lombardia , nuntiat se excommu- nicasse Gotefredum, quod Simoniace Ecclesiam Me- equidem Regem, interim se ab armis suspenderet, donec e Saxonum partibus nuntios haberet : Rex vero, non acquiescens litteris et commonitionibus Patris, terras Saxonia intravit; ubi ex utraque parte, hominum peccatis exigentibus, multus hu- manus sanguis effusus est. Regis tamen in mani- bus, justo Dei judicio, victoria data (56), pro. qua, sub manibus. Domini humiliari. debuit, tanquam ignitus et spiritu elationis inflatus, contra ipsum intumuit. Nam euneta quz pridem per Matrem, per Episcopos, per Clericos, per communes nuntios et privatos antea promiserat : postmodum, quia se- curus, in irritum duxit. Siquidem Ecclesias, quas in manibus Domini Papae corrigendas sub juramento posuerat, non solum non dimisit; verum etiam, contra decretales Patrum institutiones , quibusdam adulteris et Simoniacis sub investitura contradidit. Inter quos etiam Gotefridum (57) , propter Ecclesiae Mediolanensis invasionem exeommunieatum , ejus- dem invasionis adulterio investivit; Altono (58) eum Papa morante, quem archiepiscopum melior pars cleri, et populi suum Dominum elegerant. Dedit etiam Firmanam, et Spoletanam (59)..... CAPUT VII. Synodus Rome a Gregorio celebrata contra Henri- ciamum. conventiculum Moguntie actum. 55. His autem ad Apostolicam Sedem perlatis, Papa (; Gregorius non modicum conturbatus est. Coepit interea. agitari multis sollicitudinibus : quoniam euncta qua ad pacem provenire speraverat, verti in contraria perspiciebat. Tandem causas aliquas, sibi per quosdam Legatos secrete missas quibusdam personis honestisque viris patefecit; ut perpende- rent quid super his statuendum foret. Tantis itaque promissionibus, imo simulationibus inspectis, omnes mirari eceperunt. Verum, ne Romana Sedes vide- retur aliquid injuste seu przeipitanter agere, defini- tum est ut eidem Regi aeriores litterae seriberentur, in quibus plene cognosceret nullo timore amoreve justitiam dimittere posse Romanum Pastorem. Seripsit autem ad Beatricem ejusque filiam Mathil- dem, quz tune temporis Italiam totam prae ceeteris ubernabant, ad eumdem regem, ad invasorem D , . Mediolanensem, ad Suffraganeos omnes. 56. Tune Rex, gravi mcerore et timore correptus, diolanensem oceupaverit. (58) Altonus, UgAello Atho, Clerieus Ambresiani Collegii, electus 1076, de quo et perturbatione Ec- clesia Mediolanensis legi potest Ughellus in Archi- episc. Mediolan. eol. 156. . (59) S. Gregorius epist. 15. lib. 3. ad Henricum Regem : Contra statuta, inquit, A4postolice Sedis tra- didisti Firinanam et Spoletanam Ecclesiam... quibus- dum personis nobis etiam ignotis. Firmanam Sedem accepit Grifforanus, Spoletanam quidam ma/ione Teutonus, quos ambos S. Gregorius excommunicavit et de Sede deposuit. Consule Ughellum in dictis Episcopis, tomo I. et II. Italia saerae. - 69 PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 70 hac illaceque mente furibunda transeurrens, omnes A est ut faeto anathemati subscriberent. Congregatis suos nequam consiliarios advocavit : deductis in medium nonnullis seductoribus ante perversa mentis oeulos, qui plura, quibus humana mens falli solet, proposuerunt; regni honorem a Patre dimissum, liberum arbitrium, opes infinitas, militum abundan- tiam et fortitudinem , Episcopos, Duces , Tyrannos, et sub fidelitate Principes constrietos , superborum etiam colla suo jugo contrita, questum insuper Ecclesiarum suis manibus traditarum , et multa alia quz, ut diximus , secularium mentes illiciunt : inter quos (60) Moguntinus fuit Archiepiscopus, et reli- qui qui sub ipso degebant Suffraganei. Faeta vero tali conventione, statuerunt ut Imperialis constitutio eunctos in suo regno manentes Episcopos, cursori- bus ubique missis, ante suam presentiam juberet assistere (61); et, coadunatis omnibus anathemati quod Moguntinus heretieus contra B. Petri Vica- rium, imo in Dominum et Apostolum ejus compo- neret, subseriberent. Quod si forte motus aliqua reverentia quis eorum se subtrahere vellet, rebus omnibus et dignitate privatus, ut Regalis majestatis obnoxius, capitalem subiret sententiam. Interea, Legatis undique missis (62), ab Urbe quidam Hugo, olim. Cardinalis , tune autem inter Episcopos hzre- ticos preecipuum caput (qui jam tertio ab Apostolica Sede damnatus fuerat, quia quosdam Simoniacos - reconciliare prcsumpserat), fictitiis suis. litteris .Archiepiscoporum et Episcoporum personas re- prasentans, advenit; laudans omnia qua. super Dominum Papam composuerant; projects in me- dium aliis epistolis sub omnium Cardinalium Sena- tusque ae populi nomine titulatis, quibus significa- bantur quadam |proelamationes ad presentiam regiam delate; ubi etiam continebantur postulatio novi Pontificis, et abjectio legitimi Pastoris, subin- tulit. etiam multas inimicitias, quas patiebatur a Nortmannis a cireumjacentibus Comitibus ab ipsis etiam traditoribus .in Urbe manentibus. Quibus visis Rex non modice lzetatus, ad opus componendum fomentum desideratum | accepit. Adductis itaque in medium diabolieis Pontificibus , anathema super Dominum Papam, imo super seipsos protulerunt. (63) Missis etiam in Longobardiam et Marchiam a latere Regis tam nuntiis quam apieibus, . visum (60) Uf feria secunda secunda hebdomadz in. Qua- dragesima ad. Synodum Roma occurreret, de crimi- nibus qua& objicerentur eausam dicturus, alioquin Sciret, absque omni procrastinatione, eodem die de cor- pore, Ecclesie sancte Anpostolico anathemate abscin- dendum esse. Ita Lambertus ad an. 1076 , econtra Pseudo-synodus Wormatiensis, de qua mox , indicta fuit in Dominieam Septuagesima. 7 (61) Hie est Sigefridus, qui praefuit Ecclesiae Mo- guntinze ab anno 1059. ad 1084. Ejus res gestas la- tissime deducit Serarius lib. 5. Rerum Moguntiaca- rum, a pag. 742 ad pag. 788. Infra nomen expri- mitur, quando transivit ad partes Rudolphi Regis. (62) Hugo cognomento Blancus, inquit. Lamber- bertus, qui similia habet : et Domnizo in Vita Ma- thildis lib. r, sic canit : Huc Hugo tunc falsus venit, qui dicitur Albas ; C ergo omnibus Papi; ex praecepto Regis, et magis ex propria malevolentia et odio, ut res patuit, ana- themati subscripserunt. Nam ad ostendendum malae voluntatis eumulum, positis sacrosanctis Evangeliis, juramento firmaverunt nullo modo se deinceps Gregorium pro Papa habituros, vel obedientiam exhibituros, missisque nuntiis, idem ut alii facerent effecerunt. 57. Seripsit autem idem Rex Romam litteras , omni injuria inhonestas , falsitateque repletas, prae- cipiens Domino Papa ut de Sede surgeret Ecclesiam- que dimitteret : vocans eum perjurum, invasorem, et Regic dignitatis diminutorem, maxime Simoniacis Longobardie elaborantibus. Statuerunt etiam ut non ante littere. darentur et verba, quam Synodus qua congregata in Romana fuerat Ecclesia plenius hoc audire posset, quod etiam factum est. Nam et Papa Synodum faciente, quidam Parmensis Clericus, Domini Apostolici ad injuriam, cum eisdem litteris praesentare se non abhorruit ; et easdem blasphemias in facie totius Eeclesie& et conventus proferre non formidavit. Per idem tempus prodigium, ad illius iniquitatis indicium et confirmationem future rei, in Urbe juxta B. Petri Ecclesiam ortum est, quod omnium corda nimium in stuporem converterat : nemo enim aliquam significationem super ipsum dare et proferre digne convenienterque poterat. Siquidem gallina ovum mirifico ecelatum opere pepe- rit (64), in quo duo mira insignita fuerant : serpentis scilicet et seuti similitudo, nimio horrore tenebrosa. Serpens vero qui in triplicem ex eodem ovi cortice se sinuationem erexerat, vertice se sursum erigere velle ad summitatem ovi eonabatur : caudam vero in partem tenebrarum illius extenderat. Sed dum ad ovi dignitatem tenderet, quodam ictu repercussus , ventre tenus caput reflexerat. Scupea vero ejus (65) non depicta, sed extra corticis ordinem posita, manu. deprehendi, et tractari, velut alia materialis res, poterat. Considerantibus autem omnibus et mirantibus Episcopis ceterisque qui in Synodo con- sederant, nuntius ille Antichristi advenit. 58. Postquam vero, finito Hymno, facturus ser- mones exhortationis omnibus, Papa consederat; ille praeeursor Antichristi, non tribuens honorem Offert hic multis Roman: Presbyter Urbis ; Ter damnatus erat, pretio quia restituebat Emptores Christi templorum, junctus et ipsis Adversus Papam, fingens mala, lcetificabat Corda malignorum, Regis simul et sociorum. (63) Idem Domnizo ita prosequitur : Audax Antistes Moguntinus nimis ille, Non Christum timuit, Papam quando maledixit, Cuncti subscribunt : magis ipsi se maledicunt. (64) Idem Domnizo insinuat ovum quas? sculptum fuisse. Dum hac imprimuntur, audimus ejus figu- ram exstare, quam si acceperimus, Lector inveniet post tomum VII, in Appendicibus. Ita ego, ete. Vide pag. 1144, col. r. (65) Per Scupeos intelligit Gretserus pellem squam- mosam : Germanis enim Schuppen squammze dicun- tur. 4 S. GREGORIUS VII PAPA. 72 Deo, magisque diligens terrenum quam coeleste im- A cens. « Qui vult venire post me, abneget semetip- perium, sic eumdem Papam alloquitur : « Dominus meus Rex, et Episcopi omnes Ultramontani et Italici, praecipiendo mandant ut invasam Sedem B. Petri et Romanam Ecclesiam amodo dimittas. Non est enim dignum sine precepto illorum et Imperiali dono tantum honorem scandere. » Et conversus, Clero Ro- mano dixit : « Vobis dieitur, Fratres, ut ad futuram Pentecostes solemnitatem Regio conspectui vos representetis, suscepturi de manibus Regis Papam et Patrem : quia hic non Papa, sed lupus esse di- gnoscitur rapax. » Ad cujus verba mox (66) Joannes Portuensis Episcopus, morum honestate et religione vir praeclarus, facto impetu surgens, immensa voce clamavit : « Capiatur. » Tune Praefectus, facto impetu cum judicibus, militibus, et Romanis nobilibus, tantum impostorem, evaginatis in ipsa Ecclesia Salvatoris gladiis, ante Domini Papz presentiam interimere voluit : et fecisset, nisi pius Pater toto corpore se super eum projecisset, omnibus de ejus morte clamantibus. 59. Tandem, vix impetrato silentio, Dominus Papa dixit : « Nolite, filii, Ecclesie sancte Do- mini Dei nostri quietem in seditionem aliquam commovere. Oportet enim instare. tempora , secun- dum divinarum Seripturarum seriem (II Tim. II), perieulosa : in quibus homines se ipsos amantes, eupidos, superbos, elatos, parentibus inobedientes, esse necesse est: ut, patientia filio- rum Dei, exhibitio fidei nostrae multo pretiosior sit auro quod per ignem probatur. Clamat nobis divinus sermo dicens : « Necesse est, ut veniant scandala : « ve autem homini illi, per quem scandalum venit « (Maíh. xvii). » Et iterum, ad ostendendum nostrze qualitatis modum, qualiter ad inimicos nostros con- versari debeamus, subjunetum est : « Ecce, ego mitto « VOS sicut agnos inter lupos. Estote ergo prudentes « Sieut serpentes, et simplices sicut columba (Luc. « et Matth. x).» Nunc vero, licet Antichristi precursor in Ecclesiam surrexit, nos tamen, multis a tempori- bus tam a Domino quam a sanctis Patribus edocti , sic gemina scientie munere gressus incedamus per pristinos, ut, quemadmodum pii Patres , serpentis, prudentiam simplicitati columba jungentes , haere- tieos serpentina utentes astutia fugaverunt (67); ita et nos mansuetudinem felle carentis alitis tenea- mus, et prudentiam serpentis non relinquamus. Utramque enim mente gestare non est vitium , sed dignz discretionis areanum. Non enim aliquem odio prosequi debemus, sed, imprudentia fatuit ateve legem Domini volentes infringere, subportare. Ecce enim acceptabile tempus adest; ecce iterum Dominus spiritualiter inter homines ambulat, clamans, et di- (66) Joannes alteri Joanni successit cirea annum 1066, et S. Gregorio fidelissime adhaesit, ut nee Im- peratoris minde potentiaque illum avertere potue- rint. Laudatur a Petro Ostiensi lib. 4. Chronici Ca- sinensis cap. 2. et aliis. (67) Hune locum de serpentina prudentia et co- « sum, (Matth. xv1) et reliqua. » 60 « Ad viam ergo vitae nos Dominum vocantem sequi oportet, si hereditatis aeternze fructum desideramus carpere. « Permultas tribulationes, » ut Doctornoster docuit, « oportet nosintrareinregnum Dei (Acf.X1V). » Satis est quod huc usque in pace viximus Ecclesia : nune vero diu aridam messera Sanctorum iterum sanguine convenit irrorari, ut fruetus illius, longo tempore tabidus senio, recenti rore perfusus, in pristinum redeat decoris aspectum. Videmus pu- gnam diaboli in apertum prosilire campum , haete- nus fuscis squalloribus adopertam : ideo nunc tiro- nes Christi, doctas manus ad prelia gestantes, con- venit obviare : quatenus Christi fides, quae, eodem infieiente diabolo, toto pene terrarum orbe dispersa relietaque cernitur, cuncta, Domino Deo per nos pugnante, instauretur. Ad detrimentum nempe no- strae salutis. seculares quotidie propugnare. eon- spicimus, qui nihil aliud quam gehennam aequi- runt : sic nos, quibus vivere Christus esse debet, et ejus etiam amore mori lucrum; quibus in retribu- tione, post istam miseram et imaginariam vitam , felicitas praeparatur cterna; a Dei legibus et fide nostra orthodoxa, pedem, hosti cedendo, non retra- hamus. Commoveat nos saltem vox Dominiea, quae dieit : « Qui me erubuerit et sermones meos, hune « Filius hominis erubescet, cum venerit in majestate « Sua, et Patris, et sanctorum Angelorum (Luc. 1X). » 'Terribile nobis videri debet, si temporeillo, a tanto tri- bunali sententiam nostris negligentiisdirze verecundiae capiamus ; quorum laboribus Judex omnium alios re* munerare vult (I Num. vir). Ideo enim. domus suae speculatores nos zterna Sapientia esse voluit, ut ipse postmodum venturus inhabitator mundam do- mum nostro studio habere possit. Ad quod scilicet opus egregium instare Domini Sacerdotes hortantur, cum in maturo tempore legibus Domini, senescen- tes post quinquagesimum annum, eustodes vasorum Domini pracipiuntur fieri. Vasa quippe, ut B. Gre- gorius ait, nostra sunt corda, quibus ferimus eun- cta qua cogitamus. Corda etiam Dei vivi templum esse, sacra testantur eloquia (I Cor. 111) : qua qui- dem tanto mundari convenit diligentius et ornari, quanto illorum inhabitatorem czeteris mundiorem esse dignoscimus. Scriptum quippe est : « Mundus « habitator mundam quarit domum (I Cor. Xv). » Etiterum : « Evigilate justi, et nolite peccare. (Ibid.) » Et iterum : « Ecce sto ad ostium, et pulso. Si quis « audierit vocem meam, et aperuerit mihi, intrabo ad « illum,etcoenabocum illo, etipse mecum (Apoc.1r1).» Videmus jam, Fratres, si corda nostra exigere co- nemur intente, Auctorem nostrum pulsare, nosque lumbina simplicitate, mutilum in mss. et, etiam eum editoris Bollandiani supplemento , intricatissi- mum, nos hae illius conjectura innixi, textum au- tem ad Matthaei (x, 16) verba fidelius affingentes, ita restituimus (EniT. PATROL.) 73 PROLEGOMENA. — ACTA 8S. GREGORII. 74 commonefacere, ut aperiamus illi, et. elaudamus A commonuistis, nunc vero cauteriatam conseientiam ostium diabolo; et ejus satellitibus et complicibus pro viribus resistamus, in promptu habentes ulci- sci, secundum Apostolum (II Cor. x), omnem in- obedientiam. Neque timendum est , etiamsi praevalere possint adversum nos : quoniam ideo illis potestas a justo traditur Judice, ut fiant nostrz probationis caminus, cito iu cinerem et favillas consumendus, nosque vasa explorata perpetuo in Domini ministe- rium assumenda. Speramus sane, nec dubitamus, quod nulla tribulatio, persecutio, gladiusve, vincu- la, carceres, exsilia, instantia, futura, poterunt nos separare a earitate, quae est in Christo Jesu, et sanctis ejus legibus. Melius est enim mori pro legi- bus Domini, quam eorumdem persuasoribus et de- structoribus terga vertendo Ecclesiae (jura prodere): b quoniam non obviare talibus, Christi planissime est fidem negare. 61. Videmus prz oculis et manibus signum anti- qui serpentis; quod omnipotens Deus ideo vobis ostendit, ut cautos sollicitos que redderet, et quid su- per filium superbie, extollentem se adversus hane sanetiam |Eeclesiam Catholicam facere debeamus I d Saneta quippe Seriptura, Fidem, san- ct:eque Eeelesic figuram ovi nomine designat; in qua quidem melos eum bonis permistos esse usque ad mundi terminum nullus fidelium dubitat. Sed licet fraudibus deceptionibusque aliquandiu se oc- eulere studeant, non semper latere, Domino reve- lante, possunt; ut, cum in apertum venientes emi- carint, eunctis appareat fraus quz latebat, et in co- gnitos saneta Dei Ecclesia ultionis gladium exerat. Rex iste, cujus figuram Deus mihi demonstrari et . eognosci per serpentis similitudinem voluit, hacte- nus timens, suis subdolis verbis et nuntiis, velut in tenebrosc noctis caligine latuit : qui modo foras saliens, quod corde gestabat, ostendit sufficienter ad condemnationem quam passim per Dei Eeclesias commiserat. Nune vero, ut cernitis, eaput ad fidei nostrae fundamentum erigere cceperat, sicut scri- ptum est: Posuerunt in eclum os suum, et lingua eorum transivit in terra. De quo Joannes Apostolus dicit : « Et datum est ei os loquens magna, et blas- phemias (Apoc. x1it1). » Et illud : « Et eauda ejus (draconis) tertiam partem stellarum traxit (Apoc. ]) 18). » Non attendit miser quid Veritas ipsa. dixit Magistro nostro et Principi Ecclesi: ;: « Super hane, inquit, petram zedificabo Ecclesiam meam: et portae inferi non pravalebunt adversus eam (Math. Xvr, xvni). » Nunc igitur, Fratres, convenit gladium ul- tionis exerere, et inimieum Dei et Ecclesic alligan- do percutere, ut percussum caput, quod ad Fidei fundamentum et omnium Ecclesiarum ereetum esse dignoscitur, corruat : ut, quemadmodum in primo superbia suc timpore ei dictum est, pectore et ventre repat. « Nolite timere, ut ait Dominus, pusillus grex; quia complacuit Patri vestro dare vobis regnum (Luc. x11, 32). » Satis est, quod. huc- usque sustinuistis, bene convenienterque illum ParRoL, CXLVIII. se habuisse cognoscat. 62. His atque aliis nonnullis peroratis, saneta et magna Synodus dixit : Tua, sanctissime Pater, ceen- sura, quem ad regendum nostri temporis saeculum divina. peperit clementia contra blasphemum, in- vasorem, tyrannum , desertorem, talem sententiam proferat, quae hune conterat, et futuris scculis transgressionis cautelam conferat. Dignum quippe est jussis tuis obedire et obsecundare, ut possumus neque facere cupimus animas nostras pretiosiores nobis. Libenter enim, si necesse est, mortem am- plectemur, ut Patrum nostrorum vestigia relinquere non videamur. Cur enim non demus pro Dei nostri sanetis legibus illud, quod a nolentibus nobis aufer- tur? Gladium exerce, judicium exerce: ut letetur quilibet justus, cum viderit vindietam, manus suas lavet in. sanguine peccatoris. Tandem omnibus ac- clamantibus definitum est, ut honore regio privare- tur, et anathematis vinculis, tam pranominatus rex quam omnes assentanei sui colligarentur. CAPUT VIII. Rex Henricus excommunicatur. Littere S. Gregorii ea. de re, et ultionis mox secuta exempla. 63. Accepta itaque fiducia, dominus Papa, ex to- tius Synodi consensu et judicio protulit anathema in hune modum. Beate Petre Apostolorum Princeps, inclina, quaesumus, pias aures tuas nobis, et audi me servum tuum; quem ab infantia nutristi, et. us- c que ad hunediem de manu iniquorum liberasti, qui me pro tua fidelitate oderunt et odiunt. Tu mihi te- stis es, et Domina mea mater Dei, et Beatus Paulus Frater tuus inter omnes Sanctos, quod tua saneta Romana Ecclesia me invitum ad.sua gubernacula traxit, et ego non rapinam arbitratus sum ad Sedem tuam ascendere; potiusque volui vitam meam in peregrinatione finire, quam locum tuum pro gloria mundi, saeculari ingenio arripere. Et ideo ex tua gratia non ex meis operibus credo, quod tibi placuit et placet, ut populus Christianus, tibi specialiter commissus, mihi obediat specialiter, pro vice tua mihi commissa : et mihi tua gratia est potestas da- ta a Deo ligandi atque solvendi, in ccelo et in terra. Hac itaque fiducia fretus, pro Ecclesi; tuae honore et defensione, ex parte omnipotentis Dei Patris, etFilii, et Spiritus sancti, per tuam potestatem et auctoritatem, Henrico Regi, filio Henrici Imperato- ris, qui contra tuam Ecclesiam inaudita superbia insurrexit, totius Regui Teutonieorum et Itali: gu- bernaeula contradico, et omnes Christianos a vin- culo juramenti, quod sibi fecere vel facient, absol- vo; et, ut nullus ei sicut Regi serviat, interdico. Dignum est enim, ut qui studet honorem Eecclesiz tuc imminuere, ipse honorem amittat quem videtur habere. Et quiasicut Christianus contempsit obedire, nec ad Dominum rediit, quem dimisit, participando excommunicatis, et multas iniquitates faciendo, meaque monita, qua pro sua salute sibi misit, te teste, spernendo; seque ab Ecclesia tua; tentans. 3 * 70 S. GREGORIUS VII PAPA. 76 ^ eam scindere, separando: vineulo eum anathema- A catione quam in Regem fecimus, dubitare, ete. Vi- tis vice tua alligo : et sic eum ex fiducia tua alligo, ut sciant gentes et comprobent quia tu es Petrus, etsuper tuam petram Filius Dei vivi zedificavit Ec- clesiam suam, et portze inferi non pravalebunt ad- versus eam (Matth. x v1). 64. Post hzec misit ad diversos Epistolas, idem anathema et causas ejus manifestantes, ex quibus has duas interponere presenti opusculo euravimus. « Gregorius Episcopus, servus servorum Dei, omni- bus qui cupiunt annumerari inter oves quas Chri- stus B. Petro commisit, salutem et Apostolieam be- nedietionem. Audistis, Frates carissimi, novam et inauditam praesumptionem, -audistis sceleratam schismaticorum, et nomen Domini in B. Petro bla- sphemantium, garrulitatem et audaciam : audistis superbiam, ad injuriam et eontumeliam saneta Apo- stolieze Sedi illatam, qualem vestri Patres nee vide- runt, nec audierunt umquam, nec scripturarum se- ries aliquando a paganis vel haretieis docet emer- 'sam : eujus mali, et si aliquod umquam, post fun- datam et propagatam fidem Christi, prccessisset exemplum, omnibus tamen fidelibus, pro tanto contemptu et coneulcatione Apostolice, imo divinae auctoritatis, dolendum foret et gemendum. Quapro- pter, si B. Petro claves regni ccelorum a Domino Deo nostro Jesu Christo traditas esse creditis, et vobis per manus ipsius ad eterne vitze gaudia in- troitum patere cupitis; cogitandum vobis est, quan- tum nunc irrogata sibi injuria dolere debeatis. Nisi enim hic, ubi per discrimina tentationum ve- stra fides et corda probantur, socii passionum effi- ciamini, proculdubio non estis digni, ut participes futurae consolationis, et filii regni, ccelestem eoro- nam et gloriam sortiamini (II Cor. 1. Rogamus igitur caritatem vestram, ut instanter divinam mi- sericordiam implorare studeatis; quatenus aut cor- da impiorum ad poenitentiam vertat, aut reprimendo eorum nefanda consilia, quam insipientes et stulti sint, qui petram a Christo fundatam evertere et di- vina privilegia violare conantur, ostendat. Qualiter autem, aut pro quibus causis B. Petrus anathematis vinculo Regem alligaverit, in (68) chartula, quz huic inclusa est, plene potestis cognoscere. » 65-68. « Gregorius Episcopus servus servorum Dei, omnibus Episcopis, Ducibus, Comitibus cteterisquefi- delibus in Regno Teutonicorum Christianam fidem defendentibus, salutem et Apostolicam benedictio- nem. Audimus quosdam inter vos de excommuni- (68) Hane Chartulam fuisse eredo, vel ipsam ex- communicationis sententiam supra positam, vel eorum quz in sequenti Epistola leguntur exemplar. (69) Epttimium, Graece. éxizlpiov, mulcta, poma, castigatio : sed fortassis Epithemium a x01. pono, impositionem hie significat. (70) Pascha anno 1076 celebratum fuit 27 Martii, et quidem ab Henrico Rege Ultrajecti, quem, exactis Paschalibus feriis inde, discessisse, tradit Bruno in Chronico pag. 795. (71) Withelmus Ultrajectinus, causam Regis con: ra cbonum et equum obstinate tuebatur, "et studio C D de inter epistolas S. Gregorii. 69. gitur post excommunicationem et deposi- tionem Regis, Domini przeeunte gratia, multi nobiles et mediocres, ad Deum toto corde;conversi, przefa- tum Regem reliquerunt. Ipsi etiam, qui prius partim regalibus blanditiis, partim terroribus et minis contra Apostolicam Sedem conjuraverant, conversi postmodum, digno in Regem anathemati conseri- pserunt, mittentes supplices ad Apostolicam Sedem nuntios, epithemium (69) peenitenti& postulantes. Quibus misericordie discipulus, non querens satu- - rari poenis reorum gremium sanete Ecclesie ape- ruit; et ut in fide Domini solidarentur, consolato- rias eis litteras misit. Nonnulli vero Episcoporum, gementes tantum facinus, ad Apostolieam Sedem discalceatis pedibus venerunt, tam diu inibi perdu: rantes quo usque Dominus Papa misericordie ma- num et pietatis viscera, eis compatiens, aperiret. 70. Interea Dominus magnum miraculum in Regis et omnium oculis fecit : quo cognito, multi eum reliquerunt. Nam post excommunicationis diem (70), Paschalis diei solemnitate, cum regio apparatu et comitatu pompatieze multitudinis, ad Ecclesiam, divinitus sibi clausam, venire nequaquam abhorruit. Jussu itaque Regis quidam (7i) Episco- - pus si fas est, imo heretieus et Simoniaceus, ad Missa se praeparavitofficium.Tandem perlecto Evan- gelio ex more facturus popularem sermonem Pon- tifex idem, pulpitum conscendit. Parum autem de tractatu locutus .Evangelico, statim se ad blasphe- miam Papa Gregorii eco corde menteque vesana prorupit, quae pro nimio sui horrore silentio preeter- ire complacuit. Difficile est enim ut bene sibi con- Sscientium probitatem, obtrectantium lingua non mordeat, et iniquorum evadat opprobria, cui est amica justitia. Verumtamen eadem blasphemia qua- lis in oculis Domini fuerit, continuo sequens ultio, si perpendatur, innotescit. Nam Paschalis diei gau- dio nondum finito, subito ccelum fragore intonuit, in quo ignis descendere coelitus visus est; qui omnem illam ecclesiam, omnesque domos regali receptui praparatas, repente consumpsit, et letitiam profa- norum in merorem commutavit : Episcopum vero illum blasphemum, subito (72) percussum, divina ultio interemit. Sed antequam vitam penitus exha- laret, ministros suo exitio praeparatos, quales essent, compulsus est dicere: Video me, inquit, igneis loris astrictum, tetris trahentibus imaginibus ex hae vita partium Regis multa in injuriam Romani Pontificis, omnibus pene. diebus solennibus, inter Missarum so- lennia, rabido ore declamabat, perjurum eum, adul- terum, et pseudo- Apostolum appellans, ete. Ita Lam- bertus Seafnaburgensis, et ante citatus Bruno A. Langius in Chronico Citicensi. Cum Rex, inquit esset Trajecti, et excommunicatio Regis, a Romano Pontifice facta, presentata fuisset..... Episcopus inter Missas sermonem faciens ad populum, derisorie, quod Reo excommunicatus esset, indicavit. (72) He dieti Lambertus et Monachus Hervel- densis ita referunt. Hepente gravissima egritudine j Tl PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. "8 convelli : sed tamen ite, et dicite (73) Regi ut flagi- A ad se Romam venire permitteret ; ea utique inten- tium, quod in Deum, et B. Petrum, ejusque Vica- rium commisit, emendet ; ne me praeeuntem ad inferi loca sequatur ; et haec dicens, exspiravit. Hoe exem- -plo commoniti, hortamur et obsecramus omnem hominem qui haec scripta legerit, ut declinet detra- hentium linguis, si mavult consortium habere cum Gregorio in resurrectione vitze, quam eum detrahen- tibus supplicium subire. Nunc hie ad memoriam redit non minus terribilis damnatio Spirensis (74) Episcopi, qui eadem die, id est vr Kalendas Martii, imo eadem hora, subito quasi quodam invisibili telo pereussus, apud Spiram infirmari ccepit, qua hora et causam ejus in Romana Synodo noster Gregorius Papa ventilare incepit. Idem quoque tertio die, id est rv Kalendas Martii, miserabiliter exspiravit, non imparem expertus effieaeiam illius sententie qua Petrus Apostolus Ananiam et Sapphiram damnavit. CAPUT IX. Henrici simulata penitentia. Principum conventus Ulma. Gregorii ad, eos Legatio. 71. Cum igitur predieti Regis conversionem jam diu et frustra Prineipes exspectarent, et statum Regni periculosius in dies distarbandum, imo sine eapite jam penitus destituendum viderent ; tandem zelo Dei armati, cum Legatis Apostolie:e Sedis /75) eonvenerunt, et eumdem, ut eorum consilio ac- quiesceret et resipisceret, satis fideliter rogaverunt : alioquin, se non ulterius communicare vel obedire, protestati sunt. Hae ille necessitate, simulate qui- dem, ut postmodum apparuit, se per omnia, et con- siliis Principum et preceptis Apostoliei Domini, obediturum promisit. Erat autem eorum consilium, ut Dominus Apostolieus ad generale colloquium Augustam in Purifieatione S. Mariz tune proxima veniret: quatenus ibidem eausa ejus in audientia totius Regni legitime determinari posset. Ipsi quoque . Principes, missa legatione, Dominum Papam ad E praedictum diem venire suppliciter rogaverunt; ad : quod iter agendum, illum promptissimum, ut sub- 1 seriptee ejus litterae testantur, invenerunt. Rex au- . tem, contra promissionem suam, contra consilium A. Principum, hoe ab Apostolico per Legatos suos vo- - luit extorquere, ne Augustam veniret, sed ut eum - torreptus...... miserabili ejulatu coram. omnibus, qui aderant, vociferabatur : Justo Dei judicio se et pra- sentem, vitam amisisse e£ eternam, quod Regi ad — omnia, quce perperam intendisset, operam suam summo annisu tribuisset ; atque in spem gratice ejus Romano Pontifici, sanctissimo et Apostolicarum vir- .tutum wiro, graves contumelias, sciens et. prudens, innocenti irrogasset. In hanc vocem, ut asserunt, sine communione, sine ulla satisfactione, expiravit. * (73) Langius ita exponit : Hoo mitto Regi manda- twm : quod ipse, et ego, et omnes iniquitati ejus fa- ventes, sumus damnati in perpetuum...... Ecce de- mones lectum meum. circumstant, quatenus mox, ut expuravero, capiant. Itaque cum fuero e corpore edu- etus, rogo vos et omnes fideles, ne se fatigent pro me faciendo supplicationes. Hic igitur in desperatione defunctus, diu jacebat insepultus; donec Romam mittitur, et inde quesito consilio, ne populus fatore tione, ut tanto. facilius Papam fallere posset, quanto pauciores Regni Prineipes, jam saepius astutias ejus perpessi, discutiendze ejus causc interessent. Unde et Papa votis ejus non annuit, sed ut Principes roga- verant, ad condictum diem venire disposuit ; et sub- sequentes Epistolas Principibus Regni, pro dispo- nendo itinere suo, transmisit. 72. « Gregorius Episcopus, servus servorum Dei, Archiepiscopis, Episcopis, Ducibus, Comitibus, nec non majoribus atque minoribus in Regno Teutoni- corum constitutis, salutem et Apostolicam benedi- ctionem. Nos, indigni et inutiles Principis Aposto- lorum servi, » ete. Vide infra inter epistolas. 73. « Gregorius, servus servorum Dei, omnibus B Archiepiscopis, et Episcopis, Abbatibus, Ducibus, Marchionibus, omnibusque Christianam et B. Petri fidem et doctrinam defendentibus et observantibus, salutem et Beatorum Apostolorum Petri et Pauli benedictionem : omniumque peccatorum absolutio- nem. Ego, qualiseunque Sacerdos, Apostolorum Principis servus, » ete. Vide infra inter epistolas. 74. Interea Rex, propria caus diffidens, et ideirco audientiam istius Regni subterfugiens, furtive Italiam eum excommunicatis, contra preceptum Papa et consilia Principum, intravit; et Apostolico ad. prze- dietum diem Augustam tendenti, ante Purifieatio- nem S. Mari: apud Canusium obviavit; ibique ante portam castri per triduum, deposito omni regio eultu, miserabiliter, utpote discaleeatus et laneis vestibus indutus, persistens, non prius cum multo fletu Apostoliez miserationis auxilium et consola- tionem implorare destitit, quam omnes qui aderant, et ad quos ille rumor pervenit, ad tantam pietatem et compassionis miserieordiam movit, ut pro eo multis precibus et lacrymis intercedentes, omnes quidem insolitam domini Pap: duritiam miraren- tur; nonnulli vero in eo, non Apostolieze serenitatis gravitatem, sed quasi tyranniea severitatis crude- litatem esse clamarent : denique instantia compun- etionis ejus, et tanta omnium qui ibi aderant sup- plieatione Papa devietus, tandem eum, relaxato anathematis vineulo, in communionis gratiam et sinum saneta Matris Ecclesi; recepit : aeceptis ab corrumperetur, Apostolico jussu sine commendatio: nibus sepelitur. H«c Langius ex Chronieis Magde- burgensis Ecclesiae. (74) Henricus Episcopus Spirensis, a puero cum Henrico Rege edueatus, ab illo ad Sedem illam pro- motus, cum. Thesawuros Ecelesico puerili levitate dila- pidasset, et predia militibus àn beneficium erogas- S6el........ sensit repente parvulag sibi pustulam. 4n collo emcrescere ; qua intumescente ante mediam no- ctem defunctus est. Ita Lambertus, et priora Bru- schius. (75) Convenerunt Oppenhemii, urbe tunc Imperia- li, postea Palatino Rheni oppiguorata, inter Mogun- tiam et Wormatiam, anno 1077, vel, ut alii volunt, convenerunt Triburie, e regione Oppenhemii, urbe olim celebri : nune vilis est vieus sed adhuc nomen retinens. 19 S. GREGORIUS VII PAPA. eo securitatibus, quarum etiam confirmationem per A manus Abbatis Cluniacensis, et nobilium Comitissa- rum Mathildis et Adalaidze (75 bis), et aliorum Princi- pum, Episcoporum et Laicorum, qui sibi ad hae utiles visi sunt, in hunc modum suscepit. 75. « Ego Henricus Rex, de murmuratione et dis- sensione, quam nunc habent eontra me Archiepi- scopi, Episcopi, Duces. et Comites, ceterique Prin- cipes Regni Teutonieorum et alii, qui eos in eadem dissensionis eausa sequuntur, infra terminum quem dominus Papa constituerit, aut justitiam seeundum judicium ejus, aut concordiam secundum consilium ejus faciam, nisi certum impedimentum mihi vel sibi obstiterit : quo transacto, ad idem peragendum paratus ero. Item, si idem dominus Papa Gregorius ultra montes vel alias partes terrarum ire voluerit, securus erit ex mea parte, et eorum quos constrin- gere potero, ab ommi lesione vite et membrorum ejus seu captione, tam ipse quam qui in ejus con- ductu sive comitatu fuerint, in eundo, sive ibi mo- rando, seu inde redeundo ; neque aliud aliquod im- pedimentum habebit ex meo consensu, quod contra honorem suum sit; etsi quis ei fecerit, cum bona fide, secundum posse meum, illum adjuvabo. » 76. Rex, postquam communione recepta; sed quastione Regni dilatata, solutus ab Apostolico discessit ; parum attendens quod ei in reconciliatione sua juramento promiserit, ad solitam nequitiam re- dire, et Simoniacorum suorum consiliis contra Pa- pam assentire non expavit. Omnes enim Simoniaci eorumque socii, quorum tyrannidi ipse sanctam Matrem Ecclesiam subjugaverat, quorum etiam fa- ctione jam pridem Apostolicam Sedem deaucto- rizare tentaverat; ipsi, inquam, ohnes ad eum reconciliatum recurrentes, non terrorem sed auda- ciam ab eo, pro perpetrata iniquitate, acceperunt; quin etiam in damnatione Apostolici apud eum con- jurandi locum invenerunt. Ipse vero ejusque com- plices, communionem utcunque idcirco festinave- rant recipere: quia, juxta legem 'Teutonicorum, se prediis et beneficiis privandos esse non dubitabant, si sub exeommunieatione integrum annum perma- nerent : eujus adhue unus mensis superfuit, dum ad reconciliationem redirent. Communionem itaque, non utse corrigerent, repetebant; sed, ut plurimos jam dudum ab illis anathemate separatos sibi reso- ciarent; sieque tanto audacius, tanto crudelius, quanto eum pluribus, solita tyrannide sanetam Ee- clesiam opprimere possent. Nam statim post recon- ciliationem, ut praedictum est, ad pristinum voluta- brum redire, sed et Simoniacis, utpote sui similibus, contra Apostolicam Sedem assentire non dubita- runt. (15 bis) Adalaia sive Adelasia aut Adalais, Olrici Magnifredi Marchionis Secusie filia, nupta anno 1014, Humberto Saxoni, in Marchioni Secusic et Comiti Sabaudie Maurianzque, ob plurima Sedi Apostolie2 beneficia prestita, filia S. Petri dicta, e vita excessit anno 1080, uti indicat Pignonius in C D 80 77. Non multo post tamen Rex ab Apostolico jam Regni concessionem callide, ut communionem ,, eli- cere volebat. Missa enim legatione, humiliter ei supplieabat,'ut vel eum semel apud S. Joannem in (76) Moytia, per Episcopos Papiensem et Medio- lanensem, more priorum Regum, coronari permit- - teret : vel, si hoc nollet fieri per hujusmodi Episco- pos, utpote excommunicatos, saltem hoc privilegium Apostolica auctoritate cuilibet Episcopo concederet exsequendum; ob hoc maxime appetens coronari, ut communione etiam Regnum a Romano; Pontifice videretur recepisse. Sed Papa, calliditatem ejus jam satis expertus, nullo modo votis ejus voluit ae- quiescere : diligenter secum ipse reputans se qui- dem eum pro multis eriminibus, et maxime pro inobedientia et contumacia Apostoliece Sedis irrogata, a Regno deposuisse, omnesque eijuratos ab ejus domino liberos reddidisse : et ob hoe, nullatenus eum, sicut nec alium, in Regem Principibus, utpote liberis hominibus, superponi debere, absque eorum electione. Nam eta toto Regno de tot ae tantis inju- riisac perfidiis erat ineulpatus, ut de his eum ne- cesse esset primitus expurgari (si tamen hoe aliqua- tenus posset fieri) et sic demum cum consensu totius Regni legitime coronari. Rex igitur ea vice quoque simulata obedientia apud (77) Moytiam Re- - galia insignia non usurpavit : qu;e tamen non multo post eontra bannum domini Papa resumere, et in- terdieta Regni gubernacula usurpare non timuit. 78. Interim transibat terminus, quem rex eoram. Legatis Apostolieze Sedis eum Prineipibus Regni ad Augustam in Purificatione S. Marize condixerat, ad quem jam Papa venire conceperat: et jam illuc pervenisset, si non idem Rex, contra commune de-. cretum omnium ingressus Italiam, eonducturos Apostolicum a conduetu deterruisset : terminus, in- quam, ubi coram Apostolico in audientia totius. Regni canonice de eriminibus illatis expurgari, si ineulpabilis esset, expurgatus legitime in Regnum, eum consensu omnium, restitui posset : ad quem ipse venire contempsit, imo suae causze diffisus, non presumpsit ; et Papam, ne vel illue veniret, fraudu- lenter in Langobardia preeoccupavit. 79. Cum igitur principes Regni. terminum gene- rali deereto statutum Regem subterfugisse, et se etiam hae vice, solita ejus perfidia, delusos esse animadvertissent; eumque ejus versutiam nee in ipsa reconciliatione vel postea cessasse, certissima relatione didicissent; mox in Suevia apud Ulmam, conventu facto, deliberaverunt; ne se deinceps ab illo ludificari, vel potius pristina ejus calliditate peri- eilitari permitterent; sed suz saluti, in legitimi - Principis electione, providerent. In eodem autem Augusta "Taurinorum. (76) Additur in nostro Ms. Actum 5. Kal. Fe- . bruarii, indictione 15. (77) Modoetia, 10 milliaribus Mediolano distat ; ubi etiam Imperatores solebant Coronam ferream accipere. did OwQWNAG, V PT 391 4 WT ——-" € p^y 81 Conventu apud Ulmam, generalius ad (78) Forecheim 4 Idus Martii, ad novi Regis ele- etionem condixerunt : ad quod etiam Domini Apo- stoliei consilium et auxilium sibi venire , missa lega- tione, postulaverunt. Quo audito, Papa ad id collo- quium. Legatos direxit, qui Principes rogarent, ut dispositionem Regni usque in adventum ejus differ- rent, si hoc sine periculo fieri posse sperarent. Noluit sane eis hoc ex definito praecipere, ne sibi jure imputari posset, si quod perieulum status Regni ex illa dilatione incurrisset. Altera autem die post dimissionem legatorum, Manegoldus Comes, magnus PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. amator veritatis, advenit; cujus relatione Papa de novo Rege constituendo certior faetus , alium Lega- tum, Gregorium scilicet Romana Eeclesige Diaco- num, ad Principes Regni destinavit : qui, eos Apo- stolica auctoritate adventum ejus prastolari com- pelleret : eo tamen primitus explorato , si Rex , qui adhue in Longobardia morabatur, ab eodem Legato -eonventus, securitatem facere vellet, ut domino Papa transitum ad Teutonieas partes, pro ipsius eausa determinanda, concederet. Quod si Rex nollet concedere, pra:cepit Papa ut Legatus ad se rediret , nec Principes eum aliqua dilatione a providenda Regni necessitate suspenderet. Item eidem Legato praefatam legationem imponens Papa, dixit inter alia : se quasi pro indicio hujusmodi securitatem exegisse, cujus , inquam, securitatis exhibitio illum in Regnum restitui posse prcsagiret : sicuti, ejus- dem securitatis denegatio, hoe eum non posse, ex divino indicio denotaret. - 80. Inter haec verba Papae tres digiti ejus dextre, usque ad medium, repente sanguinei apparuere; quos sanguine ex naribus profluente maculatos existimans, detergere coepit : sed eos sanguineis notis nullatenus emaculare potuit. Hinc ipse et reliqu; sapientes, qui hoc miraculum conspexerunt; ali- quid magni per haee signa portendi non dubitarunt. Erant autemibi tune praesentes prenominatus Comes Manegoldus, et venerabilis Presbyter Erkinbertus, cum aliis quam pluribus in oppido Canusii in capite Jejunii, quod eo anno contigit (79) in Kal. Martii. Percepta igitur legatione , statim Legatus ad Regem properavit, eum pradicto Comite : sed Rex securi- C tatem, quam Papa postulabat, facere contempsit : D unde et ille Legatus ad Apostolicum redire non tar- davit. At Comes ad proximum Forecheimense Col- loquium venire aeceleravit; quo et priores Legati jam pervenerant, qui una tantum die, priusquam prefatus (discederet) Comes, ab Apostolico missi fuerant. Hi autem erant Legati : Bernhardus, sanctae (78) Forcheim, munitissimum oppidum Episco- u Bambergensis, inter Bambergam et Norim- ergam. (79) Ita fuisse confirmat Pascha, dein celebratum 16 Aprilis, eyclo Lunz 14, Solis 22, littera Domi- nicali A. (80) De utroque Bernardo supra actum cap. 6. In nostro Ms. dicitar Udo Trevirensis una, mis- Sus. 82 Colloquium À Romanae Ecclesi; Cardinalis Diaconus ; item | alter Bernhardus (80), Abbas religiosus de Massilia, fere Sexcentorum monachorum Pater, qui etiam secum duxit egregium Doctorem quemdam, nomine (81) Christianum, postmodum Aversanz civitatis Episco- pum. Cujus opus extat eximium contra Turonensem Berengarium. 81. Non indignum videtur hoe in loco paulisper orationis eursum retentare, et quam fidelem Apo- stolieze institutionis sectatorem et propagatorem in Comite .Manegoldo non semel commemorato Gre- gorius noster habuerit, declarare. Hie enim ex ge- nerosa et religiosa (82) B. Udalrici Augustensis Epi- scopi genealogia procreatus, et a sapientissimo fratre suo, Herimanno videlicet Contracto, in omni obser- vantia Christiana religionis ad unguem informatus, virgo virginem sortitus est uxorem ; duosque filios ex ea generatos in tanta disciplina usque ad juveni- lem aztatem educavit, ut alterum eorum ad similem monogamiam perducens heredem sui relinqueret ; alterum, in coelibatu occisum, imo ipsius occisionis ejus (diem) longo locorum intervallo remotus, per spiritum mirabiliter agnoscens, fieret et gauderet ; flevit enim propter acerbitatem inopinatte mortis, et gavisus est propter impunitatem ineontaminatae juventutis. Hoc autem maxime castifieabat liberos, quod verax pater comminabatur eis exhereditatio- nem, si quam, preeter legitimam copulam, eum mu- lieribus perpetrasse detegerentur coinquinationem. Vir igitur Christianissimus , eum B. Gregorium Pa- pam nimio affectu propter justificationes ejus dili- geret, eumque szepius propter alternas morum simi- litudines inviseret ; quadam vice, in tantam Roma positus infirmitatem inadit', ut qui presentes erant, vitam ejus desperarent. Cumque tristis nuntius Do- mino Papa venisset, valde condolens, festinus ad eum venit; et pauxillum panis in scyphum confrin- gens, meroque perfundens, sgro pro benedictione porrexit. At ille, protinus ut gustavit, recepit non solum delectationem comedendi , sed et virtutem cum incolumitate de lecto surgendi. Qui, cum ad propria remearet , et Apostolica statuta, maxime de vitandis Offieiis incontinentium -Sacerdotum, non segniter ubique divulgaret, et in Clerieis atque Ec- clesiis ad se specialiter pertinentibus — hujusmodi abominationes minime toleraret; uxor cujusdam Presbyteri sub ejus ditione positi, malignans propter separationem' mariti, hoc familiaribus suis audien- tibus se minabatur effecturam, ut qualem molestiam ipsa sustineret in separatione conjugis sui, talem et Comes sustineret in disjunetione conjugis suz. (81) Imo nomine Guismundum seu Guitmundum, qui etiam Gallus, et monachus Lofredi in Norman- nia fuerat. Ejus opera exstant in Bibliotheca Pa- trum. Consule Bellarminum de Scriptoribus Eecle- siasticis. (82) S. Udalricus colitur 4 Julii, quando hac poterunt diseuti. Interim inspiciatur' genealogia , quam ad calcem Vitze adjecit Velferus, in editione Augustana anni 1595. 83 S. GREGORIUS VII PAPA. 84 Dixit, et eheu! permittente Deo, tam pessimum faci- A — 84. In crastinum vero iterum ad hospitia Legato nus in dominam peregit. Nam delectabiles cibos veneno infectos obtulit, eamque nihil mali suspi- cantem simulata benignitate decepit."Igitur Comes religiosus, adhuc in robusta setate viduatus, nullis suorum adhortationibus ad secundam copulam per- moveri potuit; dicens, sibi pudendum et horrendum videri, si cum duabus uxoribus processurus esset ante tribunal Christi in die judicii. In tantum autem profecit per devotam obedientiam Pap: nostri Gre- gorii, ut ante finem suum, quem senex et plenus dierum attigit , quibusdam virtutum signis effulserit, et prophetize, quemadmodum in occisione filii patuit, (dono) venerabiliter claruerit (83). 82. Huie beata recordationis Comiti non incon- grue adjungitur memoria pretiosee mortis B. Cincii, Urbis Roma Praefecti, cujus et superius virtutes breviter descripsimus. Hune etenim, propter fidem seepe dicto et scepe dicendo Papze Gregorio exhibitam, Dominus noster Jesus Christus martyrio coronavit , ejusque sepulehrum continuo viginti miraculis, in Synodo numeratis et probatis, illustravit (84). Nam cum zelum Domini haberet, et exhiberet fidem secundum sanctam Apostolie; institutionis for- mam , occisus est ab apparitoribus Henricianze per- secutionis. CAPUT X. Conventus Forchemiensis, Rudolphi Regis electio, se- ditio a. Simoniacis et Concubinariüis excitata. 83. Facto igitur conventu apud Forecheim, prz- fati Legati litteras Apostolicas in medium protule- runt : Quam parum dominus Papa de promissione Regis lotatus fuerit, cum adversarii Ecclesie plus audacie, quam terroris ex preesentia Regis accipe- rent. Ad hoe, aiebant, eum petere ut novi Regis electionem de qua audierat, in adventum ejus dif- "ferrent, si hoe sine periculo fieri posse perpende- rent. Peracta igitur legatione, Archiepiscopi, Epi- scopi, Duces, Marchiones, Comites majores atque minores, debitam reverentiam Legatis impendentes, per consessum singuli surrexerunt; et, quot contu- meliis et quot periculis jam ab Henrico Rege affecti essent; vel se affieiendos fore mon dubitarent, Legatis lamentari ecperunt; seque toties insidias ejus inter ipsa pacis oscula vix evasisse , ut nee ju- ramento ejus deinceps [aliquam fidem exhibere pos- sent. Hoc quoque addentes, se tamdiu eum post de- positionem tolerasse, non utique ut correctionem ejus, utpote penitus desperatam,, exspectarent; sed ut quibusdam occasionem calumniandi auferrent, qui fortasse ei, si non tamdiu expectaretur, corre- ctionem interclusam fore conqurerentur; totaque illa die cum hujusmodi querimoniis transacta, nec medietatem injuriarum sibi illatarum enumerare potuerunt. (83) Mirum est hune nusquam inter Augustanos Sanetos nominatum inveniri, ac neque de loco se- pulturae vel die mortis quidquam legi. (84) Utinam miracula illa exstarent eum beatifi- rum convenientes, pro sua necessitate sublevanda, eos consuluerunt; suggerentes eis periculosissimum et irrevocabile schisma in toto Regno futurum, nisi in eodem Conventu, ut deliberaverant, in alicujus novi capitis sublevatione confeederati, illud antici- pare festinaret. Legati autem legationis suc non immemores, satis compendiose ad hae responde- runt, sibi quidem optimum videri, si Regis consti- tutione, juxta eorum legationem, in adventum Do- mini Papze sine periculo differre possent : ceterum provisione Regni non tam in eorum consilio, quam in Principum arbitrio sitam esse dixerunt, qui rem publieam in manibus tenerent; ac totius Regni dam- num sive proficuum optime pramossent. Itaque b Principes Regni, de adventu Papa incerti, sed de maxima dissensione eventura et periculo, si differ- rent, certissimi; accepta licentia a Legatis , apud Magontinum Archiepiscopum convenerunt, et quid eis agendum esset singulari diligentia invicem tra- etaverunt : considerantes quidem se ad nullam di- lationem ab Apostolico coactos, sed hoe in eorum arbitrio positum esse; nec alicui nisi sibiipsis dein- ceps imputandum fore, si dilatio noceret. Insuper se nullius subjectionis exhibende Henrico Regi. obnoxios, imo per Apostolici banni transgressionem damnandos, si aliquam subjectionem Regi dein- ceps exhiberent. Nam Papa, priusquam eum anathematizaret, ex parte omnipotentis Dei et S.- Petri et sua, illi Regnum interdixit; et omnes Christianos juramento , quod sibi fecissent vel fa- cturi essent, absolvit; et, ut nullus ei, ut Regi! ser- viret, interdixit : qui postea ab eo Communionem tantum, non Regnum, falsa correctionis promis- sione recuperavit. 85. Hoc igitur Principes Regni diligentissime perserutati, se quidem a Regis Henrici potestate penitus, ut przedietum est, emancipatos, nec se illi plus, quam illum illis alieujus fidelitatis vel sub- jectionis (juramento) obnoxios; ut liberi homines, Rudolphum Ducem Suevorum, frustra multum re-- nitentem, frustraque vel unius hore inducias ad consulendum petentem, Regia dignitate sublimave- runt: virum sane in humilitate praecipuum, regio p honori state et moribus idoneum ; eique se de- bito fidelitatis sacramento subdiderunt. Qui utique Regnum, non ut proprium, sed pro dispositione - sibi creditum reputans, omne hereditarium jus in eo repudiavit, et vel filio suo se hoc adoptaturum fore penitus abnegavit : justissiime in arbitrio Principum esse decernens, ut post mortem ejus libere non magis filium ejus quam alium eligerent, nisi quem ad id culminis zetate et morum gravitate dignum invenissent. Hunc igitur Rudolphum, legi- time eleetum , Archiepiscopi Mogontinus et Mag- cationis decreto, itaque dies sui cultus viro restitui posset, tam digno inter Martyres honorari; aut saltem sciretur ubi sepultus sit, 88 PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 86 deburgensis, eum eorum suffraganeis, Legatis Sedis A ageret. Quod pactum ille postea praevaricari et. con- Apostoliee praesentibus et Regni Principibus, regali inunetione conseerarunt, Electus est autem ab Archiepiscopis, Episcopis, Ducibus, Comitibus ma- joribus atque minoribus, in Conventu apud For- cheim, anno Dominiec incarnationis 1077, anno 4 venerabilis Papae Gregorii in hoe. nomine septimi, indietione 15, Idibus Martii. Postea die duodecimo apud Mogontiam consecratus est, id est 7 Kal. Aprilis, ubi tunc medium Quadragesimae occurrit. Die autem pradieto electionis nix ae gelu resolvi ecperunt, qu eo annoa festivitate omnium San- etorum usque in illum diem terram Teutonicorum et Longobardic occupaverat; quod quidam sapientum ita interpretati sunt * Deum in legitimi Principis electione suam adstipulationem mundo denotasse, per insoliti frigoris depulsionem et per clementio- ris aeris reparationem : praecipue, cum nullis hujus- modi promotio displieuerit, nisi illis tantum ' qui se, sub legitimo Principe, Simoniaca heresi aliis- que eriminibus abrenuntiaturos fore non dubita- bant : qui superiori Rege, non dico permittente, Sed cooperante, sanctam Ecclesiam foedare non ces- saverant. Nulli sane. Clerico, monacho, sive laico hujus Prineipis promotio displieuit, nisi qui seipsum sub ejus auctoritate corrigendum fore timuit ; nisi qui sanetam Ecclesiam juxta Canonicas sanctiones instituendam fore contabuit; nisi qui, intercluso Simoniaec heresis mercimonio, divitias suas atte- nuari non dubitavit. 86. Nullus autem Rudolpho Regi ejusque Princi- pibus perjurium poterit jure objicere, licet jam du- dum deposito Regi juramentum fidelitatis fecissent. Illud enim juramentnm tam diu observandum erat, quamdiu ipse Regno preerat. Postquam vero omnes Christiani eo sacramento a Papá soluti sunt, eo quidem deposito et anathematizato, non magis illi aliqua subjectio pro hujusmodi juramento debeba- lur, quam cuilibet Episcopo a subditis suis obedi- tur, postquam ille, etiam retenta communione, deponitur. Nemo autem Romanum Pontificem Re- ges a Regno deponere posse denegabit, quieumque deereta sanctissimi papae. Gregorii non proscribenda judicabit. Ipse enim vir Apostolicus, cui Spiritus sanctus in aurem decernenda dictavit, in Apostoliea T) Sede constitutus, irrefragabiliter decrevit Reges a suis dignitatibus cadere, et participatione Dominiei eorporis et sanguinis carere, si presumerent Sedis Apostoliece jussa contemnere. Si enim coelestia et spiritualia Sedes B. Petri solvit et judicat, quanto magis terrena et. s;eeularia, juxta illud Apostoli : Nescitis, inquit, quoniam et Angelos judicabimus, quanto magis saecularia? Sie utique auctoritate Stephani Papae Hilderieus Rex Francorüm pro igna- Viv $ua deponitur : eique deposito insuper et de- tonso, et in monasterium misso, Pipinus in Regnum surrogatur. Preterea, liberi homines Henricum eo pacto sibi proposuerunt in. Regem, ut electores suos juste judicare, et regali providentia gubernare sat- temnere non cessavit; videlicet, quoslibet innoxios tyrannica crudelitate opprimendo, et omnes quos potuit Christianee religioni repugnare constringen- do. Ergo et absque Sedis Apostolieze judieio, Prin- cipes eum pro Rege merito refutare possent, cum pactum adimplere contempserit quod eis pro elee- tione sua promiserat : quo non adimpleto, nec Rex esse poterat. Nam Rex nullatenus esse potest, qui subditos Suos non regere, sed in errorem mittere studuerit. Quid plura ? Nonne quilibet miles Domino suo fidelitatis juramento subjieitur eo pacto, ut et ille sibi nori deneget, quod Dominus militi debebat? Si ergo Dominus militi debitum reddere contemnit, numquid non libere miles eum pro Domino deinceps recusat habere? Liberrime, inquam. Nec hujusmodi militem infidelitatis vel perjurii merito quis accusa- bit, eum totum adimpleverit quod promisit; Do- mino suo, inquam, tam diu militando, quam diu ille fecit sibi quod Dominus militi debebat. 87. Igitur Rudolphus Rex, ubi in Regem subleva- tus est, statim Apostolico, missa legatione, de sua promotione innotuit, eique debitum obsequium in Ecclesiasticis administrationibus promisit : multo- quese promptiorem ad obediendum Sedi Apostoli- ca quam antecessor ejus exhibuit. Ipsa enim suz consecrationis die, obediens banno Domini Pape, officium cujusdam Diaconi Simoniaci recipere no- luit, qui ea die ad legendum in Missa ante Regem (; jam saeris vestibus indutus processit : unde Sige- fridus Mogontiuus Archiepiscopus, amoto eo ab al- taris ministerio, alium in ejus loeum surrogavit. Hoc autem maximam invidiam Simoniaeorum et in- continentium altaris ministrorum Regi conflavit ; qui in ipsa sui promotione banno Apostolico obe- diens, se officia talium respuere per prefati Subdia- coni repulsam monstravit. Nullatenus enim dubita- bant,se, sub tam legitimo Principe, aut officium deposituros, aut concubinis et Ecclesiis Simoniace acquisitis abrenuntiaturos. Quapropter illius civita- tis Clerici, eadem ipsa regie consecrationis die, post prandium concives suos, vino et insania furen- tes in Episcopum suum, et Regem, et reliquos Prin- cipes concitaverunt. Quidam enim puer ex civitate, nescimus si propria voluntate ductus, an ab aliquo persuasus, cuidam militi Archiepiscopi partem pre- tios;e vestis furtive voluit detruncare : qui statim ca- ptus est a milite. Quo audito, Proeuratorcivitatis eum- dem per manus exceptum, liberum abire fecit, nulla tamen seditione commota. Clerici autem, audito hu- jusmodi rumore, captum fuisse puerum quem tamen jam dimissum scirent, campanas compulsare, cives nutibus et probrosis adhortationibus ad seditionem excitare, vel potius compellere non timuerunt. Sed Rex jam finito prandio ad ecclesiam de palatio de- scendit, et Vesperas audire ccepit. Interim plebs furens, sanguinem Regis et reliquorum sitiens, ipsam ecclesiam et palatium irrumpere nititur : sed a Militibus Regis compeseitur, licet inermibus : nam 87 S. GREGORIUS VII PAPA. 88 in diebus Quadragesimze consuetudo eratsine armis A scopus, Dux, Marchio, Comes, sive Miles, aliqua procedere ; sed et ipsa, si quae habebant per civitatem in hospitiis dimissa , prae seditione civium acquirere non poterant. Finitis autem Vesperis, Rex eum Ar- chiepiscopo et reliquis Principibus, in palatium. de ecclesia regressus, eum populum furentem ab in- cepto nolle desistere, sed eos ipsam Quadragesimam diem Dominicam, coemeterium ecelesi?,, imo ipsam eorum matricem ecclesiam furibunda seditione pro- fanare, sicque eum multipliei sacrilegio in mortem suam, Episcoporum, suorumque omnium, nihil ab ipsis injuriatos, conspirasse vidisset, gladio accin- ctus, eorum insaniam compescere deliberavit. Sed Principes ejus, eum contra regium morem proce- dere non permiserunt. Ipsi autem ex praecepto ejus, mutuatis undecumque poterant armis, primum qui- dem ad supplicandum Deo ecclesiam ingressi, deinde Kyrie eleison in altum concinentes, per portam, quae magis impugnabatur, exsiliunt de ecclesia. Qui sta- tim, licet. paucissimi, maximam multitudinem ho- stium adeo in fugam verterunt, ut quidam eorum etiam se. in Rhenum morituri precipitarent; licet regii Milites parum eos ultra coemeterium eeclesize inesquerentur. CAPUT XI. Gregorius Legatos, ad schisma, imperii em. compro- misso tollendum , àn. Germaniam | dirigit. 88. Anno ab Incarnatione Domini 1078. Indictio- neprima, eum uterque Rex, Henricus videlicet et Rudolphus, ab Apostoliea Sede adjutorium require- ret; Gregorius Papa septimus, generali Synodo prza- sidens, decrevit : « Quoniam iis et perturbatio Re- gni, in maximum sancta Ecclesie periculum et de- trimentum quotidie redundare cernitur, placet nobis elaborare pro viribus, quatenus idonei tam religione quam etiam scientia pollentes Nuntii, et latere Sedis Apostolieze ad partes illas mittantur, qui omnes re- ligiosos et justiti;; amatores, in Teutonici Regni partibus commorantes, Clericalis et Laicalis ordinis ' viros, et ad hoc opus idoneos, convocent;cüm qui- bus (Domini gratia praeeunte) aut finem et pacem juste componant; aut veritate percognita, cui parti justitia magis faveat, ad plenum addiscere valeant; quatenus pars injusta desistat, et Apostolica aucto- ritate munita justitia , vigoris et auctoritatis robur obtineat. Verum quoniam nonnullos, diabolico in- stinetu. collectos, tyrannidis suce facibus accensos, turpis lucri ayaritioe mancipatos, discordiam potius quam pacem fieri et videre desiderantes, fore non ignoramus ; statuimus ut nulla unquam persona ali- cujus potentie, sive Rex aut Archiepiscopus, Epi- (85) Est hac Epistola 15 libri 5. (86) Udo Trevirensi Ecclesie profuit ab an. 1068 usque ad annum 1077. Ejus res gestas refert Bro- werus lib. xir Annalium Trevirensium, ubi docet ipsum a Scehismate Henrici IV defecisse, et alios Schismatieos Episcopos ad saniora consilia re- traxisse, praesumptione temerariove ausu, fraude dolove, seu aliqua perturbatione, Legatis nostris obsistere et contraire, ne justitiam et finem componant, perten- tet. Quieumque autem temerario ausu (quod non optamus (hujus nostre constitutionis violator exti- terit, Legatisque nostris praenominatis, ad hane pa- cem componendam euntibus, fraudem opponere tentaverit, vinculo eum anathematis alligamus, et non solum in spiritu, verum etiam et in corpore, et omni prosperitate hujus vitze, Apostolica potestate innodamus, et vietoriam ejus in armis auferimus : ut sie saltem confundatur, et duplici confusione et contritione conteratur. Actum Rom: in Ecclesia Domini Salvatoris, 5 Nonas Martii, Indictione B prima. » 89. (85) « Gregorius Episcopus, servus servorum Dei, Archiepiscopis, Episcopis, Clericis, Ducibus, Marchionibus, Comitibus, omnibusque majoribus atque minoribus in Teutonico Regno constitutis, exceptis his qui Canonica excommunicatione tenen- iur, salutem et* Apostolicam benedictionem. Notum vobis fieri volumus, Fratres carissimi, quod in ea Synodo, quam nuper Romz celebravimus; » ete. Vide inter epistolas S. Gregorü, infra. 90. (86) « Gregorius, Episcopus, servus servorum Dei; Udoni (87), Trevirensi Archiepiscopo, salutem et Apostolicam benedictionem. Quanta nobis solliei- tudo quantaque tristitia sit de perturbatione, imo C de dissidio regni vestri, olim clarissimi et potentis- simi, » ete. Vide ubi supra. 91. Anno ab Incarnatione Domini 1078, Pontifica- tus vero Domini Gregorii septimi Papae sexto, deci- mo tertio Kalendas Decembris, Indictione secunda, congregata est Synodus Rome in ecclesia, S. Salva- toris, in qua juraverunt legati Henrici et Rudolphi, quisque pro Domino suo, quod nullis dolis collo- quium Legatorum Sedis Apostolice, in Teutonico Regno habendun, impedient. 92. Anno ab Incarnatione Domini 1079. Mense Februario, Indictione 2, Pontificatus vero Domini Gregorii septimi Pape VII, Legati Regis Rudolphi super Henrieum proclamaverunt, quod nulli. loco nullique persona parcens, regionem transalpinam contereret et conculearet, neminem debitus honor vel reverentia tueretur, et ceu vilia mancipia non modo Sacerdotes, sed etiam Episcopi et Archiepi- Scopi caperentur, vineulisque manciparentur, par- timque jam trucidarentur. Decreverunt ergo quam plures Concilii, in illum tyrannidem gladium Apo- stolieum | debere evaginari : sed distulit Apostolica mansuetudo, simul et illud attendens, quod (88) Pe- (87) Est haee Epistola 16 lib. v. Ad eumdem quo- que sunt |Epistola| 81 libri primi, et Epistola 10 libri 2, tum 12, libri rit. ad Udonem simul et Theo- dorieum Virdunensem, et Hermannum Metensem, demum alia 7. libri 5. ad ipsum et Suffraganeos. (88) De B. Petro 1gneo et S, Altmanno supra fuit actum. [ VN "UE UP VÀ " 89 | PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 90 tro Albanensi et Altmanno Battaviensi Episcopis de A noribus, qui non sunt excommunicati et obedire vo- eodem negotio seribens, inter cetera dicit : Sie vos utrique parti communes, et ab omni suspicionis navo, quantum in vobis est, cum divina; gratice ad- jutorio exhibete immunes, ut justitie. semper, et nullo modo partibus faveatis, sicut habetis formam nostram : qui videlicet, postquam judicium tanti hujus negotii in manu B. Petri eommissum est, nihil aliud testibus vobis intendimus, nisi ut per justitize semitam incedamus. Ad nullam partem sinceritatem Apostoliece diseretionis infleximus, nullis promis- sionibus aut terroribus cessimus, nec aliud umquam, Deo protegente, acturos.nos esse confidimus. 93. Porro legati Henrici Regis, qui przedietce que- relie super eumdem prolatae praesto fuerunt, secun- dum hune tenorem juraverunt : « Legati Domini mei Henrici Regis ad vos venient infra terminum Ascen- sionis Domini, exceptis legitimis (89) sonnis, id est morte vel gravi infirmitate, vel captione absquedolo, qui legatos Romane Sedis secure ducent et redu- cent; et Dominus Rex obediens illis erit in omnibus secundum justitiam et judieium illorum : et hae omnia servabit absque dolo, nisi quantum ex vestra jussione remanserit. Et hoc juramus ex precepto Domini nostri Regis Henrici. Itidem legati Rudolphi Regis juraverunt, quod sequitur : Si colloquium ex pracepto vestro constitutum fuerit in partibus Teu- tonieis, loco et tempore a vobis definito, ante prae- sentiam vestram vel Legatorum vestrorum, Domi- nus noster Rex Rudolphus vel ipse veniet, vel Epi- scopos et fideles suos. mittet; paratusque erit judi- eium, quod sancta Romana Ecclesia decreverit, de -eausa Regni subire; nulloque malo ingenio Con- ventum, a vobis sive a vestris Legatis constitutum impediret : et postquam certum inde vestrum Nun- tium videbit, de pace statuenda in Regno eonfir- manda studebit, ut legatio vestra pervenire ad Regni pacem et concordiam possit. Haec omnia observa- buntur, in quantum ex vestra licentia remanserit, vel ex impedimento legitimo, scilicet morte vel gravi infirmitate vel captione, sine dolo. » 94. Posthaec rursus exiit edictum Apostoliez be- nignitatis, quod ideireo ex abundanti ponimus, ut clarescat et sapientibus et insipientibus, principem fuisse Gregorium nostrum in illa beatitudine, de qua Dominus dieit : Beati pacifiei, quoniam filii Dei vocabuntur (Matth. v, 9) (90). « Gregorius Episcopus, servus servorum Dei, omnibus Archiepiscopis et Episcopis, iu Teutonico atque in Saxonieo Regno commanentibus, cunctis etiam majoribus atque mi- (89) In nostro Ms. excepta matrice. vz.. Est autem Sonna, Sunnis, Sunnia apud Cangium in Glossario, Causa, quam quis praetendit, quo minus juri au- diendo se sistat : de cujus vocis ambigua etymo- logia, multa vir ille eruditissimus, quae apud eum legi possunt. (90) Extat etiam apud Brunonem de Bello Saxo- nico tomo I Collectionis Freheriana pag. 147. (91) Werinharius, sive Wernerus; aut Wecel, ecsus anno 1078. die 7. Augusti ab Henrico IV. luerunt, salutem et Apostolieam benedictionem. Quoniam ex [lite et dissensione, quce tamdiu inter vos est, » ete, Vide inter epistolas , infra. CAPUT XII. Promulgata depositione Henrici et. electione Rudolfi, pie moritur Gregorius. 95. Anno ab Incarnatione Domini 1080, Pontifi- catus vero Domini Gregorii Papa septimi anno 7. Indictione tertia, celebravit ipse Papa Synodum Ro- mz, ubi interfuerunt Archiepiscopi et. Episcopi di- versarum Urbium, nec non Abbatum, ae diversorum Ordinum Clericorum et Laieorum innumerabilis multitudo. Supervenerunt autem et Legati Rudolphi Regis et Principum Regni Teutonici, et hujusmodi querimoniam protulerunt super tyrannidem Henrici : « Nos, ex legatione Domini nostri Regis Rudolphi et Principum ejus, eonquerimur Deo et S. Petro, ve- straeque Paternitati et cuneto huie sanctissimo Cen- cilio, quod ille Henrieus, quem vos Apostolica a- ctoritate deposuistis a Regno, id ipsum Regnum contra vestrum interdietum tyrannice invasit, omnia cireumquaque ferro, praeda, incendio devastavit : Archiepiscopos, Episcopos de Episcopatibus suis impia crudelitate expulit, et eorum Episcopatus suis fautoribus in beni(icia distribuit. Per cujus etiam tyrannidem pice memori: (91) Weinharius Magde- burgensis Archiepiscopus occisus est : Adalbertus Wormatiensis Episcopus adhue ab eo contra Sedis C Apostolie;e praeceptum in captione cruciatur (92) : multa hominum millia ejus factione sunt occisa; quam plures ecclesie, ablatis Reliquiis, incensce. ac penitus destructa. Innumerabilia quidem facinora sunt, quze idem Henrieus in Principes nostros per- petravit : eo quod sibi eontra Sedis Apostolieze de- cretum ut Regi obedire noluerunt : et colloquium, quod vos pro inquirenda justitia et pace componen- da fieri deerevistis, ex eulpa Henrici et fautorum ejus remansit. Quapropter vestram humiliter implora- mus clementiam, ut nobis, imo sanetce Dei Eeclesice decretam sacrilegio pervasori Ecclesiarum justitiam faciatis. » His et talibus excitatus viri Dei spiritus, sentiens et imminere diem quem sibi in visione Beata Dei Genitrix, ad proferendam damnationis sententiam in eumdem adversarium Eeclesie. desi- gnaverat, et, ne ultra differret, praecipiendo inter- minaverat, gravi eum dolore et gemitu parturivit, et auscultante atque aspirante Concilio, tandem in haec verba prorupit. 96. (93) « B. Petre Princeps Apostolorum, et tu B. prope fluvium Unstrow, dwm partes Romani Pontif cis tueretur. Ita Strenesdorfius in Primate Magdebur- sensi, juata Annales Mss. Ast in nostris in Annalibus Mss. Anonymi Saxonis dieitur, ?n fuga a vulgaribus hominibus occisus. 2 (92) Adelbertus, post longum exsilium restitutus, obiit anno 1108, die 6 Julii. Ita Bruschius. De re- stitutione sub sequenti Papa facta infra agitur. (93) Hc habentur in Actis Concilii Romani, 91 S. GREGORIUS VII PAPA. 92 Paule Doctor gentium, dignamini queso aures vestras A qui Rex Rudolphus, festinanter ad me misso nun- ad me inclinare, meque clementer exaudire ; quia veri- tatis estis discipuli et amatores; adjuvare, ut verita- tatem vobis dicam, omni remota falsitate, quam omnino detestamini; ut Fratres mei melius mihi acquieseant, et sciant et intelligant, quia ex vestra fiducia, post Dominum et matrem ejus semper Vir- ginem Mariam, pravis et iniquis resisto, vestris au- - tem fidelibus auxilium presto. Vos autem scitis, quia non libenter ad sacrum Ordinem aceessi, et invitus ultra montes eum domino Papa (94) Grego- rio ahii : sed magis invitus cum domino meo Papa Leone ad vestram specialem Ecelesiam redii, in qua uteumque vobis deservivi : deinde, valde invitus, cum magno dolore et gemitu et planctu, in throno vestro valde indignus sum collocatus. Hcc ideo dico, quia ego non vos elegi, sed vos me eligistis, et gra- vissimum pondus vestra, Eeelesite super me posui- stis. Et, quia super montem excelsum me jussistis ascendere, et clamare, et annuntiare populo Dei scelera eorum, et filiis Ecclesi: peccata eorum; membra diaboli eceperunt contra me insurgere, et usque ad sanguinem prasumpserunt in me manus suas injicere. Astiterunt Reges terra, et Principes convenerunt; saeulares et ecclesiastici, aulici et vulgares eonvenerunt in unum, adversus Dominum, et adversus vos Christos ejus, dieentes : Dirumpa- mus vineula eorum, et projieiamus a nobis jugum ipsorum; et, ut me omnino morte vel exsilio con- funderent, multis modis conati sunt in me insur- gere. 97. « Inter quos specialiter Henrieus, quem di- eunt Regem, Henrici Imperatoris filius, contra ve- stram caleaneum erexit Eeclesiam, facta cum multis Ultramontanis et Italicis conspiratione, an- nitens, me dejieiendo, eam sibi subjugare. Cujus superbi: vestra resistit auetoritas, eamque vestra destruxit potestas : qui confusus et humiliatus, ad me in Longobardiam veniens, absolutionem ab exeommunieatione quasivit. Quem ego videns hu- miliatum, multis ab eo promissionibus acceptis de vite suce emendatione, solam ei communionem red- didi; non tamen in Regno, a quo eum in Romana "Synodo deposueram, instauravi; nee fidelitatem ho- tio, indicavit se coactum Regni gubernacula susce- pisse, tamen se paratum mihi omnibus modis obe-. dire. Et ut hoc verius credatur, semper ex eo tem- pore eumdem sermonem mihi misit : adjiciens etiam, filio meo obside et fidelis sui Bertholdi filio, quod promittebat firmare. Interea Henricus ccepit me prze- cari, ut. illum contra przdietum Rudolphum adju- varem. Cui respondi me libenter facere, audita utriusque partis ratione, ut scirem cui justitia ma- gis faveret. llle autem putans suis viribus eum posse devineere, meam eontempsit responsionem. Post- quam autem persensit se non posse, sicut speravit, agere, duo Episcopi (95), Virdunensis videlicet et (96) Ofenburgensis, de consentaneis suis Romam venerunt; et in Synodo ex parte Henrici, me ut ei justitiam facerem, rogaverunt; quod et nuntii Ru- . dolphi fieri laudaverunt. Tandem aspirante Deo, sie- ut credo, statui in eadem Synodo, in partibus Ul- tramontanis fieri colloquium, ut illis aut pax sta- tueretur, aut cui plus justitia faveret, cognoscere- tur. Ego enim, sieut vos mihi testes estis, Patres et Domini mei, usque hodie nullam partem disposui adjuvare, nisi eam, cui plus justitia faveret. Et quia putabam quia injustior pars colloquium nollet fieri, ubi justitia suum locum servaret; excommunicavi, et anathemati alligavi omnes personas, sive Regis sive Dueis aut Episcopi aut alieujus hominis, qui colloquium aliquo ingenio impediret ut non fieret. 98. « Przdictus autem Henricus cum suis fauto- ribus, non timens periculum inobedientie, quod est scelus idololatri:e, colloquium impediendo exceom- municationem incurrit, et seipsum anathematis vin- culo alligavit, magnamque multitudinem Christia- norum morti tradidit, et ecclesias fecit dissipari, et - totum pene Teutonieorum Regnum desolationi de- dit. Quapropter confidens de judieio et misericordia Dei, ejusque piissimze. Matris semper Virginis Ma- - rie, fultus vestra auctoritate, praedictum Henricum, quem dicunt Regem, omnesque fautores ejus excom- municationi subjieio et anathematis vineulo alligo, et iterum Regnum Teutonicorum et Italie, ex parte omnipotentis Dei et vestra, interdicens ei, omnem dignitatem et potestatem regiam illi tollo; et ut minum, qui sibi juraverant vel erant juraturi, a qua D nullus ei Christianus sicut Regi obediat, interdico, omne absolvi in eadem Synodo, ut sibi servaretur, precepi. Et hae ideo detinui, ut inter eum et Epi- scopos vel Priacipes ultramontanos, qui ei causa ussionis vestra Eeclesic restiterant, justitiam face- rem, vel paeem eomponerem, sieut ipse Henricus juramento per duos Episeopos mihi promisit. Prz- dieti autem Episcopi et Prineipes Ultramontani, au- dientes illum non servare quod mihi promiserat, quasi desperati ab eo, sine meo consilio, vobis testi- bus, elegerunt sibi Rudolphum Ducem in Regem : (94) Isteest Gregorius VI. Cujus iter refert Baro- nius ad an. 1047. (95) Theodoricus Virdunensis prafuit ab an. 1047 ad an. 1090. omnesque qui ei juraverunt vel jurabunt de Regni dominatione, a juramenti promissione absolvo : ipse autem Henrieus cum suis fautoribus in omni eon- gressione belli nullas vires nullamque in vita sua victoriam obtineat. Ut autem Rudolphus Regnum Teutonieorum regat et defendat, quem Teutonici elegerunt sibi in Regem, ad vestram fidelitatem ex vestra parte dono, largior et concedo, omnibusque sibi fideliter adharentibus absolutionem omnium peceeatorum, veram benedictionem in hae vita et in (96) Bernardus Osnabrugensis Ecclesim prefuit ab an. 1068 ad an. 1086. a Cratepolio plurimum laudatus. T —- 93 PROLEGOMENA. — ACTA $. GREGORII. 94 futura, vestra fretus fiducia, largior. Sicut enim A plorarent; elevatis pius Pater in coelum oculis, et Henrieus, pro sua superbia et inobedientia et falsi- tate, a Regni dignitate juste abjiceitur; ita Rudolpho pro sua humilitate, obedientia, veritate, potestas et dignitas Regni conceditur. 99. « Agite nune, quaeso, Patres et Principessanctis- simi, ut omnis mundus intelligat et cognoscat quia, si potestis in ecelo ligare et solvere, potestis in terra im- peria, regna, ducatus, principatus, marchias, comita- tus, et omnium hominum possessiones pro meritis tollere unicuique et concedere. Vos enim Patriarcha- tus, Primatus, Archiepiscopatus, Episcopatus fre- quenter tulistis pravis et indignis, et religiosis viris dedistis. Si enim spiritualia judieatis, quid de seecu- laribus vos posse credendnm est? Addiscant nunc Reges et omnes seculi Principes quanti vos estis, quid potestis, et timeant parvipendere jussionem Ecclesi vestro; et in pradieto Henrico tam cito judieium vestrum exercete, ut omnes sciant quia non fortuito, sed vestra potestate cadet et confun- detur, utinam ad poenitentiam, ut spiritus sit salvus in die Domini. Acta Romo, Nonis Martii, Indictio- ne 3. » 100. Igitur Satana traditus infelix Henricus rabi- doque daemonum furori, magis ae magis ad sum- mum. iniquitatis conscendit; et legiimum Papam destituere eupiens, auream statuam Simoniacis et Nieolaitis in Romana civitate, quam Babylonem Petrus et Joannes appellant, novus Nabuchodono- Sor, erexit (97); Guibertum scilicet Ravennatem Episcopum, jam pridem a Gregorio nostro, propter incestum et alia flagitia sua, Synodali sententia damnatum, Proinde gravissima persecutione contra virum Dei commota, Salernum recessit : ibique superna» medicationis absynthio per corporales wgritudines efficacissime purgatus, divinae consola- tionis dulei responso. meruit exhilarari, videlicet purgationes istas ei in perpetuum proficere et suffi- cere ; nec ullam castigationem oportere post obitum limere : denique, in signum sempiterne sospitatis, temporalem incolumitatem recepit, et, quod valde gloriosum videri potest, cirea Kalendas Januarii pramosse eopit dissolutionem corporis sui futu- ram circa Kalendas Junii. Quibus eum appropin- quasset, et ultimi doloris luetam inchoasset, astan- tibus ei Episcopis et Cardinalibus, ,eumque pro |la- boribus sancta conversationis et doetrinz beatii- cantibus, respondit : Ego, Fratres mei dilectissimi, nullos Jabores meos alieujus momenti facio ; in hoe uno solummodo confidens, quod semper dilexi ju- stitiam, et odio habui iniquitatem. Item, cum anxie- tatem suam de statu suo post discessum ejus ;de- (227) Gwibertus, ab. Henrico Rege creatus Archi- episcopus anno 1072 fuit excommunicatus anno 1078, in Concilio Romano vr, centum fere Episco- porum et aliis, et iterum anno 1080, in Concilio Romano vir. (98) Fuerat Constantie summa perturbatio per annos sex, quod Henricus Rex suos Sacellanos Ru- pertum, dein Bertholdum ad gubernandum Episco- B D eodem porrectis instar ascensionis palmis : Illue, inquit, ascendam, et obnixis precibus, Deo propitio vos committam. 101. Preterea rogatus ut in tanta fidelium per- turbatione, sibi successorem et Eeclesiae& contra prannominatum adulterum designaret ultorem, trium dedit optionem : videlicet Desiderii, Cardinalis et Abbatis cenobii Cassinensis; atque reverendissi- morum Episcoporum, Ottonis Ostiensis, et Hugonis Lugdunensis. Verum quia Otto nondum a Germanice et Gallig partibus redierat, ubi Apostolica legatione functus, venerabilem Gebehardum (98) Constan- tiensibus Ecclesie Praesulem se presente et favente consecraverat, et alia nonnulla ad stabilimentum Ecclesize pertinentia prudenter (99) ordinaverat (100) ; Hugo quoque sua lustrans gubernacula. procul ab- erat; interim suasit eligi vieinum Desiderium, licet brevissime vieturum, non tamen absque typo victo- rem esse appellandum. Nam in diebus ejus, qui quatuor aptati sunt mensibus, famosam victoriam dedit Dominus Apostoliez;» Sedis propugnatoribus de adversariis ipsius; per quam etiam Cathedram suam diu ab invasoribus detentam recepit Wirze- burgensis Episcopus nomine Adalbero, vir specta- bilis natu, honorabilis vultu, et actu, reduces ha- bens venerandos Coepiseopos praedictum Gebehar- dum Constantiensem, et Hermannum Metensem, qui et ipsi pro fidelitate Gregorii nostri Sedes suas amiserant. Prcedixerat eidem Desiderio Pater san- ctus quod non interfuturus esset migrationi ipsius, quamvis ob hoe infirmitatem invisisset, et eum eo usque in finem perseveraret, et sanctas exequias cum ceteris fidelibus celebraret, multumque eum attonitum tristemque reddiderat. Cumque hzereret in admiratione, quidnam impedimenti futurum esset, subito nuntiatur ei a Normannis faeta cireumvallatio cujusdam eastelli suo monasterio subjecti : et com- pulsus necessitate suecurrendi suis, abeundi licen- tiam accepit : sieque, lieet invitus, explendze Pro- pheti? loeum dedit, 1 102, Interea Pontifex beatus Gregorius super his, quos excommunicarat, requisitus, si quam dispen- sationem facere vellet, respondit : Praeterea Henri- cum Regem dictum, et Guibertum A postolieze Sedis invasorem, et omnes illas principales personas quae aut consilio aut auxilio favent nequitize vel impietati illorum, omnes absolvo et benedico, quicumque me hanc habere specialem potestatem in vice Apostolo- rum Petri et Pauli credunt indubitanter: praeter haec admonens eos de multis, et hoc dedit illis pre- ceptum : Ex parte Dei omnipotentis, atque auctori- patum miserat : sed iis a Clero non acceptis, Gebe- hardus assumptus fuit. (99) Otto postea creatus est Papa anno 1088, et Urbanus II appellatus. ; (100) Hic est supra memoratus Hugo celebris Episcopus Diensis, et Legatus Gregorii VII. per Gal- lias: qui ut majorem haberet auctoritatem, factus est, anno 1080, Archiepiscopus Lugdunensis, € 93 S. GREGORIUS VII PAPA. 96 tate Beatorum Petri et Pauli Apostolorum, prieeipio A eruribus, sie ut vix quomodolibet stare posset, vix vobis, ut neminem habeatis Romanum Pontificem, nisi canonice eleetum, et sanetorum Patrum aucto- ritate eleetum et ordinatum. Ubi vero in extremo positus erat, ultima verba ejus haec fuerunt ; Dilexi justitiam, et odivi iniquitatem, propterea morior in exsilio. Quo eontra quidam venerabilis Episcopus respondisse narratur : Non potes, Domine, mori in exsilio, qui in vice Christi et Apostolorum ejus di- vinitus aecepisti gentes hcoreditatem, et. possessio- nem terminos terra. Itaque septiformi gratia plenus septimi Gregorii spiritus, qui mundum et principes ejus arguerat de peccato et de justitia et de judicio, in fortitudine ccelestis cibi nuper aecepti ecelestem viam arripiens, meritoque divini zeli, velut igneo curru, instar Elide subveetus, (101) Urbani [prede- cessoris sui, eujus ea die festivitas exstitit, omnium- que beatorum letitiam in coelesti gloria eum Chri- sto gaudentium excellenter ampliavit ; in terris vero peregrinantem JEeelesiam discessu suo non parvo maerore consternavit. Corpus ejus sepulturae tradi- tum est apud beatum Matthaeum Evangelistam, de eujus nova inventione lotabundus seripserat ante paueos annos Epistolam (102). CAPUT XIII. TEoenpla. eorum qui Gregorii: decretis obedientes vel inobedientes fuere, divinitus probata vel. ànpro- bata. | 103. Consequenter hie introducendus videtur praecipuus virtutum ejus sectator et heres, bea- tus (103) Anselmus, Ecelesice Lucensis Antistes, qui ante omnia id studii semper habuit, ut imitaretur eum in omnibus, adeo, ut discrepare ab illo pror- sus nollet in aliquo : deinde, quid in ipso fuit, illius semper meritis attribuit. Gregorius namque, veluti fons erat; Anselmus quasi rivus fluebat, et arida irrigabat : ille, quasi (eaput totum corpus guberna- bat : iste, ceu manus studiosa, quod injunetum ope- rabatur : ille, sicut sol illuminavit omnia ; iste, velut splendor, declaravit singula. Olim Elias, ex morta- lium cohabitatione transiturus, dimisit Eliseo pal- lium suum, Prophetiei muneris instrumentum : si- militer et Gregorius, ex hae mortali vita migraturus, transmisit Anselmo Pontificalis insigne potestatis, videlicet mitram capitis sui ; hoc nimirum Deo eo- operante, ut, sieut ille Prophetia per pallium hare- ditavit praerogativam, ita et iste. Sacerdotalem per mitram obtineret eminentiam. Nempe eo, usque processit similitudo, ut, sieut Elisceus per pallium Elia per virtutum signa demonstraverat, ita et An- selmus per mitram Gregorii quadam magnalia exhibuerit. Nam, ut ne pluribus unum magis divul- gatum proferamus, reverendus Mantuano» Prosul Eeclesic? Ubaldus (104), multis jam annis gravissime splenetieus, et toto corpore ulceratus presertim in (101) S. Urbani I, Pape jam dedimus. (102) Est hae Epistola 8 libri virr, ad Alphanum Episeopum Salernitanum. » alyMartyris, eujus Acta 4 n etiam jacere vel sedere : qui et multa in medicos erogaverat, nihilque. profecerat; apposita eadem mitra ubi major ingruerat dolor, pristinze redditus est sanitati. Liber ejusdem Anselmi de Psalmorum traetatibus paucas sententias excipere; et quam pium affeetum erga sanctitatem magistri sui Grego- rii habuerit, evidentius ostendere. Sie ergo loquitur in tractatu seeundi Psalmi : « Astiterunt Reges terrae, et Prineipes convenerunt in unum, adversus Domi- num, et adversus Christum ejus. » Reges terra, membra videlieet ejus qui regna super omnes filios superbia, non solum venerunt, sed et astiterunt, et exercitu suo. Romanam Eeelesiam obsederunt; et prineipes | Sacerdotum | conspirantem | convenerunt in unum, contra sanetum Petrum, et contra Viea- rium ejus Gregorium, imo ipsum qui dixit : « Qui vos tangit me tangit; qui vos spernit, me spernit (Luc. X); erucifigunt iterum Filium Dei. » Constat etenim, quia eapul nostrum in membris suis pati- tur, in membris infirmatur; sieut ipse Beato Petro dixit : « Vado iterum Romam ecrucifigi. » Nonne tibi videntur Prineipes Sacerdotum in domo Pilati col- ligere concilium ut Christum morti tradant, eum tot falsos testes contra summum Pontilicem Henri- eus adornavit, eum omnes elamant : Reus est mor- tis? Nonne iterum Barrabas eligitur, et Christus sub Pilato morti addieitur, eum Ravennas Guibertus eligitur-et Papa Gregorius reprobatur? Sie vivere latronem petunt, qui lege damnatur, et justum damnant, per quem omnes salvantur. Nonne tibi videtur iterum Pilatus manus suas lavisse, et dixis- se : Mundus ego sum a sanguine hujus, nullam in eo causam invenio ; quando simulata pcenitentia Hen- rieus adoravit summum Pontificem, deinde falsis Episcopis suis dixit : Secundum legem vestram judi- eate eum ? Amplius : Dirumpamus vineula eo- rum, ete. Opprimamus, inquiunt, virum justum, quoniam contrarius est operibus nostris. Si enim dimiserimus eum sie, venient Romani, et. tollent nostrum locum et gentem, Item : Si papa Gregorius vixerit, mittet eontra nos prodieatores veritatis, qui disentientes vitam et actus nostros, eripient oves Christi de manibus nostris ; et justi diripient spolia D nostra, et dimittent Eeclesiam facientibus fructum in ea. Quando vero sanctitatis tractator iste fuerit, partim ex leetione sanetorum gestorum ejus anim- advertimus, partim ex relatione religiosorum Fra- trum, qui se de longinquo ad sepulehrum ejus per revelationem invitatos venisse, et a gravibus atque diutinis languoribus absque mora liberatos fuisse testati sunt, perpendimus. 104. Nune operae pretium arbitramur paucis demonstrare qualiter vel gratia vel ira Dei, nostris, hoe est in. Germanicis partibus commendaverit de- (103) S. Anselmi episcopi Lucensis Vitam dedi- mus 18 Martii. (104) Udaldus ereatus anno 1082 Episcopus, ab Henrico rege de sede pulsus. TumEááM 97 : PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 98 ereta Gregorii nostri contra avaritiam et luxuriam A ulterius non videre? Respondit : Volo. Noli, inquit, Simonis et Nicolai; quatenus et justi vigilantiores fiant, ad cavendum interdicta? communionis piacu- lum ; et operarii, iniquitatis formidolosiores effecti , summis poenitentize conatibus enitantur ad evaden- dum sua; pravaricationis supplicium. Nam ad sepul- erum ejus ecelitus faeta, vel quz fieri dicunt, religio- siores quique Romani; nos illis, qui viciniores sunt, percensenda reservamus ; quibus et personze facilius innoteseunt, in quibus vel facta vel fiunt. Ut ergo contra primam in Ecclesia Simonis pestem primum ponamus exemplum, reverendissimus Hirsaugiensis eonobii Pater (105) Willelmus, cujus religionem ' Seripta quoque Gregorii nostri venerabiliter acce- ptant, inter multos, qui specialem ejus medicinam expetebant, recepit quemdam Presbyterum, Simo- niacce pravitatis lepra maculosum, humilitatis anti- doto curandum. Sed eheu! vim faciente monachorum importunitate, quorum pessima consuetudo estde sa- eris Canonibus aut parum aut nihil curare, non. com- pescuit eum ad illieita immaeulati Agni immolatione. Unde contigit ut ipse Salvator horrenda eum vi- sione. deterreret, cum forte post inchoatam Missam catechumenorum in proprio (stallo) resideret. Op- presso namque sopore apparuit, scissis vestibus, aspeetu quasi leprosus; eique stupenti et admiranti, quem respiceret eausa hujuscemodi apparitionis : 'Taliter, inquit, tu me, tractasti : qui cum, te Simo- niacum non nescires, ad conficienda Sacramenta Corporis et Sanguinis mei nihilominus accedere prosumpsisti. Inter haec, urgente hora surgendi ad leetionem Evangelii, multi Fratrum innuerunt ut excitaretur; sed predictus Abbas altiori considera- tione renuit, ne revelatio, si qua esset, impedire- tur : animadvertit enim non otiosum esse tam pro- fundum illius temporis et loei soporem. Itaque ven- tum est ad. Missam Saeramentorum , et tunc neces- sario expergefactus, celebrandi eausa mysterii, ma- nifestavit gravedinem et impossibilitatem suam, ac- ceptoque protinus ejusdem Missae vieario, ex tunc in reliquum penitus cessavit a Sacerdotali officio. 105. Abhine proferenda sunt exempla contra Ni- eolaitas, et eorum communiecatores valentia. Felicis namque memorio Virgo Herluca, eui familiares erant visiones et revelationes Domini eum infirmita- tibus Apostoli, fideli relatu nobis insinuavit quod ipsa vice quadam, dum solitaria resedisset in cel- lula sua, subito viderat Dominum Jesum ad se in- troire, comitante beato Wieterpo (106) Augustensis Eeclesie, quondam Presule; habitoque paulisper silentio subsistere, et vulnera tantum sua cruore manantia offendere. Cumque horripilasset a timore visionis insolites, affatus est eam Episcopus ita di- cens: Abhorresne, Soror, a cruenta speeie Salva- toris? Ait : Etiam, Domine. Vis eum, inquit, taliter (105) Wülhelmus anno 1091, die 5 Julii mortuus, B C D ergo amodo Richardi Presbyteri Missas audire, qui debitam tanto officio casti moniam non vult custodire. Sic enim vocabatur Presbyter, qui illi ecclesie indi- gnus preerat,juxta quam Virgo Deo dedita mane- bat. Et ex tunc eum publica visitatione confuta- tum, et exemplo suo plebem, ut idem faceret, ani- mavit. | 106. Illa quoque (107) visio non indigna comme- moratione videtur; qua dilectus Deo et hominibus 3 benedieta memorie Adalbertus monachus, et ipse contumelias et terrores ab adversariis Gregorii no- stri propter obedientiam decretorum ejus passus, eamdem Herlucam vidisse referebat de quodam Ni- colaita, qui earnalibus desideriis inserviens ecclesiam illam eontaminaverat, qua estin loco qui dicitur Rota. In illa namque confinia, hoc estin confinio Noricorum et Alamannorum quos Lycus fluvius disterminat, non proeul destinabat mansiones ejusdem venerandi senis et beatze Virginis, multumque se invieem in Christo diligebant, quia excellentem Dei gratiam in se mutuo recognoscebant. Ita ergo dilectus dedilecta narrabat. Beata Herluea inter socias virgines et viduas qua- dam die ex more sedebat, et operi manuum juxta consuetudinem suam diligenter incumbebat; eum ecce subito per fenestram prospiciens, miserabiliter lamentari ecepit et vociferari, dicens : Vae, vcw' Melius homini illi erat, si natus non fuisset. Cum- que nimis attonita quaedam illustris femina, nomine Hadewiga , interrogasset eam quidnam vidisset, unde tantum eommota fuisset? Mortuus est, inquit, in- felix Presbyter illud de Rota, et anima ejus ab an- gelis Sathance sublata portatur ad inferna : vidi enim eos pratereuntes cum insultatione, etanimam co- mitantem cum ejulatione. Illa optante hoc verum non esse, Mittatur, inquit, qui veritatem inquirat. Missus nuntius familiam lugentem invenit; et eadem hora comperit mortuum, qua beata Virgo spiritum ejus viderat a malignis spiritibus asportatum. 107. Interea super ipsas quoque uxores seu con- eubinas Nicolaitarum terribiliter deseviit divina ultio. Nam quadam illarum, in reprobum sensum traditae, semetipsas incendio tradiderunt : aliquae dum sanz cubitum issent, mortua repertae sunt in matutino, absque ullo preeuntis infirmitatis in- dicio : aliquarum etiam corpora, post evulsas 'ani- mas, maligni spiritus rapientes, et in sua latibula reponentes, humana sepultura privarentur. Porro incestuosis Missarum celebratoribus ita se manife- stavit aliquoties ira Dei; quod, dum jam jamque communicare vellent, turbo vehemens irruit, ca- licemque subvertens Sanguinem effudit, Panem vero sanctum humange inventionis mirabiliter ab- ripuit. Qualis vero Presbyter ille fuerit, qui saepe dieti semperque dicendi Gregorii nostri casulam, virginis dedimus 18 Aprilis, et postremam quidem plurimum. laudatur a Bertoldo Constantiensi, et a^^ auctore eodem Paulo Bernriedensi : ubi n. 22 memr Trithemio in Chronico Hirsaugiensi . (106) Vitas S. Wicterpi episcopi Lr Herluca - mis hujus historiz, a se in hae Vita descriptae. (107) Haec visio ibidem repetitur n. 24. 99 S. GREGORIUS VII PAPA. 100 sibi in pignore positam, tempore II (108) Gelasii A tulo presidenti assedisset, sublevatus spiritu videre Pape ad Missam semel induere prosumpsit, non satis. investigavimus : sed hoc pro certo, Romano- rum relatu, didieimus, quod ilio. seabiosus effe- ctus, vix per dignos poenitentiae fructus evasit, 108, Quanta vero gratia Dei subsecuta sit. obe- dientes Gregoriana institutioni, ostendit Religio quadrata, per Apostolicam Gregorii nostri (109) be- nedictionem venerabiliter in his regionibus inchoata et feliciter multiplicata, videlicet attonsorum | Christi servorum, eisque fideliter servientium Fratrum (110) barbatorum; Virginum singulari devotione jugi- ter inclusarum, itemque Virginum regulari mode- ratione introitus et exitus suos eustodientium. Sane quadraturee hujus sive quadrigae quatuor praeipui rectores fuere; videlicet. Canonie;e vitae renovator eximius Altmannus Episcopus de Patavia, et beatae recordationis (111) Odalrieus Prior de Cluniaco, venerandi Patres Wilhelmus de Hirsaugia, et Sige- [ridus de Saneti Salvatoris Cella (112). 109. Verum quia Cluniaei mentionem modo re- petivimus, ad eommonitionem coenobiis Presiden- tium, libet ad memoriam revocare duas visiones, inibi Gregorio nostro factas; ut qui verbo et exem- plo ejus haetenus profecerunt, amodo nihilominus et harum visionum contemplatione proficiant. Igi- tur cunradhue Legatus apostolieus quadam vice Cluniacum venisset, et (113) Abbati Fratrum Capi- (108) Gelasius II, ereatus anno 1118, prifuit unó solum anno. (109) Confirmatur hoe ex epistola ejus 24 libri vir, ad dietum Wilhelmum abbatem. Hirsaugtensem, in qua approbat. quod curam monasterii S. Salva- loris susceperit : et Trithemius de dieto Wilhelmo ait : Ipse namque est, qui Ordinem nostrum in omni- bus pene Teuthonici regni Provinciisreformare studuit . Vocatur autem. Religio quadrata, Ordo ex quatuor generibus, id est duplici utriusque sexus gradu, con- Sstitutus. Plura vide apud jam eitatum TTrithemium. (110) Id est Conversorum, quorum usum idem Wilhelmus vel instituisse, vel abolitum renovasse dicittir a Trithemio : nam clerieis barbas radentibus, ipsi illas alebant. eausa distinctionis. Hos porro Germanus quidam Poetaster in Chronico Laurishei- mensi tomo I ill. seriptor. Germ. in Satyra quadam ad Henrieum V, sie explodit : Nune quoque Barbati, qui sunt, attentius audi. Sunt ergo Laici Miliensibus (ila. monaehos Hirsaugienses seurrze iste. appellare videtur propterea quod pane ex milio communiter vescerentur). . Sunt, inquit, Laiei Miliensibus associati, Quos risus populi dedit hoc agomine fungi Sunt quia. prolixis barbis ad. pectora pexis Deformes .. facie austera et tonsi caput alte, Oautius ancisis certoque tenore capillis : - A jd est non prolixis,haud tamen ad eutem tonsis, sic- EY illis quos ex re noster Paulus Atfonsos, vocat, quosque idem Peetaster sic subsannat, tenui dun- taxat eapillorum brevium linea eaput in modum co- rona einetos, Hie per tonsuras grandes, grandesque cucullos, Per capyt abrasi, terra. tenus et manicati, Ceterum insignem utrorumque in monasteriis prae- audatis virtutem, dignior audiri Bertholdus, in Chronieo ad annum 1083, sie describit: KFodem tem- pore in regno Teutonicorum tria monasteria cum. suts cipit medium Jesum, modo se placide acclinantem eidem Abbati, reete judicanti; modo indignanter avertentem, eum forte minus invigilaret rectitudini : qui, postquam finito Capitulo eidem Patri secreto referebat, non parum cautionis in reliquum sugge- rebat. Item, cum divina revelatione premonitus ex apostoliea auctoritate praecepisset ut omnes qui ibi- dem vel homicidize, vel adulteri vel quolibet modo criminosi exstitissent, ab altaris officio secundum Scita canonum cessare deberent, et iidem protinus pavida confessione deelarati fuissent, narrabat prae- dietus abbas, se in somnis eosdem velut ab angelo decollatos vidisse. 110. In calee libri commemorare deleetat plenae dileetionis bigam, martyrii eruore perfusam : Bur- chardum videlicet Halberstatensem, et Theodoma- rum Juvavensem episcopos, Gregoriani dogmatis assertores efficaeissimos. Horum namque Burchar- dus, Annoni Coloniensi et Werenhario Magdebur- gensi reverendissimis archiepiscopis sanguine et re- ligione proximus, postquam gravissimum Henricianae persecutionis pondus laudabili constantia diu susten- taverat, tandem appropinquante superna retributio- nis die, videt sibi in visu noetis beatum Blasium martyrem ae pontificem assistere, et beatae passionis socialem gloriam repromittere. Itaque furiosce schi- smaticorum plebis (114) horribili cireumdatione cellulis, regularibus disciplinis instituta, egregie pol- lebant : quippe cenobium S. Blasii Àn. Nigra-silva ; et S. Aurelii, quod. Hirsaugta diciiur, et S. Salvato- rés, quod Schaf husen dicitur, id est, navium domus. Ad qua monasteria mirabilis multitudo nobilium et prudentium virorum hac tempestate in brevi confugit, et depositis armis, evangelicam perfectionem sub. re- gulari disciplina esequi proposuit; tanto. inquam nu- mero, wt ipsa monasteriorum cdicfiia necessario am- pliarint : eo quod non aliter in eis locum commanendi haberent. In his (taque monasterüs mec ipsa ecte- riora officia per seculares, sed. per religiosos Fratres administrantur ; et quanto nobiliores erant in seculo, tanto se. contemptibilioribus offictis occupari deside- rant s ut, qui quondam erant comites et marchiones in seculo, mune in coquina e£ pristino Fratribus servire, et porcos eorum in campo pascere, pro summis com- putent deliciis. Ibi nempe et porcarit, et bubulci, pra- ter habitum, iidem sunt. qui monachi. Tanto autem caritatis ardore omnes fervent, ut quilibet eorum, non tam suum, quam alienum desideret. profectum; et in eamhibenda hospitalitate insudant tam mirabiliter, ac sb se perdidisse cstiment quidquid pauperibus Christ et. hospitibus non erogaverint. (111) In Vita B. Herlue& n. 42, appellatur Udal- cus, Cluntacensis attinenti apud. Suevos pixepo- situs. (112) In villa Scaphusen et dicecesi. Constantiensi : ut dieitur in eitata Gregori i epistola 24 libri vir. (113) Is est S. Hugo abbas, in eujus Vita auctore Raynaldo abbate idem refertur, 29 Aprilis, pag. 649, nu. 4, et in alia Vita pag. 656, n. 3. (114) Bertoldus Fista habet ad »5nnum 1088 : In Saconia pie memorie Burchardus Halverstatensis episcopus, in causa S. Petri fürmissimus, heu ! occi- ditur..... Migravit autem ad Dominum 8 Idus Apri- | lis; uti tune inter preetermissos diximus, et ad hune diem rejecimus, st forte de ejus veneratione eecle- siastica possemus aliquid intelligere. * 101- quamdiu supervixit eum admirabili alacritate prze- sentes admonuit ut sibi et ab hereticorum contagio caverent, et in obedientia Catholici pontificis perma- nerent. Denique inter verba sancta exhortationis et orationis spiritum emittens, sepultus est in Memo- ria apostolorum Petri et Pauli, quam ipse a funda- mento construxerat et dedicaverat. 111. Porro (116) Theodomarus , naturae praestan- tia et totius humilitatis et honestatis artificio przeela- rus, erebra fugiendi necessitate a Guibertinis et Hen- ricianis tribulatus, et longa demum captione mace- ratus ; postquam se vidit in suis terminis non posse fructifieare, statuit Hierosolymam transmeare ; atque inter eundum a paganis interceptus, et pro inexpu- gnabili confessione nominis Christi membratim in- tercisus, supernam Hierusalem victor gloriosus in- travit. Hic ordinaverat nostrae humilitatis ordinato- rem, reverendissimum scilicet Udalrieum Lauriacen- sem sive Pataviensem episcopum (116), atque aposto- lieze sedis legatum , qui ante hoc (117) septennium, post multos agones, pro assertione Gregoriani do- gmatis, cujus ad normam et electus et promotus fuerat, legitime decertatos, obdormivit in Domino, anno statis sug centesimo quinto, neminem, proh dolor! sui similem relinquens inter omnes Germa- niarum prosules. Nullum etenim videmus ita com- positum moribus, honorabilem vultu, modestum habitu, auctoritate reverendum, semper habentem in gratia sale conditum sermonem, et opportunis undi- que responsis expeditum, et alias possidentem prze- rogativas, quas maluimus dissimulare quam conci- tare inanem invidiam illum exaequare non valentium. Hoe tamen eum pace cunctorum putamus dicendum, PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. apud Goslariam eoaretatus , et letaliter vulneratus, À nonice signa eum ipso faciente. Verum post éexeés- | C sum divini Praesulis, cum, peccatis exigentibus, po- suisset Deus tenebras insipientize, et facta esset nox insolentiz, in ipsa pertransierunt omnes bestize silvae, et catuli leonum rugientes ut raperent et. quzererent a Deo escam sibi, videlicet spiritus maligni : et, quod miserabile dictu est, sacerdotem istum, eatenus in- tegrum, morsu luxuric corruperunt : quod prafatze Virgini sie assignatum est. Visus est ei denuo sa- eris mysteriis insistere, dextera quidem Domini ni- hilominus apparente; sed veluti languida depen- dente, ac mihil penitus conficiente. Et haec quidem divinitus ostensa sunt Virgini. 113. Caeterum aliquoties, cum incontinentium sacerdotum oflicia, juxta Gregorianam prohibitio- nem, corporaliter declinaret; ac per fidem et ora- tionem illis intenderet, quibus eorporalem prasen- tiam exhibere non potuit; mira Salvatoris largitate ejusdem suavitatis gustum sentire ccepit in ore, quem interdum, realiter communicando Catholicis, se gratulabatur sensisse ex manifesta sacramento- rum perceptione. Diligebat autem hane Virginem pre ceteris virginibus beatae recordationis antistes Odalricus, non magis propter suam indolem bonam, quam propter honorabilem sanete matris viduita- tem, et materterarum ejus (quae omnes illam maxime erudiebant) laudabilem virginitatem. De matre, cui nomen Ieliseea, (119) breviter adjieiendum, quod in fervente obedientia Gregorii nostri multis virtutibus et prophetia spiritu prapollens, eum ad momentum transitus sui de hoc mundo, benignis spiritibus se invisentibus, opportunam solitudinem, procurasset, et in eorum glorioso praesidio ad Christum migras- set; e vestigio revertentes, quae discesserant sorores, 40* uod nihil illius severitate jueundius, nihil erat ju- — invenerunt eam, ad similitudinem Pauli primi ere- - - "eunditate severius; et quod mirz abstinentia cum ^ mite, manibus ad Dominum expansis, instar sup- - tanta alacritate moderabatur virtutem, ut nullam plicantis; quo nimirum pius Conditor in defuncta E penitus redoleret ostentationem. ostenderet, quam devote sibi dum viveret suppli- y 112. Cujus specialis alumna, (118) virgo Deo de- — casset. — A vota, vidit coelestes visiones , et accepit donationes, 114. Hac nobis scribentibus forte superlata est $ ad commendationem Gregoriang obedientie non narratio duorum miraculorum Salerni coelitus pa- bi ineptas, ideoque silentio minime prattereundas. Di- — tratorum, unum mox ut eodem beatus Gregorius re- x - exerat enim quemdam presbyterum, eo quod caste — censisset. Nam eum primitus illic praedicare eccepis- [ vixisset, et a tam legitimo pontifice, videlicet Odal- ^ set, astans quidam rusticus maligna (mente) capit I rico, sacros Ordines accepisset; ejusque in divinis D intra se taliter dicere : En, auctor praelliorum et sé- Officiis, etiam ipso tenore vocis, delectabilem su? — ditionum , postquam totum commovit orbem, hanc ^ . earitatis similitudinem attigisset, Unde contigit ut — inquietare venit urbem. His ita cogitatis, cum etiam quadam viee videretur ei sacra mysteria celebrare, ^ proloqui voluit, mutum se faetum doluit. Cum a dextera divinze majestatis desuper apparente, et ca- — vero necessitate compulsus accessit ad hominem (115) S.. Theodomarus sive Diethmarus , et potius Thiemo, archiepiscopus 29 Salisburgensis, seu. Ju- vavensis, faetus cirea. 1088, et cum Bavarorum duce Welfone profectus in subsidium Christianorum, in Palestina rem Christianam, recepta Hierosolyma, restaurantium , incidit in manus Saracenorum ; a quibus martyrio affectus est anno 1101, die 28 Se- ; ptembris, quando ejus Acta erunt illustranda, quae extant tomo IV Antiquarum lectionum Canisii, et in metropoli Salisburgensi Hundii a Gewoldo edita pag. 58, et seq. ; (116) Udalricus, successor S. Altmanni anno 1091, in dicta Metropoli dicitur obisse anno 1124. (117) Ergo cirea annum 1131, hae seripsit au- ctor. : (118) Gretserus opinatur 'intelligi B. Herlucam : sed malim intelligere aliam aliquam, dum haec scri- berentur adhue viventem, ideoque non nominatam : alioqui non prztermisisset postea auctor in Vita Herluc: meminisse matris et materterarum, de qui- bus infra, tanta sanctitate spectabilium. ys . (119) Idem Gretserus, non illius virginis ,. sed ipsius episcopi matrem hane fuisse credidit : in. quo putamus hallucinatum,, € Cd v Lr Pi OM S S. GREGORIUS VII PAPA. | 404 "Dei; prosolutusque pedibus i ipsius, quibus signis po- A induvias pontifieales. Verum tante vehementia ven- iuit, peccasse se peenitere innotuit; ipso miserente et benedicente recepit. loquelam, omnipotenti Deo famuloque ejus gratias relaturus. Postquam vero defunctus et sepultus est, nocturno silentio subin- iroierunt fures, aperire sepulcrum volentes propter tus obvius eis fuit, ut cunctae lampades , quae in ery- pta B. Matthei ardebant, exstinguerentur; et ipsi cadentes in amentiam tam diu jacerent, quousque cleri populique spectaculum fierent. ACTA PONTIFICALIA. l. i EX CHRONICO BERTOLDI CONSTANTIENSIS CAPUT PRIMUM. Acta sancti Gregorii usque ad annum 1083. Anno 1056. Victor papa, misso Hildebrando tune archidiacono, sed postea apostolico, (120) synodum Turonis generalem collegit : in qua Berengarius, Andegavensis ecclesie canonieus, a quo Beringa- riana heresis denominatur, synodaliter et prasen- tialiter pro eadem baeresi examipnatur. Qui cum se defendere non posset, haresin suam coram. om- nibus anathematizavit et abjuravit, secundum for- mam, quam. saneta et universalis synodus Ephesina preescripsit. 2. Anno 1061. Anselmus episcopus Lucensis papa ordinatus, et Alexander vocatus, (121) satis strenue Simoniacam haresim destruxit, et ministris altaris cum conjugibus coire juxta canonum statuta cum excommunicatione interdixit, ipsosque laicos clerico- rum incontinentium officia audire per bannum pro- hibuit : sieque clericorum incontinentiam satis pru- denter refrenavit. Hujus autem constitutionis ma- xime fuit auctor Hildebrandus, tune Romana eccle- siae archidiaconus , haereticis maxime infestus. 3. Anno 1073. Rome Alexander Papa decessit : pro quo venerabilis Hildebrandus, Roman Ecclesiae Archidiaconus, communi omnium consilio expe- titur Papa constituendus. Quo audito ipse Archi- - diaconus, se viribus esse imparem tanto honori, imo oneri, reputans, inducias respondendi petiit : et sie fuga elapsus, aliquot dies ad Vincula S. Petri occultatus latuit. Sed tandem vix inventus, et ad Apostolieam Sedem vi perductus, Papa centesimus quinquagesimus nonus septimo Kalendas Maii ordinatur, et Gregorius VII appellatur : eujus pru- dentia non solum in Italia, sed etiam in Teutonicis partibus , refrzenata est Sacerdotum incontinentia : seilicet quod predecessor ejus in Italia prohi- buit, hoe ipse in tota Ecclesia Catholica prohibere studuit. (120) Hujus Synodi meminerunt B. Lanfrancus libro contra Berengarium €. 4. et Guitmundus lib. rr, qui etiam Gregorium tuno Archidiaconum 4. Anno 1074. Legati Sedis Apostolieze in Ale- manniam ad Regem venere, pro ipsius Regis mori- bus corrigendis : in quorum manus se Rex ipse correctionis sponsione commisit, suumque auxilium Domino Apostolico ad deponendos Simoniacos firmissime promisit. Ipsi etiam Regis Consiliarii omnes res Ecclesiarum injuste acquisitas se reddi-. turos, coram ejusdem Legatis sub sacramento pro- misere, quippe qui easdem res a Simoniacis emerint, concilio suo eisdem indignos ad Ecelesiastieum ho- norem adjuvando. His ita dispositis, Legati Sedis Apostoliece redierunt. 5. Anno 1075. Hermannus Babenbergensis Epi- scopus, a Clericis suis pro Simoniaea haeresi aecu- satus, a Papa deponitur : cui Rudbertus substituitur. C Gregorius Papa in prima hebdomade Quadragesimae Synodum Rome collegit : in qua causam Episcopi Spirensis, sed Simoniaci, examinavit : Martii, infirmatus est Spirze; sed deinde 4 Kalendas Martii, miserabiliter expiravit, quando et a Grego- rio Fapa definitam su: damnationis sententiam in Romana Synodo excepit. In eadem Synodo deere- tum est a Gregorio Papa, ut Clerici, aliquem sacrorum Ordinum gradum et officium pretio adepti, deinceps in Ecclesia non ministrent, nee Ecclesiam pretio aequisitam aliquis retineat, nec deinceps alicui Ecclesiam vendere et emere liceat. Deinde ut a Clericali officio cessent, quicumque se p Per incontinentiani reprehensibiles exhibent. Item ut populus Clericorum officia nullatenus recipiat, quos praedictas Apostolicas institutiones contemnere percipiat. 6. Anno 1076. Henrieus Rex, per Simoniacam heresim, sanctam Ecclesiam foedare non cessavit : Scilicet pro pretio Episcopatus, Abbatias et alia hujusmodi investiendo, et inter alia crimina etiam excommunieatis communieando. Cineius quidam, fuisse ait. (21) In Conciliis Roma habitis anno 1063 et 1065. qui ipsa die - cum examinaretur causa Romze, id est; 6 Kalendas - 105 PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 106 Romanus eivis, Gregorium Papam, die Nativitatis A Anselmo Lucensi. Unde et Papa, missis |Legatis, Domini missarum solennia celebrantem, compre- hendit; quem ita comprehensum quidam ex mili- tibus ejusdem Cineii occidere destinavit : sed. eum gladium supra eaput ejus vibraret, nimio terrore correptus corruit, nee inceptum ictum explere po- tuit. Cineius autem Papam in turrim suam captum deduxit : qua postea statim a Romanis penitus dilapidatur, et Papa prudenter eripitur, qui et suo captori vix a Romanis vitam impetravit. Cum autem Rex, jamdudum szpe a Papa przemonitus, se corri- gere nollet, et Papa in admonendo nihil proficeret , ad ultimum mandavit ei quod in Romana Synodo proxima eum excommunieaturus esset, nisi resipi- Sceret : qua legatio in Octava Nativitatis Domini ad Regem" pervenit. Unde Rex, in Septuagesima apud b Wormatiam colloquio faeto, etalio in Lombardia apud Placentiam, omnes quos potuit obedientiam predicto Papa exhibendam abjurare fecit : et missa legatione ad Romanam Synodum, qua in proxima Quadragesima celebrata est, ipsum Apostolieum ab Apostolica Sede contumaciter jussit descendere. Sed missi ejus turpissime in Synodo traetati, vix a Romanis adjuvante Papa evaserunt. Ipsum autem Regem, Synodo judicante, fidelitate hominum, Re- gno et communione privavit, et omnes ei ad regnum juratos juramento absolvit. Omnes Episcopos, qui Regi sponte contra Papam faverant, officio et com- munione privavit : reliquis autem, qui inviti eidem conspirationi intererant, usque ad festivitatem S. Petri inducias dedit.... Wilhelmus Trajectensis Episeopus, multa in Apostolieum convieiatus, sub- itanea morte absque Ecclesiastica communione, post Pascha muletatur. Jam omnes pene Principes Regni a communione Henrici se sequestrarant. Mense igitur Octobri colloquium apud Oppenheim a Prin- eipibus Regni colligitur, eui Legatio Sedis Aposto- lie interfuit. Ibi Henricus, in Purificatione S. Marix tune;proxima sepresentandum Domino Papae apud Augustam firmissime promisit : nam et illue Dominum Apostolieum ipse eum Principibus Regni invitavit. 7. Anno 1077, Henrieus Rex, proprie cause dif- fidens, etidcirco generalem auctoritatem subter- fugiens furtive Italiam eontra Papa praeceptum et D consilia Prineipum intravit: et Apostolico, ad con- dietum diem Augustamtendenti, ante Purificationem S. Mari: Canusii obviavit : ubi et ab eo per inauditee humiliationis simulationem, uteumque potuit, non Regni, sed communionis tantum coneessionem vix demum extorsit : dato tamen prius sacramento, ut de objectis eriminibus ad judicium Pape satisfaceret ; nec Pape aut alieui ejus fideli usquam eunti et redeunti aliquam inferre molestiam consentiret. Hoe autem juramentum nec quindecim dies observavit, captis venerabilibus Episcopis Geraldo. Ostiensi et (122) Gregorius, anno 1046 factus Vercellensis episcopus, modo sanus, modo vecors, ipsis Kalen- dis Maii periit. Consule Ughellum, et Frane. Au- ParROoL. CXLVIII, Principibus Regni declaravit se parum profecisse in eo quod illum in communionem receperit, cum Simoniaci et excommunicati: non minus tune fove- rentur ab eo quam primum. His ergo auditis, Prin- cipes Regni, generali Colloquio apud Forcheim ter- tio Idus Martii habito, egregium Rudolphum Ducem sibi in Regem sublimarunt : quem septimo Kalendas Aprilis, ubi eo anno medium Quadragesimze occur- rit, eoronarunt. Maxima autem nix, qui eo anno tamdiu totam/terram obtexit, in electione novi Regis resolvi tandem ecepit. In die autem consecrationis ejus, per suggestionem Simoniacorum Clericorum, maxima seditio Moguntic orta est: ita ut etiam palatium irrumpere vellent, et religiosissimos Cle- rieos et Monachos occidere. Sed dextra Dei Milites novi Principis, licet inermes, ita protexit, ut ne unum quidem exsuis perderent ; ex adversariis autem plus quam centum, partim ferro, partim aqua necarentur. Quibus etiam pro homieidiis hujusmodi a Legatis Apostoliede Sedis talis poenitentia impo- sita est; ut singuli aut quadraginta dies jejunarent, aut quadraginta pauperes semel pascerent, nec tamen Ecclesiasticam communionem quasi homicide vitarent. 8. Rudolphus Rex, post consecrationem in Sue- viam secedens, Regnum sibi subjugavit. Interim Henrieus Longobardiz mórabatur ad quem Cincius, civis Romanus, secum ducens captum venerabilem C Cumarum Episcopum, nomine Reginaldum, Papiam venit: quippe remunerari volens ab Henrico, eo quod in servitium ejus modo hune Episcopum, et in preterito anno Dominum Apostolicum, ecaptivave- rat. Sed ibi subitanea morte praventus, debitam remunerationem accepit, quam tot sacrilegiis pro- mereri non timuit. Henricus, audita promotione Rudolphi, auxilium Papa econtra illum imploravit, licet supradictum Ostiensem Episcopum. in eaptione adhue teneri permiserit. Unde et Papa illi respondit, se non posse ejus interpellationi satisfacere, quam- diu apud illum S. Petrus in Legato suo ligatus teneretur. Frustrata ergo supplicatione sua, animum in tyrannidem convertit : nee jam Regnum per jus- titiam, sed per violentiam obtinere cogitavit. Rex autem Rudolphus apud Augustam gloriosissimum Pascha celebravit eum Legatis A postolieze Sedis : ex quibus unus, religiosissimus Abbas Bernhardus, Romam dirigitur : sed ab Udalrieo Comite de Lentzburg, Henriei compliee, eaptus et prcdatus, annum pene dimidium in captivitate mansit : quem Cluniacensis Abbas de manibus Henrici vix demum eripuit . . . . Vercellensis Episcopus (122), depositi Regis Cancellarius, eum omnibus suis sequacibus colloquium generale cirea Kalendas Maii in Run- calibus eondixit, ut, si aliquo modo posset, Gregorium Papam deponeret : sed ipse ad eumdem terminum, gustinum ab Eeclesia in Episcopis Pedemontang. regionis. 107 S. GREGORIUS VII PAPA. 108 absque Ecclesiastica communione, vitam simul et A voluit fieri. Henrieus autem, utcumque potuit, im- Episcopatum, heu! miserabiliter deposuit, quo ille Papam nefaria praesumptione statuit deponere. Non multo post interitum (122*) Przefectus Romance Ur- bis, indefessus miles S. Petri contra. schismaticos, a quodam fautore Henrici crudeliter occiditur : ad eujus corpus in parvo tempore plusquam viginti miracula contigerunt, ut fidelium virorum relatione didicimus. Imbrico (123) Augustensis. Episcopus, qui in praeterito Pascha Rudolpho Regi fidelitatem juravit, nil de perjurio eurans, Henrico advenienti adhasit : et apud illam quadam die Missam faciens, hane sibi conditionem miser imposuit, utsacra Obla- tionis perceptio in judicium ei proveniret, si Domi- nus ejus Henrieus Regnum sibi injuste usurparet. Post hane temerariam perceptionem, parvo quod supravixit tempore usque ad mortem, nunquam se sanum de lecto levavit. Nam cirea Kalendas Julii, absque Ecclesiastica communione defunetus est. Item Sigehardus (123*), Aquileiensis Patriarcha, in auxilium Henrieo contra bannum Apostolici armata manu veniens in amentiam vertitur apud Ratispo- nam, et ex ipso itinere repentina morte intercipitur : sicque domum, non absque aliquibus suorum fu: neribus, in eorpore et anima mortuus, repor- tabatur. 9. Papa utrique Regi ex parte S. Petri precepit, ut treugas ad invicem facerent, ad adventum ejus ad Teutonieas partes pro dirimenda lite non impe- dirent, sed debitum consilium et auxilium ad hoe iter ei praeberent. Legatis autem suis, qui adhuc in Teutonieis partibus morabantur, praecepit, ut ex duobus Regibus illum excommuniearent, qui prz- dietz legationi non obediret; obedientem vero ex parte S. Petri in Regno confirmarent : quod et non multo post factum est, scilicet in die sequenti post festivitatem- S. Martini Goslare, Henrico pro inobe- dientia iterum excommunieato, Rudolpho pro obe- dientia in Regnum sublimato. Nam Henricus pra- dictam legationem Papze nec suscipere dignatus est, nec animum ad treugz compositionem, sed ad tyran- nidis crudelitatem intendit. ; 10. Anno 1078. Henrieus iterum Apostolicze Sedi de sua, quasi injusta, damnatione conqueritur : unde Gregorius Papa, facto Concilio mense Martio (in quo Concilio facta est exceptio quarumdam per- sonarum de Henriciana excommunicatione, et hoc utique ad tempus ; id est, uxorum, filiorum, servo- rum,et reliquorum, qui non scienter, saltem. non li- benter excommunicatis sociantur), idoneos Legatos iterum destinavit, qui, facto generali Colloquio, cau- sam Regni juste determinarent : et omnes synodali sententia damnavit, quieumque impedirent ne Colloquium fieret. Quod Rudolphus libentissime « (122") Paulo numer. 40 Cincius; Petro Damiani, Cinthius. (123) Lmbrico Auguste Vindelicorum creatus Episeopus ab Henrico IV, anno 1064, mortuus 3 Augusti anno 1077 a Bruschio satis laudatus. C D pedire non cessavit. Nam contra Apostolieum prze- ceptum, maxima multitudine flagitiosorum adunata, procinetum. in Saxoniam paravit: eui Rex Rudol- phus apud Struvam eum exercitu obviavit, et illo fugato ipse campum victorie obtinuit 7. Idus Au- gusti. Occubuit tamen ibi ex parte Rudolphi (124) Wecel venerabilis Magdeburgensis Episcopus, et Wormatiensis | Episcopus (124*) captus est. Infinita autem multitudo utrimque occubuit, plures tamen et excellentiores ex parte Henrici. Facto autem alio Concilio Roma 10 Kalendas Decembris, utriusque Regis Legati, lieet non. eadem veritate, in Synodo juravere quod Domini eorum non impedirent colloquium pro eausa Regni statuendum. Unde et Papa ea vice inter eos judicare non potuit, quamvis bene sciret cui parti magis justitia fayveret. In Synodo ista Berengarius Andegavensis Canonicus, ut ab hzaresi sua resipisceret, synodaliter, conveni- tur, eique indueia usque ad proxime futuram Syno- dum daniur. 11. Anno 1070. Gregorius Papa Synodum Roma mense Februario collegit : in qua Berengarius, jam tertio convietus, heresim suam abjuravit et ana- thematizavit. In eadem Synodo Henrieus Aquileien- sis Patriareha Papz juravit nulli se deinceps eom-- munieaturum quem sciret a Papa excommuniea- tum. In hae Synodo Papa Presbyteros, deinceps in fornieationem lapsos, absque spe recuperationis deposuit. . . . Legati Regis Rudolphisuper Henri- eum proclamaverunt, eo quod totum Regnum con- fundere, et sanctam Ecclesiam eoneulcare non. ees- saret. Iterum ergo Papa Legatos suos, pro causa Regni determinanda, ad Teutonicas partes destina- vit, videlicet venerabilem Petrum Albanensem Epi- scopum . ... . eum quo Udalrieus Paduanus Epis- - eopus in legationem destinatur. Legatus autem Hen- riei Legatos Papa, priusquam abirent, in eadem Synodo jurejurando securos fecit de. conductu et obedientia Domini sui. Item Legatus Rudolphi de obedientia Domini sui juravit in Synodo. Le- gati ergo Sedis Apostolice in Teutonieam terram pervenientes , obedientiam Rudolphi et inobe- dientiam Henrici indubitanter probaverunt : quod et postea, eum redirent, Papa viva voce protestati sunt. 12. Anno 1080, Gregorius Papa Synodum Roms | mense Martio collegit, ad quam Teutonicis partibus pradietz? Sedis Apostolic: Legati redierunt, et omnimodam Rudolphi obedientiam et Henriei in- Obedientiam Domino Apostolico renuntiaverunt : unde ipse in fine Synodi Henricum deposuit, ipsum- que eum omnibus suis fautoribus anathematizavit, et Rudolphum Apostoliea auetoritate in regia (123*) Sigheardus, Ughello Sigiardus seu Singifre- dus, Germanus, praefuit ab anno 1068 ad 1077. (124) Wecel, in priore Vita. Werinharius capit 12, not. 91 (124"). Adelbertus, de quo ibidem aetum. . & / 109 PROLEGOMENA.. — ACTA S. GREGORII. 410 dignitate confirmavit. Unde zemulus ejus, congrega- A sicque Guibertum Ravennatem, perjurum, deposi- ta multitudine schismaticorum sive excommunica- torum, apud Brixinam legitimum ,Papam abjura- vit; et Guibertum Ravennatem quondam Episco- pum, sed jam triennio a Papa Gregorio irrecupe- rabiliter depositum et. anathematizatum, sibi non in Papam, sed in heresiarcham elegit. Deinde apud Moguntiam Conventu facto, eamdem ipsam elec- üonem a quibuscumque potuit confirmari fecit. Jam autem mediante Octobri, Henricus expeditionem in Saxoniam iterum parans, a militibus Rudolphi itinere unius diei fugatur, quamvis in eadem con- gressione Rudolphus Rex piae memoriz occubuerit. His temporibus Henrieus tam Italiam adeo contur- bavit, ut nullus secure ad Limina Apostolorum posset ire, qui non prius abjuraret quod ad Papam Grego- rium diversurus non esset. 13. Anno 1081. Henrieus, post obitum Regis Ru- dolphi, Veronam in Pascha venit : et inde ad inva- dendam Romam, cum suo non Apostolico sed apostata Guiberto, utpote Domini Apostolici non se- mel perjuro et anathematizato, profectus, sed mox regressus est. Eodem tempore Principes Regni Teu- tonicorum, scilicet Archiepiscopi, Episcopi, Duces, Marehiones et Comites, Conventu facto, Herman- num nobilem virum sibi in Regem elegerunt. í4. Anno 1082. Henricus in Italiam, assumpto apostata suo Guiberto, iterum Romam invasurus . profieiseitur, advocata multitudine schismaticorum : ibique ea aestate moratus, pene incassum laboravit, quia eum nec hae vice Romani intrare permiserunt. Ignem quoque in domum$S. Petri per quemdam tra- ditorem immittere voluit, sed Dei misericordia pro- tegente non. potuit : cogitavit enim ut de improviso portas irrumperet, si Romani, derelietis propugna- eulis, ad incendium restinguendum concurrerent : sed Dominus Apostolicus huic versutizeobviavit. Nam primum viso incendio omnes milites Romanos ad gubernacula defendenda transmisit, ipseque solus, fiducia S. Petri fretus, facto signo Crucis contra ineendium, ignem. ulterius progredi non permisit. gitur Henrieus, capto venerabili Episcopo (125) de Sutria aliisque nonnullis, suoque apostata Guiberto in Tiburtina urbe ad infestandos Romanos derelicto, ipse Longobardiam revertitur. CAPUT Il. Res geste ultimis duobus annis. Obitus, sepultura. 15. Anno 1083. Iterum Henricus, cum multitu- dine schismaticorum sive exeommunicatorum, ante Pentecosten Romam, impugnaturus aggreditur; .(125) Bonizonem alibi appellat ipse Bertholdus, ait autem de eo Ughellus tomo 1I Italize saerz, quod floruit anno 1078, et post varia, duraque eailüa, & Catholicis Insubribus Placentine civitatis Prasul adlectus est; demumque ab Iwereticis captus, utroque orbatus oculo, ac ceteris membris per eaquisita. tor- menta truncatus, nobilem martyrii palmam adeptus est anno 1089. - (125*) Hi erant Ofío dein Urbanus II Papa, B. Petrus lgneus et Joannes anno 1066 faetus Por- tuensis Episcopus, semper fidelissimus summis Pon- tum et anathematizatum, apud S. Petrum inthro- nizavit; non per Ostiensem, et Albanensem, 'et Portuensem (125*) Episcopos, qui hoc privilegium habent ut et Papam consecrent, sed per Mutinensem et Ariminensem Episcopos (126), utpote jam mul- tis annis depositos et anathematizatos. Statim ergo juxta S. Petrum quemdam monticulum, nomine Pa- latiolum, in castellum (erexit); eique milites mul- tos, ut impugnarent Romanos, imposuit, qui eum Transtiberinas urbis regiones nullo paeto intrare permittebant. Multi tamen ex Romanis consense- rant, partim pretio inducti, partim multis promis- Sionibus seducti, omnes autem qualiter jam iriennii impugnatione nimium fatigati. Quid plura? Omnes pene Romani, prater Principem Salernita- num, hoc laudaverunt, ut Papa Gregorius Synodum in medio Novembri colligeret Roma, eujus Synodi statuta de causa Regni, nec Henrico nec Romanis, imo nulli penitus liceret pravarieari. Henricus quoque ituris ad illam Synodum et redituris securi- tatem jurejurando fecit: unde et Papa omnes reli- giosos Episcopos et Abbates ad Synodum litteris suis vocavit. Reverso ergo Henrico Longobardiam, milites ejus, quos in castello prope S. Petrum di- misit, repentina mors fere omnes invasit. Inter quos et Udalricus Goscezehim absque Ecclesiastica com- munione, heu miser! interiit, auetor hujus schis- matis et incensor conspirationis. Ex quadringentis autem militibus, qui in illo castello pro custodia di- missi sunt, vix triginta gladium S. Petri, ut aiunt, concessa vita evaserunt ; ipsum autem castellum a Romanis penitus solo adaequatum est. Henrieus ergo (Ravennate suo interim Ravennam transmisso) ad pradietam Synodum. profectus est, quo. et Legati Teutonieorum Principum ire debuerant ; sed ab Hen- rieo in via apud Forum Cassii (127) capti sunt circa festum S. Martini, licet omnibus Synodum illam petentibus securitatem juramento promiserit : unde et Romani multa contra Henrieum murmurare cce- perunt. Erant autem religiosissimi Monachi et Cle- rici, quos in captivitate fecit cruciari : cum quibus et Ottonem venerandum Ostiensem Episcopum cap- tivatum, videlicet ad ipsum ab Apostoliea Sede p transmissum : multi tamen ex Franeigenis ad illam Synodum tam Episcopi quam Abbates pervenerunt. Meliores autem Episcopi et Domino Apostolico ma- gis necessarii, id est Hugo Lugdunensis, Ansel- mus Lucensis, Reginaldus Cumanus (128), specialiter ab Henrico ad Synodum pervenire prohibiti sunt. tificibus, et qui potissimum Urbanum II promovit, uti testatur Leo Ostiensis lib. rv Chronici Casinen- sis cap. 2. ; 1 (126) Isti erant Herebertus Mutinensis, creatus anno 1054, fato funetus anno 1094, et Obizzus, ele- ctus anno 1071. (127) Forum Cassi. Urbs olim Episcopalis, nune vicus in Patrimonio S. Petri, 7 milliaribus Viterbo in Austrum distat. | (128) De his autem in priori Vita num. 101, 103, 122, ubi nostra Annotata inspicienda. LEE S. GREGORIUS VII PAPA. 112 Dominus tamen Papa Synodum tribus diebus solen- A bello appeteret... Sed Henrieus acceptam peeuniam, tiner celebravit; et, ne Henrieum iterum specialiter anathematizaret, vix a Synodo est exoratus : omnes tamen exeommunicavit, quieumque aliquem ad S. Petrum et Papam venientem impedirent quoquomodo. 16. Sed jam advenit terminus ad quem Romani, nesejiente Papa, hoe Henrieo se effecturos jurave- rant, ut eum Gregorius Papa ineoronaret, aut alius quem ipsi illo expulso eligerent. Quod juramentum, licet in prieterita zestate faetum fuerit, omnes tamen intimos papae usque ad terminum pene latuit. Adve- niente ergo termino, Romani Papae de juramento manifestaverunt, dicentes se hoc jurasse, non ut Papa solenniter regali unctione ineoronaret, sed tan- tum simpliciter ut ei Coronam daret. Annuit ergo Papa eorum votis, ut eos a juramento absolveret, videlicet Henrico, si vellet cum justitia, sin autem eum maledictione, Coronam daret. Unde Romam mandaverunt ut veniret ad accipiendam Coronam cum justitia si vellet; sin autem, de castello S. An- geli per virgam sibi demissam a Papa reciperet. Sed Henrico utrumque reeusante, alium Legatum illi direxere, quod juraverint, nee se eo juramento deti- neri obnoxios : igitur Domino Papze multo firmius, quam pridem, consilio et auxilio adhaesere. Hen- ricus autem multo instantius, pro eis su: parti ap- plieandis, nune minando, nune promittendo labora- vit; multumque tempus cirea Romam moratus, huie negotio invigilavit. Sed jam septennio totum Romanum imperium civili bello, nimio schismatis dissidio laboravit, aliis quidem Domino Apostolico, aliis autem Henrico faventibus, et ob hoe utrimque totum Regnum prada, ferro et igne miserabiliter de- vastantibus. Paucissimi Catholici Episcopi ex parte Apostoliei remanserunt : qui et propriis Sedibus expulsi, suis gregibus providere non permittebantur. Quapropter omnes pene religiosi, sive Clerici sive laici, in aliqua monasteriorum latibula hujusmodi mala declinaverunt : ne videlieet devastationem sanet? Eeclesi: cernerent, cui in nullo adminicu- lari possent : satius enim illis videbatur, ut saltem seipsos deliteseendo salvarent quam pro aliis in- ca*sum laborando, eum eisdem perirent. 17. Anno 1084. Henricus in Romanorum finibus hiemavit, ibique Guibertum Ravennatem suum Ro- mam venturum expeetavit, ut ab eo apud S. Pe- trum incoronaretur, eo quod Gregorium Papam ad hoe flectere non posset, et eum, nisi legitime reconciliatum , ineoronare vellet. His temporibus Constantinopolitanus maximam pecuniam Henrico quondam Regi transmisit, ut Ruodbertum V i- scardum (129) Ducem Calabrizet A pulize eonjuratum militem Domini Papze, in ultionem ejusdem Regis, . (129) Robertus Guiseardus anno 1080 reconcilia- tus Papa. : (130) Leo Ostiensis lib. ru cap. 53 hane incendii causam affert : Ex consilio, inquit, Cencii Romano- rum Consulis ignem in Urbem. immisit. Romani igi- tur reinopinata perculsi, ac in igne exstinguendo dum non in procinetum eontra Ruodbertum, quod jura- mento promisit, sed ad coneiliandum sibi vulgus Romanum expendit : cujus adjutorio Lateranense palatium feria quinta ante Palmas, eum suo Ra- vennate Guiberto, intravit. Nobiles autem Romani, praeter admodum paucos, cum Domino Papa Grego- - rio tenuerunt qui et quadraginta obsides ei dede- runt, Papa autem in castellum S. Angeli se recepit, omnesque Tiberinos pontes et firmiores Romanorum munitiones in sua obtinuit potestate. In die Resur- rectionis Dominicee Henricus, ab hieresiareha. suo Ravennate, Coronam non glorie, sed confusionis accepit... Erat enim ipse Ravennas Archiepiscopus, et omnimodam obedientiam Romano Pontifiei ju- ravit, quam et nullo tempore fideliter exeeutus est ; sed non multo post, spreto juramento, singulari eon- tumelia contra Apostolieam Sedem erigitur : unde ab Apostoliea Sede et ab Episcopis totius Ecelesic in Romana Synodo, post canonieas inducias, irre- euperabiliter deponitur et anathematizatur : nec hoe semel, nec in una Synodo, sed in omnibus Synodis, quotquot in sexennio Roma eelebratee sunt... Qua- propter et Henrieus ab eodem incoronatus damnatio- nem ejus hereditasse non dubitatur, similiter et om- nes, quieumque aliquid, quod a Domino Papa susei- piendum esset, a predieto hzeresiareha quasi sus- ceptum usurpaverunt. Morabatur autem Henrieus in Lateranensi palatio eum Ravennate suo, nee a fide- C libus Pap: per civitatem ad S. Petrum transire permittebatur : sed in ipsa Paschali hebdomada fideles aggreditur, in qua congressione quadraginta pene in- ter mortuos et vulneratos perdidit (nam reliqui fuge- runt), ex parte autem Domini Pap: nee unus cecidit. 18. Robertus Wiseardus, Dux Normannorum, in servitium S. Petri, post Kalendas Maii Romam ar- mata manu invasit, fugatoque Henrieo totam Ur- bem Gregorio Paps rebellem, penitus exspoliavit, et majorem ejus partem igni consumpsit (130), eo quod Romani quemdam ejus militem vulneraverunt. Deinde acceptis obsidibus a Romanis, et in castello S. Angeli, quod domum Theodorici dieunt, reserva- tis, ipse ad reeuperandam terram S. Petri reversu- rus, in brevi plurima eastella et eivitates Domino Papee recuperavit. Henrieus autem Ruodberto resi- stere non valens, ad partes Teutonicorum satis fe- stinanter revertitur... Dominus autem Papa, eolleeta Synodo, iterum sententiam anathematis in Guiber- tum haresiareham et Henrieum et omnes eorum fautores promulgavit : quod et in festo S. Joannis Baptista preterito jam. dudum Rome feeit, eum Henrieus adhuc ibimoraretur. Hane sententiam Le- gati Sedis Apostolice, videlicet Petrus Albanensis essent intenti, Dua confestim cum exercitu ad arcem S. Angeli properans, Pontificemque inde abstrahens Romam sine mora egressus, Papam | Gregorium ad hoc monasterium usque deduxit : quem. Apostolicum usque ad ipsius exitum cum Episcopis et Cardinali- bus, qui eum secuti fuerunt, sustentavit. , 113 PROLEGOMENA, — ACTA S. GREGORII. 114 Episcopus in Francia, Otto Ostiensis Episcopus in A sione justitia usque ad mortem firmissimus, Sa- terra Teutonicorum usquequaque divulgarunt. Os- tiensis quoque cum in Alemannia moraretur, sanctze Constantiensi Eeclesie jam dudum viduata Catholi- eum Pastorem ordinavit, seilieet Gebehardum, Ber- tholdi Ducis filium... undecimo Kalendas Januarii Episcopum consecravit, quem pridie, id est in festo S. Thoma, cum aliis Clericis Presbyterum fecit : inter quos et horum Chronicorum scriptorem in eadem solennitate in Presbyterum ordinavit, eique potestatem ad suscipiendos pcenitentes ex Aposto- liea auctoritate concessit. 19. Anno 1085. Jam Deus omnipotens famulum suum Gregorium Papam nolens diutius laborare, imo pro laboribus suis digne remunerare volens, de hujus vitze ergastulo eum vocavit. Nam aliquanto tempore graviter corpore infirmatus, sed in defen- lerni diem elausit extremum. De eujus obitu omnes religiosi utriusque sexus, et maxime pauperes, do- luerunt : erat enim Catholieze religionis ferventis- simus institutor, et Eeclesiasticze libertatis strenuis- simus defensor. Noluit sane ut Ecclesiasticus ordo manibus laicorum subjaceret, sed eisdem et morum sanctitate, et ordinis dignitate praeemineret. Quod illum latere non poterit, quieumque ejusdem Apo- stoliei Registrum diligenter perlegerit. Postquam autem in gubernatione Sedis Apostolieze, imo totius Ecclesie, duodecim annos et unum mensem legiti- me decertavit, tandem ex hae luce anno Incarna- tionis Dominice 1085, indietione 8, 8 Kalendas Junii subtraetus, superna vocationis 8gaó6siov acee- pisse non dubitatur, sepultus Salerni in ecelesia S. Matthzi, quam ipse eodem anno dedicavit. Il. EX LIBRO MS. CENSUALI CENTII CAMERARII, POSTEA HONORII III, Collato cum ms. Nicolai Cardinalis de Arragonia (431). — CAPUT PRIMUM. . Electio Gregori ; Centii Romani et Guiberti Ravenna- tis machinationes punite ; Henrici ad. depositionem Pontificis progressa insolentia castigata. 1. Gregorius VII, natione Tuscus, patria Suanensis, oppido Ronaco (132), ex patre Bonito, sedit annis 12, mense uno, diebus quatuor. Defuncto Alexandro Papa, et in Lateranensi ecclesia honorifice tumulato, dum Hildebrandus Archidiaconus adhuc esset in ejus obsequiis occupatus, repente factus est in ipsa ecclesia maximus Clerici et Populi Romani coneur- sus, clamantium et dicentium, Hildebrandum Archi- . diaconum Beatus Petrus elegit. Quo audito idem Archidiaconus expavit, et quasi extra se raptus eucurrit ad pulpitum, cupiens populum ipsum fre- mentem (133) sedare et a sua intentione retrahere. Sed Hugo Candidus Cardinalis, ubi omnium vota in eumdem Archidiaconum convenisse indubitanter cognovit, citius pereucurrit ad populum; et in hune modum alloquitur, dicens : Ecce, charissimi fratres, (131) Nicolaus Rosellus, ex Ordine Praedicatorum assumptus, de Aragonia dictus, quia patria Tarra- conensis perpetuo fere mansit apud Arragonie Re- gem Petrum : is hune praemittit titulum : De Gre- gorio Papa VII, qui cepit an. Domini 1703, regnante Henrico Imperatore hujus nominis III. . (132) Nieolaus, Ronaco; Ms. nostrum, Raonaco; ignobile id oppidum fuisse oportet in dicecesi Sua- nénsi, cujus hodie nec nomen quidem in tabulis topographieis reperitur : quod ipsum haud modicum prejudicium affert generis nobilitati, a Comitibus B scitis et indubitanter cognoscitis quod a diebus B. Leonis Pape hie Archidiaeonus, tamquam vir prudens et probatus, hanc sacrosanctam Romanam Ecclesiam plurimum exaltavit, et civitatem istam ab imminentibus periculis liberavit : unde, quia idonio- rem ad Ecclesi? regimen et Urbis defensionem in- venire nequimus, Nos, Episcopi et Cardinales, in no- mine Domini, unanimiter ipsum nobis et vobis in Pastorem et Episcopunr animarum vestrarum eligi- mus. Et continuo (134) universitate Populi et Cleri acclamante, Dominum Gregorium Papam sanctus Petrus elegit, indutus rubea ehlamyde (sicut moris est) et Papali mitra insignitus (135), invitus et mce- rens in Beati Petri cathedra fuit inthronizatus. 2. Altera autem die apud semetipsum solie ta mente pertractans, ad quam grave perieulum deve- nisset, &estuare ccpit, etnimis dolere: sed cum aliam ' excusationem de relinquendo Papatu non invenisset, nuntios ad regem Henrieum celeriter destinavit, per quos et electionem de se faetam ei aperuit, et ne Petilianensibus et Suanensibus accersite : non ta- men eam peremptorie excludit : et infra ex Ms. nostro adducemus aliquid, quod e converso eam affirmare possit. (133) Nicolaus, frequenter. (134) Hoc, Continuo, restringendum erit ad solam aeclamationem populi; si verum est quod diebus aliquot occultatus latuit, ut habet Bertholdus. (135) Aliunde sciebam, electo mox Purpuram in- jiei solitam : de Mitra invenies in Actis S. Petri Coelestini, descriptis a Card, S. Georgii ]. 111 v. 165 115 S. GREGORIUS VII PAPA. 116 assensum przeberet ipsum attentius exoravit : quod À Papae Capitulo continetur (139) Romanus Pontifex si non faceret, certum sibi esset quod graviores et manifestos ipsius excessus impunitos nullatenus to- leraret. Rex vero, ubi electionis veritatem cogno- vit, electioni ejus assensum prebuit : et statim Gregorium Vercellensem Episcopum, Italici Regni Cancellarium, ad Urbem transmisit, quatenus au- ctoritate Regia eleetionem ipsam confirmaret, et consecrationi ejus interesse studeret. Quod sine dilatione factum est: nam et infra octavas Pente- costes in Presbyterum est ordinatus, et in Natali Apostolorum in Romanum Pontificein consecratus. Percepta igitur Apostolice dignitatis plenitudine, eumdem Regem benigne ac paterne commonuit ut Matri suze sanete, Romane Ecclesie se devotum et subjectum filium exhiberet, atque ab Episcopatuum et Ecclesiarum venditione omnino quiesceret : ad quod pium opus efficaciter prosequendum trans- mittere studuit matrem ipsius Agnetem Impera- tricem (136), una eum Gherardo Ostiensi, Uberto Prenesüno, et R. (137) Cumano Episcopis : qui ejusdem Pontificis legatione suscepta usque in Ba- variam transeuntes, ad Regis presentiam pariter -aceesserunt. Receptis igitur affectuose Legatis ipsis, et digno eum honore traetatis, eum per dies pluri- mos Rex de sua emendatione sancte commonitionis verba mansuete ac patienter audiret, quinque nó- biles viros familiares suos, ab Alexandro Papa excommunicatos, vix a consortio et societate sua removit, Synodum vero in regione ipsa celebrare Legatis nequaquam permisit; allegans per Lema- rum (138) Bremensem Episcopum, vices Romani Pontifieis Moguntino Archiepiscopo in Germania, sicut in antiquis Ecclesice su: privilegiis continetur, esse concessas. Cui Legati Sedis Apostoliez sic responderunt : De Legationis officio Venerabilis Fratris certum tibi esse debet, quod neque aucto- ritas canonica neque mos ecclesiasticus habet, ut ultra obitum ejus qui dederat Romani Pontificis protendatur. Preterea sicut in quodam primi Leonis (136) De. hac Saxonicum Ms. Chronicon, usque ad finem fere seculi xir pertingens, ita habet: Anno Domini 1609 Agnes Imperatrie, Mater Regis H. tc dio affecta, vel potius divinitus compuncta, Ducatum ita Episcopis vices suas committit, ut in partem sollicitudinis sint vocati, non in plenitudinem pote- statis. Sed ut breviter ad finem hujus controversice veniamus, Synodo hac sagacitate disturbata, et eodem Bremensi pro inobedientia et rebellione ab offieio Sacerdotali suspenso, Legati a Rege amplis muneribus honorati, cum ejus gratia et benigno responso, incolumes ad urbem redierunt Roma- nam. 3. Evolutis autem paucis diebus, Hermannus Bambergensis Episcopus, qui pro susceptione (140) Pallii Romam venerat, convietus de Simonia in con- spectu Gregorii Papa, Episcopalis et Sacerdotalis - officii depositionem ineurrit, et in locum ejus per mandatum ejusdem Pontificis alius est subrogatus : de Constantiensi quoque (141) Antistite idem fa- ctum est. Interea nihil mali de Rege Henrico suspi- cans Gregorius Papa Romanus, generale Coneilium convocavit, in quo Guibertus Ravennatensis, cum Episcoporum diversarum Provinciarum immensa multitudine, sedit. Przeterea et egregia Comitissa Ma- tildis, Aczo Marchio (142), et Gisulfus Salernitanus Princeps eidem non defuere Concilio : sed inter ce- tera ipsius Concilii aeta Normanni et Robertus Guiscardus excommunicati fuerunt. Soluto itaque Concilio, et redeuntibus ad propria ceteris, qui fuerant convocati, Guibertus Ravennatensis cum Papa Gregorio, in dolo, utpote qui ad Papatum jam an- C helabat, remansit. Et quoniam uniuscujusque pro- prium solet esse, ut qualis ipse fuerit, tales sibi et alios conjungi velit, quoscumque in Roma facino- rosos et adversarios Pontifici reperit , muneribus vel promissis favorabiles sibi et juratos facere studuit : inter quos illum sceleratissimum virum Centium, Prefeeti Stephani filium, de quo supra (143) feci- mus mentionem amicum et secretarium acquisivit, et cum eo contra Patrem suum nequiter se armavit. Hie inter alia, quae impune fecerat mala, excelsam turrim supra pontem S. Petri construxerat, et a deinde legimus in Synodo Roman. an. 1075. (139) Capitulum istud necdum inveni. (140) Bullam Leonis IX. Hartwico Bambergensi Pallium eoneedentis, intuitu Clementis II et S. Hen- Bavarie deposuit; et Regni gubernacula penitus D rici imperatoris ibidem quiescentium , dedimus in spernens pro Christo, Romam se contulit : ibique dignis penitentie fructibus mira inserviens humili- tate, post aliquot annos in Domino migravit, scilicet an. 1077, ut constat ex Epitaphio, apud Baronium. Ex labore autem hujus legationis pro Sede Apostolica suscepte intellige, quam ejus fuerit studiosa. Res ipsa adscribitur an. 1074. (137) Cumane Ecclesiae, ante finem seculi 13 ex- tincta, vix sex Episcopos potuit nominare Ughellus t. VI Itali sacre : habes hic quem iis addas pro an 1074. R. puto Rogerium, Robertum, Rolandum, vel quid simile : aliorum nominum, similiter per initialem litteram scriptorum a Centio, facile fuit supplere defectum. (138) Leimarum Buvarum vocat Albertus Staden- Sis, docetque Alberto suffectum an. 1077 annis 30 sedisse, obiisse 1101, 17 Kal. Junii, cui Humbertus successerit. Ejus excommunicationem confirmatam Chronologia Pontificia agentes de. Clemente. isto : quam tamen in Appendice ad ipsum Leonem fate- mur non esse usquequaque sinceram. Veritas ta- men facti ex hoe Centii loco. confirmatur. (141) Otto hie fuit, de quo Chronicon. Constan- tiense editum a Pistorio ad ann. 1070, quod Hen- ricus, dum przciperet eum ordinari, dixerit : Noluit Collegium. Constantiense Prasulem idoneum, capiant igitur hunc stultum Ottonem in Episcopum. (142) Nicolao praeteritus Azo Marchio, adfuisse videtur occasione incesti sui matrimonii cum Ma- thilde, non illa famosa Comitissa hic nominata, qua tune habebat maritum | Godefridum Lotharingize Ducem, licet thoro ejus nunquam usa; sed sorore Guilielmi Episcopi Papiensis, in quarto gradu ipsum contingente. (143) Hinc apparet etiam Alexandri precedentis Acta ab eodem Auctore scripta fuisse. - E 117 PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 118 transeuntibus de novo Pedatiam (144) jugiter extor- A nes sibi non potuit subjugare, Rex tamquam victo- quebat. Hie, Deo et hominibus odiosus, in sacra- tissima noete Nativitatis Domini, ipsum Christi Vi- carium Dominum Gregorium Papam, Missarum solennia celebrantem , ab altari sanctze Dei Genitri- eis, quod dicitur ad Presepe, ausu sacrilego rapuit ! et cum suis ceomplieibus ad predietam turrim vio- lenter asportare preesumpsit. Unde universitas Ro- manorum in ira pro invasione sui Pontificis vehe- menter exarsit, et in. eadem nocte ipsum in eadem turri districte obsedit. Mane autem facto Romani, et turrim funditus destruxerunt, et ipsum sacrilegum atrociter trucidassent, nisi eum boni Magistri disci- pulus Beatus Pontifex ex mortis periculo 'liberasset. Quo facto, celebraturus eum Fratribus , et aliis Ec- clesie fidelibus de more convivium; ad Lateranense palatium remeavit. In secunda vero die post Pascha populus Romanus eumdem Centium eum omnibus suis eomplicibus in rebus propriis condemnavit, et in perpetuum ab urbe Romana exclusit. 4. Post hae autem supradictus Guibertus licen- tiam revertendi Ravennam a Domino Gregorio do- lose. petivit, quatenus eum ledere opportunius possét, quem fraudulenter se diligere ostendebat. Nam ubi Ravennam devenit,postposito juramento quod in consecratione sua Alexandro Pape ejusque successoribus fecerat, cum Theobaldo Mediolanensi, et aliis cervicosis Episcopis Lombardia conspiravit, atque adversus! Pastorem suum occulte seditionem exercuit. Unde factum est quod expeditio, quam Pontifex per Ducem Gotifredum ejusque uxorem illastrem Comitissam Matildam atque alios Nobiles, eontra Normannos et caeteros Ecclesie hostes, de Lombardia excitaverat, in detrimentum Ecclesic disturbata est atque dirupta. Per Hugonem quoque Candidum, Regem Henrieum et Robertum Guisear- dum contra eumdem Pontificem omnimodo studuit instigare, sicut vir apostatieus omni dolo et malitia plenus, qui jam: seeundo ad apostasiam redire ne- quaquam erubuit. Eodem tempore Dominus Grego- rius cirea mediam Quadragesimam Concilium: cele- bravit, in quo sepedictum Guibertum, quia vocatus venire contempsit, ab Episcopali officio tamquam perjurumsuspendit, eteumdem Hugonem Candidum, secundum Apostoli dietum (T'if. rrr, 10), Haereticum D hominem post primam et secundam commonitionem devita, perpetuo ab Ecclesia sequestravit. Sed cum ista in Italiafierent, Saxonescontra Regem Henricum fortiter rebellarunt, ea videlicet occasione , quia eis onus importabile satagebat imponere : unde accidit quod Rex, in manu valida et multitudine gravi, Sa- xoniam ex improviso intravit : sed quoniam eos imparatos invasit, victoriam quamvis. cruentissi- mam habuit. Quippe, sicut a prudentibus dicebatur, quinque millia virorum ex parte Regis in eodem bello ceciderunt : verumtamen quia eosdem Saxo- (144) Nicolao Pedagiwm : de utraque voce vide Cangium. — — (145) Francia hie identidem dicitur pro Franco- C riosus in Franciam (145) remeavit. Statim immensa Episcoporum multitudine convocata, non egit gra- tias Deo pro adepta vietoria, sed elevatum est cor ejus, et se super se nimis extollens, in tantam auda- ciam vesaniamque prorupit, ut Patrem suum Gre- gorium Papam, qui sedem Apostolicam per trien- nium in pace tenuerat, impiorum eonsilio abdicare presumpsit, et ab Ecclesia quantum in eo fuit ex- pellere operam et studium pro viribus (146) dedit. Deerevit etiam firmiterque constituit, ut nullus deinceps Episcopus, vel Abbas, seu Dux, aut alia principalis persona, eidem Gregorio tamquam Papa aliquatenus obedire deberet. 5. Ut autem hane perniciosam dispositionem pos- set efficaciter adimplere, quemdam Rolandum Par- mensem, detestabilem Clericum, et alios execrabiles viros, cum litteris suis Romam transmisit, quate- nus causam ipsam vivaeiter et intrepide proseque- rentur. Qui, nefaria legatione suscepta, processerunt usque ad Urbem : et venientes ad Pontificem tunc in Synodo residentem , in primis Regis litteras prae- sentarunt, et consequenter per os ipsius Rolandi cum nimio fastu et contumacia, locuti sunt in hune modum : Misit nos Dominus noster Henricus Rex, de consilio Episcoporum suorum et Principum, ut ea quze noviter de statu Eeelesi;e censuit et irrevo- cabiliter statuit vobis publice demonstremus, et efficaciter prosequamur. Inde est quod precipimus, et ex auctoritate Regis precipiendo mandamus tibi Gregorio, ut de Apostolica Sede sine mora descen- das, et amodo de Papatu, sicut vitam tuam diligis, te nullatenus intromittas. Vobis autem Episcopis et Cardinalibus eodem modo injungimus , ut. recepturi Pontificem ad ejusdem Regis preesentiam festinetis. Quibus blasphemiis auditis, contra eumdem Pontifi- cis conviciatorem tota Synodus ita vehementer exar- sit, quod nisi pia mansuetudo beati Papae Gregorii se objeeisset, ipsum fideles Ecclesie eum lapidibus trucidassent. Die vero altera littere ab Episcopis Ultramontanis Pontifici. sunt delatae, in quibus .eon- fitebantur se errasse, et nimium deliquisse : postu- labant quoque veniam, et omnem de caetero sibi obedientiam observare firmiter spoponderunt. Vix itaque sedato tumultu, Synodalis tractatus in tran- quillitate processit : sed cum tempus jam instaret absolvendi Synodum, Pontifex, habito eum centum et ' decem . Episcopis utiliori consilio, in eumdem Regem, qui Ecclesiz unitatem scindere attentavit, excommunicationis sententiam protulit , et usque ad condignam satisfaetionem sententiam ipsam firmi- ter observari precepit. Quod neque reprehensibile , nec novum ab aliquo sestimari debet : cum a san- ctorum Patrum sanctionibus minime discreparet, et a pluribus Romanis Pontifieibus hoe ipsum etiam pro minoribus causis reperiatur factum. nia,latius nomen hoc sumendo, sicut etiam vici niam complectatur. : (146) Nicolaus minus recte, pro victoribus. 4 119 S. GREGORIUS VII PAPA. 120 6. In Chaleedonensi namque Concilio, praesenti- A manorum Pontifieum, etiam pro minoribus cau- bus sexcentis (147) Episcopis, de Dioscoro Alexan- drino sic. legitur : Quoniam seeundum excessum priorem iniquitatem valde transcendit (praesumpse- rat. enim exeommunieationis sententiam supra san- ctissimum Papam Leonem dietare) Anatolius Con- Stantinopolicus Episcopus dixit, Propter fidem non est damnandus Dioseorus, sed quia excommunica- lionem fecit Domino Arehiepiscopo Leoni. Numquid ibi legitur inquisitionem faetam fuisse utrum juste, an injuste, Dioscorus excommunicatus fuisset? Non ulique : sed ideo, quia eum esset inferior conatus :st majorem quibuslibet injuriis.laeeseere. In octava itaque Synodo inter ectera ita legitur : Definivimus neminem prorsus mundi portentum, quemquam eo- rum qui Patriarehalibus Sedibus praesunt inhono- rare, aut à proprio throno expellere, sed omni ho- nore ae reverentia dignos judicare; praecipue san- ctissimum Papam sanioris Roma ; sed nee quieum- que eontra Romanum Pontificem eireumseriptiones ae verba eomplieare vel componere, quasi dilfama- torum quorumdam criminum, quod nuper Photius, et multo ante Dioseorum feeit, Quisquis vero tanta jaetantia, et audaeia usus fuerit, ut seeundum Pho- lium et Dioseorum, in seriptis, vel sine seriptis, in- jurias quasdam contra Sedem primam S. Petri Prinei- pis Apostolorum moveat, a qualem et eamdem quam ,Mlieondemnationem aecipiat (148) : si vero quis aliqua Dei potestate fruens vel potens, pellere tentaverit prefatum. Apostolieg Cathedre Papam vel aliorum . Patriareharum quemquam, anathema sit. Preeterea notissimum et indubitatum est quod multi Ro- (147) In DieWE NUnonM nominantur 360 circiter, nee plures deinde est reperire : habita est autem Synodus illa anno 451, et damnati Dioseori causam subseribens Anatolius, ponit, quod omnibus sancto- rum Patrum regulis ewtitit. ànobediens, et tertio ca- monice vocatus noluit obtemperare. (148) In Chaleedonensi an. 870, Aet. 10, Can. 13, sie legitur : Sé quis tanta. efferatur. audacia, quem- admodum: Photius et Dioscorus, sive scripto sive sine scrépto, isanias quasdam. contra. Cathedram. Cory- phot Apostolorum Petit audeat jactare, eamdem atque illi sententiam. damnationi subeat. Coterea qua hie allegantur, ut sequentia vel precedentia, ubi inve- niantur nescio. (149) Ita reete. Nicolaus; ubi in Centii libro per- peram legitur, Justinus. Imperator Constantini filius, D qui nullus fuit, nedum tempore Constantini Papi ; hune vero seimus an. 710 a Justiniano Rhinotmeta Constantinopolim evoeatum, et ea qui hic deseribi- tur humilitate reeeptum ; eausam vero evocationis hujus non aliam putat fuisse Baronius, quam ut finis poneretur. controversie ob Canones ad quintam et sectam Synodum superadditos. . (150) Anastasius 1T. Hie seripsit quidem. Anasta- Sio Imperatori epistolam eommonitoriam, quam vide apud Baronium an. 497, sed qui eum. exeommuni- cavit Symmachus Papa fuit, ut habes apud eumdem Baronium ad an. 502, n. 29, (151) Gregorius 141 Leonem Isauricum et omnes Yeonomaehos anathemate obstrinzit, inquit Zonaras, et vectigalia quae usque ad id tempus Imperio tnde (id est ex Italia) pendebantur inhibuit, inito cum Tranets fodere (ut videre est apud Baronium ad an, 726, n, 24). deserta Imperatoris obedientia, ob C sis, nonnullos Imperatores et Reges, non solummodo excommuniecaverunt sed a Regno deposuerunt, et in eorum locis alios subrogaverunt. Innocentius siqui- dem Papa Imperatorem Arcadium, magni Theodosi filium, pro eo quod Joannis Chrysostomi deposi- tioni interfuit, quam Theophilus Alexandrinus una cum aliis Orientalibus Patriarehis eonsensu aliorum Episcoporum sine assensu Romani Pontificis dieta- verat, exeommunicavit, eorumque depositionem cassavit; mitissimus vero Imperator, mox ut faetum cognovit, non rebellis extitit, sed veniam humiliter petiit et impetravit. Constantinus Papa Justinianum Imperatorem. Constantini filium (149), propter non decentem legatorum suorum susceptionem, excom- munieavit : qui post modum in Constantinopolitanae urbis platea pedibus ejus eum regno prostratus, tamdiu petiit veniam donee impetravit. Anastasius (150) Papa Anastasium Imperatorem exeommuni- cavit, qui proterve loquens de Papa, in ipso Palatio fulmine percussus interiit. Gregorius III Leonem Imperatorem, non solum excommunicavit sed etiam Regno privavit (151). Stephanus Papa Carolum(152j Pipini Regis fratrem a Regno deposuit, et Pipinum in ejusloco substituit. Nicolaus quoque Romanus Pon- tifex duos Imperatores uno eodemque tempore ex- communicavit; Michaelem videlícet Orientalem, propter Ignatium Constantinopolitanum Episcopum sine judieio Papa: à Sede sua dejeetum ; et. Lotha- rium (152*) Occidentalem, propter Gualdrada pellieis su: societatem. Beatus quoque Ambrosius, non Romanus sed Mediolanensis Pontifex, Maximum perversam ejus opinionem, Cum ergo Otho Frisingen- sis ait,' Lego et relego Romanorum Regum et Impera- torum gesta, et nusquam invenio quemquam eorum ante hunc (Henrieum) a. Romano Pontifice vel ex- communicatum vel Regno privatum, ostendit se loqui de iis qui in Oecidente regnarunt,non autem de Im- peratoribus Greeis, quorum plures anathemate per- eulsos fuisse ob havresim certum est. (152) Seiens Nicolaus quod Pipini frater Carolus, seu potius Carlomannus, multo prius quam Stepha- mus Papa fuerit, factus sit Monachus Cassini, Za- charie Pape nomen hie substituit et Regem Childe- rinum; volens, eredo, Chilpericum intelligi, Mero- vingorum Regum ultimum, in eujus depositionem Zacharias consensisse ab aliquibus dieitur. Ad Carlomannum quod attinet, ex Anastasio Bibliothe- cario seimus, quod jam monaehum, atque ab Aystulfo Longobardorum Rege missum in Franciam, ad fra- trem ab auxilio Pap:e ferendo alienandum, idque serio agentem, sieut male persuasus fuerat; de communi consilio Rex Pipinus et Papa Stephanus in monasterio illic in Francia collocaverunt, juxta id quod se devoverat monachicam agere vitam : atque hoe occasionem dare potuit Centio allucinandi, quasi aliquid de Carlomanni depositione per Regem facta ibi legisset. (152* Hie confunditur Lotharius Rex (unde Lo- tharii regnum, postea Lotharingia) cum parte suo Imperatore Lothario; et illi quidem excommunica- tio scpe intentata fuit, in Waldradam etiam perso- naliter lata; ipse tamen eam simulata poenitentia declinavit. Similiter contra Michaelem Balbum ultra minas non processit Nieolaus Papa, qui anno 867 vivere desiit. Ui 8*^ 121 PROLEGOMENA, — ACTA. S. GREGORII. 122 Tyrannum et Theodosium Imperatorem ab Ecclesia A tificem usque ad civitatem Augustam secure condu- pulso excommunieavit, ut non ambiguum est. Quis ergo, nisi mente captus, ignorat Regiam potestatem pontifieibus esse subjectam? et quis credat a subje- etione Romani Pontificis se alienum esse, nisi qui exigentibus peccatis suis inter oves Christi non me- ruit numerari? Sed jam rei ordinem, quem incepi- mus, prosequamur. . CAPUT Il. Henrici pervicacia, Rudolphi electio, irriti conatus Gregorü pro pace. 7. Interea ubi de Regis banno ad aures vulgi perso- nuit, totus orbis Romanus nimio timore perterritus non mediocriter vacillavit : Italiei namque Antisti- tes et Episcopi Teutonici Regni super tanta dissen- sione in partes se diviserunt, et auctore Guiberto apud Papiam contumaces Episcopi Lombardiz post Paseha convenerunt in unum : ibique, imitantes Photium et Dioscorum, Dominum Papam senioris Rome ore sacrilego excommunicare instinetu dia- bolico praesumpserunt. Quod factum attendentes Principes Regni, non mediocriter dubitare eceperunt, an excommunieationem ipsam contemnere, an eam reverenter observare (deberent) : maxime cum in eorum lege contineatur, ut si quis infra annum et diem ab excommunicationis vinculo non fuerit ab- solutus, omni careat dignitatis honore. Unde ad eorum consolationem prudentes Episcopi hujusmodi dederunt responsum, quod, secundum statuta et exempla sanetorum Patrum, Romanus Pontifex a nemine judicari seu excommunicari ullatenus potest. ]deo Principes ipsi (quoniam secundum malitiam instantis temporis melius nihil invenerunt) cum Ru- dolpho, Guelfone, ac Theoderico Ducibus, et aliis majoribus Regni juramento firmarunt, ut si Rex eonsilio eorum acquiescere vellet, operam suam effieaciter adhiberent, ut Gregorius Papa ultra mon- tes veniret, et a vinculo excommunieationis eum absolveret. Quo facto Rex ore proprio juramentum prastitit, quod in adventu ipsius Pontificis absque malo ingenio ejus staret mandato : et consequenter Principes iterum juraverunt in hune modum, ut si rex quod juraverat observaret, ipsi eum eo in manu valida proficiscerentur ad urbem Romam ; et recepta Imperialis Coronc dignitate a Domino Gregorio Papa, descenderent eum exercitu in Apuliam et Calabriam contra Normannos, qui tune adversabantur Aposto- liezte. Sedi; et terram ipsam, expulsis Normannis, Beato Petro et Ecclesie Romane resutuerent. Quod si Rex hoc facere denegaret, ex tune ipsi Prineipes eum neque pro Rege neque pro Domino habere de- berent. Quibus rite completis et juramento firma- tis, Archiepiscopum Treverensem miserunt Romam, quatenus ea qud de sedanda discordia inter Eecle- Siam et Imperium constituerant, Episcopis et Cardi- nalibus innotesceret, et propter hoc Romanum Pon- (153) Udo, quibusdam do, Trevirensis Archi- episcopus ab an. 1067. ad 1078. meminit hujus le- gationis Browerus in Annal: Trevir. ad an. 1077 ceret. Sed quod fraudulenter Archiepiscopus (153) ipse, per velatam Regis astutiam ; captus fuerit apud Placentiam, et postmodum vix liberatus, propter historie longitudinem preetermittimus scribere. 8. Venerabilis itaque Papa Gregorius, audita lega- tione tantorum Principum, licet gravissima hiems instaret, ne tantum bonum, quod de pace speraba- tur, per ipsius negligentiam remaneret, cun; eodem Archiepiscopo ipsius itineris difficultatem assumpsit, et usque ad Vercellas processit. Eo autem nihil sinistre suspicante de Regis promissione, repente insonuit, quod ipse rex velocissimo cursu jam trans- ierat Alpes, et in occursu Pontificis hostiliter festi- nabat. Quod faeinus inopinatum postquam Episco- pus Vercellensis cognovit, licet Regis Cancellarius haberetur, Pontifici tamen rei veritatem fideliter intimavit. Quo audito etin veritate comperto, Pon- tifex statim avertit habenas, et ad tutissimum ca- strum Comitiss:ee Matildis, Beati Petri devotissimae filie, quod dicitur Canusium, non segniter festinavit, etsein tuto cum Fratribus suis recepit, Rex vero, perpetrati perjurii eonscius, ubi reatum suum in- dubitanter. publicatum cognovit, deposita ferocitate, tamquam vulpes callida, simplicitatem columbinam induit, et usque ad ipsum castrum, ut mereretur absolvi, Pontificem sequi non destitit : in quo loco super nivem et glaciem nudis pedibus per dies ali- quot stetit, et absolutionis gratiam instantissime postulavit. Post multas itaque disceptationes et vari consilia, post satisfactionem et absolutionis gratiam, idem Pontifex inter Missarum solennia Regi, Hostiam Christi porrigens, dixit : Si corde bono accedis, et quod ore profiteris mihi observare disponis, hoc sacrum Corpus sit tibi, sicut Apostolis, ad salutem ; alioquin indigne percipies illud sieut Judas, et judicium tibi absque dubio manducabis, Et statim. ad osculum eum recepit, et post ! Missam cum ipso paterna charitate comedit : praeterea ex- communicatos qui cum Rege venerant fecit absolvi, et in pace omnes dimisit. ) 9. Decurso itaque instantis anni circulo, quam- quam in faeie Pontifiei Rex devotus et obediens vi- deretur, corde et opere, sieut rei effeetus postmodum D indicavit, contrarius sibi, et semper in insidiis effi- caciter extitit. Nocturnis enim temporibus, cum Guiberto et Centio Romano viro nequissimo, de quo mentionem fecimus superius, et aliis Ecclesic;e ini- micis familiariter loquebatur, et nefariis eorum consiliis favorem praestabat. Sed cum videret Papam Gregorium a Castro Canusii nullo modo posse di- velli, Papiam moraturus perrexit, ubi eumdem Cen- tium pessima morte defunctum invenit; eujus ex- secrabile funus idem Guibertus eum cceteris exeom- municatis pompatice et lamentabiliter celebravit. Eodem tempore, cum Rex Henricus in partibus Ita- num. 57 ; sed ignoravit injuriam Udoni ea occasione factam, 123 S; GREGORIUS VH PAPA. 124 lie moraretur, Prineipes Regni apud Villam For- A ad Regem in Bavariam, et ei consilium et volunta- chem in unum pariter convenerunt, et Rodulphum egregium Ducem sibi in Regem unanimiter elege- runt, virum siquidem magni consilii, et in armis frequenter expertum, ac nimis illustrem. Quod ubi Rex Henrieus audivit, non mediocriter commotus est, et in iraeundiam vehementer exarsit. Verum- tamen, sieut vir callidus et sagax, Dominum Papam Gregorium per nuntios suos blande et humiliter ex- oravitquatenus eumdem Rodulphum mox excommu- nicationi subjiceret. Pontifex autem, consilio habito, respondit se hoc libenter faeturum, si Rodulphus a se vocatus rationem sui facti reddere nollet : non enim justum aut rationabile videbatur, ut prius- quam eonveniretur excommunicationis gladio puniri deberet. Hujus itaque responsionis occasione ad- versus Pontificem maximam: indignationem conee- pit; sed quia gravissima sibi negotia incumbebant, hoe preetermisso, in Franciam et Bavariam contra Rodulphum in manu valida festinavit : econtra Ro- dulphus, de justitia sua confidens, ad conflictum cer- taminis animositate maxima properavit. Quid plura? Horribili bello acriter utrimque- commisso, ccesa sunt multa millia hominum hine inde : sed quis eorum pravaluerit non habetur certum. 10. Post hoc autem Dominus Gregorius regressus est cum honore ad urbem Romam : illico Synodum convocavit, in qua interfuerunt Nuntii amborum regum, quibus Pontifex districte praecepit ne ipsi Reges ante adventum Legatorum suorum pugnare prasumerent, sed congruus locus ab episcopis utriusque partis inveniretur, in quo ante ipsos Le- gatos rationes suas quceque pars secure valeat de- monstrare. Quod verbum licet Nuntiis ipsis placue- rit, impediente tamen humani generis inimico, disturbatum fuit ; et iterum peccatis exigentibus in- ter eosdem Reges horribiliter est pugnatum, ubi maxima virorum fortium multitudo cecidit. Quae causa dum devenit ad aures summi Pontificis, pro tanta occisione vehementer ingemuit : sed a pio quod tanta coeperat opere nolens desistere, Syno- dum in proxima Quadragesima iterum convoeavit : in qua utriusque partis Nuntii venientes, juraverunt ore proprio quod statutum ab Apostoliea Sede col- C tem Patris sui Pontifieis ostenderunt : sed apud ipsum efficere nullatenus potuerunt, quodin Regno suo pateretur Synodum celebrari, nisi Rodulphum Regem absque citatione, non confessum vel con- vietum, ^excommunicationis vineulo innodarent. Quod quia Legati facere non preesumpserunt, do- lentes quod absque fruetu eorum fatigatio remane- bat, infecto negotio remearunt ad urbem Romam. Iterum autem inter eosdem Reges acriter est pugna- tum, et multa millia hominum, maxime Bohemo- rum, c:ssa sunt. Interea venerabilis Pontifex, re- ceptis Nuntiis Roberti Guiseardi, egregii Norman- norum Ducis, versus Apuliam post octavas Pente- costes iter arripuit, et cum ipso apud Aquinum colloquium — habuit. Congrua itaque ab eo satisfa- ctione suscepta, prius a vineulo exeommunicationis eum absolvit et consequenter fidelitatem et homa- gium ejus recepit. Postmodum vero jam assumptum in specialem Beati Petri Militem, de totius Apuliae et Calabrize Ducatu, per vexillum Sedis Apostoliec, investivit. CAPUT III. Guiberti Antipape promotio : Henrici fuga ab Urbe * mors Gregorü. 11, Eodem quoque tempore Rex Henrieus, in magna superbia elevatus, antedictum Leimarum Bremen- sem et Hermannum BambergensemAntistitem eervi- cosos viros, destinavit ad urbem Romanam per quos nimis proterve mandavit Papze Gregorio, ac si potes- tatem super eum haberet, quatenus Rodulphum sibi adversantem exeormmunicare nullatenus protelaret : quod si non faceret, ipse Papam (157) sibi aequire- ret, qui ecclesiastica censura sui hostis insolentiam eoerceret. Venerabilis papa, qui pro justitia san- guinem proprium fundere paratus erat, non ad pro- eacitatem (158) verborum superbi Regis, sed ad mandata Judicis ;eterni respiciens, sepe fatum Ro- dulphum, rationem justam preetendentem, anathe- matizare, sicut non debuit, minime voluit, sed eumdem Regem frequenter ceommonitum, et a suis excessibus nonresipiscentem, quoniam legatos Sedis Apostoliezee Coneilium in terra dominationis suc nequaquam celebrare permisit, tamquam inobe- loquium per culpam ipsorum Regum nullatenus est [) dientem et rebellem iterato excommunieationi sub-. disturbatum. Ideoque, deliberato Corisilio, Pontifex ad partes illas venerabiles viros Petrum Alba- num (154), atque Odalrieum. (155) Paduanum epi- scopos, et Aquilegicum Patriarcham (156), pro se- dando tantz discordie malo, transmittere studuit : quibus in mandatis dedit, ut eosdem Reges a bello- rum congressibus prohiberent, et convocata Synodo Episcopos et religiosos viros ad suam prasentiam juberent accedere. Qui accepto mandato transierunt (154) Hic est S. Petrus Igneus, ex Ordine Vallis- umbrose, an. 1074 creatus Cardinalis Episcopus Albanensis. : (155) Dldaricum appellat Ughellus, qui ecclesiam Patavinam rexit usque ad an. 1090, haud diu ante hane Legationem creatus Episcopus. jecit, quibus ita peractis, Legati cum indignatione ad Regis presentiam redierunt, ipsius animum ad deteriora, sicut viri Déo odibiles, instantius commo- ventes. Rex vero ubi se cognovit per sententiam Romani Pontificis a consortio fidelium segregatum, tristis effectus est: sed cum a diversis diversa da- rentur sibi consilia, in anxietatis dubio positus, quid potius eligeret ignorabat. Tandem perverso- rum Antistitum et impiorum Principum sententia (156) Henricus, mortuo miserabiliter schismatico Sigefrido suffectus, hoc ipso anno 1077, alii Sige- hardum appellant : Ughellus Sigefridum a Sigehardo non distinguit. : .(157) Ceneius, Papatum. (158) Idem, Procacitatis verba. 125 PROLEGOMENA, — ACTA S. GREGORII. 126 proevalente, apud Brixiam generalem Curiam dispo- A ejus cum exercitu illustris Comitissce Matildis suit eelebrare. Convenerunt itaque in loco ipso plurimi seditiosi et infames Episcopi, cum multitu- dine Clericorum et Principum, quatenus in jactu- ram Domini Gregorii Papa possent aliquid mali ordinare vel statuere, ut inter Romanam Ecclesiam et Imperium discordia futuris temporibus fuleiretur. Communicato itaque execrabili et. detestando con- silio, de consensu ipsius Regis, elegerunt in Roma- num Pontificem, immo Antipapam, Guibertum Ra- vennatensem, virum manifeste perjurum, atque omni malitia et dolositate plenum. Et quoniam ple- rumque contigit, ut peccatum sit poena peccati, de superbiae radice processit ad perjurium, de perjurio ad inobedientiam, de inobedientia ad excommunica- pugnavit : et quia, sieut fieri solet, varius est even- tus belli, vietoriam habuit. His igitur successibus provocatus derepente intravit Italiam, et post Pascha cum idolo quod erexerat Romam veniens, circa Pentecosten castrametatus est in prato Ne- ronis. Sed quis tantorum prudentium virorum ad- mirari non poterat Regis et Guiberti haeresiarchae apertam insaniam, et impudentem stultitiam? Quamvis enim mentis oculos perdiderint, visum ta- men corporis non amiserant. An non videbant il- lam bestiam, qua ab eis ducebatur, quam honori- fice a Romanis suscipiebatur et venerabatur? Quippe pro laudibus exhibebant convieia ; pro can- licis ululatus, pro cereis lanceas, /pro coetibus . B" ig. : . : * . . . tionem cecidit, et de excommunicatione pervenit ad D Clericorum armatos. Ut autem in paucis plurima idololatriam. Hunc talem, sicut diximus, Rex Henri- eus adoravit pronus in terram; qui etiam, suadente Dionysio Placentino Episcopo , jurasse asseritur ut ab eo Imperii eoronam acciperet, Quid plura? Ita peccatis exigentibus, omnes qui prasentes ad- erant mente exezecati sunt, non ut respicerent cz- lum, sed ad ejus vestigia osculanda, heu! proh dolor! se pariter incurvarunt. Et his ita peractis, Rex in apertam haeresim lapsus, ad propria in Octa- vis Apostolorum regressus est; Guibertus vero hz- resiarcha, insignitus Papalibus insigniis, eum com- plieibus suis pompose intravit Italiam. 12. Eodemtempore idem Rex, in maxima potentia et manu robusta, commissurus prelium cum Rege Rodulpho, contumaciter intravit Saxoniam; eui ex adverso Rodulphus potenter occurrit; et atrocis- simo hine inde facto congressu, Henrieus contu- meliose terga vertit; atque inlongum accerrime ab hostibus persecutus, jam de vita diffidens, in quo- dam se castro recepit, ubi per septem dierum spa- tium latitavit. Rodulphus autem, sieut vir fortissi- mus et famosus, et in armorum exercitatione pro- batus, nequaquam fugit, sed vietor et triumphator occubuit, quia eum sui non cognoscentes éxitia- liter vulneraverant (159). Cum autem diutius requi- reretura sociis suis, tandem super stragem et ca- davera inimicorum, non sine planetu maximo, re- pertus est, cujus mors postquam Henrico, latitanti et de fuga cogitanti nuntiata fuit, mox in altum eornu suum erexit, et adversus Dominum Grego- D rium Papam eontumelias et terrores procaciter loqui eoepit, credens detestabilia facta sua in mor- tem Rudolphi Domino placuisse. Post ubi vero haec gesta sunt, evolutis paucis diebus, Henricus filius (159). Longe aliter alii de morte Rodulphi : quem ab Aquilifero Ceesareo (Godefridum Bullionium ere- dunt fuisse nonnulli) transfixum, et ab alio super- veniente dextera mutilatum volunt. Et de dextera quidam expresse Abbas Uspergensis et Auctor Vitce Henrici sie meminerunt, ut hanc dicant ultionem fuisse fidei Henrico non servate: quin etiam Usper- gensis ait, ipsummet in morte sua id agnovisse : qui an fidem mereantur scripta ab Henrici partia- riis, merito dubites : uti et ea, quae contra ipsum perstringamus, post agrorum vastationem et multas ceedes suorum civium, post varias clades atque mi- serias, quas perpessi sunt Romani, quia Pseudo- papam recipere contempserunt; Rex, concepta spe ae desiderio suo fraudatus, et in Sua erubescentia confusus, in Lombardiam cum suo idolo remeavit, et Dominus Gregorius Papa in Apostolica Sede ré- mansit intrepidus. 13. Anno quoque secundo per Spoletanum Duca- tum ad Urbem iterum redit, et per totum Quadra- gesimale tempus ipsam Romam cum multa hostili- tate obsedit. Adveniente vero tempore Paschali, ut aestivum eauma vitaret, dispersit per circumpositas civitates exercitum, et ipse in Lombardiam eum paucis reverti studuit; Guibertum vero apud Tibur- tum dimisit, et exercitui suo preefecit, qui, post- posito Sacerdotio, per incumbentem eestatem agros et segetes Romanorum vastavit, et alia mala tam- quam vir sanguinum eisdem Romanis hostiliter in- tulit. Sie tertio quoque anno idem Rex ad obsiden- dam Romam reversus est : sed quia seipsum excommunicatum a Cluniacensi Abbate (160) atque. aliis religiosis Deum timentibus pro certo haberi cognovit, ut eorum simplicitatem melius cireumve- nire posset, ad callida se argumenta convertit. Post captionem itaque Ostiensis Episcopi et aliorum mul- - torum, quos praecepit absolutos dimitti, universis Romam visitare volentibus firmam securitatem de- dit, quam juramento publice confirmavit; et ut popularem favorem omnino consequeretur et gra- tiam, in publico dixit quod a Domino Gregorio Papa imperialis eoronze dignitatem vellet accipere. Quod póstquam populus Romanus eum religiosis viris audivit, non mediocriter loctati sunt omnes ; scripta sunt a partis melioris defensoribus, haud quaquam in omnibus certa sunt. (160) S. Hugo Cluniacensis hie fuit, cujus gra- tiam quam supplicibus litteris ambiverit simulate poenitens Henricus, maxime cum ccepit filium sibi oppositum experiri, ostendimus $ 2, ante S. Hugo- nis Acta 29 Aprilis. Erat autem ille tune in Italia visitque Cassinense monasterium, uti ad an. 1083, num. 16, Baronius docet. E: 121 S. GREGORIUS VII PAPA. 128 et ad vestigia Pontificis laerymabiliter accedentes, A cepit : atque beatissimum Patrem et Dominum ipsum eum magna instantia exoraverunt, ut patriae jam fere perdite. miseraretur, et paterna clementia condoleret. Pontifex autem, qui pro justitia et ee- clesiastica libertate tuenda, si rationabilis causa exigeret, mortem subire paratissimus existebat, constanter in hunc modum respondit : Ego versutias et calliditates Regis frequenter expertus sum : sed, si vult in iis in quibus manifeste peccavit Deo et Ecclesi; satisfacere, ipsum libenter absolvam, et Imperialem sibi coronam eum benedictione impo- nam; alioquin nee debeo, nec possum vos in hac parte ullatenus exaudire. 14. Quod verbum eum Rex remordente conscientia denegaret facere, et populus Pontifiei per plures dies vehementer instaret, ut. absque satisfactione Regem susciperet, et Pontifex ad eorum eceas preces . omnino permaneret immobilis, Rex paula- tim coepit popularem favorem pecunia et terrore sibi acquirere. Quod ut Pontifex manifeste cogno- vit, de constantia populi prorsus diffidens, in Castro Crescentii se cum Fratribus suis recepit. Rex ita- que, quoniam populum Romanum ad voluntatem suam indubitanter attraxerat, Guibertum in Sede Apostolica violenter intrusit, Sed eum de Romana Eeclesia nullum Episcopum vel Cardinalem posset habere, a Bononiensi, et Mutinensi, atque Cer- viensi (161) Pseudoepiscopis fecit eum, secundum consuetudinem Romanorum Pontifieum, execrabi- liter benediei : et in festo Paschatis ab eodem Hu- berto lmperii coronam impudenter assumpsit : post ^modicum vero ad obsidionem Castri (162) Crescentii universos Romanos conduxit. Pontifex autem, sicut vir cautus et providus, jam diu Robertum Guiscardi, egregium Normannorum Ducem, sollicitare studue- rat, ut in manu valida contra illatam sibi violen- liam, et potenter succurreret; quem ad ipsius libe- rationem eum maximo exercitu celebriter venientem audivit, Quod ubi Rex Henrieus in veritate cogno- vit, vehementer expavit, et illico ad ecclesiam S. Petri rediens, domo Capitolina et Leonina civitate - destructa, vale faeiens Romanis, eum eodem Gui- berto, non sine multo rubore, aufugit. In sequenti die, antequam Senam Rex pervenisset, memoratus Robertus Dux, tanquam leo fortissimus Romam violenter. intravit, quam non per triennium sicut Rex Henricus, sed una et eadem die in manu valida (161) Erant hi Sigefridus Bononiensis, Heriber- tus Mutinensis : Cereiensis nomen ignoratur, defi- ciente Episcoporum serie ab anno 1069, quando scitur quemdam onum vixisse (qui forte usque huc superfuit) ad annum 1101. Blondus autem pro Ger- viensi Tarvisinum substituit, qui. posset luisse Ac- celinus, anno 1082 Ecclesie isti praesidens : ab his autem exeerationem suam potius quam consecratio- nem aceepit. Guibertus, in Dominica Palmarum an- no 1084, adeoque 24 Martii : nam Pascha celebra- tum fuit 31 ejusdem. (162) Moles Adriani antiquitus, deinde S. Angeli sub Gregorio 1 diei ecepta, adjectisque postea muni- » nostrum 'Papam, sufíragantibus sibi sanctorum Apostolorum Petri et Pauli meritis, ab obsidione qua tenebatur potentissime liberavit, Sie itaque ipsam venerabilem civitatem velociter expugna- tam, sicut gloriosus triumphator, per plurimos dies possedit, vendens plurimos ex ipsis perfidis civi- bus, qui Dominum et Pastorem suum perdide- rant: quosdam vero mutilavit, et quosdam se- cum usque ad Calabriam captivos duxit? sed in ingressu ipsius Civitatis. regionem Lateranen- sem ad Colosseum (163) ferro et flamma combussit, His igitur ita peraetis Dux ad. propria rediit, et Pa- trem suum Gregorium Pontificem, in Lateranensi palatio sedentem cum Fratribus suis Episcopis et Cardinalibus, in pace dimisit, pertraetantem Eccle- si? negotia pro sui officii debito, de diversis mundi partibus emergentia. 15. Hic liberavit ab illicita occupatione sexaginta Mansionariorum B. Petri ecclesiam, qui universa Oratoria seu ministeria ipsius eceleside, praeter ma- jus altare, quadam violentia detinebant, cuncta oratorum advenientium oblationes in usus proprios redigebant. Erant autem Cives Romani, uxorati seu concubinarii, barba rasi et mitrati, mentientes oratoribus et. precipue multitudini rusticeancde Lom- bardorum, asserentes se Cardinales Prasbyteros esse; quorum utique oblationibus receptis, indul- gentiam eis et remissionem peccatorum ausu nefario impudenter preestabant. Hi, occasione custodiendae ecclesi, consurgentes intempestce noctis silentio, infra et eirea eamdem ecelesiam multa impune homi- cidia, rapinas, varia stupra, et diversa latrocinia exercebant : quos, sicut diximus, Beatus Pontifex ab eadem eeclesia non siae multa difficultate remo- vit, et custodiae curam honestis Clerieis et Saeer- dotibus commisit et tradidit. Hic ter quaterque vere beatus Pontifex, post diutinam in Urbe mo- ram, descendit in Apuliam; et, occurrente sibi jam dieto Duce Roberto Guiscardi, Salerni famosam civitatem gloriose intravit. Ibique, dum salutis mo- nita. coneurrent populo daret, repente in lectum sgritudinis deeidens, in beata confessione, post modieum, diem feliciter clausit extremum. Ad cu- D jus utique corpus, in B. Matthaei basilica honorifice tumulatum, mirabilis Deus multa miracula operari dignatus est, tionibus Castrum; et anno 985, ab eo qui postea ipsum novis operibus communivit, Crescentio Nu- mentano, nomen diu tenuit, et ut apparet etiam hae ;etate tenebat. Ospergensis nominat Castellum Cre- scentii,quod vulgo domus Theodorici dicitur. 163) Nicolao Coliseum, quod nomen hodieque in usu est, et erat cum scriberet Anastasius Biblio- thecarius : ita autem dictum volunt Amphitheatrum illud maximum, quod a Vespasiano et Tito extru- ctum esse juxta viam saeram, eo loci, qui jam a Neronis tempore nomen habebat ad immani 120 pe- dum Colosso, quem ille sibi erexerat. " 129 PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 130 IIl. EX MS. NOSTRO DE VITIS PONTIFICUM USQUE AD MARTINUM V DEDUCTIS. CAPUT PRIMUM. Acta primo hujus Pontificatusquinquennio (164). Hie preelarus et; almifieus Pontifex, 3 anno sui Pontifieatus, in Nocte Nativitatis Domini, apud S. Mariam Majorem ad Prasepe, dum Missam celebra- bat, in confractione Dominici Corporis super altari, aquodam Centio Stephani captus fuit et perductus in domum dicti Centii ; quae domus posita erat in loco, qui vocatur Parrioni (165). Sed quia dies erat celeberrimus, omnes Romani in unum convenerunt, ad predietam domum capiendam perrexerunt, et Dominum Papam de tanta injuria liberaverunt. Li- beratus itaque D. Papa, ad ecclesiam in qua captus fuit, indutis solemnibus vestimentis ut mos erat re- versus, Missam quam incoeperat perfinivit : ad pala- tium denique coronatus, et cum omni laude Episco- porum atque Cardinalium et Procerum reversus, quidquid eonsuetudinis est celebravit. Romani, tan- tam injuriam ferre non valentes, domum Centii cum omnibus bonis devastarunt, et in terram contra D. Papa voluntatem prostraverunt. Ipse vero qui malum et praedictum scelus commiserat, aufugit a manibus eorum, et Curiam Teutonici Regis requisivit. Quid vero mali commiserit, quas falsitates composuerit, quam discordiam inter Regnum et Sacerdotium fe- cerit, et ad ultimum suo instinctu usque in finem perduxerit, in sequentibus (prout melius potero ) ex- plieare eurabo. Nune pauco intervallo, quod prz- dictus Pontifex, interea dum ipse ivit, stetit, et B A rediit, operatus est, dicere pro posse Sstudeam. 2. Secundo anno sui Pontificatus, antequam is- tud factum fuisset, unde prafatus (166) malevolus occasionem acceperat, in Concilio, quod ipse Roma a vr Kal. Martii usque ad m Kal. prazdicti mensis celebravit; quinque de familia Regis Teutonicorum, quorum consiliis ecelesi:te vendebantur, a liminibus Ecclesize separavit. (167) Ita ut, si abinde usque ad KalendasJunii Romam non venirent et sati sfacerent, excommunicati haberentur. Philippus (168) Rex Francorum, si Nuntiis Papze ad Gallias ituris, de satisfactione et emendatione securitatem non fecerit, habeatur excommunicatus. Liemarum Bremensem Archiepiscopum, pro inobedientia superbiz suc, ab Episcopali officio suspendit, et a Corpore et sangui- ne Domini interdixit. Guarnerium Strazburgensem ab episcopali et sacerdotali officio suspendit. Henri- cum Spirensem suspendit: Herimannum Bamber- gensem, si ante Pascha non venerit, satisfaeturus, similiter suspendit. Item in Longobardia Gulielmum Papiensem et Cunibertum Taurinensem suspendit. Dionysium Placentinum deposuit. Robertum . Du- cem Apulie jam anathematizatum, et Robertum de Loritello, invasores bonorum S. Petri. excom- municavit. 3. Tertio vero anno idem PapaRome in Basilica Salvatoris Synodum (169) celebravit, in qua Sige- fridum Maguntinum . Archiepiscopum, qui conatus est Episcopos et Abbates Regni Teutonicorum a : C , (164) Premittitur decretum electionis, iisdem ver- bis quibus in Vita num. 21 cum hac dumtaxat va- rietate quod ibi simpliciter electio faeta dicatur die .sepulture Domini Alexandri: hie vero die 3 Sepul- turc. Quia autem facilius fuit originali textui aliquid decedere per ineuriam transeribentium, quam acce- dere, ideo non videtur id otiose praetermittendum : sed suspicor originaliter scriptum — fuisse, die 3, mortis etdie sepultura. (165) Ecgraphum quidem nostrum Parriam : sed hujusmodi mendis ipsum scatet, elegantia majori quam aceuratione transcriptum. Est autem Parrione nomen Regionis unius ex 14, in quas Urbs tota di- viditur, simulque plateze ab illa ducentis versus Pon- tem S. Angeli : atque ita facile conciliabuntur textus, in quibus voeatur turris ad pontem S. Petri, quia per hunc itur ad Burgum S. Petri, seu urbem quam vocant Leoninam. " (166) Mss. Vitae Pontificum apud nos habent qui- p dem Maii: sed Summarium Actorum, descriptum in Registro libri seu anni secundi, uti testatur Baro- nius, habes Martii et merito. Nam summarium is- tud in quo notatur Dionysii depositio, continetur in *pistola 54, data Roma v Nonas Martii, Indictione - A 13, ipsumque summarium ponitur statim post Epi- stolam 2, datam n Synodo, secunda Kalendas Mar- tii. Cum ergo sequens Pascha, ad quod infra citatur Hermannus Bambergensis, celebrandum fuerit 5 Aprilis, sequitur Synodum hane coepisse fer. 3. pri- ma Hedbomada Quadragesimalisin festo S. Matthize. Notatus autem in eodem Registro annus Christi 1074 indicat usque ad proximum Annuntiationis festum tune adhac Romanis cucurrisse suum annum, ex usu Florentinorum, quod et Baronius notavit. (167) Quz sequuntur visum est ex registro juxta Baronium hie adjungere, tanquam ex fonte, unde partem delibavit auctor horum Actorum. (168) Philippum Francie regem, de Simoniaapud se aceusatum a clero Matisconensi, jusserat Gregorius - a Ruderico Caballonensi episcopo moneri per episto- lam, datam Piperni 11 Nonas Decembris, indict. X11, adeoque tribus fere mensibus ante hane synodum. (169) Hane quoque synodum esse in Quadrage- sima celebratam, cujus 1 Dominica inciditin 15 Fe- bruarii, persuadet nota anni 1075, adhue usque ad -Annuntiationem eurrentis, addita apud Baronium ex eodem (ut putamus) registro; ubi non dubito quin in summariis aliarum sequentium sub Grego- E - Ls ^ 194 . S. GREGORIUS VII PAPA. 132 sancta Romana Eeclesia speciali Matre sua scindere, A nuit, et quanta ruin? quantaque calamitatis ipso judicio sancti Spiritus et auctoritate Beatorum Apo- stolorum Petri et Pauli ab omni Episcopali officio suspendit, et a communione Corporis et Sanguinis Domini separavit, nisi forte mortis periculum ei superveniret, ita tamen ut poenitentia. duetus resi- pisceret: ezeteros vero qui ejus schismali consen- tiendo subseriberent, ab omni Episcopali oflieio suspendit. (170) Illos vero qui non sua sponte con- senserunt usque ad festivitatem S. Petri toleravit, eo quidem respectu, utsi infra istum terminum ido- neam, aut per se aut per nuntios suos, satisfaetio- nem presenti; sua non obtulerint, Episcopali dein- ceps offieio priventur. Episcopos Longobardiz, qui, spreta Canonica et Apostolica auetorita e contra B. Petrum Apostolorum Prineipem (eique praestitum ) Saeramentum conspiraverunt, auetoritate ejusdem B. Petri ab omni Episcopali officio suspendit, et a eommunione Sancte Eeclesie separavit. Agathen- sem Episcopum Berengarium, quia Narbonensi Epi- scopo exeommunieato, communicavit, et vices Epi- scopales pro illo fecit, excommunicavit. Viennensem Episcopum Herimannum, juste'depositum pro Simo- nia, perjuriis, sacrilegiis, apostasia, quia Viennen- sem Eeclesiam infestare non desistebat, excommu- nicavit : et Ecelesiis Romanensi et S. Isidori Lugdu- nensi, quousque eas. occupaverit, divinum interdixit Officium. Desiderium et Romanensis Ecclesie Cleri- cos, qui Regulares ab ea expulerunt et excommuni- eatis communieaverunt, inde donee satisfacerent excommunieavit. Abbatem S. JEgidii similiter et C Comitem S. 4Egidii, propter consanguineam ; et Co- mitem Forensem, et Umbertum de Bello Joco, pro- pter infestationes Lugdunensis Ecelesi? ; Podien- sem Simoniaeum (171) (et) homicidam Stephanum, scilicet a Legatis suis excommunicatum, et Pontium Gratianopolitanum quousque resipisceretexcommu- nicavit, et ea qua Diensis episcopus in Episcopatu Diensi de decimis, et primitiis, et ecclesiis fecit, et cetera qua in Legatione (172) Apostolica statuit, con- firmavit. 4.Item Henricum, filium Henrici Imperatoris, in eadem Synodo in hune modum excommunuieavit : Beate Petre, Apostolorum Princeps, etc. (173)... Post excommunicationem vero multum rogatus a quibus- dam fuit ut. pacem eum eo /faceret. Responsio (au- tem) illius talis erat: Cum eo nos paeem velle ha- bere, se ipse eum Deo pacem (habere) studuerit : nam vestra fraternitas minimeignorat, quanto tem- pore saneta Ecclesia inauditas pravitates et diversas iniquitates Regis (et utinam Christiani veri I) susti- rio synodorum anni uniformiter ineipiantur; licet Baronius, abhine stylum mutans, annos notet velut a Kal. Januarii coeptos. DE Ex eodem fonte rursus addo sequentia. 171) Deerat conjunctio, quam | supplemus ; agi- tur enim (ut apparet) de Podiensi episeopo, qui tune erat Stephanus , adeoque de eodem. D (172) Legationis, Hugoni Diensi per Galliam com-- missa, multa est mentio in epistolis Gregorii, sed omnes hoe anno posteriores sunt, ut videatur non auetore, hoste antiquo praecedente, (janua ) patuit : cui nos paterna dilectione, et amore patris ae ma- tris ejus ducti, adhue in Diaconatu positi, admoni- lionis verba suavissima transmisimus, atque sum- mopere et frequenter eum per viros revocare proeu- ravimus. Illis autem qui dicebant Regem non posse excommunicari, sie respondebat : Quando Deus Eec- clesiam suam ter Beato Petro commisit, dicens, Pasce oves meas, Reges excepit? Ubi Deus prinei- paliter B. Petro dedit potestatem ligandi et solvendi in ccelo et in terra, nullum excepit, nihil ab ejus po- testate subtraxit : nam qui se negat Ecclesiae vineulo non posse alligavi, restat ut. neget se non posse ab ejus potestate absolvi: et qui hocimpudenter negat, se omnino a Christo sequestrat. Nune qualiter est reversus pradietus Rex post excommunicationem ad D. Papas obedientiam, et quid fecerit, dicamus. 5. Ad oppidum Canusii apud Longobardiam, in quo D. Papa erateum paueis, Rex advenit : ibique per triduum ante portam castri... persistens... om- nes ad compassionis misericordiam movit... Denique instantia compunctionis ejus et tanta omnium qui ibi aderant supplicatione devietus D. Papa, tandem eum, relaxato anathematis vinculo, in communio- nis gratiam et sinum Matris Eeclesio recepit, acce- ptis ab eo securitatibus quae inferius seripta sunt... Hoe est jusjurandum Henriei Regis Teutonicorum : Ego Henrieus Rex, ete. u£. supra in Vita num. 75. Actum Canusii v Kal. Februarii, Indictione 15 (174). Dum vero in excommunicatione manebat, divortium quoddam inter Henrieum Regem et Rodulfum de dignitate ortum est : quod videlicet divortium multi a D. Papa faetum esse elamabant : sed nullo modo se illos offendisse (175) praedietus Pontifex profite. batur, imo utrique misit ut viam sibi praepararent, quatenus pro diffiniendo tanto negotio seeure posset procedere : quia mallet millies, si posset, mori, quam sua oecasione tot millia hominum morti tra- derentur. 6. Quinto anno (176) sui Pontificatus celebravit Rome Synodum, ubi interfuerunt Archiepiscopi et Episeopidiversarum urbium fere numero centum, nee non et Abbatum ae diversorum Ordinum Cleri- corum et laieorum innumerabilis multitudo : in qua Apostoliea auetoritate (multa qua? eorrigenda erant correxit et quae eorroboranda firmavit. Inter ecetera autem in fine Synodalis absolutionis TTedaldum , dietum Archiepiscopum Mediolanensem, et) Guiber- tum Ravennatem, inaudita superbia et heresi. ad- versus sanetam Eeclesiam Catholicam se extollentes, diu ante ecepta fuisse. (173) Eamdem ipsam formulam num. 63, quare hie omittitur. (174) Adeoque anno 1077. Datam omiserat Pau- lus, quem apparet hine verbotenus deseripsisse to- tum istum loeum ; quare eadem hie iterare nolentes, punctis signatis leetorem illue remittimus. | (175) Offendisse, id est in mutuam offensionem eoncitass (176) um 1078 notant Acta Synodi, apud Ba- jam legisti in Vita e 433 PROLEGOMENA. — ACTA. $. GREGORII. 134 ab Episcopali et Sacerdotali officio suspendit : et A vembri die 18, indictione xr, Marro, Guilleri filius, olim jam faetum anathema. super ipsos renovavit, eo quod vocati ad Synodum venire (177) contem- pserunt, (Arnulphum ,Cremonensem, publice coram D. Papa convietum et confitentem se Simoniacum, ab omui Episcopali offieio absque spe recuperationis deposuit, et. usque ad condignam satisfactionem anathemate pereussit). Rolandum quoque Tarvisien- sem, qui pro adipiscendo Episcopatus honore sub- dolus faetus Legatus, inter Regnum et Sacerdotium schisma facere non abhorruit, (ut amodo et usque in seeulum Episcopali eareat dignitate, Apostolica censura censuit; et ut nullus successorum suze con- seerationi aliquo modo consentiat, modis omnibus prohibuit; et) perpetuo anathemate eum alligavit, nisi resipuerit et digne Deo satisfecerit. Ugonem Cardinalem tit. S; Clementis, tertio ab Apostolica Sede damnatum, eo quod aspirator et socius factus heresis Caduli Parmensis Episcopi ; (et iterum con- stitutus Legatus Apostolica Sede damnatis se con- junxit; et tertio factus apostata et haeresiarcha, schi- smata et divisiones atque scissuras in Ecclesia Dei, tentans eam scindere, fecit; ab omni Sacerdotali of- ficio privavit, et tam ab ingressu et honore praedietae Ecclesie, quam omnium Eeclesiarum sub perpetua et irrevocabili sententia submovit, et) usque ad sa- tisfactionem anathemate percussit. (Renovavit etiam excommunicationem a praedecessoribus faetam super Gaufredum Archiepiseopum Narbonensem, etabsque ulla reeuperationis spe ab Episcopali Officio eum su- bmovit.)... (178) Expleto Concilio misit nuntios suos, videlieet Bernardum (179) Diaconum et Bernardum Massiliensem |. Abbatem (180), cum ÜUdone Treveren- si Archiepiscopo, ad componendam pacem cum Rege Henrico et Rodulpho, quem Teutonici sibi Regem ele- gerant; pracepitque eis ut striete discernerent, quis ex duobus majorem haberet justitiam; et euiceumque justitia eompeteret, illi Regni gubernaeula traderent : quia justior pars ' amplius de Deo confidere potest, et potestate B. Petri omnino erit adjuta. . CAPUT II. Plures synodi reliquo Gregorii. pontificatu ab | eo habito. 7. Auno sexto pontificatus Gregorii, mense NNo- ronium, et ex lib. v, epist. 13, constat indictam fuisse, pro. promime venture Quadragesima hebdo- nada prima, eujus Dominica eo anno, Paseha ha- bente ad 8 Aprilis, incidere debebat in 25 Februarii. (177) Ms. nostrum przeitatum not. 166 quia de '"Thedaldo tacuerat, omnia posuit in singulari; sed epistolam Guiberto nominatim seriptam, ad omnes etiam Lombardi? episcopos, ete., directam esse, habet titulus ; et verosimiliter Thedaldo nominatim exemplar missum fuit, tanquam capiti episcoporum Lombardix, sicut Guibertus erat Amiliz. (178) Sequebantur hie quae habet Paulus de mit- tendis ad pacem legatis num. 90 etanteconelusionem, qua dieitur id totum Actum Roma in ecclesia Domin? Salvatoris, v Nonas Martii, indictione 1, alia quaedam decreta leguntur apud Baronium, indeque in Colle- ctione eonciliorum, quze satis est ibi posse inveniri. (179) Bernardum diaconum. Papiensem, a. Nico- lao II ereatum cardinalem, ait Lambertus Schaffna- burgensis, aliqui ab ipsomet Gregorio primum vo- b D - habitator in ducatu Spoletano, pro. redemptione anima sua et parentum suorum, obtulit B. Petro et super altare ejus omnia qua ei pertinebant de castro quod vocatur Moricida, posito inter Muricem et Cla- rignanum ; quod conquisitum habebat per concam- biationem a Liraldoet Hugone, nepotibus Ugonis filii Ascari, in. plebe de Luzano (180 b/s), reservato usu fruetu diebus vite suce et Brutuli sui filii et filiorum Brutuli, si maseuli fuerint de legitimo matrimonio procreati, Eodem vero anno (au Kal..Decembris, synodus) celebrata est ab eodem pontifice, in qua in- ter caetera excommunicatus est Constantinopolita- nus imperator (181). Juraverunt quoque. in eadem synodo legati Henrici et Rodulfi, quisque pro do- mino suo, quod nullis dolis colloquium legatorum Sedis Apostoliez in Teutonico regno habendum im- pedient. Multa etiam alia sunt ab eodem in eadem synodo constituta (182), quaze longum est enarrare. Renovavit autem et anathema factum super Guiber- tum Ravennatem, et civibus majoribus omnibus at- que minoribus nuntiavit, eum esse excommunica- tum et destruetorem Ecclesie Ravennatis. 8. Altero. quidem anno (183) pontifieatus ejus- dem 6. mense Februario, indictione rr, celebrata est synodus Rome, ad honorem Dei et cedifieationem Ecclesiz, in basilica Saneti Salvatoris ; in qua omnes archiepiscopi, religiose persona, congregate sunt, ut sanctam synodum celebrarent. Omnibus igitur congregatis, habitus est sermo de corpore et san- guine Domini nostri Jesu Christi, multis hee, non- nullis illa, prius sentientibus. Maxima. siquideni pars, panem et. vinum, per sacra orationis verba et sacerdotis consecrationem, Spiritu saneto invi- sibiliter operante, converti substantialiter in corpus Dominieum, de Virgine natum, quod et in. cruce pependit, et in sanguinem, qui de ejus latere mili- üs effusus est lancea, asserebat, atque auctoritati- bus orthodoxorum Patrum, tam Gracorum quam Latinorum, modis omnibus defendebat; quidam vero, nimia ezcitate perculsi, figuram tantum ( et substantiale illud corpus in dextera Patris sedens esse);se et alios decipientes, quibusdam cavillatio- nibus conabantur astruere. Verum ubi coepit res lunt esse promotum. (180) Hune quoque abbatem S. Vietoris Grego- rius cardinalem ereaverat ; qui a Bertholdo Constan- tiensi laudatur ut vir omn? charitate plenus, et obiit anno 1079. ; (180 bis) Luigianum Spoleto versus Marchiam distat 5 p.m. et hine intervallo 2: aut 3 milliarium, se- cundum tabulam topographieam Umbria, C. Moro, id est, Castellum Mauri ; et Can-Moro id est, Campus- Mauri, qua videntur hue facere, licet nomina Muricis et Clarignani modo non reperiantur. (181) Nicephorus Botoniates, tyrannice sibi Impe- rium vendicant, Michaelem cum eonjuge et filio in Blachernis captos in monasterium relegarat : erat autem Mieliael Dueas Romana Eeclesia. commu- nioni adhaerens. ^ ) (182) Inveniuntur adhue Tituli 33 Capitulorum, decreta vero iis respondentia 12 duntaxat supersunt. (183) Anno 1079, nam prior Synodus pertinet ad an. 1078. Ys 135 S. GREGORIUS VII PAPA. 136 agi,prius etiam quam tertia die. ventum fuerit in A in partibus Teutonicis, loco et tempore a. volis de- synodum, defecit contra veritatem niti pars altera. Nempe Spiritus sancti ignis, emolumenta palearum consumens, et fulgore suo falsam lucem diverbe- rando obtenebrans, noctis caliginem vertit in lucem. Denique Berengarius, hujus erroris magister, post longo tempore dogmatizatam impietatem, errasse se coram concilio frequenti confessus, veniamque postulans et orans, eam ex apostolica clementia me- ruit, juravitque sicut in consequentibus continetur : 9. Ego Berengarius, corde eredo et ore confi- teor, panem et vinum, quie ponuntur in altari, per mysterium sacra orationis et verba nostri Redem- ptoris, substantialiter converti in veram et propriam ae vivifieatricem carnem et sanguinem Domini no- stri Jesu Christi ; et post consecrationem esse verum Christi corpus, quod natum est de Virgine, et quod pro salute mundi oblatum in cruce pependit, et quod sedet ad dexteram Patris; et verum sanguinem Christi, qui de latere ejus effusus est; non tantum per signum et virtutem sacramenti, sed in proprie- tate naturae et veritate substantia, sieut in hoe brevi continetur, et ego legi, et vos intelligitis. Sie credo, nec contra hanc fidem ulterius docebo : sic me Deus adjuvet, et haee saneta Dei Evangelia. Tune D. papa pracepit Berengario, ex auctoritate Dei omnipoten- tis et sanctorum apostolorum Petri et Pauli, ut de corporeet sanguine Domini nunquam ulterius eum aliquo disputare, vel aliquem docere prosumeret ; excepto eausa reducendi ad hane fidem eos, qui per C ejus doctrinam ab.ea recesserant. 10. His itaque pie et feliciter actis, inter multas proelamationes conquesti sunt legati regis Rodulphi super Henrico, quod, nulli loco, nulli persona par- cens religionem (forte, regionem) transalpinam con- tereret et. conculearet; neminem debitus ordo, ho- nor aut reverentia tueretur; et uti vilia mancipia, non modo sacerdotes et clerici, verum etiam orchi- episcopi et episcopi caperentur, vinculisque manci- parentur, partimque trucidarentur. Deereverunt ergo quam plures concilii, in illius tyrannidem gladium apostolieum debere evaginari; sed distulit aposto- lica mansuetudo. Juraverunt igitur legati Henrici regisillud, quod in sequentibus scriptum reperitur ; Legati Domini mei ad vos venient infra termi- num ascensionis Domini (184), excepta majori vi, id est morte vel gravi infirmitate vel captione absque dolo, qui legatos Romana Ecclesi;:e secure ducent et reducent ; et Dominus Rex erit obediens illis, se- cundum justitiam et judicium illorum ; et haec omnia absque dolo, nisi quantum ex jussione vestra re- manserit. Et haee juro. ex precepto domini mei re- gis Henrici. Itidemque Rodulphi quod sequitur : Si colloquium ex vestro procepto constitutum fuerit (184) Ascensio Domini, eo anno quo celebratum est Paschae 24 Martii, incidit in diem 2 Maii. (185) Addit Labbeus, eodem anno v1 Nonas Maii, alterum Concilium, in quo coram quatuor Episco- pis, pluribus Cardinalibus, Abbatibus, et Archipre- finito, ante praesentiam vestram vel legatorum ve- strorum, dominus moster rex Rodulphus vel ipse veniet, vel episcopos et fideles suos mittet; paratus- que erit judicium de causa regni subire, nulloque maloingenio conventum a vobis sive legatis vestris constitutum impediet; et postquam inde certum ve- strum nuntium videbit, de pace in regno statuenda et confirmanda, studebit ut legatio vestra provenire ad pacem regni et concordiam possit. Hoe omnia observabuntur, nisi quantum ex vestra licentia re- manserit, vel ex impedimento legitimo, scilicet morte vel gravi infirmitate vel captione sine dolo. (185) H 11. Septimo quoque anno sui pontificatus idem "Pontifex Rom: celebravit synodum, in qua inter- fuerunt archiepiscopi et episcopi diversarum ur- bium, nec nonet abbatum ac diversorum ordinum clericorum et laicorum innumerabilis multitudo ; in qua apostolica constituta corroborans, multa qua corrigenda erant correxit, et quae corroboranda fir- mavit. Inter ezetera namque in. fine synodalis abso- lutionis haec annexuit, et perpetue memoriae poste- ris seribenda mandavit, ita dicendo : Patrum san- ctorum statuta sequentes, sieut in prioribus eon- ciliis, que Deo miserante celebravimus, de ordina- tione ecclesiasticarum dignitatum statuimus, ita et nunc apostolica auetoritate decernimus ae eonfirma- mus, ut si quis deinceps episcopatum vel abbatiam de manu alieujus laic? personae susceperit, nulla- tenus inter episcopos vel abbates habeatur, nee ulla ei ut episcopo seu abbati audientia concedatur ; insu- per ei gratiam S. Petri et introitum ecclesi interdi- cimus, quousque loeum quem sub crimine tam ambitionis quam inobedientiae, quod est scelus ido-- lolatride, ecedit, resipiscendo non deserit. Similiter etiam de inferioribus ecclesiasticis dignitatibus eon- stituimus. Item si quis imperatorum, regum, du- cum, marchionum, comitum, vel quarumlibet sa- eularium potestatum aut personarum investituram episcopatus vel alicujus ecclesiasticae dignitatis dare prassumpserit, ejusdem sententia vineulo se obstri- etum esse sentiat. Insuper etiam nisi resipiscat, et Eeclesice propriam libertatem dimittat, divine anim- D adversionis ultionem in hae presenti vita, tam in corpore quam in czeteris rebus suis sentiat, ut in adventu Domini Spiritus salvus fiat. 12. Item sententiam depositionis et excommuni- cationis, jam plerumque datam in Theodaldum Medio- lanensem dietum archiepiscopum, et Guibertum Ra- vennatem, et Rolandum Tarvisiensem confirmamus et corroboramus ; et Petrum olim Rodonensem (Ruthe- nen)episcopum, nunc autem Narbonensis Ecclesiae invasorem, pari sententia damnamus. Item si quis sbyteris deliberatum sit, Utrum bona ecclesiarum possint poni in pignore pro pecunia colligenda, ad ve- sistendum Guiberto Archiepiscopo Ravennatt, Roma- nam Sedem invadere conanti. 137 tem Firmana Marchio: quae nondum pervasa est, et ducatum Spoletanum et Campaniam, nee non mari- timas atque Sabinum et comitatum Tiburtinum, nec non monasterium S. Benedieti Montis Cassini et terras sibi pertinentes, insuper et Beneventum in- vadere vel depreedari praesumpserit, gratiam S. Pe- tri et introitum ecclesi: ei usque ad satisfactionem interdieimus. Verumtamen si quis illorum adver- sus habitatores harum terrarum aliquam justam causam habuerit, prius a nobis, vel rectoribus seu ministris inibi constitutis, justitiam requirat; quae si ei denegata fuerit, concedimus ut pro recupera- tione suarum rerum de terra illa accipiat; non ta- men ultramodum neque more praedonum, sed ut decet Christianum , et eum qui sua magis quzrit recipere quam aliena diripere, et qui timet gratiam Dei amit- tere et maledictionem beati Petri incurrere (186)..... 13. In octavo sui Pontifieatus anno, episcopis per principatus Apulia et Calabriae constitutis, inter ca- lera verba, in quadam epistola (187), malignitates regis Henrici et Guilberti Ravennatis archiepiscopi , « in jam dieta synodo excommunicatorum » denun- tiavit. Primum namque malitiam, quam super ipsum D. papam Alexandrum per Cadulum Parmen- sem facere conatus est, innotuit; et quod Deus, qui superbis resistit, humilibus dat gratiam , superbiam eorum in foveam, quam aliis paraverant, cadere pro suis sceleribus juste permiserit, nuntiavit. Guibertum vero, Romana Eeelesi;:e perjurum, Ravennatis Ee- elesi:e. devastatorem, antihristum et hzresiarcham, C pro nefandissimis suis sceleribus, designavit. Om- nibus vero episcopis et Ravennatis Eecleside suffra- ganeis, et omnibus majoribus et minoribus ejusdem eivitatis, ae per totam Marchiam nec non totum du- catum, sine spe recuperationis damnatum atque depositum notifieavit; quorum almificus presul auxilio fretus, sicut B. Petrus B. Apollinarem trans- misit ad predicandum; sic ipse, qui licet indignus vicem ejus gerebat, archiepiscopum (188) ibi ad ho- minum animas Deo lucrifaeiendas , et haeresim pra- dieti Guiberti destruendam , mittere curavit. Eodem vero anno Roms in basiliea S. Salvatoris celebrata (186) Sequebatur in Ms. nostro ex Vitis Pontifi- eum eacommuntcatio Regis Henrici . . . . . . Acta home Nonis Marti? Indictione xix, plane sicut eam impressam habes in Vita num. 96 et seqq. et omnia simul eum duobus Capitulis hie omissis, de falsa poenitentia et de electione Pontifieum reperiuntur impressa apud Baronium ad an. 1080, nam quod in Registro unde aecepta sunt notetur annus 1079, ori- ' tur a ratione pranotata anni Florentini usque ad Annuntiationem protrahendi : cumque Pascha anni 1080 bissextilis celebratum sit 12 Aprilis, intelli- gitur etiam haee Synodus prima hebdomade Quadra- gesime eonvenisse, post Dominicam qua cadebat in 29 Februarii. (187) Hae est lib. virr Epist. 5, data Cicani x1x. Ka- lendas Augusti. (188) Ejusdem libri Epist. 14, seripta omnibus Episcopis, Abbatibus , Comitibus atque Militibus, in parochia! Ravennati atque-Pentapoli , noe non. et in Parnor, CXLVIII, PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. ( Normannorum. terras S. Petri, videlicet illam par- A est ab eodem Pontifice (189) synodus; in qua inter 138 cctera (sententiam depositionis archiepiscoporum Arelatensis et Narbonensis, atque excommunicatio- nis per legatos aposto:icae Sedis promulgatam D. papa, his qui aderant collaudantibus, firmavit). Henricum quoque dietum regem et omnes fautores ejus, qui in predicta excommunicatione animum induraverant, iterum excommunicavit et anathema- üzavit; item Ildimundum et Landum Campaninos tyrannos, omnesque adjutores eorum. Praeterea sus- pendit ab offieio quosdam episcopos, qui ad conci- lium invitati, neque ipsi neque nuntii eorum pro ipsis venerunt. 14. Anno duodecimo pontifieatus ejusdem D. Gregorii, ab Incarnatione Domini 194, x11 Kalendas decembris , praesidente eodem apostolico, celebrata est tribus diebus in Lateranensi basiliea synodus, in qua fuerunt archiepiscopi , episcopi et abbates. Cam- panic, et de principatibus Calabrive atque Apulia, paueique Gallieani; nam plurimos perfidia Henrici tyranni iter revertere compulit; qui Ostiensem (190) episcopum, de legatione apostolica redeuntem, con- tra fas et juramenti fidem, capi jussit sive permisit. 'Tres autem synodos Quadragesimales (191) ejus- dem Ienriei persecutio prapedivit; qui semel B. Paulum, bis B. Petrum aggressus, demum post mul- tum fusum sanguinem, non tam suorum fortitudine quam negligentia civium, portas et muros surripuit. Romanum siquidem vulgus , pars videlicet copiosior civitatis, bienpali bello fatigatum , aeri inedia labo- rabat; cum nec'ipsis ad vicina oppida vel castra liceret, nee jurati Henrici ad urbem vellent negotia- tum venire; multi autem fame adacti urbem reli- querant; proinde ceteri, bello remissius attenti rem ex animo minus gerebant, et a custodiis prout cui- que libebat sine timore negligentius aberant. 15. Ha&e super Henrici tyrannide, quia se occa- sio praebuit, perstrinxisse suffieiat. (Ceterum Domi- nus Apostolicus in eadem Synodo, de fidei forma et Christianz religionis conversatione, sed et de ro- bore animique constantia, ad presentem pressuram necessaria, ore non humano sed Angelico patenter edisserens, die tertia totum fere. Conventum in ge- D Marchia. Firmana et in Ducatu Spoletino, commo- rantibus ; (llis videlicet qui B. Petrum diligunt, neque vinculis eccommunicationis tenentur. Et his solis sa- lutem et Apostolicam benedictionem impertiens, data Ir Idus Decembris, commendat iis Ravennatem | Archi- episcopum R. quem post longas et àmmwumeras pervaso- rum occupationes , nuperrime, sicut olim a B. Petro Appollinarem ita hunc Ravennas ab Ecclesia Romana meruit accipere. Baronius Richardum legit, et magna estimationis virum appellat: neque minus possumus de eo credere, etsi nihil uspiam ab eo actum inve- niamus. (189) Si haec :eque ac. alie. Quadragesimalis fuit, quod praesumere lieet, coacta fuerit post. primam Dominieam, eadentem anno 1081 in diem 21 Fe- bruarii, quando Pascha fuit 4 Aprilis. (190) Otho Castillioneus hic fuit, postea Papa Urbanus 1I. (191) Annorum scilicet 1082, 1083, 1084. 9 139 S. GREGORIUS VII PAPA. 140 mitus et laerymas compulit : Apostolica benedictione ketificatum, in pace dimisit.) Tres autem vices Henricus , ut dictum est, Romam venerat. Sed unum est quod cum silentio preeterire non oportet : in. ultima namque secum Guibertum Raventinatem , jam multoties damnatum et deposi- tum, deduxit; et invasorem super D. Gregorium Papam praeposuit. Sed quid diabolus et Antichristus Romz et in omnibus ejus finibus est operatus , lon- gum est narrare. In castro namque S. Angeli, se eum paucis Dominus Papa reclusit, quoniam aliter Rom:e remanere non poterat : Romani vero malam, quam habuerunt a principio, consuetudinem per- ficere ut prius coeperunt : castrum undique muris obseraverunt, ita quod nulli fas esset introeundi vel redeundi. Rex Capitolium ascendit, domos omnes Corsorum evertit, Romam ut propriam domum co- pit habere. Dehine (192) Septem-solia, in quibus Rusticus (193), nepos przdicti Praesulis, considebat, obsidens, cum multis machinationibus attentavit, quibus quam plurimas columnas subvertit, Cui nun- tius advenit, si non de obsidione exsurgeret, a Ro- berto Guichardi Duce Apulia expulsus. esset, et de ejus manibus nemo eum liberare posset : quoniam praedictus Dux fidelis et devotus erat B. Petri et prefati Pontificis, et dignum erat ut filius patrem de tanta captione eriperet. 16. Rex vero, accepto cum suis consilio, Roma- nos omnes sie allocutus est: Patres et filii, vobis eoronam lmperii et regni gubernaeula manibus vestris et. potestati committo , animamque meam in (192) Ciaceonius, in Vita Gregorii IX, creatum ait prope Septizonium , àn. Diaconia, S. Lucie in Septi- solio. Alexauder Donatus eam esse censet quce nune dieitur S. Lucic in. Silice, et in Esquiliis sitam fuisse ait : est autem verosimile Septisoltum , corrupte di- ctum a plebe, pro Septizonio. (193) Praefectura haee. fuit, ut apparet, militaris ; proinde a nobilitate muneris, quod gessit nepos, ar- gumentum duci posset ad nobilitatem | ipsiusmet Gregori patrui vcl avuneuli, in favorem Petraccii eamdem adstruentis. " (194) Hie ex Bertholdo pónendum esset, quo- modo Roms in festo S. Joannis Baptistae, puta 24 Junii. eum ibi Henricus adhue moraretur, Gregorius analhema in eum et Guibertum renovavit : quod iterum post Regis discessum fecit in Synodo, col- sicque Concilium, A vestram curam trado. Quoniam mihi operz pretium in Longobardiam vertere iter, promitto vobis quod, si unquam rediero, totum meipsum et omnia qua habeo et habere potero modis omnibus tradam. Sed pius et elemens Dominus, qui novit omnium cogi- tationes, diu per eum non est passus Ecclesiam suam vexari : qui ad hanc civitatem ultra non est rever- sus. Robertus Guichardi, Rom: appropinquans die- bus his ad liberandum D. Papam, primitus non in- tavit : sed diu non stetit, donec intravit : aditum namque per portam Flamineam habuit. Romani, au- dito eum intrasse, bellum erexerunt : sed nihil ei facere potuerunt, imo ipse cum suis totam Regionem illam, in qua ecclesi: S. Silvestri et S. Laurentii in Lucina sitz sunt, penitus destruxit et fere ad nihi- B lum redegit. Dehine ivit ad castrum S. Angeli, D. Papam ab eo abstraxit, seeumque Lateranum deduxit : omnesque Romanos depradari ecepit et exspoliare, atque (quod injuriosum est nuntiare) mu- lieres dehonestare, regionesque illas cirea Latera- num et Colisseum positas igne comburere (194). 17. Eodem anno per totum orbem magna fames fuit, quod exinde multi homines mortui sunt, et sol (195) eclipsim passus est : terra mota est, ca- strum S. Angeli (196) captum est. Dux vero Apulia secum D. Papam deducens, apud Salernum dimisit; ibique amabilis Deo vir Catholicus, et contra hare- ticorum arma defensor Ecelesic, liberator paupe- rum, captivorum consolator, orphanorum mise- rator, vitam finivit, atque Deo animain reddidit octavo Kalendas Junii. ait Paulus num. 100, circa Kalendas Januarii pra- nosse ccepit. dissolutionem. corporis sut. Potuit tamen etiam initio sequentis Quadragesim:e habita Syno- dus fuisse post 9 Martii, cum Pascha agendum es- set 20 Aprilis. Cum autem Bertholdus priorem ana- thematismi renovationem tam expresse dieit factam Romz, videtur indicare Synodum hane ibi faetam non esse, sed alibi. puta in. Monte Cassino , prius quam Salernum deduceretur Pontifex. (195) Hane eclipsim nemo alius historicus adno- tavit, unde ejus aeeuratius definienda oceasio de- fuit Calvisio in Opere ehronologieo, omnium quas reperit eclipseon ealeulos subducere solito, ex astro- nomicis praeceptis. (196) An a Romanis seditiosis, post Gregorii dis- cessum vel decessum, Guiberto faventibus? Ita su- lecta mense Decembri , ut credimus ; siquidem , ut D spicor : residebat enim tune Roma Guibertus. PROOEMIUM MABILLONII Ad Vitam sancti Gregorii V1I , seriptam a Paulo Bernriedensi , subequali, 4 (Acta SS. Bened., parte 11 Saeculi VI , p. 403.) QE Magnis controversiis oecasionem probuit in- gens illa sacerdotium inter et imperium discordia, qua sub Gregorio septimo papa et Henrico quarto imperatore exarsit. De his alii aliter scripsere au- ctores historiarum, tum veteres cum recentiores, prout seilieet partibus addieti fuerunt. Nee aninius | est ejusmodi quaestiones refrieare, quze nihil ad nostrum institutum pertinent, et ex aliis auctoribus | facile baberi possunt. Satis erit nobis Vitam hujus pontificis proferre, quam a Paulo Bernriedensi, $ 144 PROLEGOMENA, — ACTA S. GREGORII. 142 sequali auctore, paulo post ipsius Gregorii mortem A domo Brunswicensi oriundorum, ubi in Vita Hen- litteris mandatam ex Gretsero. et Bollando mutuati sumus. Porro Paulus, Vite hujus auctor, fuit primum Ratisponensis Ecclesi: canonieus, qui cum ex ea urbe ab Henrico IV, quod ejus partibus non faveret, fuisset ejectus, in ecenobium Bernried, recens con- structum, sese recepit, ubi, suscepto canonicorum regularium instituto, aliquot annis degit. Inde Ro- mam profectus pontifieibus familiaris fuit. Preeter Gregorii Vitam alia item opuscula conscripsit, e qui- bus ipsemet beati Herlueze Vitam infra laudat, quam ab eodem Gretsero editam Bollandiani die 18 Apri- lis ediderunt. 2. Recentiores nonnulli Gregorium ex prznobili Aldobrandinorum familia ortum fuisse scribunt, ad quod probandum vix aliud quidquam proferre va- lent, praeter nominum similitudinem. Hildebrandus quippe vocabatur priusquam eveheretur ad ponti- ficatum, ut omnibus notum est. Sed quam sit frivola ejusmodi ratio, nemo non videt. Baronius e contra- rio Gregorium humili loco, patre scilicet fabro ligna- rio, natum fuisse ait, quod Gregorio probro verti non posse, Jesu Christi Domini nostri exemplo, evineit. Qui cum Verbum Patris et verus Dei Filius esset, ex paupere Virgine nasci, et fabrum patrem, ut putabatur, habere non est dedignatus. Papebro- chius vero licet primam opinionem rejiciat, alteri tamen non assentitur in praemissis ad Vitam Grego- rii VII, die 25 Maii Bollandiani, ubi Gregorium e nobili familia prodiisse probari posse exinde censet, quod in Actis pontificum manuscriptis, quc penes se asservari dieit, legatur Gregorii nepotem fuisse Rusticum prafectum. Septem-soliis, seu domui quam instar areis munitam frustra machinis bellicis ex- pugnare conatus fuit Henricus imperator. Quod quidem officium, inquit ille, plebeio homini commis- sum minime fuisset. Eamdem sententiam suam con- firmat Pauli ipsius auctoritate, qui in Gregorii Vita, observat eumdem pontificem habuisse avunculum - abbatem monasterii sanetze Marie in Aventino. Ve- rum eum in antiquis monumentis nihil certi ad di- .rimendas ejusmodi controversias, auctoribus mi- nime sibi consentientibus, inveniatur, frustra iis fusius agitandis vacare non licet. Eumdem in Tus- eia natum diserte asserit Paulus, quod alii Senis, -alii apud Soanam contigisse volunt. His adversatur Hugo Flaviniaeensis in Chronico Virdunensi, ubi Gregorium ome natum. ex parentibus civibus Ro- manis, disertis verbis affirmavit. 3. Aliquot futura ejus sanctitatis praesagia pro- fert Paulus : at silet quod ei adhue infantulo conti- gisse aiunt in fabri, quem quidam volunt, ut mox dicebamus, ipsius patrem fuisse, officina; ubi ex segmentis rejeetaneis cum adhuc nesciret litteras, tamen ludendo eas ita composuisse memoratur, ut Davidieumillud exprimerent oraculum : Dominabitur a mari usque. ad, mare. Aliud 'ejus futurze. potentize priori adjicit preesagium "Theodoricus Engelhusius canonicus Hildesheimensis in Vitis imperatorum ex rici II imperatoris, cognomento Nigri, narrat Hilde- brandum, qui tune Henrici filii ejus peedagogus erat, visum fuisse in 'somnis ipsi imperatori cum suo ip- sius filio ad mensam assidere, cornua habentem ad cclum usque sublimia, quibus eumdem Henricum filium in lutum dejiciebat, quam visionem eum Au- gusta de Henrico filio per Hildebrandum ex Imperiali sede exturbando interpretata fuisset. imperator eumdem Hildebrandum in vineula conjecisse fame enecandum narratur, quem postea tamen, uxoris intercessione, liberum abire permisit, ne temere somniis fidem adhibendo, innocuum perire juberet, sed haec incerta sunt, sicut et alia multa a recentio- ribus conficta, qua proinde omittere visum est. 4. Certum est omnino Gregorium ab ipsa pueri- lia monastieze professioni nomen dedisse, quam re- liquo vite tempore et dilexit, et ejus exercitiis, quantum patiebatur rerum gerendarum necessitas, incubuit. Eum a puero monachum fuisse disertis ver- bis tradit Orderieus Vitalis, auetor illorum tempo- rum aceuratissimus, libro 1v Historic eeclesiasticte. Idem repetit libro vir, ubi fuse ejus historiam pro- sequitur. |Eumdem professione monachum appellat Chronographus noster Saxonieus ms. Adolescenttam, inquit Hugo Flaviniacensis in Chronieo Virdunensi;, assumpto sanctitatis proposito, inter mundi con- temptores, non sine magnis perfectionis (indiciis perdo- muit.His accedit Dommnizo in Vita Mathildis, ubi Gregorii mortem monachos pra eeteris, quod ipse monachus fuisset, deflevisse observat. Et quidem Petrus Damiani in. opuseulo 32, quod adhue mona- chus ipsi Hildebrando nuncupavit, eum semper fra- trem suumappellat, tum in praefatione, tum in to- tius operis decursu. Omittimus Theodorieum supra, num. 3, laudatum, Trithemium et alios ejusmodi auctores. Locum vero in quo monasticam profes- sionem vovit, indicasse videtur ipse Paulus, num. 9, ubi scribit Hildebrandum a pueritia avunculo suo abbati sancte Marie in monte Aventino commen- datum fuisse, ad litteras simul et morum discipli- nam addiscendas, quod brevi ab eo factum fuisse commemorat. 5. Eumdem in percelebri monasterio Cluniacensi p monasticam vitam egisse sentiunt plerique scriptos res, potissimum recentiores, qui eum testantur ibi- dem prioris officio fuisse donatum. Id diserte tradit Otto Frisingensis episcopus, scriptor haud ignobi- lis, qui refert Leonem IX. ab imperatore pontificem designatum in Italiam properantem Cluniaeum di- vertissé, ubi tunc Hildebrandus prior erat, cujus consilio eumdem, abdicatis pontificalibus insignibus; sub peregrini habitu Romam perrexisse ait, eomi- tante eum eodem Hildebrando, qui Romanos ad eligendum ipsum jam,ab imperatore electum indu- ceret. Certe Gregorium erga Cluniacenses optime affeetum fuisse nemo in dubium revocare potest. Ipse etiam] sancto Hugone familiariter utebatur, ut ex ejus Vita patet. Sub sancti Maioli, seu potius; 143 S. GREGORIUS VII PAPA. 144 nam ibi memoria lapsum fuisse Paulum censemus, A dium adversus sacerdotes coneubinarios, et Simo- sub saneti Odilonis disciplina in rebus spiritualibus eum eruditum fuisse colligi potest ex Vite initio, ubi legitur, seintillarum visionem sepius ostensam primitus in Hildebrando Cluniacensis monasterii patrem sanetum Maiolum adnotasse, eique illud Joannis Baptistae adaptasse : Iste puer magnus erit coram Domino. Observat idem auetor Hilde- brandum adolescentiam ingressum in Franciam pro- fectum fuisse, domiturum | ibi carnis petulantiam et molestia peregrinationis et instantia eruditionis. Quo fortasse in monasterio Cluniacensi, tunc. temporis celeberrimo, perfecit. Romam reversus, indeque cum Gregorio VI, exsulare coactus, rediit procul du- bio Cluniacum, ubi prioris officio donatus fuit, si tamen hàc unquam dignitate potius fuit. Certe eumdem in monastieis disciplinis eruditum fuisse inde colligi potest, quod a Leone 1X, post reditum in Urbem, monasterio sancti Pauli prafeetus fuerit, ut eo in loco regularem disciplinam, qua ibi te- puerat, restitueret. Is est. ipse qui eo nomine Vin- docinensibus eeclesiam sanet:e Prise in monte Aventino Roma sitam eo paeto cessit, ut ibi sem- . per duodecim monachi Vindoeinenses, nec unquam minus quam octo regulariter ivant . Id discimus ex litteris Alexandri pap:e, quinto pontificatus sui anno datis, quibus convenientiam confirmat ea de re fa- etam inter. Hildebrandwum archidiaconum atque comno- bii sancti Pauli aconomum seu rectorem, et Oderi- eum Vindocinensem abbatem. Qua ratione nonnulli eum Vallumbrosano ordini nuper ascripserint, fuse exponit et confutat Papebrochius, paragrapho 4, sed nulla ea de re apud eruditos auctores potest esse difficultas. Distinguendus est tamen noster Hilde- brandus ab alio ejusdem nominis Cluniacensi priore sive preposito, qui in Vita saneti Odonis laudatur. Quanta vero fuerit nostri erga professionem mo- nasticam, eum ad pontificatum evectus fuit, propen- sio, ex variis ejus epistolis liquet, in quibus passim monachorum sanetimoniam laudat eorumque quieti, adversus quoslibet eis infensos, paterne providet. Legenda est ea de re ejus epistola 13, lib. r, ubi Manassem Remorum archiepiscopum | monachos saneti Remigii vexantem comprimit; plures ad Lan- franeum seripsit in gratiam monachorum Anglia. Eorum plerosque in cardinalium collegium adlegit ; statim atque pontifex fuit renuntiatus, Casinensem abbatem sibi adesse voluit, ac morti proximus Hu- gonem Diensem, Ottonem ex Remensi canonico mo- nacehum, tune eardinalem Ostiensem, ae Desiderium Casinensem, solos ut sibi substituantur dignos de- signavit, ex quibus duo ultimi Benedictini pontifi- ces fuere. Denique, ut ait Orderieus Vitalis, libro 1v, alios quoque monachos, prout ratio. ducebat promo- vit, et diversarum. ecclesiarum tutelee digniter pra- fecit. 6. Auetoritatis et disciplinae eeclesiastie;e aeerri- mus vindex fuit Gregorius, tam ante quam post initum pontificatum. Fervebat potissimum ejus stu- -€— niacos, quae duo vitia tunc temporis Ecclesiam pessumdabant in Germania potissimum et in Lon- gobardia. li eum EHenrieum | Germanorum regem, occasione investiturarum jam in pontificem male affeetum suas in partes traxissent, nee id ferre pos- set Gregorius, magnum in Ecelesia catholica incen- dium exeitarunt; eum alii pontifici, alii regi fave- rent. Pontifex regem tanquam multorum criminum reum, etfrustra swpius per litteras et legatos ad- monitum communione, tum regno privavit, Qua res ideo Henricum ejusque seetatores commovit, ut et ipse pontificem e sede disturbare conatus fuerit, procurata per episeopos sibi adhaerentes adversus Gregorium Guiberti Ravennatis electione, qui Cle- mentis Hl nomen usurpavit. Hine natum gravissi- mum schisma; et episcoporum procerumque con- ventus frequentes tune temporis fuere. 7. Placet 'omnino Gregorii cautio, quam in con- cilio Romano anno 1078 habito adhibuit in feren- da excommunicatione. Ut enim simplieiorum homi- num qui ad ejusmodi dissensionum causas apprime discernendas non erant suffieientes, comsceientice quieti provideret, declaravit tales homines exeom- munieationis vinculo innodatos non esse; sieut ne- que illos quibus pro conditione, ;etate, aut natura excommunicatorum consuetudinem vitare non liee- bat. Gregorii verba proferenda sunt ex Hugonis Flaviniaeensis Chronieo Virdunensi ad annum 1078. Et quoniam multos, peccatis nostris ewigentibus, pro eausa excomunicationis quotidie perire cernimus, partim. ignorantia, partim. etiam nimia simplicitate, partém. timore, partim. etiam nimia neeessitate, de- victi misericordia, anathematis sententiam, prout possumus, ad tempus opportune temperamus. Apo- stolica itaque auctoritate ab anathematis vinculo sub- trahimus. videlicet waores, liberos, servos, ancillas, seu mancipia, nec non rusticos et. servientes, et omnes alios qui non adeo eurntales sunt, ut eorum consilio scelera perpetrentur, et illos qui ignoranter excommu- micatis communicant, seu illos qui communicant cum ets qui communicant e:communtcatis. Quicunque au- tem orator, sive peregrinus aut viator in terra ezcom- municatorum venerit, ubi non. possit emere, «ut non D Aabet unde emat, ab. eccommunicatis accipiendi: li- centiam damus. Et si. quis emcommunicatis non. sus- tentatione superbie, sed. humanitatis causa. aliquid dore voluerit, non prohibemus. Idem testatur Ber- - tholdus Constantiensis presbyter in Chronico ad annum 1078. Hae proeul dubio didicerat Grego- rius ex beati Patris Benedieti regula, qui semel et iterum vetat, ne illi, qui quanta sit excommuniea- tionis poena ignorant, ea feriantur. Et quidem eum ejusmodi censurc? nonnisi ad zdifieationem adhi- bendi sint, aliter agendo, in destructionem eas frequentius usurpari contingit. Plura habentur và- riis in conciliis, qua ab eo pontifice congregata sunt, àd discipline eeclesiastie; restitutionem, vitiorum- que exstirpationem proelare sancita, quee. hie fu- » | | 145 PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 146 sius describere non est nostri instituti, et quidem A Roderici, non servaretur. Typis, tandem editus est, habentur in vulgatis conciliorum collectionibus. 8. Idem reformande Ecelesic, virtutisque pro- movenda ardens studium, plerisque in ejusdem beati pontifieis epistolis elucet. Inter quas complu- res sunt ad varios totius orbis Christiani reges et prineipes, quibus bonos laudibus et gratulationibus ad majora pro Ecclesia utilitate suscipienda adhor- tatur; vitiosos vero nititur minis 'et ecclesiasticis censuris ad meliorem frugem revocare. Alfonsum Castelle regem, qui uxoris suc eonsanguineam in conjugem assumpserat ab incestuoso connubio de- terruit; Robertum Guisehardum Nortmannorum in Italia principem, | qui Ecclesi? terras devastabat, communione privavit, ac postea facti poenitentem restituit communioni ecclesiastice. Econtra optimos principes modis omnibus quibus valebat, sibi sat- agebat devincire. Hine mitrae. usum Bohemi: duci, ab Alexandro II jam permissum, confirmavit. Suei- no Danorum regi litteras non semel scripsit, quibus ipsi, ob propensissimam in sedem apostolicam vo- luntatem gratulatus est, atque ab eo expetiit ut unum e suis filiis in Italiam mitteret, qui du», priün- ceps ac defensor Christianitatis esset. Ad ejusdem regis Sueini filium, jam patri defuncto suffeetum, Scripsit, ut eum patris sui virtutis aemulum ad Ec- clesiarum defensionem invitaret. j 9. Ingens etiam, illi desiderium inerat omnes Ee- clesias in unam fidei concordia revocandi ; quantum vero efflagitaverit unionem Ecclesie Grece cum Romana, discere lieet ex ejus epistola decima octava libri r, quae estad Michaelem Orientis imperatorem data. Quin et in Orientem proficisci meditabatur, quod Henrico Romanorum regi epistola 30 libri 1x testatus est, non solum ut Graos, Armenos alios- que haeticos Ecclesi? reconeiliaret, sed etiam ut Christianos eriperet, qui sub Saracenorum servitute gemebant. " 10. Omnes ita Romance Eeclesi:e communionem ambire volebat, ut etiam rituum diserepantiam aegre ferret: hine tantopere desudavit, ut ritum Mozara- bieum, quo a compluribus seeulis Hispaniarum Ec- eclesie utebantur, penitus auferret. Exstant ea de re ejus epistolae 63 et 64 libri 1 ad Alfonsum Ca- jubente cardinale Ximenio, qui in capella quadam Ecclesioe "Toletanae, nonnullisque in ecelesiis paro- chialibus hodieque observari dieitur. Ceeterum | eo- dem flagrabat desiderio Gregorius eum F. Sueonum regi gratulatus est, quod Gallieanos quosdam verbi Dei administros suscepisset, a quibus ritus Romana Ecclesi aeceperat; ipsum vero interpellat epistola 11 lib. vr1z, ut nonnullos e suis elerieos aut episco- pos Romam mittat, qui, sedi apostolieze gentis mo- ribus et terre habitudinibus expositis, inde mandata in patriam referrent, queis tota gens imbueretur. Ad idem pertinet epistola 13libri vrrr, in qua Olaum Norvegid: regem monet (quod se jam Danorum regi scripsisse dicit) ut de junioribus et nobilioribus regni sui aliquot ad aulam Romanam mittat, qui sub alis apostolorum Petri et. Pauli eruditi, postea in patriam reduces, totam regionem in Romana Ecclesiae con- suetudinibus erudire possent. Nonnulla ab eo circa ritus ecclesiasticos instituta refert auetor Micrologi, qua a Baronio laudantur ad annnm 1085. . 11. Berengarium haretieum — post iteratas con- demnationes $spius ad vomitum redeuntem com- pressit vigilantissimus pontifex, et quem anno 1055, sub Victore II tunc sedis apostolieze legatus in con- eilio Turonensi, ad ejurandam suam heresim jam compulerat, pontifex faetus eumdem Romam accer- situm semel et iterum in duobus conciliis, post editas duas fidei confessiones Ecclesie restituit. Sed de hae re actum est in profatione huie tomo praefixa. 12. At hie omittere non licet, summam ejus in sacrosaneti eucharistia sacramenti frequentatione devotionem, ac pietatem in beatissimam virginem Mariam, qua duo tanquam firmissima in humani generis hostem propugnaeula, Mathildi comitisse ita commendavit, ut simul- ea cum peccati odio, hu- milique cordis contritione eonjuneta esse Voluerit. Legenda est ea de re ejus epistola 47 libri primi. Inter cetera, inquit, que tibi contra principem mun- di arma, Deo favente, contuli, quod. potissimum est, wt corpus Dominicum frequenter acciperes indicavi, et ut certe fiducie Matris Domin? te omnino committe- ves procepi. Tum profert selecta ex sanetis Ambro- . Stellae, et Saneium Arragonie reges. Miraculo hac D sio, Gregorio, et Joanne Chrysostomo testimonia, oecasione Mozarabieum ritum divinitus approbatum fuisse aiunt vulgati auetores Hispanici, ita ut pro- jeceto in ignem libro Mazàrabieo simul cum eo qui ritum Romanum compleetebatur, isto in favillas statim redacto, prior illaeesus servatus fuerit. At ne- .mo hoe scripsit ante Roderieum archiepiscopum Toletanum, ut observat piissimus cardinalis Bona, qui Roderieus circa seculi decimi tertii medium vivebat. Nee verisimile est ritum hunc ab Hispanis fuisse dimissum eo ipso tempore quo tam aperto miraeulo ab ipso Deo comprobatus fuisset. Quamvis non ita in Hispaniarum Ecclesiis ejus usus abolitus fuerit, ut in plerisque monasteriis, imo etiam in nonnullis ecelesiis cathedralibus, adhuc tempore quibus illi sanetissimi viri ad frequentanda sacra- menta, sui a&evi fideles invitabant; tandem laudata beatissimae Virginis erga peccatores comversos cele- mentia, sie concludit : Pone itaque finem in volun- tate peccandi, et prostrata coram illa, ec corde con- trito et humiliato lacrymas effunde, invenies — illam indubitanter promptiorem, ete. 13. Gregorium etiam ante mortem miraculis cla- ruisse innuit Lambertus Seafnaburgensis monachus ad annum 1077, ubi ait signa et prodigia, quae per ejus orationes frequentius fiebant, simul cum zelo ferventissimo, quo pro Deo et ecclesiasticis legibus exasstuabat, sufficientia fuisse ad explodendas ejus inimieorum venenatas detraetiones. Obiit Salern, 147 S. GREGORIUS VII PAPA. 148 quo, ut Henriei insidias evitaret, confugerat. Nulla A gularem pro ejus defensione librum edidit eontra est cirea ejus mortis tempus dissensio apud aueto- res vulgatos, qui omnes fatentur eum ànno 1085, die 25 Maii,e vivis excessisse. Ibidem sepultus est in ecclesia metropolitana. At. memoria lapsus est Or- derieus Vitalis. lib. vixr, ubi seribit Gregorium Be- neventi exeessisse e vivis, ibique fuisse sepultum in confessione beati. .Bartholomue( apostoli. Miraculo- rum eopiam ad ejusdem pontifieis tumulum faetam fuisse testatur idem auetor. Ubi, iuquit, meritis ejus fidei petentium. miraculorum copia. divinitus. 08- tensa est. 'Tum subjungit : Nam leprosi de «aqua unde corpus ejus ablutum fuerat petierunt. Qua. con- secuta fideliter. loti sunt, et opitulante Deo. protinus mundati sunt. Laudes ejus auetores plerique, re- centiores simul et antiqui, fusius prosequuntur. Gretserus in ejus apologia quinquaginta omnino recenset ejus laudatores. Petrus Damiani eum san- ctissimi ac purissimt | consilii virum appellat. Desi- derius abbas Casinensis, qui ei sub Vietoris II. no- mine suecessit, libro tertio Dialogorum. eumdem Christi Ecclesiam verbis simul et. ewemplis illustrasse scribit, Sanetus. Anselmus Lucensis episeopus sin- Guibertum antipapam. Cieteros omitto, quorum vel nomina solummodo recensere ob multitudinem facile non esset. Eum confessorem et qartyrem obiis- se dieit Hugo Flaviniacensis in Chronieo, ubi plura de ejus gestis et obitu referuntur. 14. Gregorii tamen festum ante saeeuli hujus ini- tium publico eultu celebratum nusquam fuit, quod primum fieri permisit Paulus V summus pontifex, ut ex ejus bulla patet, data anno 1609, quam integram refert Papebrochius in promissis ad ejusdem beati viri Vitam paragrapho 2, ubi ethabet litteras Joan- nis Beltrani de Guevara arehiepiscopi Salernitani, qui ejusdem beati pontificis officium solemni ritu in tota sua dioecesi recitari praecepit." Gregorii tamen memoria jam antea in Martyrologio Romano eonsi- gnata fuerat, anno scilicet 1584, quo Gregorii de- cimi tertii auctoritate illud fuerat emendatum. In nova ejusdem editione a Baronio procurata aucto- ritate Sixti V, idem beatus pontifex laudatur his verbis die 25 Maii : Salerni depositio beati Gregorii pape septimi, ecclesiastice libertatis propugnatoris ac defensoris acerrimi, VITA SANCTI GREGORII VII Auctore Paulo Bernriedensi. ( Vide supra in Actis jam editis hujus voluminis, eol. 39.) DE GESTIS GREGORII VII Contra investituras e£ Simoniam, et. pro calibatu clericorum. (MABILL., Acta SS. Bened., Prof. ad part. 1r, Scc. Ill, p. 41.) Gregorium VII magnum virum fuisse, et magnos (; seculi principibus, obstrepentibus undique insultan- in exiguo eorpore gessisse spiritus, etsi non eon- sentirent omnes, certe satis superque contestaren- tur preclara faeta quae pro instauratione ecelesia- stie: disciplinae aggressus est. et maxima ex parte perfecit. Quod si in quibusdam videtur excessisse modum, ut diffieile est eum in rebus arduis et difli- . cillimis semper tenere, exeusare ipsum debent tan- torum faetorum merita; qua in rem publieam Chri- stianam redundarunt, a nemine jure improbanda. Quid enim probabilius, quid vero difficilius quam eeclesiastiearum | investiturarum abusus, tanto tem- porum deeursu, tanta saeularium prineipum aueto- ritate obfirmatos, penitus evellere, Simoniam fere ubique grassantem exstirpare, eclibatum celerieo- rum pene ab interitu revocare? Et tamen (quod D LeoIX esterique post eum Romani pontifices nullo propemodum fruetu tentaverant) hie. omnia. proe- stitit strenuissimus] pontifex, renitentibus : passim tibusque adversariis, id est Nicolaitis et Simonia- cis, qui principum animos in eum aceendebant in primis Henrici imperatoris eujus partibus adhore- bant, ut ipsos adversus Gregorium ejusque deereta lutaretur. Sane Gregorium suopte genio potius ad indulgentiam quam ad immoderatum fervorem pro- pensum fuisse probant tum ea qua pro restitutione multorum episcoporum gessit (GaEG. VIE, lib. v, ep. 17), tum litterte quas principio ad Henrieum imperatorem scripsit (lib. 111, epist. 7 et 10, ete.). Verum pontifieis animum exasperavit illius per- vieaeia simul et inconstantia pervieaeia qui. dem in resistendo Gregorii piissimis ae neces- sariis studiis pro reformandis clericis; inconstantia vero, quippe qui toties datam fidem fefellit. His accessit quod pontificem ipsum Rome in custodiam retrusit, Guiberto antipapa in loeum ejus intruso. In his porro aliisque ità modum semper tenere, ut 149 S PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 100 in aliquo non exeedatur, impossibile est. At Grego- A purius viverent. Quae omnia fuse prosequitur Pe- rium, si qui conviciis lacessiverunt ejus adversarii, satis superque vendiearunt illius temporis haud ignobiles auctores, ad quos lectorem remittere prz- stat quam dere trita et lubriea plura dicere. Jam anni amplius centum effluxerant ex quo cle- rieorum czlibatus sacer, ad id tempus intaminatus, tot saeculorum usu, tot tantorumque virorum pudi- eitia et auctoritate consecratus, ab incontinentibus quibusdam et corruptis Ecclesice ministris attentatus fuerat, cum nimirum indigni Romanam sedem pon- tifiees oceuparent; eoque res devenerat ut quosdam presbyteros publice uxores ducere non puderet. Ejus rei unum e primis exemplum habemus in quodam presbytero (Analect. t. WM, p. 438) parochiz Cata- launensis in Gallia, nomine Angelrieo, qui feminam quamdam coram parcecianis suis. desponsaverat. Hane autem eum ducere domum pergeret, restite- runt nequissimo conatui ejus bomi et pii fidelesque homines, qui eum apud Manutionem episcopum ae- eusarunt. Citatus ille ad episcopi presentiam in synodo Nonis Maii, Catalaunis habita, eulpam con- fessus est, missusque ab episeopo ad Fulconem metropolitam, incerto ae dubitante qua correptione et poena novam illam ac malam praesumptionem muletaret. Quid hae de re Fuleo rescripserit, non liquet ; sed tamen ex Mantionis epistola intelligimus novum illud facinus fuisse et ad id temporis inau- ditum. Verum sensim eo processit abnormis hec licentia ut seculo undecimo publice infamie me- ritum dedecus pene exuisset. Tanto ecelesice probro Nicolaus II occurrendum censuit constituto edito in eoneubinarios clericos; et quia in elero Mediola- 'nensi maxime vigebat haec pestis, eo direxit Petrum Damiani eardinalem et episcopum Ostiensem eum Anselmo Lucensi episcopo, ut eam emendare, si- mulque Simoniacam labem, qua illius Ecclesiae mi- nistros infecerat, tollere conniterentur. Convenere ad synodum eleriei coram legatis tanto tumultu ut vix manusab eis abstinuerint; sed tandem Petri Damiani oratione ac prudentia composita seditio est, juratumque a clericis ut deinceps castius ac b trus Damiani in epistola ad Hildebrandum, tune Ro- mani Eeclesiee archidiaconum, eujus sine dubio instinetu et consilio id factum est. Verum ubi is summus pontifex evasit, rem uteunque cceptam ubi- que promovit, ac demum perfecit, frendentibus in eum impudieis clericis, et calumniàs in ejus pudi- citiam jactantibus, sed. tam. vano conatu uf nec mi- nimum, sinistri rumoris maculam: conversationis ejus sublimitas admitteret, inquit Lambertus Seafnabur- gensis. Certe adeo portentosa et extra omnem fidem visa est etiam Bennoni, schismatieo eardinali et Gregorii hosti infensissimo, haec calumnia ut, licet multa in eum confinxerit, hoe. crimen nunquam illi objecerit. De his plura dicere supersedemus, cum omnibus obvia sint. Ad investituras quod attinet, diu cum imperatori- bus luetandum fuit, ut tandem utrique imperio, sa- cro et profano, sua jura servarentur. Sed tandem post multas altercationes, in quibus ad extrema, non sine utriusque partis eulpa ventum est, tandem sub Callisto II res ita composita fuit ut imperato- res loco annuli et baculi, quos novis episcopis dare consueverant, eos sceptro tantum tradito investi- rent; quo significaretur eos temporalia jura aeci- pere ab imperatore, quod ille per investituras sibi vindieare eontendebat; et spiritualia non recipere, quod pontifices merito ipsi denegabant. Que hujus litis eomponendz ratio si ab ipso principio iuita fuisset, multis et maximis scandalis, bellis ac cae- dibus obviam itum esset. Breve, sed eruditum ac solidum hac de re opuseulum edidit Goffridus abbas Vindocinensis, in. quo rectejura Eeclesic ac regni distinguit. Morti proximus Gregorius, rogantibus cardinalibus consilium dedit ut, si vellent hominem in seculo potentem, eligerent Desiderium abbatem Casinensem qui violentiam Wiberti antipapa infrin- geret; sin ecclesiasticum et eloquentem acciperent episcopum Ostiensem Odonem. Ita obiit vir. apud Deum felicis gratie, apud homines austeritatis fortassis nimie, inquit Willelmus Malmesburiensis (WILLELM. lib. 111, de Reg. Angl.). SANCTI GREGORII VII PONTIFICIS MAXIMI VITA, ELECTIO, RES GESTJE. AUCTORE ONUPHRIO PANVINO. | (Lib. 1v De varia creatione Rom. Pont.) Edidit GRETSERUS, Operum tomo II, pag. 97, eq bwbliotheca Bavarica., LECTORI. , Paueis te, Christiane lector, monitum volo, Onuphrium, dum Sigeberti, Urspergensis et Aventini vesti- gia nimis propere sequitur, ac recta linea aliquando excidisse, ut contingere solet iis qui duees schismati- cos, qualis fuit Sigebertus, vel alioqui parum sans fidei et doctrinz scriptores, qualis Aventinus, absque accurato singulorum qua afferunt examine sibi deligunt. Sed habes, eujus filo ductus, a vero nunquam 151 S. GREGORIUS VII PAPA. 152. avius habeas, illustrissimum cardinalem Baronium, Annali undecimo, qui ab anno 1073 usque ad annum 1085 Vitam et res gest:s Gregorii VII. copiose et fideliter persequitur. Ex quo etiam notulas ad hane Onu- phrianam commentationem attexuimus. d : "nn à Divinitus autem accidisse reor ut dum sectarii turmatifa hujus pontificis nomen et; decus oppressum eunt, confietis et congestis in eum immensis ealumniarum struicibus partim novis, partim antiquis, alii e contra ex orthodoxis existerent, qui perditis conatibus sese opponerent, et magnanimi pontificis glo- riam a nebulis tenebrionum vindicarent; quorum pro optimo pontifice studium nos itidem imitari vo- luimus. : Porro ad reliquos Gregorii VII eriminatores aecessit his diebus liber posthumus Witaekeri, qui in Con- troversia de summo pontifice, quist. 6, sibi temperare non potuit quominus ipse etiam viruleuti sui styli et calami spicula in hune pontificem vibraret. Sed qualia? ut trivialia, sie et obtusa; quippe ex Bennonis et Sigeberti pharetris deprompta ; quorum alter juratus, alter juratissimus Gregorii hostis fuit. Risi eum Witackerus Bennonem virum doctum nominat. Qui doctus ille, cujus totus ceommentarius nil aliud est quam inseitia et mania? eujus stylus est unus quidam perennis barbarismus etsoloecismus? Nimirum judieio seetariorum doctus est, quisquis projeete calumnias in papam fundit, licet id faciat insulsissime et inscitissime; ut fecit ille Benno : eui tantum ingenii non suppetebat, ut apte et astute calumniari posset. Ejusdem farina sunt reliqui Witackeriani testes, ut conciliabulum Brixiense, Aventinus et elerici apud Lambertum et Nauelerum : qui eum seortationi et Simonia sus, aliisque sceleribus a Gregorio fibulam imponi aegre ferrent, conviciis in eum debacchari institerunt, ut plerumque fieri assolet, cum quis alieui illud quod efflietim deperit, eripere tentat. Illud concoquere nequit Witaekerus, quod papa, Henrieum absolutionem ab exeommunicatione suppliciter postulantem, depositis ad papae palatium imperatoriis in- signibus, nudis pedibus, eum omnia gelu rigescerent, nonnisi post tridui spatium admisit et exaudivit. Qua. luec Luciferiana superbia erat, vociferatur Witackerus. Hiccine vir bonus ? Diabolwum certe ipsum hae in. re malitia et superbia vicit, Minime vero, o Calvinista. Pertinax morbus aerem desiderabat medicinam; et piaculum schismatis tanto cum dispendio imperii commissum, duriore poena expiandum fuit, et versa- tilis ac inconstans Henrici animus explorandus, num serio de meliore fruge cogitaret. Nudis pedibus et deposito omni corporis eultu, vestibusque ad luctum et meerorem idoneis, poenitentiam agere, offensique gratiam et amieitiam postulare, in ecclesiastico foro perquam usitatum fuit, est eum et in civili. j Audi, Calvinista, quid ipse Henricus non erga unum, sed plurimos Saxoniv principes egerit, eum in gratiam Henrici reeipi vellent; nee mea hie adhibebo verba, sed Lutherani Fabrieiilib. z11 Originum Saxo- niearum : Planities ibi late patens fuit, quam Spiraugiam nominant, àn qua vez in solio suo, auro purpu- raque fulgens, solemniter assedit : quem. ewercitus ad spectaculum dispositus circumstetit, relicto per medium spatio, quo pretereuntes Saconum duces atque antistites omnibus conspicui essent. Incedebant habitu lugubri presules, Uvezelo Magdeburgius, Bucco Halberstadius, Benno Misnensis, Uvernerus Merspurgtus. Inter duces erant Otho Gotingensis, Bavarie exsul, Magnus Elector Sazonice, Hermannus patruus ejus Saaonie comes, Fridericus Saaonic palatinus, Ditericus comes Catelnburgi , Albertus Turingie ; comites item, Rudigerus, Sizzo, Beringarius, Berno, et alii quinque, ut Siffridus, sed. eorum cognomenta expressa non sunt. Eos ho- münwm generosorum, ingenuorum, nobilium magna. sequebantur agmina. In conspectum regis venientes, ad ejus pedes sordidati provolvuntur ; qui eos jacere tam. diu passus est, donec ipsorum miseria animum atque vultum suwm eaplevisset. . " Hae Lutheranus Fabricius de Henrico, qui contra fidem datam omnes istos sibi supplices principes con- jecit in vinoula, et à se mutuo disjunctos, in varias provincias sedulo custodiendos ablegavit. Nec forte unquam evasissent, si Henrico omnia ex animi sententia successissent. Quaero, quis durior fuerit in sup- plices, Henrieus an. Gregorius? Hie, Henrieum post tridui, qualem qualem, submissionem; nec certe spernendam, si seria; aut si tum seria fuit, si constans fuisset, absolvit.At Henricus tot principes, qui ultro se dediderant, eo solum consilio ne Christianus sanguis amplius effunderetur, contra pacta conventa in eareerem compegit, et indigne prorsus habuit; et nisi metus majoris mali obstitisset, neci dedisset, prae- sertim Burehardum Halberstatensem praesulem, quem pessimis modis oderat. Sed nunc, misso Witackero, Onuphrium audiamus. GREGORII PAP/E VII VITA, ELECTIO, RES GEST/E ET CONSTITUTIONES CIRCA. NOVAM ROMANI PONTIFICIS ELECTIONEM. o Comitia quibus Gregorius papa VII renuntiatus A — Gregorius igitur VII, Hildebrandus antea vocatus, est, et, quae cirea electionem constituerit, descri- pturo, quam vir maxime memorabilis et Romana Eeclesi: pernecessarius fuerit, non alienum ab in- stituto nostro erit pauca quzedam repetere qui de eo in Leonis papa IX renuntiatione dixi, et alia postmodum addere, quibus quisnam vir ille ante pontifieatum fuerit, et qua occasione tot tantaque memoratu digha eontra imperatorem Henrieum IV pro libertate ecclesiastica gesserit, intelligatur. fuit natione Tuseus, patria Soanensis et nobili ge- nere ortus, ex ea scilicet familia, quae postea ab eo Hildebrandina, sive de Pitiliano (cujus oppidi prin- ceps aliquando fuit) appellata est. Patrem ipse ha- buit nomine Bonitium, virum strenuum. Adole- scens altae indolis facetus, ad imperatoris curiam, ubi valde profecit, se contulit. Inde invidia ob vir- lutem eontraeta, cessit multorum furori, se in re- ligionem recludens. Monasticam enim vitam in cce- 153 PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 154 * . * aru» *. * * A * :] nobio Cluniacensi, viris sanctissimis per ea tem- A moreretur. Quare statim ab abbate, et monachorum pora refertissimo, sub Odilone abbate professus est. Sunt qui dicant (197), eum infimo ae pene sor- dido loco natum, fabrique lignarii filium fuisse, at- que adhue puerum ad aulam imperialem profectum in Caesaris Chunradi, et ejus filii Henrici III curia adolevisse, De quo comminiscitur nescio quis fabu- lator inconcinnas fabellas: quod cum filius esset fabri lignarii, ex sarmentis ordine compositis in- scium ipsum has litteras ordine conseruisse, qui- bus astans homo litteratus legerit, ex ea composi- tione seandularum, Doménabor a mari usque ad mare; vel, ut alii dicunt, spiritu prophetico magis ductus quam instructus, monstraverit se futurum dominum a mari usque ad mare. Inde conjectans vir ille litteratus divinum aliquid in puero, suasit patri ut eum litteris traderet : traditus, ita profe- cit ut in cancellariam imperatoris pervenerit : (198) ubi somnio admonitus imperator de eodem tum seriniario suo, quod cornua; videretur habere qui- bus filium ejus contereret, hominem in vineula eonjecisse, sed ab imperatrice Hagnete vineulis li- beratum, Cluniacense monasterium petiisse, inde- que profecisse primum in subdiaconum, deinde in cardinalem, novissime in Gregorium papam VII. Sed ego levissimum hominem ridendum dico. Satis tamen constat eum ex aula imperiali ad ccenobium Cluniacense profeetum : in quo, cum vir evasisset, rebus gerendis maxime idoneus, atque admodum sagax, et prudens ab omnibus existimaretur : Ro- mam ab eodem abbate suo missus est, ut monaste- rii et congregationis Cluniacensis negotia apud apostolicam sedem percuraret. Diu autem in mo- nasterio ejusdem congregationis sanctorum . Lau- rentii et Stephani extra muros Urbis laudabiliter vitam transegit Benedicto (199) IX Rom. pontifice, quo tempore maxima familiaritate usus est Joannis Gratiani S. RB. E. cardinalis, et archipresbyteri S. Joannis ante portam Latinam, qui postea Ro. manus pontifex, tribus sehismaticis abdicantibus, faetus, (200) Gregorius VI appellatus est. Hic Hil- debrandum jam monachum, propter ejus suavissi- mos mores, prudentiam atque admirabilem doctri- nam, maxime diligebat. Eo autem in concilio (201) Sutrii congregato, ex auetoritate Henriei Imperato- ris III pontificatu privato, ejus non immemor ami- citi, et beneficiorum , ipsum secutus est usque ad suum Cluniacense monasterium, quod ab Imperatore Henrico, vitandi schismatis causa, relegatus fuerat, ubi non longe post, Gregorius ipse animi dolore confectus diem clausit extremum. Contigit vero ut eodem anno prior ccenobii Clu- niaeensis, quae. secunda post abbatem dignitas est, (197; Ita Baron., ann. 1073, num. 16. . 98) De hoe somnio nil Baronius; fabulam re- sipit, ut reete judicat Onuphrius. (199) Iniit Benedietus Pontifieatum anno 1040* (200) Electus anno 1044. B consensu, magistratus ille, Hildebrando demandatus est. (202) Quo tempore Brunonem, Romanum pon- Uficem electum Cluniaco, vel per Bisuntium trans- ire contigit : quem, clam conventum, zelo hono- ris Dei plenus Hildebrandus constantissime de ipsa novitate redarguit, inconveniens omnino esse dicens, et contra sanctorum Patrum instituta, a manu laica maximum Christiani orbis pontificem ad totius. Ec- clesize regimen vi immitti : verum, si suis consiliis aequiescere vellet, se utrumque pollicetur effectu- rum, et quod Imperatoris indignationem propterea non incurreret, quodque libertas ecclesiastica in le- gitima, justaque pontifieis ordinatione illeesa con- servataque maneret, Cujus monitis vir pius, et san- ctus humiliter parens, purpuream vestem statim, et alia Pontificalia indumenta deposuit; peregrinique habitu suscepto, secum ipsum Hildebrandum mo- nachum, qui salubre consilium sibi dederat, eomi- tem assumpsit, et coeptum iter Romam versus cum legatis Romanis, et aliis comitibus episcopis arri- puit. Rome honorificentissime susceptus, altero post adventum suum die, congregatis in basilica S. Petri cardinalibus, elero, senatu, populoque Ro- mano, eos his verbis ab Hildebrando instructus al- locutus est. Fratres, et amici in. Christo mihi charissimi, lega- tione vestra cognita, ad imperatorem profectus sum, ut voluntatem et propositum swum requirerem : non, ut ab eo Romanus pontifea eligerer (203) * quem scio nihil juris àn hujusmodi electione habere : sed eam ad vos libere pertinere. Huc autem mon ob aliam cau- sam veni, quam wt apostolorum limina visitarem, Et quoniam hec apostolica sedes, jam. diw pastore va- cavit, eam amplius sie manere mon expedit. Quapro- pter vos omnes hortor, et moneo, ut, nulla interposita mora, idoneum vobis quamprimum eligatis pastorem, et episcopum. Statim autem Hildebrandi consilio ab omnibus episcopis eardinalibus, ecterisque nobili- bus ei responsum est : te unum et non alium vo- lumus, atque in Romanum pontificem eligimus. Tuneque archidiaconus S. R. E. more majorum clamavit: Brunonem episcopum B. Petrus elegit. Dumque omnis elerus, et populus hoe ipsum eon- clamaret, statim ab omnibus raptus in Pontificali solio collocatus est; consecratus est autem Pontifex ab episcopis cardinalibus, et diademate S. R. E. redimitus Rom in basiliea S. Petri in Vaticano, astantibus clero et populo, die Dominica prima Quadragesimee pridie idus Februarii, anno Domini 1059, Leoque IX appellatus est. Sedit autem in apostolica sede annos v, menses 1r, dies vit. Consecratus igitur Pontifex, ipsum Hildebrandum monachum, eujus sano consilio haee omnia facta (201) Vide Baron. 1046. (202) Lege Baron., anno 1049. ; (203) Nihil juris habet imperator in electione pontificis. 155 S. GREGORIUS VII PAPA. 156 fuerant, subdiaconum cardinalem, custodem altaris A ex his se Simoniacos fuisse confessi sint et episco- S. Petri apostoli S. R. E. ceconomum, atque abba- tem monasterii S. Pauli extra muros. Urois via Ostiensi ereavit : eujus postea consiliis, et aueto- ritate in omnibus totum fere pontificatus sui tempus transegit. Ab eo. enim admonitus, beatus pontifex, inter alia multa, quce fecit, synodum quoque cele- bravit, in qua pleraque contra uxoratos sacerdotes, et Simoniacos episcopos decreta statuta sunt. Eo vero mortuo, Mildebrandus subdiaconus a clero, senatu, populoque Romano legatus, ad impera- torem missus est, ut novum ab ipso pontificem postularet : a quo eum (204) Gebehardus episcopus Aiehstatensis eleetus, Vietorque II appellatus es- set, eum Romam ceonsecrandum adduxit : apud patibus, quod emerant, abdieaverint, Celebrata synodo, et ecclesiasticis negotiis magna cum providentia ordinatis, ad Urbem reversus est. 'Tune a papa (207) Stephano IX. post solemne sacra- mentum, de quo in ejus Vita mentionem fecimus, ei ab omnibus episcopis cardinalibus praestitum, de non eligendo Romano pontifice, si se mori con- tigisset, donec Hildebrandus, qui tune ad. impera- torem super hoc negotio mittebatur, rediisset, apos- tolicoe sedis legatus ad imperatorem, et ejus filium adolescentem IHenrieum IV missus est. Cum autem audita Stephani IX. morte rediisset, Benedieto X, qui post eum apostolieam sedem in- vaserat, ejus auetoritate abrogato, (208) Nieolaus II quem etiam plurimum, ut et apud Leonem IX, in B pontifex maximus renuntiatus est: qui beneficii omnibus valuit, erat enim vir rerum gerendarum peritia valde elarus : eui etiam maximam religionem, vitaeque observantiam adjunxerat. Post obitum Victoris II dignus Romano pontificatu adhue subdiaconus ,existimatus est. Verum cum ei Stephanus papa IX. (205) praelatus, Romanus pon- lifex ereatus esset, apud eum quoque in maxima auetoritate fuit; a quo, Simoniaea labe Italiam et Galliam pervagante, (206) apostoliez sedis legatus missus est in Gallias eum quibusdam episcopis, ut synodo, quam contra prelatos Simoniaeos Lugduni congregare jusserat, apostoliea vice pressideret. In quo synodo maxime Hildebrandi virtus enituit et religio. Residentibus enim omnibus archiepiscopis, episcopis, abbatibus in consilio : archiepiscopus quidam virlitteratus et eloquens, quod episcopatum emisset aecusatus est. Qui, omnibus aceusatoribus suis profusa largitione corruptis, in synodum alia die reversus, magna cum audacia dixit : Ubinam sunt aeeusatores mei? Surgant in publicum, contra me: modo prodeant. Cunctis autem tacentibus, Hilde- brandus surgens et se ad illum convertens : Credis inquit, archiepiscope, Spiritum sanctum. ejusdem esse cum Patre, Filioque. substantie, et divinitatis? Cui, se credere, respondenti, dixit; Die: Gloria Patri et Filio, et Spiritui sancto. Cumque archiepiscopus versieulum inchoasset, Gioria et Patri et Filio ex- pedite dicebat : sed, Spiritus sancti vocem nulla ra- lione proferre unquam potuit. Cumque frequenter repeteret et nihil proficeret, cognoscens se divino ju- dicio eonvietum, ad legati pedes se projieiens, erro- rem suum per ordinem confessus est; cum vero omnium judicio statim episcopali munere muletatus esset, Gloria Patri.et Filio, et. Spiritui. sancto, li- bera voce, et expedita decantavit. Quod faetum re- liquos praelatos Simoniacos adeo perterruit, ut x vix (204) Lege Baron. Anno 1054 et 1055. (205) X. Vide Baron. Anno 1058. (206) Hoc aeciderunt sub Vietore If. Bar. anno 1055, num. 15 et seqq. , (207) Bar. Anno 1058, qui rem aliter ex Leone Ostiensi refert. (208) Bar. anno 1058 et 1059. memor, quod enim pontifex Romanus esset, illi acceptum referebat, ipsum post Mincium, S. R. E. archidiaconum creavit. Apud Nieolaum ipsum tanta gratia et auetoritate valuit, ut. nihil eo inconsulto unquam pontifex deereverit. Quo mortuo, eeclesiastie:e libertatis anxius, Ro- mani pontifieis eleetionem, ex manu imperatorum eripere jam. aspirans, maximus auctor fuit, ut in electione Romani pontifieis Eeelesia Romana liber- tatem suam jam diu in electione suorum pontifieum amissam recuperare ineeperit. Cadolo enim Par- mensi episcopo, qui ab imperatore eleetus fuerat, abrogato, (209) Anselmum episeopum Lucensem Romo liberis eardinalium suffragiis eligi proeura- vit: ejusque jam eleeti et consecrati partes. quam maxime tutatus est. Et ipsius tandem opera effeetum est, ut (210) Cadolus ipse, qui armata manu bis Romam venerat, sedem B. Petri occupaturus, bis armis auxilio ducis Gotefridi repressus sit, atque Urbe fugatus: et demum in concilio Mantua, ob eam eausam eongregato, pontifieatus ei ex synodi sententia abrogatus fuerit, ordinatione Alexandri lI papae approbata, tanquam quie legitimis suffragiis faeta fuisset; Alexandro vero II, patrimonium B. Petri in Campania, quod Nortmanni oecupaverant aecito duce Gotefrido, eum ejusdem, et Mathildis co- mitissae exercitibus, fugatis Nortmannis, recuperavit, (211) Alexandro demum Laterani vita funeto, D die obitus ejus, eum esset in sacris litteris eruditis- simus, et in Romana Eeclesia, tot pontifieum supe- riorum tempore, omni virtutum genere celeberri- mus, omnium cardinalium, et cleri, populique Romani suffragiis ingenti gaudio, et summa, con- cordique omnium voluntate pontifex maximus re- nuntiatus est, nullo imperatoris consensu aut voluntate. exspeetatis. (212) Ex qua re schisma (209) Bar. anno 1061. (210) Aliis Cadalous, (211) Bar. Anno 1073. (212) Haee. non fuit vera eausa schismatis, sed obstinatio Henriei qui initio electionem Gregorii ratam habuit. 157 PROLEGOMENA. — ACTA S, GREGORII. 158 postea gravissimum exortum est : occasione accepta A autem fuerit ereatus, et quantze vir tunc in Romana quod absque imperatoris consensu per electionem tantum cleri Romani constitutus fuerit. Ipse autem, qui multo tempore ad libertatem ecclesiasticam obtinendam, jam inde a. Gregorii papce VI abroga- tione privatus laboraverat, jam ad pontificatum promotus, a ccepto desistere indignum ducens, tam ob hane rem quam pro Simonia exstirpanda, et clericorum incontinentia reprimenda, plurimum de- sudabat. Denique, non solum imperatorem pro ejusmodi rebus ad synodalia responsa erebro voea- vit : sed etiam, editis deeretis, clericorum a subdia- conatu ad episcopatum connubia, in toto orbe Romano prohibuit; formaque gregis factus, quod verbo docuit, exemplo demonstravit : ac fortis per . omnia athleta murum se pro domo Domini ponere non expavit. Igitur anno Domini 1073, mortuo papa Alexan- dro II, eoque in Lateranensi Basilica honorifice se- pulto, eodem ejus obitus et sepultura die, videlicet X Kal. Maii, dum adhue esset in ejus obsequiis (f. exsequiis) Hidebrandus archidiaconus occupatus, repente facetus est in ipsa ecclesia maximus cleri et populi Romani eoneursus clamantium et dicentium : Hiüldebrandum archidiaconum S. Petrus elegit. Quod audiens ipse archidiaconus, quam maxime timuit ; muka veritus (erat enim vir prudentissimus) qua in hujusmodi tumultuariis electionibus incommoda evenire solent. Ad pulpitum igitur, quod erat in media ecclesia Lateranensi, eurrens, populum ipsum alloqui et sedare volebat: et, ut ab hac desisterent novi- tate, monere atque adhortari : quippe, qua contra canones, qui jubent ne ante diem tertium ab obitu pastoris novus pontifex eligeretur, et contra con- suetudinem, quae per ea tempora usurpabatur, in- ' eonsulto videlieet imperatore, in novi Romani pontifieis electione, erat : quod, cum pra tumultu, et populi furentis celeritate facere non posset (sua- dente maxime (213) Hugone Blanco Tridentino tituli S. Clementis cardinale, archipresbytero S. R. E., qui, ubi omnium vota in eumdem Hildebrandum directa esse cognovit, ab.incepto destitit, ut archi- diaconi electionem impediret, et pontificatum Ro- manum, quem maxime ambierat, peteret) vi raptus, atque ad Titulum S. Petri ad Vincula, qui dicitur Eudoxie, deductus, ibidem ipso die, ex monacho, et S. Romana Ecclesia archidiacono, a cardinalibus, clero, senatu, populoque Romano, in papce Alexandri loeum summo omnium consensu Romanus pontifex, contra illius temporis consuetudinem , imperatore inconsulto, nullaque ejus, aut Germania episcopo- rum, et principum interposita aut exspectata aucto- ritate, renuntiatus est. Sedit autem in apostolica sede imperatore Cesare Henrico IV Augusto, annos duodecim, mensem unum, et diestres. Qua ratione (213) descivit. .(214) Ut nullum violentum perpetuum; sic nil simulatum, diuturnum. Quocirca paulo post depo- suit iste Hugo larvam. Qui postea a Gregorio ad schismaticos B Ecclesia existimationis fuerit, subjieere placet, ex ejus electionis forma, qua inlibro Registri ejus annotata est in hune. modum : Regnante Domino mostro Jesu. Christo.., Reliqua vide àn Registro. Tune Hugo Candidus presbyter cardinalis tituli Sancti Clementis, eum preter sententiam ejus Gre- gorius ipse a cardinalibus papa renuntiatus esset, deposita simultate, et amicitia ad tempus (214) simu- lata, quod esset S. R.. E. archipresbyter, vice omnium cardinalium ejus creationem honorifieo elogio, quo ei gratificaretur, his verbis more majorum fecit : ANobilissimt, inquit, c&ves, nemini vestrum dubium unquam fuit, quim Hildebrandus mostre Ecclesie archidiaconus, vir prudentissimus, et spectatc inter omnes fidei, et probitatis, eam. jam inde a, Leonis LX . tempore mirum in modum suis virtutibus ezornaverit, laboribus awxerit, studio, et industria tutatus sit , atque a multis periculis eripuertt. Quamobrem cum Patres neminem eo aptiorem judicaverint ad wrbis mostre, et Romana ecclesie regimen obeundum, ego ipsum ommniwm. episcoporum, presbyterorum, et dia- conorum S. RB. E. cardinalium nomüne, omnibus electioni consentüentibus, ^ mobis, vobisque episco- pum Romanum, et animarum mostrarum. pastorem pronuntio. Quo facto, statim arreptus, et more majorum veste purpurea indutus, Pontificalique diademate redimitus, invitus, et reluctans in apostoliea sede magnifice, summo cum gaudio et letitia fuit eol- - locatus; quippe, qui eum unum tantum esse cre- debant, qui rem eeclesiasticam restijuere, atque Romanam Ecclesiam diu servam, in!|pristinam libertatem ex imperatoris manu eruere, et vindieare auderet, et posset. Electus autem Romanus Pon- tifex more majorum abbati Cassinensi, et ar- chiepiscopo Ravennati scripsit epistolas (215), qui- bus eos de electionis suce. forma et modo certio- res faeit. Electus igitur Hildebrandus archidiaconus in Romanum pontificem, tempus opportunum venisse ratus est, quo ecclesiasticam libertatem tam Roma- nz Eeclesi;, quam aliarum, pro qua tantopere p privatus laboraverat, jam pontifex maximus renun- tiatus, asserere posset, omniaque in pristinam ven- dicare libertatem. Verum maxime apud semetipsum contristari, et zestuare ccepit, atque considerare, in quot gravia schismatis et aliarum calamitatum pericula, si pontificatum semel assumptum retinere vellet, se, et Romanam Ecclesiam econjecisset : quippe qui absque imperatoris, et Germanic prin- cipum consensu, Romanus pontifex contra consue- tudinem creatus esset. Recordabatur enim malorum, seditionum, et schismatis, qua in creatione Alexan- (215) Recitat Onuphrius has epistolas. Nos omist- mus brevitatis causa. Habentur tom. III Epistolar. deeretalium summor. pontif. edit. Rom., pag. 550 et 551, et tom. III Concil. novae edit. Colon., et apud Bar.tom, XI, anno 1073. 159 S8. GREGORIUS VII PAPA. 160 dri IT pér imperatorem, et Cadolum [Cadaloum] A tos suos causam et modum electionis de se per faeta fuerant. Timebat imperatorem potentissimum, juvenem, audacem, maxime ferocem Henricum IV, quem haud passurum, ut imperii (216) jura deper- deret, arbitrabatur. Angebat preterea hominem, quem invisum se (217) multis Germania principibus, et magni nominis episcopis se esse ecognoscebat. Swpe enim sub praedecessoribus suis ad imperatoris aulam legatus missus, maximam Episcoporum con- traxerat inimicitiam, eorumque in se odia concita- verat, qui nimis asper, durus, et ecclesiastiei rigoris valde tenax esse crederetur : atque eo magis con- tristabatur, quod si occasio in pristinam libertatem reducendi Ecclesiam hoe tempore sublata esset, nequaquam amplius postea tempus sie opportunum venire posse arbitrabatur. Nam tune imperator adolescens erat, et nondum plane in imperio confir- matus : maximis quoque bellorum turbinibus in Saxonia vexabatur : quae, ut ad alia animum in- tenderet, eum maxime prohibebant (218). Plures enim primi ordinis viri Saxones ab eo defecerant, rebelliones maximas moliti; sibi vero nec animum nee vires defuturas existimabat ad haec omnia per- . fieienda. Et quidem optime noverat quantam rem moliretur, quam difficilem, arduam, et periculosam. Diffieile quoque in posterum fore existimabat, ut Romanus pontifex quispiam esset, qui haec tentare auderet, idque superiorum suorum exemplo. Cum enim multoties Stephano IX, Nicolao II et Alexan- dro II persuasisset ut haec molirentur, nunquam haee ipsa tentare ausi sint, imperatoris omnia pos- sidentis potentiam veriti. Si enim se in Romanum Pontificem eonfirmari non contigisset, de Ecclesias- liea libertate, ad quam totis viribus anhelabat, actum esse arbitrabatur; nam se unum tanto nego- tio idoneum esse putabat. Ne igitur aliquando controversia aliqua oriri pos- set, quod minus legitimis suffragiis electus et con- secratus pontifex esset, et hane ob causam de pon- lificatu eum imperatore, quem graviter passurum esse non ignorabat, quod eo inconsulto, contra consuetudinem majorumque suorum privilegia (219) imperatoribus ab apostolica sede concessa, ipse Romanus pontifex renuntiatus esset, aliquando contenderet ; et, ut ab omnibus legitima ejusdem ordinatio haberi posset, nec in dubium aliquando vertenda : (nam, si id evenisset, nihil eorum, quae cogitaverat, perficere potuisset) nulla unquam ra- tione adduei potuit, ut consecrari vellet et eoronari, donee imperatoris, et prineipum super electione sua exquireret voluntates (220). Primum igitur sta- tim post electionem suam Prosidi Ccsareo in Italia de sua creatione scripsit. Eadem ratione impera- tori Henrico IV, tum in. Germania agenti per lega- (216) Sed jura non jura. (217) Sed Simoniaets et coneubinariis. (218) Vide Brunonem de bello Saxonico. (219) Nulla exstant hujus generis privilegia : et qua exstare videntur, fictitia sunt. C x D violentiam Romanorum facta renuntiavit, asserens, et si eleetus esset, quia populi furentis voluntati resistere non potuisset, se tamen nunquam eonse- erari voluisse, nee velle, nec pontificatus admini- strationem se unquam aecepturum, nisi prius ipsius, Germanieque episcoporum et principum adesset consensus. Atque ob eam causam, quamprimum à populo, post electionem suam, liber dimissus fuit, statim Albanum extra Urbem concessisse, ne contra morem ab eodem populo consecrationis munus accipere cogeretur. Litteris autem suis ab imperatore acceptis, epi- Scoporumque conventu congregato, diligenter Gre- gorii VII electio examinata fuit (221). Cum vero imperator eam legitimam esse, omniumque tam cleri quam populi Romani liberis suffragiis factam fuisse cognovisset, tam ipse quam cezeteri principes ratam esse voluerunt, eique consenserunt. Fuere autem in illo conventu multi Germanie prelati, episcopi et abbates, qui, gravi scrupulo commoti, eamdem electionem oppugnabant : qui ipsius Hilde- brandi mores, res gestas, inflexibilem constantiam, ferventissimum divini honoris zelum, et tenacem propositi sui voluntatem per multos retro annos, quibus in aula imperiali versatus, tam privatus quam in publieis S. R. E. legationibus fuerat, optime noverant. Timebant enim ne vir vehementis ingenii, et acris erga Deum fidei, strietius eos pro negligentiis suis quandoque discuteret, rationemque ab eis de gregibus sibi commissis arctiorem exqui- reret. Hi, communi eonsilio Ciesarem adorti, ipsi Hilde- brandum maxime cavendum esse suggerebant : persuadereque ei conabantur, ut nulla ratione homi- nis sibi infensissimi futuri in tam summa et maxima potestate electioni assentiret, eamque taàn- quam injussu suo factam, irritam esse, decerneret. Futurum enim vatieinabantur, quod nisi impetum hominis pravenire maturaret, ut ab ipso Romanum imperium maximam esset jacturam passurum, ipseque imperator, multis calamitatibus et incom- modis ab eo involveretur : atque hoe malum, non in alium postremo gravius quam in ipsum Caesarem redundaturum. Id quoque pro certo affirmabant, quod postea usuvenit, ipsum nihil magis curaturum, quam ut episcoporum abbatumque collationes ex imperatoris manibus et potestate eriperet, impe- riumque ipsum omnino pessundaret. His auditis, rex paulisper commotus, a latere suo Eberhardum comitem ire jussit, qui Romanos pro- ceres conveniens causam ab eis scistitaretur, quare preter consuetudinem majorum, rege saltem non consulto, Romana Ecclesie pontificem elegissent, (220) Vide Baron. 1073 et 1074. (221) Rex et principes approbant electionem Gregorii. Vide Epist. Henrici lib. r, epist. 29. Baron. 1073. wt 164 PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 162 ipsumque, si non ideonee satisfaceret, ab aecepta A magni ponderis erant, ct haud ita facile successura illieite dignitate abdieare proeiperet. Is veniens Romam, benigne a papa Gregorio susceptus est : eumque ille mandato regis exposuisset, eadem, qua regi seripserat, respondit se, Deo teste, hono- ris hujus apicem nunquam per ambitionem affe- ctasse, sed electum se a Romanis, et violenter sibi impositam fuisse ecclesiastici regiminis necessitatem. Cogi tamen. nullo modo potuisse, ut ordinari se permitteret, donee in eleetionem suam tam regem quam principes Teutoniei regni consensisse certa legatione cognosceret. Hac ratione distulisse adhuc ordinationem suam, et sine dubio dilaturum, donee sibi regis voluntatem certus inde veniens nuntius aperiret. Hoc ubi est regi renuntiatum, divina volun- iate res humanas ita disponente , eum imperium Romannum a sacerdotali potestate minuendum esset, et ad nihilum fere redigendum, ipse libenter hane satisfaetionem suscepit; iisdemque episcopis, qui vera praedicare videbantur, futuraque, ut praeterita eognoscebant, minime aequiescendum duxit : Gre- gorium asserens esse virum sanctum, et tanto sa- cerdotio dignissimum, atque nunquam beneficii abs se aeecepti obliturum; statimque, ut consecra- retur, lztissimo suffragio rescripsit, et Gregorium episcopum Vercellensem Italici regni cancellarium ad Urbem transmisit, qui imperatoris auctoritate electionem ipsam ratam faceret, et ejus consecra- tioni interesset. Gregorius igitur preter spem quod tantopere desiderabat assecutus, ut in ejus electione impera- toris esset consensus, nihil differendum ratus, in proximo Pentecostes festo, presbyterum se ordinari fecit; et natali die apostolorum Petri et Pauli in Romanum pontifieem consecratus, suce coronatio- nis insignia suscepit. Confirmatus igitur in Romana sede, quasi nulla amplius hesitatio in animis ho- minum obrepere posset de legitima ejus creatione : quippe, quod a cardinalibus, elero', senatu, populo- que Romano, consensu, et voluntate imperatoris, et principum aecedente, jam electus, et consecratus erat, atque tunc pro legitimo, vero, et indubitato pontifice habebatur : non longe post ejus consecra- tionem, quod diu ante animo conceperat, exsecutioni mandare disponit. Nam nonsolum imperatorem (222) D eleetione Romani pontifieis, quod et Adrianus III aliquando fecerat, sed et omni (223) auctoritate, qua reliquos praelatos, episcopos scilicet, et abbates constituebat, primus omnium Romanorum pontifi - eum privare tentavit : et, si opus esset, eum non obtemperantem exeommunicare, atque imperio de- ponere; recipientesque ab eo prelaturas, similiter gladio anathematis pereutere. Sed, quoniam hac 4 (222) Quia non competebat illi. (223) Nulla id auetoritate legitima faciebat. (224) Baron, vult haec capitula fuisse conscripta et edita in synodo 1076. (225) Hac omnia decreta ex jure divino dedu- euntur, partim directe, partim indirecte. Nec quid sibi sperabat, statuit rem paulatim, 'et sensim inci- pere, totumque fere annum sui pontificatus, in ejus- modi consiliis, usque ad mediam Quadragesimam tempus congregande synodi a suis praedecessoribus prescriptum eonsumpsit. Anno igitur Domini 1074, qui adhuc primus erat sui pontificatus, stato tempore hac ratione principia recuperandz eeclesiastieze libertatis jecit. In. media enim Quadragesima Roma in basilica Lateranensi, quze Constantiniana appellatur, primo synodum ge- neralem multorum episcoporum abbatum, et aliorum Prelatorum congregavit; in qua, cirea xxx edidit capitula (224), seu canones, quod dictatus appella- vit: quorum major pars antea parum in usu fuerat, : et a nemine praedecessorum suorum unquam atten- tata : verum ad firmissimum Ecclesie statum ja- ciendum, et ad omnia tentanda, qua animo agita- bat, idonea. Ex quibus illud intelligebatur qua tum Romani pontificis auctoritas fuerit : inter quae, heec precipue capitula fuere. (Omittimus brevitatis causa. Vide infra (n conc. hom. anni 1076.) ' Quibus (225) decretis gradum sibi fecit, et viam, ad ea omnia, qua» animo conceperat, peragenda : quibus jactis, et factis fundamentis in synodo, ten- tandi, quod disposuerat, gratia, benigne primum, et humaniter Henrieum regem per litteras suas deprecatus est, ut subjectionem sanete Romana ;eclesie non abnueret, tanquam bonus et catholicus princeps, atque se eidem Ecclesie devotum filium exhiberet; hortatusque est ut a Simoniaca heresi, id est, ab episcopatum et abbatiarum venditione, sive mercatu, quas largitione correptus conferebat, omnino se temperaret : et a reliquis vitiis, de qui- bus apud sedem apostolieam, tam sub przdeces- soresuo Alexandro papa ll quam se pontifice renun- tiato, infamatus et accusatus fuerat, se contineret ; alioqui se usurum in ipsum et delinquentes cen- suris ecclesiasticis. Qua omnia, ut aecuratius intelligantur, et unde tot malorum et sehismatum origo inehoaverit , co- gnoscatur, eorum temporum consuetudinem refe- ram, ejusque primordia paulo altius repetam. Erat tum consuetudo, a temporibus (226) Caroli Magni imperatoris, primum ex auctoritate Romani pontificis Adriani I introdueta , ut alieujus urbis, vel abbatie episcopo, aut abbate mortuis, statim clerus, vel monachi in unum eongregati, legatos ad impe- ratorem, qui tunc erat, dirigerent, ad quem defun- eti praelati pedum pontificale et annulum deferen- tes, eum pro novo antistite deligendo, nomine sui collegii interpellabant. Qui statim senatu suo con- quam novi sanxit pontifex, sed quae apud multos in oblivionem venerant. (226) Non est ita. Decepit Onuphrium Sigebertus, quem egregie confutat Bar. tom. IX, an. Christi 774, num. 10 et seqq. E 163 S. GREGORIUS VII PAPA, 164 gregato, ex. ipsius plerumque. sententia, unum vel A pape II sceeula. Quo temporum tractu, Longobardi, ex ipsis collegiis, vel ex amicis, et capellanis, cae- terisque domesticis, et familiaribus suis, juxta loci dignitatem, ut ei libitum erat, pro arbitrio a se ele- ctum, annulo, et virga pastorali praelati defuncti ad se transmissis donabat, eumque de illo sacerdotio di- plomate suo iniperiali (ut tum dicebatur) investitunm, hoc est, illa dignitate donatum, in episcopum vel abbatem consecrari mandabat, absque alia cleri et monachorum lectione. Hoc autem per Galliam, Ger- maniam, et Italiam, quae tunc Latinus orbis cense- batur, usurpari mos erat. Cujus exemplo ezeteri quoque reges, ut Hispaniae, l'raneorum, Hungarie, et ejusmodi imitati sunt. Hane autem consuetudinem ; cum omnes, ut dixi, Latini orbis Ecclesie, tum sape, et diu in multis suorum pontificum lectionibus servavit Romana Ec- clesia, et praesertim. in Joannis XIII, Gregorii V, Silvestri, .Clementis, Damasi, Victoris Nicolaique II et Leonis IX Romanorum pontificum lectionibus : qui omnes, ut supra vidimus, imperatorum Otho- nis I et III, Henrici quoque III et IV sententia, Ro- mani pontifiees sine cleri Romani suffragiis lecti, et ab eisdem imperatoribus per annulum et virgam de papatu Romano investiti fuerant. Hanc rem ante quadringintos annos tradit Guillelmus Tyrius li- bro 1, cap, 13, De bello sacro, ita (227) : Henricus Teutonicus rec, et. idem. Romanorum | émperator a Gregorio papa VII passus fuerat. questionem, et. con- Lroversiam non modicam super annulo defunctorum episcoporum et. baculo, Incleverat. enim consuetudo, praesertim. de émperio, quod decedentübus ecclesiarum pietatis, annulus et virga pastoralis ad. D. imperato- rem dirigebantun ; unde postmodum unum de fami- liaribus et capellanis suis investitum ad. ecclesiam vacantem dürigebat, ut ibi pastoris fungeretur officio, non easpectata, cleri electione. Quod papa. Gregortus contra omnem fieri honestatem considerans, et jura. in eo f'acto coneuloart ecclesiastica perpendens, semel, se- eundo, ac tertio eumdem imperatorem. commonutt, ut « tum. detestabili | desisteret prosumptione : quem preceptis salutaribus commonztum cum. revocare non posset, vinoulo anathematis | ánnodavit, quod. fa- etum nimis imperator indigne. tulit, ete. Hoe autem omnia ut aecuratius intelligi queant, quia sunt cognitu non indigna, nune brevissime ab origine p repetam, brevique sermone pereurram, quie duobus libris supra scripsi, Post Justiniani imperatoris. tempora. Gothosque, talia, qua per. 1xxvrr annos potiti fuerant, ab ejus ducibus Belisario, et Narse, bello xvirx annorum postremo exaetos, Vigilius, qui tune pontifex Ro- manus erat, ecterisque, qui post eum fuerant, sum- ti Pontifices, Roma, et ea ltali:. pars, quie a Lon- gobardis occupari non potuit, diu sub Imperii Con- stantinopolitàni potestate et. proteetione fuerunt, seilicet usque ad Leonis Ieonomachi, et Gregorii sub juniore Justino Augusto in Italia ex Pannoniis ingressi, ejus primum potiorem partem, deinde paulatim fere omnem, preter unam tantum Romam (quam in ejus gentis potestatem, eam acriter Ro- manis pontificibus imperatorum Orientalium auxilio, et praesidio fultis defendentibus, nunquam venisse constat) obtinuere. Greci porro, imperatoris prae- sidiis vel pulsis, vel cosis, cum Ravenna, et Exar- chatu, quee sola in. imperatoris Constantinopolitani ditione provineia supererat, captis, Roma quoque sub rege Aistulpho Longobardi inhiarent, multas Romanis, qui deditionem facere suasu Pontificum recusabant, calamitates, et incommoda intulerunt. Verebantur enim Romani pontifices Longobardorum feritatem et barbariem; simulque ne urbem Romam suc ditionis, eam negligentibus Graecis imperatori- bus, factam, et cujus tanqiam domini erant, sibi eriperent. Quo tempore cum imperii Romani ma- jestas in Oriente, omnia sibi barbaris vindicantibus, obsolesceret, ac sensim laberetur, imperatoresque Constantinopolitani in haeresim lapsi orthodoxam fidem, catholicamque Romanam Eeclesiam, qua eis assentire nolebat, super imaginum depositione, op- pugnarent (nunquam. enim adduci potuerunt Ro- mani pontifices, ut impiis abolendarum imaginum decretis subscriberent, imo eas contra imperatorum orientalium furorem tuendas susceperant) Romana Ecclesia ob eas causas orientalibus destituta auxi- liis, quibus usque ad ea tempora in tuenda contra Longobardos sua libertate usa fuerat, ab eisdem ad Francorum potentiam et virtutem tum maxime in Oeeidente florentes respicere, et se convertere ea- pit, atque ab eis auxilia contra Longobardorum su- perbiam postulare. Primus enim Stephanus II, cum ab Aistulfo Lon- gobardorum rege Lopprimeretur, a Pippino Franco- rum rege, et Caroli, postea imperatoris, patre auxi- lia contra Longobardos impetravit. Qui in Italiam veniens urbem Romam sedemque apostolicam egre- gie tutatus est, Aistulfumque acie vietum et pacis conditiones aecipere coactum, diu, dum vixit, in of- fieio eontinuit, et exarehatum Ravennae, quem paulo ante Aistulfus de Graecis vi abstulerat, eis ademptum, Romana tum primum Ecclesi? donavit. Aistulfo Longobardorum, et Pippino Francorum regibus vita funetis, Carolus Francis, et Desiderius Longobardis prevfuere. Quorum ille obsequii erga Romanam Ecclesiam, hie vero odii haeredes fue- runt. Desiderius, Adriano papa, adeo Romanos vexare et oppugnare coepit, ut pontifex, qui longe impar Longobardorum viribus erat, orientalibus auxiliis destitutus, coactus sit exemplo Stephani Ií Carolum Magnum Pippini filium Francorum regem, Saxonico bello tune implicitum, in Italiam Ecclesizé Roman: auxilio evocare. Qui, pontifici obtemperans; in Italiam ingenti eum exercitu, Alpibus superatis, (227) "Tradidit quidem hoc Tyrius, sed non approbavit, imo expresse improbavit, et pro. detestabili consuetudine habuit. t ? 165 PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 166 venit. Ubi Desiderio acie victo, atque paulo post A ejusmodi privilegium tueri nollent, sed nec ulla capto, Longobardorum regnum in Francorum ejus transtulit, Qui , ut se gratüm Roman: Eeclesio ex- hiberet, eujus tuendae causa opulentissimum regnum obtinuerat, tres ex regno Longobardico partes fecit : quarum unam, ipsias scilicet regni Longobardici sedem Ticinum, et omnia, qu:& Longobardi in Italia antiquitus acquisierant, sibi retinuit; alteram vero, qua ea comprehendebat, qua paulo ante Longo- bardi in Italia orientalibus ademerant Romanorum imperatoribus, id est, exarchatum, Umbria et Piceni partem Romane Ecclesie confirmavit, vel de novo largitus est, Tertiam porro, qua ea ltalig parte continetur, quae Siciliam versus, in qua Beneven- tum erat, respicit, et hodie regni Neapolitani nomine appellatur, duci Beneventano, qui unus ex regio Longobardorum sanguine supererat, et imperatori Constentinopolitano cum Sicilize insula dimisit. Qui- bus ita dispositis, primus omnium principum, ho- manam quam maxime et dignitate, et profana di- tione, maximisque opibus auxit Ecclesiam. Tot igitur, tantorumque beneficiorum non imme- mor papa Adrianus, sub quo tam magnifice de Romana Eeclesia Carolus bene meritus fuerat, syno- dum 153 episcoporum , abbatum, aliorumque plu- rium pralatorum anno salutis 785 (228) Laterani in basiliea. S. Salvatoris, quze Constantiniana, voca- tur, congregavit; in qua, ex totius synodi consensu, dedit ei jus et potestatem pontificem eligendi et ordinandi apostolicam sedem, cum eo tempore liberis Romani celeri, et populi suffragiis Romanum pontificem creari mos esset. Insuper episcopos, ar- chiepiscopos et abbates omnium provinciarum ei subditarum ab eo investituram accipere definivit, eorum, quibus praeerant, sacerdotiorum ; ita ut nisi & rege laudarentur, et investirentur, episcopus vel abbas, a nemine consecrari posset : et omnes, qui contra hoe deeretum egissent, anathemate notavit, et bona ejus proseripsit. Cujus rei meminit Anastasius bibliotheearius in historia ecclesiastiea (229) quem loeum Gratianus eanonum collector 63 distinctione notavit. Imperatoribus autem, qui Carolo Magno succes. serunt, ad. eam ignaviam delapsis, ut non solum (228) Nihil de hae synodo hoc anno celebrata D in legitimis et genuinis eeclesiastieis monumentis occurrit. "Totum hoc. commentum . refellit Bar. anno 774. (229) Gratianus in errorem inductus est à Sige- berto, eujus verba verbatim exscripsit. Sigebertus hane fietitiam synodum refert ad annum 773, cur Onuphrius ad annum 785? In Vita Adriani nil hae de re habet Anastasius. Nec in ejus historia ecelesia- stica, quam legi manuseriptam , vel vestigium, vel volam de privilegio pontificis Romani eligendi per Adrianum primum Carolo Magno concesso, reperire potui; ] (230) Reete et legitime fecit Adrianus. (231) Leo non fuit papa, sed antipapa. Quod mirum ab Onuphrio non fuisse animadversum. Fictitium Leonis privilegium solide refellit Baron. anno Chri- sti 964 et Gratiani hallucinationem d. 63, cap. 23 manifeste demonstrat. imperii jura curarent, eam occasionem nactus (230) Adrianus papa -III sub imperatore Carolo tertio anno salutis 884 illud quidem quod sub prioribus pontifieibus sensim exoleverat, congregata synodo, omnino antiquavit et abrogavit, instituens ut in papa? electione imperator se non intromitteret. Privilegium Adriani primi, imperatori ab Adriano III ereptufn, (231) Leo papa VIII Othoni primo impe- ratori de Romana Ecclesia optime merito, cum eam ex tyrannorum Berengarii et Adalberti manibus erutam, in libertatem, quam amiserat, vindicasset, anno Domini 962 in synodo Laterani congregata, exemplo ejusdem Adriani primi, qui illud regi Carolo coneesserat, restituit, renovavit, et de novo confir- B mavit, ut patet ex eadem distinctione apud Gratianum. Porro autem contra hoe Leonis VIII deeretum nullus deinceps Romanorum pontifieum reclamavit vel aperte contradixit (232), usque ad Gregorium VII. Hic primus fuit, qui imperatorum Simonia offensus, in contrarium editis decretis, hec duo Adriani pri- mi, et Leonis VIII, privilegia omnino abrogavit et induxit, Satis autem constat Joannem XIII qui Leoni VIII immediate successit, Gregorium V et Sylvestrum IL apostolieee sedi sola imperatorum auetoritate impositos fuisse, nullis cleri vel populi Romani suffragiis expetitis. Caeteri vero Romani pontifices, qui inter Joannem XIII et Sylvestrum 1I fuerunt, etsi eos electos fuisse. ab imperatoribus non legatur, sed a clero, senatu, populoque Romano, id accidit, quod electionis tempore imperatores urbe absentes, adeo maximis in Germania et alibi bellis impliciti essent, ut de novo pontifice Romanz sedi providere non possent, lllud tamen constat, dum imperatores, tres Othones loquor, in Urbe vel prope, aut certe in Italia fuerunt, et Romanam forte Ec- clesiam pastore vacare tum contigisset, eos novum summum pontificem dedisse. Si vero tempore novae electionis, eos ab. Italia procul esse contigisset, cer- tum est, tum Romanos pontifiees a clero, senatu populoque Romano electos non absque imperato- rum. consensu consecratos fuisse. Fuerunt autem Benedicti duo VI et V1I, Bonifacius VII apostoliece sedis invasor, qui etiam exaetus fuit, et Joannés (232) Quid opus erat contradieere, cum utrumque privilegium sit fietitium? Nulli imperatori, regi vel principi jus eligendi pontificem Romanum competit. Primus, qui hoe jus sibi tyrannice arrogavit fuit 'Theodorieus rex Arianus. Quem Deus in poenam facti, mox e medio sustulit. Vide Baron., tomo VII, anno 526, num. 22 et seqq. Quem postea secutus est Justinianus, et alii orientales imperatores, qui sal- tem confirmandi pontifieis jus sibi vendicabant, nec sine nummorum exactione, quod non semel dete- statur et amarissime deplorat Gregorius, presertim super rv psal. peenit. Vide Bar. tom VIILL, anno 590, num. 5 et seqq. Pecuniam pro confirmatione pen- dendam remisit Constantinus Pogonatus anno Chri- Sti 681, retento tamen confirmationis jure; quo tamen paulo post nempe anno 684 penitus se abdi- cavit. Vide Bar., dieto anno. De concessioné qua- dam a Nicolao II facta Henrico infra dicemus. 167 S. GREGORIUS VII PAPA. 168 XIV, XV, (233) XVI. Quorum novissimus, ut qui- A Victorem II, suo arbitrio Romanos pontifices desi- dam scribunt, quod sine imperatoris Othonis III consensu electus et consecratus esset, urbe fugatus , sacerdotio multatus est, Gregorio V subrogato. Huie igitur privilegio a Leone VIII, usque ad Gregorium VII, a nemine unquam papa reclama- tum est, quanquam non omnino fuerit negligentia imperatorum observatum. Verum Othone III impe- ratore sub Sylvestro II cirea annum Domini 1000 mortuo, qui ei successit Henricus 1I, vir sanctissi- mus, ac inter divos relatus, et post eum Cunradus II ejusmodi privilegium curare visi non sunt. Nam post Sylvestrum seeundum, qui sub Henrici secundi imperio obiit, Romani omnes pontifices usque ad Clementem 1I sine imperatorum auctoritate renun- tati sunt. An autem eorum consensum, antequam consecrarentur, requisierint, etsi mihi verisimile Sit, nunquam tamen inveni. (234) Hoc autem acci- disse credendum, tum propter Henrici Il eximiam sanctitatem, qui liberam voluerit esse Romani pon- tificis electionem, cujus in superiori libro ti1. vétus etiam documentum retulit, tum etiam propter Cun- radi 11 occupationes, quibus et maximis bellis, dum vixit, detentus est, longe ab Urbe absens. Neque etiam unquam contigisse legitur, ut unus ex his duo- bus imperatoribus Roma, vel in Italia vacantis sedis tempore fuerit, Nam forte trium Othonum pradecessorum suorum exemplo Romanum ponti- ficem dedissent. Caeterum cum ob eorum (235) ne- gligentiam in imperii jure tuendo, privilegium Leonis VIII forte obsolevisset, octo vel novem Ro- C manis pontificibus sine eorum lectione a clero, senatu populoque Romano creatis, occasione maximi inter tres pontifices schismatis accepta, Cunradi 1I filius (236) Henricis HI in Italiam venit, imperiique hoe privilegium magnifiee vindicavit (ut supra in Clementis II Vita docui) et, juxta privilegia Adriani I et Leonis VIII formam, abrogatis tribus pontificibus, Benedicto VIII, Sylvestro III et Joanne XX, Grego- rio quoque VI privato, novum pontificem Romanae sedi dedit Suidegerum Saxonem capellanum suum, episcopum tunc Bambergensem, quem Clementem II appellavit, cardinalesque , clerum, ae senatum po- pulumque Romanum sacramento adegit in verba sua jurare cogens, se Romanum pontificem nisi suo jussu creatum non suscepturos. Qui, dum vixit, hoc (237) prestantissimum imperii jus mordicus reti- nuit, et Clementem II, Damasum II, Leonem IX et (233) Iste Joannes fuit antipapa. (234) S. Henricus id, quod sibi non debebatur, no- luit itidem sibi ** ^^re arrogare. Eadem mens fuisse videtur CoL.«.ss »anco. (235) Non fuit ulla negligentia. Obseero cur vix quisquam Adriani et Leonis privilegia contra Gre- gorium VII et alios protulit, praeter Sigebertum et Walramum) in tractat. de investituris apud Illyr. catal. test. ; qui Walramus scripsit hunc tractatum suum anno Christi m. 1109. (236) Idem jus Henrico fuit, quod Theodorico regi Gothorum, hoe est, nullum. Lege Bar. anno 1046. . (237) Prostantissimum jus fuisset, nisi injuria fuisset. Auctor apologic pro Henrico nihil de hoc gnavit, Quomodo autem, et qua ratione, ab ele- ctione Clementis 11 usque ad Gregorii VII pontifica- tum Romana Ecclesia in hujusmodi electionibus se gesserit, et causarum initia, qua & Gregorium VII papam commoverint ad libertatem ecclesiasticam in pontificiis comitiis asserendama, satis supra explieavi : nune factum exponam. Gregorius VII jam inde a Gregorii VI depo- sitione (238) male adversus imperatores ani- matus, pontifex factus nullam occasionem pra- termittebat qua imperatores auctoritate creandi pontifieem Romanum spoliaret. Cui rei maximum incendium obtulit comitissa Mathildis, quo jure quo- dam contra imperatorem ipsum procedere poterat. B Mathildis enim illustris illa, et tota ltalia celebra- tissima femina, Bonifacii maximi per Italiam prin- cipis filia et hares, imperatoris Henrici IV vim timens, (239) Longobardie, Tuscia et Liguriz ali- quot urbes jure hereditario ad se pertinentes Gre- gorio papae et S. R. E donavit. (240) Hine odii inter imperatorem et pontificem seminarium primo ex- ortum, eum imperator donationem illam in imperii (eujus Mathildis beneficiaria erat) praejudicium ap- probare nulla ratione voluisset; imo ea omnia oceu- pare tanquam ad se devoluta tentaret. Tune enim pontifex opportunitatem nactus, quod imperator sibi jura vindicaret Ecclesiae, postea eum excommu- nicavit; alia demum aecedente, quz periculosissima erat, causa. Henricus enim IV imperator, cum mul- lis et maximis bellorum occupationibus implicitus ingenti pecunie viindigeret, episcopatus et abba- tias, plerumque his (241), qui plus ei offerebant, largiebatur,. personarum conditionis nulla habita ratione. Quod factum haeresis Simoniacc labem fu- gere non poterat. De hac igitur re, et aliis multis criminibus apud sedem apostolicam tam sub Alexan- dro II quam sub Gregorio VII accusatus, sepe a Gregorio VII admonitus est et acriter reprehensus. Quem cum sibi recte admonenti obtemperare nolle pontifex cognovisset, eum litteris minarum plenis urgere coepit. Animum papa suapte natura contra imperatorem eommotum excitabant aliquot Germa- nie et saxonia principes, Henrico rebelles, quo- D rum et Nortmannorum praesidiis, comitissze quoque Mathildis auxilio fretus, multa contra imperatorem, eum primum potuit, (242) ausus est. jure scivit. Saltem catholicis non objecit, nec ullum argumentum pro suo Henrico inde duxit. Nee ca- tholiei, qui omnes schismatieorum objectiones sol- vunt, hane unquam attingunt. (238) Non male, nisi qua male jus alienum sibi arrogabant. 1 (239) Lege Bar., anno 1077, num. 24 et seqq. (240) Hzec non fuit prima causa dissidii, sed Si- monia, et scelera Henrici, et alieni juris tyrannica usurpatio. (241) Eaedem rationem tenent hodie Turcec in Graecia et alibi, ubi sub se Christianos habent. (242) Sed jure, quia pro ecclesiastica libertate con- tra turpissimam Simonie labem. Lege Bar. 1076. 169 PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 170 Igitur anno Domini 1075 rebus, non verbis am- A tot minis coactus in Italiam, superatis Alpibus, ri- plius transigendum esse ratus, legatos suos ad im- peratorem misit, ipsi mandans ut secunda feria se- eunda hebdomada in Quadragesima anni proximi 1076 Romam ad synodum veniret, de criminibus, qua ei objecta fuerant, causam dicturus : alioqui sciret se absque omni mora eodem die anathemate notatum iri. Qua legatio adeo Henrieum permovit , ut, rejectis statim gravi cum contumelia legatis, duo tum primum agitaret : unum, ut clam Grego- rium capere vel interficere faceret; aliud, ut nisi ejusmodi res suecessisset, ipsum pontificatu priva- ret. Quare oceulte per nuntios suos egit, ut nocte Natalis Domini, dum papa missam celebraret, a (243) Cencio preefecti Urbis filio, satellite suo , ipse caperetur, quod etiam factum est. Verum a popu!o Romano Cencio proscripto , liberatus impium cona- tum imperatoris elusit. Caesar, ubi insidi:e non processerant, ad vim con- versus , (244) congregato Wormatia in proxima Do- miniea Septuagesima 24 episcoporum abbatumque multorum quos Gregorius variis excommunicatio- nibus ante (245) vexaverat, conventu ; occasione ac- cepta, quod (246) absque consensu suo, solis tamen Romanis faventibus, apostolicam sedem consedis- set, eum papatu privarunt. Cujus privationis for- mula ejusmodi fuisse dicitur : Quia ergo et introitus fuus tantis perjurüis est ?nitiatus, et Ecclesia Dei tam gravi tempestate per abusionem novitatum tua- wm, periclitatur, et vitam per conversationem tuam tam multipliei infamia dehonestasti, obedientiam, quam tibi nullam promisimus, nec de cetero ullam servaturos esse remuntiamus; et quia nemo nostrum , ut tu publice declamabas , tibi hactenus fuit episcopus , tu quoque mulli nostrum amodo eris apostolicus. Cui decreto non solum Germanie et Gallia multi epi- seopi, sed et Ttalize plerique conventu Papiz impera- toris jussu habito, subscripsere. , Quo ad Gregorium papam Laterani in concilio quadragesimali ab se coacto tam hostili decreto perlato, pontifex statim nullas interponendas esse moras ratus, ex omnium episcoporum et abbatum, qui in synodo aderant, sententia, imperatorem, et omnes ejus fautores et adhaerentes, gravissimo ana- themate notatum, imperio privavit, omnesque sub- ditos ad omni ei prestito juramento absolvit. Cujus rei oceasione, eum universi fere Germaniae Scculares prineipes ab eo defecissent (247), alium imperatorem creare constituerunt, nisi Caesar Hen- rieus ante anni tempus excommunicatione a ponti- fice solveretur : quem per nuntios suos clam depre- cati fuerunt, ne ea imperatorem exsolveret. Caesar (243) Cincio ; Bar. anno 1075. 244) 1076. 245) Sed ideo, ut vexatio daret intelleetum. (246) Consenserat Henricus , sed ut erat variabilis. consensum postea in dissensum vertit. (247) Imo et episcopi, qui decreto conciliabuli subseripserant, teste Sigeberto, quamvis schisma- tico, anno 1077. , ParRor. CXLVIII. gidissimo annitempore venit, et eum Gregorio papa (quem Canusii invenerat) post multas preces, maxi- mammque prateritorum pcenitentiam ostensam, pa- cem quibusdam duris conditionibus, preter Italiae principum: voluntatem, fecit, atque ab eo se anathe- mate solvi procuravit. Sieque principum Germania vim, et inflexibile contra eum propositum fregit. Hoc factum est v Kalend. Februarii, pontificatus Gregorii VII anno quarto, salutis vero 1077. Caeterum Caesar ingenti metu liberatus, Italieo- rumque principum promissis incitatus, Gregorio pontifiei denuo rebellis, et manifestus hostis (248) , factus, ipsum elam capere Canusio Romam redeun- C tem tentavit. Quod ubi alienatum ab se Caesaris ani- mum papa cognovit, statim in Germaniam ad im- peratoris hostes Saxones , et alios principes legatos misit, qui regis temeritatem, scelera et perjuria re- ferrent, hortarenturque [eos ut novum ipsi regem, Henrico-abrogato, crearent, quem ipse postea impe- ratorem inungeret. Germania principes, papze lega- tione audita, illico conventu in Forcheim congre- gato, Rodulfum Suevorum ducem in Romanorum regem elegere, hae conditione, ut sacerdotiorum in- vestituras dimitteret, et, ne velut haereditario jure, filios suos suecessores jeclararet. Quod uni Henri- cus imperator audivit, vehementi indignatione in- flammatus, in Germaniam ingenti exercitu compa- rato regressus, bellum rebellibus prineipibus in- dixit : quod vario eventu prope in triennium protra- ctum est. Anno vero 1080 (249). Pontifieatus Gregorii VII. Pontifex, Laterani concilio multorum episcoporum et abbatum in Quadragesima congregato, Henrico rege bellis Germanicis implieito , cum ipsum nulla ratione ex hostium Germanorum manuevasurum sibi persuaderi posset, quod diu ante agitaverat, ali- quotque decretis ante sensim prenotaverat, tunc primum (250) aperte evomuit. Constitutionem illam enim tunc primum edidit, qua imperatorem non so- lum auctoritate instituendi Romanum pontificem (251), quam trecentis prope annis ante preedecesso- res sui habuerant, sed et omnibus etiam eadterorum sacerdotiorum investituris privare conatus est, om- nemque episcoporum et abbatum instituendorum rationem ad electionis capitulorum et monacho- rum formam reduxit. Cujus decreti exemplum se- quens est : « Patrum sanctorum statuta sequentes , » etc. Edi- tum exstat infra in concilio Romano. Simoniacos vero appellat, quotquot a manu laica alieujus beneficii investituram acciperent. Hoc vero (248) Imo et subdolus insidiator. Baron., 1077, num. 36. (249) Vide Baron., anno 1080... (250) Schismatieum hzc locutio decet, non catho- lieum. T S (251) Nunquam habuit jure. Agnum faucibus lupi eripere, cur non liceat ? 17A S. GREGORIUS VII PAPA. 172 decreto proeul dubio imperator Henrieus, et omnes A a tot diversarum nationum illustribus doctrina reges Latini, et occidentales petebantur (252); deinde episcopi et universus clerus Galliarum , Ger- mania et Italiae pulsabantur. De episcoporum vero electione ita definivit : Quoties defuncto pastore. alicujus Ecclesie alius est. ei canonice subrogandus, 4nstantia visitatoris episcopi, qui ei ab apostolica sede , vel a metropoli- tano directus est, clerus et populus, remota omni seculari ambitione, tàmore atque gratia apostolice sedis vel metropolitani sui consensu, pastorem sibi secundum Deum. eligant. Quod s? corruptus aliquo vitio (253) aliter agere prasumpserit, electionis per- peram facte omni fructu carebit, et de cetero nullam electionis potestatem habebit; electionis vero potestas omnis 4n deliberatione sedis apostolice , sive metropo- Litani sui consistat. Si enim is, ad. quem. consecratio spectat, non vite consecrando, teste B. Leone, gratiam benedictionis amittit, consequenter is, qui ad vanam electionem declinaverit, eligendi potestate privatur. His autem decretis, in duobus potissimum, maje- stas et Romani imperii dignitas evertebatur; et quod longe pejus erat, ea fundamenta jacieban- tur, quibus Romani imperii potestas omnino labe- faetaretur. De primo autem dicam : Erat tunc. (254) consue- tudo, ut ex omnibus orbis Latini partibus infinita prope hominum diversarum conditionum millia au- lam imperialem frequentarent. In his aderant diver- sarum congregationum monachi , doctores , viri lit- lerati, nobiles et ignobiles, qui omnes eo conflue- bant spe ducti, ut ab imperatore sacerdotia conse- qui possent, quemadmodum nunc usus est in Ro- mana curia. Imperator enim non solum episcopatus omnes et abbatias, minoraque omnia sacerdotia, ut prebendas, canonicatus, preposituras et de- canatus, et hujusmodi (255) conferebat , sed etiam , ut jam visum. est, Romanum ipsum pontificem designabat. Si igitur Gregorii decretis locus esset, illico con- sequebatur ut omnis haee (256) aulz imperialis ma- jestas obsolesceret, spe consequendi a Caesare sacer- dotia sublata, qua jam per electionem tradebantur, nullo amplius imperatoris interventu, nee preterea .(252) Nemo petebatur hoe decreto, nisi Simo- niaci, et qui alienum jus. invaserant; et ab invaso- ribus jus sibi reddi postulabant. Omnes hujus ge- neris fuisse aperte falsum est. (253) Que sequuntur plane indigna sunt homine docto , nedum Onuphrio, qui tamen haee ex Henrici potius sensu quam ex suo scribere videtur. Refert enim, quis Henrici et sehismaticorum sensus fuerit super Gregorii decretis. 254) Pessimus et. perniciosus hie abusus fuit, et ferro excommunicationis recidendus, ut factum a Greg. VIL, qui nundinationem istam sustulit. . Q55) Ei nimirum qui plus dabat, sive aptus, sive Ineptus esset : quia in aula perpetuz? nmundinz erant. (256) An aula imperialis florere nequibat sine be- nelieiorum ecclesiasticorum nundinatione ? (257) Curà pecuniae emungendo potissimum co- quebat et torquebat Henricum. et nobilitate viris frequentari contigisset aula im- perialis. (257) Altera vero causa, qua imperator valde ur- gebatur, quae multo majoris momenti existimabatur, erat : quod. si Cesar praelatorum Znvestituras (ita enim collationem appellabant) amitteret, majorem imperii sui, meliorem fortioremque partem deper- deret, et maximarum calamitatum seminarium im- perio faceret. Nam, quando privilegia (258) Carolo Magno et Othoni I Augustis ab apostolica sede de prelatorum investituris concessa fuere, Ecclesiz et episcopatus tunc (259) pauperes, tenues et sine tot redditibus erant. Postquam vero juris imperii faeta est eorumdem prelatorum electio, quemadmodum et czeteri principes seculares imperii, tum Caesares, qui de religione bene mereri volebant, sine imperii tamen praejudieio , coeperunt episcopos et abbates ob religionem , tanquam potiora imperii membra, prae caeteris laieis principibus honorare; profana dictione et ingentibus opibus honestare; arces, oppida, ur- bes, marchias, ducatus, provincias, pedagia, telo-- nea , vectigalia, portoria et multa alia, quae imperii propria erant, episcopatibus concedere; quae vel ex suis propriis bonis, quae ad imperium pertinebant, vel ex alienis feudis erant (260). Nam laicis prinei- pibus sine legitimo haerede mortuis, eorum provin- cias , qu:e beneficiario jure ad imperium pertinebant, non aliis amplius laicis regulis, sed episcopis con- cedebant; atque hac ratione omnes episcopatus et abbatias Italie, Galliarum. et Germania , imo totius orbis Latini ,etdeniqueipsum pontificem Romanum , ex pauperibus ditissimos et maximos principes fece- rant; ex eis scilicet opibus, qua ante imperii juris erant, in nulla re imperialia propterea jura minui existimantes : quippe quod certi essent eos omnes. prelatos a se designandos fore, et nou nisi jussu suo et voluntate saeerdotia ipsa obtenturos. Gre- gorius igitur suis decretis dimidium (261) imperii Caesari tollebat. Nam episcopi nulla ratione adduci poterant, ut, qua ab imperatoribus antiquis obti- nuerant, dimittere et imperatori restituere vellent, cum ex sua eruendi essent potestate (id enim Caesar ipse quamebat) nee imperator id agere poterat, ut (258) Videtur totus iste de investituris discursus effietus et expressus ex traet. Walrami, de eodem argumento , apud Illyricum in catalogo testium, quí totus inadificatur privilegiis nunquam concessis, sed supposititiis et commentitiis. (259) Non est universim verum, nam Carolus Magnus amplissimis opibus auxit eum alias Eecle- sias, tum maxime Romanam, ut de antiquioribus impp. nihil dieam. (260) Plurima quidem ecclesiis donata sunt ab imperatoribus, etiam immediate, sed non omnia ; neque ullus catholiez pietatis amans imperator aut princeps eo consilio Romanam Ecclesiam vel alias ditavit, ut jus eligendi et investiendi antistites sibi raperet, quia hoc jus non laicis, sed Ecclesie com- petit. (261) Falsum; nam quae Gregorius Cesari eri- pere tentabat, nunquam fuerunt imperii de jure, sed per vim et illegitimam usurpationem. 173 PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 175 episcopi ea imperio restituerent, quae ab imperatori- A Fieri ergo non poterat ut, si quis episcopatum bus non ut (262) episcopi, sed ut imperialia membra obtinuerant. Si igitur praelatorum designatio ab im- peratore auferretur, et prolati retinerent beneficia, et alia, quae imperii ante fuerant, (263) dimidium imperii omnino ab imperatore tollebatur. Accedit quod maxime Cesarem angebat, quod si episcopi Germanic et Jtalie, eum ab imperatore electi et investiti essent, vix in offieio contineri po- terant, ne contra ipsum varias et frequentes rebel- liones molirentur, quid deinceps facturi essent, si omnino ex imperatoris potestate eruti et liberati essent, et in eujusvis Ecclesiae, capituli vel collegii potestate esset nobilissimi, et potentissimi episco- patus! antistitem quempiam imperatori hostem acerrimum eligere, qui maximae imperii ruinde eausa deinde esset (264)? He igitur cause sunt, quae. Caesarem et eceteros laicos prineipes quam maxime adversus pontificem commoverunt , imperii enim vel omnino tollendi, vel in perpetuum stabiliendi eausa tune maxime traeta- batur. Cesar enim imperii jura, et ea quidem sum- ma omnino tueri, papa vero Eeclesic& libertatem, nulla imperialis excidii ratione habita, asserere volebat, indignum esse clamitans a manu laica sa- cerdotes creari, quanquam id per trecentos fere annos a Caroli Magni tempore (265) sub sexaginta et eo amplius Romanis pontificibus usurpatum esset. Maxime igitur imperatori laborandum erat, ne hzc decreta starent, si imperii jura, imo imperium ipsum salvum esse vellet, quod ejusmodi papalibus edietis proeul dubio dissipandum esse existima- bat (266). Pontifex etiam episcopos (267), abbates ezte- rosque prelatos prima hae fronte his constitutioni- bus non minus sibi infestos reddidit, quam impe- ratorem ipsum : quibus necesse erat, aut episcopa- tibus earere et abbatiis, aut excommunicationi subjaeere : aut episcopatus et abbatias de manu imperatoris suscipere. Quod enim tune collegium vel capitulum auderet eontra tam veterem con- suetudinem (268), tot s:eulis coalitam, et semper usurpatam in locum demortui pontificis, vel abbatis novum constituere praesulem, imperatore poten- tissimo inconsulto? Nam et eligentes, et electus antistes non solum votis suis potiri non potuissent, sed et temerarii ausus statim panas imperatori luissent. Aut quis episcopus vel abbas, quanquam tuteeligia suc Ecelesic collegio potuisset, et prae- ter imperatoris sententiam , sacerdotium assumere posset, vel auderet, qui statim a sua sede, alio ab imperatore subrogato, armata manu ejiciendus esset? (262) Imo, ut episcopi ea obtinuerant. (263) Nihil penitus imperio debitum auferebatur; quia episcopi manebant imperii membra, tametsi, ut episcopi, non investirentur ab imperatore. (264) Huie incommodo occurri potest, salvo Ec- clesie jure, et absque ulla, quz? tunc vigebat, Si- moniaca beneficiorum nundinatione. (265) Hac sunt Sigeberti, non veritatis. vel abbatiam adipisci volebat, eam aliter quam ab imperatore acciperet, et presertim in provinciis imperio subjectis. E contra, si quis ita ab impera- tore sacerdotium suscepisset, statim ab episcopo Romano excommunicatione notabatur; quam ho- mines hac tempestate in tantum timebant, ut ea una precipue Romani pontifices omnia, que desi- derabant, se tandem consequi posse non dubita- rint. Quod etiam illis ex voto, quanquam non sine periculis et diffieultatibus, postremo cessit. Vix enim ab iis devotus, alicubi diutino tempore con- sistere poterat, omnibus eum, tanquam pestem publicam, evitantibus, existimantibusque, si cum excommuniecato agerent, se statim vivos terre hiatu B absorbendos. In maximis ergo" angustiis et calamitatibus, ni- miisque pressuris prodati Ecclesic tune constituti erant, adeo, ut multi potius elegerint dignitatibus cedere, quam vel in imperatoris indignationem, si ab eo investituras, quod alia ratione fieri non po- terat, non susciperent, vel in excommunieationem, si acceptassent, ineurrere, ab omnibusque ludibrio haberi, et pro impiis et faeinorosis reputari. Coe sar quoque ipse, multique alii principes, et proelati fuerunt, qui Romani pontificis anathema, tanquam iniquum et injustum, et preter leges factum, con- temnebant, aliosque contemnere persuadebant et cogebant. Populorum tamen multitudo , et maxima principum tam laicorum quam eeclesiasticorum pars, excommunicationem papa maxime vereban- tur; vel, quod re ipsa sentirent ; vel, in imperato- ris odium, qui a multis Germanice principibus, et presertim Saxonibus, quos ut rebelles Cesar ipse frequentibus bellis attriverat, ingenti odio habeba- . tur. Ita enim sunt Germanorum principum animi (269), ut non nisi coacti, imperatori a se electo pa- rere velint, avitze tuendae libertatis avidissimi. Hoe igitur papa» deereto quam maxime incitati sunt episcoporum Germanice et Italia animi; cui cum imperator nulla ratione obtemperare vellet , papa Gregorius tam ob hane causam, quam ob eam rebellionem,. quam post primam pacem, et absolutionem impetratam fecerat, et alia multa crimina, de quibus a Saxonibus apud pontificem delatus fuerat, ipsum Cesarem denuo gravissimo anathemate notatum imperio privavit; Rodulfum- que, qui contra eum Augustus ab aliquot Germanis principibus creatus in schismate fuerat, confirma- vit, et omnes ab Henrici sacramento absolvit : Gui bertumque archiepiseopum Ravennatem proci- puum imperatoris amieum, sacerdotio multatum, (266) Sed male : nam imperium non dissipatur conservatione juris eeclesiastiei. (267) Simoniacos, qui beneficia ecclesiastica eme- rant. (268) Quam vero vetus ! : (269) Imperatori sponte sua parent Germani; ranno non nisi eoaeti. 1v n 15 S. GREGORIUS. VII PAPA. 176 ae plerosque alios episcopos, archiepiseopos et A manifestum meeromantieum, pylthonico. spiritu labo- abbates, qui Hearici causam tuebantur, passim ex- communicavit. Quae. omnia, eum ad imperatoris aurem pervenissent, valde timuit, pontificisque auda- ciam (270) veritus, statuit hominem praevenire, quem videbat totas vires suas eo dirigere, ut se imperio privatum., in ordinem cogeret (271), imperiique majestatem, et jura omnino everteret. Pro certo etiam sciebat papam ipsum hosti suo Rodulfo con- stantissime adharere; se quoque ob frivolas, ut ipse dicebat, causas excommunieatum querebatur. Ipsum itaque pontificatu, alio suffecto, privare omnino constituit. Igitur eodem anno, qui salutis erat 1680, duo contra Gregorium papam concilia in Germania ce- lebravit. Primum Moguntize in Pentecoste x1x, alte- rum vero in Italiam veniens Brixince (272) in Nori- cis, Xxx episcoporum. In quo etiam adfuerant prin- eipes laici omnes, qui imperatoris causam tueban- tur, non solum Germarnia, sed etiam Italiae. Ubi ex imperatoris auctoritate faetus est omnium con- sensus adversus papam Hildebrandum ; quem pseu- domonachwum totiusquevesania pestiferum principem, et pracüipue sancta sedis invasorem esse affirmantes, ab apostolica sede depellendum, quanquam inaudi- tum et absentem, judicaverunt; et ex imperatoris voluntate Guibertum archiepiscopum Ravennatem ipsi subrogandum elegerunt. Maximum hinc discordiarum initium exortum, quem electum tam rex Henrieus, quam omnes prin- cipes, et episcopi proni in terram adoraverunt (273). Ejus porro decreti, quo in concilio Brixinen- si episcopi factionis Henriciane pontificatum Gre- gorio VII abrogarunt, conclusio haec fuit : (274) Quia, inquiunt, illum constat non a Deo electum, sed a se ipso in fraude, et pecunia imprudentissime objectum, qui ecclesiasticum: subvertit ordinem, qui Christiani imperii perturbavit regnum, qui regt catholico ac pa- cifico corporis et animi intentat mortem, qui perjurum defendit regem, qui inter concordes seminavit discor- diam, nter pacificos lites, inter. fratres scandala, dn- ter conjuges discordiam, et quidquid quiete inter. pie viventes stare videbatur, concussit : nos, auctore Doo, congregati in unum, legatis ot. litteris freti XYx. epi- scoporum, die sancto preterito, Pentecostes Mogun- ti congregatorum, | contra. ewndem | Hildebrandum procacissimum, sacrilegia et. incendia prodicantem, perjuria et homicidia defendentem, catholicam | et apostolicam. fidem. de corpore et sangwine Domini in questionem ponentem, heretici Berengarii antiquum discipulum, | divinationum ac. somniorum cultorem, (270) Imo magnanimitatem. (271) Hoc non fuit propositum Gregorio : sed ecclesi: jus suum recuperare, Simoniam tollere, et mensas nummulariorum evertere studuit. Nec imperium evertitur si Ecclesi: jussuum relinquatur integrum. (272) Tirolensis ditionis. (273) Notent hoc sectarii. Henrieus eum suis non negavit auctoritatem sedis apostolieae sed quae ges- sit, odio Gregorii, non sedis aut throni gessit. rantem, et idcirco a vera fide exorbitantem, judica- mus canonice deponendwum et expellendum; et wisi ab dpsu sede, his auditis, descenderit, 4n perpetuum con- demnandum. Actum vir Kalend. Julii, feria v, indi- ctione 1T. (275) Cesar quoque Henrieus hane illi epistolam scripsit : Henricus Dei gratia veo, ete. Hildebrando, ete. Cum huctenus ec te ea que sunt Patris ezspecta- rem, tibique àn omnibus magna cum fuleliwm mnostro- rum indignatione obedirem, recepi abs te vicissitudi- nem, qualem oportebat ab eo qui vita regnique no- stri perpictosissimus hostis esset. Nam. eum primum omnem hereditariam dignitatem, que. mihi «ab dlla «apostolica, sede debebatur, superbo ausu | apuisses, longius inde progressus, regnum. talia pessimis ar- Lübus alienare tentasti, neque hoc contentus, in veve- vendissimos episcopos, qué mobis veluti dulcissima membra uniti sunt, manum mittere non. timwisti, eosque superbissimis injuriis, acerbissimisque contu- Ameliis contra, divina et. luumana, jura, ut ipsi aiunt, eaagütasti. Que omnia, cum ego quadam: patientia dissimularem, tw, hoc non patientiam, sed ignaviam eaistimans, in psum caput insurgere ausus es, man- dans, que nosti, videlicet, ut twis verbis utar, quod qut tu morereris, aut. tu. muli animam vegnumque tolleres, ete. Hoc decreto et epistola ad se perlatis, Gregorius nihil timens, ut animos suorum confirmaret provi- dit, Saxonibusque imperatoris hostibus, ut bono animo essent, persuasit. (276) Falsum enim regem eo anno moriturum, constantissime, quemadmodum sibi divinitus revelatum fuerat, affirmabat. Et ve- rum quidem przdixit : sed, fefellit eum de falso rege conjeetura, secundum suum desiderium. de Henrico rege interpretata. Nam, eum post eoneilium Brixinense antipapa Guibertus eum insignibus pon- lifiealibus in Italiam venisset imperatoris adven- tum exspectans, a quo armata manu Romam dedu- ceretur; imperator vero. in Germaniam contra Ro- dulfum profeetus esset, praelio inter utrosque reges ad rv idus Octob. inito, Rodulfus rex gravi vulnere saucius, non longe post mortuus est. Rodulfo occiso, et rebus Germania compositis, Henrieus ingenti D exercitu comparato, in Italiam venit ut antipapam Guibertum apostoliez:e sedi, fugato Gregorio, per vim imponeret. Quapropter anno Domini 1081 (277), festis pascha- libus celebratis, imperator Henricus in Italiam cum exercitu veniens, assumpto secum antipapa Gui- berto, ad urbem in vigilia Pentecostes pervenit, (274) He sententia ex Urspergensi desumpta est: de qua lege Bar. 1080, num. 18 et seqq. (275) Vide Bar. 1080. num. 26. (276) Hae a schismaticis conficta sunt , oceasione cujusdam epistole a Gregorio seripta» de qua Ba- ron. 1090, num. 49 et seq. Intulit ea, ut plera- que alia hujus farinae Sigebertus in suam Chrono- logiam. Unde descripsit Onuphrius. (277) Baron. 1081, num. 13 et seq. 177 PROLEGOMENA. — ACTA S. GREGORII. 17 quam resistentibus sibi Romanis et Gregorio papa, A sem archiepiscopum Hugonem aut Ottonem Ostien- fere per biennium obsedit; donee postremo anno Domini 1083 Nonis Junii, tradentibus se Romanis, ingressus est. Pontifex Gregorius, Urbe partim vi, partim proditione ab Henrieo occupata, in arcem Saneti Angeli , quam egregie munierat, eum suis se recepit. At eum nulla inter imperatorem et pontifi- cem concordie via relicta esset, imperator anno sequenti 1094, Gregorio adhue in arce S. Angeli existente, de aliquot procerum et cardinalium Ro- manorum consensu, quos partim vi et metu, partim donis et pollieitationibus in sententiam suam traxe- rat, Guibertum archiepiscopum Ravennatem, ex ejus auetoritate Brixinaetriennio ante Romanum pontificem designatum, in antipapam Dominico die Palmarum Clementis III illi nomine imposito, inaugurari fecit : a quo proximo paschali festo eum uxore sua Berta imperator et Augustus coronatusest. Deindead arcem S. Angeli oppugnandam, in qua Gregorius VII perma- nebat, conversus eum eam aeriter urgeret, effecit ut pontifex eoaetus Robertum Guiscardum cum ma- ximo Nortmannorum exercitu in auxilium suum evoearit, eujus adventu imperator perterritus, Urbe eum antipapa aufugit. Robertus porro in Urbem veniens, Gregorium arce eductum sua sedi Laterani restituit; sed audiens imperatorem, quem Urbe effu- gaverat, reparatis ex "Tuscia et Lombardia viribus cum antipapa Romam reverti, simulque Romanorum inconstantiam veritus, pontificem ex Urbe eductum seeum Salernum urbem munitissimam perduxit, ut ibidem , quousque pax daretur Ecclesi: , permaneret. Ubi, toto anno 1084 et parte anni 1085 usque ad. diem mortis suae commoratus est, cum imperator et antipapa Romam, eo interim tempore , et omne Eeelesi; patrimonium oceupassent. Quibus faetis imperator in Germaniam reversus antipapam magna eum militum copia, et Romanis commendatum in Urbe reliquit. Anno deinde, qui secutus est 1085 , vir vita ve- nerabilis , prudentissimus , catholicus, Deo amabilis, lwereticorum malleus indefessus, ecclesiastici juris redemptor ac conservator. solertissimus , perpetuaque memoria dignus, Gregorius papa VII, cum per ali- quot menses Salerni fuisset, magna morbi vi premi coepit, exitusque de hoe mundo tempus sibi adesse cognoscens, ante tertium sui obitus diem rogatus ab episcopis et cardinalibus, qui forte tune eum abbate Cassinensi Desiderio aderant, quid de Ro- man sedis post obitum suum ordinatione juberet, omnes hortatus est ut procul dubio novum in sui loeum pontifieem crearent, omnibusque abbatem Desiderium proposuit tanto muneri parem. Przeter id enim, quod is S. R. E. presbyter cardinalis esset, prudentia quoque summa et religione praecipua, singulari principum benevolentia amicitiaque polle- bat. Quod si-hune flectere nullatenus possent, ut pontificatum Romanum acciperet, aut Lugdunen- (278) Non omnibus, sed nonnullis, idque de facto, non de jure; vi et tyrannide, non lege et cequitate. b C sem, sive Anselmum Lucensem episcopos eligere, quam ipse primum defunetus esset, studerent. His ordinatis, eum tempus obitus sui jamjam ap- propinquare cognosceret, clamavit : « Dilex? justi- tiam, et iniquitatem odio habui, et propterea exsul morior. » His dictis, et omnibus ecclesiasticis sacra- mentis praemunitus, gloriosus et B. pontifex virr Kal. Junii, die Dominico, indictione 8, anno 1085, ani- mam coelo reddidit : ibidemque in ecclesia Saneti Mat- thaei, quae Salerni cathedralis est, honorificentissime est sepultus. Vacavit eo mortuo propter temporis rerumque difficultatem Romana sedes annum unum. Cum igitur in principe Romano imperium ab Ecclesia praecisum graviter pereussum fuisset, Ec- clesia quoque Romana tanto pastore, qui inter omnes principes pracipui zelà ac auctoritatis erat, orbata , dolorem non modicum sensit. Fuit enim hic pontifex vir constantissimus, vecti propositi tenax , et qui à recta via mec minis, nec precibus unquam me latum. quidem, wt dicitur, wnguem discessit. Homo antiqui eaempli , et priscis illis Romanis pontificibus , qui diversa pro Christo cruciatwum genera pertulere , comparandus , auda , prudens , cautus , e£ maaimus ecclesiastico libertatis assertor. Huic uni, eum omnes Latine Eeclesio , tum praecipue Romana aeceptum referre debet, quod libera sit et ab imperatorum manu eruta, quod tot divitiis, opibus et profana ditione locupletata ; quod regibus, imperatoribus , et omnibus Christianis principibus sit prefecta; a quo postremo, ut omnia verbo uno eompleetar, maxi- mus iste eximiusque status, in quo Eeelesia Romana est omnium Christianorum domina; eum antea, tanquam vilis ancilla, non ab imperatoribus modo, sed a quovis principe Romani imperator praesidiis fulto, premeretur, ab hoc maxime illius, et omni seeulo tremenda: venerandadeque Romani pontificis, et infinit:e pene potestatis jus manavit. Nam etsi ante Romani pontifices tanquam religionis Chri- stiande capita Christique viearii et Petri suecessores colerentur, non tamen eorum auetoritas ultra pro- tendebatur quam in fidei dogmatibus vel asserendis vel tuendis. Caeterum imperatoribus suberant (278) ; ad eorum nutum omnia fiebant : ab eis ereaban- tur : de eis judicare, vel quidquam decernere non audebat papa Romanus (279). Primus omnium Ro- manorum pontificum Gregorius VIL, armis Nort-. mannorum fretus, opibus comitissae Mathildis, mu- lieris per Italiam potentissima confisus, disceordia- que Germanorum principum bello civili laborantium inflammatus, preter majorum morem, eontempta imperatoris auctoritate et potestate, eum summum pontificatum obtinuisset, Caesarem ipsum, a quo si non electus, saltem confirmatus fuerat, non dico exeommunieare, sed etiam regno imperioque pri- vare ausus est. Res ante ea. secula inaudita. Nam fabulas, quae de Arcadio, Anastasio, et Leone Ico- (279) Non est verum. 179 8. GREGORIUS VII PAPA. 180 nomacho circumferuntur, nihil moror (280). Unde A jam non secundus ille, sed nullus est, ete. Idem et. illi Otho Frisingensis, horum temporum scriptor : Lego, inquit, e£ relego Romanorum pontifieum: gesta, et nusquam invenio aliquem. eorum. ante hunc Henri- cum a Romano pontifice excommunicatum. vel regno privatum , etc. Ceterum ea quae horum temporum eardinalis qui- dam Benno, Germanus, in gratiam imperatoris contra Gregorium VII scripsit, animusnon est modo refellere, eum res ipse quas huie pontifici objieit, partim falsae, partim ridieulze sint, et nullius momenti : eui tum, quod hostis acerrimus Gregorii papa fuerit, tum ex his qua dixi nullatenus fidem adhibendam censeo. Meam hane sententiam confirmare possunt horuin temporum scriptores , tam Germani quam Itali , qui de hujusmodi perniciosa discordia tum ex instituto, tum obiter libros consceripsere ; inter quos praecipui fuere Paulus Bernriedensis (281), presbyter Regino- burgi; Gerochus Reicherspergensis episcopus (282), Lambertus Schaffnaburgensis Hirsenfeldensis mo- nachus, Chunradus de Liechtenaw, omnes Ger- mani. Ex ltalis item Leo Marsicanus, episcopus Ostiensis; ineertus auctor Bibliothecce Palatinze, qui hujus pontificis Vitam conscripsit, et novissime An- selmus episeopus Lucensis, Gregorii ipsius coope- rator indefessus; qui hymnos et alia. quae de. Salva- toris nostri eruciatibus perscripta sunt, de Gregorio ipso interpretatus est, ejusque doctrinam eleganti libro scriptam confirmavit :.vir litteris eruditus, ingenio aeutissimus , facundia precipuus, et quod omnibus majus est, in Dei timore et sancta conver- satione celeberrimus ita ut tam in vita quam post mortem miraculis claruisse memoretur, Is scribens ad antipapam Guibertum epistolam in qua illum przevarieatorem ae superbum vocat, atque inter alia : Ut ergo, inquit, de beato Patre nostro Gregorio. dicam , quod. de. Cornelio. scripsit. beatus Cyprianus ::Factus est Gregorius episcopus de Dei ei Christi ejus. judicio ,. de - clericorum pene om- mium, e£, ui verius dicam , omniwm testimonio, de plebis, que tune aderat, suffragio, de sacerdotum bo- norum virorum et antiquorum collegio, cum memo ante se factus esset ; cum Alexandri locus , id est Petri locus, et gradus cathedra: sacerdotalis vacaret ; quo occupato im Dei voluntate, atque ommum nostrum consensu ordinato, quisquis jam. episcopus voluerit fieri, foras. fieri necesse est ; nom. habeat ecclesiasti- eam, ordinationem, qui Ecclesie mon tenet wwitatem, quisquis ille. fuerit, licet multum de se jactans, sibi plurimwm. vindicans, profamus est , alienus est, foris est; et cum post primum secundus esse non. possit, quisquis post unum, qui solus debet esse, factus est, (280) Non sunt fabule. Lege Bell. lib. 1r De OR cap. 19, et lib. rrr cap. 2. Vide qua ad ib. rr, cap. 19, diximus. : (281) Monachus ord. Canon. Regul. S. Augustini. (282) Non episcopus, sed pra»positus. (283) Imo ut libidinem suam expleret, et jus di- vinum everteret. (284) Dispar ratio, nam Roma legitimum est tri- C multi scriptores prodidere. Ceterum, ut hane rem semel finiam , hujusmodi rerum occasione perniciosissima seditio, et hzeeresis omnium pestilentissima Christianum populum. hoe tempore maxime pervagata est, et orbis terrarum, si unquam, hae tempestate a cardine bellorum pro- cellis jactatus est, et genus humanum. undique armorum turbine involutum fuit, ita. ut nullius schismatis tempore graviora Ecclesiam perieula et calamitates passam fuisse legamus. Gregorio VII expedito, nune quis Clemens III an- lipapa fuerit, et res ab eo gestas aperiam. CLEMENTIS Ill ANTIPAPJE ELECTIO. Clemens III, qui in schismate contra Gregorium papam VII ab imperatore Henrico IV ut (283) im- perii jura tueretur, antipapa ereatus est. Fuit natione Italus, patria Parmensis, summo loco natus, ex fa- milia Corrigia, quae ejus urbis aliquando prineipatum - lenuit, Guibertus antea vocatus. Hic ab ineunte etate ad curiam imperatoris (qua saeerdotiorum eonsequendorum causa. (284), ut nostro tempore Rome mos est, tunc ex toto orbe terrarum frequen- tabatur), ut fortunam. suam experiretur, accessit, Chunrado Henrici HII patre rerum potiente. Cum autem | adolescens evasisset ingenio, facundia et prudentia clarus et nobilitate praeeipuus haberetur, paulatim in gratiam Henriei .III pervenit; a quo permagnifice semper tractatus est. Apud uxorem vero ejus Agnetem tantum gratia et. auctoritate va- luit, ut ipsum 1taliei regni cancellarium: ereari pro- curarit. Eum enim providum, strenuum et pruden- tem virum: in multis arduis negotiis experta fuerat. Quo tempore ab ejus nutum, et. voluntatem totum imperii pondus .vertebatur; in quo munere Hen- rico I1I Caesare Cadolum Pallavieinum in schismate eontrà. Alexandrum Il pontificem ereatum maxime fovit, et, dum potuit, in pontificia dignitate protexit. Caeterum. Agnete imperatriee. a rerum eura sub- mota, quibus diu post Henrici IIT mariti sui mor- tem, quod puer erat adhue filius ejus Cesar Hen- rieus, prefuerat; eum negotiorum imperialium morem tractandum pro rege puero Anno Colonien- sis archiepiscopus ex prineipum consensu susce- D pisset, Guibertus offieio suo privatus est; Vereel- lensi illi episcopo subrogato, cum multorum imperii procerum invidiam ob virtutem eontraxisset. Verum, eum Henrieus Cesar adolescens e tutorum pote- state exiisset, cognita Guiberti industria et virtute, eum inter intimos amicos, et consiliarios suos ae- eivit; et non longe post archiepiseopum Ravenna- tem designavit. Mortuo Alexandro II per aliquod , E bunal, in aula illegitimum,praesertim cum in ea omnia essent venalia, praterque Simonem et Giezi nemo jus diceret. Domnizo de Guiberto : Major erat cun- etis Guibertus episcopus urbis Ravenne, doctus, sa- piens, et nobilis ortus, ewstiterat Parma. civis. seu clericus : ante dum fuit electus Gregorius iste Gui- bertus dpsi juravit. 181 PROLEGOMENA. — ACTA S, GREGORII. 182 tempus in officio permansit, et Gregorio. VII, qui ei A ut ipse dicebat, coactus, ascendit et tribus sibi invi- suecesserat, paruit. Cum vero ejus ab imperatore animi alienationem cognovisset, pontifice, cui obe- dientiam preestiterat, prodito, ad imperatorem se contulit, eumque vehementer ambitione inflamma- tus, eontra papam Gregorium concitavit. Quo post- remo Brixino ex imperatoris auctoritate pontifi- catu privato, anno 1084, pontificatus ejusdem Gre- gorii VII, Guibertus ipse imperatoris jussu vrr Kal. Julii, indietione 3, ab episcopis qui in eo conventu aderant, eidem pontifiei subrogatus est, et Cle- mens III appellatus; qui in schismate eontra Gre- gorium VII, Vietorem IIl, Urbanum 1 et Pascha- lem II, sedit annos plus minus xx:, anno deinde 1084 Roma xri Kal. Aprilis, die Dominico Palma- rum ab episcopis Bononiensi, Mutinensi et. Placen- tino, eum cardinales deessent, inauguratus, proxi- mo Paschali festo imperatorem Henricum cum uxore Berta coronavit. Audito vero Roberti Gui- seardi Nortmannorum ducis adventu, qui in auxi- lium Gregorii VII in arce Sancti Angeli conclusi ve- niebat, imperator et antipapa Urbe. excesserunt : Guibertus quidem in Lombardiam, imperator vero jn Germaniam, ubi anno sequenti 1085. Moguntiae episcoporum Germanic synodo congregata, ordina- tionem Clementis IJI et abrogationem Gregorii VII confirmari jussit. Quo tempore Herimanno primum, deinde, eo mortuo, Egberto alio regibus a Saxonibus eontra se ereatis, ita novis bellis civilibus implicari copit, ut rebus Italieis amplius sie. vacare non pos- set, Porro autem Roberto Guiscardo ex Urbe eum Gregorio VII discedente, Guibertus ad eam reversus eum imperatoris praefecto areem S. Angeli et omnia fere ejusloca obtinuit. S^ Audita interim. Gregorii VII et qui illi successe- rat, Vietoris III, morte, eum Urbanum II suffe- ctum esse eognovisset, tum primum intellexit adver- sariorum suorum odium inse perpetuum esse, se- que nunquam. pontificatum Romanum pacifice ob- tentarum. Quare toto Urbani II pontificatu vario (285) eum Hildebrandina factione Marte conflixit, modo Urbe extorris, modo ea potius scilicet, prout sibi secunda vel adversa Romanorum et imperatoris stu- dia erant, eam tamen majore Urbani II pontificatus parte obtinuit Urbano ipso Urbe fugato. Paschali porro IE ereato, cum adversus eum se- ditionem et bellum civile astrueret, tandem in arce S. Angeli, quae sui juris adhue erat, mortuus est, et ad ecelesiam Ravennatem, in qua sepultus est, translatus pontificatus anno xxr, Christi vero 1101. Fuit hie Clemens vir utique litteratus, ingenio, elo- quio, nobilitate ezeterisque animi et corporis dotibus imstruetissimus, et persona reverentia admodum elarus ; et, qui forsitan Deo placuisset, nisi vi et am- bitioneinflammatus, ea quz sibi non licebant, tentas- set; nee Roma tune, nec Ravenna bene usus; et qui supra unum papam Gregorium viventem, quanquam, 285) Imo eum orthodoxis. D cem succedentibus supervixit : extorris diu utraque sede, et Romana et Ravennate, malens, ut szepe di- cere solitus erat, se apostoliei nomen nunquam suscepisse. Cujus cadaver postmodum, pace inter Henricum V et Paschalem II facta, de sepulero, ubi quinquennio jaeuerat, abstractum, crematum est jussu Paschalis IT, omniaque ejus aeta in sy- nodo Laterani congregata irrita facta. sunt. De eo ita quidam horum temporum auctor scri- bit : Guibertus, qui post prestita. domino suo beatae memorie Gregorio VII fidelitatis juramenta , et obe- dientiam, septem, amnis. «emlhübitam, invasit apostoli- cam, sedem, Henricumque imperatorem. absolvit. ab obseroutione jurisjwrandà, quod apud. Canusiwm Lom- bardie — oppidum. olim. Gregorio pape prestiterat eum Romam, attract, et cum eo pugnare Ecclesiam Romanam ccpit. Ii vero qui em parte Gregoriü ultra. montes erant, cum imperatorem. in Italia com- morari cognovissent, adversus eum rebellare dispo- munt. Contra hos 4mperator accedens, vario belli eventu, plurimis prelüis sepepugnavit, magne utrin- que cades, incendia plurima direptionesque contigere. helictis tandem in Germania copiis ad. obsistendwm sumptu tum suo, tum. conductitio milite, Romam et suburbana omnia, rapinis, incendiisque et. ce dibus, quanta. potuit, acerbitate veaavit : tandem. Simone suo, pretio magis. quam virtute, in apostolica sede locato, imperii ab. eo accepit. coronam , tam mon fa- ventibus sibi suisque complicibus Romanis, quam non contradicentibus, atrocissimam movit persecutionem. Hujus rei gratia, totius fere àmperii Romani? Ecclesia desolata, et religio Christiana dissipata, et plus quam viginti millia, hominum, agente Guiberto, plerisque locis sunt. cosa. Qui etiam, pulsis catholicis episco- pis ef. abbatibus, aliisque Ecclesiarum praposiis, doctrina et religione praestantibus, sceleratos et illitte- ratos singulis urbibus, monasteriis ecclestisque pra- fecit ; sape singulos, plerumque binos, annis singulis magistri sui Simonis mercimonto exsecrando substi- tuens in depradandis. locis sanctis sibique non faven- tibus Christianis, imo (psis quoque. faventibus, dum 1n essent qui armato resisterent, longe lateque savi- tia Neronis et Decii perdita voluntate grassatus est. Idem vero, qui multo rectius demens papa, quam Clemens dictus esset, in oppido suo, quod argenteum dicitur, excelsa fabricata turre prestolatus Simonia- cos angelos, cum quibus volando in paludem Stygiam rueret, Deo, per omnia, Gregorio pape. favente, eru- rübus suis confractis, cum tlli memo apostolicam obe- dientiam. eaibuerit vel reverentiam, prater àmpera- torem ejusque complices, vel qui se illi propter avari- tiam, que. est idolorum. servitus, vel. perpetuo, vel ad tempus sub jurisjurandà sacramento crediderunt : quorum plurimi, quibus ejus perfidia. elaruerat, dum easecrabilis divina immolaret sacrificia, on. adesse tolerabant, scientes. eum. mullo. Romano successisse 183 S. GREGORIUS VII PAPA. 184 pontifici ; sed perfidum, perjurum, invasorem, et Si- A dientia sedes aliquot dies. Nam in schismate con- moniacum Gregorio papa superadditum fuisse. Ca- tholici vero, qui zelo: Dei fidem ac religionem tueban- tur, Gregorio papa , sanctitate ac religione prastanti adherebant. |ta Leo episcopus Ostiensis libro 111 (cap. 69) Historic Cassinensis. Caeterum mortuo Clemente III vacavit in sua obe- (327*) De quibus omnibus agit postea Onuphrius. tra Paschalem papam II aliquot habuit successores studio imperatoris Henrici in Italia ab ejus preefe- ctis, ducibus et fautoribus infelici satis ipsis exitu creatos; quorum primus fuit Albertus quidam At- tellamus, dein Theodorieus et Maginulfus (327"). NOTITIA EX CONCILIIS MANSI. (Tom. XX, col. 56.) Gregorius, hujus nominis septimus, antea Hilde- B est Nicolaus IT, consentire non gravaretur. Quod brandus appellatus, omnium consensu legitime cvea- tus est pontifex anno Christi 1073. Hie patria Soa- nensis natus est in Tuscia, humili loco, parente fa- bro; sub protectione sancti Petri educatus. Adole- scens nactus est magistrum Laurentium , Amalphi- tanum archiepiscopum, quem non malefieiorum, sed sanetorum principem ejus temporis fuisse testatur irrefragabilis testis Petrus Damiani, Praeter Lauren- tium habuit quoque magistrum Joannem Gratianum archipresbyterum, postea papam Gregorium sextum nominatum, quem secutus est in Germaniam eum se pontificatu abdicasset, eaque occasione apud Clu- niacenses permansit. Cum Leone nono, quem pur- pura pontifieali indutum, et. per manum laicalem munus episcopale assumentem increpavit, profectus est Roman, suoque consilio Brunonem postea Leo- nem nominatum eligi praecepit ; faetus Romana Ec- clesi:9 subdiaconus. Post obitum predicti Leonis ablegatus est a. clero Romano ad imperatorem, pe- tens ab eo ut, eum rebus Ecclesi: perturbatis sibi id non licebat, Romanum pontificem non suo sed cleri nomine eligeret, eleetumque contra invasores defenderet. A Victore, quem eligi postulaverat, in Galliam ablegatus, Lugduni Simoniaeum quemdam archiepiscopum ad confessionem eriminis miracu- lose adegit : qui cum in hymno glorificationis, quem Hildebrandus eum recitare mandaverat, Spiritum sanetum efferre non potuisset, proprio ore confessus est se Simonia; erimine pollutum esse. Ibidem S. Hugoni monasterii Cluniacensis abbati Christum as- sidere, quidque agendum vel dicendum foret eidem suggerere vidit. Berengarium etiam Andegavensis Seclesi: arehidiaconum in concilio Turonensi ad haereseos sui iteratam abjurationem et catholicae fidei professionem adegit : tantum abest ut, quod ealumniatur Benno, Berengarianam haeresim defen- derit aut seetatus. fuerit, Cumque post. obitum Ste- phani LX. Benedietus, ejus nominis X, pseudopapa schismatieus, sedem apostolieam invasisset, missus est ad Agnetem imperatricem, petens ab ea ut future eleetioni Gerardi Florentini episcopi, qui appellatus cum felieiter impetrasset, opera Godefredi ducis Schismatieum expulit, et legitimum pontifieem in possessionem quietam introduxit, Ejusdem consilio optimo post obitum Nicolai electus est Alexander II, expulsusque est Cadalous Parmensis episcopus et pseudopontifex, quem regii ministri et fautores adversus Alexandrum in thronum apostolicum evexerant. Et quanquam statura pusillus esset, tamen gratia miraculorum et prophetize erat omnibus ad- mirabilis. Nam ad miraculum supra recensitum hoc addidit longe mirabilius, quod, eum ab Hugone Cluniacensis monasterii abbate longius abesset, co- gnoverit eogitationes mentis illius, quibus intra se sibi loquens dicebat : Homuncionem exilis statura, despicabilis parentela, tumere et metiri altiora, quod tot mundana pÉtestates nutum illius praesto- larentur. Cum eodem abbate orans Christum sibi astantem, angelumque vibrantem gladium vidit, et futuram mortalitatem preedixit. Petro Damiani, qui per somnium oculorum lumen sibi amisisse visus erat, somuium ejusdem exponens dixisse scribitur : Nequaquam, ut times, propinquz est mortis indi- cium, sed familiaris tibi aliquis exstinguetur, qui tibi eharus sit sicut oculus. Vere sibi illud per obi- tum Dominici Loricati contigisse fatetur Petrus Da- miani in epistola ad Alexandrum papam. Sanctum Annonem Coloniensem archiepiscopum, de jure re- gio in eleetione Romani pontifieis violato eonque- rentem ita informavit, ut in synodo Mantuana de- super celebrata ipse consesserit atque definierit, Alexandri justam, Cadaloi injustam et illegitimam electionem fuisse. His de causis, Alexandri ponti- fieis totiusque cleri Romani judieio dignus est ha- bitus qui, dum viveret Alexander, eaneellarius Ro- mana Eeclesiz;e constitueretur, eique defuneto in sede pontificia subrogaretur. Eodem die quo Alexander obierat, nimirum x Kalendas Maii, omnium cardinalium consensu et subscriptione, totiusque populi et eleri approbatio- ne in pontifieem eleetus est invitus, eum praeconio virlutum earum qua in deereto electionis, initio 185 "PROLEGOMENA. — NOTITIA EX CONCIL. 186 epistolarum Gregorii collocato, recensentur. Ob A tatibus, jura, tributum et censum sedi apostolicze amorem et cultum erga suum educatorem, gratitu- dinis ergo, voluit nominari Gregorius; et ad con- firmandam illius legitimam sedem, atque ad redar- guendam nonnullorum sententiam de spurio ejusdem pontificatu, ut supra dixi in Gregorio sexto, voluit dici septimus ; ut scilicet sextum intermedium ve- rum et legitimum sedis apostolieze pastorem fuisse indicaret. Hunc Lambertus Schaffnaburgensis nomi- nat virum sacris litteris eruditissimum, et in tota Eeclesia tempore quoque priorum pontificum vir- tutum genere celeberrimum. Marianus Scotus his diebus in Germania scribens eumdem Gregorium venerabilem prediceat, atque ab eo statuta decreta recitat et laudat. Sigebertus, et si Henricianas par- tes contra Romanos pontifices foverit, Gregoriique nimiam severitatem incusarit, tamen nunquam au- sus est dicere illegitimum fuisse creatum pontificem. Otto Frisingensis episcopus, eruditissimus scriptor haee de Gregorio VII : « Forma gregis factus, quod verbo docuit, exemplo demonstravit, ac fortis per omnia athleta se pro muro domui Israel ponere non timuit. » Unus Ursergensis abbas, idemque schismaticorum patronus, Bennoni schismatico car- dinali inhaerens, ejus scriptorum quadam capita recitat, non tamen ut ille spuriam omnino fuisse eleetionem Gregorii ausus est affirmare, sed ista tantum : « Cum absque regis consensu solis tantum Romanis faventibus hune apicem eonscendisset, sunt qui illum non canonice conStitutum, sed ty- ranniee papatum sibimet asseverent usurpasse, pro quà re et a nonnullis episcopis abdicatus est. » Sed quam ista de non adhibito consensu regis Henriei falsa sint, patet ex aetis vitze hujus Gre- gorii, in quibus refertur quod, eum ille ad regem scripsisset ne vigore concessi privilegii faetze' ele- etioni assensum praeberet, rex non modo non dis- senserit, sed missa legatione faetam electionem confirmarit, ejusque consecrationi per legatum in- terfuerit. Idem affirmat Lambertus Schaffnaburgen- sis loeo supra allegato. Videant ergo novatores, qua veritate subsistant illaa. calumnid quas prin- ceps schismatieorum — eardinalium Benno hujus optimi maximi pontifieis moribus, electioni et fidei opponit. Videant quo duce et auctore cathedram Pe- tri impugnent, quamque graviter impingant, qui uno, duobus, vel tribus ad summum sehismatico- rum fautoribus adhaerescentes, et a triginta duorum probatissimorum seriptorum, quos pro Gregorii defensione reverendissimus et illustrissimus cardi- nalis Bellarminus in controversia de Rom. pontif, libro 1v, eapite 13 nominatim recenset, sententia et auetoritate temerarie recedunt. Tempore pontifica- tus, proeter. illam vigilantiam quam omnibus prope regibus et episcopis totius orbis diligenter eustodien- dis impendit, post primam illam legationem ad Henrieum regem destinatam, Hugonem Candidum sanet:e Romana Ecclesi: cardinalem in Hispaniam ablegavit, ut, reeuperatis a Mauris Hispania civi- dari solita exigeret. Cumque Michael Constantino- politanus imperator per litteras Gregorio de susce- pto pontificatu gratulatus esset, ea occasione capta- ta Dominieum patriarceham Venetum causa compo- nendi schismatis ad eum ablegavit. Quartam lega- tionem misit ad Wratislaum ducem Bohemia, ut censum solveret pro ducatu Bohemiz, ut, post usum mitra coneessione Alexandri papa acceptum, se facturum. voto nuncupato Deo pollicitus fuerat. Anselmum episcopum electum monet ne a rege Henrico investituram accipiat, antequam rex Ro- manc Eeclesi& de communione eum excommuni- catis habita satisfecerit. Saxones in regem ob ne- fanda ejus erimina eoncitatos, aliumque regem eli- gere conatos, scripto suo cohibuit. Quintam lega- tionem misit in Germaniam ad Ecclesias ejusdem Germanic et Gallie a labe Simoni& expurgandas. Rex ob crimen allegatum debita poenitentia peracta eosdem honorifice suscepit : ne vero concilium in Germania ea de causa per legatos baberetur, per- suasione Liemari Bremensis archiepiscopi obstitit ; quasi hac de causa non ab aliis quam a Bremensi vel Moguntino sedis apostolieze vicariis synodum congregari oporteret. Legati Romam reversi rem gestam pontifiei exposuerunt. Liemarus seeundo ad sedem apostolicam ' citatus factus est inobediens, rebellis et schismaticus, resistensque jussibus le- gatorum et ipsius pontificis regem, adversus ponti- ficem commovit, idque boni quod' mente conecepe- rat infelix princeps hujus instigatione aruit. Sed ac- cidit Dei singulari beneficio ut, eum adversus Ro- manam Ecclesiam principes scculi et potentiores episcopi conspirarent, pro defensione ejusdem se- dis Agnetem regis Henriei matrem, Beatricem, et Mathildem, ejus filiam adhue puellam et virginem, quanquam Godefrido nupta fuisset, affines excita- rit. Unde haud dubie originem sumpsit illa multo- rum calumnia, quam ad sui expurgationem vulga- bant concubinarii, quod post faetum divortium in- ter Mathildem et Godefridum, pontifex Mathildis amplexibus furtivis frueretur : quam calumniam non tantum suo tempore Lambertus, verum etiam hae nostra ctate ex regesto epistolarum Gregorii Baronius tam erudite et solide refutavit ae detexit, atque a mendaciorum involueris vindieavit, ut nemo post- hae nisi ealumniator et hzeretieus fabellae men- daci aures prabere possit. Ut magno Christianae religionis bono non solum Saracenos exereitu expu- gnaret, sed etiam Orientalem Eeclesiam schismate ab Occidentali divisam uniret, Armenos a fide ca- tholica penitus aberrantes ad recte fidei tramitem restitueret, plusquam quinquaginta millia militum conscripsit et collegit. Ab Henrieo, post Saxones subjugatos, postque eam victoriam insolentiore fa- eto ecepit eontemni, Guiberti antiqui schismatici, postea vero Ravennatis episcopi, dolo et fraude a Cineio Romano prafeeto invasus, captus, et in eareere detentus est, quousque per populum tamul- 187 S. GREGORIUS VII PAPA, 188 tuantem, et tam immane scelus uleisci paratum, A coepit, quem, sibi suoque regno timens, hactenus se eriperetur, atque pristinz libertati restitueretur. Sed eum Romano populo vindice tantum scelus irritum redditum esset, idem Guibertus accepta a papa li- centia Ravennam se contulit, ibique conspirationem rebellium episcoporum Longobardorum machinatus fuit. Henrieus timore Saxonum solutus contempsit implere ea qua» apostolieo sedis legatis ante pro- miserat, atque excommunieatos a pontifice recepit et fovit. Quem contemptum cum pontifex non diu- tius tolerandum esse putasset, eumdem regem ad dicendam causam per legatos Romam citavit ad sy- nodum proxima quadragesima congregandam. Ex- cepit. ille legationem, sed magna eum contumelia pontificis eosdem postea abjecit, indietoque Wor- matiensi conventiculo pontificem absentem de erimi- nibus objectis condemnatum per sententiam deponi, eamque ipsi insinuari euravit, Legatis homam re- versis, habita est postridie synodus, in. qua dum illi injurias sibi irrogatas retulissent, litterc:eque a rege missa recitatze fuissent, una eum rege Henri- co Sigefridus Moguntinc,, Wilhelmus "Trajectensis, et Robertus Bambergensis Eeclesie archiepiscopi excommunicati fuerunt. Latam sententiam pontifex omnibus subditis a juramento fidelitatis absolutis intimavit, eamque Deus [contra excommunicatos Henrici fautores episcopos interventu mortis pessi- mo exseeutus fuit. Saxones a rege defecerunt, et adversus eum formidand apparatu prelio insurre- xerunt. Similiter etiam principes Germanig majo- res episcopi, omnesque fideles, quos, dum pontifex rogatu Hermanni Metensis episcopi commonuisset ut regem ad poenitentiam hortarentur, Triburice conventum indixerunt; in quo, dum de alio rege Germania eligendo ageretur, Henrieus per legatos pacem rogavit et emendationem morum promisit : aliquoties repulsam passus, hac tandem lege rece- ptus est, ut, dimissis excommunicatis quos fovebat, Romano pontifici se submitteret, seque per Roma- num pontificem a vineulo excommuniecationis ab- solvi proeuraret. Paruit rex, veniensque in Italiam a pontifice absolutionem obtinuit. Verum schisia- ticorum et coneubinariorum episeoporum instiga- tione aceidit ut vix in Germaniam reversus, iterum C in pristina relaberetur. Nam eum Guiberto aliisque D quibusdam rebellibus novam conjurationem adver- sus pontificem foedissimam contraxit. Quod dum prineipes Germania eognovissent, inconsulto Gre- gorio Rudolphum, Suevice ducem, in regem elege- runt, duetumque Moguntiam a Sigefrido consecrari curarunt. Re belliea eontra Rudolphum suscepta et felieiter gesta faetus elatior, Gregorium contemnere colere et obsequiis frequentare simulavit. Qua de causa iterum Roms synodali consensu excommuni- catus, regno, quod Rudolpho collatum fuit, digne privari promeruit, Ille vero , habito eum schismati- cis conciliabulo Brixiensi [Brixinensi|, in absen- tem depositionis sententiam ferri, eique Guibertum schismatis auctorem, swpe excommunicatum et depositum, in pontifieatu subrogari mandavit. Cum- que interea Rudolphus rex obiisset, ejusque nece res Germanic in tutiore statu colloeate essent, in Italiam paravit adventum, ut Gregorium papam, quem sibi infensissimum putabat, e sede Petri de- poneret, ejusque adversarium Guibertum antipapam in ea collocaret. Cumque urbem Leoninam binis vicibus frustra tentatam et obsessam post biennium suae persecutionis expugnasset, Guibertum Raven- natem perjurum, depositum et anathematizatum, apud sanctum Petrum per Mutinensem et Ariminen- sem episcopos jam multis ante annis depositos et excommunicatos inthronizavit, eique Clementis III nomen imposuit, Ipsam vero Romam ejusve cives non nisi per triennalem obsidionem auro tandem et pecunia expugnavit, quam armis vincere non po- terat. Gregorius papa eum paueis nobilibus in ea- stellum Sancti Angeli se recepit : interea coronam imperii, quam Gregorius. schismatieo et excommu- nieato imperatori solemni ritu conferre usque ad sanguinem recusaverat, Clemens antipapa regi schi- smaticeo imponit;et pseudoimperatorem pseudopon- tifex constituit. Cumque in Aventino monte se con- tineret, urbisque obsidionem indefesso studio pro- sequeretur, Gregorius a Roberto Northmannorum duce subsidium, quod Romana Eeclesiz per jura- mentum promiserat, imploravit, Qui statim novis copiis congregatis in Italiam advolans Henricum fu- gavit, ipsumque pontificem felicissime liberavit, om- nesque pseudocardinales, quos Guibertus pseudo- pontifex ereaverat, vel saltem a vero pontifice abs- traxerat, urbe expulit. Quibus expulsis, Gregorius concilium Roms congregavit, quo pseudopontilicem cum pseudoimperatore Henrico iterum excommuni- cavit. Postea ab urbe recedens Cassinum advenit, atque inde ad dedicandam basilicam saneti Matthaei apostoli Salernum se eontulit, ibique permansit usque ad obitum, qui eontigit vigesimo quarto Maii, anno Christi redemptoris 1085, cum sedisset annos duodecim, mensem unum et dies tres. Sanctitate et miraculis post mortem clarissimus, sepultus est intra basilicam sancti apostoli et. evangelistae Mat- thai, quam paulo ante obitum divino eultui conse- craverat. 189 PROLEGOMENA, — APOLOGIA PRO GREGORIO VIT. 190 APOLOGIA PRO GREGORIO VII CONTRA SECTARIOS In qua in sunt. hactenus inedita quaedam jo eodem pontifice opuseula. BxnNALDI. Constantiensis | presbyteri , Auctore et editore Jacobo GneTSERO, Societatis Jesu theologo. (Opp. tom. VI, pag. 6.) Ineredibile prorsus et inexplicabile est, quanto A — Verum enim vero fremant isti, frendeant, insa- odio hodierni novatores in pontifices Romanos , pri- scos juxta ac recentiores ardeant; et quot modis hoe suum non humanum, sed plane Tartareum odium testentur, palamque faciant; in quibus pri- mum loeum obtinent mendacia , maledicta , convicia , figmenta, commenta innumerabilia, quibus omnes propemodum libros suos complent ac inferciunt; tam immodice et impotenter, ut multi ex horum of- fieina profecti libri nil videantur aliud; esse quam unum quoddam perenni et nusquam interrupto filo eontextum mendacium et convicium. Nee ullius superi vel inferi reverentia moveri se sinunt, ut mo- deratius agant, et sobrii hominis cogitationem vel ad punetum temporis suscipiant; et quamvis aper- tissime falsitatis convincantur, et in manifestariis t pseudologiis et loedoriis deprehendantur, nullum ta- . men ruboris signum edunt, sed calunjnias , etsi ab ommi vero alienissimas, ingerunt, oggerunt occi- nunt , recinunt, privatimque et publice ingeminant , ut pontifiees Romanos omnibus exosos invisosque efficiant, memores illius. Dolus an virtus , falsitas an veritas , quis in. hoste requirat? Quamquam autem vix inveniatur haretieus, prae- sertim verbi praeco, et secte sua per seriptorum monumenta propugnator, qui in hac arte non ex- cellat, omnibus tamen, ut omnium primus, palmam preripuit Lutherus , eujus chartae usque adeo male- dicentia in summos pontifices refertoe sunt, ut vix me eapiam prev admiratione, quomodo fiat, ut ullus mortalium | maledicentissimo et. furiosissimo huic convieiatori fidem habeat? Quid, fidem habeat ? imo et locum inter prophetas et propemodum inter ip- sos evangelistas et apostolos concedendum suffragio suo decernat. Non longe abierim. Vel ultimum Lu- theri librum De papatu per diabolum fundato et erecto inspice; quem vicinus jam: et maturus Stygi com- posuit et in publieum dedit; qui nihil aliud est. nisi continuus quidam in papam furor, isque nec huma- nus, nee belluinus, sed plane diabolicus, ita ut nulla dubitatio me teneat, ipsum salutis nostra capitalem hostem, et omnium calumniatorum archistrategum et progeneratorem , libri hujus. parentem esse : et quaecunque in eo continentur, Lutherum , dictante diabolo, in chartam retulisse. L niant, manus, pedes, calces et capita demum sua in petram, super quam sedes apostoliea fundata est, illidant; qui habitat 4n celis , àrridebit eos , et Domi- mus subsannabit eos (Psal, 11). Conviciis tonent, ful- minent, fulgurent, millenis maledictis et mendacis- simis figmentis apostolic;e sedis antistites lacerent ac laneinent; nos cum D, Augustino lib, 11 Contra Petilianum, cap. 51, palam et intrepide illis recini- mus : Cathedra quid, tibi fecit Ecclesi Romane, in qua, Petrus sedit, et. in qua hodie Anastasius ( Paulus V) sedet : vel Ecclesie Hierosolymitana, in qua. Ja- cobus sedit, et in qua hodie Joannes sedet. : quibus mos, in, catholica, unitate connectimur, et a quibus vos nefario furore. separastis ? Quare appellas cathedram pestilentie, cathedram. apostolicam? si. propter. ho- mnes quos putas legem. loqui, et mon facere, nun- quid Dominus Jesus Christus propter Pharisaos, de quibus ait : « Dicunt enim, et non faciunt; » cathe- dra in qua, sedebant, ullam fecit injuriam ? Nonne il- lum. cathedram Moysi commendavit, et illos, servato honore cathedra, redarguit? Ait enim :. « Super ca- thedram, Moysi sedent : que dicunt facite; que autem faciunt, facere nolite : dicunt enim, et non faciunt, » Hoc si cogitaretis, non propter homines quos infama tis blasphemaretis | cathedram. apostolicam, eui mon commvunicatis, sod. quid, est «liud. quam, nescire quid dicere, et tamen non. posse nisi maledicere ? Porro ut aliqui vita et moribus minus laudabiles et commendabiles cathedram Petri obtinuissent, vel tenuissent, quid inde? Quandoquidem de pra- positis mali, ut ait S. Augustinus, epist. 166, secu- ram. fecit plebem. suam, e propter 4llos. doctrince salutaris cathedra deseratur, in qua. coguntur etiam mali bona. dicere. Neque enim sua. sunt, que dicunt ; sed. Dei, qui in cathedra unitatis doctrinam posuit veritatis. Etiamsi (in. illum ordinem | episcoporum, inquit idem S. Augustinus, epist. 165, qui ducitur ab ipso Petro usque ad Anastasium (Paulum V), qui nunc eamdem cathedram sedet, quispiam tradi- tor (improbus) per lla tempora. subrepsisset, nihil preojudicaret. Ecclesie, et. innocentibus Christianis, quibus Dominus providens ait, de prepositis malis : « Qua. dicunt facite, que autem faciunt. nolite fa- eere. 191 S. GREGORIUS VII PAPA. 192 Memento, inquit S. Augustinus lib. rx Contra A fum orbem "nveniremus exempla, si omnia, scribi, et Petilianum, eap. 47 et 61, sacramentis mil obesse mores malorum. hominum, quo illa vel omnino non sint, vel münus saneta sint, sed dpsis malis homi- quibus, wt ee habeant ad testimonium damnationis, non ad adjwtorium sanitatis. Hinc propter Phariseos faeinorosos et improbos, non precipit Dominus de- seri cathedram Moyst, in qua wtique figurabat suam s dicens quippe illos super cathedram. Moysi sedentes dicere et nom facere; monet tamen populos facere qua dicunt et non facere. que faciunt : me cathedre sanctitas deseratur, et propter pastores malos, gregis unitas dividatur. Praesertim cum ex tot pontificibus paucissimos sectarii designent, quibus nominatim scelera et flagitia objectent, idque non ex certis pro- batisque testibus et auetoribus, sed ex illis, quibus veritas in postremis erat; qualis nostra otate se- ctarii illi potissimum, qui res gestas pontificum sese litteris commendare professi sunt , inter quos Baloeus Latine, et Nigrinus Germanice suis in operibus plu- res mendacissimas fabulas de pontificibus confin- xerunt, vel a sui similibus ardelionibus confietas chartis intexuerunt, et ad posteros suos transmi- serunt, quam noetu, eum sudum est, stellce in coelo luceant; quibus contumeliis et criminationibus im- pulsce et ventilatte leves pale; extra aream Domi- nicam evolant et avolant; non item ii, quorum pedes supra petram statuti. et firmati sunt, quae cri- mina et scelera, si etiam vera et praesentia videremus, inquit S. Augustinus, epist. 162, ad episcopos Dona- tistarum, ef. zizantis propter. frumenta. parcentes, pro wnitate toleraremus, non solum nulla. veprehen- sione, sed etiam mon parva laude nos dignos diceret, quicunque Seripturas sanctas mon. corde surdus qu- diret. Tolerat. Aaron multitudinem idolum. exigen- tem, et fabricantem, et adorantem. Tolerat. Moyses adversus Deum tot millia murmwurantia, et toties of- fendentia sanctum nomen ejus. "Tolerat. David Sau- lem perseoutorem. suum, sceleratis moribus. celestia deserentem, magicis artibus inferna quaerentem occi- sum vindicat. Christum etiam Doniini propter sacra- mentum: veneranda: wnetionis appellat. Tolerat Sa- muel nefandos filios Heli perversosque fülios suos, quos populus, quia tolerare noluit, divina auctoritate accusatus , divina severitate correptus est. "Tolerat denique dpsum populum superbum, contemptorem Dei. Tolerat Isaias, in quos tam multa vera crimina. ja- culatur. Tolerat Jeremias, a quibus tanta perpetitur. Tolerat Zacharias Phariscos et Scribas quales illo tempore fuisse Scriptura testatur. Scio, me multos pretermisisse : legant, qui volunt; legant, qui. pos- sunt eloquia. eclestias invenient omnes sanctos Dei Servos, et amicos semper habwisse, quos in suo populo tolerarent, cum quibus tamen, illius temporis sacra- menta communicantes, non solum non inquinabantur, sed. etiam. laudabiliter sustinebant, studentes, sicut ait. Apostolus, « servare wnitatem spiritus 4n vinculo pacis (Ephes. 1v). » Attendant. etiam post. Domini adventum, ubi multo plura. hujus tolerantie per. to- a— j in auctoritatem redigi potuissent : tamen lwec. psa, quce habemus, adoertite, "Tolerat ipse Dominus. Ju- dam, diabolum, f'urem et venditorem swum : sinit ac- cipere tnter. innocentes discipulos, quod. fideles mo- verunt, pretium nostrum. Tolerant. apostoli pseudo- apostolos, et. inter sua quamentes non. qua Jesu Chri- sti, Paulus, non sua querens, sed qua Jesu Christi, ewm. gloriosissima tolerantia conversatur. Haee pul- cherrime S. Augustinus. Si ergo unitatis et concordic gratia, ut schisma vitetur, mala» oves tolerari debent, quanto magis eum ob finem ferre oportebit malum pastorem, si quando obtingat ? Nee verbis et libris solum injuriosissimis et con- tumeliosissimis in pontifices Romanos heretici desceviunt, sed et sculpturis, eclaturis, statuis, imaginibus, pieturis turpissimis, et quarum aliquas nullus honestus oculus absque rubore vultus intueri queat. Nimirum seetarii mutuantur ab ethnieis, haeretieis et schismaticis non tantum perversas opi- niones et perniciosa dogmata sed etiam eriminandi, et tam profana quam saera subsannandi libidinem, prosertim illam, quae» Ecclesie praesules et ordines pieturis et imaginibus incessit; idque, ut demon- strem, non repetam veterem illum 1n frustrandis bestiis mercenarium noxium, qui, ut est apud Ter- tullianum in Apologetieo : Péefuram. proposuit. cum ejusmodi inserüptione : Deus Christianorum onony- ehites, Is erat auribus asintnis, altero pede ungula- Q tus, librum gestans, et togatus : dicere enim possent novatores, faetum hoe cessisse in ignominiam ipsius Christi; quasi, quae ipsi, pari propemodum ludifiea- tione commiserunt in. vicarium et servos Christi, non redundent in contemptum Christi. Sed preter- ibo, ut dicebam, mercenarii hujus nequitiam, ut ex Niceta vitam Ignatii patriarche Constantinopoli- tani eonseribente planum faciam, istos verissimos et plane germanos imitatores esse Photii et Pho- tianorum.sehismaticorum, in primis Gregorii Svra- eusani, qui, ut sanetum Ignatium, verum et legi- timum patriareham, omnibus exosum invisumque redderent et de sede deturbarent, infinitas adversus illum eriminationes commenti sunt , composito etiam libro, non sine contumeliosis imaginibus, opera D Gregorii Syracusani pietoris et. fietoris egregii con- cinnatus, de quibus haee, quae sequuntur, jam jam nominatus Nicetas : Ut vero omnis iniquitas, qua contra sanctum. il- lum. Ignatium fuerat perpetrata, manifestior fieret, Deus, « qui comprehendit sapientes in astutia eo- rum , et. concilia pravorum dissipat (Job v, 13), » in Basilii émperatoris animum. constlium ingerit, ut mit- tat. d. Photium, et omnia scripta, que a patriarchio discedens acceperat, absque ulla temporis mora, ut mitteret, ei preciperet. Ile vero jurejurando affirma- bat, licet falso, nihil tale se inde accepisse propter f'estinationem | recedendi. Dum vero hec q Photio preposito Bahanea: dicerentur, ipstus Photii famuli - 193 PROLEGOMENA. — APOLOGIA PRO GREGORIO VII. 194 magna. cum. fesviwatione septem. saccos. scripturarum A — Quid dicam de Passionali Lutheri, quod exstat, plenos, plumbeo sigillo signatos ad Calamonem lli propinquum. locum transtulerunt, occultandi causa. Quod cum famuli prepositi vidissent, et ab eorum manibus illos abstulissent, ad. imperatorem. attule- runt. Quibus apertis, ivventunt duos libros auro et argento deforis bracteatos et serico tectos, intus vero litteris valde pulchris et ornatis descriptos ; quo- rum alter continebat septem actiones synodicas, que nunquam exstiterunt, nec. actt sunt, adversus Igna- tium ; sed tantum diabolico consilio frustra sunt exco- gitate, et singularum actionum hac, que sequuntur, initio depicta habebantur, opera videlicet, Syracu- sani ilius Gregorii cognomento Asbeste. Erat enim bonus ille vir pingendà peritus, puto pro additamento suorum, malorum. Et depictus ibi erat Ignatius. In prima quidem. actione Ignatium depingit, qui trahebatur. et. vapulabat. Supra vero illius caput ita seripsit : DIABOLUS. Non horruisti blasphemie eacessum ? Si enim patrem. familias Beelzebub voca- vif, quid, facere debebat familiaribus ejus? (Matth. x, 25.) In secunda iterum dctione Ignatium depinoerat sputis conspurcatum, magna vi tractum, cujus ün- seriptio talis erat : PRINCEPS PECCATI. In teértim vero actione Ignatium exauctoratum pinzerat, et ejus inscriptio hac erat. : FILIUS INI- QUITATIS. In quarta itidem. actione, eumdem Ignatium ana- themate atque exsilio damnatum poswit, et MA erat : SIMON MAGUS. In principio deinde quinte actionis vinculis Igna- tium. circumdatum pinagerat et vinctum, cujus erat inscriptio : EXTOLLENS SESUPER OMNE QUOD DICITUR DEUS. In sesta vero actione depinzit Ignatium damna- tioni traditum ; ejus est inscriptio : ABOMINATIO DESOLATIONIS. In septima tandem et extrema actione depincit Ignatium protractum, ut illi caput. amputaretur ;. et inscriptio talis erat : ANTICHRISTUS. An non vides, amice lector, prodromos sectario- rum noStrorum, imo doctores et magistros? An non sieut illi olim Ignatium, ita hodierni novatores ; Ecclesic catholieze presules, praesertim. summum pontificem, ignominiose et probrose depingunt? Pieturisque probrosissima quaque scommata adjun- gunt. Videsis, oro, imaginem illam papa, quae frontispieio ejus libri, qui Apiarium inseribitur, prefixa est. Vide illam, quam praeposuit Spannen- bergerus, predicans Lutheranus famoso libello, cui titulum fecit : Wider die bosen Sitten ins Teuffels- Kahrnoffelspihl. Item illam, quae apparet in vestibulo libri, eui nomen, das Wol/fgesang. In tomis Latinis et Germanicis Lutheri invenies Papasellum, com- mentariis Philippi illustratum, quem Illyrieus pro- cognatione et affinitate sua eum illo, denuo separa- tim evulgandum, et novis glossis, vel potius calumniis et mendaciis illustrandum censuit. tom. I novorum operum German. Lutheri, qua Aurifaber collegit? Ejusdem farinae est Passio ila Christi, ubi Pontifex, cardinales, episcopi, monachi Caiphe, Anna, Pilati, Herodis, lictorum et carni- ficum Christi?personas gerunt. Anno 1527 evulgavit impius Paracelsus triginta imagines dedecoris et probri in pontificem Romanum plenissimas. Exstant in Appendice ad tomum X Operum Paracelsi. Quarum ne ipse auctor videretur, commentus est, se eas nescio quibus in antiquis monumentis vel parietibus invenisse, quas hoc ipso anno 1608 fanaticus quidam sectarius Joannes Rud- rauff in commentitio illo suo de cometa anni superioris commentario (quem jure omnis stultitiae et vesani? promptuarium appellaveris) rursus in lucem protuluit, et vanissimis exegesibus illustratum Scilicet ivit. Retulit easdem cum Paracelsi adnotationibus, notisque marginalibus Adami Durischii, et exegesi- bus Joannis Adrasderi, terrae filii, ignobilis sectarii, in suum duodecimum Centenarium Joannes Wol- fius, qui id unicum eurz studioque habuit ut quid- quid usquam in pontifices, episcopos, monachos, moniales, totumque ecclesiasticorum et religiosorum statum et ordinem probrosum ac contumeliosum legerat, audierat vel ab aliis acceperat, id in unum fascem comportaret ae eolligaret, ut seurris et san- nionibus semper esset in promptu copiosa materia, quotieseunque linguam vel stylum in pontificem et alios stringere lubet ; quando autem non lubet? Nec refert quod Paracelsus, Wolfius et hujus tribus alii nomen Joachimi abbatis pratexerunt, quia nemo ignorat istos sic esse fictos et faetos ut sub aliorum nominibus, quasi velamentis, suam nequitiam et improbitatem, quantum fieri potest, aperiant. Nec dissident ab his vaticinia triginta Joachimi abbatis, ut vocat Wolfius, centenario mendaciorum duode- cimo, eontumeliosis imaginibus, hereticorum stu- dio, expressa. Ejusdem generis est ejusdem Paracelsi Prognosti- catio triginta duabus figuris seu imaginibus constans, quam a Schramo, predieante Neoburgieo, ex Ger- manico in Latinum sermonem translatam idem Wol- fius decimo sexto mendaciorum et calumniarum sua- . rum eentenario intexuit, ut et antitheses Christi et Antichristi, anescio quo sectario, SimoneRosario ma- ledicentissimis versibus compositas, additis nefariis et flagitiosis iconismis, ut odium papa, quem fana- ticus poetaster semper Anfichristum et Plutonem appellitat, per ipsos oculos profundius in lectorum et specetatorum mentes delabatur. Quo etiam perti- net gemina effigies Julii II pontificis, anno 1512 et 1513, et duplex illa quam Wolfius exhibet anno Christi 1580, nimirum, in decimo sexto impudentiae heeretieze centenario, utramque effinxit Wolfius, ex epistolis Beza, testis fide dignissimi, scilicet qui, ut omnem suspicionem novi plasmatis devitet, antiqui- tatem comminiscitur qua forsan aetatem nostram 195 S. GREGORIUS VII PAPA. 196 non transcendit; aut si transcendit, ab aliquo Wi- A sacerdotes, monachos et moniales exspuit? An lectio clevista, vel Hussita descendit. Mirum dictu! novatores nostros, quando seulptu- ram, picturam, vel ezelaturam quampiam inveniunt, oculos nunquam ad se et suos reflectere, sed e ve- stigio ad pontificem et pontifici addictos, praesertim sacerdotes et monachos reeurrere, totumque illud symbolum de his, non de se et suis interpretari. Tales sunt illae imagines, quas in decimo sexto men- daciorum suorum centenario, et Lutherano Her- brando refert et explicat Wolfius, inventas, si non mentiuntur novatores, Argentorati in primario tem- plo. Cur enim asinus sfans ad aram catholicum sacerdotem, divini sacrificii mysteria peragentem, significet, et non potius predicantem mensae sua astantem, et Lutheranz vel Calviniana coenc fer- cula coquentem, maxime talem qui, ut orthodoxo- rum sacerdotum simius, vestibus certis indutus, missam Germanicam celebrat, ut in nonnullis ubi Lutheranismus regnat, urbibus fieri solet. Tu dicis esse sacrificum. Ego praedicantem esse contendo, et evincam eum evictionis tempus venerit. Pari modo asinum ex libro, quem catus tenet, mysteria, qui non ego, sed predicantes norunt, lectitantem, aio esse praedicantem, seu Lutheranum seu Calvinianum. Nec alios quam istos repraesentat illa imago, in qua porcus et hircus gestant funus, vulpem scilicet dormientem. Eodem spectat illa qua ursum aqua consecrati? urceum gestantem; et lupum erueis bajulum, ac leporem daduchum, et ut voce eeclesiastiea utar, ceroferarium nobis exhibet. Omnia h&e aptissime in pradicantes quadrant , ut facili labore ostendi posset, si res et occasio fer- ret. Eosdem ad vivum repraesentat effigies, quam ibi- dem Wolfius; seu Lupus, nomini suo. eonsentaneis moribus praeditus fabulator, ex Herbrando lectorum oeulis contemplandam proposuit. Lupus indutus cwu- culla monastica (in eujus capputio ab humeris depen- dente anser prominet) 4n suggestu stat, prioribus pe- dibus, quasi manibus librum tenens, ex quo nonnulla recitare videtur, mihi equidem ignota, sed Wolfio et Herbrando, aliisque lupinze linguae gnaris notissima. Infra cathedram vulpecula adest, quasi in insidiis. E regione anseres. complures, singuli rostris suis vo- saria, tenenfes, et Lwpo concionanti auscultantes. D Astat et juxta, anseres quasi custos, fatwus in suo habitu. Elegans profecto Lutheranorum et Calvi- nianorum prcedieantium inconismus et delineatio. Qui volet, commentarium adjungat, reperiet ube- rem commentandi materiem. Quam bene Wolfius suam operam locasset, si haec talia zuzópaza et F«zoz«, eo quo spectant, hoec est ad suos praedicantes, retulisset. Nune quid aliud egit quam quod se incredibili calumniandi pruritu arsisse. palam ostendit? Et tamen tomos suos Le- ctionnum memorabilium et reconditarum titulo vendi- tat? Anne lectio memorabilis, legere et coacervare ea, qu& quivis ex infima plebis ezemento in papas, recondita, colligere et in unum cumulum conglo- bare, quidquid infamium chartarum ab ullo unquam propemodum scurra foras protrusum et in vulgus datum fuit? Recondita sane lectio evolvere talium tenebrionum fimeta, oleta, cloacas, et quidquid sor- dium continent; id studiose egerere, inque faciem et os lectorum et speetatorum ingerere. At misso aliquandiu immani isto Lupo, seu Wolfio, de imagine Babylonicge meretricis bestize se- ptem capitibus, et decem cornibus przditee insiden- tis, et poculum aureum manu tenentis, mora mera fuerit dicere. Nil eertius est apud seetarios quam hae effigie papam Romanum ad vivum repraesentari. Quapropter nusquam non est obvia, procumbentibus ante eam, venerationis et adorationis gratia, ipsis terrarum regibus etimperatoribus, nec absterret eos, quamvis in imperio degentes, ab hac. sacrilega te- meritate catholiei imperatoris metus et reverentia, quia jam pridem omnem metum ex pectore omnem- que reverentiam ex vultu absterserunt. Quo animo Lutherus in papam, cardinales, episco- pos totumque ecclesiasticum ordinem fuerit, planum testatumque facit cum alias sepissime, tum in libro illo diabolico contra Papatum, de quo supra; ubi ita furit Islebius Furippus, interprete ex Germanico Matthaeo Judice, elamosissimo et seditiosissimo pra- dicante : Nunc agite, o Cesar, veges, principes, et magnates, et qwicunque prehendere potestis, appre- hendite. Maledicta sit manus otiosa et ignava. Ef C primum eripite pontifici'Romam, Romandiolam, Ur- binum, Bononiam, et omnia quc tenet et possidet eo nomine quod pontifem sit; nam ille est possessor pes- sima fidei ; mendaciis ac fraudibus acquisivit omnia. At, quid dico mendaciis et ce dibus? Imo blasphemiis suis, ei idololatriis imperio Romano subtraxit, et eri- puit, et sibi subjecit, et mercedis loco sua supersti- tione innumeras animas ad inferos deducit, sicut ipse jactitat, d. 40, cap. sí papa, ete. Deinde, magistra- tus debebat pontificem, et cardinales, et reliquos ejus ordinis, et superstitionis, et impura sanctitatis. con- sortes capere, eisque, ut blasphemi solent puniri, lin- guas per cervicem extrahere et praocidere, ac patibulo eas ex ordine redigere, ad. eum plane modum, quo ?psi bullis suis signa appendere solent, licet hac poma longe inferior et mitior esse ipsorum blasphemiis et idololatriis. His rite peractis, posset eis sane concedi ut in patibulo inter corvos, aut 4n inferno inter diabo- los, unum eut quot, pro arbitratu suo, vellent, cele- brarent concilia. In eodem libro sic insanit vesanus apostata : Ego vero, si Cesaris essem loco, hoc actutum. agerem : eunctos mebulones ?llos nefarios, pontificem, cardina- les, et reliquos ejus farine. homines, una quasi ca- "tena, conneaos et succinctos, haud longius quam ad tria, milliaria, Ostiam nimirum, abigerem, soluti enim et discincti, viz tam procul abirent eo quo mollent. Est autem in eo loco piscina quedam, quam. Latini mare Tyrrhenum. vocant, salubre balneum contra 197 tis pontificia, et omnium cardinalium et totius cathe- dre pestilentie. In id vero istos mollissime collocatos, lavarem strenue. Quod, si contingeret ut. aquam ferre abhorrerent, quemadmodum male feriati et obsessi solent ad, aquam trepidare, aliquid illis. adjicerem de petra, supra quam ipsi et Ecclesia. eorum fundata est; imo clavibus illis aliquid annecterem, quibus om- nia possent solvere, que in ccelo, et n terra sunt, ut aqua imperarent qwe vellent. Pastorale etium. pe- dum, ac clavam illis oporteret in procinctu esse, qui- bus aque impingerent alapas, adeo graves ut sibi. ex ore et naribus sangwis exundaret. Postremo etiam cum tllis vaderent pascua sua, quibus. n balneo se recrearent ac reficerent, nimürum. universa, decreta, decretalia, sexti, Clementine, extravagantes, bulle, indulgentim, littere butyrales, caseales, lacteales, de collis ipsorum suspense, propter omnimodam. securi- tatem. Ausüm quidvis deponere, sí non ad dimidiam horam in eo balneo in fundum submersi, ab omni sua egritudine, languore, et lue liberentur. Hac Lu- therus. Qui, ut inquit Matthaeus Judex praedicans, eam- dem sententiam paucis annis ante obitum suum pinait imaginibus illis, que Witebergae impresse sunt, et postea Jen? recusa, in quibus pontifea et cardinales patibulo, seu eruce suspenduntur, circumvolitantibus cacodemonibus, qui animas eorum. eaxcipiunt, et in infernum deferunt, hoc inscripto titulo : Digna merces papae Sathanismi, et cardinalium | suorum, his subje- C ctis rhythmis Germanicis : Wie zeitlich gestrafft solt werden Bapst und Cardinal auf Erden, — hr Lasterung verdienet het, Wie ihr Recht hie gemalet steht. Quod. si pena. corporali Nunc essent. afficiendi Ef cardinales et papa, Vere eorum blasphemia Istam merita mercedem Quam sic cernis hic depictam. Hac nefarius Judex de sacrilego Luthero. Quz et Sehlusselburgius libro de Adiaphoristis repetit, ne seditionum seintillze olim accensz exstinguantur. Neque solum Lutherus coloribus supplicium, quod [) pape, eardinalibus, episcopis et omnibus ecclesia- stieis infligendum censebat, efformandum curavit, sed alia non pauca, qui spurcissime et foedissime eontra papam eo in libro eructaverat depingi. voluit ; qua picturae adeo sunt foedze, spurcee et abominandae ut, teste ipso Illyrico, in libello contra Inferimistas et Adiaphoristas, multi ex Lutheranis earum con- spectu gravissime offensi fuerint, totumque hoc con- tumeliarum infandum genus ex potu vel senio deli- ranti jam Luthero assignandum existimaverint, quam- vis lllyrieus, ut erat crasse Minerva filius, longe aliter statuat, et istas Lutheri imagines in hara et cloaca pietas, tantum non. adoret, contra proprium suum de imaginibus non adorandis decretum. PROLEGOMENA. — APOLOGIA PRO GREGORIO VII. 198 omnes lues, languores, et morbos àimmundee sanctita- A. In eolloquis symposiacis Lutheri, titulo de Anti- christo, mentio fit imaginis Luthero oblata ; in qua papa Romanus eum Juda. ex /oculis et clavibus suis suspensus visebatur. Mirifice placuit Luthero hac effigies ; inque eum sensum accepit quasi divini nu- minis justa vindicta adversus papam fuerit; ut qui Lutherum eum suo Evangelio damnare non formi- dasset, laqueo dignus per hane picturam declarare- tur. At de conviciis et contumeliis verborum, et pictu- rarum, quibus adversarii Romanos pontifices petu- lantissime et flagitiosissime traducunt, et ludibrio exponere student, copiosissime a nobis dictum est in quatuor apologiis contra Misenum, et in responso ad theses Hunnianas. Non pauca itidem attigimus lib. rix De pontifice, ubi de Antichristo actum, cujus occasione. istiusmodi maledieta et mendacia, qua sectarii inflatis faucibus erepant, quantum satis erat, castigavimus et profligavimus. Tametsi autem heretici, hae. tempestate, in Ro- manos praesules summo furore incurrunt et debac- chantur, nihilominus quosdam ex. eorum censu et ordine delegerunt, quos impotentius et impudentius insectarentur et conviciis dilacerarent. Ex horum numero przcipuus esse videtur Gregorius VII, prius Hildebrandus dictus, qui pontifieatum iniit anno Re- demptoris 1073, mortuus anno 1085, ut quidem cardi- nalis Baroniustomo IItempora putat. Hunc pontificem ita passim venenato suo ore, stylo, calamo flagellant sectarii, ut eum vix sinant esse hominem ; sed pro- cul infra naturam et societatem humanam ablegent : ducem et auspicem secuti partim insitam sibi men- tiendi, et omnes pontifices Romanos criminandi pruriginem ; partim Bennonem pseudocardinalem, qui de Gregorio VII commentarium mendaciis et in- scitia refertissimum posteritati reliquit, quem, ut gemmam pretiosissimam, catalogo testium Luthera- ne veritatis lllyrieus intexuit; ex quo centuriatores quoque undecimam suam centuriam multarum pseu- dologiarum et criminationum aecessione locupletio- rem reddiderunt ; quo insuper Wolfius mendaciorum suorum. centenarium undecimum insignifer exorna- vit. Quem item Reinerus, Reineceius Lutheranus ve Calvinianus hzreticus, anno salutis 1081, Franeofurti cum. Helmoldo et Arnoldo Lubecensi iterum typis excudendum curavit; quod pauca, ut ait, Bennonis superessent exemplaria, grandi scilicet. reipublicae Christianae jactura ; eujus multum interest, ut hujus- modi calumniarum centones durent ac perennent, ut qui calumniandi et mentiendi artem discere et fa- ctitare cogitant, exemplar, et quidem perfectissimum in quod intueantur et cum quo se conforment, ha- beant. Ante hos omnes anno Doinini 1535 publicavit Bennonem Orthuinus Gratius eum aliis quibusdam male sanis chartis, quas se, nescio, in quo manu- seripto eodice reperisse dicit. Bellarminus probabile arbitratur. hune librum, titulo Bennonis, ab aliquo hzretico Lutherano fuisse confictum et publieatum. 199 S. GREGORIUS VII PAPA. Vociferatur Sutlivius : Bellarmini redarguit Orthuinus Gratius in. Fasciculo rerum eapetendarum et fugiendarum, qui librum hunc, licet alioqui pontifici amicissimus, edidit. Quam Gratius Romano pontifici amicus fuerit, satis super- que indicat Fasciculus, vel potius faseis ille calum- niarum et criminationum, quem exiguo sane bono Ecelesiz;, et nullo cum honore suo in lucem dedit. Quam bonum faetum fecisset, si codicem illum ti- neis et blattis depascendum reliquisset. Nec bona est hae conseeutio ; nee Bellarmini su- spicionem enervat : Orfthuinus edidit. Bennonem : er- go non est ab. aliquo Lutherano confictus; nam ab anno Domini 1517 usque ad annum 1535 variaa Lu- theranis confingi potuerunt, et reipsa itidem confieta sunt. Nec ea solum, qua Lutherum antecesserunt, conjecit Gratius in suum Fascieulum, sed et alia Lu- thero synchrona; ut testantur (Gravamina. (rermanice in comitiis Norimbergensibus oblata ; epistola Adria- ni VI ad principes Germanos, declamatio Hutteni contra donationem Constantini. Constitutio ad remo- vendos abusus, et ordinatio ad vitam cleri vreforman- dam, Laurentii cardinalis, et alia hujus generis. Nam quod Sutlivius dicit, similia Bennonianis de Grego- rioseribi ab Urspergensi , et Sigeberto, et auctore Vi- te Henriciane, impudens commentum est. Licet enim Urspergensis Gregorio parum benevolus fue- rit, multoque minus Sigebertus, neuter tamen illo- rum horribilium eriminum de quibus a Bennone aceusatur, eum insimulavit; imo nec auetor Vito Henricianc neque etiam is qui pro Henrieo IV apolo- giam conseripsit, ut infra suis locis monebo. Nec nisi perfrieta fronte Sutlivius Schaffnaburgensem opponit: nihil enim in eo Bennonianum apparet, ut nec in Helmoldo, quorum de Gregorio VII testimo- nia paulo post producentur. Licet autem cardinalis Bellarminus lib. vr De pontifice, cap. 13, Gregorium nostrum copiosissime et doctissime ab hzeretieorum eriminationibus asse- ruerit, allatis plurimis iisque gravissimis scriptori- bus, quorum multi eo ipso seculo vixerunt, quo Gregorius apostolicam sedem rexit, et partim quo- que non tantum eruditione, sed et vite sanctimonia ae miraeulis elaruerunt ; qui longe alia et aliter seri- buntet testantur, quam mendaeiorum ille faber et architeetus Benno ; quia tamen pauci sunt, quibus copia suppetit omnium eorum auctorum, quos Bel- larminus pro Gregorii VIT innocentia hzreticz im- pudenti: opponit, visum est non abs re fore, si ip- sorum testimonia verbatim exseriberentur, et lecto- rum oeulis subjicerentur, et postea breviter menda- cia et probra Bennonica refellerentur, si tamen opus refellere, quce. tot tantisque testibus adductis et au- ditis sponte sua corruunt. Agmen igitur ducat. I. Anselmus, episeopus Lucensis, cujus exstant tomo VIantiquze lectionis el. viri D. Henriei Canisii libri duo apologetiei pro Gregorio VII contra Guiber- tum archiepiscopum Ravennatem, antipapam, sub Clementis III nomine, quem imperator Henricus III, ca 200 Mendaeium. et impudentiam A vulgo quartum appellitant, Gregorio legitimo pastori opposuerat. In primo itaque lib. sie compellat An- selmus Guibertum pseudopontificem: Nol? itaque dicere, quia universalis Ecclesie curam suscepimus, Quomodo enim tibi commissa est Ecclesia : quem constat non intrasse per ostium, quod Christus est, sed aliunde ascendisse, ut furem? (Joan. XX. 1.) Aposto- lica enim, etuniversalis Ecclesia suum habebat pasto- rem. Ut enim de B. Gregorio, patre nostro, dicam, que de Cornelio seripsit Cyprianus : factus est eptsco- pus de Dei et. Christi ejus judicio, de clericorum pene omnium, et, ut. vertm. dicam, omnino omnium testi- monio, de plebis , qui& tunc adfuit, suffragio, de sa- cerdotum antiquorum et virorum bonorum collegio, cum nemo ante se factus esset, cum Alexandri locus, B Petri, vel gradus cathedra sacerdotalis vacaret, Quo occupato, et de Dei voluntate, atque omnium nostrum consensu ordinato, quisquis jam episcopus fieri volue- rit: foras fiat necesse est, nec habeat ecclesiasticam ordinationem, qui Ecclesie non tenet unitatem. Quis- quis ille fuerit, licet dese multum jactans, et sibi plu- rimum vendicans, profanus est, alienus est, foris est ; et cum post primum secundus esse. mon possit, quis- quis post unum, qui solus esse debet, factus est, non secundus ille, sed nullus est. Citat et recitat haee verba abbas Urspergensis in Chronieo, ex epistola, ut ait, Anselmi ad Guibertum : qua videtur fuisse diversa ab his duobus libris, ut etiam arbitratur Baronius in Appendiee ad tomum VII. Annalium. Nee improbabile est Anselmum ad eam alludere verbis illis in ipso primi libri vestibulo occurrentibus : Seripsi tibi pauca cum. multo dolore el. sincerc charitatis affectu, ut. cognoscens. errorem tuum vedires ad. cor, ete.; sed quia verba tua iniqui- tas et dolus, et noluisti intelligere, ut. bene ageres (Psal. xxxv, 4), audi interea ete. Qui sie etiam Gui- bertum alloquitur : Tw vero. aliunde ascendisti, et mon vocatus a Deo accessüsti, noli usurpare tibi tanti curam regüminis. Sicut enim jam dietum est : Si Gregorius in Ecclesia fuit, qui apud. te etiam consti- tit, judex a nullo condemnari potuit, manifestum est, te ab Ecclesie radice precisum aruisse, nihilque ha- bere potestatis ac juris. Quis vero iste Anselmus Lucensis? an unus ex trivio, eujus testimonium primo statim auditu dif- flari et dissipari queat ? Minime vero. Audi Ursper- gensem in sehismatieorum, quam | in Gregori VH partes ezeteroqui proniorem : Anselmus episcopus, vir litteris apprime eruditus, ingenio acutissimus, facun- dia praecipuus, et quod omnibus majus est, in Dei ti- more et sancta conversatione nominatissimus, adeo ut tam. in vita, quam post mortem. referatur. miraculis clarus. De eodem Anselmo auctor, qui Vitam ejus litteris mandavit apud Baronium, tomo II, anno Christi 1086: Anno Incarnationis Domini nostri Jesu Chri- sti millesimo octogesimo sexto, episcopatus vero sut decimo tertio, indictione mona, finitis jam annis se- ptem excommunicationis Henrici quondam regis, post 201 PROLEGOMENA. — APOLOGIA PRO GREGORIO VII. 209 transitum autem felicissimi pape Gregorii VII mense A cepit, ut in fide et doctrina beatissimi pape Gregorii nono , die vero vigesimo tertio , obdormivit àn Domino venerabilis dom?nus et Pater noster Anselmus Lu- censis episcopus, decimo quinto Kal. Aprilis, ?n ci- vitate Mantuana , presidente reverentissimo episcopo Ubaldo, atque dominante ibidem nobilissima duce et marchionissa domina Mathilda. Subdit idem auctor : Tertia nocte post sanctissima Patris (Anselmi) venerandam. dormitionem, quedam contracta persona, qua una semper manu et posterio- ribus serpebat potius, quam gradiebatur ; que etiam in domo nepotis episcopi annum unum, et duos men- 868, ac dimidium manserat apud predicti Patris tum- bam, meritis ipsius sana erecta est in prima, noctis vigilia : sequenti vero die circa tertiam (ut visum est) horam, fertur, quod quedam a nativitate ceca ibidem fuerit illuminata, quam Brixiensis comitatus incolam tunc audivimus. Brevitatis causa describere preetermittimus, in- quit Baronius, octoginta insignia miracula, quz ibi- dem a sancto edita fuerunt usque ad quinquagesi- mum diem ab ejus obitu, quo idem auctor ille scri- bebat. Hie igitur tantus vir, doctrina et miraculis celebratissimus, an non vel solus sufficeret oppilan- dis impuris faucibus Bennonis et similium Gregorii VII ealumniatorum, licet nullus alius exstitisset, qui eontra mendaciloquum Bennonem pro Gregorio VIL staret? II. Auetor, qui Vitam S. Anselmi Lucensis scri- psit, Gregorio et Anselmo synchronus, imo hujus etiam discipulus : Ille (Gregorius) mitram capitis sui transmisit isti, Anselmo videlicet, tanquam potestatem suam. ligandi, et solvendi, sed et miracula, credo, fa- ciendi. Nam mon multo post, cognoscentibus nobis omnibus, per 1psius consilium, et fidem magnam , pra- clara quedam fecit Deus per eamdem mitram mira- bilia. Inter alia enim reverentissimus dominus Ubal- dus, Mantuanus scilicet episcopus , multis jam annis gravissime spleneticus, toto corpore wlceratus , pre- sertim in cruribus, sic, ut viz quomodolibet stare pos- sel, via etiam jacere vel sedere; qui et multa, in me- dicos erogaverat, nihilque profecerat, apposita, eadem mátra, ubi major ingrueret dolor, pristine redditus est. sanitati. Beatus itaque talis, et tantus magister Gregorius, miracula fecit multa, vivus, et mortuus : fecit qui- dem et bonus discipulus ejus Anselmus ; magister qui- dem in Deo, discipulus in Deo et in beatissimo ma- gistro, etc. In emtremis suis, sicut ab ipsius capella- nis suis didicimus religiosis : Post omnia, inquit, di- leoi justitiam, et odio habui iniquitatem ( Psal. cxvut, 163); édciro morior im exsilio. Et quidem in. vita sut, quod magister ac discipulus docuerunt , hoc et in morte quasi testamento confirmaverunt. Ille, nempe Gregorius, quos obedientes tibi vivens adhuc bene- dieit, moriens quoque commendavit. Henricianos vero penitus penitusque , nisi post magnam. demum conversionem et penitentiam reprobavit : hic , nempe Anselmus , presentibus nobis, et in. verbo Domini pra- Parnor. CXLVIIT. B permaneremus. Hac auctor ille. Testatur et. Berehtoldus Constantiensis, in suo Chronico, S. Anselmum vivum et vita functum, plurimos ineitasse et confirmasse, ne ad schisma- ticorum eastra transitionem facerent. Verba Berch- toldi sunt haee : Beatus Anselmus quondam Lucensis episcopus, ipso eodem suc depositionis anno, innu- merabilibus ccpit miraculis coruscare; qui post obitum venerabilis pape Gregorii VII fideles S. Pe- trí contra, tyrannidem Henrici, adhuc in. carne vi- vens, multum. incitavit; sed multo plus post obitum suum. miraculis coruscans, eosdem contra eumdem persistere confortavit, unde et pars Henrici de die in diem cwpit deficere, catholici awtem in fidelitate S8. Petri non cessaverunt proficere. Idem auctor Vitze S. Anselmi : Ante omnia, id stu- dii semper habuit, quatenus sanctissimum magi- Sirum suum papam Gregorium imitaretur in omni- bus, adeo ut discrepare ab illo prorsus nollet, etiam in aliquo. Illius semper meritis tribuit quidquid, in $pso fuit, dum vitam rememoravit monasticam, et so- litariam, quam se crebro flevit. amasisse, etc. Idem scriptor Vite S. Anselmi : Defuncto papa Alexandro, dum sanctissimus Gregorius in Romanwm pontificem, Spiritus sancti instigatione, ac voto com- muni clericorum et laicorum diu renitens esset electus ut sequeretur eum ipse in omnibus, in Lucanam Ec- clesiam. est et ipse electus episcopus, atque ab illo postmodwm consecratus. Igitur, dum aliquanto tem- C pore non semel, aut bis , sed sepius cum eodem reli- giosissimo ordinatore suo moraretur, vitam ejus con- sideravit ineffabiliter mirabilem, et mirabiliter inef- fabilem; quia, cum de omnibus et. singulis finibus seculi fieret ad. eum. concursus, omnibus | satisface- vet; veritas vera , ac justitia nunquam ori ejus de- fuit. Primo ( quod magis est mirandum) in ipsis se- cularibus negotiis sepius excessit. mente, exhilarato spiritu suo colesti contemplatione : at sí privatus in- terdum exstiterit, revelationibus etium divinis ju- cundatus et confortatus. Hujus, inquam, vestigia dum exsequi ferventer desiderat, incipit oblivisci mundwm, etc. HI. Aeta Vaticana de rebus gestis Gregorii VII apud Baronium, tomo XI, anno 1075 : Defuncto Alexandro papa, et in Lateranensi Ecclesia honori-. fice tumulato, dum Hildebrandus archidiaconus es- set in ejus exsequiis occupatus, repente factus est in ipsa Ecclesia maximus cleri et populi. Romani con- cursus, clamantium et dicentium : Hildebrandum archidiaconum B. Petrus elegit. Quo audito, idem archidiaconus nimis expavit, et quasi extra se va- ptus, cucurrit. ad. pulpitum, cupiens populum ipsum frequentem. sedare, et a. sua, intentione recedere et retrahere : sed Hugo Candidus cardinalis, ubi om- qTwum vota. in archidiaconum. convenisse indubitanter cognovit, citius precucurrit, et populum ipsum in hunc. modum. allocutus est. dicens : Ecce , charissim fratres, scitis et indubitanter cognoscitis quod a diebus ví 203 . GREGORIUS. VII PAPA. 204 beati Leonis papa hic archidiaconus, tanquam. vir A tere suo Eberhardum comitem misit, qui Romanos prudens atque probatus, hanc sacrosanctam. Roma- mam Ecclesium. plurimum - exaltavit , - et. civitatem ipsam ab imminentibus periculis liberavit. Unde, quia, idoniorem. ad, Ecclesie regimen invenire nequi- mus, nos, epuwcope cardinales, (unanimiter dpsum nobis, et vobis in pastorem, et episcopum animarum nostrarum. eligimus. Et continuo universitate popu- li et. cleri acclamante : Dominum (Gregorium papam S. Petrus elegit ; évdutus rubea, chlamyde (sicut est mos). et papali mitra, insignitus, dnvitus et maerens in B. Petri cathedra fuit. ànthronizatus. IV. Aeta publica electionis Gregorii VII prout exstant in Regesto epistolarum ipsius | Gregorii, tomo III epist. decretalium Rom. pontif., et tomo 11I conciliorum novae edit. Colon. : Regnante Domino nostro Jesu Christo. anno clementissime | Incarna- tionis ejus millesimo septuagesimo tertio, indictione €t luna undecima, decim. Kal. Mai, feria. secunda, die sepulture domini Alexandri, bone memorie, se- cundá papa : ne sedes. apostolica, diu. lugeat. proprio destituta pastore , congregati àv basilica B. Petri ad Vincula, nos sancte Romane. catholica. et apostolica Ecclesie cardinales , clerici ,. acolythi, subdiaconi, diaconi, presbyteri, presentibus venerabilibus epi- scopis et abbatibus, clericis et monachis, consentien- tibus plurimis turbis utriusque sexus, diversique or- dinis , acclamantibus , eligimus nobis, in pastorem. et summum... pontificem, | virum. - religiosum, |. geminae scientie. prudentia: pollentem, cequitatis, et. justitie qrastantissimum amatorem, n. adversis fortem, in prosperis temperatum, et jumta. Apostoli dictum , bo- nis moribus ornatum, pudicum, modestum, sobriwum castum, hospitalem, domwm: suam. .bene regentem. (I Tim. 1x, 2), in. gremio. hujus matris Ecclesie a pue- ritia satis nobiliter educatum. et. doctum, atque pro vite merito in archidiaconatus honorem. usque. hodie sublimatum, Hildebrandum videlicet avclidiacomun, quem. amodo usque. in. sempiternum. et. esse, et dici Gregorium. papam, et. apostolicum volumus, et appro- bamus. | Placet, vobis? - Placet. Vultis. eum? |. Volu- mus. Laudatis eun? Laudamus... Acta Rome x Kal. Maii, indictione undecima. ; V. Lambertus Schaffnaburgensis i in oes pg an- no 1073 : Alexander apa, qui et Anselmus, deces- Sit : cui Romani protinus, inconsulto. ege, | successo- vem, elegerunt. Hildebrandum, virum. sacris litteris eruditissimum, et in. tota. Ecclesia, tempore quoque priorum pontifieum, omni virtutum. genere celeberri- mum. Is quomodo zelo Dei ferventissimus erat, epi- scopi Galliarum. protinus. grandi scrupulo permovert ceperunt, ne. vir. vehementis ingenii, et acris erga Deum. fidei, districtius eos pro-negligentiis suis: quan- doque discuteret ; atque ideo communibus omnes. con- silüis regem adorti, orabant ut electionem, quae ejus injussu efacta.| fuerat, irritam: fore decerneret ; asse- ventes quod; aisi àmpetum hominis prevenire matu- raret, malum hoc non 4n alium. gravius, quam in ipsum. regem vedundaturum esset. Statim rex a. lu- B proceres conveniens, causam ab eis sciscitaretur, quare preter. consuetudinem majorum, rege incon- sulío, Romance Ecclesie pontificem | ordinassent, ipsumque si non. idonee satisfaceret, illicite accepta dignitate, abdicare se prociperet, Is veniens Romam, benigne a pradicto viro susceptus. est. Cumque Alli mandata. vegis. exposuisset, respondit se, teste Deo, honoris hujus apicem nunquam per. ambitionem af- fectasse, sed electum se a Romanis, et violenter sibi impositam fuisse ecclesiastici regiminis necessitatem ; cogi tamen mullo modo potuisse, ut. ordinari se per- mitteret, donec n electionem. suam. tam regem. quam principes TTeutonici regni consensisse, certa legationa cognosceret; lic ratione. distulisse adhue ordinatio- nem. suam, et sine dubio dilaturum, donec. sibi. vo luntatem regis certus inde veniens nuntius intimaret. Hoc ubi regi est renuntiatum , libenter suscepit. sa- tisfactionem,. et letissimo suffragio , wt ordinaretur, mandavit ; quod. et. factum est. anno. sequenti in. Pu- rificatione, sancta | Marie. Idem Lambertus non proeul a fine sui Chroniei, ubi agit. de absolutione Henrici imp. ab excommu- nieatione :: Ita absoluto; eo. ab excommunicatione, papa missarum solemnia. celebravit, confectaque. sa cra. oblatione, vegem cum . cetera, - que. frequens aderat, multitudine ad. altare. evocavit, preferens- que manu corpus Dominicum : « Ego, inquit, jam pri- dem a te, tuisque. fautoribus. litteras accepi, quibus me insimulabas sedem . apostolicam per. Simoniacam C uprosim occupasse, et. aliis quibusdam, tam ante epi- scopatum quam post acceptum episcopatum crimini - bus vitam maculasse, quc mihi secundum «cita. canos mum, omnem. ad. sacros. ordines: accessum. obstruae- rint. Et licet multorum idoneorum certe testium asti- pulatione crimen refellere queam, eorum scilicet, qui omnem vitce mec ab. ineunte etate institutionem in- tegerrime noverunt, et eorum, qui mec ad episcopu- tum promotionis auctores fuerunt; ego tamen, ne Au mano - potius. quam divino: niti videar testimonio , wt satisfactionis. compendio omnem. omnibus | scandali scrupulum. de. medio: auferam, ecce corpus. Domini- cum, quod suinpturus.ero, in experimentum mihi ho- die fia (mnocentie mec, wt omnipotens Deus suo me hodie judicio vel. absolvat objecti criminis suspi- cione, st ànnacens. sum; vel subitanea interimat morte, si reus, » Hoc, et alia (ut solemne est) prefatus verba terribilia, quibus Deum cause sue equissimum ju« dicem, et.» ànnocentse assertorem. adesse precabatur, partem Dominici corporis-accepit et. comedit. Qua li- berrime absumpta, cum. populus in. laudes Dei inno- centie ejus. congratulatus, aliquandiu. acclamasset, tandem impetrato: silentio: conversus ad vegem : « Fac ergo, 4nquit, fi, sí placet, quod me facere vidi- sii, ete. S? fe innocentem nosti, et. existimationem twm. ab. cemulis: duis per calumniam falsis erimina- tionibus émpeti , libera, compendiose et. Ecclesiam. Dei scandalo, et. teipsum | longe eoncertationis ambiguo, et sume hanc residuam. partem Domini corporis, wt, | 905 PROLEGOMENA. — APOLOGIA PRO GREGORIO VII. ^ 206 comprobata, Deo teste, innocentia tua, obstruatur A Burghardus, Misnensis pra fectus, em equo eadens ex- omne os adversum te jniqua. garrientium, et me dein- ceps cause twee advocato, et ànnocentie tue vehemen- tissimo assertore, principes tibi reconcilientur, ve- gnum restituitur, » ete. Ad. hec ille inopinata re at- tonitus cstuare, tergiversart, consilia cum suis fa- milliaribus. segregatus « multitudine -conferre, et, quid. facto opus esset, qualiter tam horrendi eaaminis necessitatem evaderet, trepidus consulere, etc. Refert idem Lambertus horribilem exitum Wil- helmi episcopi Trajectensis, qui hostili prorsus odio Gregorium. VII persequebatur :- Wilhelmus Tra- jeetensis episcopus causam regis. contra. bonum. et «quum. obstinate tuebatur, et studio partium regis, multa, in injuriam. Romani pontificis, omnibus pene diebus solemnibus, inter. missarum. solemnia. rabido ore deelamabat : perjurum. eum, adulterum et. pseu- doapostolum appellans, et tam.a se, quam «a octeris episcopis scpenwmero eacommuwnicatum pronuntians. Is brevi posteaquam rea, exactis paschalibus feriis, TTrajecto discesserat, vepente gravissima. egritudine correptus est. Cumque per acerrimos. cruciatus. ani- qwe ac. corporis. urgeretur, miserabili. ejulatu coram omnibus, qui aderant, vociferabatur, justo Dei judi- - Cio se et presentem vitam amisisse et eternam : quod regi ad, omnia, que perperam . intendisset, operam suam, summo adnisu prabwisset, atque in spem. gra- tie ejus Romano pontifici. sanctissimo, et. aposto- licavmum. virtutum. viro. graves contumelias setens , et prudens 4nnocenti irrogasset. In hanc vocem, wl. asse- runt, sine communione, sine ulla satisfactione exspi- ravit. yj VI. Idem de hoe Wilhelmo tradunt Annales Mag- , deburgenses, apud Paulum Langium in Chronico Citizensi : In ipso loco, inquit, àn quo Romano pon- - tifici derogabat, ?pse mala valetudine. corripitur, tn qua usque ad miserandum vite terminum detinetur. taque morbo magis ae magis ingravescente, cum €0, dum. quidam homo regis eum rogaret, ut se cum suo mandato remitteret ad, regem : « Hoc, inquit, mitto ei mandatum, quod. ipse, et ego, et, omnes. niquitati ejus faventes, sumus damnati in perpetuum. Cumque a, Suis qui aderant clericis, ne talia loqueretur, esset admonitus ;: Quid aliud, inquit, loquor, nisi. quod verum. esse visibiliter intueor ? Ecce enim. demones lectum | meum. circumstant, quatenus me moz, ut emspiravero, rapiant, Itaque cum fuero e corpore eductus, rogo vos et omnes fideles ne. se fatigent pro me faciendo supplicationes. » Hic igitur in despera- tione defunctus, diu jacebat insepultus, donec Romam nuttitur. Et àule quasito consilio, ne populus fatore corrumperetur, apostolico jussu , sine commendationi- bus sepelitur. VIL. Subdit Langius, et iste septimus sit testis pro innocentia Gregorii VIT. Quem sectarii eo libentius admittent, quo nascenti Lutheranz secta sub finem sui Chronici se benigniorem et zequiorem exhibuit : Et ita, alii complures Henrici fautores male interiere. Udo, Trevirensis avchiprasul, repentina. morte obiit. b C D spiravit. Sic et Godefridus dua, hostis Sauonie, per- cussus, sine confessione periit. Ita, et. .Eppo. episcopus noster, magnus Henrici fautor. et assentator, morte mala conclusit, de qua in predictis Chronicis Mag- deburgensis Ecclesie ita ad verbum scribitur : Eppo, Cilizensis episcopus, dum. 4n episcopio S. Chiliani quemdam, vivum. forti sedens in equo. transiret, quem quilibet pedes. sine perteulo. transire. posset, ubi mec timor ullus fuit; equocadente m oriens. svo interiit sancto Chiliano sic disponente, wt, qui ejus rebus vio- lentus éncubuerat, vinumnque illius sape injuste. bibe- vat, aquam. quoque suam. juste bibendo ultra merum non querat. Et quia nobis ànconciliabilis permansit Deo irreconciliatus , ab hac vita migravit. H«c ad ver- bum, in premarratis Magdeburgensis . Ecclesie | Am- nalibus leguntur. VIII. Chroniea Thuringensia apud eumdem Lan- gium. Anno Domini 1073, Hildebrandus professione monachus et Romane | Ecclesie | archidiaconus , ma- tione Tuscus, ómnium cardinalium consensu solem- miter atque canonice electus fit. papa , in mwumero 147 et vocatus est. Gregorius. septimus. Sedit. armis 12, mense uno, diebus 4. Istius prudentia non. amodo | 4n ipsa ltalia, sed etiam. in Teutonicis provinciis, sacer- dotum vefrenata. est. incontinentia. Hie, ut Martinus dit, concilio 110. episcoporum habito, Henricum im- peratorem eacommvunioavit, quasi Ecclesi Romana seissorem ;. sed. tandem. absolvit, et post, iterum. ea- eommvuunicavtt; quia, dissidiwn. àn.- Ecclesia, procura- vit, pueritia et inexperientia sua, eadstente in causa. IX. Marianus Scotus lib. 111 Chroniei : Interea do- máno Alezandro apostolico de medio sublato, suscepit sedem. apostolicam Gregorius septimus, qui et Hilde- brandus, professione monachus. Iste, querimoniis ot clamoribus catholicorum justis adversum Henricum et. scelerum. ejus ámmanitatem auditis, zelo Dei. ac- census, jam. dictum. regem eacommunicatum pronun- tiavit, maaime propter. Simoniam. Quod factum ca- tholicis. quidem viris bene placuit; Sinoniacis vero ac fautoribus regis nimium displicuit : qui dicebant, nunquam. fuisse auditum, regem. aliquando eacommu- micationi subditum. Facta est, igitur maaoüma divisio in Ecclesia. Dei; catholicis domino. apostolico. stu- diose faventibus ac preceptis ejus, schismaticis Hen- rico et cooperatoribus ejus ex corde obedientiam exhibentibus, Inter. quos erat princeps et signifer ju- stitim, dilectus Deo et. hominibus, beatus Anno Co- loniensis archiepiscopus (cujus memoria in. benedi» ctione est) eum reverendissimis Ecclesiarum rectori- bus, Sigefrido Moguntino, Vezelino Magdeburgenst, Rucherio Halverstadenst aliisque episcopis et abbati- bus, monachis €t clericis, assentientibus quoque prin- cipibus totius Saaonie, Ottone duce, Magno duce; Udone marchione, Ludovico comite, cwm aliis inus merabiülibus tam nobilium quum infanorum militari- bus viris. Quorum, fidei. devotionem ac - fervorem justitice venerabilis papa Gregorius audiens, et contra. eos saitiam: Henrici, fautorumque ejus, quemadmos ^ 907 S. GREGORIUS VII PAPA. | 208 dum et contra semetipsum. insurgere videns ne defi- A «erint, beatos cstimas. Qua, opinione quid, insanius cerent intribulationibus, quas sustinebant ab iniquis, sed. fortiores, imo constantie virtute solidiores effi- cerentur; missis ad. eos litteris, paucis, luereticorum audaciam, garrulitatem et. superbiam , auctore Hen- rico ac defensore, ad injuriam et contwneliam sancte sedis apostolice perstrinzit elatam. Quamobrem quod regem anathematis vinculo alligaverit, litteris insinua- vit, quibus catholici ad. resistendum iniquis hwereticis constantiores effecti sunt. | Idem Marianus ibidem: Gregorius igitur presul venerabilis, haereticorum insaniam, catholicorum quo- que, astünwlante veritate, cognoscens constantiam, Rodolpho regi mwüssis litteris, apostolicam mandavit benedictionem : in quibus etiam omnibus Christi fide- libus, beato Petro, ac sibi vicario ejus, obedientiam B profitentibus, universaliter insinuavit, Henrico pro- pter superbiam, inobedientiam ac falsitatem, regni dignitatem ablatam, Rodolpho vero regi pro sua hu- .militate, obedientia et veritate, auctoritate S. Petri collatam. X. Dodechinus eontinuator Mariani : Ipse Urba- qus venerabilis papa Gregorii scripta et dicta contra schismaticos habita confirmavit. Et anno 1090 beatze memorie papam Gregorium nominat. Xl. Stephanus episcopus Halberstatensis causam Gregorii VII fortissime contra Henricum regem egit in ea epistola quam scripsit ad Waltramum Eecle- sie Magdeburgensis (sie habet Pistoriana editio Dodechini) episcopum, sub nomine Ludovici co- mitis, quem Waltramus ad partes Henrici pellicere studuerat. Exstat apud Dodechinum anno Christi 1090. Inter eztera sie loquitur : Audi vera, non fu- cata : Audi fortia, non faceta. Omnis qui dignitates spirituales vendit, haereticus est. Dominus autem Henricus, quem regem dicunt, episcopatus et abbatias vendit. Etenim Constantiensem, Babenbergensem, Mo- guntinensem.et plures alios, pro pecunia ; Ratisponen- sem, Augustensem, Strasburgensem, pro gladio; ab- batiam, Fuldensem, pro adulterio; Momasteriensem episcopatum (guod, dicere et audire nefas est!) pro So- domitica, immunditia, vendidit. Que, si impudenter . negare volueris, teste calo, teste terra, omnes etiam a furno redeuntes scioli concludent: Ergo, domünus aut felicius dici potest? XII. S. Anselmus Cantuariensis, in preefatione ad librum De fermentato et azymo, nullam salutem dieere vult Waleramo vel Walramo Nuvenburgensi epi- scopo, quod partes Henrici sequeretur, et excom- muniecatus esset. S7 certus essem, inquit, prudentiam vestram. mon favere successori Julii Cesaris, et Ne- vonis, et Juliani, et potestati contra successorem et. vicarium Petri apostoli, libentissime vos, et amicissi- mum. et reverendum episcopum salutarems quoniam. autem ad defensionem veritatis contra Gracos, qui ad vos venerunt, quaritis; secundum posse mulli deesse debemus : opusculum vobis misi, quod de processione Spiritus sancti edidi contra illos. Et epistola octava ad Wilhelmum abbatem doeet idem Anselmus sententiam excommunicationis con- tra Henrieianos, Simoniaeos et clericos incontinen- tes latam esse justam, ac proinde tales, ut eeclesia- stica communione privatos, declinari debere. Utrius- que epistole, videlicet ejus quae est ad Walramum, episeopum Naumburgensem, et ejus quz est ad Wilhelmum abbatem , magna cum commendatione mentionem facit Dodechinus in Appendice ad Ma- rianum anno Domini 1094. * XIII. Compilatio chronologica incerti auctoris, tomo I script. Germania quos claris. vir D. Joan- nes Pistorius olim edidit : Anno Domini 1076 (error est in tempore), Gregorius papa hujus nominis VII «& B. Petro 167 ordinatur, ete. Iste vocabatur Hilde- brandus, et fuit in. Scripturis valde eruditus, ete. Iste papa etiom stricte sub pena auguria inhibuit, et sortilegia, et incantationes, et magicas artes. XIV. Godefridus Viterbiensis : Ipse Gregorius papa ad Simoniam exstirpandam et. clericorum. inconti- nentiam reprimendam intendens, imperatorem ipsum ad synodalia pro hujusmodi frequenter vocavit. Con- mubia clericorum, a subdiaconatu et supra, per totum orbem Romanum, edicto decretali, in eternum. pro- hibwit, ac seipsum athletam Dei pro domo Domini murum. constitwit. ; XV .Fascieulus temporum, seu Wernerus Role- winek : Iste Gregorius fuit vir sanctus, et multas per- secutiones pro justitia perpessus est. Hic antea, dice- Henricus hereticus est. Pro quibus nefandis malis D batur Hiüdebrandus, prior Cluniacensis; et fuit le- ab apostolica, sede. excommunicatus, nec regnum nec potestatem aliquam super nos, quia catholici sumus, poterit. obtineve. Infra idem Stephanus : Quod vero papam Grego- rium, regem. Rodolphwm, marchionem Eggebertwum pessimi interitus damnas, et dominum. tuum, quia illis superstes est, bonificas; liquet profecto ab omni spirituali te cognitione manere vacuum. Nonne bea- tius est. bene mori, quum male vivere? « Beati enim, qui persecutionem patiuntur. propter justitiam (Matth. v). » Jam et. Neronem, quia apostolis. Petro et Paulo; jam et Herodem, quia Jacobo apostolo ; jam et Pilatum, quia Domino Jesu Christo supervi- gatus in Gallia, et dure processit contra, Simoniacos. Quemdam etiam. episcopum miraculose vicit de Si- monia; quia mon potuit contradicere Spiritui sancto. Factus autem papa, synodum celebravit, in qua con- tra eos simili zelo processit, et contra presbyteros uxo- ratos, amovendo eos a divino officio. Fuerunt enim tempora satis arida. Et quia justitie rigorem visus est tenere solito more, contra eum multi insurreme- runt. Et primo Cinthius, prafecti filius, eum capit, cum. primam missam in. nocte. Nativitatis celebraret, et in turri sua posuit ; sed Romani turrim destruunt, et. papam liberant, et Cinthium extra urbem ejiciunt. Deinde. imperatorem. excommunicavit propter dissi- 209 PROLEGOMENA, — APOLOGIA PRO GREGORIO VII.. 210 dium. Qui post veniens ad, ipsum, et pluribus diebus 4 — De eodem pontifice idem Bertoldus anno Christi nudis pedibus; super glaciem stans, vix absolutionem impetravit. Sed, imperator non perseveravit in humili obedientia, quam capit. - XVI. Paulus, Bernriedensis. "XVII. Gerocehus Reicherspergensis, de utroque ista Aventinus libro v Annalium Bojorum : Leg? multos, presertim Paulum Bernriedensem, Gerochum Reicherspergensem antistitem, Augustinianos mystas, in Bojaria ortos. Uterque de hujuscemodà discordia qerniciosa, libros edidit ; uterque pars lvujus tumultus fuit : ille, Reginoburgüi ; hic, Auguste primarie edis sacerdos. Ambo rebus Hildebrandi studuere, etc. Heinricum stupris, amoribus, impudicitie et adulte- vii flagrasse. infamia, ne amici quidem negant, ete. Gregorium virum. sanctissimum pervicaciorem exsti- tisse Paulus ;Bernriedensis, qui ejus Vitam libris duobus complexus est, et reliqui ejus partium acer- vrümi propugnatores produnt. Qussivi duos hosce auctores in Bavaria et extra diligenter, partim mea, partim amicorum opera, nec ' reperi ; cum tamen certum sit utriusque monumenta visa et lecta, forsan et expilata esse ab Aventino, qui eodem libro quinto haee, que de Wilhelmo Traje- etensi accipienda videntur : Paulus Bernriedensis narrat episcopum quemdam, dum pro concione. Hil- debrandum vituperaret, fulmine tactum esse, dumque ageret animam , diaisse : « Ignea catena constrictus £rahor ad inferos ; ite, nuntiate Caesari, ut resipiscat, et flagitium in. Deum, divum Petrum, ejus vicarium commissum, officiis compenset, nisi me antecedentem ad. eterna supplicia subsequi malit. » Eodem quoque die, nempe paschalibus quarto Kal. Martii, ut idem Paulus recitat, episcopus Spirensis, Gregorio septimo iniquus, ab eodem Kalendis Martiis devotus, animam efflavit. Gregorio Salernum profugo intrante, civis quidam, dixerat : Auctor dissensionis, qui totum or- bem terrarum. armis et. bellis involvit, hujus urbis quoque quietem conturbaturus advenit. Mox ille, his dictis, obmutescit ; deductus ad Gregorium, errorem suwm confitetur, ab eodem sanitati restituitur. XVIII. Bertoldus Constantiensis, in Chronico, Si tamen diversus est a Bernaldo Constantiensi, eujus nova pro Gregorio VII testimonia jam primum in lucem promimus : Rome Alexander papa deces- sit; pro quo venerabilis Hildebrandus, Romana Ec- clesie archidiaconus , — communi ommnbwum consilio expetitur papa, constituendus. Quo audito, vpse ar- chidiaconus se viribus esse imparem tanto honori, imo oneri, reputans, inducias respondendi petüit, ef sic fuga elapsus, aliquot dies ad Vincula S. Petri occultatus latwit. Sed tandem via incentus, et ad. apo- stolicam sedem. vi perductus , papa CLIX septimo Kalend. Maii ordinatur, et Gregorius VII appella- tur. Cujus prudentia, non solum tn Italia, sed. etiam 1n Teutonicis partibus, refrenata est sacerdotum n- continentia : scilicet , quod pradecessor ejus dn Italia, hoc dpse 1n tota Ec lesia catholica prohibere stu- duit, 1076 : Cincius quidam Romamus civis Gregorium papam, die Nativitatis Domini, missarum. solemnia celebrantem comprehendit; quem ita comprehensum quidam ex militibus ejusdem Cincii occidere destina- vit. Sed cum, gladium supra caput ejus vibraret, ni-- Tio terrore correptus, corrwit, mec ineptum ctum explere potuit. Recenset idem Bertoldus nonnulla divine vin- dietze exempla in adversarios Gregorii VII et Hen- rici regis asseclas. Quz ascribere lubet : Vercel- lensis episcopus, depositi regis cancellarius, cum om- nibus suis sequacibus colloquiwm generale circa, Ka- lendas Maii àn Rumalibus condiacit, ut, si aliquo modo posset, Gregorium papam deponeret; sed ipse, ad eumdem terminwm absque ecclesiastica, communione, vitam simul et episcopatum, heu miserabiliter ! de- posuit, quo ille papam nafuaria prasumptione statuit deponere. Non multo post ejus interitum, prefectus Romance urbis, indefessus miles S. Petri contra schi- smaticos, a quodam fautore Henrici crudeliter occi- ditur ; ad. cujus corpus 1n parvo tempore, plus quam viginti miracula contigerunt, ut fideliwm virorum re- latione didicimus. Imbrico Augustensis episcopus, qui in preterito Pascha. Rudolpho regt fidelitatem jura- vit, ril de perjurio curans, Henrico advenienti adha- sit, et apud illum quadam die missam faciens, hanc sibi conditionem miser (mposwit, wt sacra, oblationis perceptio in judicium ei proveniret, s&. Dominus ejus Henricus regnum sibi injuste usurparet. Post. hanc temerariam perceptionem, parvo quod swperviait tem- pore usque ad mortem munquam se samum. de lecto levavit. Nam circa Kal. Julii absque ecclesiastica communione defunctus est. Item. Sigehardus Aqui- leiensis patriarcha in auxilium Henrico contra ban- qmwm apostolici, armata manu veniens, in amentiam vertitur apud, Ratisponam, et ex ?pso tinere repen- tina morte intercipitur, sicque domum, mon sine ali- quibus suorum funeribus, in. corpore e£. anima, mor- tuus, reportabatwr. Idem Bertoldus, anno 1085 : Sed. jam "Deus om- wipotens famulum suum Gregorium papam. nolens diutius laborare, imo pro laboribus suis digne remu- nerare volens, de hujus vite ergastulo ewm vocavit. Nam aliquanto tempore graviter. corpore infirmatus, sed in defensione justitiee usque ad mortem firmissi- mus, Salerni diem clausit extremum. De cujus. obitu omnes religiosi utriusque seacus, et maxime pauperes doluerunt. Erat enim catholic religionis ferventissi- mus institutor, et ecclesiastica libertatis stremwissi- mus defensor. Noluit sane ut ecclesiasticus ordo ma- nibus laicorum subjaceret, sed, eisdem, et morum san- ctitate, et. ordinis dignitate praemineret ; quod, illum latere non poterit, quicunque ejusdem apostolici ve- gestum diligenter perlegerit. Postquam autem in gu- bernatione sedis apostolice, imo totius Ecclesi duo- decim annos et wmum mensem legitime decertavit, tandem ex hac luce, anno Incarnationis Dominic 1085, indictione octava, vxrr. Kal. Junti subtractus, 4 h- 211 S. GREGORIUS VII PAPA. , 949 supere vocationis gpaGetow accepisse mon dubitatur, A episcopi singuli, missis a papa Gregorio epistolis : pre- sepultus Salerni in. ecclesia, Sancti Matthaei, quam ipse eodem anno dedicavit. Sed. Guibertus. heresiar- cha. multum. de obitu ejus. letabatur, licet. parum qrosperitatis suc parti in eo. lucraretur. Nam omnes catholici post mortem dominé apostolici mon minus quam ante, eidem heresiarchlue "restiterunt, ipsumque de Roma Ravennam repedare compulerunt. XIX. Bernardus, primum Constantiensium scho- larum magister, postea monachus Corbeiensis in Saxonia, pro Gregorio VII apologiam scripsit , de quo Bertoldus Constantiensis in Chronieo ad an- num 1088 : Bernardus Constantiensium | magister scholarum , vir eruditissimus, in causa S. Petri fer- ventissimus, in Saxonia sub monastica professione migravit ad Dominum. De eodem, ad annum 1091, idem Bertoldus : Ber- nardus quoque Constantienstwm scholarum magister, multa nobis sui ingenii monumenta reliquit, qnulta- que pro catholicis contra. schismaticos sui temporis elegantissüme scripsit, et primum quidem ad quosdam suos dmcos, de judicio Gregori pape VII super schismaticis, et de sacramentis extra, Ecclesiam usur- patis, Postea etiam ad venerabilem Hartungum Mag- debwrgensem | episcopum de eadem causa magnum librum. luculentissimum composuit, ex persona san- ette Ecclesie ; 4n quo testimoniis sanctorum | Patrum omnes insidiosus cavillationes eorumdem | schismati- corum prudenter anmulasse videtur.'Sed 4n eisdem serüptis mimio zelo ductus, alicubi modum eaxcessisse notatur, videlicet ubi agit de sacramentis schismati- corum, Negat enim omnino ab eis et ab. eorum com- qunicatoribus sacramenta posse confici, ita wt ab «llis ordinatos, si resipiscant, iterum ordinandos censeat. Ceterum si quis lwee plenus nosse desiderat, scri- ptum cujusdam ad ewndem Bernardum, de eadem quastione directum, diligentisszme perlegat; in. quo testimoniis sanctorum, Patrum evidentissime docebi- tur quid, SS. Patres de illa questione censuerint sen- tiendum. Verum, idem venerabilis Bernardus in ista, sicut et. B. Cyprianus in rebaptizationis sententia, «on "pertinaciter contra Ecclesiam egerunt, sed. wt- cunque, mimium contra schismaticos zelantes, ali- quantulum regulam. ecclesiasticam eacesserunt. Bernardum hunc ita sensisse satis liquet ex epi- stola ejus ad Bernaldum Constantiensem, quam in- fra inter. opuseula Bernaldi reperies, et ex primo tractatu Bernaldi De sacramentis excommunicato- rum, quem rogatu Bernardi, Corbeiensis postea mo- nachi, composuisse videtur, de quo plura inferius. XX. Gebehardus archiepiscopus Salisburgensis, de quo Bertoldus, anno 1088 : Gebehwrdus venerandae B memorie Juvaviensis archiepiscopus, in causa. S. Pe- tri praecipuus, qui schismaticos publice dictis et scri- ptis confutare consuevit, de hac luce subtractus xvn Kalend., — magnum monorem. catholicis dereliquit. XXL .Auctor, qui Vitam S. Gebehardi scripsit, tomo VI Antique Lecetionis : Post aliquot annos eacomnvunicatur reo Henricus én. synodo Romana, et moniti sunt, etiam obseerati pro observanda S. Petro et ejus vicario obedientia, ànbanniti quoque et sub obtentu. .Sui officii sunt astricti ne regi anathematizato et ejus consiliariis nominatis communicarent. Hoc novum, sive rarum in regem anathema, utrum ex venditione episco- piorum et abbatiarum, an eo alia infamia causas sum- pserit penes earum conscios sui et judices. Nobis senten- tia pastoris timenda est, sive justa, sive injusta. Pradi- ctus enim pie memorie papa Gregorius, velut alter Elias, spiritu Dei plenus, e£ zelo justitio et veritatis accensus, sacerdotes Baal, non quadringentos , sed infinita, millia trucidaverat, quia, vel eos qui per Si- moniam episcopatus, abbatias, preposituras, pra- bendas vel ecclesias obtznuerant, vel, qui in, sacer- dotio aut. diaconatu waores habuerant, vel, qui a Si- moniacis vel schismaticis ordinati fuerant, gladio Petri omnes simul truncaverat. Proinde Zstorum in- stinctu, Henricus imperator Guibertum. Ravennatem Tueresiarcham, eapulso prafato papa Gregorio, Roma inthronizavit. Và4deres munc naviculam beati Petri, quasi dormüente interim Jesu propemodum mergi et tempestatum procella vexari, dum omnes veritatem et fidem beato Petro et ejus vicario servantes, aut in undas mortis dirum fremens ac fervens salum trahe- bat, aut àn longum exsilium, patria, honoribus, rebus extorres jactabat. Tempora nimirum tunc valde peri- . culosa instabant, cwm, preter Christi athletam mo- strum dominum Gebehardum archiepiscopum Salz- burgensem, Altmannum Pataviensem, Adalberonem C Wirzburgensem, Hermannum Metensem, Meginwar- dum Frisingensem, prater. hoc solos quinque, in toto regno Teutonico episcopus catholicus àvoentri non po- terat. Ea igitur tempestate iste moster dominus, sc- pefatus archiepiscopus fidelis Romane Ecclesie, et veritatis catholice propugnator eminebat, qui, velut alter Machabaus lorico fidei se succinzerat, et gladio verbi sui castra Ecclesie in toto regno Tewtonico protegebat. XXII. Micrologus, seu Guido, Aretinus cap. 14, lib. De officiis ecclesiasticis : Sedé Romana , nostro tempore talem Deus gubernatorem, reverende memo- vi Gregorüiwm papam imposuit; qui sub decem suis antecessoribus a puero Romae mutritus et eruditus, omnes apostolicas traditiones diligentissime (investi- . gavit, et investigatas studiosissime in. actum referre curavit. Hunc ergo doctorem, religione et. auctoritate pracipuwm , àmo apostolicam traditionem per ipsum in conseerandis muysterüs potissimum vmitari decre- vinus,' etc. Reverende memorie (Gregorius papa fecit, ete. XXIII. Domnizo presbyter qui Vitam Mathildis versibus descripsit. In qua lueubratione exstant varia Gregorii VII et Anselmi Lucensis elogia. Multa ex ejus libro describit Baronius, tomo XI, passum in annis pontificatus Gregorii VII. XXIV. Leo Ostiensis in Chronico Cassinensi lib. irt, eap. 64 : Anno Dominice Incarnationis 1085, indictione octava, cum venerabilis semperque reco- 213 PROLEGOMENA. — APOLOGIA PRO GREGORIO. VII, 214 lendee memorie Gregorius papa VII Salerni magna A dignitatis virum Aon decebat ire solum ad Tnfernum , vi morbi premeretur, ante tertium sui obitus diem, rogatus ab ep)scopis et cardinalibus, qui forte tunc aderant una, cum. Desiderio, quid de Romance sedis post obitum suum ordinatione juberet, hortatus est ut, si quo pacto possent, ipsum. Desiderium pontifi- cem facerent, ete. Narrat idem Leo eodem lib. 1rr, cap. 55, visum quoddam cceleste eolumbae niveze, super Gregorio residentis, cum sacra missarum solemnia celebra- ret; quod visum, eum, qui vidit, evulgare cuncta- retur, his verbis divinitus patefacere jussus est : Vade celeriter, et hoe ipsum auribus pape intimato , ut constanter vigore sancti Spiritus quod. cepit exmse- quatur. XXV. Otho Frisingensis, lib. vt : Auno sequenti Alexander vita ef sacerdotio perfunctus decessit, se- demque Hiltprando archidiacono suo, qui Gregorius VII dictus est, reliquit. Ex hinc schisma gravissimum, eo quod absque consensu regis per electionem. con- titutus fuerat, oritur. Ipse autem, qui per mul- tum iemporis ad libertatem Ecclesie obtinendam privatus laboraverat, jam. ad sacerdotalem dignita- tem provectus, a ccpto desistere vndigmum ducens, tam ob hoc quam pro Simonia exstirpanda ac incon- tinentia clericorum reprimenda, plurimum desuda- bat. Denique mom solum regem pro ejusmodi ad, sy- nodalia responsa crebro vocavit, sed et datis decre- tis , clericorum, a subdiaconatu et supra, connubia in toto orbe Romano cohibuit, formaque gregis factus, quod. verbo docwit ememwplo demonstravit, ac fortüs ger omnia athleta, murum se pro domo Domin? ponere non timwit, ete. Idem Otho : Predictus pontifex Gregorius a, rege urbe pellitur, Guibertusque Ravennatensis episcopus in locum ejus subtruditur. Porro Gregorius, Salerni manens, appropinquante vocationis suce tempore, dixisse fertur : Dilexi justitiam, et odivi iniquitatem, propterea, morior àn easilio. Quia ergo in principe suo regnum ab Ecclesia pracisum , graviter percussum fuit , Ecclesia quoque tanto pastore, qui inter omnes sacerdotes et Romanos pontifices pracipui zeli ac au- ctoritatis erat, orbata, dolorem non modicum habwit. Idem lib. vir, cap. 1 : Defuncto Salerni beate me- morie summo pontifice Gregorio, ete. XXVI. Bruno in Historia belli Saxonici. Exstat tomo 1 Scriptorum illustrium Germanie, quos Cal- vinianus Freherus evulgavit. Tota haee Historia est eontra Henrieum et Henricianos pro Gregorio VH et illis qui causam S.. Petri tuebantur. Enumerat ipse quoque tragicos interitus quorumdam schisma- tieorum; de quibus supra ex Sehafnaburgensi et Chronico Citizensi aliquid dietum : Patriarcha, in- quit Bruno, qui legatus apostolici, maaimus auctor abjurationis exstiterat Henrici, et novi regis insti- tuendi, postquam, exregi quasi regi sociatus, retro- gradus effiitur, repentina morte praeventus, quod communicabat excommunicatis, incommunicatus et inconfessus huic vite subtrahitur. Verum, quod tanta b C D quinquaginta (sicut, audivimus) de suis habuit, socios, eadem morte repentina correptos, ne quos habebat in ?niquitate consortes , 1n retributione non haberet par- ficipes. Udo Trevirensis archiepiscopus, omni pietate ple-: mus, dum mimis mansuetus tyrannidi non resistens, Henrico plus quam decebat obsequitur, ejus ftamaneo furori suc consenstonis oleum ministrat, et wt eccle- sie depredentur licentiam donat, mox in crastino mane mortuus tnvenitur, ut omnibus aperte constaret ideo tali eum morte obiisse quod in ecclesiarum pra- datione non tümwit assensum prabere. De Eppone Citizensi episcopo, de quo hic etiam Bruno, supra jam diximus : Godefridus dux, qui fuit maaimus hostis Saconie, pertit àn secretiori corporis parte perfossus sevo muerone, nec purgatus ultima confessione, nec mumütus sacra communione, Godebaldus, dum equo suo noviter ferrato, pedem posteriorem levaret, ut an apte ferrum. esset impositum perspiceret, ab ipso pede in. fronte percutitur et sic ab hac vita abstrahitur. Burchardus Misnensis prefectus, dum in quadam sua, cut praerat, urbe ab urbanis énvaditur, equo cui insidebat frustra calcaribus vulnerato, fugere moli- tur ; qui equus sepe prius de velocitate laudatus, modo cum maaime maaimo cursu opus erat, fit stationa- rius, quasi diceret : Mihi non licet eum nunc a. vobis eripere qui, dum sibi licuit, nolebat se corrigere. Mo- ritur ergo cum magno anime suc periculo, quod scpe consensum prabwit periculoso scvissimi regis consilio. TRUM Luipoldus frater Berthaldi, regis consiliarii, qui et ipse ejus consiliarius erat, dum quadam die juata regem, equitans cum, eo quoslibet sermones conferret, accipiter, quem. sinistra portabat, volitare ccpit, quasi capturam peteret; ille vero post avem parum- per se inclinans, ab equo gravis cecidit; et ensem, quo cinctus erat, e vagina lapsum capulo terra defixo, in pectore medio recepit, e£ qui sepe pravi consilii consors vel auctor fuit, sine consilio perpetuc salutis ab hae vita recessit, ] : XXVII. Helmoldus, lib. 1 Chronie. Slavorum, cap. 28 : Post paucos autem dies, principes Saxonum, preter. voluntatem. regis captivitate absoluti , 4n pro- pria reversi sunt, nec unquam de cetero promissioni- bus vegis fidem prebuerunt. Missa ergo velatione Saacónwm principes ad. apostolicam sedem. conquesti sunt reverendissimo papa Gregorio VII qualiter ved, divine legis contemptor, Ecclesiis Dei in statuendis episcopis omnem. canonice. electionis libertatem. adi- meret, ponens per violentiam episcopos quos voluisset. Insuper quod, more Nicolaitarum , de uxore sua. pu- blicum fecisset prostibulum, subjiciens eam per vim. aliorum libidini; aliaque perplurima, que inconve- nientia visa sunt et auditu difficilia. Quamobrem do- minus apostolicus, zelo justitie permotus, missis le- gatis, vocavit regem ad apostolice sedis audientiam. Qui secundam et tertiam vocationem dissimulans, ad 215 S. GREGORIUS VII PAPA. 216 ultimum. familiarium consiliis astrictus, timentium A a Gregorio gestas copiose cum ejusdem laude exse- ne regno juste deponeretur, ivit Romam, etc. XXVIII. Albertus abbas Stadensis in Chronico eadem fere seribit quae Helmoldus. Hzc item anno 1085 : Hildebrandus papa, qui et Gregorius, apud Salernum moritur; cui Desiderius cardinalis Roma- mus , €t abbas Cassinensis, verus Christi. famulus , li- cet. multum venitens, substitwitur assensu Nordman- norum, et Mathildis potentissima per Italiam femina, cunctorumque ejusmodi sectam. cmulantium. Et hi quidem, quividebantur pevfectiores etcolumne in domo Dei, adhueserunt sicut Gregorio, ita et Desiderio; c«- teri vero, quos aut timor aut favor Cesareus agebat, secuti sunt. Guibertum, qui et Clemens, etc. Certe cum successorem Gregorii, quem Gregorio addictissimum fuisse probe norat, tantis laudibus afficiat, non potuit de Gregorio sinistre sentire, vel ex suo sensu scribere, cum eadem prorsus fuerit causa successoris, quae Gregorii antecessoris. XXIX. Alphanus archiepiscopus Salernitanus in Oratione metrica apud Baronium, tomo XI : Anrchiapostolici qui culmine fulget honoris Protege Gregorium, scis quem amare Petrum Septimus in mumero vigilantum munera septem Possideat semper flaminis ille tui. XXX. Deusdedit presbyter cardinalis in com- mentario De privilegiis Romana Ecclesie apud Ba- ronium, tomo XI, anno 1080 : Pos prestita domino suo beate memorie septimo Gregorio pape fidelitatis sacramenta, et obedientiam vii annis emhibitam, apo- stolieum thronum invasit. Loquitur de Guiberto an- tipapa. XXXI. Magnum Chronicon Belgieum, editum nu- per a clarissima et laudatissimze memoria D. Joanne Pistorio : Gregorius VII natione Tuscus, ete., Hil- debrandus prius vocatus, ete., postmodum vero car- dinalis, propter laudabilem ejus vitam n papam a cardinalibus est electus, etc. Infra : Defuncto Salerni beati memorie summo pontifice Gregorio, ete, XXXIIL Wilhelmus "Tyrius, lib. 1 Belli sacri, cap. 13, ubi loquens de Investituris episcopatuum ab Henrico conferri solitis, sic scribit : Quod domi- "us papa contra omnem fieri honestatem considerans, et jura in eo facto conculcari ecclesiastica perpendens, semel, secundo, ac tertio eumdem imperatorem com- monwit, ut a tam detestabili desisteret praesumptione. Quem preceptis salutaribus commonitum, cum re- vocare mon posset, vinculo anathematis ànnodavit, etc. XXXIII. Vincentius in speculo lib. xxv, cap. 44, Gregorium miraculis et charismate arcana pectorum cognoscendi elaruisse scribit. XXXIV. S. Antoninus, parte secunda Summ. Hist., tit. 16, cap. 1, $ 21 : Erat vir iste (Grego- rius VII) religiosus ac timens Deum, justitie et equi- tatis amator, vn adversis constans, in prosperis mo- "deratus, fuit et valde cordatus, Ecclesie jurium de- fensor acerrimus, et qui prater Deum, in his que ad justitiam pertinebant, nil timwisset efficere XXXV. Blondus Decadis secunda lib. r11 ubi res quitur. XXXVLI. Epitomator Blondi ZEneas Sylvius in compendio Blondi. XXXVII. Joannes Villanus lib. v Hist. Floren- tinze. XXXVIII. Martinus Polonus in Chronico : Hc propter laudabilem vitam. est in papam. electus a cardinalibus, ete. Salerni mortwus est miraculis co- ruscando. XXXIX. Sabellicus Ennead. 9, lib. rrr. XL. Volaterranus lib. xxix Anthropologiz : Hic ( Gregorius VII) preter omnes, quod, vir pius et Chri- stianc, religionis acerrimus defensor fuerit, labores pertulit. magnos. XLI. Trithemius in Chronico Hirsaugiensi, anno Domini 1073 : Mortuo papa, Alexandro successit Hil- debrandus abbas Sancti Pauli ordinis nostri, et Ro- manc. Ecclesie archidiaconus, et profuit annis duo- decim, dictusque est Gregorius hujus nominis septi- mus , vir certe multe doctrine, magnaeque pietatis, prudenti, justitie, constantim et veligionis, qui malta, ro defensione libertatis ecclesiastice et fecit bona, et sustinuit, adversa. Hic primum fwit mona- chus Cluniacensis, et a Leone papa IX S. R. E. ar- chidiaconus ad. monasterium S. Pauli ordinatus, hoc anno post Alexandrum omnium consensu summus pontifec creatus est. XLII. Nauclerus in Chronico Generat. 36 et 37. XLIII. AlbertusCrantzius lib. v. Metropolis, cap. 15 Gregorius VII, Hildebrandus ante vocatus, natione Etruscus, cum multa pro Romanis pontificibus egis- set, acclamante clero et populo, Hüldebrandum a B. Petro electum. successorem , magnis votis et con- cordibus eum designavere Patres. Multus ili labor erat cum Henrico 1V, multiplex colluctatio, sed supe- ravit veritas, et justitia, obtinwitque pontifex ut ad annum decimum tertium perveniret. XLIV. Philippus. Bergomensis in supplemento Chronicorum : Gregorius VII papa, natione Etru- scus, ete. Vir certe Deo et hominibus gratissimus, prudens, justus, clemens, pauperum pupillorumque ac viduarum. patronus et pater, nec mon et Ecclesice Romane contra hereticorum improbitatem et malo- p "rum principum potentiam, ves ecclesiasticas per vim occupare conantium unicus et acerrimus 'defensor. Paulo infra de capto pontifice eodem. Sed die sequenti, Romani cognito facinore, ipsum Cincium prosequuntur et pontificem sanctum liberant, turrimque evertunt, etc. Post pauca de Mathilde : Mathildis comitissa no- bilissima et optima atque illustris femina, virtute et rebus optime gestis clara et inclyta ubique pradica- tur. Guibertum autem illüm (Clementem dictum) antipapam vocat. Hic, subdit post paululum, «alo- rum omnium caput, morte subitanea correptus scele- vum suorum ponas dedit. XLV. Andreas Ratisbonensis in Chronico manu- scripto Bibliotheeze ad S. Enmeramum Ratisbonz : 217 PROLEGOMENA. — APOLOGIA PRO GREGORIO VII. 218 Gregorius VII, natione Tuscus, quondam Hiltprandus A errore jam olim in priscis haretieis, nominatim in prior Cluniacensis, propter laudabilem vitam a cardina- libus in papam electus, Wichpertum Ravennensem ar- chiepiscopum,quwi dictus est Clemens, habuit antipapam. Et paulo infra : Quz post in Apuliam descendens Salerni mortuus est miraculis coruscans. Infra refert miraeulum quod legatus Lugdunum fecit circa ar- ehiepiscopum Eberudunensem Simoniacum, qui non potuit ante depositionem dieere : Gloria Patr? et Filio et Spiritui sancto; post expedite dixit : e£ Spi- ritui sancto. Eamdem historiam refert Gobelinus in suo Cosmodromio, zetate vr, cap. 57. XLVI. Platina in Vita Gregorii VII. XLVII. Onuphrius, in lib. De summis pontifici- bus, et in Annotationibus ad Platinam, ubi dicit se Vitam hujus pontificis quinque libris conseripsisse. XLVIIIL. Sigonius, libro 1x De regno Italize, ubi in hujus pontificis laudem plura eleganter ex anti- quioribus monumentis depromit. XLIX. Joannes archiepiscopus Lugdunensis epist. ad Ivonem Carnotensem (est epist. 239 inter Ivo- nianas) : Nunquid. incusas Grégorium VII qui regem Henricum 0b sua, scelera damnavit? Quinquagesimus ergo testis pro innocentia Gre- gorii VII sint haee opuseula Bernaldi Constantiensis, nunc primum in lucem deprompta; eum enim ha- retici tam diligentes sint in evulgando mendacissimo suo Bennone, summo Gregorii hoste et criminatore, haud decet ut orthodoxi a eonquirendis Gregorii defensoribus et advocatis cessent. Est autem observandum hae opuseula fuisse com- posita a Bernaldo, occasione decretorum, qua Gre- gorius pontifex eontra Simoniacos, concubinarios, et clericos conjugatos diversis temporibus sub pcena excommunicationis promulgaverat, addito inter- dieto ne quis hujusmodi sacerdotum missis inter- esset. Hujus sanctionis plerique ex supra dietis auctoribus mentionem faciunt, quae et a QGra- tiano in volumen Decretorum relata est distinet. 81 : Si qui sunt presbyteri, diaconi vel subdiaconi qui in crimine fornicationis jaceant, interdicimus eis, ex parte Dei omnipotentis et S. Petri auctoritate, eccle- sit introitum, usque dum peniteant et emendent. Si qui vero in suo peccato perseverare maluerint, nullus vestrum. officium eorum audZre presumat, quia bene- dictio eorum vertitur in maledictionem, et oratio in peccatum, testante Domino per prophetam : « Male- dicam, inquit, benedictionibus vestris (Mal. 11). » Qui vero hwic saluberrimo pracepto obedire noluerit, ido- lolatric peccatum incurrit, Samuele testante : « Pec- catum ariolandi est, non obedire, et quasi scelus ido- lolatric, non acquiescere (I Reg. Xv); » et beato Gre- gorio astruente : Peccatum igitur paganitatis incurrit quisquis, dum Christianum se asserit, sedi apostolicce obedire contemnit. Hine nonnulli, quorum haud postremus Sigebertus in Chronico, ansam arripuerunt calumniam struendi Gregorio, quasi erederet sacramenta ab improbis et exeommunieatis valide administrari non posse, Dona(istis, damnato. Nonnulli etiam, quamvis Gre- gorio addietissimi, non malo animo, sed nimirum nimio adversus schismaticos, Simoniacos et con- cubinarios zelo provecti, defendere hoc ipsum in- stiterunt, quasi rectae et sanae? doctrine, atque adeo ipsi etiam sedi apostolice consentaneum; ex quorum numero unus fuit Bernardus ille Corbeien- sis, ut apparet ex epistola ejus quam infra habes, et supra id etiam ex Bertoldi Constantiensis Chronico adnotavimus. Erant praterea non pauci qui Gregorii decreta velliearent, traducerent et repudiarent, quod carni et sanguini, et corruptissimis cleri moribus parum grata et amica aceiderent. Quocirea ubieunque promulgabantur, cleriei propemodum in rabiem versi quidvis potius ferre volebant, quam licentize sue imponi fibulam. Audi Lambertum : Hilde- brandus papa cum episcopis Italie conveniens jam frequentibus synodis decreverat ut secundum n- stituta, antiquorum canonum, presbyteri uxores non habeant; habentes, aut dimittant, aut deponantur; nec quisquam omnino ad sacerdotium admittatur qui non in perpetuum continentiam vitamque calibem profiteatur. Hoc decreto per totam. Italiam promul- gato, crebras litteras ad. episcopos Galliarum trans- mittebat, precipiens ut ipsi quoque in suis Ecclesiis similiter facerent, atque «a contubernio sacerdotum omnes omnino feminas perpetuo anathemate veseca- rent. Adversus hoc decretum protinus vehementer 4n- C. fremuit tota factio clericorum ; hominem plane here- ticum, et vesani dogmatis esse clamitans ; qui oblitus sermonis Domini, quo ai : « Non ommes capiunt verbum hoc ; qui potest capere, capiat (Matth. x1x) » : et Apostolus; « Qui se mon continet, mubat; melius est enim nubere quam uri (I Cor. vi); » violenta exactione homines vivere cogeret ritu angelorum ; et dum consuetum cursum natura negaret, fornicationi et àmmunditiei frena laxaret. Quod si pergeret. sen- tentiam confirmare, malle se sacerdotium quam con- jugiwum deserere, et tunc visurum eum, cui homines sorderent, unde gubernandis per Ecclesiam Dei ple- bibus angelos comparaturus esset. Nihilominus ille instabat, et assiduis legationibus episcopos omnes socordie ac desidie arguebat; et nisi octus injunctum sibi negotium emsequerentur, apostolica se censura in eos animadversurum com- minabatur. Archiepiscopus Moguntius sciens nom parvo constare operam hanc, ut tanto tempore inoli- tam. consuetudinem. revelleret. atque ad rudimenta nascentis Ecclesie senescentem jam mundum vefor- maret, moderatius agebat cum eis; et primo eis in dimidium annum inducias et deliberandi copiam dedit, hortans eos, ut quod necessario faciendum sit, sponte faciant ; et tam sibi quam Romano pontifici necessi- tatem adimant aliquid in eos quod secus sit decer- nendi. Ad. ultimum, congregata synodo in Erfordia mense Octobri, pressius jam imminebat, ut, velegata omni tergiversatione in praesentiarum, aut conjugium 219 S. GREGORIOS VII PAPA. 220 abjurarent, aut sacré altaris ministerio se abdica- A tractatu et in aliquot epistolis demonstravit. De vent. Multas econtra. illi rationes. afferebant, quibus instantis perurgentisque improbitatem eludere. sen- tentiamque cassare niterentur. Cumque adversus apo- stolicce sedis auctoritatem, qua se ille ad hane exa- ctionem, prater. voluntatem propriam, compulsum obtendebat, nihil argumenta, nihil supplicationes pre- cesque proficerent, egressi, tanquam ad consultandum, consilium (ineunt, ut dm synodum mom redeant, sed injussi ommes in domos suas discedant. Nonnulli etiam confusis vocibus clamitabant melius sibi videri ut, in synodum regressi, ipsum episcopum, priusquam emseerabilem. adversum eos sententiam promulgaret, cathedra episcopali deturbarent, et merita morte mul- etato, insigne monwunmentwum ad. posteros transmátte- vent, ne quis deinceps successorum ejus, talem sacer- dotali nomini calumniam struere tentaret, ete. Hac Lambertus de clericis, eodem argumentandi genere usis, quo hodie Lutherani et Calviniani praedicantes contra ecelibatum utuntur. Rex quoque et auliei invitissimi tam lautos et opimos bolos ecclesiasticorum bonorum, quos jam avidis faucibus apprehenderant, eripi sibi patieban- tur, nec libertatem ecclesiasticam regio et regiorum dominatu miserabiliter oppressam in libertatem pri- stinam revocari volebant. Hinc in Gregorium eom- mune omnium ordinum odium, et ex odio, ut fit, maledicta, figmenta, mendacia et quidquid splendida bilis suggerit. Ut igitur his et id genus aliis Bernaldus noster obviam iret, has lucubrationes edidit, et sacramenta ab exeommunieatis valide administrari in primo continentia 'itidem epistolarem velitationem eum Alboino iniit; qui initio pro conjugiis clericorum dimicans, iis propemodum hastis rem gessit quibus hodie haretiei eontinentiam universim oppugnant. Integram quoque pro synodalibus Gregorii deeretis apologiam contexuit, oculatus testis eorum quz tune a schismatieis in imperio turbulenter et fla- gitiose gerebantur. Nee Gregorius VII unquam ea causa fidelibus interdixit, ne coneubinariorum missas adirent, quasi arbitraretur, sacramentum eorporis et sanguinis Christi valide ab illis non confiei et immolari; sed quia inveteratus et nulla facili me- dicina expugnabilis morbus, hoc tam durum reme- dium eo tempore exposcebat, nempe nullatenus con- venit, ait S. Anselmus in Epistola ad Wilhelmum abbatem Hirsaugensem, u ibi reverenter astetur, ubi pertinaciter, aperta et ànpudenti libidine fetentes ; Dei et sanctorum prohibitionem. contemnendo, sacris altaribus deserviunt; imo non deserviunt, sed quan- tum ad $psos, commaculant. Non, quo quis ea quce tractant contemnenda, sed, tractantes, emsecrandos existimet, ut, qui Dei et angelorum praesentiam non veverentur, vel hominum detestatione repulsi, sacra contaminare desistant. Nec ullatenus oportet ut. lli sint consortes de altari participantium, qui per im- munditiam se faciunt exsortes altari deservientium. Verum enimvero antequam ipsum Bernaldum au- dimus, non abs re erit disquirere quis iste Bernal- (; dus fuerit. Sie igitur habeto. (Vide infra in. Monumentis Gregorianis.) AD PAULI BERNRIEDENSIS LIBRUM DE REBUS GESTIS GREGORII VII PONTIFICIS MAXIMI PROCOEMIUM JACOBI GRETSERI Societatis Jesu presbyteri. (Jacobi Gretseri Operum tomo VI, pag. 120.) Reverendissimo et illustrissimo principi ae do- [) teris ex toto pontifieum numero haretici nostrae mino; domino JoaNNI GODEFRIDO, Ecclesie Bamber- gensis episcopo, ete., JaAcoBUS GRETSERUS. Cum superiore anno, reverendissime et illustris- sime princeps, tomum secundum Defensionis Bel- larminiang, in qua de Christo ejusque in terris su- premo vicario disputatur, evulgarem, addidi ad ope- ris caleem apologiam (285*) peeuliarem pro Grego- rio VII pontif. max., eo quod hunc unum pra cz- (285*) Hane habes supra. :etatis, et schismatiei superioris memorie , pessimis modis oderint, et infinitis maledietis et conviciis lacerent, omniaque venenata sua lingua spieula in hune, velut in primarium scopum, suum destinent, et destinata emittant, idque non aliam ob causam , Si rem ad vivum resecare et penitius introspicere velimus, nisi quia Gregorius ecclesiastice libertatis et discipline constantissimus et imperterritus asser- 291 PROLEGOMENA. — PROOEM. GRETS. IN PAUL. BERNRIED. 222 tor ae vindex fuit; nullis minis -nullisque perieulis A approbatione et lzetitia evectus esset, misit ad eum (qua plurima subiit) de recto tramite sese abduci passus ; eujus integritati, innocentia et sanetimonize, cum varia alia lueulentum testimonium praebent, tum hoe praeipue quod viri iis temporibus et paulo : post subseeutis doctissimi, et virtutis laude celebra- tissimi, in schismate excitato ad Gregorii partes in- trepide se adjunxerunt ; quorum nonnulli maluerunt omnium rerum suarum jacturam. facere et in exsi- lium abire, quam fidem, reverent iamet obedientiam erga sedem apostolicam perdere. Quos inter familiam ducunt: Anselmus Lucensis, Anselmus Cantuariensis, Hermannus Metensis, Alt- mannus et Udalrieus Passavienses, Gebhardus Con- stantiensis, Gebhardus et Thiemo Salisburgenses, Anno Coloniensis, Burckhardus , Halberstatensis, omnes archiepiscopi et episcopi ; itemque Wilhelmus abbas Hirsaugiensis, vir religionis opinione apud omnes decantatus, ut alios sileam. Nee defuerunt ex eruditorum ccetu, qui litterarum monumentis posteritati testatum facerent, quam sedulus et indefessus Ecclesiae pastor Gregorius VII fuerit, quanta cura et vigilantia ovile Christi rexerit, et quam mendaciter et calumniose a schi- smatum satoribus traducatur, quasi in ipso omnis omnium turbarum et turbationum causa et culpa haeserit, aut etiamnum haereat. Ex his Gregorii VII apologeticis defensoribus duo claruerunt olim in Bavaria sub Henrico IV et Hen- rico V regibus et imperatoribus, Paulus Bernrie- densis, et Gerochus Reicherspergensis; sed, quod dolendum, eorum pro Gregorio VII monumenta ita fuere nata, quasi nata non fuissent ; longa oblivione tenebrisque obruta : qu:& aliquando exstitisse for-. san ignorassemus, nisi Aventinus, qui vidit et legit, indicium fecisset in Annalibus Boicis. Nec vidit tan- tum Aventinus, sed, ut videtur, posteris quoque in- | vidit, ne haberent quos Pseudobennonis in Grego- rium VII furiosissimis criminationibus opponerent. Uteunque sit, numine bene amico, tandem in Pau- lum Bernriedensem variis in bibliothecis studiose, imo et anxie quasitum, incidi. Nec de Gerocho, socio seriptoris et calamitatum quas Paulus a schismaticis pertulerat, spem omnem penitus posui. Interea, dum iste investigatur, et ex caligine in lucem vindicatur, Paulum notis illustratum foras prodire jussi; et quidem sub tuo patrocinio, reve- rendissime et illustrissime princeps. Decebat enim ut in hae publica et solemni bonorum omnium leti- tia, partim sibi, partim, et vero potissimum, nobi- lissimze Bambergensi Ecclesi: et dioecesi gratulan- tium ob elsitadinem "V. ad thronum S. Othonis eveetam : partim quoque, pia vota pro celsitud. V. diuturna incolumitate, et auspicata episcopatus et prineipatus administratione suscipientium, ego iti- dem ex Bavaria concepti passim gaudii significatio- nem palam darem. Cum S. Basilius ad archiepiscopatum Caesarien- sem eommuni omnium orthodoxe fidei amantium "^" C D S. Gregorius Nazianzenus gratulatoriam epistolam (epist. 24), quam hune in modum auspicatur : Posteaquam te in sublimi throno collocatum, ac lu- eernam me illam. quidem, prius obscure lucentem, a spiritu. victore, supra candelabrum. oculis omnium expositam esse intellect, laetatus sum, fateor, Quidni enim ? cwm Ecclesice corpus male affectum esse, at- que hujusmodi ductu et auxilio opus habere conspi- cerem. Liceat, illustrissime presul, aperte et ingenue, bona eum celsitudinis vestrae venia, id quod res est, proloqui. Simul atque fama, alioqui tam pravi quam recti tenax, et tam falsi quam veri nuntia, ad nos electionem C. V. detulit, et.quidem verissime ; ommium catholicorum, quotquot vidi, idem, qui olim Nazianzeni, Basilio episcopali tiara insignito, animus et animi index, oratio fuit : multis eum Gregorio, Gregorii Nazianzeni parente, in has vo- ces erumpentibus (epist. 23, inter epist. Nazianzeni ) : Alii quidem alios eligent, atque in medium proponent, nümürwm pro suis quisque moribus, aut commodis, quemadmodum hujusmodi rebus accidere consuevit. Nos vero neminem ; neque enim fas est, non jam Basi- lio, sed JoauNI GopErnIDo ab Ascheausen, proferre possumus. Eecquem enim ec ommibus, quos novimus, vel vita probatiorem, vel sermone ae doctrina, valen- tiorem, magisque ad virtutis elegantiam undique per- politum. reperiemus ? Nee sane immerito commune gaudium exoritur, cum alieui Ecclesie gubernator sedulus et in omnes partes intentus przefieitur. Nam, ut idem Gregorius ait ( epist. 22) : Lucerna corporis est oculus mon hic tantum qui corporeo modo cernit aec cernitur, sed 4s etiam qui spiritualiter spectat et. spectatur Lucerna autem. Ecclesie est episcopus. Ttaque quemadmodum cum ille ure et integre se habet, corpus quoque recte ducitur; cum autem impurus est, non recte : consi- mili quoque ratione, utrolibet modo sese Ecclesi an- tistes habuerit, omnino vel. periculi vel salutis parti- ceps esse necesse est. Hoe verissime sanctissimus simul et doctissimus episeopus Gregorius Nazian- zenus. Porro eum hoc tempore in. supellectile mea litte- raria et libraria, nihil quo celsit. V. partam digni-. tatem gratularer, praeter PAULUM, reperirem ; non dubitavi hune ad celsit. V. internuntii vice funetu- rum, ablegare. Si enim tertio abhine anno Predi- cantem. Vapwulantem a me oblatum tam benevole ex- cepit; quid sibi Paulus non poterit polliceri; qui pontifice maximo, et quidem tali ac tanto, comitatus venit; nec pontifice tantum, sed et eardinale, eoque clarissimo et eruditissimo Cesare Baronio ; celsit- vestra, nil ambigo, propter aureos Annalium to- mos, in amore et pretio : a quo Calvinianas asper- gines apologetica, ut si loquar, spongia abstersi, quemadmodum olim Paulus a Gregorio VII schis- matieas, Et hoe totum, quidquid est Iucubrationis, celsit, V. ut libenter, sic et reverenter dico et offero , 233 S. GREGORIUS VII PAPA. donec aliquid dignitateet fastigio eelsit. V. dignius oc- currerit : Deo submisse supplicans ut Ecclesie Bam- bergensi moderatorem vigilantissimum ; societati no- strae patronum singularem ; et omnibus litteratis be- 224 A nevolentem Maecenatem quam diutissime incolumem et superstitem, semperque donis et subsidiis ccele- stibus florentem prostet. Ingolstadii, 19 Martii, anno Redemptoris 1610. PROLEGOMENA IN VITAM GREGORII VII PONTIFICIS MAXIMI. Rogo te, amice Lector, ut prius hac preloquia legas, quam ad, commentarium hunc lectitandum accedas. Quis fuerit Paulus Berm'iedensis. Id nobis explicatum dabit Aventinus lib. v Anna- lium Bojorum : « Legi multos, praessertim Paulum Bernriedensem, Gerochum Reicherspergensem an- listitem, Augustinianos Mystas, in Bojaria ortos. Uterque de hujuscemodi discordia perniciosa li- bros edidit, uterque pars hujus tumultus fuit. Ille, Reginoburgii; hie, Augusta» primariw edis sacer- dos, ambo rebus Hildebrandi studuere. Quamobrem sedibus pulsi, in exsilium aeti sunt. » Ita Aventi- nus. Paulum fuisse sacerdotem seu eanonicum Ratis- bonensem planum fit ex Vita virginis Herluc, cap. 43 et 44. Ratisbona pulsus Bernriedi seu Be- roniee institutum Canonieorum Regularium am- plexus videtur, non prius: etsi prius etiam deeli- nandae Henrieianz perseeutionis eausa Ratisbona subinde se subduxit, ut ex eadem Historia de beata virgine Herluca liquet. Idem Aventinus ibid.: « Gregorium, virum san- etissimum pervieaeiorem exstitisse, Paulus Bern- riedensis, qui ejus Vitam libris duobus complexus est, et reliqui ejus partium aeerrimi propugnatores, produnt. » Nescio quibus oculis Aventinus Bern- riedensem legerit. In meo certe Paulo nullum ve- stigium vel aeeusationis vel notae. hujus de pervica- cia apparet. Et adeo Gregorius in hae eausa pervi- eax non fuit, ut quoties Henrieus rex;' vel mini- mam emendationis signifieationem daret; eum in gratiam et communionem sedis apostolieze recipere D paratus fuerit. Certe tantum abest, ut Saxones Gregorium pervieaeia arguerint, ut eum propemo- dum nimiz lentitudinis in Henrico damnando insi- mularint, datis ad eum epistolis, quas suse Historiae de bello Saxonieo Bruno intexuit. Et ipsa oratio Gregorii ad sanetos apostolos Petrum et Paulum, cum ultimo Henricum excommunicavit, reeitata a Paulo, satis ostendit quam nihil Gregorius hoe in negotio pertinaciter egerit. Pergit Aventinus : « Gerochus quoque (quo nemo aerius scriptis libris Hildebrandum tutatus est , ut- pote qui erimina Caesari objecta, quae apud nullum alium legerim, explicat) tandem suz partis perti- naeiam, ne dicam tyrannidem hisce verbis, coactus veritate, notat. « Romani, inquit, sibi divinum « usurpant honorem, rationem actorum reddere « nolunt, nee sibi diei : quo animo ferunt : Cur ita « agis? » ete. Geroehum non vidi; utinam aliquando videam! B Sed ex iis qua de Gerocho narrat ipse Aventinus, - et ex Aventini ingenio, exque illis itidem quz Paulo. Bernriedensi affingit, zestimare licet qua fide haec de Gerocho prodiderit. Credam talia a Gerocho ef- fusa, cum meis oculis ea in Gerocho legero. Idem Aventinus : « Paulus Bernriedensis narrat, episcopum quemdam, dum pro concione Hildebran- dum vituperat, fulmine taetum esse; dumque age- ret animam , dixisse : « Ignea catena constrietus trahor ad inferos : ite, nuntiate Caesari ut resipi- seat, et flagitium in Deum, divum Petrum ejus vi- carium, commissum, officiis compenset, nisi me an- tecedentem zeterna supplicia subsequi malit. » Eo- dem quoque die, nempe Paschalibus, quarto Ka- lendas Martii, ut idem Paulus recitat, episeopus C Spirensis, Gregorio septimo iniquus, ab eodem Kalendis Martii devotus, animam efflavit. Gregorio Salernum profugo intrante, civis quidam dixerat : « Auctor dissensionis, qui totum orbem terrarum ar- mis et bellis involvit, hujus urbis quoque quietem conturbaturus advenit. » Mox ille, his dietis, obmu- tescit : deductus ad Gregorium, errorem suum con- fitetur, ab eodem'sanitati restituitur. Benried eolle- gium est flaminum Augustalium superioris Vinde- lieige, propter Verrem lacum, supra Monachium quindecim millia passuum, ibi Herluec saeratee fe- mina sepulerum ostenditur. Ea illa tempestate vixit, et nocturnis superum, et inferum congressi- bus, secretisque colloquiis interesse consueta, nar-- rare solita fuit; exsecratos flamma omnium arden- tissima exceruciari. » Haec omnia, ut ab Aventino commemorantur, exstant in hae, quam nune evulgamus, Gregorii Vita, ut etilla qua de Rulando, Parmensi clerico, et de ovo prodigioso commemorat. Ille (Rulandus) vir ope Gregorii (ita Paulus refert) evasit. Et quid- quid Aventinus illie scribit, id ferme ex Paulo Bernriedensi decerptum esse, perspicue docebit Aventiniang narrationis eum hac Vita collatio. Ex- cipio tamen calumnias quas Aventinus sua historiae subinde aspergit; nam has aut ipse ex suo eapite extudit; aut ex Apologia innominati auctoris pro Henrieo IV aecepit; et valde 'suspicor indidem de- promptam hanc Aventino assertionem : « Opes quoque ecelesiastieas, quibus hactenus pauperes alebantur, militibus et rei bellicce peritis largitus est ( Gregorius VII). Quod et Hildebrandini Gerochus et Paulus non infieias eunt, et hic, tanquam bene- faetum excusat, et id licere defendit. » Non invenio hane exeusationem et defensionem in nostro Paulo. 225 PROLEGOMENA. — PROOEM. GRETS. IN PAUL. BERNRIED. 226 An Aventinus non copiosiorem , sed obsequentiorem A — Exstat porro apud Baron. anno salutis 1106 epi- Paulum habuit, ita ut quidquid ipse male in Gre- gorium affectus, vellet , diceret? Unde constet Paulum Bernriedensem esse hujus com- mentarii auctorem. Codex ex quo hujus Vitae exemplar desumptum est, non praeferebat nomen Pauli Bernriedensis. Unde ergo liquet hunc fetum Paulo ascribi debere? Respondeo id manifestum fieri ex Aventino, cujus Codex Pauli Bernriedensis nomen prescriptum ge- rebat; omnia autem qua Aventinus ex Paulo suo recitat, in hoe nostro reperiuntur, ut antea dixi- mus. Nec refert quod in nostro exemplari non sit distinetio operis in duoslibros; duobus enim libris, Paulum Gregorii Vitam complexum esse testatur Aventinus, quia collector Vitarum Wolfhardus , de quo paulo post, qui Vitam Gregorii cum czeteris in unum volumen conjecit, hane forte distinctionem sustulit, ut non raro in omni genere librorum ac- cidit. Sane historia quam nune evulgamus prolixa est, et commodissime in duos libros secari potest. II. Paulus Bernriedensis scripsit Vitam Herlueae virginis, eujus bonam partem transtulit in Vitam S. Wicterpi, episcopi Augustani, reverendus et per- doctus Pater, Carolus Stengelius. ord. D. Benedicti ad S. Udalrieum Augustze Vindelicorum, quam tibi nunc integram infra exhibeo. In eo libello testatur Paulus se itidem Vitam Gregorii litteris mandasse ;* et qui de ccelesti quadam visione Herlucz oblata in Actis Herluez scribebat, jam in commentario De rebus gestis Gregorii VII explicasse. At quidquid Paulus in Vita virginis Herlueze scribit de Christo qui, elara die, vulneratus a multo sanguine stillans, sese ei conspieuum prabuerat, id exstat in hac Vita non procul a fine, ut ibidem adnotavimus, quem- admodum et illa quae de Adalberti presbyteri de Rota interitu in Vita Herlueze virginis commemo- rantur. Ex quibus perspieue elucescit Paulum Bernriedensem utriusque lucubrationis auctorem esse. Seripsit Paulus Vitam Gregorii VII anno Domini 1131. Id inde planum efficitur quia ad calcem hujus commentarii ita loquitur de Udalrico episcopo Pas- Saviensi, Altmanni successore. « Hic ( Thiemo seu Teodemanus archiepiscopus Salisburgensis) ordi- naverat nostrze humilitatis ordinatorem reverendis- simum scilicet Udalrieum Laureacensem sive Pata- viensem episcopum atque apostolie;e sedis legatum qui ante hoc septennium, post multos agones, pro assertione Gregoriani dogmatis, ete., obdormivit in Domino, » etc. Obiit autem Udalricus vrt Idus Au- gusti anno 1124 (tametsi Chronica Australis obi- tum ejus ponit anno 1121). A quo anno si septen- nium numeres, annum Redemptoris 1131 inve- nies. Meminit etiam Paulus in hae sua Historia Calli- sti seeundi et Gelasii secundi , pontifieum Romano- rum, quorum hie pontificatum iniit anno 1118, Cal- listus anno 1119. B D stola Paschalis.seeundi ad Udalricum seu Oderi- eum Passaviensem, et ad Gebhardum Constantien- sem episcopos. De eodem Bertholdus in Chronico anno 1092: « In. Bavariam venit ,Saltzburgensis , episeopus Dimo (Thiemo) qui Pataviensi Ecclesiae jam dudum viduata ordinavit. episcopum nomine Udalricum, sancte?» Augustensis Ecelesice preepositum, eumque in ipso die Pentecostes eum ipso Constantiensi et Wormaciensi solemniter eonseeravit; hocque ma- gnam fiduciam dedit catholicis ut in fidelitate S. Petri persisterent et schismaticorum vesanic inde- fessius obsisterent. » : Quis qualisque fuerit codex, ex quo haec Histo- ria deseripta est, malo cognoscas verbis clarissimi et doctissimi viri, Sebastiani Tengnagelii, absque eujus ope et opera foret Paulus adhue in tene- bris eum situ et squalore, eumque blattis ac tineis deeertaret; fortassis sine ulla spe missionis. Ita ergo ille ad me Vienna : « Paulum illum tuum, diu multumque perquisitum, nisi me conjectura fallant, feliciter eruisse videor. Exstant enim apud me Vitae Sanctorum, mensium Aprilis, Maii et Ju- nii unieo tomo in grandi vastoque volumine com- prehensze, auctore Wolfhardo quondam (ut e praefa- tione in Junium liquet) collectae, et in membranas redacta, nota satis proba, et ante quadringentos preter propter annos conseripte. Hisce extremo Maio Vita Gregorii VII;pape adjecta est; eujus ini- tium sie se hahet: « Igitur Gregorius VII, supra « quem vere primi Gregorii requievit spiritus, na- « tione Tuscus, patrem habuit Bonieum, et ipse « Hildebrandi sortitus est in baptismo vocabu- « lum, » ete. Hine in laudes ejus excurrit, et non- nulla miraeula memorat. Deinde ubi ad Rulandum Parmensem ventum est, quod ex Paulo Aventinus affert, Noster pium patrem, id est Gregorium, toto corpore se super eum (Rulandum, ne obtrunca- retur) projecisse, omnibus de'ejus morte elaman- tibus, narrat. Hae oratio Gregorii, quam et Aven- tinus leviter perstringit, excipit. Addit et de gallina ovum mirifico caelatum opere pariente. Quare, in eam adducor sententiam, ut Aventinum hunc au- etorem et habuisse, et nonnullis in locis qua verba, qua sensum sublegisse, non vane existimem. Quod vero Aventinus Paulum hune duobus libris vitam Gregorii complexum esse testatur, eum noster in libros distinetus haud. sit, censeo Pauli opusculum in Epitomen hane a Wolfharto esse contractum. Ut ut sit, Auctor proximus zetati Gregoriana haud longo intervallo fuisse videtur. In extrema siquidem pagina , ubfi obitum Theodomari Juvaviensise piscop commemorat, haee subjicit: Hie (videlicet "Theodo- marus) ordinaverat nostrae humilitatis ordinatorem, reverendiss. scilicet Udalrieum Pataviensem epi- scopum, qui ante hoc septennium post multos ago- nes pro assertione Gregoriani dogmatis, eujus ad 221 S. GREGORIUS. VII PAPA. : 398 normam et electus, et promotus fuerat, obdormivit A brandus fuit Gregorius VII. Heroem enim, ducem et in Domino anno zetatis sudg Cv, » etc. Haec vir ille doetissimus et humanissimus. A quo tamen de epitome vix persuadeor. Nam in haec nostra Historia adeo fuse Gregorii VII res geste describuntur (excepta Berengarii damnatione, quae a Paulo prateritur) ut nemo majorem copiam me- rito desiderare possit. » In hae itidem Gregoriana Historia ex vetere exem- plari exseribenda, et eum autographo conferenda, egregiam plane et fruetuosam eatholiez rei operam cepit R. P. Georgius Sturnus societatis nostrae, in collegio Viennensi philosophie professor, cui pro- inde, ut et elariss. Tengnagelio, Paulus Bernrie- densis salutem vitamque suam; et omnes veri ama- ores,Let Schismaticorum;atque Iaretieorum osores grandes gratias debent. Utinam alterum exemplar nancisei lieuisset. Ego certe ut naneiseerer, nullis laboribus peperci. Sed frustra feci ; haetenus quidem ; sed non despero. Erit,qui a nobis inchoata perficiat, etiam Gerocho in lucem extracto. Fiat, fiat ; neque enim aliud occurrit quo desiderium meum expli- cem. De etymonominis Hildebrandi. Placet audire quid originationum investigatores de etymo hujus vocabuli Hildebrandus tradiderint ; cum enim sectarii hoc nomen semper in ore cireum- ferant, et Gregorium VII papam vix unquam 6re- gorium, sed fere semper Hiüldebrandum appellitent, dispicere oportet, num sit ejusmodi. nomen, quod Gregorio probri loco oggeri jure queat, et num satis causa habeant, cur Hildebrandum in Hellebrandum, veteres schismatieos imitati, transforment. Anonymus de propriis nominibus Germanorum, quem quidam Lutherum existimant. Exstat tomo primo. operis historici editi Basilee, anno 1574. Et separatim quoque Ursellis anno 1569 expresse sub Lutheri nomine libellus iste evulgatus est. « Est Brynn. seu Brenn (ut antiqua carmina heroum [Hel- denbuech] indicant) galea, presertim cristata seu eornuta; ergo Brennus est Galeatius, et Brennburg vel ducis Brenni castellumsvel Brennorum, ceu prae- sidium Galeatorum et armatorum ad tutandam re- gionem. Et scarabeus iste majusculus, qui galeatus rubris. cornibus et alis testaceis armatus, Husbren- ner dieitur in nostra regione. Hiltebrand pro Helt- breun, id est gigas et heros Brennorum, ceu caput et dux eorum, hodie Hauptmann uber den reisigen Zeug; Helt enim heroem, velut Achillem vel Hecto- rem significat. Luitprand rex Longobardia pro Lut- brenn, id est hominum galeatus, qui homines armis tutatur, diximus enim Luif, Lyt, seu Suevice Leute, significare homines numero plurali.» Licet vero in hae etymologia nimis violenta. videatur mutatio Brand in Brenn, inde tamen elucet Hildebrandwum Luthero non esse Hellebrandum, hoc est inferni ti- tionem, ut Lutherani et. Calviniani nune ealumnian- tur, sed Brennorum, hoc est, galeatorum ducem, caput, presidium. et tutumen, Etvere talis. Hilde- 4e antesignanum se prebuit illi exercitui, ad quem hcc apostoli Ephes. vi exhortatio exstat : « State ergo suecineti lumbos vestros in veritate, et induti lorieam justitie, ete., et galeam salutis assu- mite, » ete. Quanta enim bella heros iste, el ut Germani appellant, Heide (a quo Lutherus Hilte- brandi nomen deducit) susceperit, et feliciter tam contra aspeetabiles quam inaspectabiles hostes con- fecerit, abunde docent cum alii, tum Paulus noster ; ita ut non nisi nutu divino Hiltebrandi nomen ei primitus obtigerit, pro eujus tam honesta etymo- logia, est quod Luthero, alioqui immerentissimo , gratias agamus : si tamen Lutherus est auctor li- belli, de quo antea. D A przdieta originatione non multum abit alia Goldasti Calviniani, qui in notis ad Parzneses Ty- rolis Seotorum regis putat eos qui nominantur Celtm, veteribus fuisse Cheld, aut aspiratione du- plieata Hheld, qui nobis nune Held. Sie. Hiltebran- dum dietum, quasi Chelte Bren, hoe est Celtam Brennum; et ab eadem origine descendere itidem ista : Hiültebolt, Hiltiman, Hütiwin. Et mulierum nomina Hiüftigart, Hiütrut, Hiltegunt, Adillilt, Re- ginhilt. Ubi iterum vides, in Hildebrandi vocabulo nihil esse infernale seu Tartareum , ut haeretiel cri- minantur, sed omnia heroica, ab Celta seu Heroe et galea. 1 Aventinusin Nomenelatura propriorum nominum. C Helt, Heros, Hyld, Huld, amor est. Hyldeprand , amoris titio. Idem habet, Luitprand, populi titio. et amor. Sed prand sive brand in istiusmodi com- positis pro fifione accipi multis parum fit verisi- mile: licet ita etiam sentiat Paulus noster in ipso Historic suc vestibulo. Uteunque tamen. sit, neque Aventino in mentem venit, etymon Hildebrandi ex — Orco petere, sed ab Heroe vel amore sumpsit ; eujus- modi multa propria nomina Germani habent, ut Huldreich, Huldenreich, Amor Regni, sive amoris dives et plenus. Vulgo, Ulricus. Priseis, Hildericus. Celtis, Chuyldericus. Hyldeprecht, amari dignus. Hyl- debertus, Celtis, Childebertus. Hyldegart, amori hortus. Hujus generis plurima invenies vocabula tam virorum, quam mulierum in Catalogo nominum D propriorum, quibus Alemanni quondam appellati fuerunt, tom. II Seript. Alemannieorum. Fuit quoque majoribus nostris Brand. gladius. Quo sensu voce illa poetee Itali etiamnum utuntur. Quid si igitur Hiltebrand seu. Hildebrand, sit Herois, vel amoris gladius ? Nam ridiculus mihi ille videtur, qui in libello, quem inscripsit, Etyma variorum no- minum, etc. ,"nobis hanc originationem proeudit. Hil- lebrant, Hillebrandus , Hillam ardens , amans, pro- cans :; Saltem. dixisset. Hif, seu Hiltam amans; nam haee duo sunt mulierum nomina, ut ex proxime citato catalogo constat. Haetenus de nomine Zilde- brandi. Gregorium Gracisidem esse quod Latinis Vigilium et Vigilantium (jam tamen probrosum et inauspiea- " 229 PROLEGOMENA. — DE CONC. WORMAT. 230 tum nomen, ob Vigilantium haeretieum) notius est, A chiri, Vuacho, F'whcho. Porro Gregorium VII Gre- quam ut. multis demonstrandum sit. Veteribus Ale- mannis erat Gregorius Vuachar, Vuachere, Vua- gorii nomen non frustra tulisse, norunt eum gaudio catholici; sehismatici et haeretici non sine gemitu. . PAULI BERNRIEDENSIS VITA S. GREGORH VII PONTIFICIS MAXIMI. ( Vide supra col. 39.) EXCERPTUM EX GRETSERI DISSERTATIONE CUI TITULUS : Cesar Baronius, S. R. E. cardinalis amplissimus, a, rationalis Calviniani criminationibus vindicatus et in eo cum alii pontifices Romani, tum Gregorius VII, per. Jacobum Gretserum , societatis Jesu theologum. (Opp. Jacobi Gretseri, VI, 224.) DE CONCILIO WORMATIENSI CONTRA GREGORIUM VII. De hoec videndus Baronius tom. XI, anno salutis B fen, qua ad caleem epistolae Henricianz; apparet , 1076, qui ex Alberto Stadensi refert Saxonicos epi- scopos nequaquam in depositionem Gregorii VII con- sensisse. Obstrepit Calvinista, « sibi Albertum non esse ad manum, itaque se non posse decernere. » At Baronio ad manumerat. Audi ipsa Alberti verba. « Anno Domini 1076 habitum est concilium apud Wormatiam, praesente Henrico rege, in quo uni- versi fere "Teutonici episcopi, prater Saxonicos, Gregorium papam abdicarunt. » Furiosissime incurrit Calvinista in Baronium ; et, ut eo tberiorem insectandi materiam habeat , ex suo cerebro affingit Baronio, eum dicere, « Reinerum Reineecium primum fuisse, qui Vitam Henrici IV et Bennonem de Gregorio VII evulgarit, » Osten- dit hoe: falsum esse. Bene facit, quia non Baronii, sed. suam falsitatem patefacit : nam Baronius dixit Reineccium fuisse ediforem; primum fuisse, non dixit. Refellit Baronius epistolam Henriei ad Annonem arehiepisceopum Coloniensem tanquam suppositi- tiam, quia Anno archiepiscopus anno preterito, hoc est 1085, jam obierat; et tamen anno 1086 invita- tur àd synodum Wormatiensem. Calvinista, ut hine se expediat , transmutat Annonem in Hildolphum, et huie epistolam ab Henrico inscriptam dicit.. Quod commentum neque Reineccio, neque Urstisio , neque Reubero , neque ulli alteri in mentem venit. Omnes enim isti ediderunt hane epistolam eum A»nonis non Hildolphi nomine. Id fecunda suze criticae Calvinista debet, qua instructus nodos etiam indissolubiles dissolvit. Ejusdem eritiees beneficio transformat Pentecos- in Heptecosten seu Heptacosten; novam et in Latina Ecclesia inauditam vocem pro Septuagesima. Hanc critices rationem si sequi velimus , vix ullus error tam manifestus erit, cui ex apotheca critiees non sis facturus medicinam, si hoc est medicinam facere, et non potius omnia susque deque vertere. Ipso epistolae exordio satis figmentum Calvinistieum.re- darguitur; nam auetor illum ad quem scribit non tanquam nuper factum, sed. ut veteranum et multo- rum meritorum. principem laudat; quod de Hildol- pho dici nequit, qui recentissimus in episeopatu erat tempore conciliabuli Wormatiensis; nam ut Bertoldus Constantiensis in Chronico testatur. « Ai- mo seu Anno venerabilis archiepiscopus Colo- C niensis, mire sanctitatis requievit in pace x1 No- nas decembris 1075, cui Hiltolfus, impar genere et moribus, suecessit. » Et statim post in Septuage- sima anni 1076 initium est Wormatiense syne- drion. Ait Baronius a nemine unquam memoriz prodi- tum, legatos Henrici ita acceptos esse a. Gregorio VII, prout arehiteetus hujus epistolae eomminiseitur. Calvinista non sine immanibus convieiis Baronio Aventinum obtrudit. Hoc scilicet restabat; quasi vero Baronius non de antiquis, sed de recentibus istis, et haeresi infectis seriptitatoribus hoe pronun- tiarit. Profer, si potes, priseum canumque testem ; nam hune novitium, oris et styli tam mali, nihil pendimus. Ne in Bennone quidem fabulam hane de legatis invenies. In Vita: S. Anselmi Lucensis voeatur depositio Gregorii VIE « faeinus a seculis inauditum ». Ita 231 etiam ipse Gregorius in quadam epistola. Objicit A Calvinista : « Papas sepe esse depositos ab impera- toribus et synodis. » Et mox recitat ex suo Illy- rico epistolam episcoporum Gallie et Germania «ad Anastasium II pontificem Romanum, qua papam et Italicos episcopos monent ut se missos faciant, nec deinceps tyrannidem super eos exercere per- gant. » Aliam item affert episcoporum Germania et Belgii ad Nicolaum I, ex synodo Coloniensi anno 863. Sed nec illi qui ad Anastasium seripsisse di- cuntur, nee qui ad Nicolaum, vel hunc vel illum a sede dejecerunt et excommuniearunt, ut Worma- Uensis conciliabuli presules fecerunt; qui adacti sunt non quomodocunque, sed jurejurando interpo- sito, certa in id praseripta formula (qua exstat apud Brunonem De bello Saxonico) Gregorium VII p exsecrari et deserere. Cujus pseudosynodi si omnes eireumstantias perpendamus, jure optimo id quod ab illis factum est « a saeculis inauditum facinus, » et eujus nullum simile exemplum produci. queat, nominari potest. Nam eaetera omnia quz aliquando contra jus et fas adversus pontifices acta sunt, etiam depositio Joannis XII in pseudosynodo Romana, mi- norem turpitudinem annexam habent: quia turpi- Ludo vitae. qua Joannes sese a calce ad verticem S. GREGORIUS VII PAPA. 232 usque feedaverat, aliquo modo eos qui Joannem deponere tentarunt, excusare poterat, qua in Gre- gorio VIL, vitze ineulpatissimz viro, locum nullum habebat. , Sed ut aliquid dicam de epistola ad Anastasium, nulla ejus apud illum probatum scriptorem mentio exstat. Exscripsit eam Illyrieus in Catalogo ex sche- dis et adversariis manuscriptis Aventini, nee novit unde eam Aventinus acceperit. Et ego epistolae cu- jus origo et natale solum nesciatur fidem habeam? Dubitat quoque Illyrieusnum ad Anastasium primum an ad secundum missa fuerit. Omnium rectissime sentiet, qui ad neutrum missam credet. Calvinista nostér doctior Aventino refert eam ad Anastasium II, anno 497. Quo nullius penitus concilii in Gallia celebrati ullum vestigium in Annalibus Francieis vel aliis reperitur. Et tamen Calvinista noster titulo appingit haec verba. Ez Concilio : Nomina, quaeso, utopieum hoc concilium. Praeposuit et titulum, quasi si ab episcopis, eum sit ab Illyrieo. De altera epistola Guntharii et Theutgaudi lege Baronium tom. X, anno Christi 863, num. 18 et seqq. Et videbis sectarios nostros dignissimos esse qui hisce tam perditis patronis et defensoribus rem eontra Romanos pontifiees agant. EXGERPTA EX DISSERTATIONE CUI TITULUS :. - Gemina, adversus Melchiorem Guldinastum Calvinianum replicatorem vel potius quadruplicatorem defensio : prior pro S. R. orthodomi et catholici imperii avita majestate , replicationem Calvinianam , imperii hujus vastatrücem, accurate examinat et refutat; auctore Gretsero, societatis Jesu theologo ; posterior complura monumenta hactenus (inedita pro Gregorio VII aliisque pontificibus Romanis Lectori eahibet , editore C. V. Sebastiano "TENGNAGEL. J. U. D. et Cesarea bibliotheoe Viennensis prefecto. * (Opp. Gretseri, VI, 299.) I. C Sed, nisi fallor, optimum factum faceret Calvinista De Juramento quod: Henricus IV Gregorio VII pra- stitit. Hie vehementissime furit Calvinista quod Henri- cum IV « regem Germania » nominavi : « fuisse enim multorum aliorum regnorum regem. » Cur baeeharis, o Calvinista? An ideo negavi Henrici potentiam ultra Germanic fines sese extendisse? Si Philippum ;III nominem « regem Hispaniarum, » an hae appellatione mea illum de utriusque Indiz, Sieilize, Neapolis et tot aliorum, regnorum posses- sione deturbo? An injuriam ei facio, si a notissimo et primario regno ei nomen indam? JEgre fert Calvinista quod imperatores Romani, se « reges Germanic » indigitant , aitque Maximilia- num I « primum fuisse qui hune titulum usurparit, et hoe accidisse ex imprudentia consiliariorum. » si Pragam seconferret, ipsumque sacratissimum im- peratorem ejusque consiliarios doceret qui titulus usurpandus sit. Intelligerent enim hunc usur- pandum esse. « Rudolphus Romanorum impera- tor, ete. Rex Francorum, Longobardorum, Hun- garorum. » Et dubitamus adhuc, hunc latronis fra- lrem, totius imperii, ipsius itidem imperatoris, et consiliariorum ejus reformatorem, coronare rosis ex Calvini fimeto decerptis, praesertim cum cap. 26 Tartaree sua Replieationis, pag. 267, in haee verba erumpere non erubuerit : « Quin scito, Galliam et Germaniam non esse Romani imperii regna, sed libera et immediata, et suo jure utentia, imperato- rique Romanorum , quatenus est imperator, non magis obstrieta, quam Persiam, /Ethiopiam, Jappo- niam. » De Gallia non laboro. De Germania tum tibi fidem habebo, eum mihi testimonio ipsius Cae- 233 PROLEGOMENA. — DE OFFICIO S. GREGORII. 234 saris et Caesarez curiv probaveris, imperatorem A stolidus. Calvinista per undecim ferme folia fatua- alio titulo se regem Germanie scribere.quam titulo imperatoris, hoc est quia imperator est. lI. De epistola principum imperii ad. Innocentium. Ill de electione Othonis VI in imperatorem. Caput hoe, ut verbosissimum et loquacissimum , sic mendaeissimum, et, ut ita loquar, imperti- nentissimum est; cum mea nec petat, nec tangat, nec feriat, sed nil nisi Calvinistica phasmata et plasmata persequatur; eujus exordium et finis, et quidquid inter hac duo interjacet, nihil aliud sunt quam aut pseudolegia aut leedoria, aut atopia, aut inanissima phlyaria. Pseudologiam vel in hoc unico exemplo vide. Mentitur hane eonsecutionem esse meam, vel ex mente mea. « Papa Romanus habet jus inungendi, conseerandi et. coronandi electum | imperatorem Romanorum; ergo sine papae Romani confirma- tione nullus potest esse legitimus imperator Ro- manorum. Et consequenter, quem nolit papa con- firmare, is nec debeat, nec possit esse vel nomi- nari imperator. » Hzc latronis frater ex suo ce- rebro mihi affingit et admetitur. Nam ex sola inun- ctione et consecratione nunquam hujusmodi argu- mentum duxi, certus summo pontifici in imperium Romanum plus potestatis esse quam sit sola et me- ra consecrato et inunetio eleeti imperatoris; idque ex ipsorum regum ac imperatorum testificationibus, ex historiis tam sacris quam profanis, ex vetustis litteris et diplomatibus, et ex communi omnium sensu comprobaveram. Quocirea ruunt quaecunque tur, ne dieam bacehatur. Neque in zeternum ullum diploma vetus; a priseis imperatoribus, aut litteras ab ipsis imperatoribus posteriori aevo scriptas pro- feret : in quibus ipsi sese aliter quam reges vel im- peratores electos nominent : licet usus hodiernus, et quidém optimus, ita ferat; ut qui de illis loquun- tur, aut etiam illos seu coram seu per litteras allo- quuntur, zmperatores vocent, sine ulla adjunctione, quod jure optimo fit; interim ipsis imperatoribus non est ignotum quis majorum et antecessorum suo- . rum fuerit de potestate summi pontificis in Roma- num imperium sensus. Ut enim folia in silvis, sic temporis progessioni tituli cadunt, aliisque alii suc- cedunt, salvo interim uniuscujusque jure. Et si qui D historicorum quondam nomen imperatoris regibus non coronatis tribuerunt, id aut lata quadam no- tione fecerunt, aut nomen imperatoris pro designa- to et electo imperatore usurparunt, ut jam saepe di- ctum est. Nec in alio numero poni debent insanis- simi et furiosissimi Calvinistee hujus logi (Germani- ee Lugen) quam in teterrimarum. eriminationum Catalogo, quando vociferatur, nos negare, « impe- ratorem hoc ipso quod electus est, plena potes- tate res imperii administrandi potiri, nee imperato- rem, nec Augustum esse aut nominari debere. » Qua omnia deputes hujus Calvinistae magistro, a quo omnis calumnia et sycophantia, tanquam prima ab origine manat; cujus spiritu et habitu spir.t et halat rabula iste, quidquid spirat et halat, qui vix potest tria verba proferre quin quatuor aut quinque mendacia contineant. DISSERTATIO DE OFFICIO SANCTI GREGORII VII (Dom GufnawcEn, Institutions liturgiques, t. IT, p. 450.) Un des noms les plus glorieux de l'histoire est, [) des saints et proposait à la vónération, universelle sans eontredit aujourd'hui, le nom du grand pontife saint Grégoire VII. Une justice tardive, mais éeia- tante, a été rendue à ce héros de l'Église et de l'hu- manité, et l'on peut méme dire que sa gloire croit eneore tous les jours. Pour aider à mettre dans toute son évidence ce phénoméne providentiel, nous avons voulu, dans le présent chapitre, raconter une faible partie des outrages que ce grand homme, que cet admirable saint a essuyés, non de la part des protestants et des philosophes du dernier siécle (ceci serait moins instruetif), mais de la part de plusieurs qui, prétendant appartenir toujours à l'Église ro- maine , n'ont pas craint de récuser, comme intéressé, l'auguste jugement par lequel elle inscrivait au rang (286) Nous oserons dire quelque chose des mo- tifs personnels qui nous obligent à défendre et à ho- norer la mémoire de saint Grégoire VII. Si nos lec- teurs se souviennent que ce grand pontife, moine de ParnRor, CXLVIII. ce pontife véritablement apostolique. Il est bon que certains faits caractéristiques d'une époque, et pro- pres à montrer en actions certains principes, soient impartialement enregistrés et publiés, dans la crainte que, ces mémes faits venant à se perdre, les lecons importantes qu'on en peut tirer ne soient en méme temps perdues. Si quelque défaveur devait, de nos jours encore, poursuivre celui qui ose plaider une pareille cause, nous l'aeceptons d'office, tout indigne que nous en sommes, et nous nous levons sans crainte pour venger celui qui, avec son auguste prédécesseur saint Grégoire I*", est et demeurera le plus grand des papes que l'ordre Bénédictin ait four- nis à l'Église (286). Saint-Pierré de Cluny, est une des gloires de la France bénédictine, et qu'avant de monter sur la chaire de Saint-Pierre, il occupa le siége abbatial de l'insigne monastére de Saint-Paul extra munia Ur- 8 4 / 235 S. GREGORIUS VII PAPA. 236 Nous ne donnerons point ici l'histoire de saint A contre l'antipape Guibert (288). Saint Pierre Damien, Grégoire VIL. Elle est écrite partout : dans ses ad- mirables lettres, conservées en si grand nombre por les soins d'une providence toute particuliére; dans ses ceuvres généreuses qui ont sauvé l'Église, et sur lesquelles elle s'appuie encore aujourd'hui; dans les récits pleins d'admiration et, certes, aussi de désinté- ressement que lui consacrent aujourd'hui tant d'éeri* vains non suspects. Tout le monde 1a sait aujour- d'bui cette histoire. Nous nous proposons donc seulement ici de traiter la question liturgique de saint Grégoire VII, c'est-à-dire, le culte décerné par l'Église à cet illustre pontife, et les divers incidents qui se sont rencontrés dans son établissement et dans son progres. L'idée de la haute sainteté de Grégoire VII était déjà repandue de son vivant et ne fit que s'aceroitre aprés sa mort. En vain les schismatiques fauteurs de l'empereur Henri IV, ayant à leur téte lefougueux Bennon, archiprétre cardinal de l'antipape Guibert, S'efforcérent de flétrir sa mémoire : en vain, pour expliquer la supériorité de son génie, ils l'acccusé- rent d'avoir commerce avec Satan, au point, di- saient-ils, que, lorsqu'il agitait ses manches, des étincelles de feu en tombaient avec abondance; en vain, ils letraitérent de faux propheéte et l'accusérent de n'avoir point assez ménagé l'empereur ; le silence qu'ils gardent sur ses moeurs n'en atteste que plus énergiquement, suivant la remarque de Fleury lui- méme (287), l'intégrité morale du saint pape et la haute estime qu'on faisait de sa vertu. Du reste, le témoignage des hommes pieux qui l'avaient connu ne manqua point à sa défense. Le courageux saint Anselme de Lucques, son ami fi- déle, vengea sa mémoire dans le livre qu'il a dirigé bis, ils comprendront la nature des sentiments que nous dümes éprouver lorsqu'en 1837, appelé, mal- gré notre indiznité, parle souverain pontife Grégoire XVI, successeur de Grégoire VIL et enfant de saint Benoit, à recueillir la succession des abbés de Cluny, nous émettions notre profession solennelle entre les mains de l'abhé de Saint-Paul, successeur, lui aussi, de l'héroique Hildebrand. Puisse le glorieux pontife, devenu si partieuliérement notre pere, allu- mer dans notre faible eceur quelques étincelles de son ardent amour pour l'Église de Jésus-Christ, et nous donner quelque part à cette compléte abnéga- tion avec laquelle il la servit toujours! (287) Hist. Ecclés, livre r.xitd, 26. (288) Roccaberti, Bibliotheca pontificia tom. IV. — . Margarin de la Bigne, Bibliotheca maxima Patrum, tom. XVIII. (289) Sanctissimi ac purissimi consilii virum. S. Petri Damian., Epist. 7, lib. 1. (290) Quanta gloria publi-Sed quid istius ardui i : [cam Te laboris, et invidize Rem tuentibus indita Fraudis aut piget, aut Sepe jam fuerit, tuam, [ Hildebrande, scientiam Nec latere putavimus, Et putamus. Idem sacra Et Latina refert via, Rebus in miseris suam Illud et Capitolii Ponit invaletudinem, Culmen eximium, thronus Hisque non aliis necem Pollens imperii docet. ^ Kt pericula confert. u- et? Id bonis etenim viris Plus peste subita nocet. Virus invidiz latens qui l'avait connu durant de longues années, le qua- "lifie homme trés-pur et trés-saint dans ses con- B D $eils (289). Saint Alphane, archevéque de Salerne, dans une ode remplie de la plus mále poésie, le com- pare aux saints apótres (290). Le B. Victor III qui, apres avoir professé comme lui la regle de Saint- Benoit, fut son successeur sur ía chaire de soint Pierre, atteste qu'il illustra I Église du Christ autant par ses exemples que par ses vertus (291). Saint An- se!me, archevéque de Cantorbéry ; saint Gébehard, archevéque de Saltzbourg, et un autre saint Gébe- hard, évéque de Constance, tous personnages con- temporains, s'unissent à ceux que nous venons de nommer avec un accord admirable; en sorte que l'on trouverait difficilement un saint dont la sain- teté soit attestée par un si grand nombre de saints contemporains (292). Il semble que la sagesse divine, prévoyant les outrages dont il devait étre l'objet, se soit plu à entourer son nom des plus augustes témoignages, préparant ainsi à l'avancela meilleure de toutes les réponses aux blasphémes qui devaient plus tard étre proférés. Consultons maintenant les historiens contempo- rains de Grégoire VIL, et recueillons les expressions par lesquelles ils terminent le récit de ses travaux et de ses tribulations. Le premier que nous cite- rons est Paul, chanoine de Bernried, qui éerivit, vers 1131,]a Vie du saint pape. « Ainsi, dit-il, « rempli de la gráce septiforme, l'esprit du sep- « tieme Grégoire qui avait repris le monde et ses « princes sur le péché, l'injustice etle jugement, * fortifié de la nourriture divine qu'il venait de rc- « cevoir, s'élancant dans a voie céleste, et porté, « comme Élie, sur le char de feu à cause de son Sed ut invidearis, et Non ut invideas, decet. Te peritia quam probi Et boni fecit unice Usque sentiat ultimum. Quanta vis anathematis? Quiquid et Marius prius C E 1 Quodque Julius egerant ompotem merit Sul. — Maxima nece militum Omne judicio tuo Voce tu modica facis. Jus favet, sine quo mihi Roma quid Scipionibus Nemo propositi mei Caterisque Quiritibus: Vel favoris inediam Debuit mage, quar tibi Premiumve potest dare. Cujus est studiis sue Cordis eximius vigor, ^ Nactam viam potenti. Vita nobilis optimas Qui probe quoniam satís Res secuta, probant qui- Multa contulerant bona . (dem Patriee, prohibentur et. Juris ingenium modo — Pace perpetua frui Cujus artibus uteris. Lucis et regionibus. Ex quibus caput urbium Te quidem potioribus Roma justior, et prope Preditum meritis manet Totus orbis eas timet, ^ Gloriosa perenniter Seva barbaries adhue ^ Vita, civibus ut tuis Clara stemmate regio. — Compareris apostolis (S. Alphani carmina. Hic et archiapostoli [Ital. sacr. Anecd. Fervído gladio Petri Frange robur, et impetus Ughel.,t. X,ed.1722, Illius, vetus ut jugum p. 77]J) (291) Verbis simul et exemplis illustrasse. Mabil- lon., Acta SS. ord. Benedicti., $mc. IV, part. 1M. (292) Vid. Papebroch. Acta SS. Maii, die 25. ' 231 consacré à la mémoire d'Urbain, son prédéces- seur, augmenta d'une maniére excellente l'al- légresse de ce saint pontife et celle de tous les bienheureux qui, avec le Christ, se réjouissent dans la gloire du eiel ; en méme temps qu'il lais- sait abimée dans une douleur profonde l'Église, qui poursuitsur la terre son pélerinage (293;. » « À la mort de Grégoire, dit Bertold, également contemporain, dans sa Chronique, les fideles des deux sexes furent dans le deuil, mais principale- mentes pauvres; car il était le trés-zélé doc- teur dela religion catholique, et le défenseur le plus iutrépide dela liberté ecclésiastique. Il ne voulut pas quel'ordre du clergé restát avili aux mains des laiques, mais qu'il occupát, au con- traire, le premier rang, par la sainteté des meeurs comme par sa dignité sacrée (294). » « Cependant, dit le poete Domnizone, témoin de l'événement, des cris de douleur se font enten- dre; ils sont causés par le trépas du pontife Grégoire, que le Seigneur Christ vient d'enlever aux cieux, sept jours avantla fin de mai. Les moines le pleurent, parce qu'il était moine lui- méme; les cleres sont dans les larmes, et plon- « gés dans le deuil sont aussi les laiques dont la « foi est pure de tout contact avec les schismati- « ques (295). » Hugues de Flavigny, dans sa précieuse Chroni- que, termine ainsi l'histoire de notre grand pontife, qui l'avait honoré de son amitié: « Ainsi, martyr « et confesseur, l'an de l'incarnation du Seigneur « mil quatre-vingt-cinq, il rendit son àme au Créa- « teur (296). » Tel apparait le jugement des contemporains de Grégoire dans les diverses relatiens qu'il nous ont laissées de sa vie et de ses actes. Il est clair, d'a- prés cela, que la vénération publique ne devait pas larder à se manifester enverslui, et à préparer les bases de ce culte immémorial que plus tard le Siége apostolique devait reconnaitre et sanctionner. Au reste, les prodiges qui, plus d'une fois pen- (293) Itaque septiformi gratia plenus septimi Gre- gri spiritus, qui mundum et principes ejus argue- at de peccato, et de injustitia, et de judicio, in forti- tudine ccelestis cibi nuper accepti ccelestem viam arripiens, meritoque divini zeli, velut igneo curru, instar Elie subvectus, Urbani przedecessoris sui, cujus ea die festivitas exstitit, omniumque beato- rum lztitiam in ccelesti gloria cum Christo gauden- tium exeellenter ampliavit; in terris vero peregri- nantem Ecclesiam discessu suo non parvo mceerore eonsternavit. Pauli Bernrieden. S. Gregorii VII Vita, cap. 12, 102. (294) De cujus obitu omnes religiosi utriusque sexus, et maxime pauperes, doluerunt : erat enim catholiee religionis ferventissimus institutor, et ecclesiastieze libertatis strenuissimus defensor. No- luit sane ut eeclesiastieus ordo manibus laicorum subjaceret, sed eisdem et morum sanctitate, et or- dinis dignitate preemineret. Bertholdi Chronic. ad annum 1085. (295) Interea planctus de przsule nascitur altus Gregorio, gestat Dominus quem Christus ad ethra BOMBE UAR AUGUUAR OR OU R E a dE S « « a Lu « « PROLEGOMENA, — DE OFFICIO S, GREGORII. zéle pour les intéréts divins, dans le jour méme A dant sa vie, avaient rehaussé la grandeur de ses C 238 actions, éelataient encore à son tombeau. Paul de Bernried les rapporte avec toute l'autorité et aussi la simplicité d'un témoin oenlaire (297). Lambert de Sehafnabourg, qui ne conduit sa Chronique que jusqu'à la quatrieme année de Grégoire, attesie l'existence de faits miraculeux qui servaient, dit-il, puissamment à confondre les ennemis du saint pon- tife (298). Orderie Vital, dans son Histoire eeclésias- tique, parle, comme d'un fait avéré, de la guérison de plusieurs lépreux au moyen de l'eau qui avait touché le corps de Grégoire (299). Enfin, on peut voir sur cet article la discussion assez breve, mais lu- mineuse, de Benoit XIV, en son traité de la Cazo- nisation des sainís (300). Mais eroirait-on que des écrivains catholiques aient pu se rencontrer, dans ce siecle méme, qui ont tiré seandale des épreuves par lesquelles la di- vine justice purifia l'áàme de son serwiteur, et don la foi vacillante n'a pas vu toute la portée de ces adversités précieuses qui, en sauvant la sainte cause de la liberté de l'Église, assuraient au pontife expirant la récompense et la gloire des martyrs? J'ai aimé la justice et j'ai hai l'iniquité; c'est pour- quoi je meurs dans l'exil! disait Grégoire sur son lit de mort. Mais le Sauveur lui méme, qui avait passé en faisant le bien et guérissant toute lan- gueur et toute infirmité, ne s'est-il pas senti aban- donné de son Pére, au point qu'il eriait: Mon Dieu! mon Dieu! pourquoi m'avrez-cous délaissé? Cepen- dant ses ennemis, témoins de son agonie, disaient, en branlant la iéte : S' esf le Fils de Dieu, qu'il descende de la croir. Ils eroyaient peut-étre que le salut du monde pouxait s'opérer sans l'immolation de la victime. Ceux dont nous parlons ne savaient pas non plus apparemment que la liberté ecclésias- tique ne pouvait étre sauvée sans qu'il en coüiát la vie et l'honneur de son défenseur. Grégoire devait suecomber pour le salut de plusieurs ; son nom de- vait donc étre maudit, car le diseiple n'est poiní au- dessus du maitre (301). Qu'on ne nous dise done plus : La cause de Gré- Anie dies septem Madii quam finis adesset. Hune monachi deflent, monachus quia noscitur esse, Hunc clerici flebant, valde laicique dolebant Pura fides quorum procul est à schismaticorum. Dommizon., Vita Maihiüdis. - * (296) Sic spiritum Creatori tradens, anno ab In- earnatione Domini 1085 obiit, martyr et confessor. Chronicon Virdunense Hugonis Flariniaeemsis, im Biblioth. nova mss. Labbei, tom. I. (297) Vita Gregorii VII, cap. 1, 2, 3, 13. (298) Signa etiam et prodigia, per orationes pape Macho fiebant, et e des ferventissi- mus pro Deo et pro ecelesiastieis legibus, satis eum eontra venenatas detractorum linguas eommunie- bant. Ad annum 1077, seriptores rerum Germaniea- rum, tom. I. (299) Leprosi de aqua unde corpus ejus abiutum fuerat petierunt; qua consecuta fideliter loti sunt, et, opitulante Deo, pretinus mundati sunt. Purf. u, lib. viu, pag. 671. (300) Lib. rz, cap. 4t, $ x, 16. (301) Matth. x, 24. 230 S. GREGORIUS VII PAPA. 240 goire VII n'était pas celle de Dieu; car ses entre- A —Soixante ans s'étaient à peine écoulés depuis le prises hardies ne recurent point la consécration du succés. Nous, nous répondrons par ces paroles du grand Baronius, qui terminent le récit de la mort sublime de notre héros : « Ainsi, c'est par des per- « Sécutions sans fin, des angoisses de tout genre, « souvent méme par le meurtre de ses prétres, que « l'Église recoit une heureuse paix, que la liberté « ecclésiastique s'aequiert et se consolide, que le « salut des àmes est operé. Ainsi, le Christ a ins- « truit ses pontifes à combattre et à vainere, lui « dont les souffrances et les infirmités font la force « et le courage des fidéles, lui dont la mort est leur « vie. Je me trompe, ou l'expérience des siéeles a « démontré jusqu'au temps présent que c'est aux « travaux de Grégoire qu'il faut rapporter et les « investitures des Églises arrachées aux mains des « princes, et la libre élection des pontifes romains « restituée, et la discipline eccelésiastique relevée de « Ses ruines, et tant d'autres avantages innombra- « bles assurés à l'Église (302). » Oui, certes, Grégoire a été vaineu suivant la chair; comme le Fils de l'homme, il s'est vu n'ayant pas ou reposer sa téte; il s'est éteint dans l'humiliation, tellement qne les hommes l'ont réputé frappé de la matin de Dieu (303); mais pour lui aussi, la mort, d'abord vietorieuse, est demeurée ensevelie dans son triomphe. Son nom, sa gloire, ses mérites ont inspiré, ont soutenu, dans la défense laborieuse des libertés eeclésiastiques, non-seulement l'incompa- rable Thomas de Cantorbéry, dans sa lutte contre un roi d'Angleterre, mais tant d'illustres papes qui ontsu se poser comme un rempart pour la maison d'Israel ; Pascal II contre l'empereur Henri V ; Inno- eent IV contre Frédéric 11; Boniface VIII contre Philippe le Bel; Grégoire XIII, Sixte-Quint, Gré- goire XIV et Clément VIII, contre Henri de Bour- bon; Innocent XI contre Louis XIV; Clément XIII contre les cours de Madrid, de Lisbonne, de Naples, de Parme; Pie VII eontre Napoléon; Grégoire XVI contre Frédéric-Guillaume. Nous venons d'entendre le témoignage des histo- riens contemporains, sur l'opinion de sainteté qui environnait Grégoire VII durant sa vie et aprés sa Aa jour oü le glorieux athléte de l'Église expirait dans l'exil, que déjà un de ses suecesseurs, qui a laissé une mémoire vénérable, Anastase IV, placait son image parmi celles des saints, sur la mosaique de la chapelle de Saint-Nicolas, au palais patriarchal de Latran (304). Le corps de Grégoire avait été enseveli par les soins de Robert Guiscart, ou de Roger, son fils (305), dans un tombeau de marbre, et placé dans la cathédrale de Salerne, déjà célébre comme possé- dant les reliques de l'apótre et évangéliste saint Matthieu. Orderic Vital, historien du xi* siecle, que nous avous cité plus haut, parle de l'affluence des pélerins au tombeau du saint pape, et des grá- ces de santé qne l'on y. recevait (306). Une chroni- que, rédigée par ordre de Cencius Savelli, camérier apostolique, qui fut pape, en 1226, sous le nom d'Honorius III, atteste pour son temps la continua - tion du culte de saint Grégoire VII et des prodiges opérés par son intercession (307) ; et lorsque, vers la fin du méme siécle, Jean de Procida dota et fit déco- rer avec magnificence la chapelle dite de Saint-Mi- chel, dans la cathédrale de Salerne, il est naturel de penser, avec Papebrock, qu'il avait en vue de mani- fester sa dévotion envers le pontife qui reposait dans cette méme chapelle, oü il était l'objet du culte des peuples attirés par le bruit des merveilles qui S'y opéraient (308). Le corps de saint Grégoire VII continuait tou- C jours d'étre l'objet de la vénération des habitants de Salerne, sans pourtant que cette vénération se répandit beaucoup au dehors de la province du royaume de Naples oü est située cette ville, lorsqu'en 1574, le cardinal Marc-Antoine Marsile Colonna | monta sure siege qu'avait occupé saint Alphane, l'ami de notre saint pontife. La Providence avait dessein de se servir de lui pour aeecroitre encore le culte jusque-là décerné au serviteur de Dieu, et pour en préparer les développements. Le prélat fit l'ou- verture du tombeau, et il y trouva les précieux restes du saint pontife, conservés. presque en entier, avec les ornements pontificaux dont on l'avait re- vétu lors de sa sépulture. C'est ee qu'il atteste par une inscription qui se lit encore dans la eathé- mort; suivons maintenant à travers les siécles les [) drale de Salerne, et qui est concue en ces termes : différentes manifestations de cette persuasion qui, plus tard, devaient motiver le jugement infaillible du saint-siége. (302) Ita plane persecutionibus indesinentibus, di- versi generis aerumnis atque sepe caedibus sacerdo- tum multo felicius paritur Ecclesi; pax, libertas acquiritur atque confirmatur ecclesiastica, et salus quaeritur animarum. Sic sacerdotes suos pugnare et vincere Christus docuit, cujus passionibus et infir- mitatibus robur ae fortitudo, ac morte denique vita est fidelibus comparata. Mentiar nisi ista jam ex- periménto rerum prasentium monstrari possint, per Gregorium nempe vindieatas e manibus princi- pum Eeclesiarum investituras, liberam electionem Romanorum pontificum postliminio restitutam, dis- ciplinam ecclesiasticam collapsam penitus reparatam, Gregorio VII Soanensi P. O. M. ecclesiastico libertatis vindici acerrimo, assertori constantissimo : qui dum Rom. Pontificis auctoritatem, adversus et alia innumera bona parta. Ad anmun 1085, n. 13. (303) Isai. LiII. (304) Papebrok., Acta SS. Maii, tom. VI. Conatus histor. de Rom. pont., part. r, Appendix, pag. 208, Bened. XIV De canonizat., lib. 1, cap. 41. (305) Papebrok., ibidem. (306) Meritis ejus , fidei petentium miraculorum co- pia divinitus ostensa est. Hist. eccles., p. 1t, l. vtu, ib. (307) Ad eujus utique corpus, in B. Matthaei basilica honorifice tumulatum, mirabilis Deus multa mira- cula operari dignatus est. Exc libro mss. censuali centii camer. in Gregorium .VII, ad finem. (308) Papebrok., ibidem. PROLEGOMENA. — DE OFFICIO S. GREGORII. 242 Henrici perfidiam. strenue. tuetur, Salerni sancte de- A Salerne, dans un moment oü Grégoire XIII s'occu- cubuit, anno Domini MLXXXV, VIII Kal. Junii. Mareus Antonius Columma Marsilius, Bononiensis, archiepiscopus Salernitanus, cum illius corpus, post quingentos circiter annos, sacris amictum et fere in- tegrum reperisset, ne tanti Pontificis sepulcrum me- moria diutius careret. Gregorio XIII Bononiense se- dente. Anno Domini MDLXXVIIL Pridie Kalen- das Quintilis (309). Le pieux cardinal mourut en 1582, et n'eut pas la consolation de voir eonsommée l'eeuvre de là ca- nonisation du saint pontife. Elle eut lieu deux ans aprés, par l'autorité de Grégoire XIII, qui inséra le nom de Grégoire VII au Martyrologe romain, avec cet éloge : Salerni, depositio B. Gregorii pape septimi, qui Alexandro secundo succedens, ecclesiasti- cam libertatem a superbia. principum. suo tempore vindicavit, et viriliter pontificia auctoritate defendit. Cette sorte de canonisation, sans procés préalable, est distinete de la canonisation appelée formelle, et est désignée sous le nom d'équipollente. Elle a lieu lorsque le souverain pontife décerne le culte public àun personnage déjà en possession d'honneurs re- ligieux que lui rend la piété des fidéles, en. méme temps que l'héroisme de ses vertus et la vérité de ses cuvres miraeuleuses sont certifiés par le témoignage d'historiens dignes de foi. Cette eanonisation a la méme autorité que la canonisation formelle, et outre que le eulte de presque tous les saints qui ont vécu dansl'Église avant l'institution des procédures au- jourd'hui en usage ne repose que sur un jugement du méme genre, il estun grand nombre de saints, parmi ceux qui ont fleuri dans I Église, depuis que le siége apostolique s'est réservé les causes de canoni- sation, qui n'ont cependant été inscrits au eatalogue des saints que decette maniere équipollente ; tels sont, par exemple, saint Romuald, saint Norbert, saint Bruno, saint Pierre Nolasque, saint Raymond Non- nat, saint Ferdinand'III, saint Jean de Matha, sainte Marguerite d'Ecosse, saint Étienne de Hongrie, etc. L'ignorance des régles de l'Église romaine a done pu seule faire dire à eertains auteurs jansénistes, et non jansénistes, que saint GrégoireVII était honoré par I Église sans avoir été canonisé, puisque l'on en devrait dire autant des illustres saints que nous ve- nonsde nommer : conséquence à laquelle, sans doute, ces auteurs se refuseraient. Quant à ce qüe l'on a prétendu, que Grégoire XIII avait voulu diriger l'effet de cette canonisation contre Henri de Bourbon, qui poursuivait alors la couronne de France, recommandant ainsi la mémoire d'un pontife qui avait foulé sous ses pieds un autre Henri, aussi quatriéme du nom, il semble qu'il n'est pas besoin de recourir à cette explication. La translation du corps de saint Grégoire VII, par l'archevéque de (309) Ciaceoni, Vilze et res gestze pontifieum Ro- manorum, tom. I, pag. 853. (310) Papebrok., ?ibidem. B D pait de l'édition du Martyrologe, était suffisante, avec la possession du culte antérieur, pour engager ce dernier pape à définir enfin la sainteté du glorieux confesseur de Salerne. Sixte-Quint, suecesseur de Grégoire XIII, fit quel- que changement à la formule consacrée par són prédécesseur à notre saint pape, dans le Martyro- loge; il adopta cette phrase, qui est restée dans l'édi- tion de Benoit XIV et les suivantes : Salerni, depo- sitio B. Gregorii pape septimi, ecclesiastio liberta- tis propugnatoris ac defensoris acerrimi. Bientót aprés, sous Clément VIII, en 1595, le corps de saint Grégoire VII fut tiré du sépulere que lui avait consacré le cardinal Colonna et placé sous un autel, toujours dans la méme chapelle de Saint-Mi- chel. Il parait méme que ce fut alors, Mario Bolo- gnini étant archevéque, que le chef fut séparé du reste du corps pour étre renfermé dans un reliquaire spécial (310). Sous le pontificat du méme Clément VIII, Baro- nius fit paraitre le onziéme tome de ses Annales, oü il eélébra et vengea tout à la fois, avec son élo- quente érudition, là mémoire de saint Grégoire VI. Un peuavantlui, Bellarmin, dans ses Controverses, et spécialementaulivre quatriéme, de Romano pontifice, avait eu pareillement l'occasion de faire cette grande justice. Ainsi, les deux plus illustres écrivains du catholicisme, à cette époque de géants, se montraient: préoccupés de la gloire du saint pontife : mais jusque- là les hérétiques seuls s'étaient levés pour la flétrir. Du moment oü le nom de saint Grégoire VII fut, inséré au Martyrologe, le chapitre de la cathédrale de Salerne, que le saint pape avait autrefois comblé de priviléges , aecordant à ses membres la chape rouge et la mitre, fut autorisé à célébrer solennellement son office. Mais d'abord il ne fut récité que suivant le rite commun des confesseurs pontifes, jusqu'à ce qu'en 1609, à la priére du méme chapitre et de l'ar- chevéque Jean Beltramini, Paul V, par un bref qui eommence ainsi : Domini Jesu. Chrüsti, aecorda un oflice propre, dont les lecons se retrouvent en grande partie dans celles qui furent publiées, en 1728, par. Benoit XIII, et dont nous allons bientót parler. L'archevéque Beltramini, fit, vers le méme temps, ériger une statue remarquable du saint pape dans la eathédrale de Salerne, et, ayant été transféré à un autre siége, il eut pour successeur le cardinal Lucius San Severino, non moins zélé que lui pour la garde du saint dépót confié à son Église. Il en donna une preuve solennelle en 1614, faisant cons- truire un nouvel autelà saint Grégoire VII, et y placant solennellement son. corps; ce que l'on doit compter pour la troisiéme translation de ces pré- cieuses reliques (311). Ce fut peut-étre à cette occa- (311) La premiérepar lecardinal Marsile Colonna; la seconde par Mario Bolognini ; enfin, celle dont nous parlons ici, accomplie par le cardinal! San Se- 243 : S. GREGORIUS VII PAPA. 244 sion, ou du moins peu auparavant (312), qu'un bras A avait daigné lui faire parvenir le témoignage le plus du saint pape fut distrait pour étre donné à la ville de Soana, en Toscane, patrie de saint Grégoire VII, laquelle avait député deux ambassadeurs vers le cha- pitre de la cathédrale de Salerne, avec les lettres de recommandation du grand-due, qui joignait ses instances à celles de la ville. Vers la méme époque, le savant Jésuite Jacques Gretser, dont les immenses travaux ne sont point assez appréciés aujourd'hui, publia une docte apo- logie des actions et de la personne de saint Grégoire VII. Dans cette importante discussion, il n'allégue pas moins de cinquante écrivains à l'appui des élo- ges qu'il donne au pontife, et le venge d'une ma- niére vietorieuse des imputations qu'avaient lanceées contre lui et les scehismatiques du xi* siecle, et les hérétiques du xvi*. Vers le milieu du xvrir? siéele, Alexandre VII établit l'office de saint Grégoire VII dans les ba- siliques de Rome, sans cependant l'insérer encore au bréviaire de l'Église romaine (313). Mais ce siécle devait étre fameux par les attaques portées au saint pontife, non plus seulement dela part des protes- tants, mais de la part des juristes, et surtout des théologiens et eanonistes gallieans. Nous nous con- tenterons de rappeler le trop fameux Edmond Ri- €her, dans son livre De ecclesiastica et politica po- testate ; Ellies Dupin, dans son Traité de la puissance ecclésiastique; et Bossuet, dans sa Défense de la dé- claration de 1682, ouvrage dont le grave et impartial Benoit XIV a dit : « Il serait impossible de trouver un livre quz soit plus opposé à la doctrine recue en « tous lieux, emcepté en France, sur Vinfaillibilité du souverain pontife définissant ex cathedra, sur sa « Supériorité à l'égard de tout concile ecuménique, sur le domaine indirect qu'il a sur les droits tem- porels des souverains quand l'avantage de la re- ligion et de l'Église le demande (314). » Cependant, de tous les auteurs gallieans du dix- septiéme siécle qui écrivirent contre saint Gré- goire VII, celui dont la hardiesse fit le plus d'éclat, à raison du chátiment qui lui fut infligé par le saint- siége, est le P. Noél Alexandre. Il avait publié les dix premiers siécles de son. Histoire ecclésiastique, et mérité jusque-là les éloges du pape Innocent XI, qui occupait alors la chaire de saint Pierre, et qui & « * Az ^a verino, laquelle est attestée par une inseription con- B cue en ces termes, qu'il fit placer dans la cathédrale : de Salerne : Ego Lucius Sanseverinus , archiepiscopus Salerni- tanus, altare hoc in honorem B. Gregorii pape VII consecravi, ejusque sacrum corpus 2n eo inclusi; pra- sentibus, amnum unum, anniversaria deinceps conse- crationis die, ipsum pie visitantibus, quadraginta dies vere indulgentie, de Ecclesim more, consensi. A. D MDCXIV, die 1v mensis Maii. (312) Papebrok., ibidem. (313) Gretseri Opera, tom. VI. (314) Difficile profecto est aliud opus reperire quod eque adversetur doetring extra Galliam ubique re- flatteur de sa satisfaction pour l'érudition et l'or- thodoxie qui, jusqu'alors, avaient présidé à cette ceuvre (315). Arrivé aux événements du xI1* sié- cle, Noel Alexandre consacra deux dissertations à faire ressortir les torts qu'avait eus, selon lui, un pontife déjà placé sur les autels. Innocent XI, celui qui n'avait pas fléchi devant le grand roi, crut de- voir manifester énergiquement l'indignation que lui inspirait une semblable conduite de la part d'un reli- gieux. Il rendit un décret, en date du 13 juillet 1684, par lequel il condamnait le volume qui renfermait ces dissertations et, afin de témoigner plus énergi- quement encore le déplaisir que le saint-siége avait ressenti, tous les écrits du méme auteur fürent pros- erits, avee défense de les lire, retenir ou imprimer, sous peine d'excommuniecation (310). Ce fut ainsi qu'un pontife, déclaré vénérable par la congrégation des Rites, à eause de ses grandes vertus, se montra jaloux de l'honneur de son saint prédéeesseur, dont la mémoire allait bientót étre en butte à de nouveaux outrages, en attendant les honneurs que lui réser- vait le xrx* siecle. Aureste, Noel Alexandre n'attendit pas longtemps la réfutation de ses théses gallicanes; un religieux, dominieain comme lui, Francois d'Enghiel, publia peu aprés un livre trés-solide, au jugement de Be- noit XIV (317), et intitulé : Auctoritas sedis apostolice pro Gregorio papa. VII vindicata, adversus Natalem Alecandrum ordinis Predicatorum | doctorem. theo- logum. Dom Mabillon, dansa publication des Aeta saneto- rum ordinis sancti Benedicti, eut aussi à produire la Vie et les actes de notre saint pape. Le deuxiéme tome du vi? siéele bénédictin parut en 170t ; mais l'illustre éditeur sut franchir ce pas devenu difficile, sans manquer ni à la prudence ni à la fidélité de l'historien eatholique. Cependant Clément XI, à la priére du cardinal Gabrielli, dont la conduite avait été si ferme dans l'affaire dela Régale, aecorda, en 1705, à l'ordre de Citeaux le privilége de faire l'office de saint Gré- goire VII, et, einq ans aprés, le méme pontife con- céda la méme gráce à l'ordre de Saint-Benoit, sur D les instances du. procureur général de la congréga- tion du Mont-Cassin. Ces différentes concessions cepta de summi pontificis ex cathedra delinientis infallibilitate, de ejus excellentia supra quodeunque concilium cecumenieum, de ejus jure indirecto, si potissimum religionis et Ecclesie. commodum id exigat, super juribus temporalibus prineipum su- premorum. Epist. pro card. H. Norisio, apologet. ad suprem. Hispan. inquisitorem, inter opusc. Bened. XIV, pag. 117. (815) 'Touron, Hist. des hommes illustres de l'or- dre de Saint-Dominique, tom. V, pag. 814. (316) Touron, ?bidem. Benoit XIV, De canonizat. sanctorum, lib. t, cap. 41; Papebrock, ad diem 25 Maii. (317) Bened. XIV , ibidem. 245 PROLEGOMENA. — DE OFFICIO S. GREGORII. 246 d'office ne firent aueun bruit; mais lorsque, par un A eontreles entreprises téméraires qu'on a. osées sur déeret du 25 septembre 1728, Benoit XIII eut or- donné d'insérer la féte de saint Grégoire VII au missel et au bróviaire, et enjoint à toutes les Églises du monde de la célébrer, un grand orage s'éleva dans plusieurs États de l'Europe, et particuliérement en France. Il est évident, sans doute, que dans l'établisse- ment de cette féte et la promulgation universelle de la légende si remarquable qui devait se lire dans l'offixe, Rome se proposait un but; nous n'avons garde d'en disconvenir. Mais nous dirons, en pre- mier lieu, que c'est un assez beau spectacle pour nous, hommes de ce siécle, de voir, au moment oü d'absurdes préjugés commencaient à éclipser toute vérité historique sur le moyen áge, oü une philoso- phie menteuse et sans intelligence foulait aux pieds les plus salutaires enseignements du passé, de voir, disons-nous, Rome arracher, par un aete cou- rageux, à ce naufrage universel le nom vénérable d'un héros de l'humanité, en qui le siécle suivant devait saluer avec enthousiasme le vengeur de la eivilisation et le eonservateur des libertés publi- ques, aussi bien que des libertés ecclésiastiques. C'étaitlà, certes, un progrés, et d'autant plus mé- ritoire que le pontife qui s'en portait l'auteur ne pouvait ignorer que l'autorité du saint-siége, déjà si affaiblie, allait eneore devenirà cette occasion méme l'objet de nouvelles attaques. Nous dirons en second lieu, et sans déteur, que Rome avait bien, par cet acte, quelque intention de pourvoir à son honneur outragé dans la fameuse déclaration de l'assemblée du clergé de 1682, et dans tout ee qui s'en était suivi en France, de la part des deux autorités. Le roi Louis XIV avait, il est vrai, promis de révoquer son édit pour l'ensei- gnement des quatre articles, et, tant qu'il avait vécu, on avait tenu à l'exécution de cet engagement, qui, joint à lettre de réparation des évéques de l'assemblée au pape, avait été la condition néces- saire de l'institution eanonique des prélats nommés depuis plus de dix ans aux siéges vacants. Mais déjà les promesses n'étaient plus exécutées; les Universités faisaient chaque jour soutenir dans leur sein des théses dans lesquelles les doctrines T) romaines étaient attaquées, l'autorité apostolique eirconscrite dans des bornes arbitraires, la conduite des plus saints papes taxée de violence aveugle, et signalée comme contraire au droit naturel et divin. Il était temps que la grande voix du siége aposto- lique se fit entendre, et qu'elle protestát du moins eontre l'àudace sans cesse croissante de ces doc- teurs toujours préts à restreindre les limites du pouvoir spirituel, en m&me temps qu'ils enseignaient avec tant de eomplaisance l'inadmissibilité du pou- voir royal. Heureusement l'Église a eu de tout temps dans sa liturgie, un moyen de répression sa doctrine ou contre son honneur. Ce qu'elle con- fesse dans la priére universelle devient régle pour ses enfants, et, comme nous l'avons fait voir dans cette histoire, si quelques-uns ont cherché à s'iso- ler des formules qu'elle consacre, c'est qu'ils sen- taient avec quelle irréfragable autorité elle impose, dans ce bréviaire, dans ce missel si odieux, ses ju- gements sur les doctrines, sur les personnes et sur les institutions. Benoit XIIl eut done intention, en étendant à l'Église universelle l'office de saint Gré- goire VII, de faire un eontrepoids aux envahissements du gallicanisme qui, de jour en jour, augmentaient de danger et d'importance, à raison surtout des ef- forts d'une secte puissante et opiniütre qui menacait B qe plus en plus l'existence de la foi catholique au sein du royaume de France. Si Rome laissait flétrir plus longtemps la mémoire des plus saints pontifes des siécles passés, elle donnait gain de cause à ces hommes audacieux qui eriaient sur les toits qu'elle avait renouvelé ses vieilles prévarications, et qu'In- nocent X, Alexandre VII, Clément XI, n'étaient ni plus ni moins coupables que Grégoire VII, Inno- cent III et tant d'autres. Écoutez plutót un des fi- deles organes de la secte: « Au premier coup d'oeil, on. saisit la connexité « de doctrine entre les brefs d'Innocent XI et d'A- « lexandre VIII, contre l'assemblée de 1682; la « proposition quatre-vingt-onze, concernant l'ex- « eommunication, censurée par la bulle Unigenitus, « et cette légende contraire aw vérités révélées qui enjoignent aux papes comme aux autres « individus de la société la soumission à l'autorité civile (318). » Mais il est temps de révéler au lecteur eette mons- trueuse légende qui mettait ainsi en péril les vérités révélées. Les pages que l'on va lire sont belles sans doute, pleines de noblesse et d'une éloquente sim- plicité : elles sont pourtant moins énergiques dansles éloges qu'elles donnent au pontife que certaines pages qu'on peut lire tous les jours dans les écrits de plusieurs historiens ou publieistes protestants. Voici la légende en son entier : IN FESTO S. GREGORIT VII, PAPE ET CONFESSORIS, IN SECUNDO NOCTURNO. LECTIO IV. « Gregorius papa septimus, antea Hil- « debrandus, Soana in. Etruria natus, doctrina, san- « etitate omnique virtutum genere eum primis no- « bilis, mirifice universam Dei illustravit Ecclesiam. « Cum parvulus ad fabri ligna edolantis pedes, jam « litterarum inseius, luderet, ex rejeetis tamen seg- mentis illa Davidiei elementa oraculi : Dominabi- tur a mart usque ad mare, casu formasse narratur, manum pueri duetante Numine, quo significare- tur ejus fore amplissimam in mundo auctoritatem. Romam deinde profectus, sub protectione saneti « Petri edueatus est. Juvenis Eeclesice libertatem à E] Aa z A A A A a (318) Grégoire, Essai historique sur les libertés de l'Église ga"'ieane, pag. 98. 2 € « "3 LI Aa A "3 j « € LI 1j Aa A a € a 2 a2 A a ^A (j a € € A y laieis oppressam ae depravatos ecclesiasticorum A mores vehementius dolens, in Cluniacensi mona- sterio, ubi sub regula sancti Benedicti austerioris vit: observantia eo tempore maxime vigebat, monachi habitum induens, tanto pietatis ardore divinze majestati deserviebat, ut a sanctis ejusdem conobii Patribus prior sit electus. Sed divina Providentia majora de eo disponente in salutem plurimorum , Cluniaco eductus Hildebrandus, ab- bas primum monasterii saneti Pauli extra muros Urbis eleetus, ac postnodum Romanz Ecclesize cardinalis ereatus, sub summis pontificibus, Leone" nono, Vietore seeundo, Stephano nono, Nicolao secundo et Alexandro secundo , praecipuis mune- ribus et legationibus perfunetus est, sanctissimi , et purissimi consilii vir a beato Petro Damiano B nuneupatus. A Victore papa secundo legatus a la- tere in Galliam missus, Lugduni episcopum Simo- niaca labe infectum ad sui criminis confessionem miraeulo adegit. Berengarium in concilio Turo- nensi ad iteratam heresis abjurationem compulit. Cadolai quoque schisma sua virtute compressit. » Lrcr10 v. « Mortuo Alexandro secundo, invitus et moerens unanimi omnium consensu, decimo Kàá- lendas Maii, anno Christi millesimo septuagesimo tertio, summus pontifex electus, sicut sol effulsit in domo Dei; nam potens opere et sermone, ec- clesiastieze discipline reparandse, fidei propagandae, libertati Ecelesize restituendae, exstirpandis erro- ribus et corruptelis, tanto studio incubuit, ut ex apostolorum zetate nullus pontifieum fuisse trada- tur qui majores pro Ecclesia Dei labores, mole- stiasque pertulerit, aut qui pro ejus libertate acrius pugnaverit. Ali;uot provincias a Simoniaeca labe expurgavit. Contra Henriei imperatoris impios co- natus fortis per omnia athleta impavidus perman- sit, seque pro muro domui Israel ponere non ti- muit, ae eumdem Henricum in profundum malo- rum prolapsum, fidelium communione, regnoque privavit, atque subditos populos fide ei data libe- ravit. » : LEcr1O v1. « Dum missarum solemnia perageret, visa est viris piis columba e ccelo delapsa, hu- mero ejus dextro insidens, alis extensis caput ejus velare, quo significatum est, Spiritus sancti [) afflatu, non humauz prudenti:e rationibus ipsum duci in Ecclesie regimine. Cum ab iniqui Henrici exercitu Roma gravi obsidione premeretur, exci- tatum ab hostibus incendium signo erucis ex- stinxit. De ejus manu tandem a Roberto Guiscardo duce Northmano ereptus, Casinum se contulit; at- que inde Salernum ad dedicandam Ecclesiam saneti Matthaei apostoli contendit. Cum aliquando in ea civitate sermonem habuisset ad populum, serumnis eonfeetus, in morbum incidit quo se in- teriturum praescivit. Postrema morientis Grego- rii verba fuere : Dilezi justitiam, et odivi iniquita- tem : propterea morior 4n exsilio. Innumerabilia sunt quz vel fortiter sustinuit, vel multis coactis S. GREGORIUS VII PAPA, '« 248 in Urbe synodis sapienter constituit, vir vere san- ctus, eriminum vindex et acerrimus Ecclesic de- fensor. Exactis itaque in pontificatu annis duo- decim, migravit in eclum, auno salutis mille- simo octogesimo quinto, pluribus in vita, et post mortem miraculis clarus, ejusque saerum corpus in eathedrali basilica Salernita est honorifice con- ditum. » L/oraison qui compléte et résume l'office de saint Grégoire VII, au missel et au bréviaire, est ainsi concue : Deus, inte sperantium fortitudo, qui beatum Grego- rium confessorem tuum atque pontificem , pro tuenda Ecclesie libertate virtute constantie roborasti; da nobis , ejus exemplo et intercessione , omnia adversan- tia, fortiter swperare. Maintenant que nous avons mis sous les yeux du lecteur cette piece si fameuse, avant d'entrer dans le récit des événements qui suivent sa promulgation, nous nous permettrons quelques réflexions sur la portée de ce manifeste pontifieal : Que .suitil du récit que nous venons de lire des actes et des vertus d'un pape du xi? siécle? Cela veut-il dire que Rome se prépare à fondre, comme l'aigle, sur les États européens, à disposer arbitrai- rement de la couronne des princes qui les gouver- nent, en un mot, à ebranler le monde entier du bruit de ses foudres? Nous qui vivons un siécle aprés l'apparition de cette redoutable légende, trouvons- nous beaucoup d'exemples depuis lors de cette omni- potence temporelle des pontifes du moyen áge, exer- cée par Benoit X1II ou ses suecesseurs? Nous sem- ble-t-il que la couronne de France, pays ou ]a /é- gende a été proscrite, ait été l'objet de moins d'atta- ques que celle des souverains dans les États desquels elle a été admise par le elergé? Et si par hasard, chez nous, depuis cette époque, les rois ont souffert la mort, l'exil ou. l'humiliation, est-ce Rome qui s'est montrée envers eux si impitoyable ? Ne perdons pas ce point de vue dans les diverses parties du ré- cit qui va commencer. Beaucoup de gens vont jeter les hauts ceris, commesi la puissance royale était au moment d'expirer dans l'univers entier, par le seul fait de la /égende. La haine de Rome les aveugle : et Dieu les a donnés en spectacle à notre siéele, qui sait enfin que Romen'en veut pas à la puissance des monarques, qui semble méme comprendre que si, dons les áges catholiques, elle exerca effectivement une influence temporelle sur la société, elle fut alors l'unique sauvegardede la liberté des peuples, comme le plus solide appui de l'autorité dont elle réprimait lesexcés. La légende est done tout simplement le bouclier sous lequel Rome met à couvert son hon- neur compromis par tant de sophismes et de décla- mations. Par ce manifeste solennel, elle neutralise le mouvement aveugle qui entraine certaines écoles sur les pas de ces auteurs hétérodoxes qui n'ont souci de l'honneur des pontifes romains, mais ont, au con- traire, tout à gagner, s'ils les peuvent faire considé- « « « « « « « 249 PROLEGOMENA. — DE OFFICIO S. GREGORIT. 930 rer comme des violateurs des lois divines et de l'or- A « longs troubles, etallumérent des guerres si cruelles dre naturel de la société. L'office de saint Grégoire VII parvint en France, peu aprés sa publication à Rome, comme il arrive encore aujourd'hui, quand le souverain pontife im- pose de nouveaux offices ; seulement à cette époque, oü l'usage de la liturgie romaine était encore pres- que universel en France, les décrets de ce genre devaient oceuper davantage et les ecelésiastiques et les fidéles qu'il n'arrive maintenant. Comme aujour- d'hui, l'office était imprimé sur une feuille volante destinée à étre jointe au bréviaire, en attendant son insertion en sa place dans la prochaine édition de celui-ci. Les Nowvelles ecelésiastiques, journal du jansénisme, signalent le libraire Coignard fils, à lenseigne du Livre d'or, comme ayant eu l'audace de tenir en vente, à Paris, le feuillet in-8? qui recé- lait la légende. « Dés que parut cette légende, dit le républicain « Grégoire, elle excita l'horreur de tous les hommes « attachés aux libertés gallicanes (319.) » AÀ peine le parlement de Paris, juge souverain en matiéres liturgiques, eut-il eu connaissance de cette séditieuse manifestation des prétentions romaines, qu'il se réunit pour rendre, le 20 juillet 1729, sur les conclusions de l'avocat général Gilbert de Voi- sins, le méme qui devait sept ans plus tard, prendre sous sa protection le bréviaire parisien de Vigier et Mesenguy, un arrét portant suppression de la feuille contenant l'office de Saint Grégoire VII, avee dé- fense d'en faire aucun usage publie, sous peine de saisie du temporel. Nous citerons seulement quel- ques phrases du réquisitoire; elles suffiront pour constater l'esprit de la premiere magistrature du royaume, dans cette eirconstanee mémorable. L'a- vocat général, déguisant mal la haine dont lui et son corps étaient animés eontre Rome, veut faire croire que, par leseul fait dela publication de l'oflice de saint Grégoire VII, la nation francaise est à la. veille de secouer le joug de ses anciens rois. Il est vrai que ceci est arrivé avant méme la fin du siécle dans le- quel parlait l'honorable magistrat; mais il est fort douteux que la légende y ait été pour quelque chose. ^ « On savait assez, dit l'avocat général, que Gré- « goire VII, si célébre par ses différends avee l'em- « pereur Henri, est celui qu'on a vu porter le plus « Join ses prétentions ambitieuses, inouies dans les « premiers siécles de l'Église, qui causérent de si (319) Essai sur les libertés de l'Église gallicane, page 99. (320) Nous avons puisé une partie des piéces que nous devons citer en ce chapitre dans un recueil publié en 1743 sur toute cette affaire. ll est inti- titulé : L' Avocat du Diable, ou Mémoires historiques et eritiques sur la vie et sur la. légende. du. pape Gré- goire VIL, avec des Mémoires de méme gout. sur la bulle de canonisation de Vincent de Paul, instituteur des Péres de la mission et des Filles de la charité (trois volumes in-12). L'auteur est Adam, curé de « de son temps. « Mais, qu'il soit permis de le dire, ajoute-t-il, on « n'avait pas lieu de s'attendre de voir entrer dans « son éloge, et célébrer dans un office ecclésiastique, « l'excés oà le conduisirent enfin des principes si « dangereux. Est-ce donc le chef-d'eeuvre de son « zéle d'avoir entrepris de priver un roi de sa cou- « ronne et de délier ses sujets du serment de fidé- « lité? Et pouvons-nous voir sans douleur qu'on « appuie sur un fait si digne d'étre enseveli dans « l'oubli les titres qu'on lui donne de défenseur de « l'Église, de restaurateur de sa liberté , de rempart « de la m«ison d'Israél ? « Pourquoi faut.il que les vestiges d'une entreprise, « dontle temps semblait affaiblir la mémoire, repa- « raissent aujourd'hui jusque sous nos yeux, qu'ils « viennent encore exciter notre devoir et notre zéle ? « Souffririons-nousqu'àla faveur de ce prétendu sup- « plément dubréviaire romain, on mít danslesmains « des fideles, dans la bouche des ministres de la re- « ligion, jusqu'au milieu de nos saints temples et de « Ja solennité du culte divin, ce qui tend à ébranler « les prineipes inviolables et saerés de l'attachement « des sujets à leur souverain (320)? » Le ?4 du méme mois de juillet, Daniel-Charles- Gabriel de Caylus, évéque d'Auxerre, qui venait de donner, en 1726, le nouveau bréviaire dont nous avons parlé, fidéle à l'impulsion de la magistrature, signala son zéle contre la légende dans un mande- ment épiseopal adressé au clergé et aux fidéles de son diocése. Appelant dela constitution. Unigenitus, il s'était déjà essayé dans la résistance au saint-siége : il saisit done avee empressement l'occasion d'ou- trager cette Rome, dont il ne portait le joug qu'en fré-- missant. Du reste, aussi zélé pour le pouvoir absolu et inamissible du prince temporel, que haineux en- vers l'autorité apostolique, il donna, eomme tous ceux de ses confréres dont nous eiterons ci-des- sous des extraits de mandement, le plus solennel démenti à certains écrivains de notre temps, qui S'obstinent à voir dans la seete de Port-Royal la premiére manifestation des idées soi-disant li- bérales. | « Ce n'est qu'avec peine, dit le prélat, que nous « rappelons ici le souvenir des entreprises de Gré- « goire VII. Il serait à souhaiter que ses suecesseurs « eussent fait connaitre, par leur conduite, qu'ils « étaient-trés-éloignés de les approuver, et encore Saint-Barthélemy de Paris, appelant fameux. 1l est remarquable que les jansénistes poursuivaient de la méme haine saint Vincent de Paul et Saint Gré- goire VI1; comme pour faire mieux comprendre aux gens distraits que la méme Église romaine, qui pro- duit des Vincent de Paul pour le soulagement des miséres corporelles de l'humanité, est aussi celle qui produit, suivant le besoin, des Grégoire VII pour remettre la société ehrétienne sur ses vérita- bles bases. 2851 S. GREGORIUS VIf PAPA. plus de les renouveler..... Nous serions dispensés A Grégoire VII trouvaient. créance dans les esprits, il - par là de prendre de nouvelles précautions pour nous y opposer et en démontrer l'injustice. Nous les regarderions comme une tache effacée et nous « n'aurions garde d'aller rechercher dans l'histoire ecclésiastique des faits qui ne sont propres qu'à déshonorer leurs auteurs, et que la sainte Église désavouera toujours (321). « Mais nous ne pouvons nous taire, continue M. d'Auxerre; ce que nous devons à l'Église uni- verselle, au roi Trés-Chrétien, à l'État, aux fidéles de notre diocése et à nous-méme, nous force de « parler à l'occasion de l'office de Grégoire VII. « Ne nous arrétons pas à remarquer ici que la « Ssainteté de Grégoire VIIm'est point reconnue dans Aa Li Li 2 « A 252 défend à toutes les communautés et personnes sé- culiéres et réguliéres de l'un et de l'autre sexe de son diocése se disant exemptes ou non exemptes, qui se servent du bréviaire romain, ou qui recoivent les offices des nouveaux saints qu'on insére dans ce bréviaire, de réciter soit en publie, soit en particu- lier, l'office imprimé, etc. Ainsi, le pape enjoint à toute l'Église de réciter l'office de saint Grégoire VII, et il se trouve un évé- que qui défend à ses diocésains de se soumettre à cette injonetion. Évidemment, l'un des deux est dans son tort; ear autrement que deviendrait une soc:été qui renfermerait dans son sein des pouvoirs contra- dietoires, et néanmoins toujours légitimes, dans tous « l'Église; qu'il ne parait pas qu'on ait /fait pour D les cas? « lui, à Rome, ce qui s'obsérve dans la canonisa- « tion des saints, et que l'histoire de son pontifieat « est difficile à accorder avec lidée d'une sainteté « formée sur l'esprit et sur les régles de l'Évan- « gile, et digne de la vénération et du eulte public « des fidéles. « Tenons-nous done, poursuit le prélat, inviola- « blement attachés à la doctrine de la sainte anti- « quité, qui apprend aux sujets que personne ne « peut les dispenser de la fidélité qu'ils doivent à « leurs légitimes souverains, et qu'il n'y a ni crainte, « ni menaces qui doive les empécher de remplir ce « devoir que la loi de Dieu leur impose; et aux « papes comme aux évéques, qu'ils n'ont pas le « pouvoir de donner ni d'óter les royaumes, et « que, quant au temporel, les rois ne leur sont « point soumis et ne dépendent pas d'eux, mais de « Dieu seul. » Assurément, c'est un grand avantage pour les souverains de ne dépendre ni du pape, ni des évé- ques; mais quand l'évéque d'Auxerre leur garantit qu'ils ne dépendent ici-bas que de Dieu, il exprime son désir, sans doute, mais non ce qui existe réel- lement; car il n'est point d'homme ici-bas qui ne se soit rencontré, et souvent méme face à face avec son supérieur. Si les rois d'aujourd'hui n'ont plus à eraindre la puissance du pape (et cependant voyez comme plusieurs la redoutent encore, cette Rome desarmée!), ils ont, en revanche, de dures que- rells et eontestations à vider avec les peuples, qui, à coup sür, sont moins justes et plus intéres- sés dans l'affaire que ne le seraient les pontifes ro- mains. Quoi qu'il en soit, M. d'Auxerre termine son man- dement en déclarant que, pour remplir toute jus- tice en, donnant au voi de nouvelles preuves de sa fidélité et de son zéle pour la süreté de sa personne sacrée, et pour la tranquillité de son royaume, qui pourraient étre encore exposés aux derniers mal- heurs, si les mazimes autorisées par l'office du pape (321) Admirez cette profonde intelligence de l'his- toire des institutions du moyen áge! (322) Rien pet beau eomme ce zéle d'un évéque Le mandement de l'évéque d'Auxerre fut inconti- nent suivi d'un autre publié le 31 juillet, par Charles-Joachim Colbert, évéque de Montpellier, si fameux par le catéchisme auquel il a donné son nom, par son obstination dans les principes des appelants. On se rappelle, sans doute, son zéle à faire adopter dans son diocése le nouveau bréviaire de Paris, et la courageuse opposition du chapitre à cette mesure. Nous ne fatiguerons point le lecteur de toutes les déclamations que ee mandement ren- ferme contre les prétentions romaines ; nous extrai- rons seulement les qualifieations qu'il applique à un acte du souverain pontife. La légende de saint 4, Grégoire VII est eondamnée comme « renfermant « une doctrine séditieuse, contraire à la parole de « Dieu, tendant aw schisme, dérogeant à l'autorité « sowveraine des rois, et capable d'empécher la con- « version des princes infidéles et hérétiques (329). » ll en défend l'usage, sous les peines de droit; or- donne, sous les méme peines, qu'on en porte les exemplaires à son secrétariat, et il exhorte son elergé à demeurer inviolablement attaché à la doc- trine des quatre articles de l'assemblée de 1682. Ce n'était pas assez encore. Le 16 aoüt, parut le mandement publié sur la méme matiére par Henri- Charles de Coislin, évéque de Metz, connu aussi pour son attachement aux principes de la secte qui troublait alors l'Église de France, et qui avait mis sa plus chére espérance dans les doctrines de la dé- claration de 1682. Aprés un sombre tableau des malheurs qui ne manquérent pas d'ensanglanter le monde, chaque fois qu'il arriva à un souverain pontife de faire usage de l'autorité spirituelle, pour venger certains grands erimes sociaux, tableau qu'on pourrait com- parer, avec assez d'avantage, à ceux qu'on ren- contre de temps en temps dans l'Essaí sur les murs de Voltaire; méme intelligence de l'histoire, méme équité envers l'Église : l'évéque de Metz ajoute, avee une gravité solennelle : hérétique pour la propagation de la foi chez les infi- deles et les hérétiques. l1 est óvident que le pape et sa propagande n'y entendent rien. 253 EI « « * 2 PROLEGOMENA. — DE OFFICIO S. GREGORII. 254 « L'expérience de tant d'événements funestes, A auxquels était adressé le mandement; quant à Be- noit XIII lui-méme, que M. de Metz appelle un saint pontife, jugement que l'histoire a du moins con- firmé, il ne parut pas fort disposé à laisser croire que les actes les plus importants de son gouverne- ment s'accomplissalent à son insu. Nous verrons bientót l'énergique réponse qu'il fit à ces insolentes provocations. qui avaient pris leur source dans les entreprises de Grégoire VII, semblait avoir depuis longtemps arrété le cours de cet embrasement : mais il en a paru depuis une étineelle qui serait capable de le rallumer, si chacun de ceux que le Pére cé- leste a mis à la garde, de sa maison n'accourait pour en prévenir là communicatiou dans la por- tion du troupeau qui lui a été confiée. » Ainsi, il est bien démontré que c'est le pape qui met le feu à l'Église, tandis que messieurs d'Auxerre, de Montpellier, de Metz, et plus tard messieurs de Verdun, de Troyes, de Castres, et d'autres encore, font tout ce qu'ils peuvent pour l'éteindre. « « ^ i « « « « ^a Jd z a * d * Li 2 « Aa 2 2 A & 2 « « Il vient de se répandre, dit encore l'évéque de Metz, une feuille imprimée pour servir de sup- plément au Bréviaire romain, et dans cette feuille qui contient un office consaeré à Ja mémoire de Grégoire VII, les prélats et les premiers magis- trats du royaume ont apercu ce qu'il y a de plus capable d'inspirer l'excés des prétentions ultra- montaines. On lit, dans la cinquiéme lecon de cet office, que ce pape résista courageuse- ment, etc. « La- connaissance que nous avons, nos trés- chers fréres, de votre zéle pour la personne du roi, et de votre fidéle attachement au service de Sa Majesté, et à l'obéissanee que vous devez à vos souverains, ne nous laisse aucun lieu de douter que vous ne soyez touchés aussi sensible- ment que nous l'avons été, en voyant dans ee peu ' de paroles un dessein formé de proposer au elergé et aux peuples, comme un éloge destiné à rendre croyable la sainteté d'un pape, ce qui, suivant les principes de la foi et les lumiéres de la raison, ne devait servir qu'à la condamnation de son gou- vernement. Votre piété, sans doute, s'est sentie d'autant plus blessée que cet étonnant office a été rendu publie, sous les apparences d'une auto- rité empruntée de celle du saint-siége. Mais cette vue ne doit point alarmer votre vénération pour ce premier siége de l'Église. Le saint pontife, que la Providence a placé sur la chaire de saint Pierre, n'a eu nulle part à la composition, encore moins àla publication de eet artificieux ouvrage. Il a appris, dans l'école de ce chef des apótres, le respect et l'obéissanee qui est due aux souve- rains. Il préfére à cet égard les instructions et l'exemple de saint Grégoire le Grand à la eon- duite et aux entreprises de Grégoire VII. L'hu- milité du serviteur des serviteurs de Dieu éloigne de son cceur les pensées de maitre des sceptres et des couronnes, et sa sagesse est trop éclairée, pour ne pas voir qu'une prétention si mal fondée n'est capable que d'aigrir les prinees et d'indispo- ser les peuples. » On ne disconviendra pas que ces lecons données au chef de l'Église, par un simple évéque, ne dus- sent produire un twés:grand effet sur les peuples En attendant, le prélat déclare que, voulant, dans une occasion aussi importante, donner au roi des preuves de la fidélité qu'il lui a vouée; à l'empereur, à S. A. R. de Lorraine et aud autres souverains qui ont quelque portion de leurs États dans son. diocése, de l'attention qu'il. aura toujours pour ce qui les intéres- sera, et pour préserver les ámes commises à sa eharge des illusions que le prétexte d'une piété mal entendue pourrait leur faire, il a défendu et défend à toutes les communautés et à toutes les personnes de l'un et l'autre sexe de son diocése....., de réci- te r, soit en publie, soit en particulier, l'office de Grégoire VII. Il défend pareillement à tous impri- meurs, ete., de publier le méme office. Il ordonne, de plus, que les exemplaires en seront rapportés au greffe de sa chambre épiscopale; le tout, sous les peines de droit. Les réflexions seraient ici superflues : nous con- tinuerons done notre récit. Encouragé par le zéle des trois prélats, le parlement de Bretagne s'em- pressa de suivre les traces de celui de Paris. Le 17 ao(t, il rendit un arrét pour supprimer la légende. On remarquait les phrases suivantes dans le réqui- sitoire du procureur général : « Permettez-moi de vous rappeler, Messieurs, que Grégoire VII est le premier de tous les papes qui ait osé faire éclater ses prétentions sur le temporel des rois, en s'attribuant ouvertementle droit imagi- naire de pouvoir les déposer, et délier leurs sujets du'serment de fidélité. Imagination fatale, qui ne s'est que trop perpétuée au delà des monts, parmi des esprits à qui l'ignorance et une soumission aveugle tiennent presque toujours lieu de savoir. « C'est cette chimére contre laquelle on ne peut étre trop en garde dans ce royaume, qu'on veut réaliser aujourd'hui en insinuant aux peuples qu'elle a servi de degréà ce pape pour parvenir à la sainteté : moyen inconnu avant lui. Et vous ne verrez, sans doute, qu'avec indignation, que ces paroles séditieuses. : Contra Henrici imperato- ris, etc., marchent sur la méme ligne que les pa- roles de vie et de paix qui sont sorties de la bou- ehe de Jésus-Christ méme. « Quel assemblage, et que peut-on penser de eet éloge monstrueux? si ce n'est qu'on a eru, en l'in- sérant dans un livre de priéres, qu'il aurait plus d'effet, et ferait respecter, comme permises, ces foudres que les papes se croient en droit de lancer contre les monarques ; puisque , dira-t-on, si e'é- tait un crime, ou que cela passát leur pouvoir, on n'eüt pas relevé une pareille action dont les 255 S. GREGORIUS VII PAPA. 256 « ministres de nos autels ne peuvent que trop abu- A l'avaient condamnée les parlements de Paris et de « ser dans leurs instructions. » Comme l'on voit, les magistrats, fidéles d'ailleurs à leur. omnipotence liturgique, ne se dissimulaient pas plus que les évéques d'Auxerre, de Montpellier et de Metz, la valeur et l'autorité d'une piéce insé- rée au Bréviaire romain. Il était aisé de prévoir que le jour n'était pas loin oü l'on ehercherait à rompre lelien liturgique avee Rome pour s'affranchir, ainsi qu'on l'a vu précédemment, de plusieurs choses con- taires aux macimes de motre Eglise gallicane. Le jansénisme, saus doute, était pour beaucoup dans les scandales que nous racontons; mais le simple galicanisme y avait bien aussi sa part. On le vit elairement, lorsque le 21 aoüt parut le mandement de Charles-Francois d'Halleneourt, évéque de Ver- dun. Ce prélat avait adhéré à la bulle Unigenitus, et dansle mandement méme que nous citons, il disait expressément que /'obéissance au pape et aum évé- ques, dans ce qui concerne la veligion, est la. seule vore sire pour le salut. Écoutons maintenant ce que la doctrine de 1682 lui inspirait au sujet de la lé- gende : nt) « Non, nos trés-chers fréres, quelles que puissent « étre les fautes de l'empereur Henri quatrieme, le « pape n'était pas en. droit de lui enlever sa eou- « ronne, ni de délier les noeuds sacrés qui atta- « chaient ses sujets à son service. Ce fait dans le- « quel ce pape a si injustement exeédé son pouvoir, ce fait qu'il est à présumer qu'il empia par la péni- « fence, ne peut étre un des motifs de sa canonisa- « tion; et, si l'on ne le regarde que comme un fait historique, ce n'est pas dans une légende de saint, « ni au milieu d'un office divin, quil doit étre « cité. » Voilà bien la naiveté de certains hounétes galli- cans, qui seraient tout aussi éloignés d'admettre les conséquences du systéme à la maniére des. Parle- ments, que de ménager les prétentions ultramon- faines. L'évéque de Verdun, plus catholique que celui de Montpellier, consent done à reconnaitre Grégoire VII pour saint; mais, pour se rendre compte à lui-méme de la valeur de sa canonisation, il suppose ingénument que ce grand pape a fait pénitenee de la déposition de Henri IV. Toutefois, cette distinetion ne l'empéche pas de conclure son mandement par la méme prohibition que ses trois collégues : « Dans la crainte, dit-il, que cette lé- « gende ne fasse illusion à quelques esprits faibles, « et les évéques ne pouvant veiller de trop prés à la süreté des rois; pour ensevelir autant qu'il est « en nous, dans un éternel oubli, cette entreprise du « pape Grégoire VII, nous avons défendu et défen- dons par ces présentes de réciter, soit en publie, « Soit en partieulier, l'office contenu dans ladite feuille, le tout sous les peines de droit, » Aprés cela, on ne dut pas étre étonné d'entendre publier un arrét du parlement de Metz, en date du 1*' septembre, qui condamnait la légende comme « a A NR * Bretagne. Celui de Bordeaux ne tarda pas non plus à se déclarer par un arrét, sous la date du 12 du méme mois, et on entendit méme l'avocat général Oudon demander à la cour, dans son réquisitoire, qu'il lui plüt de prendre. certaines précautions qui pourvozent à, l'avenir à ce qu'il ne se glisse rien dans les livres destinés au service divin et autres livres de piété, qui puisse blesser les droits du voi et troubler la tranquillité de l' Etat. L'affaire était bien loin d'étre terminée par ces scandaleux arréts : de nouveaux troubles se mani- festérent encore en plusieurs lieux. A Paris, un cer- tain nombre de eurés de la ville, faubourgs et ban- lieue, présentérent requéte à l'archevéque Vintimille, B jo 14 septembre, et lui dénoncérent la légende. Nous C ne citerons rien de cette piéce, analogue pour le fond et les termes aux mandements et arréts que nous avons cités. Les curés coneluent à supplier larchevéque de joindre son autorité spirituelle à celle du parlement, pour ordonner « ce que la reli- « gion, la justice, la fidélité au roi et l'amour de la « patrie ne peuvent manquer d'inspirer à l'évéque « de la capitale du royaume, en pareilles occasions, « et singuliérement de prescrire que la déclaration du clergé de France, de 1682, soit inviolablement « maintenue et exactement observée dans les com- munautés séculiéres et réguliéres et dans toute l'étendue de ce diocése, conformément aux lois si nécessaires qu'a établies le feu roi : que, par une action si glorieuse, il rendra un service essentiel àl'Église et à l'État. » L'arehevéque, qui sentait que les jansénistes n'excitaient tout ee bruit que pour déconsidérer, s'il eüt été possible, le siége apostolique, dont les prérogatives leur étaient d'autant plus odieuses qu'ils en avaient éprouvé les effets, eut la prudenee de ne faire aucune démonstration publique contre la légende, et affecta de la passer sous silence dans une instruction pastorale qu'il publia, le 29 du méme mois de septembre, sur les querelles reli- gieuses du temps. Les curés signataires de la re- quéte dont nous avons parlé présentérent à l'ar- chevéque un nouveau mémoire, dans lequel ils se A a A A ^A D plaignaient amérement de la rigueur du prélat en- vers le parti, et revenaient encore sur la légende. Ce fut alors que l'arehevéque, si l'on en croit les Nowvelles ecclésiastiques, leur dit avec sévérité : « Je « condamne ce qu'on a fait à Rome, et je suis aussi « bon serviteur du roi que vous; mais puisque le « roi l'a fait condamner par son parlement, il était « inutile d'en parler. Si quelqu'un remue sur cela « M. l'offieial fera son devoir, et, s'il le faut, on « abrégera les procédures en envoyant à la Gréve, » ce. que le prélat répéta deux fois. MM. les eurés se levérent, disant « qu'ils n'avaient point dessein de « ]ui faire de la peine, mais de Jui représenter l'é- « tat de leurs paroisses, et le scandale que cause Ja « légende qui est entre les mains de plus de la moiti? 257 « romain (823). » Pendant que ces choses se passaient en France, Rome, outragée dans ce qu'elle a de plus cher, l'honneur des saints qu'elle invoque, et sa. propre dignité qui, n'étant pas de ce monde (non est de hoc mundo), ne doit pas €tre sacrifiée aux considéra- tions humaines et personnelles, Rome se mit en de- voir dese défendre par les armes que le Roi des rois a mises entre ses mains. En vain, les mandements que nous avons cités, les arréts des parlements eux- mémes, en condamnant la légende, avaient fait leurs réserves sur la complicité de Benoit XIIL, préten- dant qu'il avait ignoré cet attentat, qu'il était trop vertueux, trop animé de l'esprit apostolique des pre- müers siócles de l' Église, pour s'étre permis de con- trarier si violemment les maximes francaises, le Saint pontife eut à coeur de donner un. solennel dé- menti à ces réserves infamantes. Dés le 17 septem- bre, on affichait dans la ville sainte un. bref énergi- que qui commencait par ces mots : « Comme il est parvenu à la connaissance de notre apostolat qu'il s'était répandu dans le vul- « gaire certains feuillets , en langue. francaise, avee ce titre : Mandement de Monseigneur | l'évéque « d'Aucerre, qui défend:de réciter l'office imprimé sur « une feuille volante qui commence par ces mots : « Die 25 Maii. In Festo sancti Gregorii VII, papae et confessoris. Donné à Auzcerre, le. ving(-quatre du mois de jwillet mil sept cent vingt-neuf ; Nousavens « ehoisi pour faire l'examen de ces feuillets plu- « sieurs de nos vénérables fréres les cardinaux de « la sainte Église romaine, et d'autres docteurs dans (323) 7 octohre 1729. (324) Benedictus papa XIII, ad. perpetuam rei memoriam. Cum ad apostolatus nostri notitiam pervenerint quadam folia Gallico idiomate typis impressa sub titulo : Mandement de Monseigneur l'evéque d' Auxerre, qui défend .de véciter l'office imprimé sur une feuille volante, qui commence par ces mots : Die 25 Maii, in festo saneti Gregorii VII papae et confess.... Donné à Aucerre, le vingt-quatriéme de juillet mil sept cent vingt-neuf. Nos quamplures ex venerabilibus fra- tribus nostris sanctae Romane Eecclesid cardinali- bus, aliosque in sacra theologia magistros ad illorum PROLEGOMENA. — DE OFFICIO S. GREGORII. « des prétres du diocése, qui récitent le Bréviaire ro- A « B C examen delegimus, qui post maturam eorumdem [) foliorum discussionem, quid sibi ea super re vide- retur, Nobis retulerunt. Auditis itaque memorato- rum cardinalium, etin saera theologia magistrorum sententiis, de apostolieze potestatis plenitudine, or- dinationes in praefatis foliis contentas, nullas, inanes, invalidas, irritas, attentatas, nulliusque omnino roboris et momenti esse, et perpetuo fore, tenore presentium declaramus. Et nihilominus ad majorem cautelam, et! quatenus opus sit harum serie revocamus, cassamus, irrita- mus, annulamus, viribusque, et effectu penitus, et omnino vacuamus, ac pro revocatis, cassatis, irri- tis. nullis, invalidis et abolitis , viribusque , et effectu penitus omnino vacuis semper haberi volumus, et mandamus; folia vero praedicta tam impressa, quam etiam manuseripta legi, seu retineri tenore pariter presentium prohibemus, illorumque impressionem, descriptionem, lectionem, retentionem, et usum 258 la saerée théologie, lesquels, aprés une müre dis- « eussion, nous ont rapporté ce qu'il leur semblait sur cette affaire. Ayant done entendu les avis « desdits cardinaux et docteurs, Nous déelarons, de « la pléuitude de l'autorité apostolique, les injone- « lions contenues dans les susdits feuillets, nulles, « vaines, invalides, sans effet, attentatoires, et de « nulle force pour le présent et pour l'avenir. « Et néanmoins, pour plus gran de précaution et « en tant que besoin est, nous les révoquons, cas- « sons, irritons, annulons, destituons entierement « de toutes forces et effet, voulant et ordonnant « qu'elles soient à jamais regardées comme révo- « quées, eassées, irritées, nulles, invalides et abo- « lies. Défendons en outre, par la teneur des pré- « sentes, de lire ou retenir lesdits feuillets, tant im- « primés que manuscrits, et en interdisons l'impres- sion, transcription, lecture, rétention et usage, à « tous et chaeun des fidéles chrétiens méme dignes « d'une mention spéciale et individuelle, sous peine « d'excommunication encourue ?pso facto par les « eontrevenants, et de laquelle nul d'entre eux ne « pourra étre absous que par Nous, ou par le pon- « tife romain pour lors existant, si ce n'est à l'article « de la mort. Voulant et mandant d'autorité apo- « stolique que ceux qui auraient ces feuillets en leur « possession, aussitót. que les présentes lettres par- « viendront à leur connaissance, leslivrent et con- signent aux ordinaires des lieux, ou aux inquisi- teurs de l'hérétique perversité, lesquels auront « soin de les livrer incontinent aux flammes (324). » Telle fut la premiére sentence du siége apostolique contre les oppositions francaises à la légende de ? omnibus, et singulis Christi fidelibus, etiam speci- lica, et individua mentione, et expressione dignis, sub poena exeommunieationis per contrafacientes ipso facto absque alia declaratione incurrenda, a quo nemo a quoquam, preterquam a Nobis, seu Romano pontifice pro tempore existente, nisi in mortis articulo eonstitutus, absolutionis beneficium valeat obtinere, omnino quoque interdicimus. Vo- lentes, et auctoritate apostolica mandantes, ut qui- cunque folia hujusmodi penes se habuerint, illo statim, atque praesentes litterze eis innotuerint, loco- rum ordinariis, vel haretieze pravitatis inquisito- ribus tradere, atque consignare teneantur; hi vero ea sibi sic tradita illico flammis aboleri eurent :in contrarium. facientibus non obstantibus quibus- cunque. ó Ut autem eaedem presentes littere ad omnium notitiam facilius perveniant, nee quisquam illarum ignorantiam allegare possit, volumus etiam, et au- cloritate praefata decernimus, ut illae ad valvas ba- silieze principis apostolorum, ae cancellarize aposto- lieze, curieeque generalis in monte Citatorio, et in acie Campi Florae de Urbe per aliquem ex eursoribus nostris, ut moris est, publicentur, illarumque exem- pla ibidem affixa relinquantur, et sic publicatze omnes, et singulos quos concernunt perinde aflfi- eiant, ac si unicuique illorum personaliter notificatze et intimatae fuissent. Utque ipsarum presentium litterarum transum- ptis, seu exemplis etiam impressis, manu alicujus notarii publici subseriptis, et sigillo persona? 1n Ecclesia dignitate constitute munitis, eadem prorsus 259 S. GREGORIUS VII PAPA. 260 saint Grégoire VII. Rome faisait voir assez, sans A ne le suivrons pas dans le cours de ses banales dé- doute, qu'elle n'avait pas lancé à la légere cet éloge d'un si illustre pontife, et qu'elle ne reculerait pas dans la ligne qu'elle avait adoptée. Le gallicanisme n'avait cependant pas encore atteint la mesure de son audace, en France. Le 30 septembre vit pa- rültre un mandement colossal de Jacques-Bénigne Bossuet, évéque de Troyes , qui venait se joindre à ses collegues d'Auxerre, de Montpellier et de Metz, et affronter les redoutables hasards d'une lutte avec l'Église romaine. Ce mandement, qui était tout un gros livre, avait été facile à rédiger. L'auteur s'y était tout simplement proposé d'établir la doctrine du premier arlicle de la Déclaration de 1682, et pour cela, il avait eru suffisant de traduire en francais assez lourd plusieurs des pages que son oncle a eonsaerées à cette matiére, dans la Défense, encore inédite, de la Déclaration du clergé de France. Nous ne citerons que quelques lignes de cet énorme fu- etum, tout rempli d'injures brutales contre les sou- verains pontifes : « Vous sentez, mes chers fréres, à ce simple ex- « posé, ditle prélat, tout le poison dont cette feuille « est remplie; vous en comprenez tout le danger, « vous apercevez sans peine les maximes qu'on « voudrait vous inspirer, en vous proposant de cé- «. lébrer dans vos jours de fétes des actions qui au- « raient di demeurer ensevelies dans un éternel oubli, « et qui ne peuvent que déshonorer leurs auteurs ; de « eonsaerer par un culte publie la mémoire d'une « del'Église, comme inspirée por le Saint-Esprit, « une eonduite entiérement opposée à l'Évangile, à « l'esprit de Jésus-Christ et de Ja sainte Église. » L'évéque de Troyes finissait par défendre, dans tout son diocése, l'usage de la légende, pour donner au voi de nouvelles preuves de son attachement à sa personne sacrée, de son zele pour la défense des droits de sa, couronne et pour le maintien de la tranquillité de son royaume; enfin, pour préserver le troupeau de Jésus- Christ des illusions d'une fausse piété. Rome ne pouvait demeurer impassible à ces nou- veaux outrages. Un second bref, portant condamna- tion du mandement de l'évéque de Metz, et concu dans les mémes termes que celui qui avait été lancé contre l'évéque d'Auxerre, fut solennellement publié et affiché dans Rome, le 8 octobre. En France, ces actes apostoliques ne ralentissaient pas le zéle des ennemis de Rome. Le scandale d'un nouveau mandement contre la légende éclatait à grand bruit. Voici en quels termes Honorat de Qui- querand de Beaujeu, évéque de Castres, s'exprimait sur la légende, dans une lettre pastorale du 11 no- vembre 1729 : « Je ne puis me résoudre de traduire « ici des paroles plus propres à scandaliser les bons « Francais qu'à édifier les bons catholiques. » Nous fides tam in judicio, quam extra illud ubique loco- rum habeatur, quz eisdem przsentibus haberetur, si forent exhibitee, vel ostensae. * clamations, au milieu desquelles il cherche à insi- nuer que des motifs humains pourraient bien avoir dicté seuls la canonisation de Gigoire VII, et nous nous hátons d'arriver à la conclusion, dans laquelle le prélat déclare que, pour prévenir autant qu'il dé- pend de lui les impressions qu'une fausse maaime pourrait faire sur les esprits de toutes les personnes qui, avec beaucoup depiéte, manquent de lumiéres, il défend de réciter le nouvel office, soit en publie, soit en particulier, ordonnant que les exemplaires en soient rapportés au greffe de son officialité : le tout sous les peines de droit. Quelques semaines aprés, le 6 décembre, Rome, pour la troisiéme fois, répondait à ces grossiéres B insultes par un bref qui flétrissait avec énergie le mandement de l'évéque de Montpellier, et ce brefne tarda pas d'étre suivi d'un quatriéme, par lequel Benoit XIII, sous la date du 19 du méme mois, in- fligeait enfin, par son autorité apostolique, aux par- lements de Paris et de Bordeaux, le chátiment qu'ils avaient mérité par leurs arréts attentatoires à l'auto- rité du saint-siége et à l'honneur d'un glorieux ser- viteur de Dieu. Dans ce bref remarquable, le pape ne se contentait pas de déclarer abusifs et nuls pour la conscience les arréts et injonctions de ces par- lements, mais il les cassait et annulait de sa propre autorité, en la maniére que, dans les jours méme oü nous éerivons ces lignes, Grégoire XVI vient de , casser et d'annuler tous les actes de la régence « sanglante tragédie, et de canoniser dans les offices € d'Espagne qui sont contraires aux droits et à la liberté de l'Église. « Comme il est parvenu à nos oreilles, disait Be- « noit XIII, que plusieurs magistrats, officiers et « ministres séculiers, se sont élevés, dans des édits, « arréts,résolutions, ordonnances, mandats et autres « réglements et provisions, sous quelque nom que « ce soit, contre le décret récemment publié par « nous pour l'extension de l'office de saint. Gré- « goire VII à toute l'Église; office qui, en vertu des indults de Paul V, Clément X, Alexandre VIII et Clément XI, nos prédécesseurs d'heureuse mé- « moire, se célébrait déjà publiquement et solen- « nellement dans beaucoup d'églises du monde chré- « tien, et que nous avons rendu obligatoire, pour « tous ceux qui sont tenus aux heures canoniales, « à l'effet d'aceroitre le culte de ce saint pontife et « confesseur qui a travaillé avec un courage si infa- « tigable au rétablissement et au renouvellement de « la discipline ecelésiastique, et à la réforme des « meeurs; « Voulant, eonformément au devoir de la charge « pastorale que la divine miséricorde a confiée à « notre bassesse, et qui est si fort au-dessus de nos « mérites et de nos forces, défendre et conserver « sans diminution et sans tache notre autorité et ^ ^ . Datum Roma apud Sanctum Petrum, sub annulo piscatoris, die 17 Septemb. 1729, pontificatus uostri anno sexto. 261 « entreprises de ceslaiques, et ayant présente à notre esprit toute la suite de toutes et chacunes des choses qui se sont passées.......; du conseil de « plusieurs de nos vénérables fréres les cardinaux « de la sainte Église romaine, par l'autorité aposto- « lique, de la teneur des présentes, nous déclarons « les édits, arréts, résolutions, décrets, ordonnauces, « promulgués par les magistrats méme suprémes, « et tous officiers ou ministres séculiers de quelque « puissance laique que ce soit, contre notre susdit « décret d'extension de l'office de saint Gré- « goire VIL....., nuls, vains, invalides, dépourvus à « perpétuité de toute force, ni valeur, ainsi que « toutes les ehoses qui en sont suivies ou sui- « Vraient ; « Et de plus, pour plus grande süreté, et en tant « que besoin est, par les présentes, nous les révo- « quons, cassons, irritons, annulons et abolissons « à perpétuité, les privant de toute force et effet, et « voulons qu'ils soient à jamais tenus pour révo- « qués, cassés, irrités, annulés, invalidés, abolis, « et privés entierement de toute force et effet, etc. (325). » E A B (325) Benedictus .pava XIIL ad perpetuam rei memoriam. Cum ad aures nostras pervenerit nonnullos ma- istratus, seu officiales et ministros seculares, qui- usdam edictis, decretis, senatusconsultis, prace- ptis, mandatis, aut id genus, aliisve quocunque no- mine nuncupatis ordinationibus, seu provisionibus adversus decretum extensionis ad universos Christi fideles, qui ad horas canonicas tenentur, ofücii S. Gregorii papae VIE, quod prius ex indultis fel. rec. Pauli V, Clementis X, Alexandri VIII, et Clemen- tis XI, Romanorum pontificum pradecessorum no- strorum, in pluribus jam Christiani orbis Ecclesiis assim recitabatur, atque publiee et solemniter ce- ebrabatur, a Nobisad augendum cultum S. pontificis et confessoris, qui in exstirpandis erroribus, eecle- siastica disciplina restituenda, et instauranda, cor- ruptisque moribus reformandis strenue ae indefesse elaboravit, novissime editum, insurrexisse : Hine est, quod nos ex debito pastoralis officii, quod humilitati nostra, meritis licet et viribus longe impari, commisit divina dignatio, nostram, et ecclesiasticam auctoritatem a perniciosis hujus- modi laicorum conatibus illaesam, et illibatam tueri, et conservare volentes, nee non omnium, et singu- lorum, qua in premissis, seu eorum occasione D quovis modo, acta, et gesta fuerunt, seriem, aliave quacunque etiam specilicam, et individuam mentio- nem, et expressionem requirentia, praesentibus pro dg et sufficienter expressis, et exacte specilicatis abentes, de quamplurium venerabilium fratrum nostrorum, S. R. E. cardinalium consilio, edicta, decreta, senatusconsulta, precepta, mandata, et quasvis alias quocunque nomine nuneupatas ordina- tiones, sive provisiones per magistratus, etiam su- premos, seu officiales et ministros seeulares aut alias a quacunque laieali potestate, ejusque nomine adversus decretum extensionis officii ejusdem S. Gregorii papae VII, per Nos, sicut premittitur, editum quomodoeunque, et ubieunque promulgata et pro- mulgauda, ac quavis alia in praemissis, seu eorum occasione quomodolibet acta, gesta et ordinata, eum omnibus et singulis inde seeutis, et quando- cunque secuturis, penitus et omnino nulla, inania, PROLEGOMENA. — DE OFFICIO S. GREGORII. celle de l'Église, "attaquées dans les pernicieuses A — La nouvelle de ce bref arriva bientót en France et 262 ne tarda pas à exciter la fureur des suppóts du gaili- eanisme. Le parlement de Paris rendit, en date du 23 février 1730, un arrét contre la publication, distri- bution et exécution de ce bref, ainsi que de ceux qui avaient été lancés contre les évéques. Cette cour exhalait son indignation par le ministére de son fidéle organe, Gilbert de Voisins, qui s'expri- mait ainsi dans le début de son réquisitoire : « Aprés l'arrét solennel que la cour rendit, au « mois de juillet dernier, sur nos conclusions, à « l'occasion de l'office de Grégoire VII, nous avions « lieu de croire que nous n'aurions plus d'autre « devoir à remplir sur cet objet, et que la cour « de Rome nous en laisserait insensiblement perdre « la mémoire. « Mais nous reconnaissons, avec douleur, combien « nos espérances ont été trompées, à la vue d'un « bref de Rome, que nous avons entre les mains, « et dont on peut. dire qu'il réduit en pratique la doctrine, répandue dans l'office de Grégoire VIL, en « cassant, par l'autorité pontificale, tous édits, « arréts, ordonnances, et autres actes émanés à ce « sujet des puissances séculiéres, méme souveraines. invalida, irrita et de facto prasumpta, nulliusque prorsus roboris et momenti esse, et perpetuo fore, apostolica auctoritate tenore praesentium decla- ramus. Et nihilominus ad majorem cautelam, et quatenus opus sit, illa omnia, et singula harum serie itidem perpetuo revocamus, cassamus, irritamus, annula- mus, et abolemus, viribusque et effectu penitus, et omnino vacuamus, ac pro revocatis, cassatis, irrit is nullis, invalidis, et abolitis, viribusque et effectu penitus, et omnino vacuis semper haberi volumus : sieque et non aliter in pramissis per quoscunque judices ordinarios et delegatos, etiam .causarum palatii apostolici auditores, ae S. R. E. praefatee car- dinales, etiam de latere legatos, aliosve quoslibet uacunque preeminentia, et potestate fungentes, et uncturos, sublata eis, et eorum cuilibet quavis aliter judicandi et interpretandi facultate et auctori- tate, judicari et definiri debere ; ac irritum , et inane si secus super his a quoquam quavis auctoritate scienter, vel ignoranter contigerit attentari, decer- nimus, in contrarium facientibus non obstantibus quibuseunque. Ut autem eadem praesentes litterae ad omnium notitiam facilius deveniant, nec quisquam illarum ignorantiam allegare possit, volumus, ae pariter decernimus, ut illa. ad valvas basilieze principis . apostolorum, ac cancellaric& apostolie;, ecuriaque generalis in monte Citatorio, et in acie Campi Flora de Urbe per aliquem ex eursoribus nostris, ut moris est, publicentur, illarumque exempla ibidem affixa relinquantur, et sic publieatae omnes, et singulos quod concernunt perinde afliciant, ac si unicuique illorum personaliter notificatze et intimate fuissent. Utque ipsarum prasentium litterarum transum- ptis, seu exemplis, etiam impressis manu alicujus notarii publici subscriptis, et sigillo person: in ec- clesiastica dignitate constitutte munitis, eadem pror- sus fides tam in judicio, quam extra illud, ubique locorum habeatur, qua eisdem praesentibus habe- retur, si forent exhibita, vel ostensze. , Datum Romz apud S. Petrum, sub annulo pisca- toris, die 19 Decemb. 1729 pontificatus nostri anno sexto. 263 « « l'empire temporel des souverains; il exerce une « autorité supréme sur des actes revétus du ca- « ractére de leur pouvoir. Il attaque leur indépen- « dance jusque dans ses fondements, et tend à leur « Óterla voie de la défendre. » Toutefois; l'arrét du 22 février 1730, quoique rendu dans les formes et imprimé, ne fut pas publié : défense expresse en fut intimée au parlement de la part du cardinal de Fleury. Déjà, dés les premiers jours du mois de décembre 1729, le chaucelier avait écrit aux gens du roi de tous les parlements de ne faire aucun réquisitoire concernant les liber- tés de l'Église gallieane sans avoir auparavant con- sulté la cour; il avait méme déclaré en termes exprés, à l'avocat général du eouseil supérieur de Roussillon, qu'il fallait aller doucement et qu'on n'é- tazt pas en position de soutenir cette affaire. Cette conduite du gouvernement, opposée au voeu de la magistrature, s'expliquera facilement si l'on se rappelle la situation du pouvoir royal à cette époque. Sans doute, les maximes qui avaient pré- valu depuis longtemps à la cour de Versailles ne permettaient pas qu'on tolérát daus les Églises du royaume l'usage dela légende de saint Grégoire VII; mais, d'autre part, un éclat contre Rome eüt ameu- té le parti janséniste, qui ne demandait qu'à se ruer contre cette autorité sacrée que la couronne de France trouvait encore bonne à conserver. Les pamphlets jansénistes du temps retentissent des aecents de jubilation du parti qui se eroyait à la veille de voir rapporter, par le fait de la suppression de la légende, l'odieuse condamnation de la propo- sition XClI de Quesnel ; mais la cour avait besoin de la bulle Unigenitus pour contenir la séditieuse pha- lange des nouveaux calvinistes, tandis que, d'autre part, les quatre artieles de 1682, en vain révoqués par Louis XIV, lui semblaient le palladium de l'au- torité royale. Ce n'était done ni des mandements déclamatoires, ni des arréts fanatiques qu'il lui fallait : mais tout simplement une résolution prise à l'amiable parle clergé de supprimer sans bruit la légende (326). Ainsi la cour l'entendit; ainsi fut- elle docilement comprise dans toute l'Église de France; en sorte que jusqu'à la destruction de A l'ancienne société, en 1789, pas une Église séculiére D ou réguliére n'avait pu inaugurer le eulte du grand pontife Grégoire VII. Donnons encore quelques traits de cette déplorable histoire. L'évéque d'Auxerre, toujours ardent à la défense (326) L'archevéque de Vintimille était trop prudent pour s'étre mis en avant d'une maniere éclatante daus cette affaire. Le 6 février 1730, il écrivait au pape pour le prier de ferzer les yeum sur. ce qu'il croirait étre son affaire dans la question de la légende, et le priait de considerer com bien tl lui avait fallu de courage pour ne la pas prohiber, comme d'autres, par un mandement. (NouveMes ecclésiastiques, 1€" mai 1731.) Dans le fait, pour les prélats attachés à la doctrine de 1682, la position était bien diflicile. S. GREGORIUS VII PAPA. Ce bref entreprend de soumettre au sacerdoce A dela double cause gallicane et janséniste, sentant B 264 aussi la fausse position de la cour et de l'épiseo- pat dans leur résolution d'ensevelir la légende sans éclat, s'agitait en désespéré pour aceroitre le bruit. Il présentait requéte au parlement de Paris contré le bref qui avait flétri son mandement, ayant préala- blement pris l'avis d'un conseil auquel ne siégeaient pas moins de cent avocats. Peu de jours aprés, le 11 février 1730, il adressait ses doléances au roi, dans une longue lettre, oü il cherche à exciter le zéle du monarque contre les entreprises de la cour de Rome (327^. Il n'obtint cependant pasl'éelat qu'il dé- sirait; ear, le 18 février, le cardinal de Fleury éeri- vit aux gens du roi la lettre suivante, qui montra que la politique du moment était de s'en tenir à la paix : « Je n'ai rien à ajouter, Messieurs, à ee que j'écris à M. le premier président; et je m'en remets « aussi aux ordres du roi, que M. le chancelier vous communiquera. Il suffit, dans les conjectures pré- « sentes, que l'essentiel, c'est-à-dire les maxi- « mes du royaume, soient à couvert : et la prudence « demande qu'on ne cherche pas à irriter le mal, « plutót que de le guérir. Le roi veut surtout qu'il ne soit fait aucune mention de la requéte, ni du « mandement de M. l'évéque d'Auxerre. Il devait savoir qu'avant de le publier, il convenait qu'il süt les intentions de S. M. sur une matiére aussi déli- cate, et concerter la maniere dont il s'expliquerait; et il est encore plus indécent qu'il fasse siguer sa requéte par une foule d'avocats. Ce procédé « tient beaucoup plus d'une càbale que d'un vérita- « ble zéle. » Or, l'année 1730 devait voir réunie l'assemblée générale du elergé, et chacun pensait en soi-méme combien alors serait embarrassante la situation des prélats dans eette conjoncture délicate. S'éléveraient- ils contre la légende ? la passeraient-ils entiérement sous silence? Tel était le probléme difficile qui res- tait à résoudre. En attendant, soit hasard, soit in» tention, l'assemblée s'ouvrit à Paris le 25 mai, jour méme de la féie de saint Grégoire VII. Le 22 juin suivant, le cardinal de Fleury s'étant présenté à l'assemblée, et ayant pris la place du président, Son Éminence, dans un discours sur la situation des .af- faires ecelósiastiques, dit, entre autres choses, « que « personne n'ignorait avec quel artifice et quelle mauvaise foi les novateurs cherchaient à répandre « d'injustes soupcons contre le clergé de France, comme si, en se déclarant aussi solennellement Li « ^ A Leur réserve dans ume occasion si délicate ne tarda pas à leur attirer le reproche de contradiction, de la part des jansénistes. (327) Des le 31 décembre précédent, l'évéque de Montpellier avait eerit une premiere épitre 2u roi, pour lui dénoncer le danger que courait sa personne, et pour le supplier de faire faire, à la prochaine as- semblée du clergé, une nouvelle déciaration des quatre articles de 1682, et de pourvoir à ce qu'elle füt lue désormais tous les ans dans l'Église. 205 « eu intention secréte de favoriser des opinions aussi « injurieuses à l'indépendance du pouvoir temporel de nos rois, qu'opposées aux anciennes maximes que les évéques de France avaient, dans tous les siéeles, si constamment défendues; que, quoique cette indigne aecusation ne füt pas revétue de la « plus legére ombre de vraisemblance, il lui parais- « sait cependant que, pour óter à leurs ennemis le dernier retranchement qu'ils avaient imaginé pour « affaiblir l'autorité des jugements prononcés con- tre eux, il était de l'honneur du clergé de « S'expliquer sur cette calomnie de maniere à leur « fermer la bouche et à découvrir toute leur mali- gnité (328). » L'archevéque de Paris, Charles de Vintimille, dans sa réplique au cardinal, répondit en ces termes sur l'artiele en question : « A l'égard de nos maximes sur le temporel de nos rois et la fidélité que nous leur devons, qui est-ce qui les a plus à coeur! et. qui les annonce avee plus de zéle que le clergé de France? Vous savez, Monseigueur, et j'avais eu l'honneur de « vous le dire en particulier, ce que pensent tous ceux qui composent cette illustre assemblée, qui « avait résolu de ne point se séparer sans s'expli- quer d'une maniére à fermer la bouche à un parti opiniátre qui, dans le temps qu'il méconnait « l'autorité de l'Église et celle du roi, ose se couvrir d'un prétendu zéle pour ces mémes maxi- mes (329). » Nous ne tarderons pas à voir comment l'assemblée se tira dece pas difficile; mais, en attendant la déci- Sion, un incident remarquable la forca de prendre position sur le fait méme de la légende. L'évéque d'Auxerre avait imaginé d'adresser une lettre à l'assemblée, pour lui remontrer l'obligation oü elle était de sévir contre la scandaleuse entreprise de Rome, et ramenait dans l'affaire la. condamnation de la proposition XCI de Quesnel. L'assemblée, ayant refusé d'entendre la lecture de la lettre , prit les résolutions suivantes que nous empruntons à son procés-verbal : « La compagnie a unanimement témoigné qu'elle avait un juste sujet de se plaindre de la conduite « « « devoir exciter le zéle de l'assemblée pour le main- tien des droits sacrés attachés à l'autorité royale, comme si elle méritait d'étre soupconnée d'en manquer. « Que cette conduite de monseigneur l'évéque d'Auxerre était d'autant moins convenable, que ce prélat s'ingérait à faire des observations à une as- semblée qui n'en avait pas besoin, et dont il ne pouvait ignorer les sentiments ; tandis qu'il était lui-méme dans une désobéissance ouverte à l'au- torité de l'Église, dontil rejetait les décisions; qu'il dg25 Procés-verbaux du clergé, tome VII, page P A « « « Parnor. CXLVIII. PROLEGOMENA. — DE OFFICIO S. GREGORII. qu'il a fait en faveur de la bulle Unigenitus, il edt A « B de monseigneur l'évéque d'Auxerre, qui eroyait.D € 206 se trouvait par là réfraetaire aux ordres du roi, qui, comme protecteur de l'Église, employait son autorité à en faire exécuter les lois. « Que l'assemblée comprenait sans peine que le motif qui avait porté Monseigneur l'évéque d'Auxerre à lui écrire n'était que pour se don- ner la liberté de s'élever contre la constitution Unigenitus; mais que ce n'était pas sans indigna- tion que l'assemblée voyait à quels excés il s'était ci-devant porté contre un jugement dogmatique de l'Église universelle, auquel tout évéque, comme tout fidéle, doit adhérer de cceur et d'esprit. « Que l'assemblée, au surplus, était justement scandalisée de ce que ce prélat prétend qu'il y a une liaison entre la constitution Unigenitus et l'o- pinion qui combat l'indépendance de nos rois et de leur couronne en ce qui concerne le temporel : enfin que, par toutes ces raisons, l'assemblée ne devait point permettre qu'on lüt la lettre que Monseigneur l'évéque d' Auxerre lui avait adressée (330). » Peu de jours aprés, l'assemblée eut à s'occuper de la lettre que l'évéque de Montpellier avait écrite au roi, le 31 décembre 1729, au sujet de la légende, et dans laquelle il cherchait à jeter des nuages sur les intentions des prélats qui n'avaient pas jugé à propos de prohiber, par mandements, le culte de saint Grégoire VII. Jalouse de se justifier du soupcon d'in- différence pour les droits de Sa Majesté, l'assemblée arréta le plan d'une adresse à Louis XV, qui fut ré- [ A ( A 3E E S [ A Az A p C digée et signée sous la date du 11 septembre. Les prélats s'y plaignaient amérement des insinuations de l'évéque de Montpellier contre leur fidélité, et di- saient entre autres ces paroles remarquables : « C'est par de vaines déelamations et par desim- putations calomnieuses, que M. l'évéque de Mont- pellier croit pouvoir faire oublier ses excós, et couvrir, à l'ombre d'un zéle amer et déplacé, les erreurs qu'il débite et le scandale qu'il eause dans l'Église. Cet artifice n'est pas nouveau; tous les seetaires l'ont mis en usage; les ennemis de l'unité s'en servent aujourd'hui, et leur dessein est aisé à pénétrer. Occupés depuis seize ans à soulever les magistrats et les peuples contre l'autorité de la constitution, et à rendre méprisables ceux qui l'ont recue, ils ont saisi l'occasion de la légende de Grégoire VIL, légende qui n'a été adoptée dans votre: royaume par aucun. évéque, et dont l'usage n'a été et ne sera permis dans aucun de nos diocéses ; ils ont eru pouvoir, par des réflexions malignes et captieuses, rompre l'union et le concert qui ré- gnent entre les deux puissances, et, à la faveur des divisions qu'ils tentent d'exciter, se mettre à couvert de l'une et de l'autre; ils ont voulu, par une diversion sur les contestations qu'ils s'effor- cent de réveiller, faire perdre de vue l'intérét com- mun de l'Eglise et de l'État, qui consiste à conser- A Aa [ A^ A ( AR. roS DRE AS [ A oA (329) Procés-verbaux du clergé, ?bid., page 894. (330) Procés-verbaux, ibid., page 1062. 9 207 « ceux qui la violent. « On affecte, Sire, de mettre une différence entre lapuissanee de Louis XIV et la vótre : c'est un « trait également injurieux à Votre Majesté et à « votre auguste bisaieul : héritier de son tróne et de « ses vertus, devenu l'amour de vos peuples en nais- « sant, sans avoir jamais éprouvé aueune contradic- « tion, ni domestique, ni étrangere, que pourrait-il « manquer à Votre Majesté, pour soutenir ses droits, « comme. il soutenait les siens? Mais, en les soute- « nant, ce grand roi n'oublia jamais les sages ména- « gements que la religion inspire (331). » Voilà sans doute quelque chose de positif. Point de mandements eontre la légende de saint. Grégoire A P Am VII, que l'Église gallieane appelle ici simplement B Grégoire VII, dans une occasion oU, 4] s'agit. préci- sément du culte décerné à ce saint pontife, protestant ainsi contre le Martyrologe et contre l'autorité qui promulgue le calendrier eatholique; point de man- dements individuels et passionnés; mais la résolu- tion prise, en corps, froidement et d'autorité, par l'assemblée, d'étouffer ce culfe, d'arréter l'effet des volontés apostoliques; de se mettre, par une déso- béissance flagrante au saint-siége, dans une situa- tion analogue à celle de l'évéque d'Auxerre , dont on signalait l'esprit de révolte. Sans doute, cette dés- obéissance de l'assemblée aux ordres du pape, n'a- vait lieu que sur un point de simple discipline; mais eroyait-on pouvoir conserver longtemps dans le clergé les liens de la subordination, quand on les brisait si aisément à l'égard du pontife qui, d'aprés la doctrine méme de 1682, rend des décrets qui obligent toutes les Églises? Rome dissimula l'ou- trage; mais elle maintint courageusement la légende. Un siéele s'est écoulé depuis, et voilà qu'une au- réole de gloire environne le nom de ce Grégoire VII que l'assemblée refusa d'appeler saint, et la voix publique salue, avec acelamation celui dont les pré- lats de 1730 se faisaient honneur d'avoir banni la mémoire de leurs diocéses (332). Certes, si la patience de Dieu est d'autant plus imposante qu'il en puise le motif dans son éternité, combien est sublime celle de sa noble épouse, notre mére, la sainte Église romaine, dont le temps vengea toujours l'injure! Cette adresse déplorable était signée de quatorze arehevéques et évéques de l'assemblée, et de dix- neuf députés du second ordre. Un seul nom y man- quait. C'était celui de Jean-César de la Parisiére, évéque de Nimes. Ce prélat, zélé contre le jansé- nisme et honoré de la haine de la. secte, fut un de (331) Procés-verbaux du elergé, ibid., page 1074. (332) Et remarquez qu'en condamnant simplement à l'oubli la mémoire de saint Grégoire VII, l'assem- blée prétait le flanc à ses adversaires les jansénistes, qui étaient en droit de lui reprocher de ne prendre que des mesures négatives à l'égard d'une entreprise romaine eontre laquelle elle eroyait pourtant devoir réclamer. Le parlement de Paris prépara donc un S. GREGORIUS VII PAPA, ver l'unité de la foi, età ramener ou à soumettre A ceux qui osérent maintenir le bréviaire romain 268 dans leurs Églises au milieu. de l'innovation litur- gique. Dans l'assemblée de 1730, il vit de bonne heure tout ce que la conduite de ses collégues con- tre la légende de saint Grégoire VII renfermait de contraire à l'honneur du Siége apostolique, et, mal- gré tout. l'éloignement qu'il professait pour la per- sonne et les doctrines de l'évéque de Montpellier, il osa refuser de prendre part à la délibération qu'on tint au sujet de la lettre de ce prélat au roi, et dans laquelle on eoncerta l'adresse dont nous venons de parler. Son isolement à l'égard de tout ce qui se passa dans cette affaire est expressément attesté dans le procés-verbal de l'assemblée (333). Nous ignorons comment il se put faire que ce prélat, qui avait refusé de partager avec ses collé- gues la responsabilité de l'adresse qu'ils présenté- rent à Louis XV, pour l'assurer de la fidélité qu'ils lui garderaient aux dépens méme de l'obéissance jurée au saint-siége, fut néanmoins choisi pour ré- diger et. prononcer la harangue au roi, par laquelle se terminaient d'ordinaire les assemblées du elergé. Quoi qu'il en soit, cette harangue courageuse et in- dépendante roulait uniquement sur les maux de l'glise. L'évéque de Nimes y signalait avec une éloquence apostolique les entreprises des magistrats contre la liberté ecclésiastique et l'insolence de la secte janséniste, enhardie par une telle protection ; el, rappelant l'obligation pour un roi ehrétien de défendre le elergé, il disait ces belles paroles : « C'est pour cela, Sire, que votre tróne, qui, « depuis qu'un saint pontife le eonsaera, en arra- « ehant le grand Clovis au paganisme, n'a jamais « été profané par l'erreur, est une ressource si süre « et si nécessaire pour nous, et que le droit qu'il « vous a donné de nous protéger est le plus au- « guste de tous vos titres. Nous venons à vous pour « maintenir l'ouvrage de Jésus-Christ méme, et « pour nous conserver la liberté d'un ministére « dont l'usurpation et la violence peuvent bien ar- « réter l'exercice, mais qu'on ne saurait essentiel- lement nous ravir. « Tout ce qui n'est qu'humain peut étre à la merei des hommes; mais, pour le dépót dela foi, et notre juridietion qui en est une suite né- cessaire, c'est notre trésor, notre gloire, notre engagement : nous ne pouvons jamais consentir « qu'on nous l'enléve; nous en sommes redevables « à Dieu, à l'Église, aux peuples, à Votre Majesté, « dont le régne est fondé sur la catholicité, et « doit toujours se soutenir sur les mémes prin- « eipes. (334). » D [ A [ A r a [ E z arrét contre l'adresse, et l'on vit paraitre peu aprés une brochure sanglante intitulée : La, cause de l'État abandonnée par [e clergé de France, ou Réflexions sur la. lettre de l'ussemblée du clergé au roi, du 11 sep- tembre 1730. In-4», de 68 pages. (333) Page 1073. (334) Procés-verbaux, page 1220. 269 PROLEGOMENA. — DE OFFICIO S. GREGORII. 270 C'était le. dernier soupir de l'antique liberté qui A « le déposer, et les peuples seraient dispensés de lui s'exhalait dans ees fortes paroles: Votre Majesté, dont le régne est fondé sur la catholicité. Jamais plus un seul mot dans les actes du elergé francais ne rappela cet axiome de l'ancien droit dela chrétien- té, qu'une nation catholique ne pouvait étre gowvernée que par un prince catholique. Ce mot si court, si simple, mais si profond que l'évéque de Nimes avait jeté dans sa harangue, était d'ailleurs la seule allusion qu'elle renfermát à l'af- faire de la légende de saint Grégoire VII; mais on ne pouvait désavouer avec plus de délicatesse tout ce qui s'était fait eontre' l'hóroique pontife qu'en rappelant, en présence du roi méme, qu'il y avait encore quelque chose au-dessus de sa couronne : l'intérét" de la catholicité. Certes, la harangue ferait B oublier l'adresse, si on n'était contraint de voir dans la harangue le fait d'un seul évéque, et dans l'adresse la résolution prise et: observée, jusqu'à la fin, par les représentants du clergé d'alors, d'a- néantir le eulte de saint Grégoire VII. Or, ceci se passait en 17305 et avant la fin du méme siecle, cette royauté, qui avait voulu étre inamiéssible, était déelarée abolieà jamais. Le successeur de Louis XV, atteint du vertige dont Dieu semblait avoir frappé ceux de sa race, aprés s'étre vu entrainéà sanetionner des actes qui anéantissaient l'Église, montait sur un échafaud, sans que sa loyauté, sa verlu ni son re- pentir fussent capables de sauver les principes monarchiques éclipsés pour de longues années en- core, tandis que, ramené en triomphe, saint Gré- goire VII reparait avec une majesté inouie et par- tagera désormais avec Charlemagne le titre sublime de fondateur de la société européenne. Il nous tarde de finir le honteux récit des outra- ges qu'eut à subir en France, au xvii siécle, la mémoire de lincomparable pontife. Hótons- nous donc de dire que l'évéque de Montpellier, dans son courroux contre l'assemblée qui avait refusé de. s'associer à ses fureurs, attaqua violem- ment son ecollégue l'évéque de Nimes, dans une lettre pastorale, en date du 30 novembre 1730, oü il s'efforce de montrer la contradiction, évidente en effet, entre la harangue du prélat et l'adresse de l'assemblée au. roi. « Dans la harangue, dit-il, on p) « donne pour maxime que /e régne de Sa Majesté est « fondé sur la catholicité et qu'il doit toujours se « soutenir sur. les mémes principes; d'oü il est aisé « de conelure que si un prinee avait le malheur de « tomber dans l'hérésie, le pape serait en droit de (335) Nous ne pensons pas devoir ennuyer le lec- teur du récit des clameurs que poussérent les jan- sénistes au .sujet d'un tableau que le cardinal de Bissy avait placé dans sa cathédrale de Meaux, re- présentant un pape assis sur son tróne, revétu pontificalement et remettant un globe à un empereur découvert et incliné. Ce pape était Benoit VIII , et cet empereur saint Henri lI, patron du cardinal de Bissy. L'évéque de Montpellier, qui revient sans cesse sur ce sujet dans sa volumineuse correspon- dance, voulait voir dans ee pape saint Grégoire VII, « obéir! » D'un autre cóté, le parlement de Paris, soulevé d'indignation, préparait une procédure contre la harangue, et faisait faire par son prési- dent des remontrances au roi sur les principes attentatoires à la majesté royale que l'orateur y avait professés: tout faisait présager un .orage. L'esprit pacifique du cardinal de Fleury parvint, cette fois encore, à l'apaiser, et le roi s'en tint à déclarer au . parlement qu'il évoquait l'affaire à son conseil. Tout se termina là (335); les vagues. tom- bérent peu à peu, mais la France demeura en de- hors de la catholicité, quant au culte d'un saint pape. On put voir alors tout le chemin qu'on avait fait depuis 1682. Si nous recherchons maintenant ce qui se passa dans plusieurs autres. contrées del'Europe, au sujet de la légende, nous rencontrons des faits singulié- rement humiliants pour nous autres Francais; il est triste, en effet, de voir les adversaires de l'É- glise et les hérétiques eux-mémes s'unir à nous pour anéantir le eulte d'un saint. : Naples avait eu la gloire de porter le premier coup au siége apostolique dans cette déplorable cir- constanee. Cette ville et son État appartenaient alors à l'empereur, qui y entretenait un vice-roi. Ce per- sonnage, nommé le comte de Harraeh, ayant eu connaissance de l'entrée de la légende dans ce royaume, s'empressa d'en dénoncer la publication au tribunal napolitain dit du collatéral, oü on ne manqua pas de la traiter comme un délit, et le vice-roi, le 3 mars 1729, adressait à son souve- rain un long rapport, dans lequel, aprés avoir dis- cuté longuement les graves dangers qui s'ensui- vaient tout naturellement pour la eouronne impé- riale du seul fait de la légende, il s'exprimait en ces termes : « De tous ces grands et insupportables préjudices, « qui naissent en général de la publieation des sus- « dites lecons contre l'indépendance de la souve- « raineté, et en particulier contre les droits royaux de Votre Majesté, comme empereur, il nous pa- « raissai s'ensuivre naturellement qu'il était du « devoir de notre charge, qu'imitant la coutume et « l'adresse de la. eour romaine, nous eussions dé- « fendu ces lecons, ordonnant aux évéques de ne les point insérer dans les bréviaires. Mais ayant fait réflexion que. nonobstant cette défense, les ecclésiastiques auraient continué de les réciter, et « que la prohibition d'un office aurait causé du Aa A a et dans cet empereur Henri IV. On ne saurait s'i- maginer toutes les extravagances que cette idée lui fait dire, et que le parti répéta sur tous les tons, Quand enfin ils eurent reconnu que ces clameurs étaient ridieules, attendu qu'il n'est dans toute la vie de saint Grégoire VIL aucune circonstance à laquelle le tableau püt faire allusion, on se retran- cha dans l'aecusation de mauvais citoyen, contre le prélat qui osait mettre sous les yeux du peuple un tableau oü la majesté royale était ainsi abaissée devant un pape. e 21 S. GREGORIUS VII PAPA. 272 « seandale à ee peuple frop superstifieur, et que la A testant ne voulüt pas demeurer en retard et se ruát « cour de Rome, profitant de ce mécontentement , « aurait suscité d'autres inconvénients qui nous au- « raient aprés obligés à prendre de plus grands en- « gagements, le tribunal du collatéral fut d'avis de « ne point défendre de réciter les lecons, et qu'il « était méme plus à propos de ne faire paraitre au- « eun ressentiment, pour ne pas faire connaitre aux « simples et aux ignorants le venin eaché qu'elles « renferment, et qu'il suffirait d'ordonner que les « imprimeurs fussent emprisonnés et tous les exem- « plaires fussent supprimés; et cela, sur le seul « motif qu'on avait introduit, réimprimé, vendu ees « lecons sans ma permission, et celle du collatéral « contre la pragmatique de ce royaume, d'autant « plus qu'elles étaient imprimées avec la permission « des supérieurs ecclésiastiques, quoiqu'on n'eüt « pas permis de la donner. » Aprés la prohibition de la lézende de saint Gré- goire VII, par le viee-roi de Naples, vient celle que fit, peu de jours aprés, l'hérétique archevéque d'Utrech, Corneille-Jean Barchman, par un mande- ment en date du 12 mai 1730. Il tient dans cette piéeee scandaleuse le méme langage que nous avons remarqué dans les mandements des évéques d'Au- xerre, de Montpellier, de Troyes. Ce sont les mémes injures grossiéres contre le chef de l'Église, le méme mépris de ses ordonnances. Si la loi de la « prre, dit Barchman, doit établir celle de la foi, « les évéques sont obligés de veiller pour empécher « que rien ne se selisse dans les prieres publiques - « qui puisse corrompre insensiblement la loi de la « foi. Si on lit dans l'Église l'histoire des saints, « afin qu'en eonsidérant la fin de la vie de ceux « qui nous ont annoncé |a parole de Dieu, nous « imitions leur foi et nous suivions leurs exemples, « dautant plus dignes d'étre imités, que la piété y * parait d'une maniere plus excellente, i| faut « prendre garde de ne rien louer dans les divins « Offices, que nous ne devions approuver et imi- « ter méme, lorsque l'occasion s'en présentera. » . Le mandement se termine par ces paroles: « A « ces causes, pour défendre la doetrine de l'Église ca- * tholique par rapport à la distinction des deux avee violence eontre la mémoire du saint pape. Ce n'est done pas là ee qui doit nous surprendre ; mais ce qui est humiliant, c'est d'étre forcé de reconnai- tre que ce gouvernement protestant, dans ses me- sures hostiles à notre foi et aur. objets de notre vé- nérafion, ne se montre pas plus hostile que diverses puissances de la communion romaine. Voici l'arrét que les Etats généraux des Provinces-Unies firent publier et afficher, dans toutes les villes de la confé- dération. Il est daté du 20 septembre 1730. « Les États de Hollande et de West-Frise, à tous « ceux qui ces présentes verront, salut. « Comme nous avons appris qu'on abuse de notre « indulgence à eonniver l'exercice du service divin B, as eatholiques romains, sans faire exécuter à « divers égards les placards émanés ci-devant con- « tre cet exercice, jusqu'au point qu'on imprime « publiquement, dans notre pays de Hollande et de « West-Frise, pour l'usage des églises romaines, « soit séparément, soit avec ou à la fin de ce « qu'on appelle Directorium ou bréwiaire, l'offiee « ainsi nommé du pape Grégoire VII, arrétéaà Rome « par l'autorité papale, le 25 septembre 1728; « quoique ledit office exalte comme une action « louable l'entreprise de ce pape, pour avoir ex- « eommunié un empereur des Romains, privé ee « prince de sou royaume et absous ses sujets de « la fidélité qu'ils lui avaient promise, et qu'on ne « puisse ignorer que diverses puissances de la com- « munion romaine regardent cette entreprise de « Grézoire VII comme si séditieuses , si contraire à « la tranquillité publique, et d'une suite sí dange- « reuse, qu'elles ne permettent pas qu'on en fasse « aueun usage dans leurs royaumes et États ; « À ces causes, aprés une müre délibération, « nous avons jugé à propos, pour la conservation « de la tranquillité commune, et pour la süreté de « la régence et de la véritable religion réformée, : « de statuer et d'ordonner contre les entreprises et « les machinations des adhérents du síége de « Rome, comme nous stotuons et ordonnons par « la présente : « Premierement, qu'on ne pourra faire le moin- « puissances; pour conserver, autant qu'il est en p) « dre usage dans notre pays de Hollande et de « nous, à la puissance civile son indépendance «de EC punmance - spirituelle ; pour donner à * de la fidélité que nous leur devons, sans affaiblir « en rien le respect que nous devons au saint-siéze * apostolique, nous défendons de réciter l'office de « saint Grégoire VII, tant publiquement dans les « églises qu'en particulier, à tous ceux qui sont « obligés aux heures canoníales. La gráce de Dieu « soit avec voustous. Ainsi soitHil. » Lorsqu'un prélat qui se prétendait eatholique , malgré l'Église, se livrait à de pareils exces, il n'y a plus lieu de s'étonner qu'un gouvernement pro- « West-Frise, soit en publie, soit en particulier, « dudit offiee du pape Grégoire VIL, sous peine que « les prétres catholiques romains qui y contrevien- « dront seront punís sans aucune rémíssion eomme « perturbateurs du repos publie, et que les églises « de la religion romaine, chapelies ou autres as- « semblées dans lesquelles on fera à l'avenir usage « dudit office, seront fermées pendant six mois. « En second lieu, qu'on ne pourra réimprimer « dans notre dit pays, ou y apporter du dehors le- « dit office, pour y étre débité ou vendu, soit sé- « parément, ou tel qu'il est imprimé àJa fin dudit « Directorium de la messe et autres cérémonies de « l'Église romaine, et qu'on ne pourra faire aucune 273 PROLEGOMENA. — DE OFFICIO S. GREGORII. 274 « mention dudit office dans les éditions suivantes A mesures, non contente d'avoir à jamais assuré la « dudit Directorium; le tout sous peine d'une « amende de mille florins contre celui qui y con- « treviendra, dont la moitié appartiendra à l'offi- « cier, et l'autre au dénonciateur, et d'étre privé de « son trafic. « Chargeant et ordonnant à tous officiers, juges « et justieiers de notre dit pays, d'exécuter et de « faire exécuter notre présent placard et comman- « dement, et de procéder et de faire procéder sans « aucune gráce, faveur ou dissimulation, contre « ceux qui y contreviendront; nous voulons qu'il « soit publié et affiché partout oü besoin sera. Fait « à la Haye, le 20 septembre 1730 (336). » Nous trouvons, en 1750, une circulaire partie du cabinet impérial et adressée aux évéques des Pays- Bas, leur enjoignant de supprimer au bréviaire l'of- fiee de saint Grégoire VII. Le clergé de Belgique, déjà mécontent du joug autrichien, ne parait pas avoir mis une grande importance à cette prohibi- tion, puisque, suivant l'abbé Grégoire (337), legouver- nement de Vienne fut obligé de renouveler la pros- cription de la légende en 1774. Il est inutile, sans doute, de faire observer que Joseph II se montra impitoyable contre le eulte du fougueuz Hildebrand ; au reste, saint Grégoire VII ne fut pas le seul saint pontife qu'il poursuivit au bréviaire. Oa cite, sous la date de 1787, une ordonnance de la régence de la Basse-Autriehe, supprimant, au bréviaire des cha- noines réguliers divers passages de l'office de plu- sieurs saints papes, entre autres celui-ci dans la cinquiéme lecon de saint Zaceharie, au 15 mars : Consultus a Francis, regnum tllud a. Chilperico viro stupido et ignavo, ad. Pippinum pietate et fortitudine praestantem | auctoritate apostolica transtulit. Cet office de saint Zacharie n'est pas au Bréviaire romain proprement dit, mais fait simplement partie des offices propres du clergé de la ville de Rome. Pour en revenir à la légende de saint Grégoire VII, elle a néanmoins fini par triompher en Autri- che du mauvais vouloir des gouvernants, à la con- dition toutefois de subir de par la police une ridi- cule formalité. Nous ignorons à quelle époque pré- cise a été statuée cette condition; mais tous les ' bréviaires romains imprimés dans les États de l'Au- triehe depuis le commencement de ce siécle, qui nous sont tombés entre les mains, sont remarqua- bles par une mutilation trés-eurieuse. Elle consiste d'abord dans la suppression de ces paroles qui ter- minent la einquiéme lecon : Contra Henrici impera- toris impios conatus, fortis per omnia athleta àmpa- vidus permansit, seque pro muro domui Israel po- nere non timuit, ac eumdem Henricum in profundum malorum prolapsum, fidelium communione, regno- que privavit, atque subditos populos fide ei. data liberavit. Enfin, la censure impériale, franchissant toutes (336) Gazette de Hollande, 3 octobre 1730. (337) Essai sur les libertés de l'Église gallicane, eouronne des Césars contre les entreprises de la papauté, et garanti ainsi l'inamissibilité du tróne de tout envahissement de la liturgie; la censure, disons-nous, a décerété en méme temps l'impeccabilité impériale; ce qui a bien aussi son mérite pour ce monde et surtout pour l'autre. La sixiéme lecon est done maintenue dans son entier, sauf un seul mot : l'épithéte iniqui appliquée à Henri de Germa- nie. Rome et toutes les Églises qui obéissent à ses déerets sur la liturgie, lisent cum ab iniqui Henrici exercitu Roma gravi obsidione premeretur ; dans les États d'Autriche, il faut imprimer et lire simple- ment : Cum ab Henrici exercitu Rome, ete. Ceci ne rappelle-t-il pas tout naturellement ce qui se passa à Milan, il y a quelques années, quand on vit un mandement du cardinal-arehevéque, à l'occasion de la mort de l'empereur Francois II, repris par la censure, paree que le prélat y exhortait les fidéles à prier pour un souverain bien-aimé qui, malgré toutes ses vertus, pouvait néanmoins avoir con- tracté quelques £aches de l'humaine faiblesse? Nous voyons encore, au xviri* siécle, la mé- moire de saint Grégoire VII outragée dans un État catholique, en Portugal. Il ne parait pas ce- pendant qu'on y ait proserit la légende; mais un homme plus que téméraire, Antoine Pereira de Figueiredo, entre les nombreux écrits qu'il publia contre les droits de l'Église et du saint-siége, eon- sacra une dissertation spéciale à combattre la per- C sonne et les écrits de notre grand pontife, sous ce titre : De gestis ef scriptis Gregorii VII. C'était assurément un outrage parti de bien bas, que celui qui provenait d'un homme auquel son attachement à la eause du saint-siége avait d'abord valu la dis- gráce de Pombal, et qui, devenu, sans transition, l'enthousiaste próneur de ce ministre, l'un des plus infámes persécuteurs de l'Église, se montra l'ignoble flatteur d'un aussi pauvre souverain que le fut Jo- seph I*'. Non, le caraetére apostolique de saint Grégoire VII n'avait rien de commun avec l'ex-ora- torien qui applaudit à l'atroce suppliee de Malagri- da, et dont la plume vénale écrivit les fades pam- phlets intitulés : Paralléle d' Auguste César et de Don Joseph,roi magnanime de Portugal,et V eux de lanation portugaisea l'angegardien du marquis de Pombal(338)! Le xix* siéele a bien fourni aussi quelques insultes à la mémoire du saint pontife. Sans par- ler des blasphémes qui plus d'une fois, au- parle- ment anglais, sont partis du bane des pairs ec- elésiastiques, eontre la personne du fougueuc Hildebrand, il en est dont les pays eatholiques ont été le théàtre. Commencons par l'Italie. Jusqu'en 1810, l'office de saint Grégoire VII n'avait cessé d'étre célébré dans les églises des di- vers diocéses dont se composait le royaume d'Ita- lie. L'excommunication eneourue par Napoléon, en page 110. (338) Lisbonne, 1775. $15 S. GREGORIUS VII PAPA. 276 1809 le rendit inquiet à l'excés, et l'on sait en A core ne l'avait-il placé qu'à la fin du volume, ne se général combien de mesures perséeutrices pesérent sur le elergé à cette époque. Mais ce que l'on sait moins, c'est que le grand empereur, en méme temps qu'il élevait sa main contre Pie VII, osa dé- fier aussi la majesté d'un. pontife autrefois, comme Pie VII,assiégé et captif, mais depuis et à jamais couronné par celui qui le premier a bu l'eau du torrent avant d'élever la téte (339). Une lettre du mi- nistre des eultes, Bigot de Préameneu, éerite en février 1810, enjoignait aux évéques d'Italie d'imi- ter le silence de l'Église gallicane sur le nom et les aetes d'Hildebrand. Nous ne saurions dire les noms . des prélats italiens (il y en eut plusieurs) qui pré- férévent obéir à César plutót qu'à l'Église; mais nous avons entre les mains, et nous gardons comme un monument, a lettre autographe dans laquelle Hyacinthe de La Tour, arehevéque de Turin, en- voie au ministre 7e mandement qu'il s'est fait. un devoir de donner pour interdire l'office de saint Grégoire. VII, et dont il déclare que copie est affichée dans toutes les sacristies des églises de son diocése; La lettre est du 1*' mars 1810. — A. peine échappé aux violences de l'aigle redou- table qui étreignait l'Europe, mais toujours debout à la méme plaee,; l'héroique. Hildebrand tomba en proie à ees anarehistes dont les désirs sont aussi des désirs de tyrannie. En France, on vitle régi- cide Grégoire, dans son Essa? hzstorique sur les li- bertés de l'Église gallicane, pubiié en 1818, accu- muler eontre le saint pape et sa légende tous les blasphémes des protestants et des jansénistes. En Espagne, au mois de mars 1822, on faisait auc Cortés la proposition de supprimer une partie de l'office de Grégoire VII, COMME ATTENTATOIRE AUX DROLTS DES NATIONS (340)! Certes, c'était là une bien amére dérision de ees rois et de ces évéques cour- lisans, occupés depuis si longtemps à poursuivre le eulte. du saint pontife, et qui l'avaient noté comme coupable de lése-majesté royale! Elle fut done bien droite, bien pure, la politique de ce grand homme; Dieu avait done placé en lui une notion bien haute du droit publie, si tous les hom- mes à excés se sont donné le mot pour faire de son nom et de sa mémoire l'objet de leurs attaques. Jouissez de cette gloire, saint pontife : jusqu'iei nul mortel ne l'a partagée avec vous Eneore un outrage : ce sera le dernier. Au com- mencement de l'année 1828, une nouvelle édition du Bréviaire romain paraissait à Paris chez le li- braire Poussielgue-Rusand. L'éditeur avait cru pouvoir y insérer l'office de saint Grégoire VII : en- (339) Psal. cix. (340) L'Ami de la Religion, 13 avril 1822, tome XXXI. (341) « Certains journaux reprochent à un prélat illustre une édition du Bréviaire romain oü se trouve une légende de Grégoire VII; mais l'aceusateur n'ajoute pas que ce n'est point Mgr l'archevéque qui a fait faire cette édition du Bréviaire romain, qu'il C D sentant pas pleinement rassuré par la promesse de cette liberté religieuse garantie à tous parla charte de 1815. Peu de jours aprés la publication du bré- viaire, certaines feuilles , se disant libérales, et fra- ternisant en toutes choses avec les Cortés espa- gnoles de 1822, se prirent à crier à l'ultramonta- nisme qui débordait chez nous, jusque-là, disaient- ils, qu'on osait, en 1828, imprimer et mettre en vente la légende de Grégoire VII. Leurs clameurs furent entendues, et on vit, à Paris, en 1828, la lé- gende de saint GrégoireVII soumise, par ordre de l'ar- chevéché, aux mutilations que lui inflige l'Autriche dans ses États, sans oublier la suppression chari- table de l'épithéte iniqui, si justement assignée à Henri IV par l'Église (341)! Depuis dix ans, plusieurs éditions du Bréviaire romain ont étó données, tant à Lyon qu'à Paris; l'office de saint Grégoire VII s'y lit à sa place et dans son entier, et l'édition pari- sienne de. 1828 va s'épuisant de jour en jour, gar- dant jusqu'iei la trace de cette derniere faiblesse que nous n'aurions pu taire sans partialité. Hátons-nous de franchir quelques années dif(i- ciles; l'heure de la réhabilitation a sonné. Le Dieu qui est. admirable dans ses saints a résolu enfin de venger son: serviteur. Grégoire. Ce n'est plus la voix des Leibnitz, des Jean de Muller, des Voigt, etc., qui va retentir; ce n'est plus méme celle de Joseph de Maistre, prophéte du passé, annoncant à l'Eu- rope que le moment est venu d'adorer ce qu'elle a brülé, de brüler. ce qu'elle avait adoré. Toutes les barriéres sont tombées ; c'est maintenant l'Église de Franee qui proclamera saint Grégoire VII sauveur de la société, restaurateur de la science, de la vertu - et de la justice; et l'organe de l'Église de France, dans l'aecomplissement de ce devoir sacré, sera ce pieux et savant évéque, fils, par l'intelligence au- tant que par le sang, du grand philosophe catho- lique à qui Dieu. donna d'approfondir la législation primitive des sociétés, et de comprendre dans toute son étendue le róle sublime du législateur pontife; Or, ce fut le 4 mars 1838 que fut donnée au Puy, par Monseigneur Louis-Jaeques-Mauriee de Bonald, aujourd'hui cardinal de la sainte Église romaine, arehevéque de Lyon, primat des Gaules, cette ma- gnifique et courageuse lettre pastorale sur /e chef visible de l'Église, qui restera. dans les annales de l'Église de France comme un des événements les plus graves qu'ait vus notre siéele qui en a vu un si grand nombre. C'est en ce. jour mémorable qu'on entendit professer, avec non moins d'éloquence que de doctrine, du haut de la chaire épiscopale, la foi a seulement autorisé la réimpression avant qu'elle ne se fit, qu'il n'a ni dirigé, ni surveillé l'exécution de cette entreprise, et qu'étant averti qu'il s'était glissé dans la légende de Grégoire VII une phrase en opposition avee nos maximes, il a exigé qu'on fit en cet endroit un carton ; ee qui a eu lieu. » L/ Ami de la Religion, tome LVI, page 87, 31 mai 1828. 271 dans l'infaillibilité du pontife romain parlant aux A « Églises, et proclamer la haute mission imposée par la Providence à saint Grégoire VII, et si dignement aecomplie par sa grande àme. « L'irruption des barbares, disait le prélat, n'était « que l'image d'une invasion plus dangereuse pour « l'Église et pour le monde civilisé; ce n'était que « la figure de cette triple coalition de l'ignorance, du vice et de la ecupidité, ligués pour éteindre toute lumiere, flétrir toute vertu et étouffer toute justice. Le moyen áàge vit cet abime dilater ses entrailles pour engloutir la société tout entiére. Et la société, oü ira-t-elle se réfugier daus sa dé- tresse? Encore aux pieds dela chaire de saint Pierre. Là, elle trouvera son appui et son salut, dans un pauvre moine élevé au souverain ponti- ficat, mais qui cachait, sous le vétement grossier du eloitre, une áme dont l'élévation n'a pas été comprise, et qui le serait difficilement dans nos jours de spéeulation et d'indifférenee. Hildebrand mesure la profondeur de la plaie du corps soeial. À tout autre, les obstacles pour la guérir parai- traient insurmontables; pour Grégoire VII, e'est dans ces obstacles mémes qu'il puise un nouveau « courage, et va ranimer l'énergie de son caractére. Armé d'une force inébranlable et d'une rectitude inflexible de volonté; cédant aussi aux maximes de ses contemporains et à l'esprit de son temps, il entreprend une lutte terrible eontre son siécle et toutes les puissances de son siécle. La science « a déserté le sanctuaire; il l'y raménera. La vertu « semble étre bannie de tous les cceurs; il la réta- blira dans ses droits. La justice est foulée aux pieds; il la fera triompher. Il se eroit envoyé pour opposer un front d'airain au vice, qu'il le trouve à l'autel ou sur le tróne. Toujours inac- eessible à la crainte, toujours au-dessus des con- « sidérations mondaines, Grégoire ne donnera point « de repos à son zéle, jusqu'à ce qu'il ait réformé « le palais des grands, le sanetuaire de la justice, le eloitre des cénobites, et la maison de Dieu; « jusqu'à ee qu'il ait allumé le flambeau du sa- voir, les flammes célestes de la piété; fait passer dans les cceurs des souverains et des prétres cet amour de la justice, cette haine de l'iniquité qui, de son àme, oü ees vertus surabondent, se ré- « pandent avec une sainte profusion dans ses écrits, dans ses actions, dans ses paroles, dans « tout son pontifieat. Peu lui importent les calom- « nies, les perséeutions et la mort, pourvu qu'il abaisse toute hauteur et fasse fléchir le genou devant les lois éternelles de la justice et de la vérité. - Dans ses démélés avec les princes de la terre, on. n'a voulu voir que des empiétements injustes; on a appelé comme d'abus des saintes entreprises de ce grand pape. Que pouvait-il faire, quand les peuples, broyés sous le pressoir « du despotisme insensé de leurs maiítres, venaient « réclamer à genoux, comme un dernier secours et « « « 6 z Aa 2a Aa za za « ER A « - ^. PROLEGOMENA. — DE OFFICIO S. GREGORII. 278 un extréme reméde à leurs maux, l'exercice sé- « vére de sa judiriction et les foudres des ses senten- ces spirituelles? Ce qui nous étonne et presque nous scandalise, n'était aux yeux du moyen áge que l'exereice d'un juste droit et l'aecomplisse- ment nécessaire d'une mission divine. Or, com- battre pour établir partout le régne de la justiee, dela science et de la vertu, qu'est-ce autre chose que de combattre pour .civiliser.le monde? Ce « furent là les combats de Grégoire VII, et le sujet « pour lui d'une gloire immortelle. » En lisant ces lignes si calmes, si épiscopales, dans lesquelles est béni avee tant d'amour le nom de ce Grégoire que nous avons vu poursuivi avec 6 -- 2x K [ ^a « 6 Aa 6 A Aa ^ - tant d'àcharnement dans les pages qui précédent, B ne semble-t-il pas au lecteur catholique qu'il se repose avee suavité dans une paix qui ne sera plus troublée? Aprés ce mandement on peut le dire, la bataille est gagnée; il »'y à plus d'Alpes ; Rome et la France sont unanimes à célébrer la gloire et les vertus de Grégoire, pére de la chrétienté. Tout est oublié, renouvelé; le Christ est glorifié dans son serviteur. Mais espérons que bientót la louange de Grégoire ne retentira plus seulement dans des dis- cours et des instructions pastorales; que bientót des autels s'éléveront à sa gloire dans cette France qu'il aima et qui le méconnut trop longtemps; qu'enfin, le jour viendra o) nous cehanterons tous à l'honneur de Grégoire ce beléloge que Rome et toutes les autres Églises latines entonnent dans la solennité de ses saints pontifes qui, pour leur fidélité, ont mérité d'échanger la tiare contre la couronne de l'immortalité : Dum esset summus pontifeo terrena non metuit ; sed ad celestia regna gloriosus migravit. Si maintenant, selon notre usage, nous en venons à tirer les conséquences des faits consignés au pré- sent chapitre, elles se présentent en telle abondanee, qu'il nous faudrait consaerer un chapitre entier à les recueillir; mais nous nous bornerons à celles qui rentrent directement dans notre sujet. La premiére, que nous offrons à ceux de nos lee- teurs qui ne comprendraient pas eneore toute l'im- portance de la science liturgique, est que néanmoins, ainsi qu'ils ont pu le voir, un seul fait liturgique a suffi pour mettre en mouvement la plus grande par- D die qe l'Europe et pour oceuper la plupart des gouvernements au XvIII* siécle; en sorte que, pour raconter, de la maniére la plus succincte, l'histoire d'une page du bréviaire romain, il nous a fallu ajouter soixante pages à cette histoire déjà si abrégée de la liturgie. | En second lieu, on a pu remarquer avee quel soin la divine providenee s'est servie de la liturgie comme du seul moyen qui réstát au saint-siége de sauver l'honneur d'un de ses plus grands pontifes, à une époque oü tout autre moyen que la rédaction offi- cielle de la légende eüt été impuissant à prévenir la prescription contre sa gloire. En troisiéme lieu on a été à méme de voir com- Duo $. GREGORIUS VII PAPA. 280 ment un elergé, isolé de Rome, méme dans des cho- A lement sur les choses de la liturgie, le pouvoir ses d'une importance secondaire, porte toujours la peine de cet isolement par les contradictions en les- quelles il se précipite, victime de la position fausse oü il s'est placé. En quatriéme lieu, c'est un spectacle instruetif de voir les magistrats séculiers s'arroger tout naturel- qu'ils refusent à Rome sur ce point, et raisonner d'ailleurs avec justesse sur l'autorité que donne im- manquablement à un fait et à une maxime son insertion dans les livres liturgiques de l'Église ro- maine. NOTITIA DIPLOMATICA. (Philippus JaArrÉ, Regesta pontificum Romanorum.) In adornandis Gregorii VII regestis mihi contigit, B. — W. Giesebrechti autem commentatio, de qua su- ut optatissimo uti praesidio liceret, quod quidem si- tum in veterrimo registri codice "Vaticano est omnium qui exstant et manu scriptorum codieum et editionum fonte. Willelmus enim Giesebrecht V. cl., eum thesauris bibliothecarum et tabulariorum Italicorum ante aliquot annos fruenti aditus ad praestantissimum illum codicem pateret, genuinas ejus lectiones, a quibus haud raro editiones male recedunt, diligenter prescripsit, posteaque, ut locu- pletarem meum librum, benigne ac liberaliter me- cum communicavit. Auxit etiam largitatem mune- ris, quod eum ab eo petiissem, de proprietate co- "dieis virtuteque ut in meum usum persequeretur seriptura, qua est comitate non dubitavit, quin uti- lem gratiamque, qua habetur infra, ad me mitteret commentationem. Equidem codicem Vatieanum, ut par fuit, nusquam non secutus, ubi editiones in chronicis signis menda continent, utramque lectio- nem inter uncos apposui; neque quam Mansi affert codicis Mutinensis varietatem, ne deesset leetori , preetermittendam putavi." Gregorii bulle nomina testium non praebent. Sententia in iis legitur heec : MISERATIONES TUA, DOMINE, SUPER OMNIA TUA (10, 29, 32, 40, 60, 62, 71, 74). Scripte per cujus manum bulle sint, non plus quam semel indicatur : p. m. Benjamin notarii sacri palatii (3987). Date sunt p m Petri S. R. E. presbyteri cardinalis ac bibliothecarii (3, 6, 9, 10, 18, 90, 91, 22, 23, 24, 29, 32, 30, 37, 40, 55, 61, 62); » » Petri cancellarii atque cardinalis (39) ; » » JCononis cardinalis presbyteri (3) ; » » Joannis R. E. diaconi cardinali (38) ; » » JBenjamin fungentis vice Petri S. R. E. presbyteri cardinalis et bibliothecarii (60) ; » » Gregorii S. R. E. diaconi (65). pra dixi, scripta his verbis est : « Gregorii VII. Registrum, quod usque ad nostra tempora pervenit, non idem esse ae verum illud et genuinum, quod publiea auctoritate olim recepto in euria Romana more compositum erat, cum multe epistolze, quas aliunde notas frustra quasiveris, satis ostendunt, tum ex eo intelligitur, quod qua ipse Gregorius in illo seripta esse apertis verbis refert, nusquam reperiuntur (lib. vir, ep. 16). Persuasum igitur habemus, id quod vocant Registrum nihil esse aliud, nisi collectionem epistolarum a scriptore nescio quo confectam atque in lucem prolatam, ut rerum gestarum curiosis pro virili parte consuleret, magnumque Gregorii nomen posteritati commenda- ret. Quam colleetionem jam paulo post obitum hu- jus papse eonseriptam, moxque et in ltalia et in Germania innotuisse, Deusdedit cardinalis Romanus in collect. ean. (Steph. Borgia del dominio tempo- rale. App. p. 13 sequ.) et Bernoldus Constantien- sis in Chron. ad annum 1085 testes sunt. «In undecim libros, quorum decimus injuria temporum interierit, opus dispositum fuisse editores uno ore confirmant, neque dubitare videntur, quin conservato justo ordine temporum epistole suo quaque loco positee sint. Attamen, si paulo aceu- ratius perlustraveris, facile animadvertes, inde ab initio libri vir omnes fere litteras indictione pluri- mas vel die, quo date sint, carere; quanquam in prioribus septem libris indictio et dies fere semper . D diligenter diffiniuntur. Fieri certe nequit, quin ea re scrupulum nobis injieiatur, et critica arte adhibita inveniemus, nequaquam eo, quo nune leguntur or- dine, sed diversis temporibus eas litteras scriptas esse et scepe inferiorem nune loeum obtinere, quz ante posita multo priores exstiterint. Neglexit igi- tur, qui Registrum composuit, in extrema operis parte temporum ordinem, quem per septem priores libros diligenter tuitus erat. Quod sane non sine gravi causa admisit, quamvis, quae fuerit, conje- etura modo augurari possimus. Ex mea sententia 281 PROLEGOMENA. — NOTITIA DIPLOMATICA.- 282 usque ad finem septimi libri vero et genuino Gre- A hune diem omnes Registri editiones plurimis gra- gorii, VIL Registro usus ea, quae notatu digna vide- bantur, inde decerpsit : ipsius papze litteras, acta conciliorum, epistolas ad papam datas, notas de ordinatione episeoporum, ete., qude omnia eodem, quo in Registro erant, ordine in suum librum de- seribenda curavit. Deinde vero ab initio libri vrir hoe valido praesidio destitutus, sive Registrum papae gravissimis illis temporibus (1080-1085) omnino non confectum, 'sive Gregorio mortuo Salerni reli- ctum erat, sine ordine, quascunque fors et fortuna e diversis loeis ei obtulerat, epistolas compegit. Ita aecidisse videtur, ut eum in priore parte singulis pontificatus annis singuli libri responderent, et epi- stole eodem anno date eodem quoque libro con- vissimisque vitiis seaterent. Quae cum ita sint, facile artis eritieze peritissimus quisque concedet, omnes quzstiones, quc de indole ac conditione Re- gistri proponantur, totas in hoc ipso eodiee versari, neque dirimi posse, nisi accurate examinatus fue- rit. « Estvero membranaceusin 4? min., litteris Latinis, quo genere sub fine sec. xr in usu erant, exaratus; 258 folia continet, In primo quaternione post prze- fixo manu sec. xiv seripta inveniuntur et privile- gium quoddam monasterii apud Bantium et docu- menta, die 10 mensis Octobr. an. 1369, data quz ad Joannem Paleologum ad Ecclesiam lomanam re- versum pertinent. Tum Registrum excipit his verbis : jungerentur, in posteriore parte hie ordo plane ne- B In Dei nomine. Incipit liber primus Registri septimi gligeretur. « Vehementer vero dubitandum est, num ea li- brorum deseriptio, quam nunc editiones exhibent, auctoritatem habeat vetustatis. Jam id suspicionem movet, quod Deusdedit eardinalis ex septimo libro , qui apud nos omnino 28 epistolas continet 70*m et 75*", et ex octavo quamquam in editionibus non supra 23** progreditur, 29"* et 30?» ]audat. Quod ad septimum quidem librum, aut aliquis er- ror in numeris latet, aut Deusdedit exemplari no- stri locupletiore utebatur; nam quse laudantur epistolae in nostris 19* et 24* ejusdem libri sunt. Aliter de octavo libro sentiendum est, ec enim epi- stolae, quas ex hoe commemorat nune in nono li- bro reperiuntur, ubi 6* et 7? numerantur. Unde in exemplo ejus octavum et nonum librum conjun- ctum fuisse, probabile et verisimile videatur « Sed ut certi aliquid de hae re statuamus, ad co- dices Registri manu seriptos nos vertamus necesse est. Haud raro in bibliothecis Italicis inveniuntur. Ipse iter per Italiam faciens, Rome duos in archi- vio Vaticano, quinque in bibliotheca Vaticana (Codd. 3797, 4579, 4907, 5638), unum Vallicellia- num (Cod. C. 17) revolvi; Venetiis unum in biblio- iheca sancti Marci inspexi, Mutinensem laudat et in usum suum vertit Joannes Dominieus Mansi. Sed omnes hi libri recentioris sunt setatis, non ante sec. xv1 vel xvii confeeti praeter unum illum, qui antiquior in archivio Vaticano exstat, quemque re- liquorum omnium tanquam fontem et originem ha- bendum esse, facile probari potest. Ex eodem quo- que Antonius Caraffa primus Registrum typis ex- seribendum curavit, et omnes, qui post eum novam editionem . instituendam — susceperant, nihil aliud egerant, quam ut Caraffze lectionem, licet plurimis locis valde mendosam, inconsulte ad litteram repe- terent, nisi forte lenior sententia ferenda est et de Harduino, nonnulla de conjectura haud male emen- dante, et de Dominico Mansi , quem codice Mutinensi usum esse jam supra retuli, Antiquissimum vero Vatieagnum librum, qui summa eum eura adiri de- bebat, cum nullus esset fide dignior, post Caraffam nemo non neglexit. Unde factum est, ut usque ad Gregorii papa. Anno Dominiec incarnationis mille- simo LXXIII, indietione xr, Regnante domino no- S(ro, ete. Diversis manibus exaratum est, cozvis tamen et tanta similitudine, ut eas subtiliter discerni haud parvi negotii sit; nec non sepius eadem ma- nus, quam jam in priore operis parte deprehende- ris, postea iterum iterumque recurrit. Litterae, quze nune prima ponuntur in libro undecimo, alia manu scriptae sunt ac praecedentes, rursusque manu plaue ab illa diversa ez, qua sequuntur et finem Registro imponunt. Multa deleta, mutata, correcta invenies, ut facile in eam sententiam adduci possis codicem ipsius fuisse, qui collectionem insti- tuerit. Quod ego non enixe contenderim, iterum monens fieri potuisse, ut Deusdedit cardinalis lo- cupletiore exemplo uteretur. Quod ad descriptionem librorum, suus cuique titulus rubro colore prza- scriptus est, ac quidem iisdem manibus, qua ipsas epistolas exararunt, usque ad librum sextum , neque memoratu indignum videatur, codicem Venetum hos tantummodo sex priorum librorum agnoscere titulos. Liber vrt et virr in eodiee Vaticano eosdem quidem, quos in editionibus, titulos ferunt, eosque rubro colore insignitos, sed relictis lacunis manus - paulo recentior, ni fallor saec. x11 exeuntis eos in- scripsit. Denique librarius quidam, qui multo post confeetum librum manum imposuit, post epistolam 23libri vixr, ubi nullum sane indicium vel. signum novi libri exstitit, haec verba atramento interposuit : Ec libro vru Registri ejusdem Gregorii pape septimi. Idemque post epistolam ad Flandrenses (Mansi, Coll. conc. XX, p. 370) novam inseriptionem adjecit : In- cipit liber x, tum vero correxit x1. Singulis epistolis scribae, cum ipsum Registrum conficerent, neque in- Scriptiones neque numeros adjunxerunt. Ille vero qui titulos vrr et vrrr supplevit, etiam inseriptiones epistolis usque ad finem Registri et numeros Lati- nos usque ad ep. 47 libri secundi rubro colore ad- jecit. Post atramento numeros Latinos prosecutus est usque ad ep. 9 libri tertii librarius ille, qui novos titulos libri viri et x1 commentus erat, Quae sequun- tur epistolae decimo quarto demum saeculo Arabicis notis signatze sunt haud. dubie ab eodem scriptore, 283 qui indicem Registri composuit. Epistolis enim Gre- A gorianis, f. 237 ad finem perduetis, in iis, quae re-- stant foliis sec. xrv index additus est, hoe modo initium sumens : « Incipit Registrum epistolarum et conciliorum do- mini Gregorii septimi sanctissimi et gloriosissimi Ro- manorum pontificis, qui electus fuit. post mortem do- mint Alegoandri II in ecclesia Saneti Salvatoris, anno Dominice incarnationis MLXXIII. « Habetur autem in hoc libro ejus memoria per x1an- nos tantum, secundum quos volumen hoc in x1 libros partitus est, gestis ejus singulis illorum annorum in uno libro contentis. Habet primus liber epistolas numero 84. Secundus vero habet epistolas numero 16. Tertius vero habet epistolas numero 21. Quartus habet epistolas numero 28. Quintus habet epistolas numero 23. Sextus habet epistolas numero 40. Septimus quidem habet epistolas 97. Octavus autem habet epistolas 23. Nonus vero habet epistolas 35. Decimus vero liber non est, vel est error in libro et particione librorum. S. GREGORII VII PAP.E OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 284 Undecimus habet epistolas duas. « In quolibet libro est Registrum celebrationis con- cilii, quod in quolibet istorum annorum legitur cele- brasse. Sunt multa etiam principum juramenta, aliqua decreta et hujusmodi, que in ?psa tabula patefiunt. « Ex iis, quae hactenus de ceodiee Vatieano dispu- tavi, manifesto nisi fallor, patet, Gregorii epistolas antiquitus in octo, non in undecim libros distributas fuisse, et ita quidem, ut priores septem libri ex or- dine veri Registri ad singulos annos pontifieatus responderent, in octavum vero reliquas epistolas annorum ratione non habita scriptor rejiceret. Tan- tum ergo abest, ut decimus liber injuria temporum interierit, ut vere nunquam exstiterit. Prima since- raque Registri dispositio postea jam in ipso codice Vatieano a librario quodam mutata est, qui ratione operis minime perspecta, omnes ejus libros in singulos pontificatus annos convenire voluit et hane ob eausam octavum librum in plures dividit. Quam novam librorum distributionem deinde plerique co- dices et omnes editiones ex codiee Vaticano rece- perunt. M SANCTI GREGORII VII PONTIFICIS ROMANI OPERUM PARS PRIMA. — REGISTRUM 9^? (Mawsr, Concilia, tom. XX col. 60.) Anno Dominiee incarnationis millesimo septuagesimo tertio, indictione undecima. Regnante Domino Jesu Christo, anno clementissima incarnationis ejus millesimo septuagesimo tertio, indietione et luna undeeima, x Kalendas Maii, feria secunda, die sepulture domini Alexandri bone. memo- rie secundi papse, ne sedes apostolica diu lugeat proprio destituta pastore, congregati in basilica Beati Petri ad Vineula, nos sancte Romane catholieze et apostoliez Ecclesi: cardinales, clerici, aeolythi, sub- diaconi, diaconi, presbyteri, priesentibus venerabilibus episcopis et abbatibus, clericis et monachis consen- tientibus, plurimis turbis utriusque sexus diversique ordinis aeclamantibus, eligimus nobis in pastorem et summum pontificem virum religiosum, geminz seienti: prudentia pollentem, zequitatis et justitiae prze- stantissimum amatorem, in adversis fortem, in. prosperis temperatum, et, juxta Apostoli dietum, bonis moribus ornatum, pudicum, modestum, sobrium, castum, hospitalem, domum suam bene regentem (343), in gremio hujus matris Eeclesi: a pueritia satis nobiliter educatum et doctum, atque pro vitze merito in ar- ehidiaeonatus honorem usque hodie sublimatum,, Hildebrandum videlicet archidiaconum, quem a modo [e modo] usque in sempiternum et esse et dici Gregorium papam et apostolieum volumus et approbamus [approbatis eum? approbamus]. Placet vobis? placet. Vultis eum? volumus. Laudatis eum ? laudamus. Aeta Romae, decimo Kalendas Maii, indictione undecima. (342) Exstat Gregorii VII Registrum in Vaticana 4G C sanctitate et ordinis dignitate praeemineret, quod bibliotheca, de quo Bertholdus Constantiensis, qui t j/ A. illum latere non poterit quieunque ejusdem apo- eo vixit tempore, anno 1085, loquens de Gregorio VII, ait : « Erat enim eatholiez religionis ferventis- simus institutor, et ecclesiastice libertatis strenuis- simus defensor. Noluit sane ut ecclesiasticus ordo manibus laicorum subjaceret, sed eisdem et morum E stoliei Registrum diligenter perlegerit. » (343) Dantur variantes quos ex Mutinensi cod. ms. seculi quidem xvt, sed ex antiquiori bonz fru- gis descripto eruit, et ad me transmisit P. Franc. Anton. Zacharia S. J. MaNSsr. 285 LIBER PRIMUS. — EPIST. III. 286 REGISTRI LIBER PRIMUS. EPISTOLA PRIMA. AD DESIDERIUM ABBATEM. (Anno 1073.) Nuntiat se invitum in demortui Alexandri pontificis locum suffectum. Rogat ut Deum pro se deprece- tur, et ad. se quantocius veniat. GnaEconrUs in Romanum pontifieem electus Dzsr- DERIO (344) abbati monasterii Sancti Benedicti Montis Cassini salutem in Christo Jesu. Dominus noster papa Alexander mortuus est, eujus mors super me cedidit, et omnia viscera mea concutiens, penitus conturbavit. Nam in morte quidem ejus Romanus populus, contra morem, ita quievit, in manu nostra consilii frena dimisit ut evidenter appareret ex Dei misericordia hoe prove- nisse. Unde accepto consilio hoe statuimus ut, post triduanum jejunium , post litanias, et multorum orationem eleemosynis conditam, divino fulti auxilio statueremus quod melius de electione Romani pontifi- eis videretur. Sed subito eum przdietus dominus no- sterpapa in ecelesia, [ Ad. Sancti, sicubigue! Salvatoris sepulturze traderetur, ortus est magnus tumultus populi et fremitus, et in me quasi vesani insur- rexerunt, ita ut cum Propheta possim dieere : Veni in altitudinem maris, et. tempestas demersit me. Laboravi clamans, rauce facte sunt fauces mee (Psal. Lxvrn) et : Timor et tremor venerunt super me, et contererunt me tenebrz (Psal. L1v). Sed quia in lecto jacens, valde fatigatus, satis dictare ne- queo, angustias meas enarrare supersedeo. Te . itaque per omnipotentem Dominum rogo, ut suf- fraganeos fratres et filios, quos in Christo nutris, ad exorandum Deum pro me provoees, et ex vera charitate invites quatenus oratio, qui me liberare debuit ne ineurrerem perieulum, saltem tueatur in perieulo positum. Tu autem ipse quantocius ad nos venire non pretermittas, qui quantum Romana Eeclesia te indigeat et in prudentia tua fiduciam habeat non ignoras. Dominam Agnetem imperatri- cem et Rainaldum venerabilem Cumanum episco- pum ex nostra parte saluta et quantum erga nos dilectionis habuerint nune ut ostendant nostra vice fideliter obsecra. " Data [Datum, ef sie semper] Roma xr [1x]. Ka- lendas Maii, indictione x1. EPISTOLA II. AD GISULFUM PRINCIPEM SALERNITANUM. (Anno 1073.) Ejusdem argumenti. GnEGoRIUs in Romanum pontificem electus Gr- suLFo Salernitano principi, salutem in Christo Jesu. Dominus noster Alexander papa mortuus est, cu- jus mors super me cedidit. (Omnia uf supra usque ad id quod ait) : Te itaque per omnipotentem Do- minum rogo, ut venerabilem Patrem Leonem et A cseteros religiosos virosin partibus illis commorantes, ad exorandum Deum pro me ex vera charitate in- vites, ut oratio quze me liberare debuit, ne incurre- rem periculum, saltem tueatur in perieulo positum. Tu autem ipse quantocius ad nos venire non pre- termittas qui quantum Romana Ecclesia te indigeat et in prudentia tua fiduciam habeat non ignoras. Data Rome x1 [vir] Kalendas Maii, indictione undecima. EPISTOLA Ill. AD GUIBERTUM RAVENNATEM ARCHIEPISCOPUM. (Anno 1073.) Ejusdem argumenti; rogat etiam ut legatos mtíat. GaEGORIUS in Romanum pontificem electus Gur- BERTO Ravennati arehiepiseopo salutem in Christo Jesu. Non-dubitamus famam litteras nostras antevo- lasse, et tam vobis quam multis aliis, domini nostri Alexandri pape obitum nuntiasse. Quod autem mihi valde gemendum est; mors ejus super me cedidit, et omnia viscera mea concutiens penitus eonturbavit. Nam in morte ejus primo quidem Ro- manus populus contra morem ita quievit ef in manu nostra consilii frena dimisit ut evidenter appareret ex Dei misericordia hoe provenisse. Unde accepto con- silio hoe statuimus ut post triduanum jejunium, post litanias, et multorum orationem eleemosynis condi- tam, divino fulti auxilio. statueremus quod de ele- ctione Romani pontifieis videretur melius. Sed subito, eum praedictus dominus noster papa in eeclesia Saneti Salvatoris sepulture iraderetur, ortus est magnus tumultus populi et fremitus, et in me quasi vesani insurrexerunt, nil dicendi, nil consulendi facultatis aut spatii relinquentes. Violentis manibus me in locum apostolici regiminis, eui longe impar sum, rapuerunt. Ita recte ego eum propheta possum dieere : Veni in altitudinem maris et. tempestas de- mersit me; laboravi clamans, rauce facte sunt fauces mer (Psal. Lx vr). Denique fimor et tremor venerunf super me, ef confexerunt me tenebre ( Psal. LIV). Sed quia multis et magnis curis fatigatus satis dictare nequeo, miserias meas enumerare su- persedeo. Rogo itaque vos per omnipotentem Deum, ut charitatem, quam erga Romanam Ecelesiam D maxime hoe tempore, et, ut meminisse debetis, erga me specialiter vos gerere promisistis, quoniam qui- dem tempus, et rerum qualitas ejus [eam] probari postulat nune quidem in me, et si non meis meritis, saltem. amore apostolorum ostendere curetis; et suffraganeos ac filios Eecclesize vestrze ad exorandum Deum pro me invitetis, ae commoneatis, quatenus ad ferendum onus, quod mihi invito et valde relu- ctanti impositum est, vires tribuat, manum porrigat, ut si me totum [foríe, tutum. Hanp. Iía ef Murt- NEN.] in portu stare noluit, saltem in tam alta peri- *- (344) De Desiderio abbate Leo Ostiensis libro 111 Chronici Cassin. 287 cula projectum non relinquat; ego enim sicut in ea A charitate non ficta vos diligo, ita eamdem, et qua- eunque ejus officia sunt, a vobis indubitanter exigo. Neque vero dilectioni vestrae dubitandum est, quin Romanam Eeclesiam, et eam, eui Deo auctore prc- sidetis, ea concordia, et quantum eum communi utriusque honore poterimus, omnimoda charitate copulare desideremus, ut in nostris etiam animis semper conjuncta pax et plena dilectio conneetatur. Sicut igitur prudentiam vestram hortati sumus, ita etiam per elementa nostra nos velle ae desiderare cognoscite, videlicet ut frequenter inter nos legatis discurrentibus collaetari, et mutua consolatione gau- dere possimus. Data Rome vi Kalendas Maii, indictione un- decima. EPISTOLA IV. AD BEATRICEM- DUCISSAM, UGONEM, etc. (Anno 1073). GREcoRIUS in Romanum pontificem electus BEA- Tnaicr ducis: [duci]j, UcoNi1 abbati Cluniacensi, Ma NAss archiepiscopo Remensi [Ad. SuENONI]regi Danorum, abbati Massiliensi. Ineoeptis [in ezteris] quidem a paribus, sed circa finem singulis epistolis juxta locorum et personarum competentiam diserepantibus. Data Roma iv Kalendas Maii, indictione un- decima. EPISTOLA V. AD RAINERIUM FLORENTINUM EPISCOPUM. (Anno 1073.) Procipit ut vidua, que consanguineo suo mupserat, donis et dote ab eo relictis privetur. GnEGOR!US in Romanum pontificem electus R A1- NERIO Florentino episcopo, salutem in Christo Jesu. Presentium- portitor apicum nostris insinuavit auribus fratrem suum, contra divinum jus, contra sanetorum Patrum institutum , consanguinez sua thalamis adhaesisse, canonicis Florentinze Eeclesize ne hoc facinus perpetraret prohibentibus eum ca- nonice. Quo viam universe carnis ingresso, relicta illius consanguinea scilicet cum dono atque dote, quam injuria divinarum nee non et humanarum le- gum est verita suscipere, ad alterius viri torum disponit transmigrare, cum potius scelus quod commisit perpetuo oporteret eam flere. Tua itaque fraternitas consanguinitatis lineam a majoribus natu ' ejusdem loci diligenter inquirat; quam si inter de- functum . virum eamdemque vivam mulierem inve- nerit, ad aliarum exemplum ita studeat canonica auctoritate omnia dotaliajinstrumenta cassare et ad nihilum redigere, ne de illicito quod contraxit con- jugio aliquam mercedem recipiat, qua letari pos- sit in posterum. Sieut nos diligis, ita nostre jus- sionis primitias ad effectum perducere tua ne insistat charitas. Data Rome ru Kalendas Maii, indictione un- decima. S. GREGORII VII PAPE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 288 EPISTOLA VI. AD GIRALDUM OSTIENSEM EPISCOPUM, ET RAIM- BALDUM SUBDIACONUM. (Anno 1073.) - Legatum mittit, qui eis Alexandri obitum et suam electionem narret. Monet ut monachos et abbatem Cluniacensem. ad pacem flectant. Et si comes de Rocyo [Roceio], sicut ipse jusserat, àn Hispaniam nom fuerit contra paganos profectus, vel sí alii principes illuc contra. eosdem proficisci velint, le- gatus a se missus illuc tendat. Tandem monet wt- quamprimum redeant. GnaEGoRIUS in Romanum pontificem electus Gr- RALDO Ostieni episcopo et RAIMBALDO subdiacono, in legatione Galliae constitutis, salutem in Domino Jesu Christo. B Rumorem obitus domini nostri Alexandri papa, qui x1 Kalendas Maii spiritum Deo reddidit, et no- strae promotionis famam jam ad vos pervenisse ere- dimus, sed eadem plene vos cognoscere cupientes ad certissima eorum indicia aptiorem hoe dilecto filio et cardinali sanetde Romanze Ecclesi: presby- tero, qui ambobus interfuit, in partes illas mit- tendum nostrorum nomine [neminem. Iía et 4n MurIN.] judicavimus. Itaque quid et qualiter de utroque factum sit per hune mera veritate perco- gnita, ut orationes ad Deum fieri sollicite proeuretis charitatem vestram valde rogamus, quatenus et illius animam ad gaudia &terna beatitudinis trans- ferat et nobis ad ferendum onus impositum auxi- lium sua miserationis impendat. Quia vero hunc confratrem nostrum, videlicet Ugonem [Hugonem] Candidum, in partes illas dirigi tempus et rerum competentia postulasse videbatur, prudentiam ve- stram omnino exoratam esse volumus, quatenus Ugonem [Hugonem]! Cluniacensem abbatem et totam. congregationem fratrum ita ad paeem et integram hujus dilectionem flectere et conjungere studeatis ut auxiliante Deo hihil in eorum mentibus quod invisum, aut dissensionis nube sit obtectum re- linquatis. Nam et hic, abjecto omni arbitrio suo, ad eor nostrum nostraque consilia rediens, in eodem sensu eademque voluntate ac studio nobis est con- nexus; etea quae antehac sibi imposita sunt, vivente adhue domino nostro papa, ex aliorum magis, quam ex [deest ex in Rom. edit] ejus culpa prodiisse co- D gnovimus. Preterea hac meminisse debetis quod in litteris domini nostri beatae memoria Alexandri, et nostra quoque legatione orati et commoniti fuistis, quatenus causce Evuli [Eboli. MurIN. Evoli] comitis de Roceio per vos, et per antedictum abbatem favo- rem addere insisteretis; et cognita pactione quam nobiseum de terra Hispaniz pepigit in seripto quod sibi dedimus, una eum consilio abbatis, tales illuc personas dirigi procuraretis qui et errorem Chri- stianorum qui ibi reperiuntur in spiritualibus cor- rigere saperent, et in exquirendis causis Saneti Petri juxta tenorem paetionis, si res bene procede- ret, sat idonei forent. Quod si ita factum est, nobis multum placet; sin vero adhue aliqua occasione pretermissum est, aut etiam si eadem conventio ab 289 LIBER PRIMUS. — EPIST. VIII. 290 aliis quibusdam principibus quos in eamdem partem A strum sibi adhaerere voluerit, omni charitatis affectu seorsum ab. Evulo suis copiis ituros intelleximus nondum exquisita est, volumus ut eum vestro con- silio et abbatis Hugo cardinalis illuc tendat, et aquam ab omnibus ex parte Sancti Petri pactionem et debitum exigat. Vos autem ex nostra parte ro- gate abbatem ut tales sibi adjungat qui eum comi- tentur, quorum consilio et adjutorio iter et laborem illum fiducialiter aggredi possit, legatione tamen in eo principaliter posita. Extra Hispaniam vero nul- lius unquam publiei rerum ecclesiasticarum negotii sine vestro consensu , quandiu vos in Gallia fueritis , licentiam sibi dedimus faciendi. Caeterum de mora vestre reversionis valde miramur pra&sertim cum jam redire commoniti, in tanta vestri reditus ex- spectatione ne morarum quidem nobis causas indi- castis. Unde dilectionem vestram admonemus ut quantoeius possitis ad nos revertamini , quatenus et quid egeritis cognoscamus, et de caetero consultius, adjuvante Deo statuere valeamus. Praeter haec. jam sepe memoratum abbatem specialiter commoneri et plurimum a vobis vice nostra exorari cupimus quatenus charitatem quam hactenus in nos habuit nune, cum maxime opus est, indefessa exhibitione conferat, et infirmitatem nostram suis et sanctissi- mee congregationis suze orationibus tanto subnixius adjuvare studeat quanto imbecillitatem nostram sub aecumulato pondere gravius premi non ignorat. . Data Rome secundo Kalendas Maii, indictione undecima. EPISTOLA VII. AD PRINCIPES HISPANLE. (Anno 1073.) Significat comiti de Roceio sub quadam conditione eam Hispani partem. eomncessisse , quam a, Sara- cenorum manibus eriperet. Prohibet alios principes in eamdem regionem cum copiis ingredi , partemque ullam illius provincie sibi vindicare, misi interve- niat equa pactio persolvendi jura Sancti Petri; qua de re legatos mittit. GnEGORUS in Romanum pontificem electus, omni- bus principibus in terram Hispaniz proficisci volen- tibus, perpetuam salutem in Domino Jesu Christo. Non latere vos credimus regnum Hispani? ab antiquo proprii juris Saneti Petri fuisse, et adhue (lieet diu a paganis sit oceupatum) lege tamen ju- stiti. non evaeuata, nulli mortalium , sed soli apo- stolieze sedi ex aequo pertinere. Quod enim auctore Deo semel in proprietatis ecclesiarum juste perve- nerit, manente eo, ab usu quidem, sed ab earum jure, occasione transeuntis temporis, sine legitima concessione divelli non poterit. Itaque comes Evu- lus [Evolus] de Roceio, cujus famam apud vos haud obseuram esse putamus, terram illam ad honorem sancti Petri ingredi et paganorum manibus eripere cupiens, hane concessionem ab apostolica sede ob- tinuit ut partem illam unde paganos suo studio et adjuneto sibi aliorum auxilio expellere posset, sub conditione inter nos factze pactionis ex parte Sancti Petri possideret. Qua in re et labore quicunque ve- commonitus erga honorem saneti Petri talem ani- mum gerat, ut ab eo et munitionis auxilia in peri- culis et merita fidelitatis praemia securus accipiat. Si autem aliqui ex vobis seorsum ab illo propriis copiis eamdem terram aliqua in parte intrare para- verint, decet ut militie causam ex animi devotione quam justissimam sibi proponant, jam nunc omni voto concipientes et ex corde statuentes ne, capta terra, easdem quas illi qui nunc Deum. ignorantes eam oceupant injurias sancto Petro faciant, Hoc enim neminem vestrum ignorare volumus quo- niam, nisi z:qua paetione persolvendi juris Sancti Petri in regnum illud animadvertere statueritis , po- tius vobis apostolica auctoritate, ne illuc tendatis interdicendo, contraferemur quam sancta et uni- versalis mater Ecclesia, idem a filiis suis quod ab hostibus patiendo, non jam proprietatis suze, sed fi- liorum detrimento saucietur. Quamobrem hunc di- leetum filium Hugonem et cardinalem sanctae Ro- mana Ecclesie presbyterum in partes illas misi- mus, in eujus ore nostra ad vos consilia et decreta plenius apertiusque disserenda ae vice nostra dis- ponenda posuimus. Data Roma rx Kalendas Maii, indictione undecima. EPISTOLA VIII. ADUBERTUM CLERICUM ET ALBERTUM DIACONUM. (Anno 1073.) Eorum legationem confirmat, hortatur ut orationes pro se fieri curent. GnaEGORIUS in Romanum pontificem electus, Unznroclerico,et ALBERTO diacono, salutemin Do- mino Jesu Christo. Obitum domini Alexandri papze jam vos accepisse fama nuntiante credimus, et quam repente, quanta- que populi violentia nos indigni et reluctantes ad regimen apostolieze sedis lati [forte elati, HARD. ef Muri. sublati] sumus. Sed ne eventus harum re- rum animos vestros in exsequenda vobis commissa legatione aut timore seu aliqua ambiguitate perten- tet, ad confortandam charitatem vestram hae suc- cinete vobis scripsimus, ut omnem in Deo et sancto Petro, cujus filii et legati estis, fiduciam habentes, ad quie missi estis, viriliter et incunctanter aposto- D lica vice fuleiamini, et in facienda justitia fideli constantia accingamini. Nam et ea qui a beate memorie domino; nostro Alexandro papa injuncta vobis et commissa sunt, nos quoque presenti au- etoritate injungimus, firmiterque committimus, in quibus peragendis ut monita damus, ita auxiliante Deo, apostoliez consolationis et auctoritatis subsi- dia vigilanti studio conferre procurabimus. De cc&- tero vos monemus ut in locis venerabilibus, ad quos veneritis, orationes pro me fieri obsecretis , quatenus omnipotens Deus, qui desiderium meum nunquam ad honorem istum anhelasse cognoscit, ad ferendum tam grave onus, quod impositum ejus timore recusare non audebam omnes facultates in- firmitati mec pius impendat. 291 S. GREGORII VII PAPZE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. dilectione, omnipotenti autem Deo pro tanto honore Data Ronxe r1 Kalendas Maii, indictione unde- A eima. EPISTOLA IX. ÀD GOTTIFREDUM DUCEM. (Anno 1073.) Gratum sibi fuisse scribit quod litteris fuerit de sua promotione gratulatus; significat tamen. se dolere de suscepto pontificali munere, ostendit suum. erga eum et regem dilectionem, optat ut rex suis. moni- tis acquiescat. GREGORIUS in Romanum pontificem electus Gor- TIFREDO (GOTEFREDO]| duci, salutem in Domino Jesu Christo. Grata nobis est lzetitia tua, quam in litteris tuis de promotione nostra te habere cognovimus, non ut hoc aliqua cause nostre delectatio faciàt, sed quod eam ex fonte sincerz dilectionis et fideli mente B derivatam esse non dubitamus. Nostra enim pro- motio qua tibi cceterisque fidelibus piam de nobis existimationem et gaudium administrat, nobis in- terni doloris amaritudinem et nimia anxietatis an- gustias generat. Videmus enim quanta nos sollici- tudo circumstat, sentimus quantum nos suscepti oneris sarcina gravat; sub quibus dum nostre in- firmitatis conscientia tremit, anima nostra in Chri- sto potius dissolutionis requiem quam in tantis pe- rieulis vitam cupit. In tantum quippe commissi nobis ofüeii consideratio nos sollicitat, ut nisi in orationibus spiritualium hominum post Deum ali- qua fiducia nos sustentaret, curarum immensitate mens nostra succumberet. Peccatis enim facienti- bus ita pene totus mundus in maligno est positus ut omnes, et precipue qui in Ecclesia prelati sunt, eam potius conturbare quam fideli devotione de- fendere vel celebrare contendant, et dum suis aut lueris aut presentis glorie desideriis inhiant, omni- bus qua ad religionem et justitiam Dei pertinent se, velut hostes, opponant. Quo magis nobis dolendum est, qui susceptum universalis ecclesie regimen in tanta difficultate nec rite administrare, nec tuto de- serere possumus. Ceterum quia fidei et constantiae virtutem , donante Deo, in te sitam esse cognovi- mus, omnem quam oportet in charissimo sancti Petri filio in te fiduciam habentes, animum tum de nostra idem constantissima dilectione, et erga ho- nores tuos promptissima voluntate nequaquam du- bitare volumus. De rege vero mentem nostram et desiderium pleno cognoscere potes, quod, quantum in Domino sapimus, neminem de ejus praesenti ac futura gloria aut sollicitiorem aut copiosiori deside- rio nobis preferri eredimus. Est enim hac volun- tas nostra ut primum oblata nobis opportunitate per nuntios nostros super his qua ad profectum Eeclesiz, et honorem regice dignitatis suc pertinere arbitramur, paterna cum dilectione et admonitione conveniamus. Quod si nos audierit, non aliter de ejus quam [add. de| nostra salute gaudebimus; quam tune certissime sibi lucrari poterit, si in te- nenda justitia nostris monitis et consiliis acquieve- rit; sin vero (quod non optamus) nobis odium pro C D " 292 Sibi collato dissimulando justitiam ejus contemptum non ex cquo reddiderit, interminatio qua dicitur : Maledictus homo, qui prohibet gladium suwm a san- guine(Jer. x,vin), super nos, Deo providente non veniet. Neque enim liberum nobisest alicujus perso- nali gratia legem Dei postponere, aut a tramite rectitudinis pro humano favore recedere, dicente Apostolo : Si hominibus placere vellem, servus Dei non essem (Gal. Y). Data Romse i1 Nonas Maii, indictione undecima. EPISTOLA X. AD GUIDONEM IMOLENSEM. (Anno 1073.) Ut discordiam inter archiepiscopum Ravennatem et cives Imolenses sedet. Et s? archiepiscopus eos d sedis apostolice ditione conatur avellere, illius auxilium prabeat, donec legati illuc proficiscantur. GREGORIUS in Romanum pontificem electus Gur- nor Imolensi comiti, salutem in Domino Jesu Christo. Quidam Imolenses nostram adeuntes presentiam conquerendo nobis indicavere quod confrater noster Guibertus [Gibertus, ef sic semper] archiepiscopus Ravennas eos contra honorem saneti Petri, cui fi- delitatem juravere, sue omnino ditioni subigere, et ad juranda sibi fidelitatis attentet sacramenta eom- pellere. Verum haec relatio tanto plus admirationis nobis attulit quanto perspecta dudum in eo et fra- terna charitas et sacerdotalis honestas suspicionis in illum indubitantius eausas excludit, Neque enim credere possumus tam prudentem virum ita aut na- turz aut dignitatis suzeloci oblitum esse ut qui apos- tolorum principi fidelitatem ipse jurejurando pro- misit, neglecto periculo suo, alios qui idem fecerunt ad perjurium nitatur per exquisita ab eis sacra- menta pertrahere. Attamen quacunque inter eos discordia aut molestiarum sit occasio, quatenus eam sedare, et si possis , salvo honore sancti Petri, firma studeas pace decidere, prudentiam tuam valde ro- gamus. Quod si aliquibus malis impedientibus non possis efficere, et prcedietus confrater noster archi- episcopus aut alia quaelibet persona prefatos cives a fidelitate sedis apostolicae non desinat obstinata coercitatione [forte eoercitione, II] divellere, si- eut apostolorum tibi praesidia apud omnipotentem Deum prodesse, et in hac vita non sine meritorum compendio przsidere eupis ita eis (cupias, ita sit] prasenti auctoritate rogatus, et commonitus, de- fensionis auxilia, donec legati nostri in partes illas veniant, conferre non desinas. Nos equidem cum omnibus , si fieri potest, pacem habere ardenter eu- pimus, sed eorum conatibus qui ad injuriam saneti Petri, eujus servi sumus, extendere se moliuntur, divina adjuti tam virtute quam justitia obviare non refugimus. - Data Romae Kalendis Junii, indictione unde- cima. 293 EPISTOLA XI. AD BEATRICEM ET MATHILDEM EJUS FILIAM. (Anno 1073.) Horíatur ut Simoniacos evitent. De Lucensi electo aliqua commemorat, Significat . se mittere. viros religiosos ad regem, qui illum ad Romanam Eccle- siam Tevocent. GnaEGORIUS in Romanum pontificem electus BEA- TRAICI, et ejus filie MATRILDI, salutem in Domino Jesu Christo. Sieut beatus Gregorius in quodam super moralia Job explanationum libro ait: Statutum est apud su- pernum judicem quanta unumquemque aut ferire adversitas, aut debeat mulcere prosperitas. Quicun- que ergo sive spe hujus, vel timore illius in tempore tentationis ab his que recta sunt deviat, nec spe- rare in Deum, nec divinarum eloquiis Scriptura- rum se adhareremanifestat. Hoc autem ideo dicimus quia nobis et vobis, imo omnibus qui confortes adoptionis filiorum Dei esse cupimus, non tam oc- easiones nostre existimationis, videlicet quid hine prosit, inde noceat, intuenda» sunt, quam illud ut justitiam Dei, quie nunquam beatitudinis fine care- bit, fortiter teneamus, sollicite pensandum et eniten- dum est. Seriptum est enim : Sed eft sí quid pati- mini propter justitimm, beati (II Petr. m).Nostis, dileetissimze saneti Petri filie, quam aperte Longo- bardorum episcopi Simoniacam haeresim defendere ac fovere prasumpserint, eum Gotefredum [Goti- fredum] Simoniacum, et ob hoc excommunicatum, atque damnatum sub specie benedictionis male- dixerint, et sub umbra ordinationis exsecratum hiretieum eonstituerint. Nempe qui hactenus lapi- des et sagittas latenter centra Dominum jaetarunt, jam nune ad subvertendam religionem, et immobi- lem sancte Romana Ecclesie petram coneutien- dam, non dubie praecursores Antichristi, et antiqui hostis satellites in apertum furoris sui campum pro- siluerunt. Quibus favere vel consentire quam peri- culosum sit, prudentia vestra inde perpendat; quod beatus Gregorius dicit : « Talibus non sum- mopere obviare, quid aliud est, nisi fidem negare? » Unde nobilitatem vestram hortamur et valde roga- mus ut communionem illorum evitare et declinare studeat, ne factionibus eorum consilia vel adju- menta prabeat. Neque vero in hac re aliqua hujus mundi ratio, qua. quidem vana, transitoria, et de- ceptiva est, vos commoveat; quoniam per miseri- cordiam Dei, et saneti Petri, nulla vos inimicorum versutia ledere poterit, si mentem vestram libera eonscientia defendit. De electo vero Lucensi, non aliud vobis respondendum esse pervidimus [pro- vidimus], nisi quod in eo tantam divinarum littera- rum scientiam, et rationem discretionis esse per- cepimus, ut qua sinistra, qua sit dextra ipse non ignoret. Quod si ad dexteram inclinaverit, valde gaudemus; sin vero, quod absit ad sinistram, utique dolemus : sed nullius persona gratia vel favore impietati assensum dabimus. De rege autem, ut antea in litteris nostris accepistis, LIBER PRIMUS. — EPIST. XII. D 294 A hee est voluntas nostra, ut ad eum religiosos viros mittamus, quorum admonitionibus, inspirante Deo, ad amorem sanctzte Romana et suz matris Ecclesie eum revocare, et ad condignam formam suscipiendi imperii instruere et expolire valeamus. Quod si nos, quod non optamus, audire contempserit, nos ta- men a matre nostra Romana Ecclesia, qu& nos nu- trivit, et seepe filiorum suorum sanguine alios. ge- neravit filios, custodiente Deo, exorbitare nec pos- sumus nee debemus. Et certe tutius nobis est defen- dendo veritatem pro sui ipsius salute adusque san- guinem nostrum sibi resistere, quam ad explen- dam ejus voluntatem iniquitati consentiendo secum, quod absit ad interitum ruere. Valete in Christo, cha- rissimae, et in nostro dilectione corde tenus vos an- nexas esse scitote. Data Rome viri. Kalend. Junii [Iulii], indictione undecima. EPISTOLA XII. AD GULIELMUM PAPIENSEM EPISCOPUM. (Anno 1073.) Ostendit se ipsius litteris commotum bene jam de ipso existimare; ut autem hanc opinionem de eo reti- neaí, rogat ipsum ut ecclesie Romance statuta amplectens contra, ejus adversarios pro viribus certet. GaEGORIUS in Romanum pontificem electus Gur- LIELMO Papiensi episcopo salutem in Domino Jesu Christo. Nonnulla nobis frater de te antehac relata sunt e quibus animus noster non immerito turbari de- buit; sed in epistola tua longe alia cognoscentes, ad meliorem opinionem, et spem gaudii adducti su- mus, cupientes et illa vana fuisse, et. fidem eorum qua tua dilectio spondet operum attestatione perci- pere; cujus rei presens et copiosa tibi materia sup- petit, ut et his que de te credenda suades, exclusa dubitatione credamus, et fraternitatem tuam integra charitate nobis, imo sanctae Romana Ecclesia ad- strictam fore comprobemus. Fiat itaque nobis indicium, quam unanimi studio eadem nobiscum velle, et pro libertate sanete Ecclesie quibus nos repugnamus toto nisu resistere paratus existas, vi- delicet ut his qui eatholicam fidem et eeclesiastieze religionis regulas conantur evertere, non solum non consentire, sed ea parte, qua pro reverentia hujus sanctze sedis et debito perceptze fidei cultu illis contrarie decrevit, tuis consiliis adjutorioque suf- fulta, pro tuis viribus te quoque repugnare ostendas. - Hoc autem indubitanter scias, quoniam, si Mediola- nenses catholici hujus rei testimonium de te nobis dederint, ut Gotefredo excommunicato, et episcopis qui ejus causa excommunicationis perieulum in- currerunt, prudenter obsistas, et eis qui in certa- mine Christi sunt fideliter solatium prabeas, non aurum vel argentum, nec aliqua fraternitatis tud studia vel obsequia nostre et totius Romane Ec- eleside charitati seque te et causas tuas commendare et indissolubili eura annectere poterunt. In hoc ete- nim charissimum filium, et fidum cooperatorem 255 S. GREGORII VII PAP/E OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 296 sanetze Romana Ecclesi: potissimum te demonstrare A ter dilectissime, et miti oratione animum flectere poteris, si ejus statuta, quee a tramite sanctorum Patrum non recedit, amplexando fortiter et defen- dendo tenueris. Quod quidem prc caeteris Longo- bardorum episcopis te oportet agere, ut sieut apo- stolica et universalis Ecclesia eam eui Deo volente praesse dignosceris, speciali gratia et honore subli- mavit; ita, cum necessitas et causarum labor exe- gerit, in sollicitudine matris desudet acrius, quee cha- ritatis ejus et vicarie dispensationis munus sortitur opimius. Data Rome rmi [1v] Kal. Julii, indictione unde- cima. EPISTOLA. XIII. AD MANASSEM REMENSEM ARCHIEPISCOPUM. (Anno 1073.) Ne monachos Sancti Remigii amplius vemet, et juata canonicas sanctiones abbatem ibi ordinandum curet. GnEGORiUs episcopus servus servorum Dei MA- NASSJE Remensi archiepiscopo salutem et apostoli- cam benedictionem. Si loci tui, frater dilectissime, dignitatem, si of- cii debitum, si statuta divinarum legum, denique si eam quam sanctae Romanae Ecclesie reverentiam et charitatem debes diligenter attenderes, profecto rogatus et monita sedis apostolieze non toties apud te frustrari permitteres; praesertim cum gravis culpa sit in hujusmodi eausa te monitoris vocem provo- casse vel exspectasse. Nam quacunque nobis e commissa dispensatione imminent, negligere quidem ea absque periculo nostro non possumus, nedum voluntate et studio confundere securum nobis esse putemus : siquidem meminisse debet prudentia tua, quoties dominus et praedecessor noster Alexander venerandze memoric papa, etnos, tum per episto- las tum per legatos, de causa monasterii Sancti Remigii rogando et hortando te admonuimus, ne toties apostolicam audientiam fratrum clamoribus fatigari urgente necessitate sineres, ne quemquam ibi, eui sacri canones contradicerent, in loco abba- tis apponeres, neu, bona monasterii ab usu congre- gationis auferendo, locum inopid dissipares; sed talem ibi ad regimen abbatie constitui regulariter proeurares, cui nec in exterioribus providendi dili- gentia, nec in spirituali moderamine religio deesset aut scientia. Quod eum sepe facturum nobis per legatos tuos promiseris, necdum tamen adimplere curasti; sed, ut multorum relatione comperimus, de die in diem venerabilem loeum illum asperius ac miserabilius tractas, et, ut detrimenta bonorum temporalium taceamus, religiosas quoque fratrum personas crudeli ae eontumeliosa eaptione coarctas. Unde tui ipsius solertia perpendere potest quam gra- vis super hae re et te culpa et nos molestia mor- deat, quod apostolicae sedis auctoritas loco et fratri- bus, quibus te jamdudum paternis affectibus consu- luisse decuerat, necdum erga te ad pacem et quietem prodesse potuit. Tentare tamen adhuc, fra- B D destinavimus, rogantes et ex parte beatorum apo- stolorum Petri et Pauli, et nostra, per eos aposto- lica auctoritate commonentes, ut, si deinceps spem in nostra fraternilate et dilectione habere volueris, sine omni dilatione talem personam regulariter ibi ordinari in abbatem procures, quz huie ordini et officio decenter congruat, et caetera, quae necessitas et justitia monasterii exigit, ita corrigas et emendes, ne fratrum ulterius ad nos referri querela debeat. Quod si denuo in hanc reverentiam, sancti Petri et nostram qualemeunque charitatem amicitiamque contempseris proeul dubio (quod nos inviti dicimus) apostolicam in te severitatem et iracundiam provo- cabis. Data Rome secundo Kalendas Julii, indictione undecima. EPISTOLA XIV. AD HUGONEM ABBATEM CLUNIACENSEM. (Anno 1073.) Ut. litteras suas ad. 'Remensem archiepiscopum admittat, et monachos Sancti Remigii tueatur. GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Hu- GoNr abbati Cluniacensi, salutem et apostolicam be- nedictionem. Noverit sanetitas vestra hos fratres monachos monasterii Saneti Remigii esse quibus apud sedem apostolicam pro consolatione loci sui, quem Manas- ses Remensis archiepiscopus quotidie dissipat ac confundit, diu commorantibus, non aliud ad pra- sens solatium opportunius exhibere potuimus, quam quod eidem archiepiscopo litteras pariter eum istis vobis redditas destinavimus; in quibus eum, si eum beato Petro et Romana Ecclesia pacem sperare ve- lit, prafatum monasterium — regulariter — ordi- nare, et in quiete dimittere multum rogamus et admonemus; quas ut vestra charitas illi per ido- neum nuntium mittat, et nobis quidquid pro his fecerit oblata primum opportunitate rescribat, no- stra sollicitudo desiderat. Interim vero fratres istos desolationem loci sui videre fugientes benignitati vestrae commendamus, quatenus de his tandiu cu- ram habere non pigeat, donee, miserante Deo, op- tatam quietem in monasterio suo eos habere posse contingat. Data Rome 1: Kalend. Julii, indictione unde- cima. EPISTOLA XV. AD OMNES CHRISTI FIDELES IN LOMBARDIA. (Anno 1073.) Nuntiat se emcommunicasse Gotefredum, quod. Si- moniace Mediolanensem | ecclesiam | occupaverit. Monet ne ei consentiant, et fidem defendant. GnkGOnR!US episcopus servus servorum Dei om- nibus fidelibus saneti Petri apostolorum principis in Longobardis commorantibus, salutem et aposto- licam benedictionem. Scire vos volo, fratres charissimi, quod et multi 297 LIBER PRIMUS. — EPIST. XVI. 298 vestrum sciunt, quia in eo loco positi sumus, ut, A mereamini inimicos Domini comprimere, et corda velimus nolimus, omnibus gentibus, maxime Chri- stianis, veritatem et justitiam annuntiare compella- mur, dicente Domino : Clama, ne cesses : quasi tuba exalta vocem tuam, et annuntia populo meo sce- lera eorum (Isai. L vri); et alibi : Sí non annuntiave- ris iniquo iniquitatem suam, animam ejus de manu tua requiram (Ezech. xxxii). Item propheta : Male- dictus, inquit, homo qui prohibet gladium suum a sanguine (Jer. xyvir1r), id est, verbum praedicationis a carnalium inerepatione. Hz;eideo przelibavimus, quia, inter multa mala, qua ubique terrarum fiunt, quidam ministri Satan, et preecones antiehristi, in Longo- bardia etiam fidem Christianam conantur confundere, et iram Dei super se provocare. Nam, sicut scitis, Gotefredus [Gotifredus et sic infra] vivente Guidone dieto archiepiscopo Mediolanensi, eamdem Eccle- siam, qua quondam meritis gloriosissimze virginis et genitrieis Dei Mariz, nee non auctoritate clarissimi doctoris beati Ambrosii inter caeteras Longobardo- rum Eeclesias, religione, libertate, ac speciali [spi- rituali]gloria enituit, nune quasi vilem ancillam pra- sumpsit emere, sponsam videlieet Christi diabolo prostituere : et a catholiea fide tentans eam sepa- rare, nisus est Simoniaeae haeresis scelere [eam] maculare. Quod audiens saneta Romana Ecclesia mater vestra, et totius Christianitatis, sicut scitis, magistra, congregato e diversis partibus concilio multorum sacerdotum, et diversorum ordinum con- sensu, fulta beati Petri apostolorum principis au- etoritate, Gotefredum fidei catholiee etlegis Chri- stiane inimieum exeommunienavit, et anathematis jaeulo una eum omnibus sibi transfixit.. Quam exeommunicationem, quod etiam inimiei Ecclesie negare non possunt, sancti Patres antiquitus censuere, et per omnes sanctas ecclesias totius orbis catholiei viri confirmant et eonfirmave- runt. Quapropter ex parte Dei omnipotentis Patris, et Filii, et Spiritus sancti et beatorum Petri et Pauli apostolorum prineipum, monemus vos, fratres cha- rissimi, hortamur atque precipimus ut nullo modo pradieto haretico Gotefredo consentiatis, quia illi in hoe scelere consentire, fidem Christi est negare; sed quibus modis potestis, ut filii Dei, ei resistite, et fidem Christianam, qua salvandi estis, omnino defendite. Neque vos deterreat humana superbia; quia qui nobiscum est major est omnibus, et semper invietus; qui vult nos pro se laborare, et coronam legitime certantibus, ut Apo- stolus promittit, tribuere. Solet enim dux noster paucis et humilibus multos et superbos conterere, et per ea qua sunt infirma mundi fortia queque confundere. Sie enim placuit, et sie decet ecelestem et invietum prineipem. Omnipotens Deus, qui beato Petro oves suas specialiter commisit, et totius Ec- clesie regimen dedit, vos in ejus dilectione corro- boret, ut, ejus auetoritate a peccatis vestris absoluti, ParRot, CXLVIII. consentientibus - illorum ad poenitentiam provocare. : Data Rome Kalendis Julii, indictione undecima. EPISTOLA XVI. AD GIRALDUM OSTIENSEM EPISCOPUM. ' (ANNO 1073.) Miratur quod se certiorem non reddiderit de synodo ab eo coacta. Significat se episcopis, qui quere- bantur ab eo se depositos, respondere modo non posse, et Ausciensem episcopum se absolvisse. Jubet Bigorritanum episcopum restitui, nisi alia crimina im eo inveniat. GnrGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Gr- RALDO Ostiensi episcopo salutem et apostolieam be- nedictionem. Miramur, et multum anxii sumus quod, cum semper consuetum et valde necessarium fue- rit, ut, si quando legatus apostolice: sedis concilium in remotis partibus celebraverit, sine mora ad an- nuntiaadum omnia quz egisset reverteretur, tua fraternitas post peractam synodum, in qua tot ne- gotia emerserunt, nee ad nos rediit, nec eum qui se- cum est, considerata vel necessitate vel nostra ex- spectatione, remisit. Nobis equidem gratum est quod pro negotiis sanete Roman Ecclesi: in. Hispanias profeetus es; sed debuerat prudentia tua aut illum quem tibi adjunximus, aut aliquem qui synodo in- terfuisset, quique omnia viee tua nobis rationabi- liter expedire sciret, ad nos direxisse : quatenus, perspectis omnibus, confirmanda confirmaremus, et si qua mutanda viderentur, disereta ratione mu- taremus. Licet enim in litteris tuis aliqua nobis ges- torum tuorum notitia apparuerit; vobis tamen ab- sentibus, nec aliquo qui pro vobis certa eorum qua viderit et audierit assertione respondeat imprzsen- tiarum posito, plerisque, quorum alii injuste se ex- communieatos, alii inordinate depositos, alii imme- rito interdietos conqueruntur, respondere causarum ambiguitate et respeetu conservanda auctoritatis tus prohibemur. Non respondere vero, aut in lon- gum tempus responsa differre, despectioni, et, pro- pter prolongata pericula eorum qui sub censura sunt, crudelitati imputatur. De causa etiam Gui- lielmi dieti Ausciensis [Ausiensis, Mutin. Auxiten- sis] arehiepiscopi, pro eujus restitutione nos postu- D lasti, tu ipse anxietatem quamdam nobis intulisti ; cum ob id solum quia excommunieato scienter communieaverat, eum esse depositum, et tamen, in examinatione ejus de objectis criminibus, preter quod domnum et pradeeessorem nostrum Alexan- drum papam sibi ignovisse fatebatur, non eum ea- nonice se expurgasse, sed expurgare voluisse dixisti. Non parvam itaque super his omnibus sollicitudinem habentes, tam tibi ipsi quam ezeteris magna respon- dendi difficultate tenemur. Hoe tamen eonsulen- tibus fratribus et eoepiscopis nostris et cardinalibus, inter ezetera nos decrevisse coguoseas, ut praefatus Ausciensis archiepiscopus, propter hoe solum quia communicavit excommunieato, dejectioni subjacere non debeat: i'a tamen si de objectis aliis erimini- 10 299 S. GREGORII VII PAPAE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 300 bus ita se expurgare poterit, ut neque in te suspi- A principem imitatus fuisse videatur. Quapropter ro- cio prodeat, nec infamia ad nos usuque pertingat : alioquin hujus rei diffinitionem ad nostram audien- tiam serva. Pontium vero Bigorritanum dietum episcopum, quem simili de causa depositvm esse nuntiasti, ad nos venisse cognoscas : sed honori tuo providentes nulla querelis ejus responsa de- dimus. Attamen quia in paribus causis paria jura tenenda sunt, fraternitati tuze scribimus, ut, habita super, his quze sibi intenduntur diligenti investiga- tione, si [lege nisi, HARD.] aliud quod canonica seve- ritate puniendum sit, in eo crimen legali approba- Lione inveniri possit, officii sui restitutione non ca- reat. De ezetero, quid nobis de cursu fatigationi tuze credendum sit, fraternitatem tuam, reperta primum opportunitate, per seripta nobis indicare non pi- geat. . Data Rome Kalendis Junii, indictione undecima. EPISTOLA XVII. AD WBATISLAUM BOHEMLE DUCEM. (Anno 1073.) Agit gratias quod legatos apostolice sedis benigne íractaverint : eosdem autem a Bragensi [Pragensi] episcopo non liberaliter emceptos queritur. Rogat ut eum hortentwr obedire legatorum monitis. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, WRaA- TISLAO Bohemiz duci, et fratribus suis, salutem et apostolicam benedictionem. Quia ob devotionem et reverentiam beatorum apo- stolorum: Petri et Pauli principum apostolorum le- gatos nostros, Bernardum videlicet et Gregorium, qui ab hac saneta et apostolica sede ad vestras par- tes directi sunt, debitee charitatis benevolentia sus- cepistis, et eos, ut vestram condecet magnificen- tiam, honorifice traetatis, omnipotenti Deo gratias agimus; proinde nostre benevolentie vobis vicem rependimus, Quoniam enim antecessorum nostro- rum negligentia, et patrum vestrorum, qui hoc fieri postulasse debuissent, agente incuria, aposto- lieze sedis nuntii ad partes vestras raro missi sunt, quidam vestrorum, hoc quasi novum aliquid existi- mantes, et non considerantes sententiam. Domini dicentis : Qui vos recipit, me recipit : eí qui vos sper- nit, me spernit (Luc. X) : legatos nostros contemptui habent, ae proinde, eum nullam debitam reveren- tiam exbibent, non eos, sed ipsam veritatis senten- tiam spernunt. Unde, ut clarius luce patet, ejus veritatis sententiam ad eumulum sux damnatio- nis adeo in se exaggerant, ut merito, dum pusillos Domini scaudalizant, molas asinarias collo suspen- sas [deest habentes] in. profundum perditionis, nisi resipuerint, prolabantur. Quorum frater vester Lar- mir Bragensis |Joramir, Mutin. Jarmirus Pragensis] episcopus, olim noster amicus, his nostris legatis, Bernardo scilicet et Gregorio, ut auditu percepimus in tantum rebellis exstitit, ut (si ita est sicut dici- tur) Simonis magi vestigia contra apostolorum (845) Uncis inclusa desunt in Mutin. gamus nobilitatis vestrae prudentiam ut et nostros le- gatos et fratrem nostrum pradietum episcopum conveniatis, et per vos et ex parte nostra fratrem vestrum attentius hortemini quatenus legatorum nostrorum monitis debite obedientie aurem incli- net, et, quidquid justitide sibi suggesserint, vel ex eis praejudieio pergravari, nulla sibi ab hae Eecle- sia audientia denegabitur. Si vero neutrum horum facere acquieverit, et sententiam legatorum nostro- rum de suspensione sui officii in eum promulgatam firmabimus (345) (et durius contra eum, scilicet usque ad interniciem [f., internecionem|, gladium apostolieze indignationis evaginabimus), sicque fiet ut ipse et per eum plures alii experiantur quantum B hujus sedis auctoritas valeat. Inviti enim. ad hoc C compellimur, neque audemus hujusmodi prasum- ptionem dissimulare. Per Ezechielem namque pro- phetam sub interminatione nostri interitus impelli- mur dicentem : Si non annuntiaveris uniquo iniqui- tatem suam 1pse iniquus in iniquitate sua, morietur, sanguinem autem ejus de manu tua requiram ( Ezech. xxxi) et alibi : Ve illi qui prohibet [forte deest gladium? sedestlocusignotus, HAnp.]ab eo quipeccat, et incorrigibilis perseverat. Vos autem et de his et de aliis sie agite ut temporalis vobis gloria a Domino augeatur, et perpetua beatitudinis abundantiam per interventum apostolorum perenniter possidere pos- sitis. Data Laurentii vri Idus Julii, indictione unde- cima. EPISTOLA XVIII. AD MICHAELEM IMPERATOREM. (Anno 1073.) Dominicum patriarcham Venetie ad eum. mittit. ut eum eo agat de iis que a monachis ejus nomine acceperat. Cupidum se ineunda pacis cum Ecclesia Constantinopolitana. ostendit. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Mt- CHAELI Constantinopolitano imperatori salutem et apostolicam benedictionem. Quidam a vestris partibus monachi venientes, quorum unus Thomas, alter, Nicolaus. vocabatur, excellentide vestrae ad nos litteras detulere plenas vestra dilectionis dulcedine, et ea quam sanctae Ro- manae. Eeclesiz exhibetis non parva devotione. Quae nimirum, inter cetera nobilitatis vestra verba, eisdem monachis, de his qua ipsi viva voce in aure nobis ex parte vestra relaturi essent, posse nos cre- dere asserebant. Verum, quia persone non vide- bantur tales quibus secure fidem possemus accom- modare, vel per eos de tantis rebus magnitudini vestrae respondere, confratrem nostrum Dominieum patriarcham Venetia, Romanz Eeclesize et imperio vestro fidelissimum, ad vos studuimus mittere, qua- tenus ipse diligenter a vobis intelligat si in ea, qua litteris vestris et viva eorumdem monacho- rum secretius voce significastis, adhuc voluntate 301 LIBER PRIMUS. — EPIST. XX. perseveratis, et legationis vestrae verba ad effectum A perducere velitis. Non autem non solum inter Ro- manam, cui licet indigni deservimus, Ecclesiam, et filiam 'ejus Constantinopolitanam, antiquam, Deo ordinante, eoneordiam cupimus innovare; sed, si fieri potest, quod ex nobis est, cum omnibus homi- nibus paeem habere. Scitis enim quia quantum an- tecessorum nostrorum et vestrorum sanete aposto- liec sedi et imperio patrocinium concordia profuit, tantum deinceps nocuit quod utrinque eorumdem charitas friguit. Cetera igitur, quae praesentium la- tori secretius referenda commisimus, indubitanter potestis eredere, et per eum quidquid majestati ve- stra placuerit secure nobis significare. Data Albani septimo Idus Julii, indietione un- decima, (346) Constitutio que facta 'est inter. dominum Gre gorium papam, septimum, et Landulphum Beneven- tanum principem. Haec est constitutio quam dominus papa Gregorius constituit cum Landulpho Beneventano principe, et quam princeps Beneventanus ipse sibi firmiter pro- misit in sacro Beneventano palatio, anno primo pontificatus ejus, duodecima die, intrante mense Augusto, indictione undecima. Si ab hora ipsa in- antea prineeps ipse fuisset infidelis.sanctze Romana ecclesie, et papa ipsi, suisque successoribus; vel si in aliquo quasisset minuere publieam rem Bene- ventanam, aut aliquam inde absque nutu pape, vel absque ordinatis [ordinationis] ejus, alicui fecisset investitionem; vel si aliquo invenerit studio, cum aliquo homine intus aut foris civitatem Beneventa- nam, faciendi aut recipiendi sacramentum, aut in- veniendi divisiones; velsi per se aut per supposi- tam personam intus aut foris civitatem Beneventa- nam studuerit qualieumque modo aut ingenio red- dendi malum meritum, aut faciendi damnitatem cuilibet de fidelibus sancte Romanz Ecclesia de ea quz ad fidelitatem ejusdem sanctze Romana ec- clesize egere usque modo; si se juxta domni apo- stoliei judicium non potuerit inde defendere, eum - fuerit appellatus, a. praesenti amittat suum honorem. Subscriptiones. Ego Joannes Portuensis episcopus recognoscens subscripsi. Ego Joannes Tusculanensis episcopus interfui et subscripsi. Ego Ubertus Preenestinus episeopus subscripsi. Ego Desiderius presbyter Roman: Ecclesize inter- fui et subscripsi. Ego Petrus eardinalis presbyter et bibliothecarius saere Roman: Ecclesia interfui et subscripsi. EPISTOLA XIX. AD BODULFUM SUEYVLE DUCEM. (Anno 1073.) Ostendit. se. Henricum regem. odio non. habere, quin potius cupere pacem. cum eo inire; quod. ut com- B C D 302 mode fiat expedire, ast ut colloguantur una, non so- lum ipse et imperator, sed. etiam imperatoris uaor , et ulii. Rogat ut se fidelem praebeat Romane | Ec- clesie, et ad. limina, apostolorum veniat. GREGORIUS episcopus,servusservorum Dei,RODUL- FO Suevia duci salutem et apostolicam benedictionem. Licet ex preteritis nobilitatis tuze studiis clareat ie Sancte Romane Ecclesie honorem diligere, nune tamen quanto ipsius amore ferveas, quantum- que czeteros illarum partium principes ejusdem amo- ris magnitudine transcendas, littere tue nobis transmissa evidenter exponunt. Quae nimirum inter eatera dulcedinis suae verba illud nobis videbantur consulere, per quod. et status imperii gloriosius re- gitur, et sanctze Ecclesie vigor solidatur, videlicet ut sacerdotium et imperium in unitate concordie conjungantur. Unde nobilitatem tuam scire volu- mus, quia non solum cirea regem Henricum, cui debitores existimus ex eo quod ipsum in regem ele- gimus, et pater ejus laudande memorie Henricus imperator inter omnes Italicos in curia sua speciali honore me tractavit, quodque etiam ipse moriens Romana Ecclesi; per venerande memorize papam Victorem pradietum filium suum commendavit, . aliquam malevolentiam non observamus, sed neque aliquem Christianum hominem, Deo auxiliante, odio habere volumus : cum Apostolus dieat: Sé íradüdero corpus. meum ita ut ardeam, et si dedero omnes fa- cultates meas in cibos pauperum, charitatem non ha- bens, nihil sum. (I Cor. x1i11). Sed. quia concordiam istam, scilicet sacerdotii et imperii nihil fictum, nihil nisi purum decet habere, videtur nobis omni- no utile ut prius tecum, atque cum Agnete impera- trice, et cum comitissa Beatrice, et Rainaldo epi- scopo Cumano, et cum aliis Deum timentibus [sub- audi colloquar]. Nam sieut duobus oculis humanum corpus temporali lumine regitur; ita his duabus di- gnitatibus in pura religione coneordantibus corpus Eecleside spirituali lumine regi et illuminari proba- tur. De his diligentius traetemus; quatenus, volun- tate nostra bene a vobis cognita, si rationes nostras justas esse probaveritis, nobiscum consentiatis : si vero rationi nostre aliquid addendum vel subtra- hendum esse vobis visum fuerit, consiliis vestris, Deo consentiente, parati erimus assensum praebere. Quapropter prudentiam tuam rogamus ut in fideli- tate beati Petri semper studeas crescere, etad li- mina ejus, tum causa orationis, tum consideratione tante utilitatis, non pigeat te venire, quatenus Sic te in utroque beato Petro debitorem facias ut et in presenti et in futura vita ejus semper intercessione gaudeas. Data Capue Kalendis Septembris, indietione in- cipiente duodecima. EPISTOLA XX. AD RAINALDUM EPISCOPUM CUMANUM. (Anno 1073.) Dolet de ejus calamitatibus. Paratum se ostendit ul- (346) Hee constitutio deest in cod. Mutinensi, sed ejus loeo ponit jusjurandum fidelitatis quod est in a post epistolam 21. 303 S. GREGORII VII PAPE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 304 cisci injurias ipsi illatas. Hortatur ut Romam ve- A pro apostolorum servitio, secundario vero hae etiam niat, tum causa. conciliande pacis cum. Henrico, tum pro causa episcoporum Longobardorum. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Rart- NALDO Cumano episcopo salutem et apostolieam be- nedictionem. Lectis fraternitatis tuc litteris de adversitate et contumelia quae tibi accidit, imo nobis et universze etiam sancta Eeclesig, ex corde tibi compassi, ex corde moerore gravi sumus contristati : quo quippe etiam audito de nobis incognito, audito: de sacerdote, et [hoe est etiam, HaAnp.] ZEgyptio graviter compate- remur, officii etiam nostri debito condolere cogere- mur; quid igitur de ectero, quam sanctae Romanad Ecclesiae primum membrorum collocavimus? quem ut fratrem dilectissimum dilectionis sinu fovemus ? B Viscera compassionis, viscera doloris eximii, ut pro fratre charissimo aperimus. Cujus inauditi delicti vindictam, cujus novi sceleris poenam, pro tui et multorum commodo, consilio tuo facere disposui- mus; quia quanto melius tui sanguinis effusionis [fort., effusoris], totiusque sui generis et patriae mo- res e$ vitam novisti, tanto melius, quibus modis et quibus [forte, penis] facilius cogatur, consulere no- bis poteris, ut tui et aliorum episcoporum infideles hujus exemplo deprimantur, et boni spe non dila- tandi tanti et inauditi sceleris leetentur. Quod fa- cere, et nobis scribere, et an publice vel privatim nos hac velis exercere, usque ad festivitatem sancti, Martini ex obedientia volumus nullius causa dimit- tas. Ad ea qua de rege scripsisti, hac accipias. Tu et dileetissima nostra filia Agnes imperatrix, quod eum et sanctam Romanam Ecclesiam diligere [forte, diligeritis, HAnp.], et nos pro ea, ex longo experti sumus, sic novistis quid de rege sentiam, quid etiam de eo velim, ut nemo eo mundanis ditiorem vobis melius (347). Novistis quidem, si bene fortasse me- ministis, quam sape utrique dixerim quod eo reli- gione sanctiorem nullum vellem vivere; hoc scilicet mente mecum versans : Si eujuspiam privati et ali- eujus principis boni mores, vita et religio honori sanct? Ecclesie existant et augmento, quid illius qui laicorum est caput, qui rex est, et Romz, Deo annuente, futurus imperator? Quod religionem sci- licet diligere, bonos ex dilectione vera sibi adhibere, res Ecclesiarum | augmentare et defendere, testis mihi Deus sit, eum vellem et ex toto corde optarem ; quod eum velle aliter non speramus nisi malorum consilia ut venenum vitet, bonorum vero, ut nobis jam relatum est, acquiescat. De coneordia vero in- ter Romanam Ecclesiam et eum, si cum utilitate utriusque vis aliquid disponere, sic sumas. Ducem Rodulfum Longobardiam intraturum in ho^ primo Septembre audivimus. Efficias ergo principaliter (347) Obscurus sane locus; in quo videlicet, ut e s expressum foret id quod auctor dicere voluit, eest aliquid, quod si suppleretentaremus, temeritatis argui merito posse videremur. Hoc tantum eas inter tenebras nobis apparet, Gregorium hic benevole vo- pro re, ut sibi et tibi Romam non sit pigrum ve- nire, ubi de coneordia Romance Ecclesi; et regis vobiscum et cum imperatrice filia nostra dilectis- sima, eum Beatrice etiam, quce multum et sepe in hoe eodem laboravit, sic loqui, sic inde tractare poterimus, ut ex parte nostra omuia secura et quieta regi nuntietis, ut, si Italiam eum intrare contigerit, universa in pace invenerit. Te vero cum episcopis Longobardie loqui mihi non displicet : ne aliter vero eum illis communices, penitus provi- deat prudentia tua. Quid vero de illis disponendum sit, cum ad nos veneris determinabimus. Bata Capue [Roma], Kalendis Septembris, indi- ctione duodecima. EPISTOLA XXI. AD ANSELMUM LUCENSEM EPISCOPUM. (Anno 1073.) Ne investituram episcopatus ab Henrico accipiat. GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, AN- SELMO Dei gratia Lucensium electo episcopo, salutem et apostolicam benedictionem. Quoniam fraternitatem tuam sincerce charitatis affe- etu et dileximus et diligimus, qua tibi seu verbis, seu litteris super utilitate vite tuae seribere euramus, ut indubitanter accipias opportet. Ut enim viam qua am-- bules postulasti tibi notifiearemus, nullam novam, nul- lam expeditiorem seimus ea quam nuper dilectioni tuz significavimus, videlicet te ab investitura episco- C patus de manu regis abstinere, donec, de communione eum excommunicatis Deo satisfaciens, rebus bene compositis , nobiscum pacem possit habere. Persona namque tales hoc opus conantur perficere, charis- sima utique filia nostra Agnes imperatrix, necnon et gloriosa Beatrix cum filia Mathildi; Rodulphus quoque dux Suevize, quorum religiosa consilia sper- nere nec possumus nec debemus. Quod si prefati operis perfectio dilationem quacunque occasione contigerit habere, interea nostra familiaritati pote- ris adherere Roma, et nobiseum seu adversita- tem seu prosperitatem communicare. . Data Capus Kalendis Septembris, indictione in- cipiente duodecima. Jusjurandum fidel'itatis quod fecit Richardus princeps domino suo Gregorio papa. Ego Richardus Dei gratia et Sancti Petri Capuae princeps ab hae hora et deinceps ero fidelis sanctae Romana Ecclesi: et apostoliez sedi, et tibi domino meo Gregorio universali [venerabili] papze. In con- silio vel in faeto unde vitam aut membrum perdas, vel captus sis mala captione, non ero. Consilium quod mihi credideris, et contradixeris ne illud ma- nifestem, non manifestabo ad tuum damnum, me sciente. Sanete Romane Ecclesie tibique adjutor tum qualeeunque nuncupasse pro regis Henrici tem- porali felicitate; quod statim sequitur aliud (hoc autem minime obscurum) pro ejusdem in virtutibus pietateque consummatione. EpIT. 305 LIBER PRIMUS. — EPIST. XXII, 306 ero ad tenendum et aequirendum et defendendum A carnis mortificante [f., mortificatione]. Spiritualis regalia sancti Petri ejusque possessiones recta fide contra omnes homines, et adjuvabo te, ut secure et honorifice teneas papatum Romanum, terram sancti Petri; et principatus nec invadere nec acquirere quaram, nee etiam depradari prasumam absque tua tuorumque successorum, qui ad honorem saneti Petri intraverint, certa licentia, praeter illam quam tu mihi concedes, vel tui coneessuri sunt successo- res. Pensionem de terra sancti Petri, quam ego te- neo et tenebo, sieut statutum est, recta fide studebo utillam saneta Romana annualiter habeat Ecclesia. Omnes quoque ecelesias qua in mea persistunt do- minatione, eum earum possessionibus, dimittam in tuam potestatem, et defensor illarum ero ad fideli- tatem sanctae Romana Ecelesiz. Regi vero Henrico, cum a te [ut a te] admonitus fuero, vel a tuis suc- cessoribus, jurabo fidelitatem; salva tamen fideli- tate sancte Romana Ecclesie. Et si tu vel tui suc- cessores ante me ex hac vita migraverint, secundum quod monitus fuero a melioribus eardinalibus et cle- rieis Romanis et laicis, adjuvabo ut papa eligatur et ordinetur ad honorem sancti Petri. Hoc omnia suprascripta observabo sanct? Romane Eoclesiz, et tibi recta fide; et hanc fidelitatem observabo tuis successoribus ad honorem sancti Petri ordinatis, si mihi firmare voluerint investituram a te mihi con- cessam. Actum Capue viri Kalendis Octobris, indictione duodecima. í EPISTOLA XXI. AD CARTHAGINENSES. (Anno 1073.) Hortatur ut deponant inimicitias, patienterque ferant impetus Saracenorum. Qweritur quod Cyriacum episcopum injuriis affecerint. Hortatur ad pomiten- tiam; sin minus, minatur illis excommunicatio- nem. GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, clero et plebi Christiane Carthaginensi salutem et aposto- licam benedictionem. Gratia vobis et pax a Deo Patre et Jesu Christo Filio ejus unico, qui gratuita misericordia vos con- formare in novum hominem in sui sanguinis effu- sione dignatus est; cui semel. mori et resurgere pla- euit, ut vos carne mortificaret, spiritu vero vivifi- earet et Deo offerret; cujus rei testimonium petra super quam ipse zdifieavit dedit dicens : Christus semel pro peccatis nostris mortuus est, justus pro injustis, ut mos offerret Deo, mortificatos quidem carne, vivificatos autem spiritu (Petr. xi). De quo etiam hoe modo Apostolus: : Tradidit semetipsum pro nobis oblationem et hostiam Deo in odorem sua- vitatis (Ephes. v); et idem alibi : Christus factus est pro nobis obediens usque ad mortem (Philipp. Y). Estote ergo imitatores ejus qui sputis pro vobis sor- didari seipsum in eruce positum, et cum latronibus eomputatum pro peccatis vestris, voluit vulnerari, et sie finem sibi seeundum carnem ponere, ut vos a peccatis ablueret, debitores non carnis, spiritu facta quippe vitae si fueritis, haereditate quidem regni ejus in zeternum ut filii fruemini, cohaeredes Christi, hae- redes vero Dei. Unde omnem malitiam, simulationes et invidias, omnesque detractiones vos deponere fraterna charitate commoti admonemus. Si quid autem contingit inter arma Saracenorum positis , nolite pavescere; sed quotiescunque pro Christo patimini, gaudete, ut in adventum glori: ejus gau- deatis exsultantes. Fidelis quidem est sermo : Qui suscitavit Jesum, suscitabit et vos (Rom. vix), si mor- tui earne fueritis, vita vero Dei Spiritu in adventu suo ad glori; sua. communicationem. Ineffabilis igitur glorie spe tam fideli promissore confidentes , membra vestra mortificate; mortem Christi cordi- B pus vestris infigite, adversa omnia pro eo pati gau- dete, eredentes cum. Apostolo mon esse condignas passiones hujus temporis ad. futuram gloriam, quae revelabitur in nobis (Rom. v11i). Rixas ergo et con- tentiones ut venenum vitate. Humilitatis discipuli, humilitatem induite; Christi vicem super vos ha- benti ex debito obedite : consilia, admonitiones ejus vero amore amplecti insudate; scientes cum sibi, Christo [cum ipso Christo ; forte, ut Christo, HARD.|, qui pro vobis passus est, obedieritis, ejus vero prze- dicationes, judicia etiam eum susceperitis, Christum per omnia suseipietis; ait enim : Qué vos suscipit , me suscipit; qui vos spernit, me spernit (Luc. X). Aliter vero si feceritis, in Christum peccatis, Chri- stum spernitis, Christi discipuli esse desinitis. Apo- stolo resistitis, qui ait: Omnis anima sublimioribus potestatibus subdita sit (Rom. xix). Cum ergo mun- danis potestatibus obedire praedicavit Apostolus, . quanto magis spiritualibus, et vicem Christi inter Christianos habentibus? Haze, filii charissimi, ge- mens cogito, flens scribo, dolore eordis intimo vo- bis mitto. Pervenit quippe ad aures nostras, quos- dam vestrum irreligiose in legem Christi [et] eontra Christum, Cyriacum venerabilem fratrem nostrum vestrum vero archiepiscopum et magistrum, imo vero vestri Christum .apud Saracenos sic accu- sasse, jurgiis detraetionis sie laeerasse, ut inter la- trones numeraretur, verberibus nudus cederetur. O exemplum iniquum, vestri et universe saneta D Ecclesi: dedecoris exemplum! Christus iterum ca- pitur, falsis accusatoribus et testibus condemnatur, inter latrones numeratus verberibus ezditur. A qui- bus? Qui ejus dicuntur eredere incarnationem , ejus etiam venerari passionem, ezeteraque ejus saneta mysteria fide ampleeti. Estne super his tacendum? an clamandum, et fletu corrigendum? Scriptum est : Clama, ne cesses (Isa. 1, v1t1). Alibi etiam praeceptum : Nisi aununtiaveris 4àniquo iniquitatem suam, sangui- nem ejus de manu tua requiram (Ezech. xxxim). Necessitate igitur clamabo , necessitate oportet cor- rigere, ne sanguis vester de manu mea quaeratur, né pro peecatis vestris ante judicem tremendum, ante judicem justum et immutabilem affligar: Viscera igitur pietatis paterna, viscera misericordie super 307 S. GREGORII VII PAPE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 308 vos hoc modo aperio; partim quia ad nos vobis fa- A turam gloriam, que revelabitur in nobis (Rom. vu). cilis non est transitus propter maris longa et. peri- culosa spatia, partim quia eausam irze, causam. do- loris et malitide ignoro sie discutere, ut super his sententiam determinem. Admoneo, et auetoritate apostolica praecipio ut, sieut. temeritatis vestrae foe- tores et inauditze nequitite mentem nostram tristitia nimia turbaverint [(turbaverunt], sie correctionis et poenitentie odores redolentes mentem nostram in laetitiam mutent. Quod si non feceritis, gladio ana- thematis vos juste percutiam, et sancti Petri et no- stram super vos maledictionem emittam. Data Capua xvi [deest xvir] Kal. Octobris, indi- ctione duodecima. EPISTOLA XXIII. AD CYBIACUM CARTHAGINENSEM EPISCOPUM. (Anno 1073.) Laudat ejus constantiam, quiapatienter tulerit Sarace- norum et malorum Christianorum injurias, et pra- sente Henrico (348) rege ordinationes habere nolue- vit. Hortatur ad perseverantiam. Deum precatur pro Ecclesia; A fricana. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Cv- RIACO Carthaginensi episcopo salutem et apostolicam benedictionem. Visis fraternitatis tuze litteris, fraternam de mo- lestiis quce a paganis et a pseudofiliis Ecclesiae tuze tibi inferuntur compassionem exhibuimus. Perpen- dimus enim te duplici certamine fatigari, ut et oc- eultas Christianorum insidias patiaris, eta Sarace- norum persecutione non solum sustentationem hu- man fragilitatis, sed ipsam fidem perdere misera- biliter exigaris. Quid enim aliud est sacerdotem ad imperium mundana potestatis legem Dei infringere, nisi fidem ejus negare? Sed Deo gratias! quia in medio nationis prava et perverse fidei tua con- stantia velut luminare quoddam: omnibus adeo: in- notuit, ut praesentatus regicde audientie potius defi- nires diversis cruciatibus affiei, quam preecipiente rege contra sanetos canones ordinationes celebrari. Sed quanio pretiosior esset religionis tuze confes- sio, si post verbera quz tune sustinuisti, errorem eorum ostendendo, et Christianam religionem prz- dieando, usque ad effusionem ipsius animae perve- nisses? Quod licet hujusmodi studiis fraternitatem tuam non ambigimus incumbere, et pro testimonio [) veritatis, quantum ad te, usque ad detruncationem membrorum devenisse; tamen devotionem tuam semper ad meliora provocantes exhortamur ut para- tum te semper exhibeas, sicut de Domini consola- tione letificari, ita et de tribulatione non frangi. Multa enim sunt tribulationes justorum ; sed de his omnibus liberabit eos Dominus. His artibus, quibus crevit, saneta reparatur Ecclesia; hane. nobis hzere- ditatem sancti Patres reliquere, scilicet ut per mul- tas tribulationes intremus in regnum Dei. Gravis quidem pugna, sed infinita sunt praemia. Non enim sunt condigna passiones hujus temporis ad superven- (348) Nomen hoc non legitur in epistolae contextu. Nos igitur licet corpore absentes, spiritu tamen prae- sentes, mutuis litterarum consolationibus, quotiens permittit opportunitas, insistamus, et omnipotentem Deum assidue deprecemur ut ipse Ecclesiam Afri- canam, ex longo jam tempore laborantem, et diver- sarum perturbationum fluetibus conquassatam, tan- dem dignetur respicere, dicentes cum Psalmista : Eosurge,quareobdormis,Domine? Exsurge,et ne repel- las nos usque in finem. Quarefaciem tuam avertis, obli- visceris inopie nostra, et tribulationis nostra? (Psal. XLIII.) Nos autem, sicut debemus, fraternam tibi per omnia compassionem exhibentes, litteras nostras clero et populo tuo dirigimus, ut ipsi, omni simultate depo- sita, te ut spiritalem patrem venerentur. B Data Capum xvrr Kalendas Octobris, indictione undecima [legendum, ut-in aliis, duodecima. Sic et in Mutin.]. EPISTOLA XXIV. AD BRUNONEM EPISCOPUM VERONENSEM. (Anno 1073.) Commendaí ejus erga se observantiam. Pollicetur pal- lium, si Romam venerit, affwmatque regem a se amari. i r GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, BRU-- NONI episcopo Veronensi salutem et apostolicam be- nedictionem. Litteris fraternitatis tuze susceptis evidenter in- telleximus quod dispensationem nobis creditam de- sideres nos irreprehensibiliter gerere, et religionis tua preces nobis et sanctae Ecclesid? necessarias de- votissimas Deo fundere. Qua in re aperte monstra- tur quanto amore quantaque devotione beatum Pe- trum venereris, eum nos lieet indignos obsequiis. Ecclesie sua deputatos tanta dilectione amplecti videaris. Qui enim dominos diligit, in servos. quam- vis minimos dominorum dilectionem transfundit. Quam utique. dilectionem tuam in his que a nobis expostulasti, id est in pallii eoneessione, ad prz- sens non recompensamus quia antecessorum nostrorum decrevit auctoritàs nisi presenti per- sonz pallium non esse concedendum. Unde si fra- ternitas tua apostolicze sedis privilegiis munita ad nos venerit, honorem, quem Romani pontifices antecessoribus tuis contulerunt, nos tibi, Deo con- cedente, conferemus. Sicut enim Roman Ecclesice debitum honorem impendi a ceteris Ecclesiis, ita unieuique Eeclesie proprium jus servare desidera- mus. Volumus etiam tune praesentia tua ostendere quam sincero. amore regiam salutem diligamus, quantumque eirea ejus honorem et seeundum Deum et saeculum invigilare desideremus, si ipse Deo de- bitum honorem studuerit exsequi, et formam sancto- rum regum, omissis puerilibus studiis, sapienter imitari. Data Capue vir Kalendas Octobris, indictione duodecima. 309 '"EPISTOLA XXV. ADjHERLEMBALDUM MEDIOLANENSEM. (Anno 1073.) Narrat Normannos 4n diíssidio perseverare, et Hen- ricum regem litteras humilitatis plenas ad. se mi- sisse, nec se de Beatricis et ejus filie Mathildis religione dubitare. Hortatur ut pro defensione Ro- mana ecclesi viriliter agat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, HER- LEMBALDO Mediolanensi militi salutem et apostolicam benedictionem. Sciat prudentia tua nos, Deo miserante, sanos et latos, non sine magna sancte Ecclesie utilitate "apud Capuam demorari. Nam Normanni, qui àd confusionem et perieulum reipubliee et saneta Ecelesie. unum fieri meditabantur, in perturba- tione, in qua eos invenimus nimis obstinate perse- verant, nullo modo, nisi nobis volentibus, pacem habituri. Si enim discretio nostra sancte Ecclesiae utile approbaret, ipsi jam se nobis humiliter sub- didissent, et quam solent reverentiam exhibuissent. Henricum regem preterea scias dulcedinis et obe- dientia plena nobis verba misisse, et talia qualia neque ipsum neque antecessores suos recordamur Romanis pontificibus misisse. Quidam etiam ex majoribus fidelibus suis promittunt nobis ex parte sui, eum de causa Mediolanensis Ecclesiw€ sine du- bio consilio nostro obedire. Quantum enim sibi possimus prodesse, vel quantum, si adjutorii manum subtrahimus, obesse, cito te speramus apertissime co- gniturum, et Deum nobiscum esse et nobiseum operari evidenter probaturum. De comitissa Beatrice nullo modo dubitandum putamus quin ipsa et filia ejus Mathildis, in his quz ad Deum pertinent, et religio- nem sancte Ecclesie, fideliter se erga nos habeant. Tu igitur, omnino eonfidens in Domino et in matre tua Romana Ecclesia, viriliter age, confortatus in Domino et in potentia virtatis ejus, sciens quia quanto vobis gravis nune insurgit perturbationis tempestas, tanto postmodum, Deo favente, jucun- dius arridebit serenitas. Data Capuz v Kalendas Octobris, indictione duo- decima. EPISTOLA XXVI; AD EUMDEM. (Anno 1073.) Monet ut cum emcommumicatis Tesüpiscentibus, de quibus se consuluerat, benigne agat, quos se etiam . benigne ezcepturum pollicetur. Hortatur ne metuat episcopos ejus inimico faventes, cum speret regem ejus causam judicandam sibi permissurum. Suadet ut Vercellensem episcopum. sibi conciliet. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, HEn- LEMBALDO Mediolanensi militi salutem et apostolicam benedictionem. Pis sollieitudinis studio in defensione fidei san- etaeque religionis restauratione donec occupatus fueris, legationes tuas libenter audire, teque abunde adjuvare voluntas non deerit. Multiplici quidem LIBER PRIMUS. — EPIST. XXVII. 310 A vestrae interrogationi, aliis quia intenti sumus, pau- cis respondere disponimus. De sociis itaque illius excommunicati, qui aecepta pecunia ad vos redire volunt, et de filiis quorum patres, aut de patribus quorum filii ipsi Gotefredo anathematizato adhe- rent atque de iis quorum correctionem sine pecu- nie attributione fieri non vultis, erga quos tamen clementes vos existere monemus, si qui vestra parti se applieare cupiunt, vestrae prudentiae, ut melius Scitis et valetis, disponendum committimus. Qui- cunque autem horum erroris sui poenitentes ad nos venire remedii gratia desideraverint, benigne se suscipi atque misericorditer tractari noverint. Epi- scopos praterea inimieum vestrum fulcire conantes non multum metuatis, cum Beatrix ac filia ejus DB Mathildis, Romanz Eeclesiz penitus faventes, cum quibusdam maximis regni proceribus laborent nostrum atque regis animum firmiter unire; contra quem quidem nullum odium neque debemus neque volumus exercere, nisi, quod absit! divinz religioni contrarius voluerit existere. Quem nimirum regem omnino confidunt voluntati nostra de caeteris eccle- siastieis negotiis satisfacere, presertim de vestro nostra dispositioni assensum praebere. Denique Gregorium Vercellensem episcopum, quoquo ho- nesto pacto vales, stude tibi conciliare : quia nostrae .ex toto jussioni se profitetur parere. De czetero ita- que confortamini in Domino et in potentia virtutis ejus, precibus et eleemosynis ac puritate cordis in- ( dulgentiam illius postulantes, quatenus votum nostrum ac vestrum ad perfectum perducere dignetur. Dota Capus vir Idus Octobris, indictione duode- cima. ; EPISTOLA XXVII. AD ALBERTUM AQUENSEM EPISCOPUM. (Anno 1073.) Ejus religionem, de qua. aliquando dubitarat, com- mendat. Hortatur ut Simoniacos oppugnet et Her- lembaldo auxilium prestet. GREGOR!US episcopus, servus servorum Dei, AL- BERTO Aquensis Ecclesiz electo salutem et apo- stolieam benedictionem. Pervenit ad aures nostras, unde aliquantulum de religione tua dubitavimus, te videlicet illius excom- municati Gotefredi interfuisse ordinationi. Sed postquam testimonia eorum qui nobis verum solent dicere, fideli relatione te excusare studuerunt, non solum de te non dubitavimus, sed ad reparandum Mediolanensis Eeclesizde matris tue& honorem zelum habere intelleximus. Qua in re quantum nobis re- ligio tua placeat, evidentibus indiciis probabitur, in quibuseunque Romana Ecclesi? necessitas tua auxilium requisierit : in nullo siquidem magis debi- torem sanctum Petrum et nos religio tua potest sibi facere, quam si eontra Simonem magum, qui Ec- clesiam beati Ambrosii venalitatis suze miserabiliter veneno infecit, scuto fidei et galea salutis armatus nobiscum przelieris; et si Herlembaldo strenuissimo Christi militi in. his quz ad Dei cultum et ad reli- "3 hl 311 s. GREGORII VII PAP.E OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 312 gionem sancte Ecclesie pertinent manum auxilii A — Vobis et omnibus qui Christum venerantur, co- praestiteris, Est etiam quod prudentiam tuam saneta . apostolieze sedi nihilominus commendabit, si ipsam Simoniacam hzresim, sicut laudabiliter jam coepit, usquequo de ecclesia sua omnino evacuetur, stu- duerit oppugnare, et clericos a turpis vitze conver- satione ad castitatis munditiam revocare. Hee itaque sanctitatis studia mens tua quotidie medite- tur, quatenus quod, fama de te nobis innotuit, ex operum tuorum consideratione probetur. Age igi- tur, ut universalis mater saneta Romana Ecclesia in te quasi fidelissimo filio consoletur, et victis [lege vinctis] catenis mortis liberationis manus porrigatur. Data Capuz HI Idus Octobris, indietione duodecima. EPISTOLA XXVIII. AD GUILIELMUM PAPIENSEM EPISCOPUM. (Anno 1073.) Ejusdem fere argumenti. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Gv1- LIELMO Papiensi episcopo salutem et apostolicam benedictionem. Littere fraternitatis tuze nobis directe, simulque Herlembaldi Mediolanensis verba, evidenter osten- dunt quod tu sancta apostolice sedi eam quam debes velis obedientiam fideliter exhibere, et exhor- tationibus nostris, sicut decet, parere. Sed nihil est quod fraternitati tuz& promptius injungamus, nihil est quod te libentius facere velimus, quam si Ecclesiam tuam, gregemque tibi commissum, ab hz- resibus qua in sancta Ecclesia pestifere videntur pullulare, pastorali vigilantia studeas defendere, et contra eas omni annisu totisque viribus, sanetorum Patrum munitus auctoritate, ardentius insurgere, et clericos a turpis vitz conversatione ad castitatem revocare. Hoe etiam scias, te admodum matri tue Romanz Ecclesie commendabilem facere, si prefato Herlembaldo , in his quz nostro consilio, imo omni- potentis Dei timore operatur, manum adjutorii prestiteris, inimieis sanctz Ecclesie bellum Dei secum przalisturus, viriliter restiteris. Studeat igi- tur prudentia tua sic se in hujus sollicitudinis partem fortem vigilantemque impendere, ut quod ex pro- gnitum est quod Romana Ecclesia universalis mater sit omnium Christianorum. Quz licet ex considera- tione officii sui omnium gentium saluti debeat invi- gilare, specialem tamen 'et quodammodo privatam vobis sollicitudinem oportet eam impendere. Verum, quia negligentia antecessorum nostrorum charitas illa friguit quze antiquis temporibus inter Roma- nam Ecclesiam et gentem vestram fuit, in tantum a nobis, plusquam gentes quz sunt in fine mundi, vos extraneos fecistis, quod Christiana religio inter vosad maximum detrimentum devenit. Unde multum vobis necessarium est et de salute animarum ve- strarum studiosius admodum cozitetis, et matrem - vestram Romanam Ecclesiam sieut legitimi filii re- cognoscatis, et eam devotionem quam antiqui pa- rentes vestri sibi impenderunt, vos quoque impen- datis. Nostri autem desiderii est non solum de libe- ratione animarum vestrarum curam velle habere, sed etiam de salvatione patrie vestre sollicitius in- vigilare. Unde, si verba nostra sicut decet devoti receperitis, gloriam et honorem in praesenti et in futura vita obtinebitis: Quod si aliter, quod non speramus, feceritis, et ad sonum exhortationis no- sire aurem debite obedienti: non inclinaveritis, non nostre incurig, sed vestrz poieritis culpze im- putare, si quid periculi patrie vestre contigerit. Cztera, quz de salute et de honore vestro tracta- mus, magna ex parte confratri nostro Constantino C Turrensi archiepiscopo vobis referenda commisimus. At cum legatus noster, quem Deo annuente, de proximo mittere disponimus, ad vos venerit, volun- tatem nostram pleniter vobis significabit, et quod glori& et honori vestro condecet apertius enar- rabit.' Data Capuz undecimo Idus Octobris, indictione duodecima. EPISTOLA XXIX bi: HENBICI REGIS ROMANORUM AD GREGORIUM PAPAM. (Anno 1073.) Suppler veniam petit, quod invaserii res ecclesiasti- cas, ef ecclesias vendiderit. Rogat uf sua auctori- taie Simoniacam labem ab omnibus ecclesiis, et in primis a Mediolanensi, extirpet; segue pontifici tn omnibus obsecuturum promittit. missionibus tuis accepimus, certis rerum exsecutio- D Vigilantisimo et desiderantissimo | desideratis- nibus implendum fore probemus. Data Capuz tertio Idus Octobris, indictione duo- decima. EPISTOLA XXIX. 2e AD JUDICES SARDINLE. (Anno 1073.) Hortatur ut erga Romanam Ecclesiam eorum paren- tum exempla secuti obedientes se exhibeant - dicit- que se multa legato quem ad eos mittit , referenda imposuisse. GREGORIUS episeopus, servus servorum Dei, Ma- RIANO Turrensi, ORzocco Arborensi, item ORzocco Calaritano, CoNsraN TINO Callaurensi, judicibus Sar- diniz, salutem et apostolicam benedictionem. simo] domno Pape GzreoniO apostolica dignitate ecelitus insignito HexRICUs Romanorum Dei gratia rex debiti famulatus fidelissimam exhibitionem. Cum enim regnum et sacerdotium, ut in Christo rite administrata subsistant, vicaria sui ope semper indigeant, oportet nimirum, domine mi et pater amantisime, quatenus ab invicem minime dissen- tiant, verum potius Christi glutino conjunctissima indissolubiliter sibi cohzreant. Namque sic et non aliter conservatur in vineulo perfecte charitatis et pacis, et Christianze concordia unitas, et eeclesia- sticze simul status religionis. Sed nos qui, Deo an- nuente, regni aliquandiu jam sortimur ministerium, sacerdotio, ut oportuit, per omnia jus et bonorem 3413 LIBER PRIMUS. — EPIST. XXXI. : 314 non exhibuimus legitimum : quippe nobis a Deo da- A coerceas, et quod, Romana Ecclesia testante , de im- tz potestatis vindicem non sine causa gladium por- tavimus, nec tamen in reos, ut justum fuit, judicia- ria illum semper censura evaginavimus. Nune au- tem ; divina miseratione aliquantulum compuncti , et in nos reversi, peccata nostra priores vestra indul- gentissimze? paternitati nos accusando confitemur; sperantes de vobis in Domino ut apostolica vestra auctoritate absoluti justificari mereamur. Heu cri- minosi nos et infelices! partim pueritiae blandientis instinetione, partim potestativde nostrae et imperiosa potentize libertate, partim etiam eorum, quorum se- duetiles [seductilia] nimium secuti sumus consilia, seduetoria deceptione peccavimus in coelum et co- ram vobis, et jam digni non sumus vocatione vestrae filiationis. Non solum enim nos res ecclesiasticas in- vasimus, verum quoque indignis quibuslibet et Si- moniaco felle amarieatis, et non per ostium sed aliunde ingredientibus, Eeclesias ipsas vendidimus, et non eas ut oportuit defendimus. At nunc, quia soli absque vestra auctoritate Eeclesias corrigere non possumus, super his, ut etiam de nostris omnibus, vestrum una et consilium et auxilium obnixe quzri- mus : vestrum studiosissime pr&ceptum servaturi in omnibus. Et nune in primis pro Ecclesia Mediola- nensi, quae nostra culpa est in errore, rogamus ut vestra apostoliea distrietione canonice corrigatur, et exinde ad cateras eorrigendas auctoritatis vestrae sententia progrediatur. Nos ergo vobis in omnibus, Deo volente, non defuerimus, rogantes idipsum sup- plieiter paternitatem vestram, ut nobis alacris ad- sit clementer in omnibus. Litteras nostras non post longum tempus cum fidelissimis nostris habebitis; ex quibus nostra, quz adhuc dicenda restant, Deo dante, plenius audietis. EPISTOLA XXX. GREGORII AD GEBOARDUM SALZBURGENSEM EPISCOPUM. (Anno 1073.) 1 Argwuit quod clericos non coerceat. Monet uí id fa- ciat. Commendat presentium latorem. . GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, GEBO- - ARbO [GEBEARDO] Salzburgensi episcopo salutem et apostolicam benedictionem. Siea in vobis, quam speramus [quam in vobis sperabamus], erga nos dilectio flagraret, prius ad nos vestrze quam nostra ad vos littercde pervenissent ; eum id faciendi facilius vobis per plures ad limina apostolorum venientes, quam nobis per unum hinc ad vos proficiscentem occasio conferatur. Nos tamen insalutati officium salutationis impendimus, et, quam solemus, dilectionis tibi sinceritatem exhibe- mus. Sed est unde fraternitatem tuam negligentiae merito argui putamus, quod de castitate clericorum, sicut nobis relatum est, praeceptis Romanze synodi, cui interfuisti, inobediens usque hodie videaris. Qua in re tantum de te, admirantes gravius dolemus, quantum te illud sollieitius operari sperabamus. Unde apostolica te auctoritate admonemus ut cleri- eos tuos qui turpiter conversantur, pastorali rigore munditia clericorum statuit, neque gratiam neque odium alicujus, constanti auctoritate in Ecclesia tua pradieando exerceas. Ceterum pro amore sancti Petri eujus limina presentium portitor requisivit, studeat religio tua viscera pietatis sibi aperire, in quantum eum salute anima sua videtur tibi posse fragilitati suae condescendere; quatenus non poeni- teat eum tanti itineris laborem subiisse, sed gau- deat, quod diu quaesivit, scilicet sancti Petri, mise- ricordiam per nos juxta votum suum impetrasse. Data Capua decimo septimo Kalendas Decembris, indietione duodecima. EPISTOLA XXXI. AD LANFRANCUM CANTUARIORUM ARCHIEPISCOPUM. (Anno 1073.) Reprehendit quod patiatur Arfastum [Arfatum, e£ séc infra) quemdam. contra Alexandri predecessoris sui decreta sancti Eadmundi abbatie molestiam exhibere. Monet ut sua. vice ejus audaciam. com- pescat, et regem Guilielmum exoret , ne ullum ,ei favorem praestet. Quod si Arfastus parere con- tempserit, jubet, eum et Balduinum abbatem sedem apostolicam ad eorum contentiones déürimendas petere. GREGORIUS episeopus, servus servorum Dei, LAN- rnANCO Cantuariorum in Anglia acchiepiscopo salu- tem et apostolicam benedictionem. Non minima admiratione dignum ducimus qua fronte, qua mente Arfastum dictum episcopum san- ctze Romana Eeclesiae illudere, et beatae memorize C Alexandrum praedecessorem nostrum ejusque de- creta contemnere patiamini. Prudentiam quippe ve- stram ad plenum eognoscere nos non latet, san- etam Romanam. Ecclesiam jure a Deo dato sibi de- fendere Eeclesiarum, sacerdotum, episcoporum con- secrationes; et a nullo sumpta licentia debere et posse celebrare, suis et praebuisse, et Deo annuente prabituram firmissimam etiam in hoc defensionem , qui Romam venerint, et sedis apostolieze consilium et auxilium petierint. Quibus Arfastus dietus epi- seopus, qua nova audacia resistat, nisi fortasse ista : Ponam sedem meam ad, Aquilonem , et ero si- milis Altissimo (Isai? xiv), ignoramus. Ad quod etiam dileetio vestra super his sileat, non mini- mum miramur. Verum, quia de vobis non aliter quam de nobis dubitamus, fraternitatem vestram confidenter deprecamur ut vice nostra Arfasti nu- gas penitus compescatis , et saneti Eadmundi abba- tiam eontra decretum decessoris nostri inquietari nullo modo sinatis. Qui-etiam eum eumdem abba- tem in presbyterum ordinari Romza fecisset, ipsum, et monasterium eui praest, in tutelam apostolicze sedis accepit. Unde injurias illius in nos redundare, dissimulare non possumus; presertim cum ad de- spectum auctoritatis nostrae eas sibi irrogari per- pendimus. Unde etiam Guilielmum regem charissi- mum, et unieum filium sanete Romane Eeclesiz, precibus nostris et vice nostra super his admonere dilectionem vestram preeamur, et ne Arfasti vauis persuasionibus aequiescat; in quo sua singularis pru- 315 S. GREGORII VII PAPZE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 316 dentia supra modum diminuta et contracta ab om- A dam privilegium, quod beatae recordationis praede- nibus cognoscitur. Si vero Arfasto [Arfastus] con- tra haec recaleitrare abhine tentaverit, apostolica auctoritate sibi et Balduino abbati preeeipite ut sedem apostolicam ad haee determinanda petant. Data ad Sanetum Germanum, duodecimo Kalen- das Decembris, indictione duodecima. EPISTOLA XXXII. AD ARALDUM CARNOTENSIUM EPISCOPUM. (Anno 1073.) Ut ad. curam suce abbatie, remoto alio intruso ab- bate, restituat quemdam Isimbardum, si nulla alia culpa inveniat eum privatum, nisi quod. Hieroso- lymam devotionis causa profectus fuerit. Gn&Gconrus episcopus, servus servorum Dei, AnALDo [AnNALDO]| Carnotensium episcopo salutem et apo- stolicam benedictionem. Prosentium portitor Isimbardus abbas monasterii Sancti Laodomarii [Launomari, Mutin. Audomari] ad apostolicam veniens sedem, nostris questus est auribus se praefatze abbatiae carere obedientia, nulla interveniente culpa, nisi quia, divino succensus amore, perrexit Hierosolymam ; a qua dum rediret, invenit quemdam abbatem nomine Guidonem, suc preelatum abbati, ut audivimus, non simili przedi- tum religione, neque ab alio [forte, ab illo, Hanp.] mo- nasterio regulariter sumptum. Fraternitas ergo tua studeat pia inquirere sollieitudine, et istius remo- tionem, et illius ordinationem; atque si in hoe ali- qua non invenitur eulpa, nisi profectio ad Hiero- solymam: (quod quidem ducimus tolerandum), ac sollieitius et religiosius eo valet in regimine fratrum, iste utique restituatur, ille vero dejiciatur. Quod si et iste aliam commisit culpam qua eum a regimine juste removeat, et ille religiosius isto in administratione pervigilat, ordinatioque ejus repe- riatur legitima; hune quidem Isimbardum nobis tua fraternitas cum litteris remittat, et ille in suo loco permaneat. Si vero illius promotio Simoniaca sorde invenitur feedata, tunc siquidem ille sine mora de- ponatur a regimine fratrum, et alter ei regulariter substituatur. Quidquid autem tva religio super utri- usque causa expleverit, litteris tuis innexum nobis studeat facere notum. Data Argentez | Argentace, ef sic infra] v Kalendas Decembris, indietione duodecima. EPISTOLA XXXIII. AD FRATRES MONASTERI BEATAE MARLE. (Anno 1073.) Privilegium sui predecessoris, quia falsum esse cen- sebat, nec vult confirmare, nec aliud concedere. Ipsum electum abbatem, sibi idoneum mon visum, a se monitum fuisse significat ut a prelatione de- sistat. : jubet tamen ut interim ei obediant. GnEGonivs episeopus, servus servorum Dei, fratri- bus monasterii beatze Marie, siti in episcopatu Dor- donensi, salutem et apostolicam benedictionem. Veniens ad nostram prasentiam frater Benedi- etus, quem post obitum patris Uberti religio vestra sibi praeesse elegit in abbatem, detulit nobis quod- C cessoris nostri Alexandri nomine titulatum inveni- mus : quod nimirum ratum non esse manifestissi- mis deprehendimus indieiis, corruptione videlicet Laünitatis, nee non et diversitate canonicze auctori- tatis. Congruenti igitur ratione, neque vetus robo- rare, neque nostro nomine novum dignum duxi- mus impresentiarum componere : quia qua sunt justa et pia postulat ecclesiastica regula. Cum enim Dordonensis [Dertonensis et sic infra] Ecclesia, eu- jus parochi: adjacetis, operante superna clementia, canonice fuerit ordinata, tune quidem, comite vita, ex consensu ejusdem sedis episcopi, proficua utili- tatis privilegium vestra necessitati providebimus canoniea auctoritate suffultum. Quod si, peccatis exigentibus, eadem ecclesia canonice non fuerit or- dinata, tune etiam muninime, quo juste valebimus, vobis omnino solatiabimur. Quia vero persona vestri electi, licet honestis pradita videatur moribus, ad abbatis tamen officium, cum atate tum etiam cor- poris infirmitate, nobis visa est debilis, utpote, quem oportet pro omnibus sollicitudinem gerere, eumdem electum monuimus a prelatione desistere, si se invalidum fratrum opportunitatibus perspexerit non posse sufficere : eui tamen, quoad prafuerit, in ejusdem religionis tenore perseverantes, in qua ve- ster vos defunctus instituit pater, debitam reveren- tiam exhibete. Caeteri quoque monachi vestri con- socii, per cellas ab eodem patre vestro constructas, ut vobiscum sint unanimes, eidemque vestro abbati - reverenter obediant, auctoritate praecipimus aposto- lica. Quia epistolare compendium multa, qua fra- tribus vestris intimavimus, vestra fraternitati notifi- care non patitur, qua huic epistole desunt praedicti fratres auribus vestris viva voee narrabunt. Data Argentece 1v Kalendas Decembris, indictione duodecima. EPISTOLA XXXIV. AD REMEDIUM LINCULNIENSEM EPISCOPUM. (Anno 1073.) Arcet homicidam a sacri altaris ministerio : concedit tamen illi, si penitentiam egerit, ut stipendiis Ec- clesie ali possit. . GREGORIUS episcopus, servusservorum Dei, REME- nro Lineolnensi in Anglia episcopo salutem et apo- stolieam benedictionem. Latorem prasentium, quem fraternitatis tuze litte- r& homicidio maeulatum nobis denuntiaverunt, nulla sanetorum Patrum auctoritas concedit ulterius sacris altaribus ministrare, nec nos decet constitu- tioni illius, quod absit! assensum praebendo canonum statutis eoatraire. Tua tamen religio, si eum pro commisso crimine perspexerit dignum Deo exhibere fruetum peenitentie, hoe sibi misericorditer provi- deat, ne stipendiis ecclesiasticis careat, atque, pau- pertate pusillanimis facetus, divina postponat prz- cepta : licet. namque sacerdotium nullo pacto un- quam mereatur recipere, dignum tamen est conse- qui eum aliquod beneficium ab apostolica sede. Ab- 317 LIBER PRIMUS, — EPIST. XXXVI.- 318 solutionem preterea peccatorum tuorum, sieut ro- A cussi, illi ulterius obtemperare recusabunt. Hzc gasti, auetoritate principum apostolorum Petri et Pauli fulti, quorum vice quamvis indigni fungimur, tibi mittere dignum duximus, si tamen bonis operi- bus inhcierendo, et eommissos excessus plangendo, quantum valueris, corporis tui habitaculum Deo mundum teinplum exhibueris. Quod autem preca- tus es nos tibi jubere, quatenus possis scire unde nobis serviendo merearis placere, hoe potissimum precipimus, tuis videlicet juvari orationibus, ut compotes simul mereamur gaudiis perfrui perenni- bus. Data Terracing rv Nonas Decembris, indictione duodecima. EPISTOLA XXXV. AD RODERICUM [ROCLENUM] CABILONENSEM EPISCOPUM. (Anno 1073.) In Philippum Francorum regem invehitur ecclesta- vum venditorem et destructorem, quem ab eo moveri vult ut canonice episcopos eligi permittat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, RoDE- Brco [RocrkNo] Cabilonensi episcopo salutem et apostolicam benedictionem. Inter czeteros nostri hujus temporis principes qui Eeclesiam Dei perversa cupiditate venundando dissipaverunt, et Matrem suam, cui ex Dominieo praecepto honorem et reverentiam debuerant, an- eillari subjecetione penitus eoneulearunt, Philippum regem Francorum Gallieanas Ecclesias in tantum oppressisse certa relatione didicimus, ut ad summum tam detestandi hujus facinoris cumulum pervenisse videatur. Quam rem de regno illo tanto profecto tulimus molestius, quanto et prudentia, et religione, et viribus noscitur fuisse potentius, et erga Roma- nam Ecclesiam multo devotius. Et nos quidem tam generalis nostra cura sollicitudinis, quam. ipsarum destructio ecclesiarum, vehementer aecenderat ut in tam audaces sancte religionis excessus severius animadvertere deberemus. Sed quoniam, anteactis diebus, per familiarem suum cubieularium, videli- cet Alberieum, ad nostri censuram judicii et vitam. corrigere et Ecclesias ordinare firmiter nobis re- spondit, rigorem canonieorum interim exercere distulimus. Hujus ergo promissionis fidem in Ma- tisconensi Ecclesia pastoris regimine diu desolata, D et ad nihilum pene redaeta, in primis volumus ex- periri; ut scilicet Augustodunensem archidiaconum unanimi cleri et populi consensu, ipsius etiam, ut audivimus, regis assensu electum, episcopatu dono gratis, ut decet, concesso, Ecclesiz preefici patiatur. Quod si facere noluerit, indubitanter noverit nos hanc Ecclesie ruinam nequaquam diutius toleratu- ros, et ex auctoritate beatorum apostolorum Petri et Pauli duram inobedientide contumaciam canonica austeritate coercituros. Nam aut rex ipse, repu- diato turpi Simoniacz? haeresis mercimonia, idoneas ad sacrum regimen personas promoveri permittet , aut Franci pro certo, nisi fidem Christianam abji- cere maluerint, generalis anathematis mucrone per- ideo, frater charissime, vigilantice tuce intimare cu- ravimus, quatenus ea predicto regi insinuare, et exhortando, et rogando, modisque omnibus incul- care studeat, ut et prefatam Matiseonensem, aliasque Ecelesias canonice coneedat ordinari. Tibi ergo maxime bac idcirco injungimus, quia prudentiam tuam magnam esse, et regia familiaritate uti co- gnovimus. Si qua autem quae dicenda erant a nobis praetermissa sunt, haee ingenii tui acumen injungat. Itaque in hae persecutione labora, ut et Dei gra- tiam, et nostram benevolentiam. promerearis. Data Piperni r1 Nonas Decembris, indictione duo- decima. EPISTOLA XXXVI. AD HUMBERTUM LUGDUNENSEM EPISCOPUM. (Anno 1073.) Mandat wt ab $pso vel ejus suffraganeis electus Ma- tisconensis etiam contra regis voluntatem ordinetur, et, si renuerit ordinari, cogatur. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, HuM- BERTO Lugdunensi archiepiscopo salutem et aposto- licam benedictionem. Clamor Matisconensium clericorum pervenit ad nos, Ecclesiam suam, jam multo tempore pastore viduatam, detrimentum non modieum sustinere. Dieunt enim regum Francorum electionem [forte, sine] suo consensu factam velle impedire. Unde, quia ipse in presenti anno per quemdam militem suum, nomine Albertum [forf., Albericum, uf ín superiore epistola, et sic in Mutin.], Romanam ve- nientem, se consilio nostro omnino acquiescere promisit; studuimus confratri nostro Rodino [Ro- cleno] Cabilonensi episcopo nostras dirigere litte- ras, ut ipse, nostra functus legatione, praefatum regem conveniat, quatenus ipse oblatae nobis me- mor promissionis su: electionem Matisconensium no3 solum non impediat, sed eum queni dehet assen- sum prabeat. Qui si, in duritia sua permanens, ne- que necessitati hujus Eeclesize compati, neque exhor- tationi nostra parere voluerit; preecipimus aposto- lica auctoritate ut fraternitas tua neque pro odio neque gratia alieujus dimittat quin eleetum ab eis Augustodunensem Landrieum archidiaconum epi- scopum seu per te seu per suffraganeos tuos ordi- nare studeat, si tamen auctoritas sanctorum Patrum probatur sibi non obviare. Si vero ipse hune ordi- nem suscipere renuerit, et inflexibilem se-exhibue- rit, volumus ut cum episcopo suo vim sibi inferas, eumque ad. recipiendum episcopalem ordinem vigi- lanti studio atque pastorali rigore constringas. Quod Si fraternitas tua in hae causa negligens fuerit, proeul dubio tu motum apostolicae sedis incurres, et ipse, si ad nos venerit, Deo consentiente, a nobis ordinabitur. Data Piperni 1r Nonas Decembris, indictio ne XII. 319 EPISTOLA XXXVII. AD ALDILASIAM COMITISSAM. (Anno 1073.) Ejus religionem ac pietatem erga, sacra loca comme- morat, et ad meliora semper peragenda hortatur. Duorum monasteriorum protectionem ei commen- dat. GnEGOnRIUS episcopus, servus servorum Dei, ArDr- LASUE [ADELASIXE] comitissa salutem et apostolicam benedictionem. Quanquam noverim te sacris locis et eorum re- ligiosis habitatoribus spontanea voluntate te ferre subsidium, exhortari te tamen et admonere curavi ut in majus meliusque excerescas; et quod ultro facere consuesti, nostro precepto et beati Petri au- etoritate jam studiosius exsequaris. Ad hoec enim tibi a Domino et honoris dignitas et potentice ampli- tudo concessa est, ut in suo suorumque servitio expendatur, et tu, eis carnalia tua libenter impar- tiens, de spiritualibus eorum participium merearis. Quamobrem curz tuz et defensioni Fructuariense cenobium et ejusdem congregationis fratres atten- tius commendamus, ut eis et opem consilii et prae- sidii (irmamentum contra omnia infestantium gra- vamina impendere studeatis, ut et pro salute anime tux orationes eorum apud Deum fructifi- cent. Pari quoque modo Clusini monasterii abba- tem, et ipsius ecenobii res vigilantie tuze tuendas ae protegendas committimus, quem sub gravi tri- bulationum fasce laborare audivimus. Neque te a bona intentionis incepto alicujus gratia aut pra- mium defleetat ; quia quiperseveraverit usque in finem hic salvus erit (Matth. x). Hac tibi, filia charissima, paucis ineuleare et injungere statuimus, ut ad boni operis exsecutionem te promptiorem redderemus, et, ut dieitur, currentem incitaremus : quatenus Deo devota, et bonis actibus, et Dei servorum pro- tectioni invigilans, illam promittentis Domini mer- cedem valeas adipisci : Qui recipit prophetam 4n no- mine propheta, mercedem propheta accipiet : et qui recipit justum. 4n nomine justi, mercedem justi acci- qpiet (Ibidem). Data Secie septimo Idus Decembris, indictione duodecima, EPISTOLA XXXVIII. AD WRATISLAUM DUCEM BOHEMIE. (Anno 1073.) Commendat ejus in. apostolicam sedem observantiam. Confirmat ea qwe pradecessor Alexander II ei honoris gratia tribuerat. Hortatur ad promissorum constantiam. Pollicetur n illius ditione que a le- gatis definiri non poterunt, se definiturum. G REGORIUS episcopus, servus servorum Dei, WRA- TISLAO duci Bohemia, salutem et apostolicam bene- dietionem. Longa jam temporis intervalla transacta sunt ex quo et nobilitas tua beato Petro apostolorum prin- cipi non modiez devotionis animum spopondit et studium, et tibi in apostoliea sede inter caeteros principes larga benignitas, pra multis etiam sin- S. GREGORII VII PAP/E OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 320 A gularis et egregia fuit adstrieta cháritas. Cujus rei fidem et indicium ex. benevolentia domini et ante- cessoris nostri Alexandri papae satis percepisse po- tes, qui petitionibus tuis non unquam, sine sua et filiorum sanctze Romana Ecclesiz sollicitudine et labore condescendit, et ad signum intima dilectio- nis, quod laicc persons tribui non consuevit, mi- tram quam postulasti direxit. Neque vero nos in no- stris temporibus tante dileetionis gratiam, provi- dente Deo, labefaetari volumus : imo si quid est in quo, comitante justitia, firmius conglutinari valeat, hoe nostra apud Deum sollicitudo impetrare valde desiderat. At te quidem erga apostolicam reveren- tiam, quam sis in votis eonstans, quam in promissis p perseverans, non modo pro dignitate, verum etiam C - D pro salute tua fideliter oportet attendere : scriptum est enim : Vovete, et reddite (Psal. xxv). Quae au- tem illa vel qualia sint, a tui ipsius conscientia sa- tis te commonitum esse putamus. Causas vero et negotia, qua, in partibus illis ad audientiam discussionemque legatorum nostrorum perlata, pec- catis impedientibus, congrua determinatione diffiniri non poterant, sieut officii nostri eura nemine nos rogante compellit, ad eum quem justitia postulave- rit finem, adjuvante Domino, perducere procurabi- mus. Porro quz ipsi inde statuerunt, interim donec ad nos negotia perféerantur, immota manere volu- mus, atque apostoliea auetoritate praecipimus. Deus autem omnipotens, qui bonorum omnium dator et auctor est, talem vos in votis vestris et actibus esse faciat, ut eum ante eoelestes judices, videlicet Pe- trum et Paulum, in futuro examine veneritis, nulla vos in illorum oculis', nisi quz remuneratione digna sit, conscientia denotare et ostentare valeat. Data Rome xvi Kalendas Januarii, indictione duodecima. EPISTOLA XXXIX. AD WOZELINUM MAGDEBURGENSEM ARCHIEPISCO- PUM ET ALIOS. (Anno 1073.) Queritur bellum inter eos et Henricum regem exortum fuisse. Jubet eos ab armis desistere, donec per le- gatos suos causam contentionis cognoscat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Wo- ZELINO [VozELONI] Magdeburgensi archiepiscopo , BuncuARnDo Halberstadensi episcopo, et LEroNr(To- TONI] marchioni, czterisque Saxonic principibus, salutem et apostolicam benedictionem. Quanta violentia quantaque fratrum impulsione universalis Ecclesiae multis perturbationum fluctibus concussa, et pene quasi quodam naufragio pericli- tate, onus et regimen suscipere sum coaetus, oc- cultum vobis et inauditum esse non eredimus. Testis enim mihi est conscientia mea quam imparem me tanto ponderi judicaverim, et quanta sollieitudine nomen apostoliez dignitatis evitare eoncupiverim. Sed quoniam via hominis non in manu ejus, sed illius est dispositione a quo gressus hominum diri- guntur, impossibile mihi fuit contra divinam volun- 321 LIBER PRIMUS. — EPIST. XLII. 322 tatem eoncepta vota defendere. Unde mihi sollicite A que Deo opitulante religiosissima consummatione. vigilandum atque pensandum est qualiter ea quae ad profectum ecclesiastieze religionis et salutem Do- miniei gregis attinent, adjuvante Deo, annuntiare et fideliter administrare valeam; urgente me pra om- nibus, tum eo timore ne susceptae me apud super- num judicem negligentia dispensationis accuset, tum debito amore apostolorum principis, qui me ab infantia mea sub alis suis singulari quadam pietate nutrivit, et in gremio suze clementie fovit. Verum inter ezsteras eurarum anxietates ea nos maxime sollieitudo coarctat, quod inter vos et Henrieum re- gem, vestrum videlicet dominum, tantam discor- diam et tam inimica studia exorta esse eognovimus, ut exinde multa homicidia, incendia, deprcedationes ecclesiarum et pauperum, ac miserabilem patriz vastitatem fieri audiamus. Qua de re regi misimus exhortantes, et ex parte apostolorum Petri et Pauli eum admonentes, ut interim sese ab armis et omni bellorum infestatione contineat, donec tales ad eum ab apostolica sede nuntios dirigamus, qui tantae dissensionis causas et diligenter inquirere, et annuente Deo ad pacem et concordiam squa va- leant determinatione perducere. Atque itidem vos exoratos et apostolica auctoritate commonitos esse volumus ut ex vestra parte omni motione sopita, easdem pacis indueias odservetis, nee aliqua occa- sione nobis cum Dei adjutorio adstruend: pacis im- pedimentum opponatis. Cum etenim (ut scitis) no- bis mentiri, sacrilegium ; deserere justitiam, anime sit naufragium; neminem vestrum dubitare volu- mus quin super hac re, veritate diseussa, quidquid equum videbitur, providente Deo, decernere, et stabili pactione studeamus efficere; et quameunque partem injurias et coneulcatae justitiae violentiam pati cognoverimus , illi proeul dubio , omni timore et respectu personalis gratiae posthabito, favorem, et apostolicze auctoritatis praesidia conferemus. Data Rome xr Kalendas Januarii, indictione duodecima. EPISTOLA XL. AD COMITISSAM MATHILDEM. (Anno 1074.) Letatur de ejus erga sedem apostolicam observantia. Hortatur ut perseveret, ac ad, visitanda beatorum a- postolorum limina una cum matre veniat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Ma- THILDI egregia indolis puellze salutem et apostolicam benedictionem. Quia serenitatis vestrae littere apostoliece sedi di- recta eamdem testate sunt. dilectionem principi apostolorum beatissimo Petro bonitatem tuam prom- ptam esse exhibere, quam Jesu Christo Domino no- stro vas electionis sanctus Paulus coapostolus ejus usque ad mortem ferventissimo amore studuit con- servare, gaudii repleti immensitate , omnipotenti Deo quas possumus reddimus gratias. Sed noverit prudentia vestra honestis inceptis, religiosisque in- choationibus, opus esse honestiori perseverantia, at- Quapropter, si contigerit gloriosam matrem vestram hoc tempore Romam redire, toto corde admonemus, imo rogamus charitatem vestram, ad visitationem apostolorum eum eadem venire, nisi forte aliquid instet quod vos non preatermittenda necessitate de- ltineat. Preterea litteris quas rv Kalendas Janua- rii nomine vestro suscepimus , quod nobis visum est congruum jam per nostrorum apicum legationem respondisse confidimus. Omnipotentis Dei miseri- cordia, qua fideles suos jugiter cireumdat et prote- git, assidua vos benignitate dignetur custodire, at- que post hujus vitae cursum animam tuam zethereo regno componere. Data Rome rir Nonas Januarias, indictione duode- cima. EPISTOLA XLI. AD ORZOCOR JUDICEM CALARITANUM. (Anno 1074.) Monet ut de causa quam ei commiserat, communicato cum ceteris Sardinie judicibus consilio, sibi quid invisum fuerit intra, annum. respondeat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, ORco- zoR [Onzocco] judici Calaritano Sardiniz provinciae salutem et apostolicam benedictionem. | Litteras tuas accepimus, in quibus te ad nos vel- le venire continebatur. Nobis itaque placet ut ve- nias, et cum omni securitate; postquam ad littus nostrum veneris, eundo et redeundo per fines ter- r2 nostre te migrare posse nullatenus tibi dubitan- C dum esse scias. Praeterea admonemus prudentiam tuam ut de causa quam per archiepiscopum Con- stantinum Turrensem hoc in anno a nobis Capuae consecratum tibi mandavimus, cum ceteris Sardi- ni: judicibus loquaris; et, firmiter inter vos com- munieato, consilio, quidquid vobis inde cordi et animo sit, celeri nobis responsione notificate ; scien- tes quoniam, nisi in hoe anno certa nobis super hae re ratione respondeatis, nee amplius vestra re- sponsa quaeremus, nec tamen ulterius jus, et hono- rem sancti Petri irrequisitum relinquemus. Data Roma decimo septimo Kalendas Februarii, indictione duodecima. EPISTOLA XLI.. - AD SICARDUM AQUILEIENSEM ARCHIEPISCOPUM. (Anno 1074.) Indicit concilium ad. depravatos principum et prala- torum mores corrigendos. Monet ut una cum suf- fraganets ad id prastituta die accedat. GREGORIUS episcopus, servusservorum Dei, StcAR- po Aquileiensi fratri et eoepiscopo salutem et apo- stolieam benedictionem. Non ignorare credimus prudentiam tuam quantis perturbationum fluctibus Eeclesia sit usquequaque eoneussa, et pene desolationis suc calamitatibus naufraga et submersa sit facta. Rectores enim et principes hujus mundi singuli querentes qu& sua sunt, non quee Jesu Christi, omni reverentia concul- cata, quasi vilem ancillam opprimunt, eamque con- fundere, dum eupiditates suas explere valeant, nul- 323 S. GREGORII VII PAPE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 324 latenus pertimescunt. Sacerdotes autem, et qui re- A gante superna clementia, commode ac reverenter gimen Ecclesie accepisse videntur, legem Dei fere penitus postponentes,, et officii sui debitum Deo et commissis sibi ovibus subtrahentes, per ecclesias- ticas dignitates ad mundanam tantum nituntur glo- riam, et qua speciali dispensatione multorum uti- litatibus, et saluti proficere debuissent, ea aut ne- gligunt, aut infeliciter in pompa superbize et. super- fluis sumptibus consumunt. Inter hzee populus, nul- lo praelatorum moderamine, nullisque mandatorum frenis in viam justitiae directus; imo, eorum qui prasunt exemplo, quaeeumque noxia, et quae Chri- stianige religioni sunt contraria edoctus, ad omnia pene qua nefaria sunt proni et studio corruentes, Christianum nomen, non dico absque operum ob- exercere valeamus. Intueri autem et. diligenter vos oportet attendere quoniam quicumque miles, domi- no suo in prelio properante, se subtraxerit, non modo gratiam sibi labefactare, sed. accepti beneficii commodum merito sibi corruisse dignoscitur. Hoc igitur exemplo appareat qui ex vobis, imo quam omnes sitis fideles Christi milites; et ad divina ag- mina tam prompta voluntate et studio vos conferre studete, ut, post adeptam in Christo victoriam, pa- riter vobis et de virtute factorum et abundantia praemiorum gloriari liceat. Sub eadem etiam aueto- ritate et determinatione omnes abbates Longobar- dic ad prefatum concilium invitamus, nullamque in hac obedientia fietitiam exeusationem praetendere admonemus atque precipimus. servantia, sed pene absque fidei religione gerunt. B pata Romse octavo Kalendas Februarii, indietio- Quapropter, confidentes in misericordia Dei, conci- lium in prima hebdomada quadragesima adunare disposuimus, quatenus huic. tanto periculo, suffra- gante divina clementia, cum communi consilio fra- trum aliquod solatium et remedium invenire valea- mus, ne nostris temporibus irreparabilem Ecclesia ruinam destruetionemque videamus. Ideoque et ve- stram fraternitatem rogamus, et ex pàrte beati Pe- tri apostolorum principis admonemus, ut in preeli- bato termino vestram uobis praesentiam exhibeatis , convocatis una vobiscum, tum per hzc nostra tum per vestra seripta, vestris suffraganeis episcopis : ut tanto tutius tantoque firmius ad subsidium eccle- siastieze libertatis et religionis accingamur, quanto uberius atque vieinius consiliis vestrae prudentiz , aliorumque confratrum frequentia et provida con- sultatione cireumdamur. Data Rome nono Kalendas Februarias , indictio- ne duodecima. EPISTOLA XLIII. AD SUFFRAGANEOS ECCLESIE MEDIOLANENSIS. (Anno 1074.) Ejusdem argumenti. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, omni- bus episcopis Mediolanensis ecclesie suffraganeis, videlicet Brixiensi, Cremonensi, bergamensi [Bergo- mensi], Laudensi, Novariensi , Eporediensi, Tauri- nensi, Albensi, Astensi, Aquensi, Terdonensi [Der- tonensi), et eczeteris quibusdam, salutem et aposto- licam benedictionem, quibusdam pro meritis. Non incognitum vobis esse credimus, in Roma- na Ecclesia jamdudum constitutum esse ut per sin- gulos annos, ad decorem et utilitatem sanctce Eccle- sip, generale concilium apud sedeur apostolicam sit tenendum. Nos itaque hujus celebritatis hoc in lempore causam valde necessariam considerantes , in prima hebdomada quadragesimae synodum, an- nuente Deo, Roma celebrare disposuimus. Ad quam omnes vos, et apostolica auctoritate prasen- tiam vestram. exhibere commonemus atque prze- cipimus : quatenus una vobiscum , et cum alia fre- quentia vestri ordinis, officii nostri debitam sollici- ludinem in divinis et ecclesiasticis causis, suffra- C ne duodecima. EPISTOLA XLIV. AD JERIMORUM BRAGENSEM EPISCOPUM. (Anno 1074.) Restituit episcopo Rragensi suspenso reditus episco- patus, ut, omni postposita mora, cum. legatis episco- pi adversarii sui sanctorum apostolorum limina adeat. Commemorat se fratri ejus duci scripsisse , ut Moravensem episcopum et suos legatos Romam mittat. GREGORIUS episcopus servus servorum Dei JERO- M1A20 Bragensi [pro Pragensi , HARD. ef sic infra) epi- Scopo. Quanquam inobedientia tua et.culpa, quam in contemptu legatorum. sancte; Romane Ecelesiae perpetrasti, preces tuas, te absente et nondum pa- rato satisfacere, recipi non meruit; tamen ne ex apostolica, licet justa, districtione absentationis tuze moram vel occasionem diutius defendere possis, necessitatem. qua te urgeri in epistola tua eonque- stus es, et impedimentum ad nos. veniendi remove- re decrevimus. Itaque presenti auctoritate tibi re- stituimus et tenenda concedimus quaecunque a le- gatis nostris, Bernardo videlicet et Gregorio , prze- ter episcopale offieium tibi interdieta sunt : quo- niam te exspoliatum rebus Eeclesid tuz, inopia re- rum necessariarum , obedientiam debitze satisfactio- nis non posse exsequi (sicut supra diximus) conque- rendo exeusas : atque hoc idem fratri tuo Wratislao D duci per epistolam nostram notificavimus, admo- nentes eum ut.de eonsuetis decimis et redditibus Eeclesi: tua nihil.in potestate sua tibi denegari patiatur aut subtrahi. Admonemus igitur, et ex par- te apostolorum Petri et Pauli, et nostra per eos apostoliea tibi auctoritate praecipimus ut, nullis ex- cusationibus absentiam tuam ulterius defendens, in Ramis palmarum apostolica adire limina non pra- termittas; cognoscens fratrem tuum a nobis esse commonitum ut. Joannem Moravensem episcopum itidem ad nos venire commoneat, et ex sua parte tales ad nos nuntios dirigat, quibus in nostra pos- simus examinatione diffinire dissensionum causas. Interim vero de possessionibus Moravensis episco- patus nihil te tangere volumus et precipimus, ne 325 LIBER PRIMUS. — EPIST. XLVII. 326 et ipse aliqua molestiarum excusatione presentiam A fluentia dilectionis Romana Ecclesia valentiam ve- suam conspectui nostro subtrahat. Prascriptum ve- ro terminum adventus tui, tu ipse ita mature fra- tri tuo. duci indieare curato, ut Moravensem epi- Scopum et suos legatos una tecum ad apostolicam sedem dirigere possit. Data Roma secundo Kalendas Februarii, indictio- né duodecima. EPISTOLA XLV. AD WRATISLAUM DUCEM BOHEMLE (Anno 1074.) Ut redditus episcopatus fratri suo restituat. Hortatur ut ad sedem apostolicam accedat, vel saltem. ejus legatos una cum Moravensi episcopo mittat. GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, WRA- TISLAO duci Bohemorum salutem et apostolicam be- nedictionem. Frater tuus Jeromirus Bragensis episcopus con- queritur se exspoliatum Ecclesi; suce rebus inopia rerum necessariarum, pro reddenda ratione eorum qua sibi intenduntur, ad apostolicam sedem venire non posse. Quod quanquam ejus inobedientia et tergiversatio valde. promeruerit, tamen 'ne hane ab- sentationis sua» occasionem pretendere possit, vo- lumus atque precipimus ut in integrum sibi resti- iuantur quacunque a legatis nostris, Bernardo vi- delicet et Gregorio, preeter episcopale officium in- terdieta sunt, et praeter ea pro quibus Joannes Mo- ravensis super eum clamat episcopus. Qua in re tuam maxime admonemus prudentiam, ut de con- suetis decimis, vel redditibus Ecclesie, nihil ei in tua potestate denegare patiaris, aut subtrahi, nec aliquam sibi contrarietatem facias, per quam, ut ad nos venire non possit, impedimenta sibi obsistere iterum conqueratur. Eo autem tempore quo ipse, sieut per epistolam nostram commaonitus est, apo- stolicam sedem adire debuerit, te quoque, si fieri posset, praesentem fore maxime cuperemus. Quod si rerum aut temporum eventus prohibuerit, nobi- litatem vestram multum admonemus ut episcopum Moravensem presentiam suam nobis exhibere com- moneatis : et preeterea de vestris fidelibus tales ad nos nuntios dirigatis, cum quibus, rerum veritate solerti indagatione perquisita et undique explorata, b C favente divina clementia, omnes dissensionum cau- . sas abseindere, et quidquid equum fuerit determi- nata sententia statuere valeamus. Data Roma rr Kalendas Februarii, indictione x1r. EPISTOLA XLVI. AD GUILIELMUM COMITEM BURGUNDUE. (Anno 1074.) Monet ut una cum quibusdam aliis principibus (prout promiserat) Ecclesie uuailio veniat, ut, pacatis Normannis, auailium | Constantinopolitanis ferre possit. GnREGOR1US episcopus, servus servorum Dei, Gur- LIELMO Burgundionum comiti salutem et apostolicam benedictionem. Meminisse vale prudentia vestra quam larga af- stram jamdudum recepit, et quam speciali charitate vestram familiaritatem dilexit. Neque enim se con- decet oblivisci promissionis qua Deo se, ante corpus apostolorum principis Petri, praesente venerabili antecessore nostro Alexandro papa, et episcopis, abbatibus plurimis, atque diversarum gentium mul- titudine quarum non est numerus, obligavit ut, qua- cunque hora necesse fuisset, vestra manus ad di- miceandum pro defensione rerum sancti Petri non deesset, si quidem requisita fuisset. Unde, memores nobilitatis vestrae fidei, rogamus et admonemus stre- nuitatis. vestrae prudentiam quatenus preparetis vestrae militiae fortitudinem ad succurrendum Ro- mang Ecclesia, libertati scilicet [forte et] si ne- cesse fuerit, veniatis huc cum exercitu vestro in servitio saneli Petri : et hoe idem rogamus vos nio- nere comitem sancti /Egidii, et socerum Riceardi Capuani: principis et Amedeum filium Adelettze [Adelietae], eaeterosque quos cognoscitis saneti Pe- tri esse fideles, et qui similiter manibus ad ccelum extensis promisere. Si quid vero certae responsionis prudentige vestrae nobis placet remittere, per eum nuntium nobis mandate, qui modis omnibus nos reldat indubios, et idem vester nuntius veniat per comitissam Beatricem, qua cum filia et genero in hoc negotio laborare procuret. Hane autem militum multitadinem non ideo coacervare curamus, ut ad effusionem | sanguinis Christianorum | intendamus, sed ut ipsi videntes expeditionem, dum confligere timuerint, facilius subdantur justitiz. Speramus etiam quod forsitan alia inde utilitas oriatur, scilicet ut, pacatis Normannis, transeamus Constantinopo- lim in adjutorium Christianorum ; qui nimium afflicti creberrimis morsibus Saracenorum, inhianter flagi- tant, ut sibi manum vestri [f., nostri, et sic. ón Mu- tin.| auxilii porrigamus. Nam contra eos Norman- nos qui nobis rebelles sunt, satis sufficiunt milites isti qui nobiscum sunt. Certus enim esto quoniam te, et omnes qui tecum in hac expeditione fuerint fatigati, duplici, imo multipliei remuneratione, ut credimus, Petrus et Paulus principes apostolorum donabunt. Data Roma ry Nonas Februarii, indictione duode- cima. à EPISTOLA XLVII. AD COMITISSAM MATHILDEM. (Anno 1074.) Hortatur eam ad. frequenter sumendum sanctissimum eucharistie sacramentum, et ad. devotionem erga beatissimam virginem Mariam. GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, di- lect:e in Christo filie MATRILDI salutem et apostoli- eam benedictionem. Quanta sit mihi cura, quantaque incessanter de te tuaque salute sollieitudo, ipse solus qui cordis areana rimatur intelligit, et multo melius meipso cognoscit. Tu tamen, si pensare non negligis, ut reor, animadvertis quia pro tantis tui curam me opportet habere, pro quantis te charitatis studio de- 257 S. GREGORII VII PAP/E OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 328 tinui, ne illos desereres, ut tue solius animze saluti A tum alere sui lactis fecunditate festinat, sic et Chri- provideres : Charitas enim, ut sdepe dixi, et ita di- cam, sequens cclestem tubam, aom que sua sunt querit (I Cor. xti). Sed, quia inter ezetera quae tibi contra principem mundi arma, Deo favente, contuli, quod potissimum est, ut corpus Dominieum frequen- ter aceiperes, indicavi : et ut certze fiduceite matris Domini te omnino committeres precepi; quid inde beatus Ambrosius, videlieet de sumendo corpore Domini, senserit, his in litteris intimavi. Ait enim in libro quarto De sacramentis inter ezetera : « Si mor- tem Domini annuntiamus, annuntiamus remissio- nem peccatorum. Si quotieseunque effunditur san- guis Domini, in remissionem peeceatorum funditur, debeo illum semper aecipere, ut semper mihi pec- cata dimittantur. Qui semper peeco, semper debeo habere medicinam. » Item ipse Ambrosius in libro quinto de sacramentis : « Si quotidianus est panis, eur post annum illum sumas, quemadmodum Graeci in Oriente consuevere facere? Accipe quotidie, quod quotidie tibi prosit : sic vive, ut quotidie merearis aceipere. Quando [f., Qui non, ez Ambros. l. v de sacr. n. 25] meretur quotidie accipere, non mere- tur post annum accipere ; quomodo Job sanctus pro filiis suis offerebat quotidie sacrificium, ne forte aliquid vel in corde, vel in sermone peccassent. Ergo tu audis quod quotiescunque offertur sacrili- eium, mors Domini, resurrectio Domini significetur, et remissido peccatorum ; et panem istum vitae quo- tidianum non assumis? Qui vulnus habet, medici- nam requirit, Vulnus est, quia sub peccato sumus; medicina est eceleste et venerabile saeramentum. » Item Gregorius papa in libro rv Dialogorum : « De- bemus itaque presens seeulum, vel quia jam eon- spicimus defluxisse, tota mente contemnere, quoti- diana Deo laerymarum sacrifieia, quotidianis carnis ejus et sanguinis hostias immolare. Hz namque singulariter vietima ab veterno interitu animam sal- vat, que illam nobis mortem unigeniti per myste- rium reparat. Quod, licet surgens à mortuis, jam non moritur, et mors ei ultra non dominabitur, ta- men in ipso immortaliter atque incorruptibiliter vivens, pro nobis iterum in hoe mysterio sacro oblationis immolatur; ejus quippe ibi corpus sumi- tur, ejus caro in populi salute patitur, ejus sanguis non jam in manus infidelium, sed in ora fidelium funditur. Hine ergo pensemus quale sit pro nobis hoe sacrificium, quod pro absolutione nostra pas- sionem unigeniti Filii semper imitatur. Quis enim fidelium habere dubium possit in ipsa immolationis hora ad sacerdotis vocem coelos aperiri : in illo Jesu Christi mysterio angelorum choros adesse : summis ima sociari : terrena coelestibus jungi : unum quid ex visibilibus atque invisibilibus fieri? » Item Joannes Chrysostomus patriarcha ad neophy- tos : « Videte quemadmodum sponsam sibi Christus conjunxit : videte quo vos cibo satietatis enutrit. Ipse nobis cibi substantie est atque nutrimentum. Nam sicut mulier, affeetionis natura cogente, geni- stus quos ipse regenerat suo sanguine semper enu- trit. » Etenim, ut idem Joannes scribit ad Theodo- rum monachum, « lubricum genus est natura mor- talis : eito quidem labitur, sed non sero reparatur, et, ut facile cadit, ita et velociter surgit. » Debemus, o filia, ad hoc singulare confugere sacramentum, singulare appetere medicamentum. Hze ideo, cha- rissima beatri Petri filia, seribere procuravi, ut fides ac fiducia in accipiendo corpus Domini major tibi aecrescat. Talem quidem thesaurum, taliaque dona, non aurum, non lapides pretiosos, amore patris tui, eclorum videlicet principis, a me tua requirit ani- ma, licet ab aliis sacerdotibus longe meliora pro meritis accipere possis. De Matre vero Domini, eui B te. principaliter commisi et committo, et nunquam committere, quousque illam videamus, ut cupimus, omittam, quid tibi dicam, quam ccelum et terra lau- dare, licet ut meretur nequeant, non cessant? Hoe tamen procul dubio teneas, quia, quanto altior et melior ae sanetior est: omni matre, tanto clemen- tior et duleior circa conversos peccatores et pecea- trices. Pone itaque finem in voluntate peccandi, et prostrata coram illa ex corde contrito et humiliato laerymas effunde. Invenies illam, indubitanter pro- mitto, promptiorem carnali matre, ac mitiorem in tui dilectione. Data Roma decimo quarto Kalendas Maii [Martii, et sic in Mutin.), inductione duodecima. EPISTOLA XLVIII. AD HUBERTUM GENUENSEM EPISCOPUM (Anno 1074.) Precipit uxorem cujusdam Ansaldi adulterii acccusa- tam ad purgationem admitti, excommunicans pa- trem ejus, et quemcunque alium qui id: impedire presumpserit. GnEGORIUS episeopus, servus servorum Dei, Hu- BERTO Genuensi episcopo, et universo loci illius clero ac populo, salutem et apostolieam benedictionem. Intelligentes errorem vestrum, de periculo vestro valde timemus, quoniam sacramenta consortii con- jugalis, divinis saneita praeceptis et legibus, inter vos malignis feedari studiis audivimus. Scriptum quippe est de conjugali vineulo : Quod Deus conjun- vit, homo non separet (Matth. xix, Marc. x, Matth. Ix), et Veritas omnino prohibet ne vir uxorem suam, nisi forte causa fornicationis, relinquat. No- bis autem relatum est Ansaldum quemdam, conci- vem vestrum, a patre suo eoactum esse ut uxorem propriam, de fornicatione falso eriminatam, nee ul- terius habeat, nec judicium purgationis ejus id quod ipsa valde,desiderat, pro discutienda veritate suseipiat. Quod quia divinis et humanis legibus valde contrarium est, primo te episcopum, deinde omnes vos admonemus, et apostoliea auetoritate przeipi- mus ut, si mulier ad examinationem legitimam se eonferre voluerit, eum omni tranquillitate et ex- speetatione juste eum probationibus recipiatur; et si per misericordiam Dei innocens apparuerit, se- 329 LIBER PRIMUS. — EPIST. LI. 330 parari a viro suo nullatenus patiamini. At si pater A TRICI et MATHILDI gloriosis ac charissimis in Christo praefati Ansaldi haee, quae divina auetoritate diximus, imo si quis mortalium haec impedire ac prohibere praesumpserit, tuam, episcope, fraternitatem aposto- liea auctoritate monemus ut, omni respeetu gratiae personalis abjeeto, reos anathematis gladio ferire, et a corpore Ecclesiae dissecare non desinas, et nobis extremam manum imposituris per litteras tuas id quantocius indieare non praetermittas. Praeterea vo- lumus ut, quam eitius possis, praesentiam tuam no- bis exhibere studeas. Data Lateranis quarto Kalendas Maii [Martii, ef sic in Mutin.], indictione duodecima. EPISTOLA XLIX. AD OMNES CHRISTIANOS. (Anno 1074.) Monet ut Constantinopolitanis opem ferant, qui a Sa- racenis multis calamitatibus afficiebantur. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, omni- bus Christianam fidem defendere volentibus salutem et apostolieam benedictionem. Notum vobis esse volumus, hune virum praesen- tium portitorem, dum de ultramarinis nuper rever- teretur partibus , apostolorum limina et nostram pra- sentiam visitasse. A quo, sicut a plerisque aliis, co- gnovimus gentem paganorum contra Christianum fortiter invaluisse imperium , et miseranda crudeli- tate jam fere uque ad muros Constantinopolitanze civitatis omnia devastasse et tyrannica violentia oc- eupasse, et multa millia Chistianorum quasi peeu- des occidisse. Qua de re, si Deum diligimus, et Christianos nos esse cognoscimus, pro miseranda fortuna tanti imperii et tanta Christianorum clade nobis valde dolendum est : et non solum dolere su- per hae re debite sollieitudini nostrae sufficit, sed animas pro liberatione fratrum ponere, exemplum Redemptoris nostri, et debitum fraterne charitatis anobis exigit: quia, sieut ipse pro nobis animam suam posuit, et nos debemus pro fratribus nostris animas ponere. Seitote igitur nos, in misericordia Dei et in potentia virtutis ejus confisos, omnibus modis id agere| atque parareutadjutorium Christiano imperio quam citius, Deo juvante, faciamus. Unde vos per fidem, in qua per Christum in adoptionem filiorum Dei uniti estis, obsecramus, et auctoritate beati Petri apostolorum principis admonemus, ut et vos vulnera et sanguis fratrum, et periculum praefati imperii digna compassione moveat, et vestra virtus pro Christi nomine non invitam fatigationem ad ferenda fratribus auxilia subeat. Quidquid àutem super hae re divina pietas vestris animis indiderit , sine mora certis legationibus nobis renuntiare stu- dete. . Data Rome Kal. Martii, indictione duodecima. EPISTOLA L. AD BEATRICEM ET MATHILDEM EJUS FILIAM. (Anno 1074.) Committit els causam inter episcopum Rosellanum et. Ugulinmum comitem terminandam. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, BEA- ParnoL. CXLVIII. s filiabus salutem et apostolicam benedictionem. Non miretur vestra nobilitas super his qua vobis de eausa Dodonis Rosellani episcopi seripsi, quia inhumanitas videretur, si preces et murmur Ugu- lini [Ugolini] eomitis parvipenderem. lmportune quidem sape me rogavit ut causam ipsius contra &osellanum episcopum juste decernerem, et ut idem episcopus sibi justitiam faceret procurarem. Ego vero, de vobis singulariter inter omnes prineipes Romani imperii confidens, rogavi ut ad certum et justum ae pacifieum finem per vos causa inter eos duceretur, quo ille qui justus judex est, a vestro studio vestraque pietate, me instante, glorificetur. B Seit enim charitas vestra, et omnino , ut reor, in- telligit quod in omnibus actibus vestris honorem Dei vestramque salutem requiro. Etideo cum pro- pheta dico : Sacrificate sacrifictwm justitie , et. spe- rate in Domino (Psal.1v). Et iterum : Judicate pu- pillo, et defendite viduas , e£ venite, et argwite me, dicit Dominus (Isa. 1. Ex amore quidem Dei proxi- mum diligendo adjuvare, miseris et oppressis sub- venire , orationibus, jejuniis, vigiliis et aliis quam- pluribus bonis operibus prapono, quia veram charitatem ecunetis virtutibus praeferre eum Apostolo non dubito (I Cor. x1t1). Nam si haee mater omnium virtutum, quz Deum de ecelo in terram ut nostram miseriam ferret compulit venire, me non instrueret, et esset qui miseris et oppressis Ecclesiis vestra vice subveniret, ac universali Ecclesie deservivete ut seculum relinqueretis, eum omnibus ejus curis , monere proeurarem. Sed quia de vestra aula, ut multi principes, Deum non abjieitis, imo sacrificio justitiae ad eam venire invitatis, rogamus vos, et ut charissimas filias admonemus, bonum quod coepistis ad perfectum finem perdueatis. Nou favor huma- nus, non amor pecunie, non desiderium vana glorie vestrum sacrificium possit offuscare. Vili enim pretio magnam rem vendit, qui hujus vita in- tuitu Deo servit. Quod vobis, quas sincero corde diligo, parum scribo, gravi eura me implicitum esse manifesto. Vobis enimin talibus non aliquem vicarium in dictitando acquiro, sed meipsum labori, licet rusticano stylo, suppono, quia, si diligor ut D diligo, nullum mortalium mihi preeponi a vobis co- gnosco. Omnipotens Deus meritis supremae Domina, per auctoritatem beati Petri et Pauli,a cunctis vos peccatis absolvat, et ad gremium universalis matris vestrae cum gaudio perducat. Data Roma quarto Nonas Martii, indictione duo- decima. EPISTOLAÀ LI. AD ARNALDUM ABBATEM SANCTI SEVERI. (Anno 1074.) Arguit quod ad synodum vocatus non venerit, senten- tiam adversus eum latam de quodam monasterio propter contumaciam. confirmat. Monet ut, si se gravatum sentiat, Romam veniat. GRAEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, A&- 11 331 $. GREGORII VII PAPAE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 332 NALDO abbati Saneti Severi salutem et apostolicam A onus ut utrasque abbatias regeret, Metensem seilicet benedictionem. Non medioeris te inobedientice arguere possumus, quod post multas querimonias de te in Romanis conciliis factas, monasterium Sancte Crucis de ecclesie Sanetze Marize, nullam adhue justitiam sit consecutum. Licet examen exquirende veritatis hujus negotii frivolis exeusationibus jam ex longo tempore evitasse videaris, proesenti tamen anno pro definienda lite nostra a legato nostro Giraldo [Ge- rardo] Ostiensi episcopo ad synodum vocatus, nul- lam Deo et sancto Petro diceris reverentiam exhi- buisse, adeo ut, contempta auctoritate apostolicae sedis, neque tu venire, neque alios juste te exeusa- turos studueris mittere. Unde, quia absentatio tua indicium injustitize tuce clarissimum tribuit, diffini- tum est in eadem synodo, monasterio Sanet:e Crueis preedietee eeclesiae Sanetze Mariae jus et possessionem restituendam-esse. Quam nimirum diffinitionem nos approbantes, praecipimus tibi apostoliea auctoritate ut prefatam monasterium Sancte Crucis, sieut. sta- tutumest, quiete tenere permittas. Quod si te justi- tiam habere confidis, hune usque ad festivitatem omnium sanetorum ad nos venire studeas, teque predieto abbati eodem termino venturum notifiees ; quatenus utriusque partis perquisitis rationibus, certum causa vestra finem, Deo auxiliante, impo- namus. Data Rome in synodo, secundo Idus Martii, in- dietione duodecima. EPISTOLA LII. AD MANASSEM ARCHIEPISCOPUM REMENSEM. (Anno 1074.) Laudat eum quod monasterii Sancti Remigii religio- sum abbatem profecerit, cui potestatem facit alium abbatiam administrandi, si tantum onus ferre va- leat : quod si non possit, jubet ipsum dare operam, ut alius abbas preficiatur. — GnxGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Ma- NASsAE Remensi archiepiscopo salutem et apostolieam benedictionem. Romana Ecelesia jamdudum fraternitatem tuam ulnis materna dilectionis amplectens, speciali quo- dammodo charitate dilexit, et praestantissima cura duleissime fovit; presertim nos adeo tue promo- tioni favimus et eonsensimus, ut nequeamus vitare grave perieulum, si ea feceris qua tuum ordinem dehonestent, aut tuam non deceant dignitatem. Unde si quando ea de te audivimus quz tuo ordini non eongruunt, maximo mcerore confundimur, ac proinde leviter dissimulare non possumus. Inter ecteras quidem querimonias quae de te nostris auri- bus sunt delatzj, querimonia monasterii saneti Re- .migii aeriter animum nostrum turbavit, et in te vehementer commovit. Verum, quia nune ecognovi- mus quod idem monasterium melius ordinasti quam audivimus vel speravimus, quoniam ibi honestum moribus et eruditum litteris hominem posuisti, non minima lz:titia animum nostrum refocillasti. Abbas quidem nobis admodum plaeet: et, si. posset ferre et Remensem, Jaudassem pro eo, quia vir et religio- sus et.sapiens est. Alioquin $i pondus utrarumque regiminis super posse sibi est, utipse fatetur, ne nimia gravedine pressus. succumbat, rogamus pru- dentiam tuam, imo apostoliea auctoritate monemus quatemus suo consilio et consensu, per eleetionem congregationis seeundum regulam sancti Benedicti, idoneum ibi rectorem, Deo concedente, constituas. Pro certo enim noveris quoniam ita chara erit nobis ilius monasterii honesta et regularis regiminis or- dinatio, ae si esset in monasterio sancti Pauli. Data Roma in synodo, secundo Idus Martii, indietione duodecima. EPISTOLA LIII. .AD HERIMANNUM METENSEM EPISCOPUM (Anno 1074.) Suum erga illum amorem testatur. Petit ut pro se Dominum deprecetur. Significat abbatem Arnul- phum velle Remensi abbatie renuntiare, et Meten- sis esse contentum. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Hxnr- MANNO [Hermanno] Metensi episcopo salutem et - apostolicam benedictionem. s Litteras dilectionis tuc gratanter accepimus, quia in eis abundantiam devotionis tuze erga nos exube- rare eognovimus. Nos quidem omnibus debitum sollieitudinis nostrae exhibere volumus et debemus, quoniam omnium euram suseepimus, et omnium salutem eupimus et optamus: quia licet indigni meritis regimen universalis Ecclesi: regendum aec- cepimus, et ministerium evangelizandum aecepimus, vie nobis si non evangelizaverimus. Et lieet omnibus debitores sumus, praecipue tamen domesticis fidei euram nostra sollicitudinis exhibere condecet et oportet. Unde noverit fraternitas vestra quoniam de vobis propensior est nobis eura et in vobis ar- dentior amor, pro eo scilicet quod dignae recompen- sationis munus a vestra sanctitatis orationibus | exspectamus. Grave enim pondus gerendum susce- pimus, et, nisi vestris et totius Christianitatis fide- lium orationibus fuleiamur, ferre nullatenus pos- sumus: Quapropter rogamus, ut sancte con- gregationis vestra assiduis orationibus . sublevari mereamur. Non solum enim tam sanctz congregatio- nis orationes ardenter exigimus, verum totius populi quzerimus et optamus. Praeterea abbas Saneti Arnul- phi, vir (ut nobis videtur) religiosus et tibi fidelis, nobis innotuit, quod velit [f., malit| sub tuo regi- mine pauper vivere, quam alibi dives et potens. Vult enim (si tibi videtur) renuntiare abbatiee Saneti Remigii, et tantum vestra [forfe, vestra. H.] esse contentus : cujus rei causa misimus litteras nostras Remensi arehiepiscopo, ut dietam abbatiam seeun- dum Deum consilioistius in alium ordinet, iste vero vobis tantummodo cedat. Vos autem rogamus qua- tenus pro charitate nostra eum charius habeatis, ui sentiat profecisse sibi quod ad nos venit. * 333 BUT LIBER PRIMUS. — EPIST. LVII. "E 334 ' Data in synodo, secundo Idus Martii, indictione A apostolicze auctoritatis vos ad obedientiam flexit. - duodecima. EPISTOLA LIV. | AD CANONICOS SANCTI HILARII. (Anno 1074.) Jubet Pictavensium canonicorum consuetudinem 4n - festivitate sancti Hilarii et ommium. sanctorum Servart. GnEGORIUS episeopus, servus servorum Dei, canoni- cis S. Hilarii salutem et apostolicam benedictionem. Notum vobis esse volumus quod canonici Picta- venses in synodo nostra conquesti sunt, vos dene- gare et contradicere illis consuetudinem, quam in eeclesia Saneti Hilarii jure habere debent, videli- eet, ut in festivitate omnium sanetorum, et saneti Hilarii, cum illuc ex more cum processione veniunt, si episcopus aderit, ipse missam celebret : sin autem non adsit episcopus, decanus, aut aliquis de majo- ribus canonicis Pietavensis Ecelesia, officium vice episcopi peragere debeat. Quod eum apud nos in publieo eoneilio ventilatum fuerit, Gozelino Burdi- galensi arehiepiscopo causam vestram cum quibus- - dam aliis defendente, seientes talem consuetudinem in Romana Ecclesia per singulas stationes, et fere per universum orben in. aliis Eeclesiis rite et ratio- nabiliter teneri, dijudicante concilio, justam eos fequirere causam comprobavimus, et- predietum usum eos obtinere debere apostolica auetoritate censuimus. Verum ut vobis abundantius satisfa- eiendo omnei reclamandi oecasionem demeremus, ut Pietavenses cleriei, qui praesentes aderant, par- tem suam (sieut approbatio agenti semper incum- bit) sacramento firmarent dijudicavimus. Quod quidem ipsi, praesente Burdigalensi archiepiscopo, et ecteris, facere paratissimi erant, atque idem archi- episeopus a nobis commonitus juramentum se reci- pere professus est. Quapropter apostolica vos aucto- ritate monemus atque praecipimus ut, omni inter vos et Pictavenses canonicos lite sopita, eonsuetu- dinem et justitiam suam, sieut superius synodali judieio decretum esse cognoseitis, sine omni con- tradictione deineeps habere permittatis. Data Rome in synodo, decimo octavo [xvii] Ka- lendas Aprilis, indictione duodecima. EPISTOLA LV. AD SUFFRAGANEOS AUSCIENSIS ECCLESLE. . (Anno 1074.) Precipit ut eorum archiepiscopo, sicut apostolice .. Sedis legatus jusserat, obediant. GREGORIUS episeopus, servus servorum Dei, Bi- goritano episcopo, et caeteris suffraganeis Auscien- Sis [Auxitensis] Eeelesie, salutem et apostolicam benedictionem, . Legatus sanetee Romane Ecclesie, videlicet eon- frater noster Gireldus (Gerardus] Ostiensis episco- pus, ut Gulielmo archiepiscopo vestro debitam re- verentiam exhibeatis commonuit. Verum, sicut idem archiepiscopus eonquerendo nobis retulit, postea nee consideratio debitz subjectionis. nee respectus Quod quanquam non parum presumptionis et damnandze contumaeiz habeat, adhue tamen, facta vestra apostolica mansuetudine dissimulantes, man- - damus vobis et apostolica auctoritate praecipimus ut nullatenus ei honorem subjectionis debitze subtra- hatis. Si quid autem adversus eum habetis, una secum adite nostram presentiam, et si quid disceus- sione dignum protuleritis, adjuvante Deo, sollicita indagatione examinatum competenti sententia de- terminabimus. Data Rom: deeimo septimo Kalendas Aprilis, indictione duodecima. EPISTOLA LVI. AD ROGERIUM CATALAUNENSEM EPISCOPUM. (Anno 1074.) Pracipit ut prastita die se Romam veniat, ut ejus causa definiri possit. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei Rocx- RIO dicto Catalaunensi episcopo. Philippus rex Francorum, non modica tibi dile- ctione astrietus, multum nos ut te absolvereinus, tum per litteras tum per legatorum verba, rogavit. Quod quidem salva justitia nequaquam nobis facien- dum esse pervidimus, dum juxta vigorem canonieze disciplina, multo gravius in te animadvertendum esse eognosceremus. Sed adhue apostolica mansue- tudine judieium in te ultionis debitae suspendentes, presenti auctoritate tibi praecipimus ut presentiam tuam ab hine usque ad proximam festivitatem omnium sanetorum eonspeetui nostro repraesentare nulio modo pretermitias : quatenus adversum te toties iteratam proclamationem Catalaunensis Ee- clesie justo fine, Deo auxiliante, decidamus : ad- monentes equidem ne interim, in contemptu. vel transgressione jam ante data sententie, perieulum - tibi tu ipse gravius ingeras. Quibus in rebus si nobis inobediens fueris, et aliqua tergiversatione te ex- cusans infra preelibatum terminum praesentiae nostrae te non exhibueris, de tua damnatione et incoommu- tabili depositione ulterius non dubitabis. Data Rome in synodo, decimo sexto Kalendas Aprilis, indietione duodecima. EPISTOLA LVII. AD GUILIELMUM PAPIENSEM EPISCOPUM. (Anno 1074.) Monet ut cum Azone marchione de incestuosaq copula- tione cum os?wus episcopi sorore accusato ad se veniat, ub ejus causa discuti possit. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Gur- LIELMO Papiensi episcopo salutem et apostolicam benedictionem. Significandum tibi duximus marchionem Azo- nem in Romana synodo super ineesta copulatione Sororis tuze accusatum esse : qua de re ipse per propinquos mulieris satisfactionem pollieitus in- ducias. postulavit. Propterea rogamus, et aposto- liea auctoritate fraternitatem tuam admonemus, utad servitium sancti Petri paratus, et ut. melius 5 33 S. GREGORII VII PAPZE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 336 possis instruetus, eum eodem marchione ad nos A Data Rome in synodo, decimo sexto Kalendas | venire nullo modo pretermittas, certus te a nobis honorifice recipiendum et relinquendum. Nam, etsi fraternitatis tuze auxilia in aliis minime nobis ne- cessaria fuissent, tamen hae de causa presentiam tuam nobis exhiberi opertet, ut exortas profati conjugii quzestiones diligenti examinatione discu- tiamus, et justitiam legali judicio decernentes, adjuvante Domino, si quid periculosum apparue- rit amputemus, et quod officio nostro et illorum saluti congruit statuamus. Data Rom: in synodo [deest in synodo] decimo sexto Kalendas Aprilis, indictione xir. EPISTOLA LVII. AD GRUSAM DUCEM HUNGARORUM. (Anno 1074.) Commendat ejus observantiumm erga sedem aposto- licam, testatur suam erga eum dilectionem. Scribit ut per Azonem marchionem quecunque voluerit sibi significet. GnEGOR(USepiscopus, servusservorum Dei, GEUS/E duei Hungarorum salutem et apostolicam benedi- etionem. Visis litteris tuis, laudabilem devotionis tuc professionem cognovimus, in qua eor et animum tuum erga reverentiam apostolicae sedis igne divino inflammatum esse intelleximus. Qua de re non incerta spes tuz salutis ostenditur; et non por- vum nobis exortum est gaudium : quoniam qui de- bita fide et devotione apostolicae reverentie vota l -— eoncipiunt nequaquam dubia ab eis praesidia et C benefieia prestolantur. Unde etiam tuam mone- mus dileetionem, ut studia tua erga honorem apo- stolorum semper exerescant, et quanto te quotidie ex necessario fine vitze tuce judiciis illorum appro- pinquare eognoseis, tanto propensius eos debitores tibi efficere studeas : quatenus per misericordiam Dei, illis suffragantibus, peecatorum tuorum indul- gentiam et zeterna beatitudinis gloriam te adipisci gaudeas. De nostra vero charitate nullatenus te dubitare volumus; sed effusis in te intimis et pa- ternis affeetibus, locum apud nos agendi et impe- trandi quae saluti et honori tuo digne competunt, te habere, remota omni dubitatione, promittimus. Et si quis inimicorum tuorum aliquid adversum le molire prave tentaverit, procul dubio non solum nostra carebit audientia, sed indignationem apostolicae gratie in eum exasperari sentiet. Tu autem si quid interdum aut de tuis causis, aut quod servitio apostoliezte reverentia pertineat, nostris auribus intimare cupias, habes egregium videlieet marehionem Azonem, nobis quidem inter ecteros Italize principes valde dileetum, per quem ea qua ad apostolieam audientiam referenda desti- naveris, nobis aptissime indicari et eommendari poterunt. De estero divina elementia et ab instan- tibus hujus sceuli te adversitatibus protegat, et ad peragendum ea qua sibi beneplacita sunt invictas tibi vires et faeultates tribuat. Aprilis, indietione duodecima. EPISTOLA LIX. AD OTTONEM ET CHUONRADUM FRATRES. (Anno 1074.) Ne Olomucensi Ecclesie molestiam inferant. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, OrT- TONI et CHUONRADO fratribus Wratislai ducis Bohe- morum salutem et apostolicam benedietionem. Meminisse debet nobilitas vestra quod de causa Olomucensis Eeclesie jam ante apostolica monita aecepistis, ne justitiam ejus aliqua occasione minue- retis, neque molestantibus eam aliquod. adjuto- rium przeberetis. Nune vos admonemus et paterna charitate rogamus ne aliquam contrarietatem eidem Ecclesia faciatis, sed pro reverentia sanctze Romanae Ecclesie, eujus apostolicis privilegiis munita est, amorem et pi: devotionis studia erga illam exhi- beatis, et, quantum ' vestra potestatis, jura et pertinentias ejus a vobiset vestris inviolata conser- vari studeatis. Hee enim est causa, in qua et divi- nae remunerationis gloriam, et apostolorum , certa praesidia, ae nostra dilectionis plenitudinem vobis luerari et aptissime possitis astringere : sin autem (quod non optamus) aliter feceritis, procul dubio hcec eadem vobis corrumpere, et in contrarium, quod absit, vertere poteritis. Data Roma decimo quinto Kalendas Aprilis indi- ctione duodecima. EPISTOLA LX. AD SIGIFREDUM MOGUNTINUM EPISCOPUM. (Anno 1074.) Arguit quod, causam, que inter Jeromirum Bragen- sem et Joannem Moravensem episcopos vertebatur, ad, apostolicam sedegw jam sepe delatam, ad se convertere prasumpserit. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Sro1- FREDO Moguntino archiepiscopo salutem et aposto- licam benedictionem, Pervenit ad aures nostras quaedam de te indigna relatio, eui nequaquam fidem adhibuissemus, nisi | quod in litteris tuis quas de causa Jeromiri Bragen- sis et Joannis Moravensis episcoporum nobis direxi- sti, idem in animum tuum te induxisse intellexi- mus, videlicet, ut negotium quod ipsi habent ad in- vicem, jam toties ad apostolicam delatum audien- D tiam, a. nostro judicio ad examen tui arbitrii trans- ferretur. Qua in re, quoniam evidenter apparet quam parum consultores tui jura apostolieze auctori- tatis intelligant vel attendant, fraternitatem tuam ut nobiseum eanonieas traditiones et decreta san- etorum Patrum percurrat invitamus, in quibus, prassumptionis suc fastum denuo recognoscens, culpam in seipsa negligenti: pariter deprehendat etausus, Nam, cum primum Joannes Moravensis episcopus, Eeclesie eui praeest jura. defendere vo- lens, multis injuriis ae. contnmeliis, flagellis etiam (ut audivimus) afficeretur, et tamen justitiam non posset consequi, tua religio nullam inde sollicitu- dinem, nullam in diseutienda causa fatigationem 337 LIBER PRIMUS. — EPIST. LXII. 338 suscepisse dignoscitur. Verum postquam apostoliea A per epistolam nostram duriter increpavimus, inter- sedes, accepta prefati episcopi querimonia, sepe per epistolas, aliquoties etiam per legatos causam justo fine determinare et litem compescere desuda- verat; tune demum evigilans solertia tua negotium animadvertit, suis hoc discussionibus referendum esse judicavit et fratrem per apostolica suffragia ad portum justitie et quietis enatantem in profundum (credo) renovandee contentionis et laborum retra- here voluisti. Quamquam igitur hine officii tui incu- ria, iline suscepta adversus apostolicam sedem, aceusante te, arrogantia merito in te commoveri deberemus; utentes tamen apostolica mansuetudine, placido te admonemus affectu ne ulterius tam inordinata, tam inconsulta praesumas, [ne] apostolica judieia non dico, tibi, sed nec ulli patriarcharum, D aut primatum retractandi licentiam fore existimes, ne eontra sanctam Romanam Ecclesiam quidquam tibi attribuere vel moliri cogites, sine eujus abun-, danti elementia, nec in loco quidem tuo, ut tu ipse nosti, subsistere potes. Nos etenim, adjuvante Deo, per auctoritatem beati Petri, sicut jam diu in apostolica sede decretum est, inter praefatos episcopos litem juste decidere, et Moravensi Eeclesize qua sui juris sunt decernere et corroborare proeurabimus. Data Rome decimo quinto Kalendas Aprilis, in- dietione duodecima. - EPISTOLA LXI. AD WRATISLAUM DUCEM BOHEMLE. (Anno 1074.) Hortatur ut $n dies majores progressus faciat in observantia erga Romanam Ecclesiam. | Osten- dii se archiepiscopo Moguntino significasse, me in causa Bragensis episcopi longius progredere- fur: quare que contra $psum egerit mulla esse declarat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, WRATISLAO duci Bohemia salutem et apostolicam benedictionem. Quoniam afflatus igne divino studia devotionis erga sanctam et apostolieam Ecclesiam habere ecepisti, silere nos charitas in te diffusa non pati- tur, quin ardorem divinz servitutis de die in diem ferventius te concipere frequenti exhortatione mo- neamus. Illa etenim vota apud Deum praemia meren- tur et gloriam, qua per gradus bonorum operum ad cacumen plenitudinis tendunt, et semper in bona desideria ampliora concipiunt. Quapropter, charis- sime fili in Christo, bona qua, Deo inspirante, mens et devotio tua proposuit, ad effectum perfe- ctionis extendere stude : quatenus apostolica bene- volentia, nulla tibi labefactata segnitie, pro meritis tuis ampliori semper te dileetione comprehendat. De reliquiis et privilegio unde nos rogasti, eum nuntius tuus, finita et perfecta eeclesia, consecratio- nis consilium a nobis quasierit, voluntati tuze satis- faeere benigne procurabimus. Sigifredum — vero archiepiscopum — Moguntinum, de praesumptione quam in causa Jeromiri Bragensis episcopi habuit, C dicentes ei ne ulterius se hujusmodi inertia [forte audacia] et fatuitate oecupare incipiat. Attamen si quid adversum te temerario judicio fecerit, praeventu apostolieze auctoritatis tatus atque defensus, donec iterum ad te nostra legatio perferatur, pro nihilo dueas, magisque sibi ad perieulum, quam tibi futu- rum esse non ambigas. De ectero apostolicis bene- dictionibus semper te munitum esse gaudeas. Data Roma decimo quinto Kalendas Aprilis, indi- ctione duodecima. EPISTOLA LXII. AD HUGONEM ABBATEM CLUNIACENSEM. (Anno 1074.) Miratur eum ad visitandam. apostolicam sedem non accessisse. Monet id faciat et fratres suos preces pro se fundere curet. N GREGORIUS episcopus,servusservorum Dei, HUGONI abbati Cluniacensi salutem et apostolicam benedi- ctionem. Grata nobis et dulcia sunt verba vestra, sed multo uberiori delectatione nos caperent, si vestra charitas ardentius erga Romanam ferveret Ecclesiam. In hoc enim dilectionis vestrze flammam residere depre- hendimus, quod consolationem vestra visitationis toties quaesitam invenire non possumus. Id quidem non aliis occupationibus vestris imputandum esse credimus, nisi quod sanctitatem vestram labores fugere, et aliquanto graviora negotia, quasi pigri- . tatem [f. pigritate], quibusdam occasionibus decli-- nare videmus. Proinde noscat religio vestra quoniam qui denegatam nobis presentiam vestram hactenus cum admiratione sustinuimus, deinceps sine multa anxietate'et mentis ;perturbatione ferre non possu- mus. Meminisse enim debetis quot et quanta ne- gotia in vestra manu, et confratris nostri Giraldi [Gerardi] Ostiensis episcopi posuerimus, qua pro- pter absentiam vestram aut neglecta pereunt, aut competentem finem habere non possunt, quoniam, cum praefatum episcopum in servitio sancti Petri ultra montes ut ad regem misimus, vos venturum ssstimabamus. Quapropter, etsi commoti, dilectio- nem vestram intimo admonemus affectu, ut nos in multis et magnis angustiis positos quantoeius visi- tare curetis. Portamus enim, quanquam infirmi, quanquam extra vires ingenii et corporis, soli tamen portamus, in hoe gravissimo tempore, non solum spiritualium sed et szeeularium ingens pondus negotiorum, et casum nostrum quotidie ex immi- nenti sarcina formidamus, qui sustentationis auxilia in hoe seculo nequaquam [nequam legendum esse arbitror] reperire nequimus. Unde per omnipoten- tem Dominum rogamus ut fratres vestros (sieut ab initio ordinationis nostrae postulavimus) pro nobis jugiter orare Deum commoneatis, quoniam, nisi illorum et aliorum fidelium interventibus divina suffragia mereamur, nostrum, et, quod magis time- mus, Ecclesi: perieulum evitare non poterimus. Omnipotens Deus, a quo bona cuncta procedunt, vos ae commissos vobis in hae mortali vita ita vivere 339 S. GREGORII VIL PAPAE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 340 faeiat ut ad veram et immortalem vitam, Deo A rnowso et Saxcro (349), regibus Hispanicd a paribus, ducente, perveniatis. Data Roma decimo quarto Kalendas Aprilis, in- dietione duodecima. EPISTOLA LXII. AD SANCIUM REGEM ARAGONLRE. (Anno 1074.) Commendat ejus observantiam erga Romanam Eccle- siam, quodque in sua ditione officium Romanum celebrari studeat. Absentis cujusdam accusationem Non recipit : nuntium reverso legato se missurum promittit, qui causam definire curet. GREGORIUS episeopus, servus servorum Dei, SAN- CIO regi Aragonensi, salutem, et apostolicam benedic- tionem. Litteras nobilitatis tuze suavitate plenas lieti susce- pimus, in quibus quanta fidelitate erga prineipes apostolorum Petrum et Paulum àe Romanam Ee- clesiam ferveas satis perspeximus : quam, tametsi litteras tuas nullas videremus, per legatos apostolieze sedis evidenter compertam habebamus. In hoe autem quod sub ditione tua Romani ordinis offieium fieri studio et jussionibus tuis asseris, Romana Eeelesiae te filium, ae eam eoneordiam et eamdem amicitiam te nobiseun habere, quam olim reges Hispaniae eum homanis pontifieibus habebant, eognosceris. Esto itaque eonstans, et fidueiam firmam habeas, et quod ccepisti perfieias : quia in Domino Jesu Christo con- fidimus quia beatus Petrus apostolus, quem Domi- nus Jesus Christus rex glori: prineipem super regna mundi eonstituit, eui te fidelem exhibes, te ad hono- rem desiderii tui adducet, ipse te vietorem de ad- versariis tuis effieiet. Cum enim Dominus filium amat, flagellat et eastigat (Her. xir). Melius et uti- lius ex adversis pervenitur ad prospera. Qui enim dieit ridentibus : Y« vobis, quia flebitis (Luc. v1), ipse lugentes beatos asserit, quoniam ipsi consola- buntur (Matth. v). De Salomone autem ad presens nihil respondimus, quoniam aceusationem per lit- leras, ea absente qui accusat, saeri canones non recipiunt. Est quoque aliud, quod legatus noster, qui ad partes illas his temporibus fuit, aberat, et sine eo judieium inde dare noluimus. Eo vero rever- tente habebimus, Deo favente, consilium, et ad vos nuntium nostrum mittemus, qui hane et alias ne- cessarias causas diligenti examine perquirens, sin- ^ B gulis quibusque just; determinationis finem im- D ponet. Data Rom:e decimo tertio Kalendas Aprilis, indi- ctione duodecima. EPISTOLA LXIV. AD ALPHONSUM CASTELL.E, ET SANCIUM ARAGONLE REGES. (Anno 1074. Hortatur ad recipiendum Romanum officium. Excom- municationem ac depositionem cujusdam Simoniaci ger suos legatos confirmat. GmreoRIUsS episeopus, servus servorum Dei ar- (349) De Alphonso et Saneio regibus Hispaniarum Rodorieus archiepiseopus Toletanus de rebus Hispa- nicis. et episcopis in ditione sua eonstitutis, salutem et apo- stolicam benedictionem. Cum beatus apostolus Paulus Hispaniam se adiisse siguifieet (Rom. xv), ae postea septem episcopos ab urbe Roma instruendos Hispania populos a Petro et Paulo apostolis directos fuisse, qui destrueta ido- lolatria Christianitatem fundaverunt, religionem pantaverunt, ordinem et offieium in divinis eultibus agendis ostenderunt, et sanguine suo Ecclesias dedi- cavere, vestra diligentia non ignoret, quantam con- - cordiam eum Romana urbe Hispania in religione et ordine divini oflieii habuisse [forte; habuisset, HARD. ita et. Mutin,] satis patet : sed postquam vesania Priseillianistarum diu pollutum, et perfidia Ariano- rum depravatum et a Romano ritu separatum, ir- ruentibus prius Gothis, ae demun invadentibus Sa- racenis, regnum Hispani fuit, non solum religio est diminuta, verum etiam mundanae sunt opes labe- faetatas. Quapropter ut filios elarissimos vos adhor- tor et moneo ut vos, sieut bona soboles, etsi post diuturnas seissuras, demum tamen ut matrem re- vera vestram Romanam Ecclesiam recognoscatis, in qua et nos fratres reperiatis, Romana Ecclesia ordi- nem et offieium, recipiatis, non Toletanz, vel eujus- libet alia, sed istius qua a Petro et Paulo supra fir- mam petram per Christum fundata est, et sanguine conseerata, eui portze inferni, id est linguae hareti- corum, nunquam praevalere potuerunt, sieut caetera regna Oecidentis et Septentrionis, teneatis. Unde enim non dubitatis vos suscepisse religionis exor- dium, restat etiam ut inde recipiatis in. ecelesia- siieo ordine divinum offieium : quod Innocentii pape ad Eugubinum directa episeopum vos docet epistola (epist. 29), quod Hormisdze ad Hispalensem missa decreta insinuant, quod Toletanum et Bracarense demonstrant eoneilia : quod etiam episeopivestri ad — nQs nuper venientes juxta constitutionem concilii per seripta sua faeere promiserunt, et in manu no- stra firmaverunt. Preeterea, sieut de aliis exeommu- nicationibus per legatos Romana Ecclesice satisfeci-- mus depositionem et excommunicationem quam Geraldus [Gerardus] Ostiensis episeopus eum Rem- baldo [Rambaldo| in Munionem simoniacum, qui super Simeonem venerabilem [fratrem nostrum Oseensem (350) episcopum ordinatus erat, [forte deest fecit] ratam esse deerevimus, atque firmavi- mus, usque dum resipiseens, de episcopatu, quem indebite tenuit, sibi satisfaciat, atque inde recedat. Data Romae, xiv Kalendas Aprilis, indictione decima. EPISTOLA LXV. AD RAGUSEOS. (Anno 1074.) Arguit quod eorum episcopo 3n carcerem conjecto : alium sibi elegerint. Precipit ut eum vinculis. sol- (350) Legendum Ocensem, admonet Pagius ad ann. Chr. 1074, num. 11. Alia enim Osca ab Oea. 344 vant: et hae de causa legatum mittit. Quod si per A ipsum legatum hec causa ad. exitum perduci non poterit, Jubet episcopum, et eum qui ab ipsis fwit electus, Romam venire. GREGORT(US episcopus, servus servorum Dei, om- nibus Raguseis, salutem et apostolicam benedictio- nem, si obedierint. : . Pervenit ad aures nostras, vos Vitalem episcopum vestrum cepisse, et, eo in custodia et vineulis posito, alium vobis in episcopum elegisse. Quz» quidem res quam sit inordinata, quam iniqua, quam eriminosa, quam divinis et humanis legibus contraria, nulli fidelium in dubio esse credimus. Proinde misimus ad vos dileetum fratrem nostrum Giraldum ([Geral- dum] Sipontinum archiepiscopum, ut hac in.re nostra legatione fungens, justitiam inde decernere debeat. Admonemus itaque et apostolica vobis au- ctoritate precipimus ut, relaxato episcopo quem in captione tenetis, in presentiam prefati archiepi- .Scopi conveniatis, et ad faciendam super hac re canonicam justitiam, et in aliis etiam ecclesiasticis causis quae inter vos corrigende sunt, eamdem quam prasentiee nostre deberetis obedientiam et favorem exhibeatis. Quod si peccatis impedientibus eausa apud vos examinari et diffiniri non possit, volumus et utrumque videlicet episcopum captum, et eum quem irregulariter elegistis in nostram prasentióm eondueatis; quatenus, adjuvante Deo, quod justum .fuerit inde judicare et auctorabiliter statuere valea- mus :alioquin, si nostra, imo apostolica monita et prze- cepta eontempseritis, a liminibus Ecclesiae, et omni Christiana eommunione, vos apostolica auetoritate pellendos et sequestrandos esse sciatis. Data Rome decimo tertio Kalendas Aprilis, indi- etione duodecima. " EPISTOLA LXVI. AD MONACHOS SANCTI QUIRICI, ETC. (Anno 1074.) Jubet episcopo Reatino restitui bona ablata monasterii Sancti Quiriei. GREGORIUS episeopus, servus servorum Dei ,omni- bus monachis et laicis monasterii Sancti Quirici, et omnibus Joseppingis, et filiis Alberici [Alberti, e£ Sic infra,] et filiis Rapteri, salutem et apostolicam benedictionem. Notum vobis fieri volumus, quod monasterium Sancti Quirici juris ecclesi Sancti Petri confratri nostro Rainerio et coepiscopo Reatino dedimus. Proinde rogamus, imo precipimus atque jubemus ut ilum in omnibus et eontra omnes adjuvetis, et eastra, qua vos Joseppingi, et filii Alberici, et filii -. Rapteri, detinetis, supradieti episeopi ditioni resti- tuatis, et eum in his et in omnibus bonis ad supra- dietum monasterium pertinentibus fideliter adjuve- tis, et nullam ei nullo modo molestiam faciatis, sieut gratiam saneti Petri et nostram habere vultis; alio quin iram nostre malevolentie, seu excommunica- tionis vineulum non evadetis. Data Rom decimo tertio Kalendas Aprilis, indi ctione duodecima. LIBER PRIMUS. — EPIST. LXVIII. C D 342 EPISTOLA LXVII. AD GIRALDUM SISTARICENSEM EPISCOPUM. (Anno 1074.) Pracipit ut ecclesiam Crosciensem quam invaserat, relinquat, et si quod jus 4m ea ecclesia se. putet habere, ad. se veniat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, G1- nALDO [Geraldo] Sistaricensi episcopo. salutem et apostolicam benedictionem, si obedieris. Miehael presbvter ecclesice Crosciensis [Ocociensis] conquestus estnobis te prefatam ecclesiam, quam ipse jurissancti Petri esse non dubitas, invasisse, bonaejus diripuisse, presbyteros et clericos cepisse, ac vi contra fas et jura jurare eompulisse. Cum vero Ananiam et Sapphiram (Acf. v), propter propria bona qua beato Petro promiserant et non dederunt, mortemincurrisse non ignores, quo instinetu, nisi diabolico, tantam in- vasionem przsumpsisti? lantam contumeliam intu- listi? tantum sacrilegium 'in apostolorum princi- pem perpetrasti? Quapropter apostolica tibi aucto- ritate przeeipimus ut perspectis his apicibus , absque omni occasione vel dilatione, predietam nostram Croscienseni ecclesiam expediens liberam reddas, presbyteros et elericos absolutos, et omnia qua inde tulisti sibi restituas, et cum pace et quiete ibi Deo servire sub beati Petri ditione in tuitione nostra permittas. Si autem te aliquam justitiam in praemissa eeclesia habere existimas, ad nos cito cum preeli- batis eanonicis nostris venias, ut justitiam in pra- sentia nostra recipias. Si autem hoc non feceris, te apostoliea auctoritate excommunicandum noveris. Data Roma xrr Kalendas Aprilis, indictione duo- decima. - EPISTOLA LXVIII. AD FROTERIUM NEMAUSENSEM EPISCOPUM. (Anno 1074.) Queritur de injuriis illatis monasterio Sancti JEgi- dii, et ejus abbati, contempta apostolica sede. Jubet ipsum. desistere. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, FnRorERIO Nemausensi in provincia episcopo salu- tem et apostolieam benedictionem. Audivimus. olim nostri tempore praedecessoris venerabilis memori: Alexandri te contra justitiam monasterium Saneti ZEgidii, quod idem gloriosus confessor juri beati Petri tradidit, usque adeo affe- cisse injuriis, ut ejusdem abbatem a Romano pon- tifice consecratum eapere praesumeres, spreto rigore canonum, contemptisque privilegiis ab apostolica sede derivatis. Unde tune merito et adhue dolemus, non dubitantes abbatis contumelias Romane maje- stati fuisse illatas. Nihilominus quoque nobis displi- cet, quod quasi de integro tibi licentiam usurpas praefatum excommunieandi ecenobium , eum hoc tibi non lieere hujus sanctze& sedis auctoritas authenti- corum testetur in datione privilegiorum. Quapropter precipiendo rogamus, et rogando precipimus, fiul- lius etiam sub obtentu occasione justitide, Sive ex- eommunieando, sive missas celebrando, fratres praedicti egenobii praesumes inquietare. Si autem illi * 343 S. GREGORII VII PAPE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 344 in aliquo tibi esse videbuntur injusti, volentes ac A caveris, rogatu tamen ejusdem episcopi tui adhue I potentes non deerimus ad faciendam tibi de ipsis justitiam. Sin vero, quod absit, nostra exhortatio- nis, imo praecepti neglector exstiteris, illos [deest aliquid, ut illos scies, ete.] autem a jugo servitutis, per auetoritatem qua data est apostolo Petro nos ejusdem vicarios, ut Deo libere serviant, esse abso- lutos (351). Data Roma xt Kalendas Aprilis, indictione xn. EPISTOLA LXIX. AD GUILIELMUM DIENSEM COMITEM. (Auno 1074.) Remittit episcopum ab ipsis electum, et a se consecra- tum, jubetque eos ipsi obedire, praecipue in Simo- niaca heresi exstirpanda. Minatur ?psi comáti ez- communicationem, si jus suum retribuere noluerit episcopo et ejus Ecclesie. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Gur- LiELMO Diensicomiti ac universis fidelibus ae subditis Diensis Eccleside salutem et apostolicam benedi- ctionem. Venientem ad nos Hugonem episcopum vestrum benigne suscepimus, et, quia vos in electionem ejus unanimiter convenisse audivimus, episcopali conse- eratione eum vobisin pastorem ordinavimus ; qua- tenus sub ejus regimine spiritualibus instrueti disci- plinis. percepta fidei fructum et gloriam sempiter- nam consequi , Deo dante, possitis. Expleto igitur in eo ministerii nostri debito, cum omni charitate eum ad vos remittimus, admomentes vos per fidem in qua redempti et per Christum salvati estis, ut eum debito honore et reverentia suscipiatis, et omnem in om- nibus qua ad regimen sui episcopatus pertinent obedientiam et favorem sibi exhibeatis. Nos enim . inter ectera eum sollieite admonuimus ut contra Simoniaeam heresim totis erigeretur viribus, et Ecclesiam suce parochic non prius consecraret, nec consecratas aliter divinum officium celebrare per- mitteret, nisi prius absolute a laicorum manibus (sieut eanonieum est) suo juri et episcopali ejus providenti: redderentur. Quamobrem ne quis ei contrarius in exsequendo monita nostra obsistat, apostoliea auetoritate sub anathematis commina- lione interdieimus. Te autem, predicte comes, singulariter alloquentes, valde miramur, quod, postquam prafatum confratrem nostrum instinctu diving: elementia eum consensu aliorum omnium in episcopum elegeras, et fidelitatem sibi ex more feceras, nescio quibus de causis elatus, eo pra- sente, commotionem adversus eum agere presum- psisti, et postquam ad apostolica limina venit, cle- ricos et cives urbis depredaius es, et (quod valde nefandum est) quemdam clericum cepisti. Quamvis igitur in hae tanta et tam crudeli przesumptione censuram apostolieze animadversionis in te provo- (351) Sie in integrum restituendus nobis videtur ille locus, in quo, perperam immutato verborum ordine, pauca desunt : S?n vero, quod absit ! nostr exhortationis àno precepti neglector exstiteris, per auctoritatem qua data est apostolo Petro, nos ejus- bl D debite ultionis jaculum in te vibrare distulimus. Ceterum ne hzc patientia nostra te io. audaciam erigat, et nos in culpam neglecte justitize trahat, apostoliea te auctoritate monemus, atque pracipi- mus ut, sine omni dilatione, quaecunque adversus episcopum et Eeclesiam sibi commissam temere et inique commisisti, digna satisfactione emendes, et ulterius nulla eum contrarietate molestare prasu- mas. Alioquin scias episcopum nostrum, apostolica jussione constrictum, te sicut hostem et impugna- torem justitia a liminibus ecclesie anathematis innodatum vineulis sequestrare. Quod et si ipse (quod non eredimus) timore aliquo vel gratia prze- termitteret, nos tamen tante temeritatis faeinus non relinquemus [forte, relinqueremus] inultum, et episcopus pro negligentia officii sui non leve sus- cepti ministerii perpenderet sibi imminere peri- culum. Datum Romz decimo septimo [x] Kalendas Aprilis, indictione duodecima. EPISTOLA LXX. AD GUILIELMUM REGEM ANGLORUM (352). (Anno 1074). Commendat Gwilielmi regis erga se et apostolicam sedem. observantiam, hortaturque eum ad ecclesia- rum defensionem, significat se et Ecclesiam 4n magnis perturbationibus versari. Quoddam privile- gium sancti Stephani ratum haberi consulit. Bona sancti Petri in Anglia. commendat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Gut- LIELMO regi Anglorum salutem et apostolieam benedictionem. - Moerore mentis tua, fili dilecte, ex deeessu ante- cessoris nostri beatae memorize Alexandri, tui etiam hilaritate ex nostre promotionis certo rumore, absque dubio eredimus te ex corde matri tuae sancte Romanz Ecclesie adherere, eamque totis viribus, ut debes, diligere. Nam quia ejus quasi viduitaie audita graviter angebaris consolatione etiam sua de nostri promotione vero gaudio letaris, statumque nóstrum te velle scire per litteras tuas obnixe et humiliter precaris. Affectum boni filii, affeetum filii matrem ex corde diligentis, ostendis. Exsequere ergo operibus, fili dilecte, quod ore confiteris : imple efficaciter quod dicis, ut consentias ipsi Ve ritati clamanti : Qui diligit me, sermones meos, servabit (Joan. xx1v); etalibi : Probatio dilectionis, exhibitio est operis. Sermones matris tug, hi sunt et hujusmodi : Justitia per omnia, cum opportu- num est, tu modo insudare non desinas, Ecclesiis tibi ad defendendum commissis sie consulere ut fo- menta salutis anima tuae eonficias , peccatorum maculas deleas, virtutum odores sie tibi introducas, ut cum Apostolo dieas : Christ? bonus odor sumus dem vicarios |senties], illos autem a, jugo servitutis, ut Deo libere serviant, esse absolutos [patebit]. (Ep.) (352) De Guilielmo Marianus Scotus et Sige- bertus in chronico auni 1066. Guilielmus Neubrig. rerum Angliear. lib. I, eap. 1. 345 LIBER PRIMUS. — EPIST. LXXIII. 346 (II Cor. 1). Honorem Dei, et omnia qua Dei sunt, A exspectamus, imo tota mentis desiderio accipere tuo et mundanis omnibus praeponere consulinmus, admonemus et precamur : cum hoc ex certo sit unum, quod neglectum sepius tuae dignitatis pote- states solet perdere et ad inferos trudere. Hzec ideo, charissime, tibi ineuleamus, quia inter reges te solum habemus quem pre aliis diligere suprascripta eredimus. Statum verum nostrum, quem te seire suppliciter oras, sie aecipe : Navem inviti ascendi- mus, quae per undosum pelagus violentia ventorum, et impetu turbinum, et fluctibus ad aera usque insurgentibus in incerta dejicitur : saxis occultatis, et aliis a longe in altum apparentibus, licet cum perieulo, obviat tamen et ex animo. Sancta quippe Romara Ecclesia, cui licet indigni et nolentes prze- sidemus, diversis tentationibus, quamplurimis per- secutionibus hypocritarum et hereticorum insidiis et dolosis objeetionibus continue et quotidie quatitur, mundanis vero potestatibus occulte et evidenter per diversa distrahitur. Quibus omnibus obviare, et his et quamplurimis aliis summopere cavere, post Deum, et inter homines nostri et officii et curae specialiter horum cura die noctuque coquimur, his et similibus continue divellimur, licet pro tempore ab hujus mundi filiis haec nobis videantur arridere. Qua tamen (grates Deo referimus) mundana co- guntur nobis displicere. Sie vivimus, et, Deo an- nuente, vivemus. Privilegium vero sancti Stephani, de quo mandasti, anims tuz salus est, et pro eodem tibi eonsulimus sic ratum te habere, prout legati nostri Petrus et Joannes Minutus canonice observandum judiearunt. Si tamen superabundans aliquid privilegio tibi videtur adseriptum, quantum plura pro Deo et saneto Petro, beato Stephano eoneesseris, tanto majora in retributione ab his proeul dubio habebis. Rebus vero sancti Petri, quce in Anglia colliguntnr, sic te ut tuis invigilare admone- mus, sic liberalitati tuze, ut tua committimus, ut pium et propitium debitorem Petrum reperias, et eum tibi ex debito subvenire admoneas, quem sibi multa te tribuisse non latebit. Data Rome rr Nonas Aprilis, indict, xr. EPISTOLA LXXI. AD MATHILDEM REGINAM ANGLORUM. (Anno 1074.) Commendat ejus humilitatem et. charitatem, hortatur ut in. dies in his magis proficiat, et in viro suo ea suadeat que ad anima salutem in primis per- tinent. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Ma- THILDI regine Anglorum salutem et apostolicam benedictionem. Auditis nobilitatis tuze litteris, liberalitatem tuam, filia dilecta, dilectioni et humilitati invigilare intel- leximus, ex quibus tua salutis indicium et spem certam hilariter accepimus. Non quippe dubitandum de ejus salute fore credimus, quz humilitati et dilectioni, in qua lex ex toto continetur, ex corde inservire dignoscitur. Munera hae et similia a te G D cupimus; ut, quae nobilis es sanguine, nobilior vivas sanctorum morum honestate. Insta viro tuo : animae utilia suggerere ne desinas. Certum enim est ut, si vir infidelis per mulierem fidelem, ut ait Apostolus (12 Cor. vir), salvatur, vir etiam fidelis per mulierem fidelem in melius augmentatur. Data Roma, secundo Nonas Aprilis, indictione duodecima. EPISTOLA LXXII. AD'GOTEFREDUM DUCEM (Auno 1074.) Argwit quod milites auailio sancto Petro non miserit, ut promiserat. Monet ut eos mittat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Go- TEFREDO [Gotifredo] duci salutem et apostolicam benedictionem. Si sic mentis stabilis in apostolorum principis fi- delitate maneres sicut nobis promiseras, et ex corde sibi adhareres, multa tibi quasi ex pactione, et vera charitate deberemus; verum, quia omnes declina- verunt, simul inutiles facti sunt, et, ut Psalmista ait, non est qui faciaé bomwm, mom est usque ad unum (Psal. xir1, viam multorum aliorum secutus decli- nasti : ubi est auxilium quod pollieebaris ? ubi mi- lites quos ad honorem et subsidium sancti Petri te ducturum nobis promisisti? Sed quia quod. beato Petro promisisti non implevisti, nos lieet indigni, qui vicarii ejus dicimur, nulla alia tibi promissione adharemus, nisi quia ut Christiano tibi consulere debazemus. Reminiscere patrem tuam multa sanetze Romana Ecclesie promisisse, qua? si exsecutus foret, longe aliter et hilarius de eo quam sentiamus [f., sentimus] tecum gauderemus. De Sardinia vero, quia terminus quem posuimus jam transiit, nihil aliud mandamus, quam quod presentes simul diximus. Denique, si in his qua nobis promisisti, videlieet sancto Petro ex corde adhaerere, immobi- liter perstare volueris, te sicut charissimum filium habebimus, et tu nos, quanquam indignum, dulcem tamen habebis patrem. Data Romz, septimo Idus Aprilis, indictione duodecima. EPISTOLA LXXIII. AD ISEMBERTUM PICTAVENSEM EPISCOPUM. (Anno 1074.) Ut in provinciali concilio metropolitano rationem reddat de monasterio Nobiliacensi [ Obileiacensi ], quod clerie? sancti Hilari? per vim ab eo detineri querebantur : et, si se gravatum sentiat, ad. se Romam veniat. , GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, IsEM- BERTO Pictavensi episcopo. : Clerici eongregationis saneti Hilarii venire [ /ege venere] ad nos, conquerentes super te de Nobilia- censi monasterio. Dicunt enim id juris sancti Hila- ri esse, et a te nulla ratione justitiee detineri : unde etiam prudentiam tuam apostolicas preede- : cessoris nostri Alexandri litteras suscepisse testantur, sed inde justitiam recipere se non potuisse, iterata 347 reclamatione manifestant. Asserunt quoque praedium A Campaniacum nomine, te consentiente, a praedonibus tuis injuste devastari. Addunt insuper se ex antiqua consuetudine eum sanctis reliquiis et plebe sua ma- tricem eeclesiam in rogationibus adiisse, et a cano- nicis tuis ad contumeliam sibi elausas portas ecclesice et introitum negatum fuisse. Qua si ita faeta sunt, apostoliea auctoritate tibi praecipimus ut te repra- Sentes in concilio episcoporum provincie vestrae metropolitano tuo, et, reddita super his omnibus ratione, ae pura veritate discussa, justitiam inde consequenter exhibere non pretermittas. Verum, si haee aliqua oceasione'renueris, aut te injuste prae- gravari cognoveris, in festivitate omnium sanctorum eum.aliquot elericis sancti Hilarii ad nos venias, ut in preésentia nostra eontroversia vestra diligenter perquisita eteognita legitimum finem, Deo adjuvante, suscipiat; et tam sollieitudo nostra, qux multis in- vigilat, quam vestra lis deinceps super his causis sopita quiescat. Data Rome seeundo Idus Aprilis, ind. x1. EPISTOLA LXXIV. AD BELVACENSES. (Anno 1074.) Absolvit eos ab eacommunicatione precibus episcopi quem. offenderant. Monet ut obediant, et ab eo panitentium suscipiant. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, clero et populo Belvacensi, si resipuit, salutem et apo- - Stolicam benedictionem. Quoniam mira et hactenus inaudita fecistis, detestanda et abominanda perpetrastis, et super gentes qua ignorant Deum, saviendo et inhumanas linguas exaeuendo, in Deum et in Dominum vestrum presumpsistis, ideireo saneta Romana Ecelesia auctoritate Patrum, sanctione canonum, in vos jaeulum anathematis jure eontorsit, et pro meritis talibus ae tantis gladium in vos dir&e animadversionis evaginavit. Sed postquam filius et confrater noster Guilielmus episcopus vester, paterna pietate rogando pro vobis epistolam suam nobis in tempore synodi direxit, sentientes cum erga vos benevolum et referentem pro malo bonum, precibus ejus moti solita pietate condescendimus; et, per auctoritatem beati Petri apostolorum prineipis vos absolventes, indultam absolutionem continuo vobis per litteras nostras signifieare destinavimus. Eadem igitur au- etoritate beatorum apostolorum Petri et Pauli, et nostra, vos monemus quatenus posthac sibi subditi .et obedientes, sieut vestro episcopo, et sancta Romane Ecclesiz filio, sitis : et de tanta perpetra- tione, si poenitentiam adhue non fecistis, ejusdem episcopi vestri saluhri eonsilio sine mora suscipiatis ; quatenus spiritus vester salvus sit in die Domini. ata Rome Idibus Aprilis, indictione duode- eima. S. GREGORII VII PAPAE OPERUM PARS ]. — REGISTRUM. E 348 EPISTOLA LXXV. AD PHILIPPUM I REGEM FRANCORUM (3953). (Anno 1074.) Monet ut damna Belvacensi ecclesie illata resarciat, et suos antecessores tmitetur in defendendis et am- - plificandés ecclesiis. — — GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, PnuiLrPPO regi Francorum salutem et apostolicam benedictionem. Signifieasti nobis per litteras et legatos tuos, te beato Petro apostolorum principi devote ae decenter velle obedire, et nostra in his quie ad ecelesiasti- eam religionem pertinent monita desideranter audire atque perficere. Quod si ita cordi tuo divino instinctu affixum est, multum gaudere nos convenit, quod eminentia tua ad divinam prona reverentiam, qua regie administrationis sunt cogitat atque co- gnoscit. Unde nobilitatem tuam ex parte beati Petri admonemus, et omni charitatis affectu rogamus quatenus Deum tibi placare studeas, et inter ecetera qua tuum est corrigere, per te illata Belvacensi Ecclesiae detrimenta pro magnuitudine tui nominis et honoris aliquatenus emendare non prctermittas. Attendere enim te nobiscum et diligenter conside- rare volumus, *in quanta dilectione sedis aposto- lie, quantaque gloria et laudibus fere per orbem terrarum antecessores tui reges clarissimi et famo- sissimi habiti sunt, dum illorum regia majestas in amplifieandis et defendendis Ecclesiis pia ae devota constitit, in tenendo justitiam libera ae distracta permansit. Postquam vero divina et humana jura subvertendo tanta virtus in posterioribus ecepit he- bescere, totius regui gloria, decus, honor et potentia eum perversis moribus immutata sunt, et nobilis- sima fama et status regni a eulmine sue claritatis inclinata sunt. Haee quidem et alia talia frequenter, et, si oportet, aspero etiam sermone tibi ineuleare, suscepti nos oflieii cura compellit : quoniam licet verbum prwdieationis abscondere et uspiam tacere non sit nobis tutum aut liberum, tamen quanto di- gnitas est amplior et persona sublimior, tanto pro- pensiorem euram et elamorem pro ejus rectitudine nos habere convenit, admonente nos Domino per prophetam dicentem : C/ama, ne cesses, quasi tuba D ezalta vocem tuam (Isa. LvXX1) 5 praecipue eum virtus Christianorum prineipum in ejusdem regis castris ad eustodiam Christianae militiae nobiseum eonvenire debeat. Ut igitur eorum quorum es suceessor in regno nobilitatis et gloria apud Deum et homines singularis et individuus haeres existas, virtutem illo- rum summopere te imitari, et, justitiam Dei totis viribus exsequendo, ecclesias quantum potes restau- rare et defendere exhortamur : quatenus omnipotens Deus dextera virtutis suae, et hie regni tui. guberna- cula protegat et exaltet, et coronam sempiterna glorie in futura remuneratione donet. Data Roma Idibus Aprilis, indietione Xir. (353) De Philippo I rege Francorum continuator Aimonii |. v, De gestis Francorum, capite 48 et 50. 340 . EPISTOLA LXXVI. AD HUMBERTUM LUGDUNENSEM ARCHIEPISCOPUM. (Anno 1074.) Episcopum Matisconensem commendat, et. ad. Ecele- siarum defensionem hortatur. GnEGORI!US episcopus, servus servorum Dei, IHUM- BERTO Lugdunensi archiepiscopo et ejus suffraganeis episcopis salutem et apostolieam benedictionem. Confratrem nostrum |vestrum| Matisconensem episcopum, quem intervenientibus quibusdam ra- tionabilibus causis ordinavimus, ad vos eum nostris litteris et apostolico sigillo mittimus, quatenus de suscepto sacerdotalis officii ordine et honore non incerta vobis signa et indicia referat. Cui quanquam vos debitam et fraternam dilectionem prompte ex- hibere non dubitemus, addere sibi tamen et nostrae ad vos eommendationis quasi privilegium oportere perspeximus, quatenus ei tanto accumulatior inter vos charitas enitescat, quanto ex vineulo vestra fraternitatis et respectu apostoliecze reverentice con- junetior et eminentior eum causa eommendat. Qua- propter rogamus vos, et admonemus in Domino, ut eum plena dilectionis affectibus, et digna congratu- latione suscipiatis; et ad regendam sibi commissam Ecclesiam, ejusque jura retinenda, et, ubi opus fue- rit, reeuperanda, cum omni eura et studio, quae potestis consilia et adjutoria conferatis. Nam quanto his temporibus pro peecatis nostris Ecclesia saevio- ribus usquequaque coneutitur perturbationibus , tanto sollieitius nos ad defensionem earum nostra consilia et quas possumus vires adunare debemus; quatenus eontra tanta pericula fortiores in militia Christi et fraternis negotiis, mutuis sustentationibus sustinere, Deo adjuvante, valeamus. Data Romae decimo septimo Kalendas Aprilis, in- dictione duodecima. EPISTOLA LXXVII. AD BEATRICEM ET EJUS FILIAM MATHILDEM. P (Anno 1074.) Laudat humilem paenitentiam episcopi Argentini, et eas arguit, quod venientem Romam (injuste detinuc- rint. Mandat ut solutum Mediolanwm usque diüri- gant. Placentino et aliis Longoburdice | episcopis pro necessitate concessum. confürmandi licentiam asserit. Reddit nonnullorum actorum suorum, de quibus murmurabatur, rationem. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, duci BEATR1CI et ejus filie Mathildi salutem et apostoli- cam benedictionem. Cum Propheta testetur quod omnipotens Deus, quem imitari jubemur, eor contritum et humiliatum non spernat (Psal, 1), nos quidem qui peccatores sumus, etsi contritionem cordium in aliis non satis plene respicimus, cognita tamen dissimulare, et quasi pro nihilo computare non debemus. Guarne- rius Argentinensis episcopus, postquam peeeatis fa- cientibus deeorem sui ordinis indigne tractavit, vo- eatus ad correetionem a domino nostro venerandae memoriz Alexandro papa, solus inter omnes Teuto- LIBER PRIMUS. — EPIST. LXXVII. A C D 350 niea terre episcopos, quorum multi non solum carnali scelere, sed etiam simoniaca labe fcedati, itidem vocati sunt, apostolorum limina petiit, locum judicii in humilitatis forma praevenit, et veritus apo- stolieam virgam annuntiando et cogitando pro pec- eatis suis in faeiem procidit. Apostoliea igitur tum censura eorreptus jam nune apostolieam. venit ex- pediri elementiam , et cum tanta fatigatione, sicut audivimus, jejunando pariter, et plerumque pedes eundo, eompunetionem suam et obedientiam de- monstravit, ut confratres nostri pro competentia ho- ' rum temporum miserendum sibi fore dignum «cesti- marent et decernerent : eui quanquam episcopalis offieii redintegrationem ad vota sua non concessimus, exercere tamen in illo rigorem eanonieum hoc in tempore quid referret, eum fortasse, hoe amoto , locum ejus non alius possideret, nisi qui plurimum pecunia dare posset ? Caeterum quod vos fecistis in eum, quam inhonestum vobis, quam mihi verecun- dum, quamque beato Petro et apostolieze sedi con- tumeliosum sit, quaeso, cum animis vestris reputate, ut in quibus peregrinorum his in partibus tutissima debet esse defensio, inopinata perieula lateant, et - nostra, qui hoc aliis principibus, prohibemus, in hac re quasi consentanea pro familiaritate vestra dile- clionis voluntas arguatur : praesertim eum eumdem fratrem per litteras nostras non sine magna fiducia vobis commendaverimus. Quamobrem nobilitatem vestram multum rogamus et admonemus ut, injurias ejus quantum potestis demuleentes, eum omni be- nevolentia et manifesta charitatis exhibitione eum abire dimittatis, et, sicut in supra memoratis roga- vimus litteris, tutum sibi usque ad domnum Er- lembaldum [Erbombaldum] Mediolanensem ducatum. praebeatis : seientes eum per epistolam nostram esse . commonitum ut nullatenus super hae re contra vos aut vestros aliquid moliatur adversi. Dionysio vero Placentino, et aliis episcopis Longobardie, qui ad nos venerant, nihil de episcopali offieio, nisi con- firmari pueros pro necessitate concessimus : sed totius negotii frena ita retinemus in manu, ut aut correetis de venia, aut pertinacibus Don sit despe- randum de poena. Quia vero ex charitate, et pro re- verentia sanetze Romana? Ecclesi;, vos de talibus adversum nos murmurasse credimus, memores do- mni et patris nostri beati Petri apostolorum prinei- pis, qui murmurantibus adversum se discipulis sa- lisfacere non dedignatus est, vobis quoque rationem de faetis nostris non inviti reddimus, in eodemque quanta vis dileetionis, qua vobis adstringimur, non alia vobis adhue certiora signa dedimus. Neque vero nos fugit quam diversa de nobis hominum opinio sit et judicium, dum in eisdem causis et actibus alii nos eredulos, alii nimium mites esse dieunt. Quibus profecto, nil verius, nil reetius respondendum vide- mus, quam quod ait Apostolus : Mit autem pro mi- nimo est, ut a vobis judicer, aut ab humano die (I Cor. 1v). Deus autem omnipotens, qui verus inspe- etor est cordium, doceat nos et vos facere volunta- 351 S. GREGORII VII PAPJE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 392 tem suam, et ponat legem suam in medio cordis A strieto judicio redditurus es, gratuita bonitate tua nostri. Data Rome xvir Kal. Maii, indictione xii. EPISTOLA LXXVIII. AD WRATISLAUM BOHEMORUM DUCEM. (Anno 1074.) Commendat Pragensem episcopum de objectis crimi- nibus satis purgatum suc Ecclesi restitutum. Cawu- sas inter ipsum Pragensem et Moravensem episco- pum, nec non que inter ipsum ducem et episcopum Pragensem agitabantur, n proaima synodo ait se determinaturum. GREGORIUS episeopus, servus servorum Dei, WnA- TISLAO Bohemorum duci salutem et apostolicam be- nedictionem. Frater tuus Larmirus [forte Jeromirus, uf supra €p. 60, et sic Mutin.| Pragensis episcopus, ad apo- stolorum limina veniens, conspectui nostro ea quae oportuit se humilitate preesentavit,- et de objectis sibi quaedam confitens, congruam inde satisfactio- nem obtulit : quzedam vero denegavit, et in hune modum se purgando removit, videlicet, quod ipse Joannem Moravensem episcopum non percusserit, neque servientes ejusdem episcopi decapillari, aut barbas eorum abradi preeceperit , aut occasione sub- lerfugiendi synodum inducias per legatum suum petierit. Nostra igitur dilectioni plene reconcilia- tum, et restituto sibi omni episcopali officio ad pro- priam sedem cum litteris nostris et apostolico eum sigillo remisimus, commendantes eum tua nobilitati, ut, omni inter vos odio et inimica zemulatione subla- ta, fraterno corde eum diligas, et episcopalem in eo dignitatem , sieut dignum est, veneranter inspi- eias, et quaecunque juris Ecclesie sibi commissae sunt, vel quolibet modo ad eum juste pertinent, tam tu ipse ei concedas, quam omnes qui sub tua pote- state sunt sine contradictione sibi reddere facias. . De eausa vero qui inter eum et Moravensem epi- scopum tandiu protraeta est, propter illius absentiam, ita statuimus , ut in futura synodo ambo episcopi aut ipsi ad nos veniant, aut tales nuntios mittant, quibus prasentibus, et eausam ex utraque parte rationabiliter exponentibus, nos sine omni ulterius dilatione puram super hac re justitiae diffinitionem inferre, et contentionem eorum decidere, Deo fa- vente, possumus : ubi etiam legatos tuos interesse D multum eupimus; quatenus et ipsi tua vice ad inda- gationem veritatis nos adjuvent, et testes nostrae de- finitionis existant. Terram vero unde inter episco- pos lis est, Moravensem episcopum interim tenere deerevimus. Prater hac supra memoratus frater tuus conqueritur super te, quod prepositura et ca- stro saneti Vinzlai | Venceslai| debitam sibi potesta- tem et justitiam penitus auferas. Unde excellentiam tuam paternis affectibus rogamus et admonemus ut, si te injurias ei in hae re irrogare cognoscis, respe- ctu divini timoris, cui rationem de factis tuis in di- ad justitiam redeas, et fratri quae sua sunt sine omni contrarietate dimittas. Sin vero clamor ejus inter vos sedari nequeat, in prefato termino futurae syn- odi legatos tuos, vel hac de causa ad nos trans- mittere non preetermittas, quatenus, inquisita et per- cognita veritate, ex utraque parte quod justum fue- rit valeamus decernere, et aliquando fraterna pace et eoncordia vos, opitulante Deo conjungere. DataRomedeeimosexto Kalendas Maii, indictione duodecima. EPISTOLA LXXIX. AD'ANNONEM COLONIENSEM ARCHIEPISCOPUM. (Anno 1074.) Queritur quod nullas ad se litteras post. adeptum pontificatum dederit. GREGORIUSepiscopus,servusservorumDei, ANNONI (354) Coloniensi archiepiscopo salutem et apostoli- cam benedictionem. Quanta charitate Romana Ecclesie Coloniensis in omnibus obsequendo conjuncta fuerit, dignitas . vobis collata testatur. Quae nimirum charitas adeo jn te videtur tepuisse, ut ex eo quo susceptze admi- nistrationis laborem subivimus, nullas visitationis tua preter has nuperrime missas litteras receperi- mus :cum id nobis visitationis frequentius impen- dendum putemus, qui, ob recordationem disciplinae, qua tempore antecessoris nosiri in Ecclesia Colo- niensi enutriti sumus, specialem sibi inter czeteras occidentales Ecclesias dilectionem impendimus, et, * sieut adhuc Romanae Ecclesi filii testantur, tempore Xa beati Leonis papae Trevirensi episcopo pro honore Ecclesi; vestre, quod idem beatus Leo zgre tulit, viribus totis restitimus. Sed his nostris studiis de- bitze dilectionis non exhibentes vicissitudinem, me- rito vos non solum negligentivde, sed quasi promo- venda litis arguere possumus, juxta illud : qui on est mecum, adversum me est. (Matth. xi); licet hane litem virga apostolieze correetionis, Deo auxiliante , nobis facillimum sit dirimere. Si enim honorem beati Petri, non in totum, sed in partem Coloniz, et non Roma probaverimus te diligere, tu nos quoque in totum, neque in partem poteris habere. At si ex negligente sollicitum, et ex tepescente calidum te amor et reverentia matris tuz sanete Romanae fe- cerit, non in partem , sed in totum communis pisca- toris nostri gratiam, nostramque dilectionem sine dubio obtinebis. Data Rome decimo quarto Kalendas Maii, indi- ctione duodecima. EPISTOLA LXXX. AD ANICIENSES. (Anno 1074.) Precipit ut Stephano eorum episcopo obediant. GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, ANrt- CIENSI clero et populo salutem et apostolicam bene- dictionem. (354) De Annone Lambertus Schafnaburgensis in Chronieo anni 1075 Marianus Seotus in Chronico anni 1075 et 1077. * , r 353 LIBER PRIMUS. — EPIST. LXXXIT. 354 Stephanus eleetus vester [noster male, credimus] A conjunctis tibi suffraganeis episcopis, videlicet He- ea qua debuit apostolicam sedem humilitate requisi- vit, etmanum suam manui nostrae dando se Romanae Eecleside obediturum promisit, ae per hoe gratiam ejus, quam antea visus fuerat perdidisse, recupera- vit. Quem quia Eeclesiam vestram prudenter de- fendisse, et Simoniacum Stephanum et invasorem studio suo expulisse probavimus, regimen totius episcopatus vestri- sibi eommisimus , eo tenore ut, quousque ad. nos redeat, de pontificali officio se non intromittat, sed quemcunque voluerit episcoporum religiosorum patria vestrae, ea qua ad episcopale offieium pertinent, facere commoneat. Vos itaque apostolica auctoritate admonemus ut sibi debitam in omnibus reverentiam exhibeatis, et ad defensio- nem Eeclesi: vestrae adjutorium vestruma fideliter impendatis: quatenus, expulsa simoniaeze hzeresis de medio vestrum omni contagione, legalem ponti- ficem habeatis, et puram Christo Domino nostro, et beate. Marice genitriei ejus, servitutem impen- datis. Data Rome decimo tertio Kalendas Maii, indi- ctione duodecima. EPISTOLA LXXXI. AD UDONEM TREVIRENSEM ARCHIEPISCOPUM. (Anno 1074.) Ut Virdunensem episcopum vice sua increpet de ne- glecta apostolice sedis awctoritate, ewmnque moneat, ut monasterium sancti Michaelis ad. communionem restituat. Sí quid vero suit jwris pratendat, in con- ventu episcoporum, vel coram swmmo pontifice , B requirat. Quod si parere negligat, ipse archiepisco- C pus auctoritate propria dictum. monasteriwm | ab interdicto absolvat, et. episcopum. Romam venire commoneat. GREGORIUS episcopus, servusservorum Dei, Uno- NI Trevirensi archiepiscopo salutem et.apostoliceam benedictionem. Confrater noster Theodericus Virdunensis episco- pus, ut sape nobis relatum est, habitatores loei apud monasterium quoddam saneti Michaelis infra paroehiam suam, ad quasdam novas consuetudines sua virtute et potentia flectere et coercere diu cona- tus est, videlicet ut eum litaniis majorem ecclesiam , hoe est suam episcopalem sedem, simul eongrega- tis singulis annis visitarent. Quod eum illi inusita- tum , ne forte ad. alterius [forte, id alterius| daret, Hanp.| nova exactionis oecasionem darent, pati re- nuerent, divinum ibi officium penitus interdixit. Ex qua re eum episcopus apostolieas jam ante lit- teras recepisset, commonitus ut loeum absolveret; et nihil inde, nisi quod canonieum et justum foret, exigeret; verba quidem non plenae conservatze ma- teria parum modeste notavit, sed voluntatem, et cognitam magistrze [fort., nostrae] intentionis senten- tiam omnino neglexit. Unde nec nos quidem de ejus obedientia, si privatim loquimur, multum confiden- tes fraternitatem tuam apostolica auctoritate mo- D nemus ut, ex nostra et tua parte convocatis et (355) Quid sibi velit hoc per illum , nos non in- telligere fatemur. rimanno [Hermanno| Metensi, et Popone Tullensi, praefatum episcopum ad colloquium nostra vice convoces, indieans sibi nos non :equo animo negle- ctam ab eo sedis apostoliez reverentiam accepisse : pariterque eum admonemus ut praedieto loco com- munionem sacrosancti et-divini ministerii reddat, etsi quid justitiae se confidit habere, concesso prius eisdem hominibus tanto tranquillitatis tempore , quanto eo violenter adstrinxit, postea aut in con- ventu religiosorum episeoporum, aut in presentia Romani pontificis, quae sui juris &estimat, ordinate requirat. Neque enim ad hoec praelati sumus, ut no- strae eommissos providentiz:e potenter magis quem juste traetemus. At si ille haec nostra parte procu- randa monita adimplere spreverit, tibi injungimus ul, apostoliea fultus auetoritate, una cum confra- tribus tuis antesignatum locum ab omui interdi- ctione et excommunicatione absolvas, et, eadem au- etoritate presbyteris ibidem consistentibus ad cele- brandum divinum offieium roboratis, episcopum, ut nobis de pertinacia sua et contemptu nostro re- spondeat, ex parte beati Petri, et nostra, per illum (355) apostolica praeceptione commoneas. Has vero litteras nostras ideirco aperte significari fecimus, ut tam Viridunensi [Virdunensi| quam ezteris episeo- pis ostensa, commissa tibi procurationis et aucto- ritatis certitudinem praebeant. Data Roma? secundo Nonas Maii, indictione duo- deeima. EPISTOLA LXXXII. AD UNIVERSOS CHRISTIANOS. (Anno 1074.) Eocommunicatos denuntiat omnes qui. detinent. bona Augensis (856) monasterii collata ab Alberto Si- moniaco. GnEGORIUS omnibus ad quos littere istae pervene- rint, ete. Quanquam ad propulsandas omnium Ecclesiarum et venerabilium loeorum injurias, ex debito officii nostri, et universali providentia, quam per beatum Petrum apostolorum principem lieet indigni susce- pimus, sollicite nobis invigilandum et elaborandum esse noscamus; his tamen loeis apostoliez auetori- tatis opem et seutum impensius circumferre dupli- citer quodammodo compellimur, qua et in generali sanette Romana Ecclesie. membrorum continentia c:eteris eozequantur, et singularis patrocinii privi- legia prae caeteris sortiuntur. Et quibus quoniam Au- gense monasterium huie sanete et apostolicae sedi quadam prineipali et individua cohaeret linea; de dispersione bonorum ejus valde dolentes, quid do- miüus et antecessor noster Alexander veneranda memoriz papa inde decrevit recolere et sententiam nostra confirmationis in idipsum omnibus, ad quos hujus epistolae nostrae notitia pervenire poterit, de- stinavimus indicare. Postquam przdietus dominus (356) Augiensis scribendum docet qui infra me- moratur Constantiensis ep. 355 -S. GREGORII VII PAPAE OPERUM PARS . — REGISTRUM. 356 noster papa Robertum Simoniaeum, et invasorem A promisit. -De cztero, quoniam ad preesens omnia ejusdem monasterii, nullis admonitionibus, nullis- que minis ad hoe fleetere potuit, ut vel abbatiam dimitteret, aut pro reddenda ratione sui introitus apostolico se conspectui przesentaret, cognita veri- tate, quod relieta alia abbatia ad hane pretio anhe- lasset, synodali judicio eum anathematis jaeulo, nisi resipisceret, pereussit, et sub eadem censura omnibus aecepta ab eo beneficia ad praefatum eoeno- bium pertinentia penitus interdixit, eunetaque ab eo disposita apostoliea preeceptione eassavit, atque haee eadem per epistolam episeopo Constantiensi publiee pradieanda, et per episeopatum suum di- vulganda mandavit. Itaque, miserante Deo, factum est ut ille ab insana occupatione abbatiae desisteret, sed non ut fautores ejus, contra Deum et justitiam, accepta ab eo monasterii bona relinquerent. Qua- propter, quoniam illa prineipali et harvetiea peste depulsa charissimum saneti Petri filium Eeardum ex ipsa congregatione a eonfratribus electum, et a nobis diligenter examinatum, abbatem ibi, auctore Deo, conseeravimus, eupientes ut monasterium post longas et multas tribulationes jam ad quietem et monastiee religionis cultum redeat, simili modo omnibus qui a sepe fato Roberto pro defendenda ejus nequitia, aut exhibenda sibi fidelitate, bona ab- bati: in benefieia adepti sunt, sub anathematis di- strietione et animadversione interdieimus. Nam eum ille talium institutionum auetor et distributor in -]oco ad quem hsaeretiee aspiraverat permanere non | potuit; quibus legibus aut quo jure isti sibimet vindieabunt, quod saerilega conventione eeperunt? Unde etiam omnibus Christi fidelibus, qui haee co- gnoverint , apostoliea auetoritate praecipimus ut eos in nulla penitus Christianae communionis participa- tione recipiant, dum iniquitatis et mortis suae pretium diaboliea aviditate et temeritate possident. Data Rome octavo Idus Maii, indictione duode- cima. EPISTOLA LXXXIII. AD ALPHONSUM REGEM CASTELLJE. (Anno 1074.) - |... Commendat episcopum Paulum, quem studiosum er- ga sedem apostolicam cognoverat. Monet regem ut antiquam ejus episcopatus sedem reparare velit. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, AL- PBRONSO [Idelphonso| regi Hispania, et episcopis re- gni ilius, salutem et apostolieam benedietio- nem. ' Notum vobisesse volumus, nune fratrem nostrum et episeopum Paulum, eognomento Monio [Moni- to],ad apostolorum limina et nostram presentiam venisse, et, post redditam rationem earum rerum [de] quibus eum appellavimus, sieut dignum erat, in nostram communionem et dilectionem receptum fuisse. Romanum ordinem in divinis officiis, sicut ccteri Hispani-episeopi qui synodo interfuerunt, se celebraturum, et ut melius poterit observaturum B qua» seeum habuimus pleniter expedire et determi- nare non potuimus, ad futuram synodum eum ad nos iterum reverti praecepimus, et super hae re ab ipso prompte obedientie sponsionem accepimus. Quapropter remittentes eum eum litteris nostris - charitati vestrae commendamus, quatenus et vos una nobiseum eum diligatis, et seeum atque inter vos vineulo pacis Christi, in quo per ipsum ad fidem uniti, et in sortem hereditatis glori:e Dei eleeti estis, eonjuneti firmiter persistatis. Te vero regem ut di-. lectissimum filium rogamus et admonemus ut, con- siderans, et ante mentis oculos ponens quam in distrieto judieio de commissa tibi administratione rationem redditurus es, regni tui gubernacula in tenenda equitate exornare studeas, et huie episco- po antiquam Sui episcopatus sedem reparare ae stabilire eum Dei adjutorio modis omnibus insistas. Deus autem omnipotens ad omnia qua sibi bene- plaeita sunt eor tuum dirigat, et ea te in preesenti vita promereri faeiat, unde postmodum sempiterna retribuat. Data Rome septimo Idus Maii, indietione duode- - eima. EPISTOLA LXXXIV. AD HERJMANNUM EPISCOPUM BAMBERGENSEM. (Anno 1074.) Significat se commisisse vices suas. episcopo Metensi n causa ipsius episcopi Bambergensis. Monet ut ei Q pareat, eb qua recta sunt. agat. GnEGOn1IUSepiscopus, servusservorum Dei, HEni- MANNO (Hermanno, e sie semper] Bambergensi epi- Scopo salutem et apostolicam benedietionem. Charissimus confrater noster Herimannus Meten- sis episeopus, nobiseum per dies aliquot commora- tus, multum nos pro te rogavit, multasque et inti-- mas pro causa tua supplieationes effudit, referens nobis de te nonnulla, quibus in spem tuze correctio- nis non parva eordi nostro est oborta letitia. Qua- propter eonsilium, quod ad salutem tue et animae nostrae, quodque ad utilitatem Eeclesize eui praes, - aptissimum nobis visum est, in experientia frater-- nitatis sua posuimus, injungentes et committentes - sibi ut, apostoliea fultus auctoritate, vicem nostram in eausa tua explere debeat, si modo ad obedien- dum his quae quasi ore nostro tibi proposuerit te paratum inveniat. In eujus prudentia, quoniam ad bene monendum te.promptam et sufficientem volun- tatem esse nom dubitamus nos quidem e multis hoe fraternitati tuae sollicite attendendum et pensandum scribimus, quod ad finem vite, quotidie appropin- quas, et extremum diem, quem tamen neseis quam eito veniat, certus exspectas. Ideoque, frater, debita sollieitudine te admonemus ut horrendum examen et inevitabile judicium distrieti judicis ante oeulos ponas, et faciem illius ea conseientiw tu: confes- sione et operum conversatione puzeoecupare festines, quatenus in eonspeetu divinae preesentia, eujus ocu- lis omnia nuda et aperta sunt, non te culparum pue 357 uin — LIBER PRIMUS. — EPIST. LXXXV. 358 timor, et verecundia deprimat, sed leta recipienda A Beatricein, idee non et communem filiam nostram pro bonis actibus retributionis fiducia manifestum et imperterritum reddat. Data in expeditione ad montem Ciminii [(Cimi- nium], secundo Idus Junii, indictione duodecima. EPISTOLA LXXXV. AD AGNETEM IMPERATRICEM. D (Anno 1074.) Gratias agit. quod. Ecclesie concordie consulat, et Henricum regem Ecclesie communion vestituen- dum curet. Hortatur uf persistat. Se pro. Christi Ecclesia valde laborare significat, eaque in re Bea- íricem et Mathildem multo sibi esse adju- mento. GREGORIUS episeopus, servus servorum Dei, AGNETI Christianissimz [Christianze] imperatrici sa- lutem et apostolicam benedictionem. Gaudemus et exsultamus in Domino, quod lumen vestra operationis ad nos usque resplenduit, et fru- etus vestra fatigationis, etsi non ad vota|vestra plene eumulatus, Deo tamen ad laudem et gloriam, nobis ad lzetitiam, vobis ad. coronam perfectae remunera- tionis exerevit. Neque enim nostra spes ideo coar- ctari aut submitti debet, si desiderium vestre san- etitatis facultatem intentionis explendce non habuit ; quoniam apud Deum perficit omnia, qui voluntatem gerens integram , quantum potuit operari non de- siit. Scimus equidem quod pro pace et concordia universalis Ecclesie multum laboratis, et omnia quae pontificatum et imperium glutino charitatis astrin- gere valeant, amplius quam dici possit concupisci- tis, et indefessa sollieitudine quseritis. Quorum qui- dem, quod maximum est, et unitati dilectionis con- junetissimum, jam peregistis, videlicet filium ve- strum Henricum regem communioni Eocelesize restitui, simulque regnum ejus a communi periculo liberari : queniam illo extra communionem posito , nos quidem timor divina ultionis seeum convenire prohibuit : subditos vero sibi quotidie ejus przesentia quasi necessitas quaedam in culpa ligavit. Ad cz- tera vero qua leviora sunt, licet paupertatem (f. pietatem] vestram promptam esse non du- bitemus, per fiduciam tamen quam in Christo habemus, gloriam vestram ut jugiter tam sanctis studiis instet, propter revelationem gaudii vestri quodammodo exhortari impellimus, seribentes vo- bis, et sub omni certitudine notificantes praefato filio vestro vestra consilia vestpaque multum merita profuisse, et quam misericorditer eum divina respi- ciat elementia, vestram adhue beatitudinem cum gratulatione visuram esse. Hoe autem unde vel qua- liter nobis compertum sit, cum vestram, miserante Deo, prasentiam viderimus, patenter indicabimus. De ezetero sciat eminentia vestra nos his tempori-- bus pro causa beati Petri apostolorum principis in labore non parvo positos, et vestram in omnibus (357) Ex ipso registro Gregorii VII, post epist. 25. (358) De Roberto Guiscardo Leo Ostiensis lib. 111 Iq D Mathildim diu noetuque in nostro multum adjuto- rio desudare, utpote vos sequentes, vos sicut domi- nam et magistram diseipulze fideliter imitantes. Per vos itaque novum exemplum antiquze lzetitiae, per vos, inquam, illae mulieres olim quzerentes Dominum in monumento, szepe nobis ad memoriam redeunt. Nam sieut istae prae cunetis discipulis ad sepulerum Domini miro charitatis ardore venerunt, ita vos Ec- clesiam Christi, quasi in sepulero afflietionis posi- tam, pra multis, imo pene pra omnibus terrarum principibus, pio amore visitatis, et ut ad statum li- bertatis suce resurgat, totis viribus annitentes, quasi angelieis instrueta responsis ezeteros ad suffragium - laborantis Ecclesize provocatis. Unde et revelatio- nem supernz glorie, et zeternae vitze, quae est in Christo Jesu, non dubie exspectabitis, et consortes mulierum illarum presentiam Salvatoris nostri inter angelorum agmina pace perpetua fruentes , ipso pro- testante [prasstante, ef sie ?n Mutin.] invenietis. Quod autem de filia vestra Mathildi nos rogatis, gratanter accepimus, collaudantes sanetitatem ve- stram quod tanta vobis de salute illius cura est; qua quidem in vos omni desiderio et fidelitatis affe- ctu eor et animam suam effundit, gloriam vestram quasi gaudia proprize salutis exposcit. Ae nos qui- dem pro ea libenter oramus ; et, licet orationes no- stras nostra Deo parum commendent merita, suffra- gante tamen pietate Petri, eujus servi sumus, eas in conspectu Domini non omnino vacuas esse confidi- mus. Vestram igitur commendationem digna vene- ratione suscipientes, itidem vos, ut illius et nostri memoriam in vestris rogamus orationibus faciatis, et mutuis nos apud Deum juvemus intercessionibus; quatenus hie in Christo connexa charitas unam et. communem nobis in regno Patris nostri, ipso pra- stante, sedem pariat et lcetitiam. Data in expeditione ad Sanetum Flavianum [Fa- bianum] decimo septimo Kalendas Julii, indictione duodecima. (357) In hoc primo anno pontificatus sui, ipse dominus Gregorius papa constituit et consecravit archiepiscopos et episcopos per diversa loca. In Sar- dinia! provineia Jacobum archiepiscopum Calarita- num, Constantinum archiepiscopum Turrensem ; quibus pallia cum privilegiis dedit. Brunoni episcopo Veronensi pallium eum privilegio, 'et Nacho conces- sit. Joannem Soranum episeopum conseeravit. item in marehia Firmana Irasmundum Valvensem , Teu- zonem Teatinum, Leonem episeopum in Campania Aquinensem, Hugonem in Burgundia Diensem, Landerieum item in Burgundia Matisconensem , Guilielmum in Maritüima Massanum. Celebravit Roma synodum, in qua, inter cetera quce ibi gesta sunt, excommunicavit atque anathematizavit Rober- tum Guiseardum (358) ducem Apulie et Calabriae atque Sicilie, eum omnibus fautoribus suis, quous- que resipisceret. Chronici Cassinensis, c. 15, 44, 52 et 56 ; Otto Frisingensis, lib. 1 De gestis Friderici, cap. 3. 359 S. GREGORII VII PAPE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 360 LIBER SECUNDUS REGISTRI. Anno Dominice Incarnationis millesimo septuagesimo quarto, indictione duodecima (359). EPISTOLA PRIMA. AD EPISCOPOS ET ABBATES BRITANNI. (Anno 1074.) Prebcipit ut ad synodum veniant , et incestam copulatio- nem subditis suis prohibeant. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, uni- versis episcopis et abbatibus Britannia, salutem et apostolicam benedictionem. Suscepti nos officii cura compellit omnium Eecle- siarum sollieitudinem gerere, et ut fidei documenta, ae saera Seripturc regulas recte teneant, vigilanti cireumspeetione perquirere aec docere. Quoniam igi- tur inter vos sanetorum Patrum decreta et eecle- siastiece religionis statum non ea qua oportet aut observari diligentia aut studio tractari intelligimus , per eam quam beato Petro apostolorum principi de- betis obedientiam vos invitamus, et nostra aposto- lica auetoritate monemus ut ad synodum, quam in secunda hebdomada quadragesima, Deo auctore, in apostoliea sede celebrare destinavimus, omni peni- tus fietitia occasione remota, conveniatis; quate- nus, adjuvante Deo, una vobiseum, et cum alia frequentia vestri ordinis, quce nostree dispensationis et Christianae religionis ordo requirit, perspicaci studio adinvenire et exsequi valeamus. Videtis enim quod in maligno jam totus mundus est positus , et communis nostra mater Eecelesia tanto ardentius contra antiquum hostem nos invitat surgere, quanto haec tempora plura adversum nos diabolieze fraudis arma demonstrant et bella prorupisse. Interim vero hoe praeipue studium habetote, ut quod de incesta copulatione per litteras nostras hominibus terrae ve- strae mandavimus, episcopis dico, unusquisque in sua parochia subditos suos sedula praedicatione commoneatis, minores ad emendationem tanti cri- minis eanoniea vos ipsi districtione coercentes. De majoribus vero qui eorrigantur, quive in obstina- tione permaneant, tempore prelibati concilii certa nobis relatione nuntiantes; quatenus et obedientes apostoliea missione a culpa solvantur, et rebelles synodali judieio, anathematis continuo vineulis in- nodentur. Data Laurenti quinto Kalendas Septembris, indi- ctione duodecima (360). EPISTOLA 1l. AD ISEMBERTUM PICTAVENSEM KPISCOPUM (Anno 1074.) Arguit de contemptu apostolice sedis, et de injuriis in. apostolicos legatos illatis ; inandat «t coram se compareat ; interim. eos , quorum ministerio ad luec usus est, e»mcommunicatos declarat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, IsgM- BERTO Pietavensi episeopo. (359) Imo decima teria ; namexcepta ep. prima (que hie male collocata est) alie quae Sequuntur perti- nent ad xir. A b D Cum de te et factis tuis cogitare incipimus, de tam immoderata preesumptionis tuze audacia nequaquam satis admirari possumus, quoniam, sicut boni ad inerementa bonorum operum fideli desiderio nitun- tur, ascendere, ita tu, et, heu! ampliori cupiditate perquisita, malefaciendi studia culpis tuis eumulum iniquitatis indesinenter anhelas adjicere. Interdietus enim a legatis apostolice: sedis, offieium episcopale usurpare pressumpsisti , inobedienti& crimen et con- temptum apostolieze auctoritatis ineurrere non eru- buisti. Postea vero et eodem legato nostro Amato episcopo Ellorensi [Eborensi], et magistro tuo vide- - licet Gozelino archiepiseopo Burdigalensi, una eum exteris religiosis viris, pro faciendo divortio Guil- lielmi Pictavensis comitis et propinquae suze, quam pro uxore tenebat, inquam, sub apostoliea obe- dientia pro negotio tam gravi, tam Christianz reli- gioni necessario congregatis, conventum illorum per milites tuos nefarie perturbasti; quippe qui perruptis monasterii claustris et foribus in conses- sum irruentes, archiepiscopum et legatum nostrum multa turpitudine dehonestaverunt; reliquos vero minis, conviciis ae verberibus, multisque eontume- liis afflixerunt; unde apostolica tibi auctoritate prae- cipimus ut ante festivitatem sancti Andrez praesen- tiam tuam super his responsurus nostro conspectui exhibere nullatenus pretermittas. Quod si aliqua, nisi forte necessaria et inevitabili occasione te sub- traxeris, ab omni etiam sacerdotali officio te priva- tum et saere communionis participatione seque- stratum esse noveris. Eos vero per quos tantum fa- cinus effecisti, tam laieos quam clericos, a corpore et sanguine Domini, et omni divino officio, usque- dum tu ad satisfactionem venias, apostolica auecto- ritate repellimus, et tibi sub periculo ordinis tui, et omnibus hoe sine mora notifices precipiendo mandamus. Data Tiburi quarto Idus Septembris, indictione incipiente decima tertia. EPISTOLA III. AD GUILIELMUM PICTAVENSEM COMITEM. (Anno 1074.) Commendat eum, quod dimiserit consanguineam quam in uxorem acceperat. Jubet ne eam secum habitare permittat. Significat se Romam Isembertum Picta.- vensem episcopum evocasse. Postremo ejus obser- vantiam erga apostolicam sedem laudat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Gur- LTELMO Pictavensi comiti salutem et apostolicam be- nedictionem. Omnipotenti Deo laudes et gratias referimus, qui cordis vestri interiora penetrans ad amorem et timo- rem suum vos inclinavit, et ad obedientiam manda- (360) Nam xir eoepit duntaxat ipsis Kalendis Sep- tembris, aut ex veteri'usu, die 24. 361 LIBER SECUNDUS. — EPIST. V. torum suorum, superato carnis desiderio, confir- A mavit. Scimus equidem quoniam quod in presenti vita nobis [forte vobis] dulcissimum fuit, exigente justitia, reliquisti, dum pro reverentia Christianae religionis ab uxore vestra, quoniam propinqua con- sanguinitate vobis est, vos separare consensistis. Verum quanto graviori certamine libidinem animi vestri vicistis, et ad legem Dei distrietius vos humi- liastis, tanto sublimiorem gloriam infinita remune- ratione vobis paratam esse proeul dubio sperare debetis. Quapropter et nobis multo uberior letitia crescit, quoniam in hac correctione vestra certa spes vestrae salutis intelligitur, et ea qua semper in domo vestra fuit, miserante Deo, generositas eonser- vabitur. Ex hoe enim nobilitas generis valde cor- rumpitur, cum proles non de legitima conjugii per- mistione generatur. Atque eo minus eminentia ve- Stra, quod tam acriter vobis institimus, mirari debet, quoniam Romana Ecclesia, qua domum vestram, vos, totamque prosapiam vestram, singulari et egre- . gia semper charitate dilexit, in tanto vos jacere pe- rieulo pati non. potuit. Caeterum quod domi illam in vestra potestate usque ad futuram synodum mo- rari cupitis, licet soror vestra, quam ut matrem di- ligimus, inde nos interpellaverit, consentire non au- demus; scientes diabolieam fraudem hominibus maxime vetita repertis occasionibus praeipua eal- liditate suggerere, Proinde ita eam a vestra vicini- tate penitus removeri et elongari facite, ut vestra correctio, et oblata Deo reverentia, omnibus sit in exemplum, et salutem vestram nulla valeat diabo- lus sagacitate turbare. De caetero seitote Pietaven- sem Isembertum episcopum, nisi ante festivitatem saneti Andrez ad nos de presumptione sua ratio- nem redditurus veniat, ab omni episcopali et sacer- dotali officio, et ipsa sacrae communionis partieipa- tione esse privatum. Quod autem ad servitium san- cti Petri promptam vos habere voluntatem man- dastis, gratanter accepimus, sed determinate vobis aliquid de expeditione scribere ad presens non satis B discretum fore pravidimus; quoniam rumor est in - transmarinis partibus Christianos, miserante Deo, paganorum longe propulsasse ferocitatem, et nos de reliquo quid acturi simus adhue divin: Providen- tie consilium exspectamus. Vobis tamen et de bona voluntate plena apud Deum remuneratio est reposita ; nobis autem, si necesse fuerit, in vestris promissis, sicut in dilecto fratre et filio, certa semper existit fiducia Data Tiburi quarto Idus Septembris, indietione decima tertia. EPISTOLA IV. AD GOZELINUM ARCHIEPISCOPUM BURDIGALENSEM. (Anno 1074.) Monet «ut Roman, veniat, vel alium mittat, qui Isem- bertum episcopum ad. se vocatum prasentem accuset de injuriis quas ab illo se passum per litteras que- stus est, et Isembertum, nisi ad se venerit, sicut Parnor. CXLVIII. D 362 praeceperat, eaccommunicatum wna cum criminis consortibus denuntiet. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Go- ZELINO Burdigalensi archiepiscopo salutem et apo- stolieam benedictionem. Sicut in litteris tuis intelleximus, Isembertus Pi- ctavensis episcopus magnas Deo omnipotenti et beato Petro tibique magistro suo injurias irrogavit, sese- que nobis adversarium impugnatorem justitize, ho- stem sancta Ecclesi, patenter ostentavit. Nunc igitur, quoniam ad vindietam malefactorum ejus non nostra tantum sed et tua opus est vigilantia, fraternitatem tuam multum admonemus ut nulla te occasio in hae eausa tepidum vel aliquo modo ne- gligentem reddat, sed, si eum ad nos venturum co- gnoveris, tu ipse, si queas, ad apostolorum limina fatigationis eursum non refugias. Quod si tuz minus ferre poterunt oceupationes, tales personas, tam ex tua parte, quam eorum qui eadem nobis qua et tu de praefato episcopo per litteras notificaverunt, ad nos dirigi non desinas procurare qui veritatem rei irrefragabili assertione presente episcopo approbare valeant. Verum haee non ut super his quae a te no- bis signifieata sunt dubitemus hoc ordine trans- igenda requirimus, sed ut, Patrum nostrorum sta- tuta servantes , omnia et rationabiliter diseutiamus, et auetorabili judicio, Deo favente, concludamus. Novit enim prudentia tua quod, personis absentibus, accusationem per scripta canoniea non probet au- ctoritas, nec, absque partium disceptatione perco- gnita, in examinatione recipiat causas. Quapropter sape fatum episcopum ad apostolicam audientiam sub tali districtione per epistolam" nostram voeavi- mus, ut, nisi presentiam suam ante festivitatem sancti Andrea nostro conspectui exhibuerit, omni episcopali et sacerdotali privatus officio, etiam sacre communionis sit participatione seclusus. Si ergo pertinaci induratus contumacia circa prelibatum terminum nostra praesentiae se subtraxerit, prolatam in eum sententiam divulgata praedicatione denuntia, et sieut inimiei Dei omnibus modis nequitiam et impudentiam ejus confundere non desistas. Eos quoque quos ipse ad tantum facinus perturbandi eonventum vestrum applieuit, tam laieos quam cle- ricos, quousque ad satisfaetionem veniant, a cor- pore et sanguine Domini et ab omni divino officio apostolica auctoritate repulsos esse scias. Quod si episcopus, sieut in litteris nostris districte commo- nitus est, omnibus indieare neglexerit, tu palam illis facere nullatenus preetermittas. Data Tiburi quarto Idus Septembris, indictione decima tertia. .EPISTOLA V. AD EPISCOPOS FRANCORUM. (Anno 1074.) Regni Francie calamitates, et regis nefanda scelera narrat. Increpat episcopos de eorum contra hujus- modi scelera taciturnitate. Mandat ut regi resi- Stant : qui si obtemperare noluerit, totum regnum interdici jubet : et si. ille perseveraverit, de ejus 12 363 $. GREGORII. VII PAPZE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. - 364 occupatione eripi. Episcopis vero, nisi ei restite- A non jam infra terminos regni quod occupat com- rint, depositionis ponam minatur. Mandat pra- terea. Lanzelinum | quemdam moneri, ut. illasum dimittat peregrinum Roma revertentem ab €o ca- ptum. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, MaA- NASsXx Rhemensi, RrcaüxR(0 [RACHERIO]Senonensi, RicHARDO Bituricensi archiepiscopis, et ADRALDO episeopo Carnotensi, ezterisque episcopis Franci, salutem et apostolicam benedictionem. Longa jam temporum eurrieula.transaeta sunt, ex quo regnum Francie, olim famosum ae poten- tissimum, a statu glorie suc coepit inflecti, et suc- crescentibus malis moribus, plerisque virtutum in- signibus denudari. Verum his temporibus et culmen honoris, et tota facies decoris ejus collapsa videtur, eum, neglectis legibus, omnique coneuleata justitia, quidquid foedum, erudele, miserandum intoleran- dumque est, ibi et impune agitur, et adepta licentia jam in consuetudine habetur. Ante aliquot annos, postquam tepente inter vos regia potestate, nullis legibus nulloque imperio injurid prohibitze sunt vel punit, inimiei inter se, quodam communi jure gentium, quisque pro viribus conflixerunt, ad. vin- dieandas injurias suas arma copiasque paraverunt. Quibus permotionibus etsi plerumque in patria cae- des, incendia, et alia quae bellum fert exorta sint, dolendum quidem id fuit, sed. non tantopere admi- randum. Nunc autem omnes malitia, quasi quodam pestilentia morbo, repleti, horrenda et multum ex- .seeranda facinora multoties nemine impellente committuut : nihil humani, nihilque divini atten- dunt ; perjuria, sacrilegia, incestum perpetrare, sese invicem tradere pro nihilo dueunt, et, quod nusquam terrarum est, cives, propinqui, fratres etiam alii alios propter cupiditatem capiunt, et, omnia bona eorum ab illis extorquentes, vitam in extrema miseria finire faciunt. Peregrinos ad apo- stolorum limina euntes et redeuntes, uti euique op- portunum fit, eapientes in carceres trudunt, et aerioribus quam paganus aliquis eos tormentis affi- cientes, sepe ab illis plusquam habeant pro redem- ptione exigunt. Quarum rerum rex vester, qui non rex sed tyrannus dicendus est, suadente diabolo, *caput et causa est, qui omnem «aetatem. suam flagi- tiis et. facinoribus polluit, et suscepta regni guber- nacula miser et infelix inutiliter gerens, subjectum sibi populum non solum nimis soluto ad scelera im- perio relaxavit, sed ad omnia quae diei et agi nefas est, operum et studiorum suorum exemplis incita- vit. Nee satis visum est ei dispersione Ecclesiarum, in adulteriis, in rapinis nefandissimis, in perjuriis, et in multimoda fraude, unde sepe eum redargui- mus, iram Dei meruisse; quin etiam mercatoribus, qui de multis terrarum partibus ad forum quoddam in Franeia nuper convenerant, quod ante hunc re- gem faetum fuisse nee in fabulis refertur, more praedonis infinitam pecuniam abstulit, et qui legum et justitia. defensor esse debuit, is potissimum de- predator exstitit : nimirum id agens ut mala sua D prehendantur, sed ad suam, credo, confusionem extendantur. Quod quia judicium superni judicis effugere nullatenus eredendum est, rogamus vos, et ex vera charitate monemus ut caveatis vobis ne prophetiea super vos maledictio veniat, qua dieitur : Maledictus homo qui prohibet gladium swwum a san- gwine (Jer. xt vrit, 10) : hoc est, sicut ipsi bene in- telligitis, qui verbum praedicationis a earnalium ho- minum retinet increpatione. Vos etenim, fratres, etiam in culpa estis, qui dum perditissimis factis ejus sacerdotali vigore non resistitis, procul dubio nequitiam illius consentiendo fovetis (Isa. LvI). Proinde, quod inviti ac gementes dieimus, multum timemus, ut non pastorum, sed mercenariorum sen- tentiam accipientes, qui, videntes lupum sub oeulis vestris gregem Dominicum lacerantem, fugitis, dum quasi eanes non valentes latrare sub silentio vos abseonditis. Atque equideni eo magis de vestro pe- rieulo metuimus, quanto nullas vobis in futuro exa- mine excusandi rationes suppetere cognoseimus , dummodo non alias vestra taciturnitatis causas, nisi aut conscientiam, si vestro, quod non eredi- mus, instinctu tot mala perpetrat, aut negligentiam, si de ejus perditione parum euratis, deprehendere possumus. Qua utraque quam sint fugienda, maxi- me in offieio vobis commissa dispensationis, vos ipsi perpenditis, qui debitam pastoralis eurze solli- citudinem non ignoratis. Nam si prohibere eum a delietis contra jus et reverentiam promisse sibi fidelitatis esse putatis, longe vos fallit opinio : quo- niam hoe omni ratione confirmare possumus multo fideliorem esse qui alium de naufragio animze suae vel invitum retrahit, quam qui in peeceatorum gur- gite nocivo consensu eum deperire permittit. De timore vero vanum est dicere; quoniam vobis ad defendendam justitiam conjunctis et constanter ae- einetis tanta virtus foret, ut et illum fideli eorre- ctione sine omni vestro perieulo a eonsueta male- faciendi libidine possetis avertere, et vestras pari- ter animas liberare : quanquam et si timor ae peri- eulum mortis immineret, vos tamen a libertate vestri sacerdotalis offieii desistere non oporteret. Unde rogamus vos, et apostoliea auctoritate mone- mus ut, in unum congregati, patride, famce vestrae atque saluti consulatis, et, communi consilio ac conjunctissimis animis regem alloquentes, de sua eum et regni confusione atque perieulo commonea- tis, et quam eriminosa sint ejus faeta atque consi- lia in faciem ei ostendentes, omni exhortatione eum fleetere studeatis; quatenus rapinam suprascriptis negotiatoribus factam emendet : qua nisi reddita fuerit (sieut vos ipsi scitis), infinitam discordiam et inimicitias inter multos pariet. De eecetero delieta sua corrigat, et, relietis juventutis sue moribus, attritam regni sui dignitatem et gloriam tenendo justitiam reparare incipiat : et, ut caeteros ad ea qua recta sunt eoercere valeat, ipse primum qua sunt iniqua relinquat. Quod si vos audire noluerit 365 LIBER SECUNDUS. -— EPIST. VI. 366 et, abjecto timore Dei , contra regium decus, contra A epist.60.In Mut.nomendeest. ] Pragensi episcopo, quod suam et populi salutem, in duritia cordis sui per- stiterit, apostolieze animadversionis gladium nequa- quam eum diutius effugere posse quasi ex ore no- stro sibi notificate. Propter quod et vos, apostolica auetoritate commoniti atque constricti, matrem ve- stram sanetam Romanam et apostolicam Ecclesiam debita fide et obedientia imitemini, et, ab ejus vos obsequio atque communione penitus separan- tes, per universam Franciam omne divinum officium publice celebrari interdicite. Quod si nec hujus- modi distrietione voluerit resipiscere, nulli elam aut dubium esse volumus quin modis omnibus re- gnum Francia de ejus occupatione, adjuvante Deo, tentemus eripere. Sane si in hoc tanto tamque ne- cessario negotio tepidos vos cognoverimus, non jam amplius dubitantes quin vestra fiducia fultus incor- rigibili perduret, vos ipsos sicut socios et complices scelerum ejus, episcopali privatos officio pari vindi- cte jaculo feriemus. Testis enim nobis est Deus, et propria conscientia, quod haec neque precibus neque pretio alicujus dueti dieimus, nec in animum induximus; sed solo dolore tacti intrinsecus, quod tam nobile regnum, et tam infinitus populorum nu- merus unius perditissimi hominis culpa depereat, tacendo dissimulare nec possumus nec debemus. Memores igitur illius divina dieti Sapientiae : Qui timet hominem, cito corruet, et qui sperat in Domino, sublevabitur (Prov. XXIX) : ita agite, ita vos habe- tote, ut quam sit vobis libera mens et lingua osten- datis : nec timentes hominem infirmitatis vestra ruinam patiamini, sed confortati in Domino et in potentia virtutis ejus, sieut strenui milites Christi, ad celsitudinem presentis et futura gloriz:e subleve- mini. Przterea multum rogamus et admonemus dilectionem vestram quatenus, Lanzelinum Belva- censem militem convenientes, ut Foleerium Carno- tensem fidelem nostrum, quem ab apostolorum liminibus revertentem cepit, nihil de bonis ejus re- tinens, illesum dimittat, ex parte beati Petri, et nostra apostolica auctoritate commoneatis. Quod si facere contempserit, spiritualibus et secularibus armis eum insequi et urgere non prius desistatis , quam, relicto sancti Petri peregrino, etiam si quid pro redemptione illius accepit, aut pepigit, simul reddere aut refutare cogatis.- Data Tiburi quarto Idus Septembris, indictione decima tertia. EPISTOLA VI. AD GEBOARDUM PRAGENSEM EPISCOPUM. (Anno 1074.) Arguit de contempta auctoritate apostolice sedis, de mentita fide, de fraudulenta oceupatione rerum episcopi Moravensis; quas restituz jubet, et ewm Romam cum. dicto episcopo ad defiiendam. cau- sam. venire; de mendaciis contra ducem Bohemia sibi suggestis : demum de excommunicatione in ho- mines ejusdem ducis absque legali judicio lata. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, GE- BOARDO [f., J&nOoMIRO, uf supra lib. y epist. 44, et non meretur, salutem et apostolicam benedictionem. Venientem. te hoc anno [ad] apostolicam sedem, apostolica utentes mansuetudine, multo benignius multoque mitius quam faeta tua mererentur, te suscepimus atque tractavimus : sed tu more tuo malum pro bono reddens, contempta nostra chari- tate et apostoliea auctoritate, contra interdictum nostrum, de bonis et rebus unde.inter te et Joan- nem episcopum Moravensem lis est, te intromit- tere ausus es : et (quod valde nobis molestum est ) nostra concessione te id fecisse mentitus es. Nos equidem meminimus sic decrevisse, ut episcopus Moravensis terram, et alia de quibus inter vos dis- cordia erat, usque ad futuram synodum cum ommi pace et quiete tenere deberet. Hoc in litteris nostris B fratri tuo. duci expresse signifieavimus. Hoc tu ut nullatenus impedires, in manum nostram promit- tendo firmasti: sed ut verbum inde mutaremus, hoc, cum. multum instares, neque precibus neque pretio impetrare potuisti. Porro in novissimis, quasi quasdam novas .querelas super fratre tuo Wratislao. duce quod, fraudulenter concludantur, sed orbem terrarum ad discordiam multarum gen- tium et te fecisse nunc cognovimus ; asserens vide- licet de quodam castro saneti Venzlai et de przepo- situra justitiam tuam tibi contradicere. Hoc tantum effecisti, ut eum in epistola nostra moneremus quatenus, sise injuriam tibi fecisse cognosceret, pro nostro, imo amore Dei, quod zquum esset, inde faceret. Hac igitur occasione et de nobis men- dacium finxisti, et nostra decreta subvertisti. Sed, quaso, non erüubescis, aut non times, quod pro talibus causis non solum ordinis tui periculum tibi imminet, sed ex fraterno odio nec Christianitatis quidem in te suscepta gratia manet? Przcipimus ergo tibi ex parte beati Petri, et nostra apostolica auctoritate, ut castrum quod tam fraudulenter ce- pisti, et alia omnia qua in lite sunt, praefato Mora- vensi episcopo reddas, et tu ad diffiniendam causam (sicut statutum est) aut ipse Romam venias, aut idoneos legatos mittas: atque hoc ita tempestive Moravensi episcopo notifices, quatenus et ipse pari- ter se vel legatos suos ad iter praeparare valeat. Preterea, sicut nobis relatum est, pacem que inter p te et fratrem tuum ducem convenit, multis modis perturbare non desinis, praecipue eum suos absque canonica culpa et legalijudicio excommunicas. Quod quidem tibi maxime periculosum est: quoniam, sicut beatus Gregorius dicit, qui insontes ligat, sibi ipsi potestatem ligandi atque solvendi corrum- pit. Unde te admonemus ut anathematis gladium nunquam subito neque temere in aliquem vibrare praesumas, sed eulpam uniuscujusque diligenti prius examinatione discutias : et, si quid est quod inter te et homines scpefati fratris tui emerserit, cum eo in primis ut suos ad justitiam compellat fraterne et amicabiliter agas; etsi zequitatem tibi denega- verit, aut temeritatem suorum aliqua dissimulatione 367 S. GREGORII VII PAPE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 368 contra te, quod non credimus, intumescere sine A tuos divina virtute defendat, et, suffragante beato vindieta permiserit, nobis indicare non te pigeat : et, praestante Domino, hujus querele occasionem sollieitis admonitionibus sine mora decidere procu- rabimus. Data Romz decimo Kalendas Octobris, indictione decima tertia. EPISTOLA VII. AD WBATISLAUM DUCEM BOHEMLE, (Anno 1074.) Agit gratias quod censum miserit, et pacem cum fratre Pragensi episcopo tnierit. Monet ut omnino Mora- vensi episcopo «dicto ejus fratre ablata vesti tuenda, curet. GREGORIUSepiscopus, servus servorum Dei, WRA- TISLAO duci Bohemiorum salutem et apostolicam benedictionem. Pervenitad nos nuntius vester, qui magna devo- tionis et fidelitatis vestre exhibitionem nobis retulit, et quae beato Petro sub nomine census misistis, vi- delicet centum marchas argenti ad mensuram vestri ponderis, fideliter przsentavit. Quod quidem gra- tanter accepimus; sed charitatem vestram multo ardentius amabiliusque, quasi quibusdam animi brachiis. ad. vos usque porrectis, amplectimur, qui mentem vestram et desiderium magis ac magis erga reverentiam apostoliez:e sedis aecendi perpendimus. Beatus autem Petrus, quem vos diligitis, et cui cel- situdinem potentia vestrae humiliatis, copiosa vobis proeul dubio retributionis munera preeparabit, et suo vosmunimine tam in presenti quam futuro saeculo letificabit. De caetero grates vobis habemus quod obedientes nostris monitis, cum fratre vestro Jero- miro Pragensi episcopo pacem fecistis: quem nos quidem hoe in anno apostolicae sedi praesentatum longe misericordius quam sua meretur culpa tracta- vimus. Verum ille, indebitam nobis vicem repen- dens, mox ut domum reversus est (sicut nos non : dubia relatione cognovimus) de castro quodam et aliis rebus unde litem habet eum Joanne Moravensi episcopo, contra interdictum nostrum et eontra sui ipsius in manus nostras datam promissionem, etiam de nobis mentiendo quasi id sibi concesserimus, se intromittere ausus est. De quo mendacio et fraude quid et qualiter paucis eum eorripiendo praecepe- rimus, in transmisso tibi exemplo litterarum quas ei direximus, plene cognoscere potes. Unde et tuam nobilitatem ex parte beati Petri et nostra apostolica auctoritate rogamus, et precipiendo monemus ut nequaquam eum de tanta deceptione ulterius gau- dere sinas : sed nisi ipse (sicut ipse in litteris no- stris jussus est) castrum, et alia quz in lite sunt, Moravensi episcopo sine mora reddat, tua eum vir- tute ejicias, et restitutis omnibus jam szepe dicto Moravensi episcopo, ipsum, et bona eeclesie cui praest, pro amore Dei et redemptione anime tuae ab injuriis et impiorum hominum oppressione de- fendas. Hoc autem ea spe et intentione tibi procu- randum mittimus, ut omnipotens Deus te et honores b Petro apostolo, a peccatorum tuorum te absolutum vinculis ad gaudia aeterna perducat. Data Rome x Kalendas Octobris, indictione xrrr. EPISTOLA VIII. ADJOANNEM MORAVENSEM EPISCOPUM. (Anno 1074.) Consolatur de injuriis a Pragensi episcopo perpessis , et quantum ea re commotus sit, ez nuntio et littera- rum ad ducem Bohemie missarum exemplis eum cogniturum asserit. Arguit quod. putarit se senten- — tiam. leviter mutasse. Jubet. wt apostolica | fultus auctoritate omnia bona a Pragensi episcopo ablata repetat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, JoANNI Moravensi episcopo salutem et apostolicam bene- dictionem. Charitatem tuam, frater, erga nos promptam et sinceram esse cognoscentes, debitas tibi grates ro- pendimus, tuisque fatigationibus fraterno corde compassi sumus. Scimus enim quanta fraude Pra- gensis episcopus te cireumvenit : qui tamen non solum ad tuas, sed de nobis mentiendo, et quasi ex nostra concessione rapacitatem suam roborando, ad nostras etiam injurias patenter erupit. Qua de re quam graviter commoti simus, vel quid inde cen- suerimus, hie nuntius tuus viva voce tibi indicare poterit, et tu. ipse in litteris quas duci, et exemplo litterarum quas eidem episcopo misimus, pleniter cognoscere potes. Et tu quidem nimis simplieiter egisti, quod nos contra decreta nostra surgere, et sententiam nostram tam leviter mutare putasti : qui ea omnia qui inter te et illum in lite sunt, usque ad futuram synodum, et totius dissensionis vestrae discussionem, tuis possessionibus decrevisse prca- sensintellexeras. Nune igitur, apostolica auctoritate jussus atque suffultus, castrum, et si quce alia prze- fatus episcopus tibi abstulit, sine mora repetas. Illum namque admonuimus, firmiterque tibi ea om- nia sine contradictione reddere precepimus. Ducem vero rogavimus ut, si episcopus nobis non obediret, eum de castro expelleret, et restitutis tibi omnibus, pro amore Dei te, et bona ecclesize eui praees, Deo adjuvante, defenderet. Hoc enim indubitanter scias, quia neque in hac neque in alia re, ad defensionem p justitige tue , apostolica tibi, providente Deo, solli- citudo deerit vel auctoritas. Omnipotens Deus in tua sacerdotali vigilantia et officio gratum sibi sacrifi- cium, et tibi statuat ceternc felicitatis praemium. Data Romze decimo Kalendas Octobris, indictione decima tertia. EPISTOLA. IX. AD BEATRICEM ET EJUS FILIAM MATHILDEM. (Anno 1074.) Suam in eas fiduciam declarat. Dolet se eo pericu- loso morbo emersisse, servatum. ad sollicitudines pene naufragantis Ecclesie. Roberto Gwiscardo, re- conciliationem. suppliciter petenti, justis de causis concedere differt. Demum marchionem | Azonem promisisse rationem se redditurum su conjugii ait, " 369 LIBER SECUNDUS. — EPIST. X. 370 qua de causa, se Romam vocasse Papiensem et Mu- A notum vobis est marehionem Azonem in synodo tinensem episcopos. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, BEA- TRICI duci, et ejus filia MATHILDI, salutem et apos- tolieam benedictionem. Non nos fugit varios sepe ad vos de nobis rumores afferri, sicut mos eorum est qui amicorum dilectioni invident et unanimitati. Et quidem si nos talibus aures (quod absit!) aeclinare vellemus, non multi sunt in quibus sincere dilectionis affectum nobis patere crederemus. Sed nos, nihil fere potius quam suspeetum animum fugientes, in veritate vobis lo- quimur quod in nullis terrarum principibus tutius quam in vestra nobilitate confidimus : quoniam hoe verba, hoc faeta, hoc piae devotionis stadia, hoe fidei vestre praeclara nos constantia docuerunt. Nec du- bitamus quin vestra in nobis vera niteseat charitas, cum per Petrum servus, et Petrus in servo diligitur. De cctero scitote nos, preter spem omnium qui nobiseum erant, infirmitatem corporis evasisse, etjam bonam valetudinem recepisse : unde no- bis dolendum potius quam gaudendum esse puta- mus. Tendebat enim anima nostra, et toto desi- derio ad illam patriam anhelabat, in qua ille qui laborem et dolorem considerat, lassis quietem et refrigerium prestat. Verum reservati adhue ad consuetos labores et infinitas sollieitudines, in singulas horas, quasi parturientis dolores et angu- stias patimur, dum pene in oculis nostris naufra- gantem Eeclesiam nullo valemus eripere gubernaeulo. Lex enim et religio Christiana ita fere ubique de- periit, ut Saraceni, et quilibet Pagani, suos ritus firmius teneant quam illi qui Christianum nomen acceperunt, [et, quibus in regno Patris per Christum hereditas et oeternae vitae gloria parata est, divine legis mandata custodiant] (361). Quo minus miran- dum est si hujus lucis aerumnas spe superna con- solationis fugere cupimus, qui, in his positi, in sola cognitione inundantium perieulorum singulorum poenas luimus. Preterea scitote Robertum Guiscar- dum sepe supplices legatos ad nos mittere, et tantze fidelitatis securitatem se in manus nostras dari cu- pere, ut nemo unquam firmiori obligatione se cui- libet domino debeat vel possit astringere. Sed nos non incertas rationes cur illud sit adhue differen- dum considerantes, supernz dispensationis et apo- stolicee procurationis consilia prestolamur. Ad haec alteram vestrum hoc in tempore transalpinaturam intelleximus; sed prius, si fieri posset, ambarum eolloquio uti multum desideramus : quoniam vestra consilia, sieut sororum nostrarum, et filiarum sancti Petri, in causis etnegotiis nostris habere desideramus. De nobis vero quidquid per Deum et recte sapimus et valemus, in omni charitatis exhibitione vobis pa- tere confidite, et memoriam vestram in nostris quo- lidie orationibus haberi, et (quanquam peccatores simus) intente Deo commendari seitote. Praeterea (361) Uncis inclusa desunt in Mutin. C nobis promisisse, et fidem in manum . nostram de- disse, se in nostram praesentiam, quandocunque eum eommoneremus, pro reddenda ratione sui con- jugii venturum. Et nos quidam hac de causa ipsum vocavimus. Guilielmum Papiensem episcopum, et Heribertum Mutinensem, qui propinquitatem mu- lieris seiunt, ad nos venire per epistolas nostras invitavimus, quatenus, rei veritate percognita, quod justum fuerit, Deo adjuvante, statuamus. Quapro- pter dignum nobis videtur ut przefato marchioni per certum vestrum nuntium mandetis quatenus per terram vestram in eundo et redeundo securus trans- ire possit, ne, oceasione vestri timoris in hae parte justitia Christianze legis detrimentum sentiat. Data Roma decimo octavo Kalendas Novembris indictione decima tertia. EPISTOLA X. AD UDONEM TREVIRENSEM ARCHIEPISCOPUM. (Anno 1074.) Committit ei et episcopo. Metensi causam que inter Tullensem episcopum et quemdam. ejus clericum versabatur. Monet ut illum tutum reddat, et omnia ablata, ei restitui jubeat : tum, convocatis Tullen- sibus clericis, inquirat de moribus episcopi, de quibus certior vult fier? ante synodum. GREGORIUS episcopus, servusservorum Dei UDpoNI Trevirorum archiepiscopo, salutem et apostolicam benedictionem. Admonere te, frater, ut ea quz tibi committimus fideliter agas ex charitate, ut vero velociter, ex con- siderata eausarum vel temporum fit competentia et necessitate : quae quidem utraque in subscripto ne- gotio ita te observare volumus, ut, quedmadmodum credimus, fidum te et indefessum nobis cooperato- rem cognoscamus. Frater iste Tullensis, ut fatetur, clerieus ad nos veniens, conquestus est nobis quo- niam iratus sit ei dominus suus, videlicet Tullensis, ut dieitur, episcopus, se exsulem faetum, et omnibus rebus suis exspoliatum, supplieans ut apud aposto- licam pietatem tantarum miseriarum aliquam inve- niret consolationem. Nobis vero eur hoe sibi aeci- derit diligenter inquirentibus, retulit se ab episcopo quamdam ecclesiam postulasse, quse ad officium custodi: quod tenebat legali constitutione dieitur atüinere. Qua de re commotus episcopus, cum ei non solum hanc denegaret ecclesiam, sed totum offi- cium per summam interdiceret obedientiam, respon- dit se non debere sibi obedientiae reverentiam, quo- niam archidiaconatus, consecrationes ecclesiarum, et ipsas ecclesias vendendo, Simoniaca haresi se commaeulasset; cum muliere quadam in publica fornicatione jaceret, de qua filium genuisset, quam- que rumor esset sacramento et desponsatione laico- rum more sibi copulasse, et preterea quod nonnulli eum ad episcopatum pactione praemii pervenisse di- cerent, His auditis episcopus, quasi de manifestis culpis peenitens, et de sua correctione tum eum hoc solo, tum eum ezeteris fratribus loquens, tandem 371 S. GREGORII VII. PAPE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 372 manifesta indignatione et ira super istum inflam- A libenter intelleetu capiunt, et tenere contendunt. matus est. Egressoque ab urbe episcopo, paulo post milites ejus, utpote non ignorantes voluntatem do- mini, huie omnem securitatem abnegavere, et intra claustrum ei minati sunt in faeiem. Quos eum insi- diari vitae suze et honori intelligeret, clam diseessit, ut sua absentia temperaret severitatem hujus furo- ris. Episcopus vero confestim sua ommia diripi et publicari preeeepit, et ita iste exsulem se et egenum jam diu fuisse conqueritur ; verum hae nobis inor- dinata et valde iniqua videntur, quoniam, si illa vera sunt, episcopus, imo exepiscopus, non hune, sed conscientiam suam odisse et persequi debuerat; sin vero falsa, et utinam falsa! non tamen milites, sed disciplinam eanonum, istum corripere et fla- gellare equum fuerat. Quocirca fraternitatem tuam apostolica auetoritate commonitam et in hae eausa suffultam esse volumus, ut, convocato et adjuneto tibi dileeto eonfratre nostro Herimanno venerabili episcopo Metensi, Tullensem econveniatis, eumque ut clerieum istum sine omni perieulo viti? et secu- rum ab omni eontumelia in claustrum suum reci- piat, et officium eustodi:e eum ecclesia quam postu- lavit, si juste attinet, eum eeteris omnibus justis pertinentiis et utilitatibus suis, et preposituram suam et offieium scholarum, nec non omnia ablata Sibi bona, et tam irrationabiliter illata damna resti- tuat, apostolicis jussionibus commoneatis. Deinde, convocatis Tullensibus clericis per veram eos obe- dientiam, imo sub comminatione anathematis, con- Stringite, ut quidquid de introitu et vita episcopi seiunt, vobis aperiant; et vos, undique explorata veritate, quid nobis inde credendum sit, in synodo vel ante synodum quam in prima hebdomada Qua- dragesimz eelebraturi sumus, per litteras vestras notifieare nullatenus preetermittite. Quod si episco- pus, ut optamus, innocens de tot ac tantis crimini- bus appàruerit, quod clerieus temere peccavit, quo- niam ad nostram venit audientiam, qualiter juste corrigatur, Deo aspirante, proeurabimus. Si vero episeopus ea qua sibi intenduntur veraciter removere non poterit, nullo modo ferendum est nobis, vel vobis, ut loeum pastoris lupus obtineat. Has autem litteras ideireo aperte sigillari praecepimus, ut cer- tiorem vobis auctoritatem traderemus. Data Bom: decimo septimo Kalendas Novembris, indietione decima tertia. EPISTOLA XT. AD ALBERTUM COMITEM, ET EJUS UXOREM. (Anno 1074.) Laudat fidem et religionem eorum. Quorumdam epi- scoporum scelera. reprehendit. Monet ut persistant, et decreta apostoliec sedis de Simoniacis et incon- tinentibus sacerdotibus retineant. GREGORIUS episcopus servus servorum Dei, AL- BERTO comiti etejus uxori salutem etapostolieam be- nedietionem. Gratias Deo referimus quod vel laici et mulieres ad Dominum mentes erigunt, et cultum religionis Nam illi qui propter lucrandas animas episcopi vo- cati et constituti sunt, et subditos suos verbo et exemplo viam veritatis docere deberent, his tem- poribus sedueti a diabolo, non solum legem Dei de- serunt, sed impugnare et omni conatu subvertere non desistunt. Quo minus mirandum est si ipsi inferiores ordines a delicto non prohibent, quorum aut ordinatio fuit hzretica, aut vita omni immundi- tia et facinoribus cooperta : qui, dum in semetipsis propria scelera nec corrigunt nec attendunt, subdi- torum quoque crimina aut per negligentiam aut timore propria conscientia portant. De quibus reete per Prophetam dicitur : Obseurentur oculi eorum, ne videant, et dorsum eorum semper incurva (Psal. LxvI). Quapropter quidquid illi. contra vos, imo contra justitiam garriant, et pro defendenda nequi- tia sua vobis, qui illiterati estis, objiciant, vos in pu- ritate et constantia fidei vestra permanentes, qua de episeopis et sacerdotibus Simoniacis, aut in for- nieatione jacentibus, ab apostolica sede accepistis, firmiter credite et tenete. Data Romz septimo Kalendas: Novembris, indi- ctione decima tertia. Y EPISTOLA XIL ^. AD HALBERSTADENSEM EPISCOPUM. (Anno 1074.) Laudat ejus erga Eomanam Ecclesiam observantiam, quam. ezx ejus amimü dolore perspezerat, quod. le- gati apostolici in illo regno non eo quo decebat ho- nore suscepti fuissent; quam rem eis contigisse mavult quam apostolice sedis auctoritatem vio- lasse. GnREGORIUS episcopus servus servorum Dei, Halbi- stetensi [BuncHARDO Alberstatensi] episcopo salutem et apostolieam benedictionem. ] Ostendis, frater, te sanctam Romanam Ecclesiam sincero affectu diligere, quando id movet cor et ani- mum tuum, legatos sedis apostoliez. in regno vestro non eo quo oportuit honore susceptos fuisse, nec ea qua Christiana religio postulabat, et adhuc postulat, prout necesse foret, effleere potuisse. Verum nos multo magis hae illis accidisse volumus, quam ut ipsi, hominibus magis quam Deo placere cupientes, veritatem et libertatem illius quze in eis repreesen- p tabatur auctoritatis aliqua simulatione violassent. Nam si principibus et divitibus terra vestrae re- gnare pro libidine et justitiam Dei coneuleare, ta- citi consentire vellemus, profecto amicitias, munera, subjeetiones, laudem, et magnificas ab eis honori- ficentias habere possemus. Quod quia loco in quo sumus et officio quod tenemus minime congruit, nihil est quod nos a charitate Christi, ipso prote- gente, separare possit : quibus mori tutius est, quam legem ejus derelinquere, aut pro mundi gloria impio- - rum potius, si sint potentes, quam eorum personas respicere, qui, licet sint pauperes, legem. sui econdi- toris exquirunt, mandata diligunt, vitam potius quam justitiam deserunt. Tus igitur unanimitatem fra- ternitatis debita cum gratulatione suscipientes, hanc 373 ut in ea quam erga sanctam et apostolicam Eccele- siam habere ecepisti dilectione profieias, spem vero in nostra charitate, imo beati petri protectione et ejus apostolica indubitanter benedictione, habere confidas. Data Rome vir. Kalendas Novembris, indictione decima tertia. . EPISTOLA XIII. AD SALOMONEM. REGEM HUNGARORUM. (Anno 1074.) Queritur quod cum Hungarie regnum juris sit sancti Petri, a Teutonicorum rege «n beneficium accepe- rit. Monet ut illud, correcto errore suo, ab aposto- lica. sede vecognoscat. GnREGORTUS episcopus, servusservorum Dei, SALo- MONI (362) regi Hungarorum, salutem et apostoli- cam benedictionem. Litterae tuee ad nos tarde propter moram nuntii tui allatae sunt * quas quidem multo benignius ma- nus nostra suscepisset, si tua incauta conditio non adeo beatum Petrum offendisset. Nam, sicut a ma- joribus patriae tuae cognoscere potes, regnum Hun- gari] sanete Romana Ecelesi; proprium est, a rege Stephano (363) olim beato Petro eum omni jure et potestate sua oblatum et devote traditum. Preterea Henricus (364) pide memorice imperator ad honorem saneti Petri regnum illud expugnans, vieto rege, et faeta vietoria, ad corpus beati Petri lan- eeam eoronamquetransmisit, et pro gloria triumphi sui illue regni direxit insignia, quo principatum di- gnitatis ejus attinere cognovit. Quz? eum ita sint, tu tamen, in ezeteris quoque a regia virtute et mo- ribus longe discedens, jus et honorem sancti Petri quantum ad te, imminuisti et alienasti, dum ejus regnum a rege Teutonieorum in beneficium, sieut au- divimus, suscepisti. Quod si. verum est, qualiter gratiam beati Petri, aut nostram benevolentiam spe- rare debeas, tu ipse, si justitiam vis attendere, non ignoras, videlicet te non aliter eam habiturum, nec sine apostolica animadversione diu regnaturum, nisi Sceptrum regni quod tenes, eorreeto errore tuo, apostolie:e, non regiz, majestatis beneficium reco- gnoseas; neque enim nos timore, vel amore, aut aliqua personali aeceptione, quantum Deo adjuvante poterimus, debitum honorem ejus, eujus servi su- mus, irrequisitum relinquemus. Verum si hzc emendare, et vitam tuam ut regem decet, insti- tuere et, Deo miserante, adornare volueris, proeul dubio dileetionem sanetze Romans Ecclesiae sieut matris dileetus filius, et nostram in Christo amici- tiam plene habere poteris. Data Romo v Kalendas Novembris, indictione de- cima tertia, (362) De Salomone rege Hungarorum Lambertus in anno 1074. (363) De saneto Stephano 1 Hungarorum rege Her- mannus Contractus in Chronico anni 1038; Char- tuitius episcopus in ejus Vita apud Surium tomo LIBER SECUNDUS. flammam in pectore tuo seniper crescere cupimus, A — EPIST. XIV. 374 EPISTOLA XIV. AD GUARNERIUM ARGENTINENSEM ET BURCHARDUM BASILEENSEM EPISCOPOS. (Anno 1074.) Ut curam advocatie. monasterii Sancte Crucis a Leone IX constructi, juta ejusdem pontificis con- stitutionem, Gerardo ejus nepoti majori matu adjudicent, et Hugonem ab ea. excludant. Ga EGORIUSepiscopus, servusservorum Dei, GUAR- NERIO Argentinensi et BuncHARDO Basileensi epi- scopis salutem et apostolicam benedictionem. Non ignorare vos credimus dominum nostrum beatze memorizde Leonem papam monasterium San- c!c Crucis in terra haereditatis suze fundatum, ae propriis opibus ejus constructum, saneta: Romane Ecclesize, eui pie et sancte presidebat, in proprium jus tradidisse, quatenus venerabilis ille locus sub alis sancti Petri tutior et liberior in divino famulatu proficeret. Verum, sicut nos certa relatione compe- rimus, nepotes illius, Hugo videlicet et Gerardus sua potius quam qua Dei sunt quaerentes, nec tam sanctissimi viri excommunicationem timentes, dum inter se de advocatia contendunt, monasterii, bona diripiunt, et quae ad sustentationem ancillarum Dei constituta sunt sacrilegis invasionibus militibus suis praedam faciunt. Quapropter fraternitatem ve- stram multum rogamus et admonemus, ut, pro amore et debita sancto Petro obedientia, ambos in locum aliquem vestro conventui aptum convocetis, (; &5 causam utrinque diligenter inquirentes, finem contentioni eorum imponere summopere studeatis, in nullo quidem ab ea qua in privilegio przlibati Patris nostri Leonis papa deseripta est constitutio- ne et determinatione digredientes. Ibi enim inter catera ejus apostoliea sanctione decretum est, ut qui deprogenie suainecastro Egeneschen[ Engesheim ] ccteris major natu fuerit euram advocati? solus teneat, et in omnem posteritatem ejus generis haec potestas ita procedat. Juxta quam ordinationem Gerardum quidem justitias agere, et advocatiam magis merito quam Hugonem administrare puta- mus, quia aetate priorem esse intelleximus. Quod si et vos ita esse cognoveritis, ex parte beati Petri, et nostra apostolica, vestra etiam- episcopali auctori- p !àte, Hugoni interdieite ne ulterius ullo modo de eadem advocatia se intromittat, neque monaste- rium, aut bona ejus, eujuseunque modi sint, aliqua laesione vel contrarietate impetat, alioquin sciat se apostolici gladii ietum nullatenus evadere posse, et non solum a gratia beati Petri, sed a communione totius Ecclesie judieio saneti Spiritus et apostoliea sententia excommunicatum aec condemnatum penitus separari. Quidquid igitur inde faetum fuerit, per litteras vestras nobis quantocius indicare curate. quarto; Leo Ostiensis libro secundo, capite septua- gesimo nono ; et alii. (364) De 'expeditione Henrici II 2 contra Hungaros Hermannus Contractus in no 1044. imperatoris an- 375 S. GREGORII VII PAP/E OPERUM PARS I. — REGISTRUM. Data Rome quarto Kalendas Novembris, in- A dictione x11r. EPISTOLA XV. AD HUMBERTUM ARCHIEPISCOPUM LUGDUNENSEM ET CJETEROS. (Anno 1074.) Ut clericos Lingonenses moneant ut desistant ab in- juriis, et satisfaciant de damnis monasterto Pulta- viensi illatis : quod si facere renuerint, eos ab. in- íroitu ecclesi arceant, et, si perseveraverint, eaccommunicationt subdant. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Huw- BERTO archiepiscopo Lugdunensi, et AG1No Augusto- dunensi et RopnurPHo Matisconensi, episcopis, sa- lutem et apostolicam benedictionem. Humbertus Pultariensis abbas, diu apud nos pro necessitatibus monasterii sui commoratus, multas adversitates et. inquietudines conqueritur se a cle- ricis pati Lingoniensibus : eujus injuri e tanto ve- hementius nos attingunt, quanto sollicitudines apo- stolieze dispensationis per beatum Petrum, cui servi sumus, et cui monasterium illud speciali et. pro- prio jure subjectum est, nobis pra caeteris incum- bunt. Sed quia longum erat singulas querimonia- rum abbatis causas hic comprehendere, fraternita- tem vestram rogamus, et apostoliea auctoritate monemus, ut ex ore ipsius illatas sibi molestias et monasterii detrimenta audiatis, et diligenter atten- datis, convocatisque prescriptis clericis ad facien- dam emendationem et satisfactionem, prout justum fuerit, super omnibus de quibus in eos conqueritur abbas nostra vice et apostolica auctoritate commo- neatis. Quod si vos, imo beatum Petrum, et ejus per nos administrata monita, contempserint, et, justitiam facere renuentes, in pertinacia temerita- tis sue perstiterint, ab introitu ecclesiae arcere eos et exeludere nullatenus pretermittatis. Sin vero nec pro hujusmodi districtione voluerint resipiscere, et illatas beato Petro injurias, utpote privilegia ejus transgressi, caeteraque in quibus abbatem et mona- sterium ejus indignis offensionibus leserunt, digna resipuerint satisfactione emendare, nostra aposto- lica auetoritate jussi atque suffulti eos anathematis gladio pereussos a corpore et communione totius Ecclesi; separate, et canonico judicio condemnate. Quidquid autem inde faetum fuerit, nobis per ve- stras litteras sine mora notificate. Data Roma tertio Idus Novembris, indictione decima tertia. . EPISTOLA XVI. AD RICHERIUM SENONENSEM ARCHIEPISCOPUM. : (Anno 1074.) De hominibus sui episcopatus a paribus. GREGORIUS, ete., Rrcnknro Senonensi archiepi- seopo salutem, etc. Data Rome tertio Idus Novembris indictione de- cima tertia. EPISTOLA XVII. AD SIGEBALDUM ABBATEM. (Anno 1074.) Arguit quod sibi suaserit. ut. Albericum monasterio s B C "d 376 Sancti. Anastasii, alio amoto, vestitueret, quem qpostea cognovit multis esse criminibus diffamatwm. Preecipit ut. awt monasterium | Albericus vestituat, qut ipse una cum eo Homam "veniat de objectüs criminibus responsurus. GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Sr- GEBALDO abbati monasterii saneti Salvatoris in Pe- rusia, salutem et apostolicam benedictionem. Fraternitatem tuam, quam religiosam tenemus, admodum miramur nobis justum non dedisse con- silium ; seeundum quod a pluribus dicitur, de Albe-t rico scilicet multis criminibus involuto, et (quod est pejus) etiam a venerabilis memoria domno Petro, aliisque duobus episcopis ab omni honore eccle- siastico sub excommunicatione amoto; quem San- cti Anastasii monasterio ex nostra permissione re- stituisti; alterum vero meliorem ex abbatiae honore, ut fertur, vi ae sine ratione ejecisti. Quod eum au- dissemus, valde nobis displieuit, nostraque charitas ut talia eorrigantur has litteras tibi direxit. In his igitur unum ex duobus tibi ac predicto Alberico precipimus ut monasterium quod ei non recte de- disti dimittat, et alteri injuste rejecto reddat, aut tecum Romam veniens ex illis eriminibus, in quibus accusatur, in nostra praesentia veritate se defendat. Sin autem neutrum horum obedire non vult, a sacra sede apostolica intelligat se procul dubio excommu- nieandum. Haec itaque nullatenus negligas praecipi- mus. Peccatum enim maximum tecum ineurrimus, si omittimus hoe, quandoquidem ita est, sieut nobis multorum testimonio est intimatum. Data Rome Idibus Novembris, indictione decima tertia. EPISTOLA XVIII. AD GUILIELMUM COMITEM PICTAVENSEM. (Anno 1074.) 1 Ut una cum episcopis ac mobilibus regni Francie admoneat Philippum regem desistere a confusione ecclesiarum atque a depredationibus : alioquin ipsum regem, et quoscunque ei obedientiam pra- stantes, minatur se eacommunicaturum. GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, GuiLIELMO comiti Pietavensi, salutem et apostoli- cam benedietionem. Licet Philippi regis Francorum iniquitates ad notitiam tuam pervenisse dubitandum non sit, utile tamen duximus, quantum de eisdem iniqui- tatibus doleamus, tibi innotescere. Nam inter ez- tera seelera, quibus non solum Christianos sed et paganos videtur superasse prineipes, post ec- clesiarum, quas sibi licuit confundere, varias destruetiones, adeo regie dignitatis posthabuit verecundiam, ut, avaritia potius inflammante quam ratione aliqua poseente, Italie negotiatores qui ad partes vestras venerant depreedatus fuerit. Qua de re, quia episcopos Franciz litteris nostris eum con- venire monuimus, te quoque sanctum Petrum et nos pure dilizentem, et (ut credimus) de ejus nobiseum perieulis contristatum, precipue mone- mus, quatenus exillis atque nobilioribus Franeiae melioribus quibusdam adhibitis iniquitates suas 377 sibi renuntiando atque bonorum et sapientium consiliis adherendo incipiat jam a confusione ecclesiarum manum retrahere, et ad exemplar bonorum Franciae regum pravos mores suos commutare, deprada- tiones quas supra commemoravimus, unde oratores sancti Petri impediuntur, capiuntur atque multis modis afficiuntur, sine dilatione emendare. Qui si eonsiliis vestris aequieverit, nos eum qua debemus charitate traetabimus : alioquin, si in perversitate studiorum suorum perduraverit, et secundum du- ritiam et impoenitens cor suum iram Dei et sancti Petri sibi thesaurizaverit, nos, Deo auxiliante et nequitia sua promerente, in Romana synodo a corpore et communione sancte Ecclesie ipsum, LIBER SECUNDUS. — EPIST. XXII. notificetis, et ut ipse stultorum suggestionibus A — facere recusaverit, canonicam in eum censuram et quineunque sibi regalem honorem vel obedien- p tiam exhibuerit, sine dubio sequestrabimus, et ejus quotidie super altare sancti Petri excommu- nicatio confirmabitur. Diu est enim quod iniquitates suas portavimus; diu est quod sancta Ecclesiae injuriam pareendo adolescentie suc dissimulavi- mus. Nune autem adeo perversitas morum suorum se notabilem reddidit, ut si tantae valetudinis tan- teque fortitudinis esset, quantum pagani impera- tores sanctis martyribus intulerunt, nos timore aliquo tot et tantas iniquitates suas nullo modo impunitas dimitteremus. t Data Rome Idibus Novembris, indictione decima tertio. EPISTOLA XIX. AD RICHARDUM BITURICENSEM. ARCHIEPISCOPUM. (Anno 1074). Significat se ei et Turonensi archiepiscopo litem inter Dolensem monasteriwm et abbatem Sancti Sulpitii commisisse, monetque ut eam decidat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, RrcnaRpDO Bituricensi archiepiscopo salutem etapo- stolieam benedictionem. Dolense monasterium, sicut novit fraternitas tua, juris saneti Petri esse dignoscitur, eui si aliquod discrimen inferretur, speciali sollicitudine succur- rere debemus. Proinde proclamatione ipsius, mo- nasterii super abbate Sancti Sulpitii jamdudum pulsati eommisimus coníratri nostro Rodulpho "Turonensi archiepiscopo quaestionem utriusque mo- nasterii una tecum diligenter discutere, legitimum, Deo auxiliante, definitionis finem per- ducere. Studeat igitur fraternitas tua sic se prefato eonfratri nostro in hac causa auxiliatricem impendere, quatenus in inquisitione hujus rei non Sit nobis necessarium elaborare. Data Romz decimo septimo Kalendas Decembris, indietione decima tertia. EPISTOLA XX. AD RICHERIUM SENONENSEM ARCHIEPISCOPUM. (Anno 1074). Ut a Lanzelino parochiano suo, qui multa scelera in archiepiscopum Turonensem perpetrarat, di- gnam emendationem faciendam curet : quod si ille Iu et ad D 378 ecercere jubet. GnkcORIUS episcopus, servus servorum Dei, Ricngnto Senonensi archiepiscopo, salutem et apo- stolieam benedictionem. Confrater noster Rodulphus Turonensis orchi- episcopus, veniens ad nos, innotuit se non parvam injuriam a quodam parochiano tuo, nomine Lan- zelino, sustinuisse. Asserit enim ipsum in via sibi armata manu obviasse, et quibusdam suorum de- pradatis, quisbusdam etiam vulneratis, et (quod crudelius est) in faciem suo proprio consanguineo interfecto, multis contumeliis se dehonestassc. Unde fraternitatem tuam admonemus ut pracfatum Lanzelinum convenias, et tanti sceleris praesum- ptionem digne emendare facias : quod quidem fra- ternitas tua etiam sine nostrarum litterarum ad- monitione facere debuisset; et si ita est, ut dicitur, prius ad nos vindiete quam proclamationis venire fama debuisset, si in te fraterna charitas vigeret. Quod si ipse spiritu superbiae ductus satisfacere recusaverit, eanonicam super eum censuram exer- cere non differas. Data Rome decimo septimo Kalendas Decembris indietione decima tertia. EPISTOLA XXI. AD ABBATEM BELLILOCENSEM. (Anno 1074.) Ut archiepiscopo Turonensi pareat; sin aliquam ido- neam. emcusationem habeat, ad synodum una cum nuntio vpsius archiepiscopi "veniat, vel muntios mittat, de sua dnobedtentia et. objectis criminibus responsurus. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, ab- bati Bellilocensi, salutem et apostolicam benedi- ctionem. Conírater noster Rodulphus Turonensis archi- episcopus retulit nobis te nullam sibi obedientiam velle impendere, teque usuris eaeterisque sceleribus effrenata licentia deservire. Quapropter admonemus ut praedicto eonfratri nostro debitam non deneges obedientiam. Quod si aliquam te cognoscis ido: neam posse pretendere exeusationem, eum pra- dieti confratris nostri nuntio ad synodum quam in prima septimana Quadragesima celebraturi sumus, venias, vel idoneos nuntios mittas : quatenus et de inobedientia archiepiscopi, et de criminibus tibi objectis respondeas. Non enim possumus, quod in laicis legaliter reprehendimus , in te indiscussum, et (si verum est quod infertur) sine condigna poena puniendum relinquere. Data Roma decimo septimo Kalendas Decembris, indictione decima tertia. EPISTOLA XXII. AD HUGONEM DE SANCTA MAURA. (Anno 1074.) Ut juste retenta ecclesie: Turonensis bona archiepi- scopo reddat, et, si quid deberi putet, cum ejus nuntio Romam ad. synodum. veniat, alioquin. em- communicandus. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei Hucontr militi de Sancta Maura. 379 S. GREGORII VIL PAPJE OPERUM PARS I, — REGISTRUM. 380 Confrater noster. Rodulphus Turonensis archi- A berto Pietavensi episcopo mandavisse, [ex supe- episeopus eonqueritur quod tu bona Ecclesim sui injuste retineas, et neque timore Dei, neque reve- rentia beati Mauritii, ad justitiam faeiendam velis mentem tuam inclinare. Unde apostoliea auetoritate monemus, ut, si ita est, de bonis illis dignam satisfaetionem. prodieto confratri nostro offeras. Quod si fortasse ab eodem archiepiseopo projudi- eium tibi fieri elaruerit, eum nuntio ad futuram synodum nostram venias, quatenus, utrinque au- ditis rationibus, unusquisque vestrum proclama- tionis sue justitiam eonsequatur. Quod si huic admonitioni nostrae inobediens fueris, in eadem synodo, ad quam te voeamus, sine dubio exeom- municaberis. Data Rom decimo septimo Kalendas Decembris, B indietione x11. RPISTOLA XXIII. AD ISEMBERTUM PICTAVENSEM EPISCOPUM. (Anno 1074.) Confirmat. interdictum a suo legato. adversus eum factum, et a sacrorum participatione excludit, usque ad futuram synodum, ad quam venire jubet. GmkEGORPUS episeopus, servus servorum Dei, IsgMnEkERTO Pietavensi episcopo. Quoniam interdietus à legato — nostro Giraldo Ostiensi episeopo obedire contempsisti, coneilium nostro proeepto eongregatum violenter conturbasti, nobis quoque [f., nostris ;. Mutin., matris quoque] preeeptis de eausa saneti Hilarii inobediens exsti- tisti, auetoritate apostolorum Petri et Pauli inter- dietum a nostro legato episcopale offieium | non solum eonfirmamus, verum etiam te a eommunione corporis et sanguinis Domini nostri Jesu Christi separamus, usque ad futuram synodum, quam; Deo annuente, in prima. hebdomada Quadragesima eele- braturi sumus, nisi forte perieulo mortis imminente, et hoe praeedente satisfaetione saeramento confir- mata. Provcipimus etiam eadem apostoliea aueto- ritate, ut in futuro eoneilio jam dieto te nobis reprossentes, et de his omnibus et e:teris quie. tibi illata sunt rationem redditurus venias. Quod si non feceris, noveris te in eadem synodo absque spe futuri. reconciliationis deponendum. Data Rome [xvi] deeimo sexto Kalendas Decem- -— - bris, indietione xut. D EPISTOLA XXIV. GOZELINUM BURDIGALENSEM — ARCHIEPISCOPUM, ET GUILIELMUM. DUCEM. AQUI TANLEE, (Anno 1074.) Precipit ut. Pictavensi. episcopo, nist ad^ synodum, sicut ili preveperat, venerit, a nemine obedientia preestetur,. Burdigalensi. archiepiscopo curam re- rum ecclesiasticarum, Guilielmo vero comiti ju- stitice. administrationem, committit, GnxEGORIUS episeopus, servorum Dei, GozkrrNO DBurdigalensi arehiepiscopo, atque Gui- lielmo duei Aquitani, salutem et apostolieam be- nedietionem. Notum fieri volemus vestre dileetioni nos fsem- AD servus riore epistola] quoniam interdietus a legato nostro Giraldo Ostiense episcopo (usque ad id quod ait : absque spe future reeoneiliationis deponendum.) Quod si observare noluerit, apostoliea vobis aueto- ritate precipimus ut nullus vestrum sibi obediat, neque eum pro episcopo habeat. Tibi autem, Goze- line Burdigalensis arehiepiscope, eeelesiastieas res committimus traetandas; populum et elerum ne sibi obediat eommoneas. Tibi vero, Guilielme eo- mes, justitiam committo traetandam, atque in vestris manibus eausam saneti Hilarii regendam, et justitiam inde exhibendam committimus. Data Roma decimo sexto Kalendas Decembris, indictione decima tertia. EPISTOLA XXV. AD ANNONEM COLONIENSEM ARCHIEPISCOPUM. (Anno 1074.) Monet ut causam inter Osenburgensem. | [Osnabur- gensem] episcopum | et. Corbeiensem | abbatem. et quamdam. abbatissam. ab apostolicis legatis ei commissam defüiat. Quod. si perficere non possit, commoneat eos ad. synodum venire, preterea, cle- riets castitatem: servandam inculcet. GnxGonmis episeopus, servus servorum Dei, AN- NoNt Coloniensi archiepiscopo, salutem et apostoli- eam benedietionem. Ut diligentia tua, dileetissime frater, reminisci potest, legati nostri Ubertus Pronestinus et Giral- dus Ostiensis episcopi ad partes vestras destinati, litem quz inter Bennonem Osenburgensem [Osbur- gensem] episeopum et.... Corbeiensem abbatem ae quamdam abbatissam versabatur, ad se ut dirime- retur delatam, tuc venerando solerti;e juste diffi- niendam commiserunt. Verum neseio qua obstante eausa adhue indiseussa remanere nobis perhibetur. Quapropter eharitatem tuam, frater charissime, iterum. duximus adhortandam ut profatum nego- tium diligenter audias, et legitime diffinias. Cote- rum si aliqua ratio qua hoe perlieere nequeas obstiterit, his sibi litteris ostensis nos ad synodum in prima proximae Quadragesimae hebdomada agen- dam adire eommoneas, quatenus controversia inter eos diu protraeta, omni oeeasione propulsa, cano- nieum finem aeeipiat. Proterea sollieitudinem tuam ex parte beati Petri communis Patris et domini instanter admonemus, ut non solum in ecelesite tuae diceesi, sed etiam in omnibus suffraganeorum tuorum parochiis, presbyteros, diaconos et subdia- conos, admonitionibus tuis caste vivere facias, quoniam, ut fraternitas tua. novit, ester virtutes apud Deum sine eastitate nihil valent, sieut nec sine emteris virtutibus castitas. In. hoe igitur dili- gens et sollieitus studeat, quatenus, sieut in aliis virtutibus tuis, tibi Petrum apostolorum debitorem faeiat. . Data Rom deeimo quarto Kalendas Decembris, indietione deeima tertia. 381 EPISTOLA. XXVI. AD DIONYSIUM PLACENTINUM EPISCOPUM, (Anno 1074.) Significat abbatem. Sancti Savini monasterium resi- gnasse, tamen . ejus curam, tlli. commisisse, donec alius abbas eligatur. Monet ut et vei wna eum mo- nachís det operam : deo legatos mittit, mec mon dirimenda: | controversie | causa. quoe. inter. eum. et «bbatem — Sancti Sepuleri | plebemve | Placentinam versatur. GnEGoRrUS episcopus, servus servorum Dei, Dro- NYsro Placentino episcopo salutem et apostolicam benedietionem. Rigizonem abbatem monasterii Sancti Savini, quem ad audientiam nostram tua sollicitudo direxit, recepimus, et tanta investigatione diseussimus, ut praelibatum monasterium nostris refutaret in mani- bus. Absit enim ut nos eis dignitates ecclesiasticas defendere. conemur, qui sibi eas interventu peeunize arripere praesumpserunt. Verum ne praemissum mo- nasterium gravem rerum suarum pateretur jactu- ram, illud. praefato abbati, eousque, salvo tuze ec- elesio jure, custodiendum commisimus, quoad ibi abbas solemniter eligatur, qui Deo dignus , et przedieti monasterii fratribus acceptus, habeatur. Quapropter, diligentissime frater, talis ibi tua fratrumque simul diligentia provideatur, ut nos non appareat potius ad detrimentum monasterii vel fratrum. quam ad utilitatem sui vel augmentum egisse quod egimus, ae tu dignas inde laudes inter homines habeas, et apud Deum. ex hoe salubri negotio indulgentiam peecatorum et animae tuae perpetuam salutem inve- nias, quz tune efficaciter acquiritur, cum Deo sa- eris in locis famulantibus charitatis offieio pie con- sulitur. Porro legatos nostros , praesentium videlicet latores, ob hoc ad vos usque direximus, ut ad quem finem instans negotium perveniat aspiciant, et eon- troversiam quae inter te et abbatem Saneti Sepuleri, plebemve Placentinam, sive Bonizonem [Bonozo- nem] subdiaconum, versatur, intentius audiant, ut calumniari nitentibus. obstrueta licentia, cujus par- lis tergiversatio justitiam impedire contendat ad- vertant: et sancta Placentina Ecclesia post tot tem- porum interstitia, post tot tantaque litigia, se saltem nunc optatam et optandam pacem tuo nobilitatis D prudenti. clementia | recipere congaudeat, quatenus proenominatae Ecclesi: debita quiete perfruenti Deo servire liceat; tu vero, hujuscemodi supervacaneis occupationibus propulsis, in nostri conditoris laudi- bus et servitio delectari, et in lege ejus die ae nocte meditari valeas,]et ad veram beatitudinem perve- nias, atque apud nos. calumniantium improbitas lo- eum ulterius non habeat. Data Rome quinto Kalendas Decembris, indictione decima tertia. LIBER SECUNDUS. — EPIST. XXVIII. A B C 382 s EPISTOLA XXVII. AD MONACHOS MONASTERII SANCTI SAVINI. (Anno 1074.) Ut abbatem canonice eligant, et ro se et Romana Ecclesie statu ad. Deum preces. fundant. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, con- gregationi monasterii Sancti Savini Placentiee cons- tituti, salutem et apostolicam benedictionem. Migizonem abbatem vestrum ad audientiam nos- tram venientem suscepimus, et tanta examinatione diseussimus. ut monasterium nostris refutaret in manibus. Verum ne preelibatum monasterium grave rerum suarum pateretur dispendium, illud sibi eo- usque. commisimus, quoad in predieto mona- sterio, alter solemniter eligatur, qui Deo dignus et saeris eanonibus conveniens inveniatur. Quapropter prasentibus vos hortamur apicibus ut, neglecta omni nefandi pretii taxatione, posthabita consan- guinitatis et amiciti:e gratia, talem vobis eligere secundum regulam sancti Benedicti studeatis cum quo Deo servire concorditer. et sincere valeatis. Rogamus vos interea, charissimi fratres, ut. pro reeuperatione. status sanctzte Romane Ecclesia, suique incolumitate, ac pro me, ut sibi consulere valeam, Deum, cui fideliter famulamini, jugiter ex- oretis. Data Roma quinto Kalendas Decembris, indi- ctione decima tertia. EPISTOLA XXVII. AD LEMARUM BREMENSEM ARCHIEPISCOPUM. (Anno . 1074.) Invehitur in eum quod legatis apostoliec sedis con- cilium, sicut dpse jusserat , celebrare mprohibuerit ; quodque «ab eisdem Romam vocatus venire. con- tempserit : quare. suspendit. ewm ab officio, quo- usque Romam. ad. synodum accedat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei (365), LrEMARO Bremensi archiepiscopo. Quia suscepti beneficii, quo te sanetaRomana Ee- clesia voluit honestare, te immemorem, potius in- gratum cognovimus, oblitum etiam promissionem canonicamque obligationem. quae sanete Romana Ecclesice te fidelem, te diligere, eique ex corde obe- dire canonice obligasti, non immerito super te do- lendo movemur, non sine causa tibi, quem fidelem filium | eredebamus, irascimur. Heu inversi mo- res, et tempora immutata! Quem murum. inexpu- gnabilem pro sancta Romana Ecclesia, eui licet indigni prasidemus, putabamus, quem scutum fidei, quem gladium Christi sumere debere, si oporteret, tum officio tuo, tum praedieto debito pro sancta Romana Ecclesia [atque], pro nobis etiam notrisque successoribus credebamus, jam eum nostrumque inimieum nostrumque oppugnatorem invenimus; tuasque injurias, a te turpissimam et inauditam repulsam licet injuste patimur. , Le- gatis. quippe nostris Alberto [Huberto] Preenesti- (365) Alias Liemaro, ut apud Lambertum anno-1073, et altbi. 383 S. GREGORII VII PAP/E OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 384 nensi et Giraldo Ostiensi episcopis, quos ad partes A Ne igitur mireris quod plures ex parochia tua quam illas ad id destinavimus, ut in unum archiepisco- pis, episcopis, abbatibus religiosisque clericis con- vocatis, vice et auctoritate nostra fulti, qua corri- genda essent corrigerent, quc religioni addenda essent adderent, pro viribus impedisti. Ad hae ut et concilium fieret prohibuisti. Ab eisdem etiam Ro- mam vocatus, ad institutum terminum, festivitatem scilicet. sancti Andrez, non venisti (366). Ad haec igitur et quamplura etiam alia corrigenda ad proxi- mam synodum, quz proximae Quadragesimae prima hebdomada celebrabitur, Deo annuente, apostolica auctoritate tibi venire precipimus et invitamus. Prediectis etiam delietis nobis persuadentibus, ab omni episcopali officio predicta auctoritate, donee ad nos venias, te suspendimus. Data Rome secundo Idus [forte, Nonas] Decem- bris, indietione decima tertia. EPISTOLA XXIX. AD SIGEFREDUM MOGUNTINUM ARCHIEPISCOPUM. (Anno 1074.) Queritur se frustratum ea spe atque opinione quam deeo conceperat. Monet ut ad synodum cum suis suffraganeis veniat ; vel, si forte 4mpediatur, mun- tios mittat, qui tum editus, twm mores suorum suffraganeorum indicare possint. GnEGORTUS episcopus, servus servorum Dei, SrGE- FREDO (367) Moguntino archiepiscopo, salutem et apostolicam benedictionem. Recordari credimus fraternitatem tuam, quam puro amore ante hujus nostrz administrationis sar- cinam te dileximus, et quomodo ejusdem nostri amoris intuitu secretorum tuorum nobis paucisque aliis commisisti consilium. Cujus rei gratia licet ex eo tempore bene de te speravimus, ex eo tamen quod Cluniacensi monasterio reliquum vitze tuze conferre voluisti, majorem ex religione tua fidem suscepimus ; verum, juxta quorumdam relationem, aliter quam sperabamus te egisse comperimus : quod si negligenter irrequisitum transire permitti- mus, fraternum tibi amorem minus impendere non sine magno taciturnitatis periculo probamur. Qua- propter apostolica auctoritate religionem tuam ad- monemus, ut ad synodum, quam, Deo annuente, in prima septimana Quadragesim:e celebraturi sumus, cum suffraganeis tuis, videlicet Ottone Constantiensi, Guarnerio Strazburgensi, Henrico Spirensi, Heri- manno Bambergensi, Imbrico Augustensi, Adelbero Guetzpurgensi, si potes, venias. Quod si aliqua infir- mitate, quod absit, prepeditus venire nequiveris tales ad nos studeas nuntios dirigere, quorum secure consilio inniti , et quorum testimonia quasi praesen- tide tuce credere possumus, Et hoc perdiligentissime fraternitas tua perpendat, ut neque precibus, neque gratia alieujus dimittas, quin introitum et conver- sationem predictorum episcoporum diligentissime inquiras, et per eosdem nuntios tuos nobis insinues. (366 Vide Lambertum in anno 1074. C ex aliis invitavimus, eum tua amplior sit caeteris, et in- ea sint quidam non laudand: opinionis. Data Rome secundo Nonas Decembris, indictione decima tertia. EPISTOLA XXX. AD HENRICUM REGEM ROMANORUM. "n (Anno 1074.) ; Letatur quod legatos apostolicos benigne eaceperit, et sibi devota servitutis obsequium praestiterit, et det operam, wt. àn. regno suo Simonia et. fornicatio elericorum eastirpetur. Monet ut. fidos ac prudentes consiliarios | sibi adsciscat, Mediolanensi .Ecclesiee jus suum. vestitwat, et episcopos vocatos ad. simodum venire curet, quibuscum legatum mittat. GnREGORTIUS episcopus, servusservorum Dei, HEN- n1CO regi salutem et apostolicam benedictionem. Quanquam, fili charissime, causam Mediolanen- sis Ecclesi non ita composueris, quemadmodum litterarum ad nos missarum series pollicitatioque continebat; tamen, quia legatis nostris te benevo- lum traetabilemque praebuisti , eorumque interventu quasdam res ecclesiasticas laudabiliter correxisti, nobis quoque per eos congrue salutationis et devota servitutis exhibitionem transmisisti, gratanter ac- cepimus. Sed et illud quod pia memorize Agnes ma- ter tua imperatrix Augusta apud nos constanter te- stifieata est, iidemque legati episcopi attestati sunt, Simoniacam scilicet haeresim fanditus de regno tuo exstirpare, et inveteratam | morbum fornicationis clericorum toto adnisu corrigere velle, vehementer nos hilaravit. Filio quoque nostre fidelissimze ve- strae» Beatrix comitissa, et filia ejus Mathildis, non modice nos letificeavere, scribentes nobis de amici- Ua et sincera dileetione vestra; quod libentissime accepimus : quarum consilio, sed et persuasu dile- ctissimae matris vestrae Augustae ad hoc indueti su- mus ut has vobis litteras seriberemus. Quamobrem, licet peccator, memoriam tui inter missarum so- lemnia super corpora apostolorum et habui et ha- bebo, suppliciter obsecrans ut Deus omnipotens, et hzc tibi bona stabiliat, et ad profectum Ecclesiae sua ampliora concedat. Moneo autem te, fili excel- lentissime, et sincera charitate exhortor, ut in his rcbus tales tibi consiliarios adhibeas, qui non tua, sed te diligant, et saluti tuae, non luero suo eonsu, lant : quibus si obtemperaveris, Dominum Deum, cujus causam tibi suggerunt, protectorem propi- tiumque habebis. Porro de eausa Mediolanensi, sí viros religiosos et prudentes ad nos miseris , quo- rum ratione et auetoritate clarescat sanete Ro- mana Ecclesia bis synodali judieio firmatum posse aut debere mutare decretum, justis eorum consiliis non gravabimur aquiescere, et animum ad rectiora inclinare; sin autem impossibile esse constiterit, rogabo et obseerabo sublimitatem tuam, ut pro amore Dei et reverentia sancti Petri eidem Ecclesiae suum jus libere restituas; et tune demum regiam (367) De Sigefredo Lambertus anno 1059, 1072, et alibi passim. ^ 385 LIBER SECUNDUS. — EPIST. XXXI. 386 potestatem recte [forfe, recte te. H.] obtinere co- A preeparatis sua possint captare commoda, sua pal- gnoscas, si regi regum Christo ad restaurationem defensionemque ecclesiarum suarum faciendam do- minationis tuae altitudinem inelinas, et verba ipsius dicentis cum tremore recogitas : £go diligentes me diligo (Prov. vit, 17), et honorificantes me honorifico : qui autem me contemnunt erunt ignobiles ( 1 Reg. 1t, 30). Praeterea noverit sublimitatis tuce dignatio nos Sigefrido Moguntino archiepiscopo litteras misisse, evoeantes eum ad synodum, quam, Deo auctore, proximae Quadragesima prima hebdomada celebra- turi sumus. Quod si venire non posse patuerit, ta- les mittat legatos, qui vicem ejus coneilio reprae- sentent. Similiter Bambergensem, Strazburgen- sem, Spirensem adesse proeipimus, introitus sui et vitde rationem posituros. Qui si forte, ut est homi- num protervia, venire distulerint, regice tua& po- testatis impulsu petimus ut venire cogantur : cum quibus volumus a latere tuo legatos tales trans- mitti, qui nos fideliter doceant et de ingressu et de vita eorum : quorum relatione cognita veritate, ad liquidum certius possimus de indubitatis proferre judicium. .Data Rome septimo Idus Decembris, indictione decima tertia. EPISTOLA XXXI. AD EUMDEM. .(Anno 1074.) Summuwm 4n. eum amorem testatur. Rogat ut. avertat ' aures ab his qui discordiam inter se et illum semi- nant. Recenset Christianorum. calamitates, qui in transmarinis partibus a. paganis vexabantur : ad quos sublevandos se Christianos omnes provocasse, seque paratum esse af firmat : tum ea, causa. eo con- tendere, (um ut orientalis Ecclesie cum Romana - wnio fieret. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, HEN- RICO glorioso regi, salutem et apostolieam benedi- ctionem. Si Deus modo aliquo suc pietatis concederet ut mens mea tibi pateret, indubitanter scio, sua lar- giente gratia, nullus tea mea dilectione posset sepa- rare. Attamen de illius confido misericordia, quia quandoque clarebit, quod te sincera charitate dili- gam. Ad hoc enim me commune praeceptum om- nium Christianorum dirigit, ad hoe etiam impera- ratoria majestas, et apostoliezde sedis mansueta po- testas impellit; quia si te, ut oportet, nor diligo in vanum de misericordia Dei, meritis beati Petri con- fido. Sed quia die nocteque in vinea Domini labo- rare, per multa pericula etiam usque ad mortem de- sidero, non solum tibi, quem Deus in summo cul- mine rerum posuit, per quem multi possunt aut a reeto tramite aberrare, aut Christianam religionem observare, sed etiam minimo Christiano, adjuvante Deo, semper studebo sanctam et condignam chari- tatem custodire. Hac enim sine veste regales nu- ptias adire qui tentaverit, dedecus immane susti- nebit. Heu, proh dolor! hec vigilanti animo non attendunt, qui discordiam seminare inter nos quo- tidie disponunt, ut his retibus diabolico instinctu E D liare vitia, quibus iram Dei et gladium sancti Petri contra se insana mente provocant. Moneo itaque te, et hortor, charissime fili, ab his aures tuas averte, et eis auditum indubitanter praebe, qui non sua, sed qua sunt Jesu Christi quaerunt (I Cor. x11), neque honorem suum vel lucrum justitite preponunt, ut eorum eonsilio hujus vitze gloriam non amittas, sed eam qua est in Christo Jesu fiducialiter acquiras. Preterea indico tuee magnitudini, quia Christiani, ex partibus ultra marinis, quorum maxima pars a paganis inaudita clade destruitur, et more pecudum quotidie occiditur, gensque Christiana ad nihilum redigitur, ad me humiliter miserunt, nimia com- pulsi miseria implorantes, ut modis quibus possem eisdem fratribus nostris succurrerem, ne Christiana religio nostris temporibus , quod absit, omnino de- periret. Ego autem niinio dolore tactus, et usque ad mortis desiderium duetus, magis enim vellem pro his animam meam ponere quam eos negligens uni- verso orbi ad libitum carnis imperare, procuravi Christianos quosque ad hoc provocare, ad hoc im- pellere, ut appetant, defendendo legem Christi, ani- mam suam pro fratribus ponere (Joan. x) et no- bilitatem filiorum Dei luce clarius ostentare. Quam admonitionem Italiei et ultramontani, Deo inspi- rante, ut reor, imo etiam omnino affirmo, libenter acceperunt, et jam ultra quinquaginta millia ad hoc se preeparant, ut si me possunt in expeditione pro C duce ac pontifice habere, armata manu contra ini- micos Dei volunt insurgere, et usque ad sepulerum Domini, ipso ducente, pervenire. Illud etiam me ad hoc opus permaxime instigat, quod Constantinopo- litana Ecclesia de sancto Spiritu a. nobis dissidens, concordiam apostolice sedis exspectat [ expetat ]. Armeni etiam fere omnes a catholica fide aberrant, et pene universi orientales przstolantur quid fides apostoli Petri inter diversas opiniones eorum decer- nat. Instat enim nostro tempore ut impleatur quod pius Redemptor speciali gratia dignatus est aposto- lorum principi indicare ae praecipere dicens : £go pro £e rogavi, Petre, ut non deficiat fides tua, et. tu aliquando conversus confirma fratres tuos (Luc. X x11). Et quia patres nostri, quorum vestigia licet indigni sequi optamus, partes illas pro fide catholiea con- firmanda szpe adierunt, nos etiam adjuti precibus omnium Christianorum, si Christo duce via patuerit, quia non est via hominis in manu ejus, et a Domino gressus hominis diriguntur (Psal. Xxxv1), illue trans- ire pro eadem fide et Christianorum defensione compellimur. Sed quia magna res magno indiget consilio et magnorum auxilio, si hoc Deus me per- miserit incipere, a te quaro consilium et, ut tibi placet, auxilium, quia si illue favente Deo ivero, post Deum tibi Romanam Eeclesiam relinquo, ut eam et sicut sanctam matrem custodias, et ejus ho- norem defendas. Quid tibi super his placeat, et quid prudentia tua divinitus aspirata decernat, mihi quantocius potes remittas. Nam si de te plusquam plurimi putent non sperarem, verba bsec frustra 387 S. GREGORII VII PAP/E OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 388 proferrem. Sed quia forsan non est homo, cui de A — cipit ut ad alium synodum accedat, ot ne. dictum sinceritate dilectionis meze adhuc indubitanter ere- das, Spiritui saneto, qui omnia potest, committo ut menti tuze suo more'indieet quid tibi cupiam, quan- tumve te diligam : et eodem modo eirca me tuam mentem componat, ut impiorum desiderium depe- reat et bonorum acerescat. Haec enim duo desideria cirea nos duos, licet diverso modo, incessanter in- vigilant, et secundum voluntatem eorum, a quo pro- deunt, decertant. Omnipotens Deus, a quo cuncta bona procedunt, meritis et auetoritate beatorum apostolorum Petri et Pauli, a eunctis peccatis te absolvat, et per viam mandatorum suorum incedere faciat, atque ad. vitam aternam perducat. Data Rome septimo Idus Decembris, indictione decima tertia. EPISTOLA XXXI. AD MANASSEM REMENSEM ARCHIEPISCOPUM. (Anno 1074.) Accipit emcusationem archiepiscopt Remensis, qui non visitavit. limina apostolorum ; seque magnam dele- ctationem capturwm, si vec Francie scelera sua corremerit; sin minus, ei adversari im futurum, legatosque commendat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Ma- NAssX Remensi arehiepiscopo, salutem et apostoli- cam benedictionem. Tantis [Sanctis] dilectionis amplexibus sanctam Romanam Ecclesiam et nos sui debito te diligere putamus, tanto dilectionis fervore in suo et nostro amore te debere fervere, ut nimium sit nobis hasi- tare, quin apostolorum limina, si tibi integra ades- set facultas et libera, visitares. Nune igitur caute et diligenter, ut debes, aecipias, malum inauditum, scelus detestabile, quod Philippus rex Francis, imo lupus rapax, tyrannus iniquus, Dei et religionis sanetze Eeclesi:e. inimieus, Italis et aliarum provin- ciarum mercatoribus eontra Deum et regni sui ho- norem fecit, et alia quorum ad aures nostras cla- mores frequentissime venerunt, si, prout justitia dictaverit, correxerit, nos proeul dubio lzetari, gra- tiarum actionibus Deum laudare, ut pro perdita et inventa ove seiat fraternitas tua. Si vero contra hee (quod nolumus) egerit, Deum procul dubio sibi ini- mieum, sanetamque Romanam Ecclesiam et nos, cui licet indigni prassidemus, viribus et modis om- nibus sibi adversari promittimus. Si legati nostri, ut putamus, ad partes tuas venerint, de his et quae nobis scripsisti pluribusque aliis, tecum et te auxi- liante traetaturi, viee Petri suscipe, vice nostra di- lige, ut quanto apostolorum principi amore nobis- que adhareas, in his etiam probare queas. Data Roma sexto.Idus Decembris, iudictione de- cima tertia. EPISTOLA XXXIII. AD CUNIPERTUM TAURINENSEM EPISCOPUM. (Anno 1074.) Arguit quod, ad. synodum vocatus mon venerit, et mo- nasterio sancti Michaelis molestiam intulerit. Pra- (868) Quemadmodum Henricum. monasterium. detrimento afficiat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Cu- NIPERTO [Cuniberto| Taurinensi episcopo, salutem et apostolicam benedietionem. Licet adversus praesumptionem tuam durius in- vehi deberemus, quia vocatus ad synodum, quam eirca festivitatem sancti Andrec celebravimus, ve- nire contempsisti, et venerabili monasterio Saneti Michaelis, neque respectu divini timoris, neque in- tuitu apostolie;:» defensionis, inquietudinis manum subtrahere voluisti ; adhue tamen fraternam tibi di- lectionem reservamus, et debitae satisfactionis tuae fructum exspectamus. Quapropter iterum te aposto- liea auetoritate monemus, ut ad synodum, quam in B prima septimana Quadragesimee celebraturi sumus, C venias. Nos enim abbatem praefati monasterii usque ad praedietam synodum nobiseum retinebimus, qua- tenus, auditis utrinque rationibus, tam Eeclesia tua quam monasterium illud propriam eonsequatur ju- stitiam. Interim etiam monemus, ut nullam inquie- tudinem prefato loco inferas. Si vero his nostris litteris inobediens fueris, quod saneti Patres in hujusmodi negotiis fecere, nos facere, et loeum il- : lum auetoritate beati Petri defendere compelles. Data Romae secundo Idus Decembris, indictione decima tertia. EPISTOLA XXXIV. AD RAINERIUM. (Anno 1074.) Decernit irrita esse quecunque ab abbate Sancti Gau- denti gesta sunt. Qua vero ipse Rainerius cum illo contract, diffinienda differt àn nuntii sui adven- ium. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Rar- NERIO illustri viro. salutem et apostolicam benedi- ctionem. Quoniam devotionem tuam ae fidem, sicut te decet, erga beatum Petrum jamdudum probavimus, et praemium te dignum tuis operibus te aecepturum minime dubitamus, de servitio et justitia ejus tibi confidenter mandamus, sperantes nobilitatem tuam non solum se devotam praebere, sed etiam alios quos poterit ad obsequium perurgere. Quia igitur notum tibi eredimus esse, charissime, quemadmodum ab- batem (368) Sancti Gaudentii, sceleratum imo inva- sorem haretieum, pro sua nequitia juste damna- vimus, nune tibi notificandum esse censemus quod omnia qua ab ipso perditionis filio de rebus Ecelesiae illieite, utpote ab haeretieo, perpetrata sunt, vel alienata, canonica et legali auctoritate eassanda et penitus evacuanda esse decernimus. De his vero quae tecum gessit iniquus, videlicet et ecelesiastieis eau- tionibus, tui respectu et charitate taliter diffinimus, ut cum venerit ad te nuntius noster, sapientes viros tecum habeas, qui Deum timeant, et te diligant quorum consilio causam diseutias, et cum inveneris nulla ratione, sine periculo tuae animae et damna- tione, res Saneti Gaudentii hujusmodi nefario pacto 389 LIBER SECUNDUS, — EPIST. XXXVII. 390 te posse retinere, studeas eas pro amore sancti Petri A Unde quia Azonem marchionem sacramento con- ae nostro quantocius Ecclesi reddere, nee non ab aliis injuste retenta recuperare. Nuntios quoque no- stros ad partes tuas venturos, sicut sancti Petri gra- tiam nostrumque beneficium habere desideras, ne desistas in omnibus adjuvare. Data Rome Idibus Decenibris, indictione decima tertia. EPISTOLA XXXV. AD GUILIELMUM PAPIENSEM EPISCOPUM. (Anno 1074.) Argwuit quod ad se vocatus mon venerit. Preccipit uf accedat ad. concilium, in. quo ei datur locus de- fendendi conjugium sororis suce cum, Azone, quem illius consanguzneum esse testes affirmabant. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei Gui- LIELMO Papiensi episcopo, salutem et apostolicam benedictionem. Licet contra nos id egisse videaris, ut nec etiam apostolicam benedictionem tibi mittere deberemus, seilicet, quia ad constitutum tibi terminum nec ve- nisti, nee legalem excusationem misisti, malumus tamen de pietatis modestia reprehendi, quam cano- num rigorem sequendo inobedientiam tuam acriter uleisei. Quapropter apostolica tibi auctoritate przci- pimus ut ad synodum, quam, Deo annuente, cele- braturi sumus prima hebdomada Quadragesimz, venias et de causa sororis tuc respondeas. Licet enim clarissimum sit eam Guidonem marehionem eonsanguineum Azonis marchionis maritum ha- buisse, illud etiam sacramentis et testibus in prz- sentia nostra probatum sit, eamdem sororem tuam atque Azonem quartam propinquitatis lineam non- dum excedere; dabimus tamen vobis audientiam in prefata synodo, quatenus si legalem defensionem vos habere confiditis et testimonia et sacramenta ante nos facta improbare poteritis, conjugium illo- rum permaneat. Alioquin, si hoe tune facere non poteritis, vel a preedieta synodo vos subtraxeritis, nul- lam deinceps inde fieri quastionem apostolica au- ctoritate inhibemus. Unde in saeramento, quo pra&- dietum Azonem constrinximus, ita cauti fuimus, ut eum licentia nostra, si rationes vestre idonec fue- rint, ipse possit eam reducere atque in uxorem habere. Data Romae decimo septimo Kalendas Januarii, indietione decima tertia. EPISTOLA XXXVI. AD COMITISSAM MATHILDEM. (Anno 1074.) Pracipit ut a consortio Azonis se sejungat : quod si ülum suum. consangwineum mon esse probare se posse eonfidat, im prozimo concilio se ejus cau- Sam cogniturum. GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, MA- THILDI, salutem et apostolicam benedictionem. Qualiter testibus. et sacramentis in, praesentia nostra probatum sit te habuisse virum consangui- neum Azonis, te etiam et Azonem marchionem in quarta propinquitatis linea consanguineos esse, ipsi, qui eidem causa interfuerunt, poterunt tibi referre. strinximus, nullam deinceps sine licentia nostra maritalem tecum conversationem habere, tibi etiam ex parte beati Petri praecipimus, ut a consortio et cobabitatione sua omnino te auferas, et de perpe- trata iniquitate ita digne poeeniteas, quatenus gratiam Dei valeas reeuperare, et tanti tamque turpissimi incestus infamiam declinare. Quod si fortasse prae- judieium te pati existimas, et testimonia atque sa- cramenta de consanguinitate vestra improbare posse confidis, damus tibi audientiam in proxima Romana Ssynolo, ubi, Deo auxiliante, neque ad dexteram neque ad sinistram in exsecutione justitiae declina- bimus, sed quod justum est statuemus. Data Romae xvii Kal. Januarii, indictione x11. EPISTOLA XXXVII. AD UNIVERSOS FIDELES. (Anno 1074.) Hortatur ad defensionem Christianorum, qui 4n trans - marinis partibus ab infidelibus premebantur. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, omni- bus fidelibus Sancti Petri, maxime [deest maxime] ul- tramontanis, salutem et apostolicam benedictionem. Ad vos jam pervenisse eredimus que sit nostra voluntas, et quid ex parte Sancti Petri dixerimus [direximus] de adjutorio faciendo fratribus nostris, qui ultra mare in Constantinopolitano imperio ha- bitant, quos diabolus per se ipsum a fide catholica conatur avertere, et per membra sua non cessat quotidie pecudes eneeare crudeliter. Sed quia invidet bonis desideriis, tentat, si potest, nos impedire ne illi gratia divina largiente liberentur, et nos dando animas nostras pro fratribus nostris coronemur. Proinde ex parte beati Petri rogamus, monemus et invitamus ut eo modo, quem portitor horum dixerit, ad nos quidam vestrum veniant, qui Christianam fidem vultis defendere, et coelesti regi militare, ut cum eis viam (favente Deo) praparemus omnibus qui ecelestem nobilitatem defendendo per nos ultra mare volunt transire, et quod Dei sunt filii, non ti- ment ostendere. Itaque, fratres charissimi, estote ad pugnandum fortissimi pro laude illa et gloria, quc omne desiderium superant, qui hactenus fortes fui- stis pugnare pro rebus quas non potestis detinere, nee sine dolore possidere. Nam per momentaneum (II Cor., rv) laborem sternam potestis acquirere mercedem. Omnipotens Deus, qui omnem legem suam in precepto abbreviavit charitatis, det vobis se toto corde, tota anima, tota virtute diligere, ut proximos vestros sieut vos ipsos diligentes merea- mini, si oportuerit, pro eis animas vestras ponere. Data Rome xvii: Kal. Januarii, indietione x1r11. EPISTOLA XXXVIII. AD UBERTUM COMITEM, ET CLERUM FIRMANUM. (Anno 1074) Ut auxilium prastent archidiacono, cuz procurationem episcopatus Firmani commiserat, donec de idoneo pastore provideatur. GREGOnRIUsepiscopus, servus servorum Dei, UBERTO 391 S. GREGORII VII PAPAE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 392 comiti, et universo clero, populoque Firmano, in fi- A rum partibus divina dispensatio terram vestram pa- delitate Sancti Petri persistentibus, salutem et apo- stolieam benedictionem. Quanquam pleraque nobis de archidiacono vestro reprehensibilia relata fuerint, eo tamen in nostra pre- sentia posito, et diligenter super his quibus argue- batur inquisito, nihil nisi quod ad fidelem pertinere videbatur obedientiam in ipso deprehendere potui- mus. Considerantes ergo necessitatem viduate Ec- clesie, procurationem totius episcopatus interim ei commisimus, donec divina providente clementia, cum nostra sollicitudine, tum regis consilio, et dispensa- tione idonea ad regendam Ecclesiam et episcopalem dignitatem persona reperiatur. Quapropter admone- mus vos, et apostolica auctoritate precipimus ut unanimiter sibi ad hzec peragenda vestra consilia B et adjutoria przbeatis, et ea que de bonis Eeclesice dispersa et- confusa sunt recuperare et salubriter or- dinare modis eum omnibus adjuvetis. Si quis vero contra prefatam Ecclesiam aliquid injuriose commi- Sit, aut facere conatur, absque dilatione emendare et restituere studeat. Quod si qua temeritate negle- xerit, sciat se ex apostolica auctoritate in bannum casurum esse, si dives est, centum librarum; sin vero de mediocribus, in detrimentum totius substan- tiz sue. Agite ergo ut appareat vos ingenuos et fi- deles esse vestre matris Ecclesie filios, et omnia qua ad honorem et utilitatem ejus pertinent, ita vestris studiis sub providentia archidiaconi strenue peragantur, ut omnipotentis Dei gratiam, et aposto- lieet benedictionis salutem mereamini. Data Roma secundo [x1] Kalendas Januarii, in- dictione decima tertia. EPISTOLA XXXIX. AD DUCEM ET POPULUM VENETIARUM. (Anno 1074.) Testatur suam. in eos dilectionem. Hortatur uf pa- triarchug nimia, egestate oppresso qui sunt necessa- ría.ad vitam tuendam prodecentia tante dignitatis suppeditent. " GREGORIUS episcopus, servusservorum Dei, Dowi- NICO duci, et populo Venetize salutem et apostolicam benedictionem. Notum esse credimus, non solum his qui nobis- triarchatus honore sublimavit, eujus dignitatis emi- nentia ex ipsa sui nominis et officii praerogativa adeo angusta et rara est, ut non amplius quam qua- tuor in toto mundo reperiantur. Quod cum ita sit apud vos tamen hoc tantum decus, et tam excelsi gloria sacerdotii ex inopia rerum temporalium et di- minutione potestatis suze adeo vilescit, el a compe- tenti statu honoris sui penitus corruit, ut tanta te- nuitas rerum nec simplicem episcopatus sedem con- decere, autejus necessitatibus sufficere posse videatur. Unde vos tanti beneficii divine munificenticze ingratos et immemores esse deprehendimus, timentes ne quasi degeneres filii divitias et haereditatem nobilissimae matris vestre, videlicet Gradensis Ecclesiz, dissi- pantes, inde obseuriores efficiamini, unde post apo- stolicam sedem omnibus quz sunt in Occidente gen- tibus clariores exstitistis. Nos équidem meminimus Dominicum patriarcham beatz memoriz antecesso- rem hujus propter nimiam egestatem locum dese- rere voluisse : et hie quidem pari necessitate dicit se- circeumyentum esse. Quapropter, sicut charissimos - filios, vos admonemus ut memores pristinz nobilita- tis et glorie collatum vobis honorem, et apostolice sedis erga vos benevolentiam ulterius non negligatis, sed convenientes in unum qualiter antesignati pa- triarchatus dignitatem debita cum veneratione et re- rum temporalium amplificationem sustentetis, et cum Dei adjutorio ad culmen suz celsitudinis relevetis, communi consilio pertractetis. Indicavit quidem no- C yis hic confrater noster patriarcha, te ducem, et ple- rosque vestrum quam optimam super hac re habere voluntatem : propter quod et fiducialius ad explen- dum opus boni propositi vestram exhortari incipi- : mus dilectionem. Quidquid igitur inde inter vos con- sultum et constitutum fuerit, nobis per litteras aut eerto nuntio quantocius renuntiate; quoniam si pro gloria et nobilitate, tam vestri quam praefati loci et sacerdotii, aliquid statueritis, ut zequum est pro me- ritis vestris gratulabimur; sin vero aliqua minus ho- nesta vos occasio retraxerit, procul dubio tanti mini- sterii nomen inter vos vilescere, et debito honore privari non patiemur. Data Romz secundo Kalendas Januarii, indictione cum morati sunt, sed etiam plerisque vestrum, p decima tertia. quod jam ab ineunte zetate terram vestram et liber- tatem hujus gentis valde dileximus, atque ob id non- nullorum principum et nobilium personarum inimi- eitias sustinuimus. Postquam vero apostolici regimi- nis onus et officium, licet indigni, suscepimus, tanto ferventius in dilectione vestra noster exarsit affectus, quanto per generalis eure debitum in administra- tionem vestre salutis sollieitius astricti sumus. Qua- propter litteras ad vos direximus, ut nobilitatem vestram ad respiciendum decus et sublimitatem an- tiquz dignitatis suze excitare possimus, ne ex longa, quod absit, negligentia dilapsum honorem gemat, quem adhue stantem, dui potest, colere et servare non laborat. Scitis enim quoniam pra muitis terra- EPISTOLA XL. AD UNIVERSOS FIDELES. (Anno 1074.) Ut legatos suos congruo honore recipiant, eisque obedientiam prastent. G&EGORAIUS episcopus, servus servorum Dei, omni- bus Saneti Petri fidelibus ad quos portitores prz- sentium venerint, salutem et apostolicam benedi- ctionem. ! Notum vobis est quod sucerescente nequitia, et diabolica fraude usquequaque invalescente, multo- rum jam charitas friguit, et totius religionis studium in sancta Ecclesia pene defecerit. Sed quia impossi- bile est nostram in tot et tam diversas sollicitudines 393 - —. ' IBER SECUNDUS. — EPIST. XLIV. 396 presentiam exhiberi, misimus ad vos dilectos san- A sentíat, nee in aliquem vestrum aliqua suspicionis ete Romanz Eeclesiz filios, videlicet Gepizonem (Geizonem et sic ubique) abbatem. Saneti Bonifacii , et Maurum abbatem Sancti Sabbze, per quos et no- stra vobís repraesentetur auctoritas, et nostra vice ea qua ad utilitatem sanetze Eeclesíze pertinent eum Dei adjutorio studiosa proeuratione peragantur. Vos igitur memores díivíni per Evangelium dieti : Qui v55 audit, me audít, et quí vos spernit , me spernit (Lue. X), eos, sieut de nostra amicitia, imo de gratia San- eti Petri eujus nuntii sunt, euram habetis, debita eum veneratione et charitate recipiatis; et in omní- bus quz vel eausa legationis eorum, vel fatigationis necessitas postulaverit, fidelem illis obedientiam et consensum prabeatis. Praeterea si contigerit eo8 ex considerata et competenti necessitate negotiorum di- vidi, et separatim in diversas partes proficisci, ad quoscunque alter eorum venerit, eum sieut nos au- diatis, et quod nostrz deberetis prasentize in eo os- tendere et exsequi non dubitetis. Data Roma, quarto Nonas Januarii, indictione decima tertia, anno Christi 1075. EPISTOLA XLI. AD FERETRANOS ET EUGUBINOS. (Anno 1075.) Significat se legatos ea de eausa misisse, ut dent operam, ut à pastor in eorum Ecclesia eligatur. Monet ut eís obedientiam exhibeant. — GREGORICUS episcopus, servus servorum Dei, clero et populo Feretrano, atque clero et populo Eugubino, salutem et apostolicam benedictionem. Ex quo Ecclesiam vestram pastore viduatarmn esse eognovimus, multa pro vobis sollicitudine anxii fui- mus, et quanquam multa et gravia nos negotia oc- eupent, ea tamen cura qualiter divina misericordia dignum vobis patrem provideat nostro eordi inde- Sinenter adhzret, atque eo magis hae de causa sol- lieitamur, et attentius Deo preces effundimus, quo- niam in retroactis termporibus non sat vigilantem . vobis pastorem praefuisse cognoscimus. Quapropter misimus ad vos hos seligiosos sanctze Romanz Eecle- sig filios videlicet abbatem Sancti Sabbze, et abba- tem Sancti Bonifacii, ut si forte in Ecclesia vestra talis persona, qua huie regimini congrua sit, reperiatur, infamia eadst. Data Romz,quarío Novas Janusrüi, indictione decima tertía. EPISTOLA XLII. . AD GUIBERTUM AECHIEPISCOPUM RAVESNNATEM. (Anno 1075.) Ad synodum vocat in proxima Quadragesima, ez suore habendam. GEEGOZIUS episcopus, servus servorum Dei, Gut- BERTO Ravennati archiepiseopo, salutem et deo licam benedictionem. Coram oeulis habes, frater caritas et quasi palpare manibus potes miserabilem sanetze Eeclesize perturbationem, et jam per longa tempora inimieo- rum et impugnatorum ejus insensatom et omnino irrefrenatam przsumptionem. Contra quos, quoniam nos qui in sortem ministerii sacerdotalis, et reznum Dei electi sumus, omni eura et studio surgere et pugsare eonvenit, sicut jam per aliquot annos in apostoliea sede fieri consuevit in prima hebdomada Quadragesima synodum, Deo annuente, celebrare disposuimus : ad quam fraternitatem tuam singula- ri admonitione, et molto eharitatis affatu, postposita omni negligentia, venire rogamus et invitamus, qua- tenus tua aliorumque fratrum nostrorum annitente prudentia, et spirituali tam fortitudine quam sapientia impii a suis conatibus areeantur, et Christiana re- ligio in ea qua primum fundata est libertate et pace roboretur. C Data Rome, secundo Nonas Januarii, indictione EPISTOLA XLIII. AD HUGONEM DIENSEM EPISCOPUM. (Anno 1075.) Ut Ars peteipe iure riesce cde bene torquaptasitnt, fide accepta ad. synodum ve- FI eue episeopus, servus servorum Dei, Hu- GONL, in Burgundia Diensi episcopo, salutem et spo- stolieam benedictionem. Videtur nobis ut quod filii Eeclesize tuze de rebus eeclesiastieis volunt tibi reddere recipias, eosque absolvas tali tenore, ut data fide quidam illorum promittant tecum venire ad nos Romam, videlicet, - . diligenter inquirant, et eam, sicut dignum est, véstr2 [) Dey 4netore, ad synodum celebrandam, ut illie electione collaudatam et canonieo decreto proba- tam, nobis ad ordinandum quantocius presentare studeant. Sin vero inter vos talis reperiri non pos- . Sit, ipsi cum omni diligentia et sollicitudine aliunde aliquem, qui vobis secundum Deum praeesse possit, invenire procurent, et ad suscipiendam episcopalis officii ordinationem ad nos sine mora transmittant. Vos igitur in omnibus eis credite et obedite, scientes €os in hae re, eustodiente Deo, nihil nisi vestram salutem et Ecclesiz vestrze honorem attendere. Prz- terea quidquid thesauri vel ornamenti in Ecclesia vestra habetur, illorum oculis presentate ; quatenus ex eorum providentia et commendatione in tali cu- stodia relinquatur, ut nec Ecclesia detrimentum PATROL. CXLVIII. quod nobis ratum visum fuerit peragant. Melius enim nobis placet ut pro pietate interdum repre- hendaris, quam pro nirnia severitate in odium Ee- clesiz& tue venias. Debes quidem filios tuos quia rudes sunt et indocti conspicere, et ad meliora pau- latim provocare, quia nemo repente fit summus et alta edificia paulatim zedifieantur. Data Romz, Nonis Januarii, indictione decima tertia. EPISTOLA XLIV. AD JUDITH HUNGARORUM REGIN4M. (Anno 10765.) Plures recenset causas sincerz erga eum dilectionis. Consolatur ipsam, et ad. patientiam hortatur. De- 13 395 mum se omnta que ad ejus honorem et salutem. per- tinent. libenter. curaturum asserit. GnrGORrUS episcopus, servus servorum Dei, Ju- prrn (369) Hungarorum regina, salutem et aposto- licam benedietionem. Multa ae diversi? eausse sunt, propter. quas in- timo et sincero cordis alfeetu te. diligimus. Primo, quoniam ex universalitate suscepti regiminis omni- bus qui in Christo sunt debitores sumus. Deinde quoniam elarissimus imperator Henrieus pater tuus, et Agnes mater tua jam. nune non humanitus, sed Dei misericordia eclitus imperatrix Augusta, ex quo me cognoverunt, pro sua magnitudine hono- rifice et prae ewteris sanete Romani Eeelesio filiis eharitative. habuerunt, et maxime quia nune eadem mater et domina tua, postpositis sceularibus eau- sis et honoribus, apostolorum limina tota devotione et veneratione compleetitur : ex eujus quidem prz- sentia inter hujus smeuli nequam perturbationes sepe nobis aecepta solatia. eonferuntur. Proterea multum te commendat nobis tua prieelara et inclyta fama, quod in tam tenera otate inter asperam et ineognitam gentem generis tui gloriam deeorasti : quippe qua in exeelso nata imperio nihil in aetibus et in habitudine tua nisi deeus imperiale haetenus demonstrasti, His, inquam, de eausis nos, quibus fallere quemquam nefas est, in loco. germanae soro- ris te diligimus, et, si quid orationes. nostre. apud Deum valent, non infruetuosam erga te nostram fo- re amicitiam in Dei pietate confidimus. Scias etiam quod de tribulationibus et angustiis, quas te susti- nere cognovimus, valde dolemus, et divinam cle- mentiam pro quiete et l;etitia tua frequenter et sup- pliciter imploramus. Et si quando loeus aut tempus opportunitatem dederit, temporalibus quoque subsi- diis te honorare quammaxime.eupimus. Cioterum ea qui nune tibi instat adversitas non te terreat, mee mentem tue generositatis deprimat; sed, si quid mosstum aut grave ingruerit, vultu regalis eoustanti& gestuque dissimula, et molestas, quas Deus avertat, eausas naturali morum tuorum virtu- te patienter tolera. Fidueiam et spem firmam ha- beus in Deo Salvatore nostro, quoniam ipsi eura est de te, qui nunquam derelinquit sperantes in se (Judith, Xu) : et quanto nune animum tuum solli- eitudinibus verberari sinit acerbius, tanto eum ex vieina et potenti virtute consolationis sua. l:etifiea- bit uberius. Ipse enim nihil sine eausa praecipit, ni- hil sine ratione permittit, qui regum et imperato- rum omniumque causarum aequus arbiter et mode- rator existit. Verum inter omnia te id agere et stu- dere monemus, ut pralarum nomen vita ae nobi- litatis tug ab ineunte :etate. naetum in dies ampli- ficetur et crescat, quoniam integritas fama lieet pr& eunetis terrarum opibus: corona sit nobilium et gnobilium, tanto tamen unieuique plus ornamenti et glori: tribuit, quanto eum eminentia generis al- (869) De Judith Salomonis Hungarorum regis uxore Lambertus anno 1061 et 1063. 8. GREGORII VII PAP.E OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 396 A tius extollit, Illi enim sua humilitate teguntur, isti B D vero innata sibi celsitudine produntur. Age ergo ut omnibus qui regnum fert et imperium tanto te ex- cellentiorem ostendas, quanto ea omnia mutari co- gnoseis. Tuam vero naturam et imperiale germen, quod te est, nullis suecessibus nullisve adversitati- bus mutari posse proponas. De ectero quod nos matrem tuam de eausa tua eompellare rogasti, pro certo seias, nos omnia qua ad honorem et salutem tuam pertinent et consulendo libenter ei intimare, et persuadendo ut fiant apostoliea beuigne adjuto- ria exhibere. Deus autem omnipotens qui est moe- storum consolatio, infirmantium fortitudo, praesen- tem vobis latitiam cito conferat, et veram seter- namque gloriam superna felicitatis tribuat. Data Roma, quarto Idus Januarii, indietione de- cima tertia. EPISTOLA XLV. AD RODULPHUM SUEVLE, ET BERTULPHUM CARENTANUM, DUCES. (Anno 1075.) Invehitur in episcopos, qui obedientes erant in exsequendis apostoliee sedis decretis de Simonia- eis et fornicarüis clericis : quare. duces monet ut, - quoscunque Sümoniacos aut fornicarios cogmove- rint, nullatenus vecipiant : Rodulphum vero hor- tatur, ut pretium quod beneficiorum. causa a cleri- cis acceperat in pios usus eroget. GnEGORrTUS episeopus, servus servorum Dei, Ro- puLPHO duci Suevim, atque Bertulpho (370) duei Carentano, salutem et apostolieam benedictionem. Scimus quoniam prudentia vestra miserabilem Christian; religionis desolationem perspieaei men- 1e perpendit, quae pro peeeatis nostris in ea nune extremitate est posita, ut infelieiora tempora nemo viventium viderit, nee a tempore beati Silvestri Pa- tris nostri seripturarum traditione repererit. Verum hujus tanti mali nos caput et eausa sumus, qui ad regendum populum prelati, et pro luerandis anima- bus episeopi vocati et constituti sumus. Ab eorum - namque prineipatibus,' velut a quibusdam initiis subditorum bona vel mala veniunt, qui, aut munda- nas diguitates, aut magisterium spirituale suseepe- runt, qui dum nihil aliud uisi gloriam et voluptates sweuli quaerunt sine sua et populi confusione vivere nequeunt; quoniam in malefaetis prava sectan- tes desideria, et su: auctoritatis jurà per eulpam li- . gant, et aliis peccandi per exemplum frena relaxant. Neque enim per ignorantiam aut improvidi delin- quunt, sed presumptuosa obstinatione Spiritui san- cto resistentes, divinas quas cognoverunt leges abji- ciunt, et apostoliea decreta contemnunt. Seiunt namque archiepiscopi et episcopi terrze vestrae, quod et omnibus fidelibus notum esse debet, quoniam in sacris canonibus prohibitum est ut hi qui per Si- moniaeam haeresim, hoc est interventu pretii, ad aliquem. saerorum ordinum gradum vel offieium promoti sunt, nullum in saneta Ecelesia ulterius (370) Alias Bertholdo, ut apud Lambertum anno 1073; et alibi Bertarito. : 397 LIBER SECUNDUS. — EPIST. XLVII. 398 ministrandi locum habeant, nec illi, qui in crimi- A Sabbz, in legatione Marchiz constitutis, salutem et ne fornicationis jacent, missas celebrare, aut seeun- dum inferiores ordines ministrare altari debeant. Qua eum eos saneta et apostolica mater Ecclesia jam a tempore beati Leonis papa sepe in conciliis tum per legatos, tum per epistolas in se et commis- sas sibi plebes, utpote ab antiquioribus neglecte re- novare et observare commonuerit, rogaverit, et ac- cepta per Petrum auetoritate jusserit; adhue ta- men inobedientes (exceptis perpaucis) tam exsecran- dam consuetudinem nulla studuerunt prohibitione decidere, nulla districtione punire, non attendentes "quod seriptum est, quia ariolandi peccatum est. ve- pugnare, et quasi crimen idololatric nolle acquiescere (IReg. xv). Cum igitur ilis apostolica, imo sancti Spiritus mandata spernentibus, et scelera subdito- rum criminosa foventibus patientia, divina ministe- ria indigne tractari, populum seduci intelligimus, alio quolibet modo contra bze vigilare nos convenit, quibus eura Dominici gregis pra cunctis incumbit. Multo enim melius nobis videtur justitiam Dei vel novis rezdificare consiliis, quam animas hominum una eum legibus deperire neglectis. Quapropter ad te et ad omnes de quorum fide et devotione confi- dimus nune eonvertimur, rogantes vos, et aposto- lica auetoritate admonentes ut quidquid episcopi dehine loquantur aut taceant, vos officium eorum quos aut Simoniace promotos et ordinatos, aut in crimine fornicationis jacentes cognoveritis, nulla- tenus recipiatis : et haec eadem adstricti per obe- dientiam tam in curia regis, quam per alia loca et conventus regni notificantes ac persuadentes, quan- tum potestis, tales sacrosanctis deservire mysteriis, etiam vi, si oportuerit, prohibeatis. Si qui autem contra vos quasi istud officii vestri non esse ali- quid garrire incipiant, hoe illis respondete : Ut ve- stram et populi salutem non impedientes de injun- eta vobis obedientia ad nos nobiseum disputaturi veniant. Quia vero, te, Rodulphe, dico ducem et cha- rissimum sancti Petri filium, ad religionis spiritum desideranter anhelare confidimus, unde nos consu- luisti, quidquid nobis perfectius visum est, ad cor- rectionem tuam tibi intimamus, ut quantumeunque pretii te pro disponendis in Ecclesia clericis acce- pisse recordaris, aut in utilitates ejusdem Ecclesiz, si attinere ei videtur, aut in usus pauperum expen- das, ut nulla in te reprehensibilitatis macula rema- nente inter electos regni ecelestis cives ascribi me- rearis. Data Romae, tertio [xiir] Idus Januarii, indictione decima tertia. EPISTOLA XLVI. AD GEPITIUM ET MAUREM ABBATES. (Anno 1075.) Mandat wt restituenda curent bona. Ecclesie Pisau- lensis à Suo episcopo incaute alienata, et litem in- ter episcopum et alios definiant. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, GEPI- TIO abbati saneti Bonifacii, et Mauro abbati Sancti B apostolicam benedictionem, Mandamus vobis ut' diligenter conveniatis homi- nes illos, quibus Michael Pisaurensis episcopus Ee- clesie su:e bona incaute tribuit, eisque auetoritate apostoliea omnia Eecclesice et episcopo restituere pracipiatis, atque prout oportuerit cogatis : et insu- per episcopum, si inobedientes fuerint, ex parte Saneti Petri et nostra corporaliter sub banno in- vestire palam studeatis, eosque gratiam Sancti Pe- tri et nostram amissuros si rebelles exstiterint, aperte insinuetis. Episcopos quoque, et comites, cunctosque Sancti Petri fideles firmiter pracipien- tes rogate, quatenus episcopo Pisaurensi ad eos ex- pugnandos spirituali et sceculari auxilio, prout ne- cesse fuerit, fideliter subveniant : maxime eos qui pretio recepto terram adhue violenter et superbe re- tinere non verentur, pra ceteris acerrime corriga- tis et bona Eeclesiv& episcopo intromittentes resti- tuatis, Omnes etiam lites inter episcopum et adver- sarios ejus ad utilitatem Sanctae Mariv Pisaurensis Ecclesiae definire procuretis, nullius negligentize in- terveniente incuria. É Data Roma, IdibusJanuarii, indictione decimatertia. EPISTOLA XLVII. AD RAINERIUM, etc. (Anno 1075.) Nuntiat se prcacepisse Clusino episcopo, qui (wido- nem multis criminibus irretitum, et ab Alexandro pontifice pradecessore suo a, quadam prapositura expulsum, restituerat, wt eo amoto aliwm 1n ejus locum, substitueret. Jubet ne dicto Guidoni, ad. ve- tinendam preaposituram augilio sint. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, RAr- NERIO filio Ugizonis (Uguccionis, ef sic alibi), atque RAiNERIO filio Bulgarelli uxori quoque Peponis don- na Guillz, filiis etiam comitis Ardingi, omnibusque in Clusino comitatu commorantibus, tam majoribus quam minoribus Christi Sanetique Petri fidelibus, salutem et apostolicam benedictionem. Constat vobis fieri notissimum Guidonem Eccle- siae Christi martyris et virginis Mustiolae perjurium multipliciter incurrisse, nec non et fornicationem publice, adulterii quoque crimen sustinuisse, satis- D factionem denique exhibere omnimodo devitasse. Qua de re a felicis memoriae domno. Alexandro nos- tro przedecessore, et a pralatione ejusdem Ecele- sic irrevocabiliter esse expulsum, ac pro contuma- cia inobedientizte, si unquam ulterius ad eamdem presumpsisset aspirare preposituram, perpetuo anathemati subditum. Quia vero confrater noster Lanfraneus Clusinus episcopus quorumdam suorum fidelium qua carnis sunt sapientium consilio fretus, eumdem Guidonem tentavit eidem canonice iterum praeponere contra Romana Ecclesia auctoritatem, contraque omnium familiarium tam clericorum quam laicorum, unanimem conspirationem, eum- dem subjicimus episcopum satisfaetioni dignae poe- nitentize, eo scilicet tenore, quo nominatum Guido- 399 S. GREGORII VII PAPAE OPERUM PARS TI. — REGISTRUM. 400 nem a nobis publice excommunicatum, et a przepo- A cowr (371) Cluniacensi abbati, salutem et apostoli- situra et claustrali communione dejiciat, alterum- que loco ejus secundum Deum substituat. Vos ergo, dilectissimi filii, si Deum vultis habere propitium, sanctumque Petrum peccatis vestris ferre subsi- dium, cavete omnino ne przfato saerilego Guidoni aliquod contra Deum nostrumque judicium ad reti- nendam preposituram, vel aliquod de rebus Sanetze Mustiolze praebeatis auxilium sive consilium. Procul dubio enim, si (quod absit a vestra nobilitate !) auxiliari sibi quocunque modo tentaveritis, et ea qu& de bonis eeclesie amicis suis dedit pro reti- nenda prapositura retineri feceritis, excommunica- tionis ejus participes eritis. Si vero, ut decet;Christia- nos viros, operam studebitis dare, eo expulso, eccle- siam Dei matremque utique vestram ad pristinum sta- tum revocáre, inter sanctos Dei in superno regno in- corruptibilem possidebitis haereditatem, adepti pecea- torum indulgentiam per ineffabilem Dei clementiam. Data Roma, Idibus Januarii, ind. xirr. EPISTOLA XLVIII. AD GEPITIUM ET MAURUM ABBATES. (Anno 1075.) Ut moneant quemdam fratricidum, qui ante per- actam penitentiam. aliam uxorem contendebat du- cere, ne 1d faciat; sed, auditurus que sue salutis sunt ad se veniat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, GiP1- TIO abbati Sancti Bonifacii, et MAUno abbati Sancti Sabbz, salutem et apostolicam benedictionem. Notum vobis est quod Rainerius, Ugizonis quon- dam filius, diabolico instinctu fratrem suum interfe- cit; unde digne poenitentize nondum se subdidit, nec perfecte poenituit; sed immemor tanti facinoris et promissionis defensionum ecclesiasticarum, quam in suscipiendo fictam poenitentiam fecit necnon et pauperum Christi, animce suze salutem oblivioni tra- dens, aliam studet uxorem ducere. Ideoque vestram fraternitatem sollicitam esse volumus quatenus eum conveniatis et modis quibus potestis, illum monea- tis duleiter et aspere, quantum opus fuerit et vobis necessarium videbitur, ut nullo modo id facere prz- sumat, sed nos adeat ad audiendum ea quz sibi de salute sua dicere debemus. Si forte (quod non opta- mus) vos audire et nobis obedire renuerit, omni modo certum illum reddite quod nos, Deo adjuvante, quidquid justum et canonicum visum fuerit facere non negligemus. Data Romz, decimo septimo Kalendas Februarii indictione decima tertia. EPISTOLA XLIX. AD HUGONEM ABBATEM CLUNIACENSEM (Anno 1075.) Deplorat suum et Ecclesie miserrimum statum; unde rationem pro se ad Deum effundi petit, vultque abbatem. ad, comprimendam. | impiorum saevitiam emchortari omnes fideles. OREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Hu- (371) Deest Hugoni. cam benedictionem. Si posset fieri, optarem te pleniter scire quanta tribulatio me angustat, quantusque labor quotidie innovatus fatigat, et aceréscens valde pertürbat, ut - secundum tribulationes cordis mei fraterna eom- passio mihi te flecteret, et in profusione lacryma- rum coram Domino cor tuum effurtderet, ut pauper Jesus [lege, pauperi Jesus H.], per quem omnia fa- cta sunt, et qui omnia regit, manum porrigeret, et solita pietate miserum liberaret. Ego enim secepe il- lum rogavi, prout ipse dedit, ut aut me de praesenti vita tolleret, aut matri communi per me prodesset, et tamen de magna tribulatione adhue non eripuit, neque vita mea predicte matri, cujus me catenis B alligavit, ut sperabam, profuit. Cireumvallat enim me dolor immanis, et tristitia universalis, quia orientalis Eeclesia instinetu diaboli a catholica fide deficit, et per sua membra ipse antiquus hostis Chri- stianos passim occidit, ut quos caput spiritualiter interficit, ejus membra carnaliter puniant, ne quando divina gratia resipiscant. Iterum cum men- tis intuitu partes occidentis, sive meridiei, aut sept- tentrionis video vix legales episcopos introitu et vita, qui Christianum populum Christi amore, et non saeculari ambitione regant, invenio, et inter omnes seeulares principes, qui praeponant Dei ho- norem suo, et justitiam luero, non cognosco. Eos autem inter quos habito, Romanos videlicet, Longo- bardos et Normannos, sicut sepe illis dico, Judcis et paganis quodammodo pejores esse redarguo. Ad meipsum eum redeo, ita me gravatum propria actionis pondere invenio ut nulla remaneat spes salutis, nisi de sola misericordia Christi. Nam si non sperarem ad meliorem vitam, et utilitatem san- cte Ecclesi: venire, nullo modo Romze, in qua co- actus, Deo teste, jam a viginti annis inhabitavi, re- manerem. Unde fit ut inter dolorem qui quotidie in me renovatur, et spem qua nimis, heu, protenditur, mille quassatus tempestatibus quoquomodo moriens vivo. Et eum qui me suis alligavit vinculis et Romam invitum reduxit illieque mille angustiis przecinxit, exspecto. Cui frequenter dico : Festina , ne tardave- ris; accelera, ne moreris, meque libera amore beatae Marie ac saneti Petri. Sed quia non est pretiosa laus, neque saneta oratio cito impetrans in ore pec- catoris, cujus est vita laudabilis, et actio szecularis, precor, exoro, rogo, ut eos qui merentur audiri pro vite meritis, vigilanti eurarogites, ut pro me Deum exorent ea charitate eaque dilectione, qua debent universalem diligere matrem. Et quia utraque manu debemus uti pro dextera ad comprimendam impio- rum sevitiam, oportet nos, quando quidem non est princeps qui talia curet, religiosorum tueri vitam, fraterna te monemus charitate, ut, in quantum po- tes, vigilanti studio manum prabeas, eos monendo, rogando, exhortando, qui beatum Petrum diligunt 401 LIBER SECUNDUS. — EPIST. LI. 402 ut si vere illius volunt esse filii et milites, non ha- A episcoporum petens, ad peragendas exteriores et in- beant illo chariores seculares prineipes, quia illi mi- sera et transitoria vix tribuunt, iste vero beata et sterna a cunctis peecatis solvendo promittit, et in eclestem patriam potestate sibi tradita perducit. Volo quidem luce clarius intelligere, qui revera sint illi fideles, et qui eumdem eoelestem Prineipem non minus pro cclesti gloria diligunt quam eos quibus pro spe terrena, et misera subjiciuntur. Data Roma, undecimo Kalendas Februarii, indi- ctione decima tertia. EPISTOLA L. AD SANCIUM REGEM ARAGONLE. (Anno 1075.) Censet. absurdum esse ut is qui ex illegitimo concu- bitu natus erat, ad episcopatus gradum, ad quem ab eo postulabatur, ascenderet. Ait se dedisse nc- gotium episcopo, quà morbi causa episcopatu se abdicare volebat, ut constitueret sibi hujusmodi co- adjutorem, qwui illius episcopatus post ejus obitum administrationem suscipere posset. GREGORIUs episcopus , servusservorum Dei, SAxcro regi Hispaniarum, salutem et apostolieam benedi- etionem. Ard Quoniam erga reverentiam sancta et apostolieae sedis regiam. nobilitatem tuam pia devotione et amore fervere intelligimus, te et regnum tuum di- gnis honoribus sublimari eupimus, et apostolieam benevolentiam non solum in nostro, verum etiam in quocunque tempore tibi et eausis tuis sincere chari- tatis affectum praebere desideramus. Caeterum, quod nos de causa Aragonensis episcopatus et consului- sti, et te quodammodo velle signifieasti, diu et mul- tum volentes, et cum filiis sancte, Romana Ecclesiae pertraetantes, incongruum fore pervidimus quoniam in eo eanoniea decreta nobis obviare cognovimus. Veniens enim ad nos, sieut nosti, confrater noster Saneius Aragonensis episcopus, multa nobis de in- firmitate corporis sui conquerens, deserendi episco- patum a nobis suppliciter licentiam postulavit, quod enim morbo confectus et pene consumptus diutius competenti ministerio regere et custodire non possit. Atque ut facilius hoc impetraret, indicavit nobis de duobus elerieis, quorum alterum in episcopatum eligi tuam et sui ipsius voluntatem atque consilium fore nuntiavit; de quorum vita et conversatione eum interrogantes, alia omnia, praeter quod de concubi- nis nati erant, bona satis et honesta accepimus. Et quia venerandi eanones ad sacerdotii gradum tale provehi eontradieunt, probare eos non satis cautum fore putavimus, ne quidquam a nobis contrarium sanetis patribus in exemplum et auctoritatem poste- ris relinquatur. Solet enim saneta et apostolica se- des pleraque considerata ratione tolerare, sed nun- . quam in suis decretis et constitutionibus a concordia canonice traditionis discedere. Quapropter noverit dileetio tua nos ita consuluisse et pracepisse epi- scopo, ut ipse, quantum possit , episcopali officio in spiritualibus insistens, et auxilia comprovincialium B teriores euras talem clerieum in Ecclesia constituat qui ad tantam procurationem providus, et, si res postularet, ad percipiendam episcopalis officii di- gnitatem et ordinem sit idoneus. Quo per annum unum aut amplius in Ecclesia consistente, si divina clementia interim episcopo vires corporis et sanita- tem reddiderit, sicut justum est, ipse in loco suo su- per Dominieum gregem vigilans consistat; si vero infirmitas et debilitas corporis sui adaucta fuerit , et administrationem commissee sibi cure nequaquam exsequi poterit, tune demum, si illius vita, mores, et disciplina probabilis fuerit apostolice sedi ejus tuis et episcopi litteris, nec non sub testimonio cleri ejusdem Ecelesi: denuntietur, et de ordinatione Ec- clesize deliberato consilio certa vobis et salubris, an- nuente Deo responsio dabitur. Verum hae nequa- quam tam absolute dixissemus, nisi quod episcopo C se excusanti, et impedimentum suz infirmitatis pro- ponenti, fraternze compassionis auditum denegare non potuimus. Hae igitur, dilecte fili, prudenter considera, et ad observanda nostra monita episco- pum, quantum potes, adjuva, quatenus ettu a beato Petro apostolorum principe ad regendum tibi com- missum populum adjuvari, ejusque meritis a pecca- torum tuorum vinculis absolutus eeternze beatitudi- nis gloria in regno Christi et Dei merearis perfrui. Data Romae, octavo [1x] Kalendas Februarii, indi- ctione deeima tertia. EPISTOLA LI. AD SUENUM REGEM DANORUM. (Anno 1075) - Queritur quod ad. se non seripserit. Hortatur ad ve- ctam regni administrationem. Significat legatos ad eum müssos ea de causa, ut satisfacerent de his qwe ab Alexandro pontifice petierat ob Germanie perturbationem esse reversos. Quare petit ab ipso ut nuntios ad, se mittat, et filium suum apostolica. sedis ducem. contra quosdam hereticos constituat. G REGORIUS episcopus, servusservorum Dei, SUENO (372) regi Danorum, salutem et apostolicam bene- dictionem. 1 Cum adhuc in ordine diaconatus eramus, sape dilectionis tuc litteras et legatos aecepimus , in qui- bus magnificentice tuze promptum erga nos animum fore intelleximus. Postquam vero, quod digni non sumus, ad loeum altioris cura ministeriique perve- nimus, amorem tuum in subtracta visitatione te- puisse deprehendimus, qui scriptis tuis tandiu ca- rere nescio eur meruimus. Nos equidem jam nune non solummodo regum et principum, sed omnium Christianorum, tanto propensior sollieitudo coar- ctat quanto ex universali regimine, quod nobis commissum est, omnium ad nos causa vicinius ac magis proprie spectat. Verum quia eminentiam tua nobilitatis prae ceeteris regnorum principibus tam peritia litterarum quam studio eccelesiastieze exhor- tationis, pollere intelleximus multo fiducialius ad te (372) Suenonis regis Danorum mentionem facit Lambertus anno 1073. 403 S. GREGORII VII PAPJE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. seripta nostra dirigimus, existimantes in te tanto A facilius luerifacere quanto in eruditione et pruden- tia morum amplius dignosceris profecisse. Rogamus igitur, et sincera te charitate monemus ut commissa tibi regni gubernacula, secundum Deum admini- strare studeas, et nomen regalis excellentic:e con- grua ac consonanti virtutum proprietate geras, qua- tenus eam, per cujus principatum subjectis imperas, in corde tuo semper regnare justitiam ostendas. Nosti enim quod gloria et vana hujus mundi dele- etatio labilis est et deceptoria; nosti quod universa caro ad finem quotidie properat, quod nee volenti aut nolenti mortis necessitas pareat [forfe, parcat. Hann. paret]. Nosti quod reges aequa conditione ut pauperes futuri sunt pulvis et cinis, et quod omnes ad distrietum judicium futuri examinis venturi su- mus; quod nune non solum nobis qui sacerdotes su- mus, sed. et regibus caeterisque principibus tanto coneussius timendum et expavendum est, quanto pro nobis et subditis nostris rationem posituri su- mus. Age ergo, dilectissime, ut ita vivas, ita regnes ut tune zeterni Regis et Judicis faciem securus as- picias, et pro bene gesta terrena dignitatis gloria coelesti regni sublimem et incomparabilem coro- nam, Deo donante, recipias. De caetero notum sit tibi quod legatos ad te destinavimus , qui super his qua pro honorificentia regni tui, tum de metropo- litana sede, tum de quibusdam aliis rebus, quas in tempore domini nostri Alexandri papae ab aposto- liea sede et postulasti et invicem promisisti, tibi responsuri ae tecum aeturi essent; sed propter per- turbationem Teutoniec terre periculosum tunc fore eognoscentes ad mos reversi sunt. Quapropter si qua de his tibi eordi sunt, et si te ac regnum tuum, sicut per legatos tuos aliquoties accepimus, aposto- lorum principi pia devotione committere, et ejus. auctoritate fuleiri volueris, fideles nuntios ad nos sine dilatione transmittere stude quatenus per eos tuam in omnibus edocti voluntatem, deliberato con- silio, quid tibi respondendum quidque super his omnibus agendum sit perspicere ac providere va- leamus. Preterea si sancta Romana mater Ecclesia contra profanos et inimicos Dei tuo auxilio in mili- tibus et materiali gladio opus habuerit, quae spes nobis de te habenda sit, itidem tua certa legatione eognoscere cupimus. Est etiam non longe a nobis provincia quzedam opulentissima juxta mare, quam viles et ignavi tenent heretici, in qua unum de fi- liis tuis, si eum, sieut quidam episcopus terra tuc in animo tibi fore nuntiavit, apostolieze aulae mili- tandum dares eum aliquanta multitudine eorum qui sibi fidi milites essent, ducem ac principem et de- fensorem Christianitatis fieri optamus. Data Rome, oetavo Kalendas Februarii, indi- ctione decima tertia. EPISTOLA LII. AD LEURALDUM [EURARDUM| CLERICUM AURELIANENSEM. (Anno 1075.) Increpat de injuriis Aurelianensibus clericis. illatis. B 404 Jubet eum ad se wna cum ipsis clericis decidendae eorum controversie causa prastituta die venire; interim mullam ipsis molestiam inferre, et clericum quem captivum tenebat dimittere. Minatur se emcom- municationem a, suo predecessore in eum. latam confirmaturum, si non obtemperet. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, LEU- RALDO[EURALDO. Muftin., CUNIRARDO]| Aurelianensi clerico. Admiranda res est et valde detestabilis quod adeo induratum cor habes, et in tanta ferocitate persi- stis ut a persecutione fratrum Aurelianensis Ee- clesi;e, unde pro culpis tuis te separatum audivi- mus , nec divini terrore judicii, nec apostolieze anim- adversionis jam experta ultione manu retrahere velis. Meminimus enim dominum et antecessorem nostrum, veneranda memorias Alexandrum papam, pro compescendo furore et nefandis temeritatis tuae ausibus, anathematis in te jaculum contorsisse, et, ne ulterius perturbationem aliquam supradietis fra- tribus inferres, aut de honoribus et ecclesiasticis officiis, quae contra regulas et auctoritatem cano- num acquisieras, te intromitteres, apostolicis jus- sionibus interdixisse. Contra quae, quamvis auda- ciam tuam iterum se erexisse non dubia relatione multorum fratrum cognoverimus, apostoliea tamen adhue utentes mansuetudine debite ultionis gla- dium exercere [forte, exserere , HARD. |, interim par- cimus, donec si ad humilitatem praemissis admoni- tionibus flecti possis comprobemus, reservantes tibi adhuc in omnibus, de quibus aecusaris, apo- stolicam audientiam, et defensionis locum, si modo tua te non retrahit conscientia. Apostoliea igitur tibi auetoritate precipimus ut in proximam festivi- tatem omnium Sanctorum in nostram presentiam venias, et adventum tuum Aurelianensibus elerieis , quibus adversum te causa est, ut et ipsi presentes - fiant, sine simulatione notifices, quatenus, ex utra-- que parte dissensionis vestrz causis et occasionibus diligenter inquisitis et cognitis, litem vestram aequo fine decidere, Deo opitulante, possimus. Interim vero clericum, quem in captione tenes, absque om- ni suze persona et bonorum suorum detrimento di- mittas, nullam penitus contrarietatem canonicis p prafate ecclesi; aut per te facias, aut ab aliquo tuorum fieri permittas. Quod si te nulla justitia ful- tum nobis representare minime ausus fueris aut volueris, et perdurans in malitia tua sape dictis fratribus damna vel molestias aliquas amplius in- ferre presumpseris, aut illata mala, quantum po- tes, emendare et restituere non studueris, eamdem quam prefatus antecessor noster excommunieatio- nis in te sententiam protulit, nostra apostolica au- ctoritate confirmatam esse cognoscas, et non solum te, qui tantze prasumptionis dux et auctor es, sed omnes, qui in rapina et depraedatione bonorum Ee- clesice vel infestatione clericorum aliquo modo con- silium vel adjutorium sive consensum tibi dederint, pari anathematis judicio condemnatos esse scias. 405 LIBER SECUNDUS. — EPIST. LIV. 406 -Data Roma in synodo secunda, Kalendis Martii, A. Data Romze, sexto Nonas Martii, indictione decima indietione deeima tertia. EPISTOLA LIII. (Anno 1075.) Concordiam. super controversia inter Moravensem eí Pragensem. episcopos de quisbusdam bonis a se in concilio ambarum. partium assensu compositam eaponit. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei. Quoniam ad memoriam semperque dilucidandam eausarum negotiorumque veritatem nihil aptius, nihil durabilius quam Seripturarum paginas ees- timamus, qualiter lis et discordia, quz inter eon- fratres nostros, videlicet Joannem Moravensem episcopum, et Geboardum [Hieronymum; alias Gebeardum| Pragensem, de quibusdam decimis et eürtibus diu protracta est, tandem per pactionis convenientiam in apostoliea sede determinata sit, per litteras nostras non modo presentibus, sed et futuris, notum fieri volumus. Hzc enim causa, cum in secundo nostri pontificatus anno, residentibus una nobiscum in basilica Salvatoris multis fratribus, convocatis etiam et coram positis supradictis epi- Scopis, ad audientiam nostram et totius ibidem congregati concilii perlata sit, diu et multum in- quisita atque rimata, tanta ambiguitate et perplexio- nibus involuta videbatur ut ad sinceram veritatis et justitia; explorationem per ea qus tune adhibita sunt judicia perduci non posset. Verum ne illorum altercatio absque pacis interventu diutius aut fra- terna odia aut aliqua perieulosa hine vel illinc stu- dia aecenderet, cum consilio fratrum nostrorum 'eausam ita ex eequo dirimi constituimus ut omnia, de quibus inter eos eontentio foret, per medium di- viderentur, et hic unam ille alteram partem interim absque omni inquietudine tenerent, donee si aper- tiora judicia sive seripto aut congruis testibus in- venire possent diligentissime investigarent. Ad quod faciendum, ne forte suscitande litis infinita alterutri daretur occasio, terminum quoque eis decem an- norum prafiximus, ut qui certis approbationibus ad justitiam se pertingere posse confidit, intra prze- libatum terminum proclamandi et consequendi jus Ecclesia suc licentiam et potestatem habeat; et si alterum horum, vel utrosque, quod non optamus, interim obire contigerit, suecessores eorum in ea- dam pactione et constitutione permanere debeant. Ex ea autem parte qua prafatus terminus, aut sub silentio, aut non ostensa veritatis et justitiae, pro- pter quam clamet, approbatione transductus fuerit, nullus deinceps locus, nulla acclamandi occasio, aut Super hae re renovandz questionis licentia super- Sit. Hoe igitur modo praenominatos episcopos in nostra presentia pacificatos, et prassceriptee diffini- tioni gratum, ut videatur [forte, videbatur, HAnD.], B C D adhibentes assensum, ad propria eum apostolica - benedictione et fraterna charitate dimisimus. Hoc ab omnibus inviolatum et perpetuo inconcussum fore apostolica auetoritate praecipimus atque sancimus. tertia. EPISTOLA LIV. AD PLACENTINOS. (Anno 1075.) Seribit se deposuisse 4n synodo Dionysium eorum. epi- scopum, et omnes quicunque ei fidelitatem jurave- rant a sacramenti vinculo absolvisse. Ait se cura- turum ut omnes fideles ad eum expellendwm ipsis auailio sint. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, uni- versis catholicis Placentinae feel a. salutem et apostolieam benedictionem. Super confusione Ecclesie vestre, dilectissimi filii diu ad nos querela delata est, et contritio ani- marum rerumque vestrarum faetam per iniquum pastorem scepenumero paternum cruciavit affeetum. Exspeetavimus arborem malam ut faceret bonos fructus, sed plantatio iniqua radicitus vitiata et sicca per totum patientia deterior est, terram occu- pat; quinetiam ad infamiam totius Eeclesie germi- nat fructum reprobum in ceommunem mortem, et in vestra perditionis exemplum. Quem olim omni offi- cio privatum, reddita sibi sola communione Eccle- sie, multis minis ae precibus contestati sumus ut proceuraret habere pacem vobiscum, redditis et re- stitutis quae abstulerat, cum aqua ministerii [forte, curaque ministerii. HARD. cui restitutionem], etspem majoris benefieii dedimus, si mandata servaret. Sed, Deo nolente, sub hujus miserieordie velamento operiri peccata inobedienti& ejus, qua sape offen- derat nos, et operta impunita relinqui, iterum men- titus est, atque vir manifeste sacrilegus, et mul- torum scelerum reus, monita nostra posthabuit. Quapropter immutabili sententia sanctce synodi et irrevocabili eonsensu omnium circumsedentium fratrum Dionysium quondam dietum episcopum absque ulla unquam spe reconciliationis ab omni episcopali honore deposuimus, et in perpetuum negandam sibi audientiam decrevimus; et quineun- que sibi fidelitatem juraverunt, ne eontra hoe decre- tum sint, ab omni vineulo sacramenti absolvimus. Dabimus etiam operam ut omnes fideles sancti Petri adjuvent vos in expellendo lupo, et ordinando pa- stores qui res vestras diripuit, et corpora animasque sequentium se in foveam, sicut oculus tenebrosus, mittit. Unde vos cives Dei eonfortamini, quia Deus nobiseum est, et licet adversentur nobis turritze urbes terree Chanaan, et gigantea corpora filiorum Enach, dux tamen noster Jesus cum sono intrepi- dus terram promissionis ingreditur. Est enim et ipse gigas ad eurrendam viam qui dieit : Confidite, ego vici mundum (Joan. Xvy). Quod si quis pro de- fensione justiti:e moriatur ex vobis, precibus apo- stolorum Petri et Fauli ab omnibus peccatis libe- retur. Data Rome, v Nonas Martii, indictione decima tertia. 407 EPISTOLA LV. - AD LAUDENSES. (Anno 1075.) Letatur ipsos eor umque episcopum contra Simona - cam haeresim et clericorum fornicationem insur- gere. Hortatur ut persistant, et episcopo obediant. GREGORIUS episcopus, servus seryorum Dei, Lau- densis Ecclesi filiis, salutem et apostolicam bene- dictionem. Gaudemus, dilectissimi, de vestro pio religionis affectu, quos audivimus adversus detestandam Si- moniacam haresim et presbyterorum fornicationem diving legis zelo suecensos laudabiliter insurgere. Gaudemus quoque super fratre coepiscopo nostro vestro pastore domno Opizone, qui se intantum nobis ejusdem zelo pietatis fervere detexit ut ad haec per- fieiendum sanetz? hujus sedis obnixe flagitasset auxilium. Quapropter hortamur vos et ut filios cha- rissimos monemus quatenus in his pestibus dete- standis, Simoniaca videlicet haeresi et fornicatione ministrorum :-Saeri altaris conterenda, et penitus exstirpanda, eum jam dicto pastore vestro, fratre nostro, ad omnipotentis Dei saneteque Ecclesiae honorem, totiusque patrie salutem, ut pii filii insi- statis. In ordinandis quoque recte et canonice ec- clesiis ei totis viribus auxilium preebeatis. Imo in cunctis quae ipse ad Dei honorem vestramque salu- tem agere disponit ei obedienter obtemperetis; ut sanete matris vestrae Eeclesi: apud vos muuditia polleat, quam Christus sine macula et ruga ca- stam sibi copulavit sponsam. Haec autem quicunque servaverit, de omnipotentis Dei gratia confidenter presumat , apostolicamque benedictionem se habere cognoscat. Qui vero in his qua praffati sumus ei obsistere tentaverit, eumque in omnibus qua Dei sunt non adjuverit, contremiscat se divinae animad- versionis apostolieeeque maledictionis ultionem in- currere, pro gratia et benedictione quas non curat habere. De administratione vero altaris quod supra corpus beati Bassiani confessoris situm est, omni- no praeipimus ut nullus ei administrare praesumat, qui vel pretio in eamdem introierit ecclesiam, vey qui fornieator est, aut turpis lucri sectator. Data Roma, quinto Nonas Martii, indictione de- cima tertia. (373) DICTATUS PAPE. Quod Romana Ecclesia a solo Domino sit fun- data. Quod, solus Romanus pontifex jure dicatur univer- salis. Quod ille solus possit. deponere episcopos vel re- conciliare. Quod legatus ejus omnibus episcopis presit in con- cilio, etiam inferioris gradus, et adversus eos sen- tentiam depositionis possit dare. Quod. absentes papa possit deponere. Quod cum excommunicatis ab illo, inter. cetera nec 4n eadem domo debemus manere. S. GREGORII VII PAPZE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 408 A Quod ili soli licet pro temporis necessitate novas leges condere, novas plebes congregare, de canonica abbatiam facere, et econtra. divitem episcopatum di- videre, et inopes unire. Quod. solus possit uti imperialibus insigniis. Quod. solius pape pedes omnes principes deoscu- lentur. Quod illius solius nomen 1n Ecclesiis recitetur. Quod, unicum est nomen in mundo. Quod illi liceat $mperatores deponere. Quod illi liceat de sede ad sedem mecessitate co- gente episcopos transmutare. Quod de omni Ecclesia : quocunque [quecunque] voluerit, clericum valeat ordinare. Quod ab illo ordinatus ali Ecclesie preesse potest, sed non militare, et quod ab aliquo episcopo non debet superiorem gradwm accipere. Quod. nulla synodus absque precepto ejus debet generalis vocari. Quod. nullum capitulum, nullusque liber canonicus habeatur absque dllius auctoritate. Quod. sententia illius a mullo debeat retractari, et ópse omnium solus retractare possit. Quod, a nemine àpse judicari debeat. Quod. mullus audeat condemnare apostolicam sedem appellantem. Quod majores cause cujuscunque Ecclesie ad eam referri debeant. Quod Romana Ecclesia munquam erravit, nec in - perpetuum, Scriptura testante, errabit. Quod Romanus pontifex, si canonice fuerit ordina- tus, meritis beati Petri indubitanter efficitur. san- ctus, testante sancto Ennodio Papiensi episcopo, ei multis sanctis Patribus faventibus, sicut in decretis beati Symmachi pape continetur. Quod. illius recepto et. licentia subjectis liceat accusare. Quod. absque synodali conventu possit episcopos deponere et reconciliare, i Quod, catholicus non habeatur qui non concordat Romane Ecclesig. Quod. a fidelitate iniquorum subjectos potest absol- vere. EPISTOLA LVI. : AD MANASSEM REMENSEM ARCHIEPISCOPUM. (Anno 1075.) Arguit quod negligens fuerit in. causa. Catalaunen- sium clericorum. Episcopum Catalaunensem propter inobedientiam deponendum esse statuit, cui vult pracipi: ut clericis Catalaunensibus bona erepta restituat. Quod si parere noluerit, mandat ezcom- municari, addens ut ille vel coram suis legatis vel coram se compareat. GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, MaNass.k Remensi archiepiscopo, salutem et apo- stolicam benedictionem. Si te pastoralis regiminis eura,. prout oportet, sollicitum redderet, clericorum Catolaunensis Ee- clesicte causa, toties ad nos relata, jamdudum com- (373) Hunc supposititium esse post alios probat Pagius ad an. Chr. 1077, n. 8. 409 LIBER SECUNDUS, — EPIST. LVIII. 410 petentem terminum accepisset. Sed quoniam negli- A vertere. Deceret etiam ut quos miserabilis paupertas gentia tua, et episcopi predicta civitatis inobedien- tia, hucusque protracta est, necesse nobis fuit clericis tandiu afflictis succurrere, et inobedientis contumaciam apostolice auctoritatis vigore eontun- dere. Multis enim modis praefatus Catalaunensis episcopus nostra jussioni parere contempsit. Primo enim vocatus ad synodum venire neglexit. De ore nostro presentialiter de restitutione beneficiorum clericorum praecepta. suseipiens, obaudire despexit. Litteris deinde nostris admonitus, iterum qua pra- cepimus adimplere sprevit. Quamobrem propter tam enormem inobedientic temeritatem apostolica aue- toritate omni episcopali officio privandum censui- mus, et hac per te strenue compleri omni mora postposita statuimus. Denuo etiam firmiter pracipi- mus ut ei nihilominus injungas ex nostra et tua parte, quatenus predictis clericis erepta bona et benefieia, omni exeusatione postposita, ubieunque manere voluerint, restituat, adjuncto et restaurato » quod de usibus rerum suarum perdiderunt, ex quo nos ei preecipimus. Hae vice, si huic nostro prz- cepto obtemperare noluerit, omnimodo a corpore et sanguine Domini areeatur, donee per obedientiam discat sancta Romane Eeclesic colla submittere, cui per inobedientiam non erubuit recaleitrare. Si vero legati nostri ad Galliarum partes usque ad Kalendas Octobris ierint, ante praesentiam illorum se paratum ad expurgationem suam praesentare pro- curet. Sin autem, ad festivitatem Omnium Saneto- rum ante nos se expurgandum, omni occasione re- mota, praesentet. Data Roma, quarto Nonas Martii, indictione decima tertia. EPISTOLA LVII. AD FESULANOS. (Anno 1075.) Increpat eos quod. super[tuis querimoniis contra suum episcopum vepetendis Ecclesie —Fesulane dam- na inferant. Unde eis silentium imponit; se autem mullo modo passurum ecclesiam — devas- tari, GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Fesu- lano clero et populo, majoribus videlieet atque minoribus, salutem et apostolicam benedictionem. . Miramur satis quod de eausa lrasmundi [Tras- mundi] episcopi vestri Romanz Ecclesie sufficit quibusdam vestrum non sufficere, et querimoniam, multis ae diuturnis inquisitionibus, imo divinis indi- . eiis ad finem perduetam, superfluis disputationibus repetere, et sie Fesulanc&e Eeclesic: post longas tri- bulationes ipsas reliquias consumere. Si enim epi- scopus omnium quz sibiobjecta sunt reus teneretur, et divino judieio atque humana examinatione inno- cens nos approbaretur, deceret tamen vos matrem vestram, Fesulanam videlicet Ecclesiam qu: non peceavit, immunem custodire, et vindictam peccan- tis in detrimentum eonfusionemque minime con- et ruina ecclesi;e vestrae compatiendo non tangit, verecundia szeculi , et infirmata et omnino contemp- tui habita quaestio vestra silentium imponere de- buisset. Unde admonemus, ut inter vos ulterius non sint schismata et contentiones sed quod nos senti- mus, quod nobis suffieit, quod Romana approbat Ecclesia, vos idipsum sentiatis et teneatis, scientes quia nos nullo modo patiemur sub hujusmodi oc- easione scandali, seu inutilium disceptationum va- nitatibus eeclesiam nostram devastari, sed ejus miseria atque necessitati, prout Deus concesserit, non solum loquendo, sed et vindictam eontra ipsius inimieos exercendo subveniemus. Data Romae, quarto [11r] Nonas Martias, indictione decima tertia. EPISTOLA LVII. AD MANASSEM REMENSEM ARCHIEPISCOPUM. (Anno 1075.) Ut Noviomensem episcopum ad. Brugensem villam, « Trajectensis episcopi jurisdictione ereptam, si id sibi constiterit, restituendum compellat, si quid autem juris se putat habere, in synodo causam agat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Ma- NASSJE Remensi archiepiscopo, salutem et apostoli- cam benedictionem. Confratris nostri Trajectensis episcopi Wilel- mi (374) querelam de Brugensi Ecclesia, in Novio- mensi episcopio sita litteris ipsius expositam aece- C pimus, quam et ante dominum et predecessorem D nostrum papam Alexandrum depositam, needum competenti termino contigit definiri. Astruit autem episcopus Trajectensis eamdem Eeelesiam traditione antiqua sedi su: delegatam ducentis ferme annis absolute et quiete ad usus stipendiarios canonicorum 'Trajectensium detentam, donee Raboth Noviomensis episcopus, absque ullo canonico judicio, sibi eam subripuit, et, ut affirmant legati (quod gravius est et omnino illicitum), alteri cuidam clerico vendidit. Quapropter suffraganeum tuum Noviomensem epi- scopum per te eonveniendum esse censuimus, et de tanta perversitate, si ita esse constiterit, severius inerepandum, ac subinde admonendum, imo etiam compellendum, ut canonum statuta sequendo, eccle- siam Trajectensem, quz tanto tempore possedit sua exspoliatione sine mora inducat [reinducat] ac post- ea, si quid habet quod jure conqueratur, synodali judicio disceptare contendat. Quod si hie auctori- tati nostre vel monitis tuis obtemperare neglexerit, tandiu episcopali privetur officio, quoadusque cau- sas eeclesiastieas non potentie? magnitudine, sed justiti:. censura, finiri oportere doceatur. Hujus ergo nogotii decisionem per te studiose et impigre volumus adimpleri,et litteris inditam nobis quam citius poleris notifieari. Data Romae, tertio Nonas Martias, indictione decima tertia. (374) De Willelmo Trajectensi episcopo. vide Lambertum anno 1076. 411 EPISTOLA LIX. AD MONACHOS ROMANENSES. (Anno 1075.) Eorum abbatiam. sub Romane Ecclesie protectione recipit, illique bona concessa, et concedenda confir- mat. Vetat à» ea canonicum ordinari, nist qui regulariter victurum. professus fuerit, mec abba- tem misi regularem, et a fratribus regularibus electum. Ecclesiam, Diensi episcopo consecrandam committat, à GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, fra- tribus consistentibus in abbatia Romana super flu- vium Iseram constitutam, salutem et apostolicam benedictionem. Fidelitatis ac. devotionis vestre studia , quae per legatos vestros nostris auribus intimitatis, accepi- mus. Petistis ut Romana Ecclesia(Roman« Eeclesia] libertate, quam vestra ecclesia ab antecessoribus nostris hactenus habuit, vos donaremus. Scripsistis etiam (quod nos valde letificat) quosdam scilicet vestrum regularem canonieamque vitam incepisse [forte, suscepisse, HAnD.], quibus quzdam ecclesiae vestra bona vos concessisse denuntiastis, rogantes ut haec nostra firmaremus auctoritate. Vestrae itaque bonae intentioni eongaudemus, et, ut semper in melius profieiatis optamus, petitionibus vestris obtentu filii nostri Hugonis Diensis episcopi et vestri dilectione annuimus, et Romanam libertatem (sicut postulastis) concedimus. Illa vero que fratribus vestris regularibus prepositus vester Herimannus et vos donastis et statuistis, qua et I&teris ad nos missis inseruistis, videlicet quidquid ipsi de bonis ejusdem ecclesie prius habere videbantur, et qui- cumque ex vobis ei se sociare regulariter voluerint, vel quod illis de suis aliquid dederit, nos quoque donamus. Possessiones autem et dispensationes eeclesice illis qui nune habent, aut ad regularem vitam conversis, aut de seculo migrantibus, et terras qua deinceps pradicte eeclesi:e datae fuerint, ad mensam fratrum regulariter inibi viventium per- tinere, et nullum ulterius ibidem fieri aut ordinari canonieum nisi qui regulariter se victurum pro- fessus fuerit nostra auctoritate statuimus. Praeposi- tum, vel abbatem, seu cujuslibet dispensationis eeclesiastieze ministrum, nisi quem communis elec- tio fratrum regulariter viventium suz professionis seeundum Deum elegerit, vobis praeferri apostolica auetoritate prohibemus. Ne quis autem haee a nobis salubriter statuta violare praesumat, virtute sancti Spiritus, et potestate nobis a Deo collata, interdi- cimus, Ecclesiam vestram, quam per legatum apostolieze sedis reconeiliari quzsistis , praefato filio nostro Diensi episcopo, qui et Romanus et Viennensis Ecclesie filius est, consecrandam com- misimus. Data Rome, vrr [vir] Idus Martii, ind xir. S. GREGORII VII PAPAE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. A 442 EPISTOLA LX. AD OTTONEM CONSTANTIENSEM EPISCOPUM. (Anno 1075.) Mandat ut litem inter eum et Augensem abba- tem dirimat. Quod si fieri nequeat , ambo ad se veniant. Interim neuter alteri molestiam inferat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Or- TONI Constantiensi episcopo, salutem et apostolicam benedictionem. Sieut tua super Eeardo abbate Augensis [Augize divitis] monasterii, ita et illius super te nobis est illata querimonia. Verum quia nos fatigationibus vestris parcere cupimus, consulendo mandamus vobis ut utrinque communes amicos et sapientes viros veritatis amatores, justitiae magis quam ami- citizde faventes, convoeetis; quorum consilio, op- B portuno tempore et loco convenientes, litem vestram C D sequis rationibus et aliqua congrua pactione dirimi in commune assensum detis. Quod si peccatis facientibus fieri nequeat, commonitos vos ex prz- senti auctoritate esse volumus ut circa festivitatem Omnium Sanctorum ambo ad apostolorum limina veniatis, quatenus, annuente Deo, causam vestram diligenti examinatione discutiamus, et diuturnam discordiam justo fine decidamus. Interim vero prz- cipimus ut, omni lite inter vos sopita, quasi per manum beati Petri, et nostram, firma pax posita atque condueta teneatur, ut neutra pars alteram molestiis vel contrarietate provocare aut inquietare audeat. Nec leve vobis videatur, tanto mediatore interposito, pacis jura dissolvere, quoniam qui in hae constitutione apostolice auctoritati reveren- tiam et fidem non exhibuerit, ex ipsa sua temerita- tis impietate adversus se et causam suam fidem et judicium provocabit. Data Romae, tertio Idus Martii, indictione deci- ma tertia. EPISTOLA LXI. AD DIETWINUM EPISCOPUM LEODIENSEM. (Anno 1075.) Reprehendit eum tanquam. Simoniacum ; monetque ut vesipiscat, fornicationeme clero exstirpet, et a contumeliis abbati de sancto Huberto inferendis abstineat : utque ecclesiam quamdam 4n sua diccesi vel per se vel per Metensem episcopum consecret; eique sworum peccatorum absolutionem impartitur. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Leodicensi (573) episcopo, salutem et apostolicam be- nedictionem. Jam multo tempore audivimus et multorum relatione comperimus te per plura in episco- patu adversus instituta sanctorum Patrum fecisse, videlicet in venditionibus ecclesiasticarum dignita- tum et eanonicarum prabendarum. Unde tibi multum eondolemus et satis obstupeseimus, cum tantum honorem gratis susceperis, et eum pru- dentes et religiosos viros inveneris, honores ec- clesiasticos gralis non erogaveris, sed declinasti ab (375) Leodiensi Dietwinus dicebatur, ut apud Lambertum, anno 1075 —- 413 LIBER SECUNDUS. — EPIST. LXIII. 444 exemplo tui antecessoris introduetione nova con- A concubinam habet, nisi illis omnino dimissis di- suetudinis. Ratione igitur justitiae his de causis sen- tentia in te esset animadvertenda, sed parcimus propter senilem zetatem, et quia charissimus frater noster Herimannus Metensis episcopus, tuze Eecle- sie filius, te multum apud nos excusavit, imputans aliis quecunque super his male disposueris quorum consilio usus fueris; commonemus ergo te aposto- lica auetoritate ut quid egeris attendas, et judicium ad quod properas expavescas, et amplius desistas ab hujusmodi transgressionibus, et in quibuscunque poteris studeas corrigere, immutando qua egeris. Precipimus etiam ut admoneas et coerceas quoscun- que saeri ordinis ministros caste vivere et concubi- nas omnino derelinquere, et extermina nefas, secun- dum Patrum traditionem, quod temporibus moder- nis inolevit ex taeiturnitate pastorum, ne eum male operantibus propter silentium damneris, et ipsi &eterne mortis incurrant perieulum.. Compertum est nobis te contumelias quorumdam consilio intulisse abbati de sancto Huberto [Imberto] propter privile- gium quod a nobis suscepit; sed excusamus eum, quod contra detrimentum et honorem Ecclesie tuae nihil fecerit; unde te monemus et rogamus ut per- mittas eum in pace et in omni tranquillitate. In dicecesi etiam tua Manucensis [Namuecensis] comitis eeclesiam quam adhuc consecrare distulisti, roga- mus ut consecres; si vero ex debilitate corporis id agere nequiveris, cormmitte hanc obedientiam cha- rissimo filio nostro Metensi episcopo. Quod si non acquieveris, justam et rationabilem causam quare dimiseris rescribas. Et quia in extremo videris po- situs, fraterna compassione ducti, auctoritate beati Petri apostolorum principis absolvimus te a peccatis tuis, e£ Dominum pro te exoramus, ut interventu beatorum apostolorum inter electos zeternum merea- ris eonsortium. Data Roma, decimo Kalendas Aprilis, indictione decima tertia. EPISTOLA LXII. AD SICHARDUM EPISCOPUM AQUILEIENSEM. (Anno 1075.) Exponit statuta im concilio contra concubinarios et Sümoniacos clericos. PrGcipit ut ea servari cu- ret. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Sr- CHARDO fratri coepiscopo Aquileiensi, salutem et apo- stolicam benedictionem. Fraternitatis tuze prudentiam latere non debet, neque tui ordinis dignitatem ignorare oportet quae statuta quaeque decreta in peracto concilio preteritce Quadragesimae coneilio confratrum nostrorum ac totius conventus assensu, sequentes sanctorum Pa- irum auctoritatem, statuimus. Decrevimus enim quod, si quis eorum ordinum qui saeris altaribus administrant presbyter scilicet diaconus, uxorem vel (316) Geusm, sie lib. r, epistola 58 et infra 70; Lambertus autem anno 1073 et 1074 hune appellat Joiadem. Sed Bontinius Rerum Hungariearum de- gnam penitentiam agant, sacris altaribus penitus administrare desistant, nee aliquo Eeclesic benefi- eio ulterius potiantur, sive potitis fruantur. Qui vero Simoniace, videlicet per interventum pecunia, sunt promoti, ut absque ulla spe recuperationis deponan- tur apostolica censura statuimus. Monemus itaque te, dilectissime frater coepiscope, imo apostoliea tibi auetoritate praecipiendo mandamus ut tu in diceesi tua Simoniacos omnino deponas, et forni- eatoribus clericis, nisi a fornicatione abstinuerint, praefata conditione officium et beneficium penitus interdieas, et suffraganeos tuos, sive litteris tuis sive viva voce ad te convocatos, ut idem faciant summa eum diligentia moneas. D pata Roma, decimo Kalendas Aprilis, indictione decima tertia. EPISTOLA LXIII. AD GEUSAM HUNGARLE DUCEM. (Anno 1075.) Commendat eum ob ves praeclare gestas. Ostendit Hungarie regnum non nisi Romana Ecclesi sub- jüici, et merito ejus eonsanguineum, qui illud a Teutonicorum rege acceperat, eo fwisse privatum. Hortatur ad ecclesiarum curam habendam et. ad obedientiam apostolicis legatis prestandam. GnEGOoRIUS episcopus, servus servorum Dei (376), Gxusu Hungari; duci, salutem et apostolicam be- C nedictionem. Licet per legatos, quos pridem ad nos direxisti, miserimus tibi litteras, quas nondum te asseris per- cepisse, iterum tamen pro charitatis affectu, qua omnes reges et principes ut filios 'admonemus, scri- bimus ad te desiderantes tibi eum justitia quaecun- que sunt honoris et glorie. Multa quippe bona de te mihi relata sunt, atque ex tuis actibus honesta fama ad aures nostras usque pervenit; pro quibus diligimus te, et eupimus ut fama cum rei veritate semper ascendat. Notum autem tibi esse eredimus regnum Hungariz, sicut et alia nobilissima regna in propria libertatis statu debere esse, et nulli regi alterius regui subjici, nisi sancto et universali ma- tri Romana Ecclesize, quz? subjectos non habet ut servos, sed ut filios suscipit universos. Quod quia consanguineus tuus a rege Teutonico, non a Romano pontifice usurpative obtinuit, dominium ejus, ut credimus, divinum judicium impedivit (377). Cum vero res in manibus tuis sit, hortamur te ut in- terim cirea eeelesias curam habeas, eirca religio- .nem summum studium geras, talemque obedientiam legatis sanete Romana Ecclesie, cum ad te vene- rint, exhibeas, quatenus intercessione beati Petri in gloria et honore utriusque vitae proficias. Data Roma, x Kal. Aprilis, ind. xut. cade lib. x11 et 1v Geisam vocat. (377) Loquitur de Salomone rege, ut supra eo- dem libro, epistola 13, et infra epist. 70. 415 EPISTOLA LXIV. AD 1VONEM ABBATEM SANCTI DIONYSII. (Anno 1075.) Ut coram suis legatis objecta. contra. ewm vespon- deat, eisque pareat, vel statuto tempore aposto- licam sedem veniat. Intirem animarum sib? com- missarum curam habeat. GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, IvoNt abbati monasterii Saneti Dionysii in Parisio. Licet Romane Ecclesi excusationem introitus tui Algisi monachi vestri verba jampridem replica- verint, licet ex parte fidem nobis dederint, cre- scentem tamen infamiam, et usque ad sedem aposto- lieam jam a pluribus delatam, indiseussam transire nec possumus nec debemus. Quapropter si conti- gerit hae in state legatos nostros ad partes illas proficisci, praecipimus ut coram eis causam obje- ctionis tuee diligenter exponas, et diffinitioni eorum obedienter pareas. Quod si aliquod impedimentum hoc fieri non permiserit, abhine usque ad festivita- tem saneti Andrec de objectis responsurus ad nos venias. Interim te volumus cirea curam animarum subditarum tibi strenuum sollicitumque exhiberi, quatenus, eum ad nos veneris, ipsum bon: conver- sationis studium tam te, quam illos quibus praeesse videris, valeat commendare, et Algisi bona de te referentis verba confirmare. Data Roma, octavo Kalendas Aprilis, indictione decima tertia, EPISTOLA LXV. AD MONACHOS SANCTI DIONYSII. í (Anno 1075.) Hortatur ad. concordiam et pacem, dum eorum abbas se de Simonia purgaturus, vel coram legatis, vel coram se veniat. GKEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, mo- nachis monasterii Saneti Dionysii, salutem et apo- stolieam benedictionem. Abbatis vestri Ivonis infamia quampluribus refe- rentibus ad aures nostras usque pervenit, videlicet quod Simoniace, hoc est per interventum pecuniz, obtinuerit abbatiam, eujus rei eausa, quia hujus modi infamiam indiseussam praeterire non debemus nee possumus, per litteras nostras sibi praecipiendo mandavimus, ut legatis nostris, si hac sstate ad partes illas eo venire contigerit, de objeetis se pur- gaturum exhibeat. Quod si aliquibus intervenienti- bus causis legati non venerint, abhine usque ad fe- süvitatem saneti Andrez de objeetis responsurum se nostra audientic repreesentet. Quapropter admo- nemus religionem vestram ut interim inter vos nulla . diseordia, nullum schisma diabolica fraude natum 7, inveniatur; ipsi enim scitis quia in scissura men- lium Deus non habitat, sed religioni atque ordinis vestri observationi sedato animo ae summa cum reverentia operam dantes, pradieto abbati humili- ter obediatis, ne forte, quod absit! in vestro sehi- smate monasterium vestrum in rebus corporeis et vos in anima damnum aliquod patiamini. Pro certo namque sciatis quoniam nos abbatiae Saneti Dionysii S. GREGORII VII PAP/E OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 416 A sollicite invigilare nunquam negligimus, sed secun- dum Apostolum honeste et cum ordine facere volu- mus. Sieut enim nocentem justificare nobis admo- dum est timendum, ita et innocentem damnare valde perieulosum. De ccetero prudenter vos habete, dile- ctissimi filii, memores nostri in orationibus vestris. Data Romae, octavo Kalendas Aprilis , indictione decima tertia. EPISTOLA LXVI. AD BURCHARDUM HALBERSTADIENSEM EPISCOPUM. (Anno 1075.) Precipit, sicut ante per legatos fecerat, wt fornicatio- mem em clero evellat. GREGORIUS, episcopus servus servorum Dei, BuR- cnARD0 Helvestensi forte, Halberstadiensi, vel Hal- berstatensi, ef sic n Mutin.] archiepiscopo, salutem et apostolicam benedietionem. Non ignorare te, frater charissime, credimus de ordinum ecclesiasticorum castitae sanctae sedis apo- stoliez:e statuta antecessorum nostrorum et nostro deinceps studio per litteras et legatos longe lateque promulgata. Nam et anno precedente confratres nostri et episcopi in partes illas directi te convene- runt, et nostro nomine hujus tibi operis obedientiam : studiosius inculearunt. Sed neque propterea hos rursus de eadem re tibi litteras superfluas judicavi- mus, Apostolo dicente : Fratres eadem vobis scribere mihi quidem mon pigrum, vobis autem mecessarium (Philip. xir). Si enim fratrum nostrorum exhorta- tione monitus in id opus manus continuo misisti, ad hoe valebunt litterce, ut, sieut dicitur, eurrentem eurrere eoncitatius impellamus. Sin autem hueus- que cessasti, somno torporis expulso ad evigilan- dum stimulo;inerepationis exeitemus. Nos enim de taeiturnitate nostra damnari metuimus, si conservis nostris, his maxime qui alios docere idonei sunt, Domini pecuniam distribuere pigritamur. Urget nos 'enim timor illius maledieti quod per Salomonem. depromitur : Maledictus homo qui abscondit fru- menta in populo (Prov. x1). Et quod item per pro- - phetam dicitur : Maledictus homo qui prohibet gla- dium swum a sanguine (Jer. XL viIr), id est verbum preedieationis ab inerepatione carnalium. Sicut enim nos ad loquendum superiora exempla impellunt, ita et vos qua de obedientia passim scripta leguntur p adhortantur quee dicimus fraterna charitate susci- pere. Nam legiturapud Samuelem : Melior est obedien- tia quam victime : et auscultare magis quam offerre adipem arietum. Quoniam quasi peccatum hariolan- di est, repugnare : et quasi scelus idololatrie, nolle acquiescere (I Reg. xv). Quod beatus Gregorius in Moralibus (lib. xxxv, c. 10) exponens dieit : Obe- dientia ergo est sine qua, quamvis fidelis quisque videatur, infidelis esse convincitur. Denique novit fraternitas tua quas proponimus regulas a sanetis Patribus esse prefixas, tantoque venerabilius obser- vandas quanto constat non Suo libitu, sed Spiritus saneti promulgasse afflatu. Quamobrem, charissime frater, instanter hortamur et apostolica auctoritate praecipimus quatenus et a legatis nostris ante co- L - 417 LIBER SECUNDUS. — EPIST. LXVIII. 418 gnita, et harum testimonio litterarum plenius ineul- A dilectioni tuze injungimus compendiosius efficacius- cata, fideliter exsequaris, de agro Dominico zizania eradiees, frumentum conserves, castos et religiosos clericos, ut tui officii cooperatores, benigne foveas, lubrieos et incontinentes aut paterne corrigas, aut incorrigibiles a saeris altaribus arceas; et nisi tuis exhortationibus aequiescentes resipiscant, nec laici etiam officium eorum ullatenus audiant, ut quos nec timor.nee amor divinus eompungit, pudor saltem humanus retrahat ad /sobrietatem. His si vigilanter institeris, et inobedientizte culpam poteris evadere, et a Domino premium tibi multiplex et indeficiens comparare. Data Romz, quarto Kalendas Aprilis, indietione decima tertia. í EPISTOLA LXVII. AD ANNONEM COLONIENSEM ARCHIEPISCOPUM. (Anno 1075.) Ut habito suorum episcoporum concilio decreta apo- stolicee sedis de castitate clericorum promulget, et servanda curet. Exponit quoque se in synodo con- tra Simoniacos statuta confirmasse. GnxGORIUS episcopus, servus servorum Dei, AN- NONI Coloniensi archiepiscopo, salutem et apostoli- eam benedictionem. Constat Eeclesiam Coloniensem inter ceteras re- gni Teutoniei Eeelesias sanete et apostolieze sedi, eui Deo auctore deservimus, ita fide et dilectione atque obsequiis ab annis prioribus esse devinctam ut singulari familiaritate et gratia charitatis apud eam tanquam apud matrem dulcissima filia praepol- leat. Quem benevolentiae laudabilis usum ab ante- ' cessoribus nostris ad nos usque deductum non so- lum observare, sed etiam ampliare et augmentare pro rerum opportunitate et temporum modis omni- bus sum paratus. Hine etiam, charissime frater, de obedientia tui securior fiducialius adhortor et moneo, atque communis domini beati Petri auctoritate prze- cipio, ut ad castitatem clericorum predieandam at- que ineuleandam, juxta Patrum decreta, et auctorita- tem canonum, cum suffraganeis tuis omnibus studio- sius accingaris, utspons& Christi, quz maculam nescit aut rugam (Ephes. v), candidates et immaeulatce fa- miliz gratiosum exhibeatur officium. Novit enim fra- ternitas tua. quia praecepta haee non de nostro sensu exsculpimus, sed antiquorum Patrum sanctiones Spiritu saneto przedieante prolatas officii nostri ne- cessitate in medium propalamus, ne pigri servi sub- eamus perieulum, si Dominieam pecuniam, qua eum fenore reposeitur, sub silentio abscondamus; quamquam huie sancte Roman: Ecclesiae semper lieuit semperque licebit contra noviter inerescentes excessus nova quoque decreta atque remedia proeu- rare quz, rationis et auctoritatis edita judicio, nulli hominum sit fas, ut irrita, refutare. Urget nos etiam timor illius maledieti quod per Salomonem depromitur, usque ad. id quod, n superiore epistola ait (S. GmEG., libro xxxv Moral., eap. 10) : Obedientia ergo est sine qua, licet fidelis quisque videatur, infidelis esse convincitur. Sed ut ea que que prosequaris, eum fratribus et eoepiscopis tuis concilium te cogere suademus, in quo, quam maxi- mo poteris clericorum coetu congregato, leges ca- nonieas et sedis apostoliez; auctoritatem, tuamque et eonfratrum omnium, patenter promulgabis, quanta castitatis sit virtus, quamque ecclesiasticis gradibus necessaria seu quam Sponsi virginis et Virginis sponse cubiculariis sit compentens, ut, Deo donante, nosti, latius exponens. Subinde firmiter pronuntia- bis non ulterius sibi licere quod in perniciem sui haetenus usurparunt; cum tolerabilius omnino sit cessare ab officio quem incestam, vel etiam moles- tam suo Salvatori ingerere servitutem, et inde sibi iram eoacervare atque supplicium, unde praemium debuit emereri. Quod si te fideliter haee et firmiter exsequentem tribulatio ae perseeutio invenerit, re- spiee ad eum qui dixit : Confidite, ego vici mundum (Joan. xv1). Nos quoque clypeo beati Petri munitos indubitanter noveris, seu ad repellendos hostes, si possumus, seu ad protegendum te omni hora para- tissimos inveniri. Illud quoque fraternitati tucze no- tum esse volumus, contra Simoniacam haresim in synodo eonfirmasse (nam asanctis Patribus longe ante statum est), ac vehementer prohibuisse, ut ne- que eeclesi& ullatenus vendantur, aut pro manus impositione pretium accipiatur. Quod si hoc modo ordinatus aliquis fuerit, eum a miss: celebratione et Evangelii leetione omnimodis removemus, et ut haee diligenter observetis enixius admonemus. Data Roma, quarto Kalendas Aprilis, indictione decima tertia. EPISTOLA LXVIII. AD WEZELINHM ARCHIEPISCOPUM MAGDEBURGENSEM. (Anno 1075.) Ejusdem fere argumenti. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, WE- ZELINO [VENCELINO] Magdeburgensi archiepiscopo, salutem et apostolicam benedictionem. Legimus Josue, cum in populo Dei magistro suc- - cedens ducatum suscepisset, ita sollicita et vigilanti obedientia exercuisse officium ut, quod de aliis raro seriptum est, ecelesti fretus virtute, elementis po- tentialiter imperaret. Nam et fluvium Jordanem ad transitum exereitus eursum naturalem sistere fecit, D et solem volubili mobilitate in occasum anhelantem, donee adversarios uleisceretur, quasi alter Creator stare praecepit. Is etiam muros Jericho septeno per- lustrans eireuitu sacerdotalium clangore tubarum subruit et evertit. Vides, charissime frater, quid fervens in divinis causis animus, quid prompta obe- dientia meruerit. Ad hujus similitudinem faeti nos, qui populum Christianum instituendi magisterium suscepimus, mentem vigilanter intendere debemus, neadversarige potestatis muros, eontra verum Josue rebellantes et erectos, silentio nostro stare aut ro- borari patiamur. Quamobrem fraternitati tuc& apo- stoliea auctoritate injungimus atque praecipimus ut ad castitatem elericorum praedicandam et studiosius ineuleandam buecina sacerdotali vehementius et 419 S. GREGORII Vil. PAPE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 420 instantius instrepas (Jos. vi), donec Jericho muros, A lum exteriori fortitudine, sed episcopali etiam di- id est defectionis opera et sordidze libidinis pollutio- nes dissipes et subvertas sicut ad prophetam [sicut ait propheta [deest forte, dicitur, HAmp.] : Posui te hodie super gentes et vegna ut evellas, et destruas, et disperdas, et dissipes, et eedifies, et plantes (Jer. 1). Non nostra decreta (quanquam licenter si opus esset. possemus) vobis proponimus, sed a sanctis Patribus statata renovamus, ne nostro silentio servi Domini- cam pecuniam abseondentis sententiam incurramus. Elabora igitur, insta opportune, importune, ut do- mus Dei tibi commissa purificetur quatenus et a no- bis de obedientia tua gratias merearis, et tui laboris praemium recepturus in Domini tui gaudium laetus introduearis. Data Rome, 1v Kalendas Aprilis, indiet. xir. EPISTOLA LXIX. AD CUNIBERTUM EPISCOPUM TAURINENSEM. (Anno 1075.) Arguit quod molestiis afficiat monachos Sancti Mi- chaelis. Monet ut pacem cum abbate ineat, vel sta- tuta die ad sedem apostolicam litis dirimendea causa. accedat, interim a molestiis inferendis desistat, ne ipse cogátur illud monasterium de ejus subjectione eaimere, et quos temere excommunicarat, absolvat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, CuNr- BERTO Taurinensi episcopo, salutem et apostolieam benedictionem. Deeuerat te, frater charissime, pro reverentia quam beato Petro, apostolorum prineipi et magis- tro universalis Ecelesive, debes, nobiseum etiam ser- vare unitatem et coneordiam in vinculo charitatis , et paeis, et labores nostros, ut in Christo profice- rent et fructum facerent, saltem in attinentibus tibi et tecum actis juvare negotiis. Verum econtra, unde nos nee mirari nec dolere satis possumus, te imnime- morem nostra dilectionis a nobis discrepare ei ea qua colligere laboramus omni conatu ad disper- gendum insistere, clamor fratrum monasterii Saneti Michaelis, imo multiplex angustia, quam multorum relationibus, te faciente, eos pati audivimus, ma- nifesta nobis indicia praestet. Meminisse enim debes quot et quanta dominus et antecessor noster, beatae memoric Alexander papa, et nos ipsi, cum novissime apostolieam sedem et praesentiam nostram visitas- ses, de pace et tranquillitate ejusdem monasterii eum tua fraternitate egimus, ne diabolus servorum Dei saluti semper invidens et quieti, venenum sua nequitize aliqua oecasione ibi posset infundere, et devotas animas ab assidua orationum et divini fa- mulatus meditatione divellere. Qua de re licet nobis optime promiseris, videlicet te aut competentem de omnibus eum abbate pacem facturum, aut, si id fieri non posset, sine omni lesione monasterii ad judicium apostolieze diseussionis rem denuo delatu- rum, tamen postquam 4a nobis discessisti, multo asperior atque crudelior contra venerabilem loeum illum quam antea fueras, prout nobis relatum est, exstitisti; et quod detrimentum ejus foret, non so- strietione dicere et facere non pepercisti. Unde non parum adversum te commoti esse possumus qui ad contemptum apostolieze auctoritatis nostreeque fati- gationis dispendium nostris consiliis, admonitioni- bus, rogatibus, et justis officii nostri dispensationi- bus te obsistere intelligimus, ut pacem, quam servis Dei eum quanta per Deum cognoscimus considera- tione justitiae providere cupimus, tu nee pati possis aut velis. Nunquidne existimas episcopos hane in pastorali regimine potestatem atque licentiam susce- pisse ut monasteria, qua in suis parochiis eonsi- stunt, quantum velint opprimant, et studium religio- nis su: prelationis occasione, haee et illa potenter exigendo et potestatem suam exercendo, commi- nuant? Anignoras quod sancti Patres plerumque et religiosa monasteria de subjectione episcoporum et episcopatus de parochia metropolitanae sedis propter infestationem prasidentium diviserunt, et perpetua libertate donantes apostolicae sedi, velut prineipalia capiti suo membra, adhaerere sanxerunt? Percurre sanctorum Patrum privilegia, et invenies ipsis etiam archiepiscopis officium, nisi forte ab abbate vocatis, in plerisque coenobiis facere prohibitum: esse, ne forte monastica quies saecularium personarum fre- quentia et conversatione turbaretur. Hoe itaque ne et nos illorum auctoritate et exem- plo de prefato Sancti Michaelis monasterio facere cogamur, neve tu, dum immoderata quaeris, ea quae ex eequo tibi attinere videbantur juste amittas, apo- stolica te auctoritate monemus atque pracipimus, ut aut pacem eum abbate congrua conventione etin commune proviso totius cause moderamine faciat, aut, si peccatis impedientibus hoc fieri nequiverit, in ventura sancti Martini festivitate ad apostolieam sedem te convoecatum presenti auctoritate cogno- scas, quatenus, adjuvante Deo, litem vestram dirimere et justo fine concludere valeamus. Interim vero ea- dem auctoritate precipimus ut neque vocando ad synodum, nee aliquo interdicto, denique nullo un- quam exactionis modo abbatem, vel szepe fatum mo- nasterium, aut servitores ejus, seu loca, vel bona illue attinentia, per te, sive per tuorum aliquem lze- dere aut inquietare praesumas; et quos anathematis vineulo ex his qui partem illam attinent alligasti, quanquam hoe temere feceris, charitati tamen fra- terna providentes, ut tu eos absolvasloeum tibi et monita damus. Qua in re si tu moram feceris, aut aliqua occasione nobis obedire renueris, nostra apo- stolica auetoritate eos absolutos et ab omnibus in- terdicti vel excommunicationis tuze nexibus liberos esse noveris. Fac igitur, dilecte frater, ut vel nune non ineassum tibi scripsisse videamur. Crede nostris consiliis, aequiesee monitis, nec libeat tibi nos plu- rimis occupatos diutius cause hujus implicari labo- ribus, nee deneges nobis fraternum et unanimem consensum in componenda pace sepe fati ccenobii, ne, dum nobis, imo beato Petro, obstare non de- sieris, in graviorem culpam et irrevocabile detri- A94 LIBER SECUNDUS. — EPIST. LXXII. 422 mentum tuomet (quod non optamus) impetu praeci- A — Data Roma, decimo octavo [xv] Kalendas Maii, piteris. Nam si deinceps ultra tenorem litterarum istarum supra memoratam causam in errorem et litigium trahere, aut monasterio infestationes aliquas inferre pertentaveris, nos, divina et apostolica fulti auctoritate, ut monasterium illud eum omnibus suis pertinentiis in perpetua libertate consistat, ut nul- lius magisterio vel judieio post Deum, nisi sancte Romana Ecclesie, subditum in proposito sanctae religionis sine laceratione Deo servire valeat, Deo adjuvante, procurabimus. Data Romae, quinto Idus Aprilis, indictione decima tertia. EPISTOLA LXX. AD GEUSAM HUNGARUE DUCEM. (Anno 1075.) Optat ut paa nter eum et regem Salomonem $neatur. Significat merito jus regni a Salomone rege ad. eum fuisse translatum. Ejus erga se observantiam requi- rit, e£ quecunque a, Romana Ecclesia desiderat sibi litteris vult aperiri. GREGORIUSepiscopus, servus servorum Dei, GEUS4E Hungaric duci, salutem et apostolicam benedictio- nem. Si offieii nostri est omnibus sua jura defendere, ae inter eos componere pacem, ac stabilire concor- diam, multo magis ratio exigit, atque usus utilitatis exposcit ut seminemus charitatem inter majores, quorum pax aut odium redundat in plurimos. Unde nobis cura est et cordi pia sollicitudo inhzret, qua- tenus inter te et consanguineum tuum Salomonem regem faeiamus pacem, si possumus, ut justitia utrin- que servata sufficiat unieuique quod suum est, ter- minum justitize non transeat, metam bona consue- tudinis non excedat, sicque fiat in pace nobilissi- mum regnum Hungarice quod hactenus per se prin- cipaliter viguit, ut rex ibi non regulus fiat, Verum . ubi, contempto nobili dominio beati Petri apostolo- rum principis, cujus regnum esse prudentiam tuam latere non credimus, rex subdidit se Teutonico regi et reguli nomen obtinuit, Dominus autem injuriam suo illatam principi praevidens, potestatem regni suo ad te judicio transtulit. Et ita si quid in obtinendo regno juris prius habuit, eo se sacrilega usurpa- tione privavit. Petrus enim a firma petra dicitur, qua portas inferi confringit, atque adamantino ri- gore destruit, et dissipat quidquid obsistit. Qua- propter si quid vis, si quid habere a Romana Ec- clesia digne speras, nobis confidenter volumus ut aperias et quae tua sit devotio erga universalem matrem, qualiterve illi statueris obedire sanctamque reverentiam exhibere operibus, sicut te decet, osten- das. Quae autem hie minus scripsimus, horum por- litoribus tibi dieenda relinquimus, quia de illorum fidelitate satis confidimus. Omnipotens Deus, qui beato Petro potestatem ligandi atque solvendi prin- cipaliter tribuit, ejus precibus te tuosque in Christo fideles a eunetis peccatis absolvat, et ad vitam per- dueat zeternam. b C indictione decima tertia. EPISTOLA LXXI. AD WRATISLAUM BOHEMORUM DUCEM. (Anno 1075.) Commenda Fredericum ejus nepotem, wt beneficium a suo patre relictum illi concedat , vel aliud, tri-^ buat. Monet ut dissidiis sublatis pacem in. sua, di- tione servandam curet. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, WRA- TISLAO Bohemorum duci, salutem et apostolieam benedictionem. Fredericus, nepos vester, et Romana Ecclesi fi- delis, nos humilibus precibus flagitavit quatenus tue nobilitatis prudentiam rogaremus, ut benefi- cium, quod sibi pater suus reliquit, eum permitte- retis habere et in omni pacis quietudine possidere; eujus supplicibus orationibus flexi, nobilitatis ve- strae serenitatem obnixe rogamus ut, si scitis eum habere justitiam, tum quia os tuum et caro est, ductus proprietate sanguinis, tum quia ad refugium apostolie;e miserationis confugit, aut beneficium illud sibi reddatis, aut contracambium tribuatis quod sibi sitacceptabile, et tui cOndecet generis dignitatem. Quod si justitiam non videtur habere, rogamus tamen ut pro charitate et reverentia beati Petri apostolo- rum principis, cujus praesidia humiliter postulavit, aliquod sibi beneficium, quo possit honeste vivere, tribuatis. Non pigeat itaque nobilitatem tuam in hoc nostras preces audire, beatumque Petrum in hoc tibi debitorem facere, quoniam nos parati sumus favere tibi in quibus possimus justitia duce. Prz- terea monemus ut studeatis terram vestram, et vestri honoris regimen firmissima pacis fcedere undique praemunire, scilicet ut nullius litis seanda- lum in tuo regimine versari permittas, precipue. inter te et fratres tuos, et Pragensem et Holomu- censem episcopum, quoniam, sieut qui discordia et litibus vacant proeul dubio diaboli sunt filii, sie qui paci dant operam filii Dei vocantur, ipsa Veritate. attestante qua ait : Beat? pacifici, quoniam filii Dei vocabuntur (Matth. v). Omnipotens Deus mentem tuam illuminet, sicque te faeiat per bona transire temporalia ut merearis adipisei zeterna. - Data Roma, decimo octavo [xv] Kalendas Maii, indictione decima tertia. EPISTOLA LXXII. AD BOHEMOS. (Anno 1075;. Hortatur ad. bene casteque vivendum. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, uni- versis in Bohemia constitutis majoribus atque mi- noribus, salutem et apostolicam benedictionem. Ex consideratione sedis cujus licet indigni, ad- ministrationem gerimus, debitores, sicut scitis, su- mus fidelibus et infidelibus ; fidelibus, ut quod bene proponunt perseveranter teneant ; infidelibus, ut ad Creatorem suum credendo, et preterita facinora puniendo, convertantur. Unde quia relatione epi- 423 S. GREGORII VII PAPE OPERUM PAHS I. — REGISTRUM. 424 scoporum patrie vestra limina apostolorum visi- A Unde et nos, qui illius servi dicimur et esse eupi- tantium accepimus quosdam vestrum per viam man- datorum Dei incedere, quosdam vero nonnullis perieulis male vivendo subjacere, studuimus vos paterna charitate commonere, quatenus et boni me- liores fiant, et qui reprehensibiliter vivunt irrepre- hensibiles se exhibeant. Primum scilicet vos ex toto eorde, et ex tota anima, et ex omni virtute ve- stra Deum et proximum sicut vosmetipsos diligere, pacem, sine qua nemo Deum videbit, inter vos con- stituere, non solum clericos, sed et laicos castitatem servare, decimas Deo , a quo tam vitam quam vitae sustentationem suscipitis, fideliter dare, ecclesiis vestris debitum honorem impendere, eleemosynis atque hospitalitati devote insistere. Haec et his simi- lia, quz ad salutem animarum vestrarum pertinent, licet pontifices vestros sufficienter seire ae vobis in- sinuare non ignoremus, tamen quia verba nostra ex reverentia beati Petri constat vos charius atque avi- dius recipere, ipsa vestra audiendi aviditas qua ab aliis dari possunt nos documenta dare compellit, ut tanto sollicitius vobis debitum reddamus exhorta- tionis quanto beatum Petrum in eadem nostra ex- hortatione devotius attenditis. Vos igitur, dilectis- simi, carnalia desideria fugite, ad coelestia et sem- per-duratura patrie coelestis gaudia mentes erigite, beatum Petrum, cui a Deo potestas principaliter et in terra ligandi atque solvendi data est, devotissimi servitii fidelitate debitorem faeite, quatenus post dissolutionem terrenae habitationis nostra, eui quo- tidie volentes nolentesque propinquatis, nee. multo post in vermes et cinerem redigendi, ejus prastan- tissimum ante districtum Judicem patrocinium sen- tiatis. DataRomsa, decimo septimo Kal. Maii, indictione decima tertia. EPISTOLA LXXII. AD BOLESLAUM POLONORUM DUCEM. (Anno 1075.) "Commendat ejus erga. se observantiam. Mittit legatos pro episcoporum causis, qui et pauci erant, et me- tropolitanum mon. habebant. Hortatur ut illos ad- juvet, bene vivat, recte se gerat in regimine suo, et pecunias regi Russorum ablatas restituendas curet. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Bo- LESLAO duci Polonorum (378), salutem et apostoli- cam benedictionem. Quoniam honor, qui ministris et dispensatoribus exhibetur, ad reverentiam dominorum propriam at- tinere dignoscitur, procul dubio gratanter et cum multa dilectione ministrantium labor officiaque sus- cipiuntur, ab his dieo qui prelatorum personas et auctoritatem ex corde diligere eomprobantur. In hoc autem cognoscimus quod excellentia vestra beatum Petrum apostolorum principem sinceris affectibus diligit, et ad reverentiam ejus ardenti spiritu dilata- tur, quoniam gratuita devotione vestris eum obla- tionibus honorantes, debitorem vobis fieri deside- rastis, et sieut in Domino confidimus, promeruistis. C D mus, vestrae charitati in Christo connexi sumus, et euram ministerii, ad quod sub obedientia apostolici principatus oceulta Dei dispensatio nos, lieet indi-- gnos, ordinavit atque constituit, in ea parte, qua vobis necessarium et honestum fore cognoverimus, tanto sollicitius vobis impartiri cupimus quanto fidem et charitatem vestram et in obediendo prom- ptiorem, et in promerendo devotiorem intelligimus. Verum quia Christianze religionis ordo et provida dispensatio ab his permaxime post Deum pendet qui Dominici gregis pastores et rectores esse vi- dentur, illud nobis primo attendendum est quod episcopi, terrae vestrae non habentes certum metro- politane sedis locum, necsub aliquo positi magi- sterio, hue et illuc pro sua quisque ordinatione va- gantes, ultra regulas et decreta sanetorum Patrum liberi sunt et absoluti. Deinde vero quod inter tan- tam hominum multitudinem adeo pauci suut epi- scopi et ampla singulorum parochie ut in subje- etis plebibus curam episcopalis officii nullatenus exsequi aut rite administrare valeant. Pro his igi- tur et aliis causis, quas hic scribere omisimus, hos legatos ad. vos direximus, quatenus vobiseum per- traetatis negotiis quz» ad ecclesiasticam curam et edificationem corporis Christi (quod est fidelium congregatio) pertinere videntur, quz&v emendanda sunt, aut ipsi juxta sanctorum Patrum statuta diffi- niant, aut nobis diffinienda referant. Eos itaque, sicut nos, audite, memores quod in missione disci- pulorum per Evangelium "Veritas dieat : Qui vos audit, me audit ; e£ qui vos spernit, me spernit (Luc. X). Et ut fruetuosus apud vos cursus fatigationis eorum fiat, propter reverentiam apostolieze legationis qua funguntur, consiliis et benigno favore juvate. De ectero admonemus vos et exhortamur in Domino, ut diem ultimum vite vestrae, quem ignoratis quando veniat, et terrorem futuri judicii semper co- ram oculis habentes, commissam vobis potestatem: sollieita et Deo placita administratione gerere stu- deatis, praeparantes vobis divitias in operibus bonis et thezaurizantes firmum et immobile fundamen- tum, ut vitam zeternam possideatis. Scire. enim de- betis quoniam supernus Arbiter quz vobis commi- sit irrequisita non relinquet; cui tanto districtius responsuri estis quanto ampliora sunt jura et judi- ciorum moderamina quz tenetis. Deus autem omni- potens, eujus majestas est super omnes principátus et regna, dirigat cor et actus vestros ad omne opus bonum in omni prudentia et exercitatione virtutum, quatenus, expleto cursu hujus lubriez et cito peri- tura lucis, beatorum Petri et Pauli apostolorum prineipum meritis et intercessionibus ad veram et sempiternam gloriam pervenire mereamini ; detque vobis, devieta per Jesum. Christum Dominum no- strum inimicorum vestrorum superbia, paeis et tran- quillitatis gaudia, ut ex donis quoque praesentibus cognoscatis futura quanto sint desiderio appetenda. (378) De Polonorum duce Lambert. et Berthold., an. 1077. 425 LIBER SECUNDUS. — EPIST. LXXV. 426 Que nimirum si vos deleetant, inter omnia servanda A permittatis, sed potius eos sincera charitate favendo vobis est charitas, quam (quod inviti dieimus) in peeunia, quam regi Russorum abstulistis, violasse videmini. Quapropter condolentes vobis, multum vos rogamus et admonemus, ui pro amore Dei et saneti Petri quidquid sibi a vobis vel vestris ablatum est restitui faciatis, non ignorantes quoniam qui aliorum bona injuste auferunt, nisi emendaverint si . emendare poterint, nullatenus in regno Christi et Dei partem habere credendi sunt. Hoc autem a vo- bis eadem charitate, qua dicimus, pro salute animae vestra recipi concupiscimus. Data Rome, septimo [xr] Kalendas Maii, indi- ctione decima tertia. EPISTOLA LXXIV. AD DEMETRIUM REGEM RUSSORUM. (Anno 1075.) Scribit Russie regnum eorum .consensu accedente eorum filio se tradidisse; ipsorumque petitionibus se paratum ostendit. Rogat ut suos legatos benigne . eacipiant. GREGORIUS episcopus, servusservorum Dei, DEME- TRIO regi (379) Russorum et reginz uxori ejus, salutem et apostolicam benedictionem. Filius vester, limina apostolorum visitans, ad nos venit, et quod regnum illud dono sancti Petri per manus nostrás vellet obtinere, eidem beato Petro apostolorum principi debita fidelitate exhibita, de- votis precibus postulavit, indubitanter asseverans illam suam petitionem vestro consensu ratam fore juvetis. Omnipotens Deus mentes vestras illuminet , atque per temporalia bona faciat vos transire ad gloriam sempiternam. Data Roma, xv Kalendas Maii, indictione decima tertia. EPISTOLA LXXVY. AD SUENIUM REGEM DANORUM. (Anno 1075). Queritur de principum inobedientia erga Romanam Ecclesiam. Commendat eum de debita erga sedem apostolicam observantia. Se paratum ostendit ad ei gratificandum; petitque ut per legatos sibi signifi cet an munc eadem velit que a pradecessore suo Alemandro postulaverat. . GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei SuE- NIO [SuENONI], regi Danorum, salutem etapostolieani benedictionem. Apud antecessores nostros juris et consuetudinis erat eharitativis legationibus docere viam Domini universas nationes, corripere in his qua arguenda erant omnes reges et principes, et ad zeternam bea- titudinem eunctos invitare legalibus disciplinis. Plus enim terrarum lex Romanorum pontificum quam imperatorum obtinuit. In omnem terram eaivit sonus eorum (Psal. xvii, 5); et quibus imperavit Augu- stus, imperavit Christus. Nune vero reges et prasi- des terree contemptores facti ecclesiasticze legis, qui amplius justitiam servare et eam defendere debue- rant ad tot irrogandas Ecclesi: contumelias conve- nerunt atque ad tantam inobedientiam, quz, seeun- ae stabilem, si apostolie;e auctoritatis gratia ac mu- " dum Samuelem, similis est idololatrie devoluti nimine donaretur. Cujus votis et petitionibus, quia justa videbantur tum ex consensu vestro, tum ex devotione poscentis, tandem assensum prabuimus, et regni vestri gubernacula sibi ex parte beati Petri tradidimus, ea videlicet intentione atque desiderio charitatis ut beatus Petrus vos et regnum vestrum omniaque vestra bona sua apud Deum intercessione custodiat, et cum omni paee, honore quoque et glo- ria idem regnum usque in finem vitce vestrze tenere vos faciat, et hujus militiae finito cursu impetret vobis apud supernum Regem gloriam sempiternam. Quin etiam nos paratissimos esse noverit vestrae no- bilitatis serenitas, ut ad quzcunque justa negotia hujus sedis auctoritatem pro sua necessitate petierit, proeul dubio continuo petitionum suarum conse- b quetur effectum. Praeterea ut hzc et alia multa quae litteris non continentur cordibus vestris arctius infigantur, misimus hos nuntios nostros, quorum unus vester notus est et fidus amieus, qui et ea quae in litteris sunt diligenter vobis exponent, et quz mi- nus sunt viva voce explebunt. Quibus pro reverentia beati Petri, eujus legati sunt, vos mites et affabiles preebeatis et quidquid vobis dixerint, ex parte nostra patienter audiatis atque indubitanter credatis; et qua ibi ex auctoritate apostolieze sedis negotia tractare voluerint et statuere, nullorum malo ingenio turbare. (379) Demetrii regis meminit Lambertus, an. 1075. Parnor, CXLVIII. defectum, aut, augmentum. Ego enim,cum in archidiaconatus offi- sunt, ut fere jam quiescentibus legationibus nostris, quoniam pene sine fructu videntur, verba nostra tantummodo orando convertemus ad Dominum re- gum et Deum ultionum. Sed quia scimus te, et for- tissimam gentem tuam, qu3 freno sapientiz tuze mo- deratur, eirea matrem omnium Ecclesiarum debitam reverentiam exhibere quae tanto est beato Petro bu- milior quanto in fortitudine sua sublimior. Ideo tibi dilectissimo filio nostro litteras mittimus atque pa- terna affectione mandamus, ut si quid est, unde indiges, quod auctoritas Romanze Ecclesie possit tibi juste largiri, per nuntios tuos, et per hos quos nune mittimus, nobis notum facias, quatenus, in quantum fas est, te honoremus, et praedictam reve- rentiam nobilissimi regni tui merita dignitate done- mus. Bonam enim famam de te accepimus, qui precibus beati Petri et Pauli nunquam te deserat, imo ad gloriam utriusque vite capessendam, ut desideramus, cumuletür semper et crescat. Quia vero apud antecessorem nostrum beate, memoria Alexandrum quadam expetisti, quibus beatum Pe- trum debitorem faceres, imo tibi et regno tuo nobile patrocinium ejus acquireres, per eosdem legatos mandes utrum eadem voluntas sit an fuerit passa quod magis optamus, susceperit 14 A91 cio essem, multum diligebam te, et, mihi videbatur, A diligebar a te; sed ubi pastorale officium , quod in dilectione Dei et proximi quasi in fundamento con- sistit, licet indignus accepi, charitas quam habueram circa te major facta est quae, te proliciente in melius, semper in majorem gradum Deo propitio augeatur. Data Romz, decimo quinto Kalendas Maii, indi- ctione decima tertia EPISTOLA LXXVI. AD BAMBERGENSES. (Anno 1075.) Significat Bambergensem. episcopum Simoniacum a. se depositum. Interdicit ne. quisquam illius Ecclesie bona dirwpere vel alienare presumat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, clero et populo Bambergensis Ecclesiae, salutem et apo- stolicam benedictionem. Notum est [vobis] pene omnibus in Teutonicis partibus habitantibus quod Bambergensis Ecclesia specialis quodammodo (ilia adhaeret matri suge Ro- mana Ecclesie, eui Deo auctore deservimus, licet indigni, ac proinde tanto sollieitius vigilantia no- strae nos oportet sibi curam impendere, quanto fa- miliarius apostoliee sedis est munimine contuenda. Unde quia quidam idiota predictam Ecclesiam Si- moniaez perfidice hzretica pravitate subversus in- vaserat, eam a jugo sacrilegae pervasionis illius pro- vida consideratione liberare studuimus. Exemimus quidem gladium apostolorum principis Petri, et in eum apostolica auctoritate sententiam promulga- vimus. Verum quia in excelusione talium solent Ec- clesia multa damna pati, et bona earum distrahi et - disperdi, dignum duximus imminenti damno Eecle- si praecavere, ac proinde sacrilegis et tyrannis apo- stolica auctoritate resistere, interdicendo, ne occa- sione exclusionis illius res eccleside auferre vel quo- libet modo alienare praesumant. Quapropter ex parte Dei et apostolorum Petri et Pauli interdicimus, ut nulla alieujus dignitatis, seu potest tis, sive cujusli- bet conditionis, persona res jam sape fata Eccle- sie, maxime thesaurum et przadia auferre, vel aliquo modo alienare injuste diripiendo praesumat, donec omnipotens Deus per interventum beati Pe- tri Eeclesize illi idoneum pastorem provideat. Si quis vero eontra hujus interdietionis paginam venire ten- taverit,notaverit se gratiam sancti Petri amittere, et. apostolice animadversionis ultione plectendum. Data Rome, x11 Kalendas Maii, indictione xii. S. GREGORII VII PAP/E OPERUM PARS 1. — REGISTRUM. 428 EPISTOLA LXXVII. AD GEBOARDUM SALTZBURGENSEM ARCHIEPISCOPUM, (Anno 1075.) Increpat quod cum a sede apostolica impetrasset ut diccesis sw portio decideretur, et àn ea episcopus constitueretur, episcopum quidem qn partem sollici- tudinis admiserit , decimas autem omnes sibi retinue- rit; ideo monet wt ecclesie suas. decimas relinquat. GaEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, GE- BOARDO [GEBEARDO]Saltzburgensi archiepiscopo, sa- lutem et apostolicam benedictionem. Meminimus: dilectionem tuam annis superioribus apostolicam sedem adiisse atque a predecessore nostro bonz: memoriz Alexandro, me etiam favente atque assensum prabente, imperasse: ut parochiae tu: portionem preze amplitudine sui decideres, atque B in ea episcopatum et episcopum ad superabundan- tem regiminis curam supplendam statueres. Quam tue mentis intentionem tanto alacrius audivimus atque ut adimpleretur studuimus quanto te religiosius id. petere, atque multorum saluti prodesse velle in- telleximus. Quis enim cui spiritualia lucra cordi sint, his praesertim temporibus, cum juxta Apostolum, Omnes quaerunt que sua sunt, non qug Jesu Christi (Philip. x), non libentissime, ampleetatar volunta- tem divitias terrenas animarum saluti postponentem? Sed his diebus ad nos perlatum est de eodem bono proposito tuo, quod nos vehementer contristavit et leetitiae. priori quasi quasdam moeroris nebulas effudit, In quo prudentiam tuam.et religionem multum admi- rati sumus id tibi ullatenus persuaderi potuisse, ut ad C hoe te faetum debuisses inflectere. Comperimus - enim, episcopo, ut prefati sumus, in parte procu- rationis tu& composito, illum quidem in societatem laboris misisse, sed tibi fructum laboris, scilicet decimas, retinuisse. Quod si verum est, graviter dolemus in tam praeclaro tuc dilectionis opere ceu» piditatem, quie radix omnium malorum est, locum sibi potuisse .subripere, ut operarium in vineam Do- mini mitteres, et eum operis mercede fraudares. Quamobrem charitatem tuam admonitam esse vo- lumus, ut quod devote Deo obtulisti serenum et sin- cerum sine fuci admistione persolvas, plausibilem humani favoris laudem caveas, et quod spe zeterna retributionis ccepisti in securitate ejusdem remune- rationis expleas, et ecclesiam suarum decimarum redditibus investias. dfe Data Romz, decimo quinto Kalendas Julii, indi- ctione decima tertia. LIBER TERTIUS REGISTRI..- Anno Dominice Incarnationis millesimo septuagesimo quinto, indictione decima tertia (380). EPISTOLA. PRIMA. 4D BAMB ERGENSES. (Anno 16075.) Confirmat sententiam 4n Herimannum. episcopum eo quod judicio sedis apostolice se subtraxerat, et Simoniace Ecclesiam invaserat ejusque bona dila- pidaverat. Eum anathematizat etsacerdotali of ficio privat; et. item eos; qui ab «eo aliqua ecclesi pra- dia acceperunt ut ei faverent, quousque apostolice sedi se prasentet. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, clero et populo Bambergensis Ecclesiae, salutem et aposto- licam. benedictionem. (880) Imo decima quarta, ad quam pertinent sequentes, exceptis tribus prioribus epistolis. 429 LIBER TERTIUS. — EPIST. Ili. 430 * Litteras quas Poppo prepositus Ecelesiz vestrae 4 (Hermannus Bambergensium nune] non episcopus , eum his qui seeum erant decepti, siniulata poeni- tentia falsaque religione Herimanni olim dieti vestri episcopi, incaute a nobis nimia sub festinatione re- cedentes, ad vos deferre neglexerunt nostro sigillo insignitas, idcirco vobis ad praesens dirigere dignum duximus ut in eis. manifeste cognoseatis quze- fuerit de jam dieto pseudoepiscopo. nostra voluntas, quamque sententiam. damnationis judicio sancto apostolice sedis in eum promulgavimus indubi- tanter:credentes. quoniam nullius supplicatio, aut fraudulenta suggestio ab eadem voluntate, sive sen- tentia, ex eo quo se judicio sancte apostolieze sedis subtraxit, animum nostrum potuit revocare, vel nun- quam Deo auctore mutare valebit. Verum quia sub obtentu religionis ac. mentitze poenitentize sanctam B Bambergensem Ecclesiam, specialem quodammodo sanete Roman: Ecclesie filiam, tyrannide conatus est confundere, bonaque illius dilapidare atque dis- perdere, priorem. sententiam eonfirmantes, ad cu- . mulum damnationis ejus hoc. addimus, ut irrecupe- rabiliter ab episcopali officio semotus, a sacerdotali quoque sit omnino seclusus quousque apostolicae se audienti:? repraesentet, paratus eam cautionem fa- cere quam vestrae Ecclesi. cognoverimus expedire. Ab episcopali vero | officio eum. ideo segregamus, quia Simoniace invasit Ecclesiam. Sacerdotali quo- que eum idicireo privamus, quoniam sub specie sanetitatis visus est eam dilaniare atque confundere. Et quia tanta mala contra Ecclesiam quoquo modo olim sibi commissam exercere non timuit, anathe- matis eum vineulo innodamus, quousque supra- dieto modo se. apostolice audientia, repraesentet ; nisi forte in extremis ductus dignam poenitientiam accipiat; eo tamen tenore, ut si convaluerit, simili modo, ut dictum est, se apostolieze sedi repraesen- tare festinet. Eodem quoque. anathemate percuti- mus eos qui ab initio promotionis ejusdem aliqua praedia Ecclesie ab eo acceperunt, ut sibi faverent ad ejus malitiam contuendam, przemaxime illos qui, postquam se apostoliez sedis judicio subtraxit, ab .eo aliquid in praediis vel in thesauris Ecclesize acce- perunt ad confovendum eum, ut in sua pertinacia perseveret, nisi resipuerint, videlicet ut condigna satisfactione quod pradicto, sacrilegio peecaverunt emendent, nobisque suam poenitentiam resignare festinent. TN Data Laurenti, decimo tertio Kalendas Augusti, indietione decima tertia. EPISTOLA 1I. AD SIGEFRIDUM!MOGUNTINUM ARCHIEPISCOPUM. (Anno 1075.) Ejusdem. fere argumenti. GREGORtUS episcopus, servus servorum Dei , SGE- FRIDO (381) Moguntino archiepiscopo, salutem et apo- stolieam benedictionem. Qualiter Bambergensis Herimannus, jàm nunc (381) Sigifrido e sic ubique. hocanno Romam poenitens [/ege, petens. Et sicin Mu- tin.] se habuerit, vel qualiter se judicio apostolicae sedis subtraxerit, quave fraude clericos praedictae Ecclesiae sub obtentu poenitentiae deceperit, et quo- modo res ejusdem sibi contra Deum commissae: Ee- clesiz pejus. quam prius destruxerit , et in clericos quondam sibi commissos sicut tyrannus surrexerit, vestra, ut reor, cognoscit fraternitas et certa dolet tristitia. Quocirca nos ulterius tantas non valentes impune ferre nequitias, et noviter inventas saevitias, maxime «cirea eam, qua beato Petro specialiter commissa est Ecclesia, judieio saneti Spiritus per ejusdem auctoritatem. beati Petri apostolorum prin- cipis preedietum Herimannum ab officio episcopali atque sacerdotii deposuimus, et in perpetuo deposi- tum censemus. Et quia haeresi junxit sacrilegium, et sacrilegio apertam. tyrannidem; excommunicationis vineulo eum alligavimus, quousque se apostolicae sedi reprasentet, quam conatus est non solum deci- pere, sed etiam dolo malo irridere. Si autem ad ulti- mum sibi diem pervenerit, non ei peenitentiam eteom- - munionem denegamus, sed mox, ut poterit, apostoli- cam adire sedem, omnino illi praecipimus. Haec ut publice maxime fratribus tibi subjectis coepiscopis notifices. volumus, et ex parte beati Petri praecipi- mus, ut secundum sanctorum instituta Patrum sum- mopere procures in predieta Bambergensi Eeccle- Sia pastorem ordinare; quatenus quod in praedicto Simoniaco negligenter egisti, comproberis emen- dare. | Data Laurenti, decimo tertio Kalendas Augusti, indictione decima tertia. EPISTOLA Ilf. AD HENRICUM REGEM ROMANORUM. (Anno 10753.) De Herimanno Bambergensi eadem que. n supe riori. Regem. praterea monet, ut. Ecclesiam Bam- bergensem recte ordinari curet. GREGORIUS episcopus, servorum Dei, HENRICO regi, salutem et apostolieam benedictionem. Inter eztera bonarum virtutum opera, fili cha- rissime, ad qua te meliorationis studio assurgere fama referente audivimus, duobus te modis sancta j matri tue, Romans Eéelesi$ scilicet, eminentius commendasti. In altero quidem, quia Simoniacis viriliter resistis; in altero, vero quia clericorum eastitatem, utpote servorum Domini, et libenter ap- probas et efficaciter desideras adimplere. Quibus de causis. signum ' nobis proposuisti, opitulante Deo, altiora de te et preestantiora quaque sperandi. Qua- propter et hzee te firmiter retinere valde optamus, et Dominum Deum nostrum ut ea tibi eumulatiusaugere dignetur supplieiter obsecrantus. Czeterum de Bam- bergensi Eeclesia, quae sui fundatoris institutione sanete et apostoliee sedi, tanquam humeri capiti, membrum scilicet propinquius specialiori quadam 431 S. GREGORII VII PAP/E OPERUM PARS I. — REGISTRUM. - 439 cura sollicitudinis inhzeret, vehementer dolemus, et A formido necis, quam nostris dicitis fratribus immi- ejus desolationi pro viribus occurrere, opitulari et consulere, officii nostri necessitate impellimur. Si- moniacus enim ille Herimannus dictus episcopus hoc anno ad synodum Romam vocatus venirecontempsit ; sed cum propius Romam accessisset, in itinere sub- stitit, et preemittens nuntios suos eum copiosis mu- neribus, noto sibiartifieio innocentiam nostram et confratrum nostrorum integritatem pactione pecu- nic attentare, atque, si fieri posset, corrumpere mo- litus est. Quod ubi praeter spem evenit, jam de dam- natione sua securior, festinanter retrocessit, et blandis fallaeibusque promissis clericorum qui se- eum erant animas lactans, aiebat se, si patriam re- pedare posset, ab episcopatu eessaturum et. mona- stiez vitae professionem subiturum. Quam sponsio- nem qualiter impleverit, celsitudinem tuam, fili charissime, non latet. Quin etiam temeraria ulterius progressus audacia, clericos Ecclesi: suce, salutem et honorem quarentes, bonis suis despoliavit, et, nisi eum tua, ut audivimus, regalis potentia refre- gisset, penitus eonfudisset. His excessibus diligenter consideratis, ab episcopali eum atque sacerdotali offieio dejecimus. Insuper quoniam Bambergen- sem Ecclesiam, apostoliea beati Petri tuitione munitam, crudelius atque molestius quam ante infestare praesumpsit, anathematis eum vinculo innodavimus donec ecclesiasticam dignitatem illicite usurpatam deponat, etse nihilominus sedis apostolicae judicio repraesentet. Nune ergo, excellentissime fili , sublimitatem tuam hortamur, et pro nostra sollici- tudinis debito suademus, ut religiosorum con- silio virorum eadem ecclesia ita secundum Deum ordinetur, quatenus beati Petri, cujus nomini et de- fensioni attitulata est, intercessione, divinze merea- ris obtinere suffragia protectionis. Quid vero hac ipsa de causa Sigefrido confratri nostro Moguntino episcopo, et eidem Bambergensi clero et populo scri- pserim, ex litteris ad eos datis ad liquidum poteris cognoscere. Data Roma, decimo tertio Kalendas Augusti. EPISTOLA IV. AD SIGEFRIDUM MOGUNTINUM ARCHIEPISCOPUM. (Anno 1075.) Hortatur ad pastorale munus fideliter. obeundum. yy Procipit. ut inqurat mum. Strasburgensis. episco- pus Stmoniace labis sit reus. Arguit eos qui con- cilium a se indictum differendum | esse censebant ; eique injungit ut Simoniam. et fornicationem evel- lendam | curet, GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, SrGE- FRIDO Moguntino archiepiscopo, salutem et aposto- licam benedictionem. : Plurimas in tuis litteris, frater, excusabiles, et quantum ad humanum spectat judicium validas protulisti rationes. Nec nobis quoque viderentur in- firme, si hujusmodi possent in divino nos examine excusare. Rata siquidem videtur excusatio regni motus ac perturbatio, bella et seditiones, invasiones hostium ac perditio rerum vestrarum, insuper et nere principis odio; vel ne hi qui de diversis partibus invicem inimicantur, si in unum conveniant, usque ad internecionis bella consurgant. Quae sane omnia satis videntur ad cujuspiam excusationem idonea. Verum si consideremus quantum ab humanis judicia distant divina, nihil pene reperimus quod in superno examine exeusabile proferamus, ut ab animarum lueris retrahi sine periculo valeamus; non damna siquidem rerum, non malorum simultates, aut ira potentum, non ipsiussalutis quoque nostra vitzeque dispendium. In hoe quippe mercenarii a pastoribus distant quod hi, lupo veniente, dum sibi non ovibus metuunt, gregis direptionem dispersionemque con- temnentes, eis relictis, effugiunt; pastores vero qui suas diligunt oves, eas nequaquam deserunt immi- nente periculo, pro quibus quoque non dubitant propria vitae subire exitium. Quapropter oportet et nos studiis pastoralis officii insistere vigilanter, atque ad Domini gloriam ovium semper suarum salutem quarere, ad gregis custodiam socios insti- gare, et ut recto gressu commissis ovibus przece- dant salubriter commonere. Namque si fratres nostros consideremus delinquere, et tacemus, si denique errare, et non eos ad rectitudinis semitam monendo revocare conemur, nonne et ipsi delinqui- mus, et errare merito judicamur? etenim qui ne- gligit culpas emendare, committit. Et eur Heli sacerdos in Silo periit? et quid est quod Dominus loquitur per prophetam? Maledictus, inquit, qu£ prohibet gladium suum a. sanguine. (Jer. xyvun), id est verbum praedicationis a carnalium vitee inter- fectione. Ut autem ad id quod ad prasens premit animum et quod quasi causa est nostri sermonis veniamus, quomodo ea patienter perferre valemus qua de fratris nostris Strasburgenmsis episcopi mori- bus audivimus, et certa esse nonnulla veraci rela- tione cognovimus? Unde volumus atque precipimus quatenus unum, quod apud nos adhuc manet in dubium, Simoniaca videlicet haereseos contagium, diligenter discutias, et quidquid super eo certum repereris nobis intimare non differas, quatenus, si verum fuerit, Christi Ecclesia tantis sordibus emun- detur, et illius anima, ne pereat, subveniatur; si vero (quod magis optamus) falsum, tanta infamia proeul ab eo, adjuvante nos divina gratia, propella- tur. Illi vero qui dicunt eoncilium quod vobis in- diximus esse differendum, rogamus respondeant : Regii milites dudum, ut se ad bella pararent admo- niti, quid tunc essent acturi, cum hostes in regia aula armis jam et igne sevirent? Dicant ergo utrum - arma deberentad ipsos hostes perturbandos et con- terendos violenter corripere, an quid hostes agerent tantum inertes considerare. Quid enim aliud mali- gni spiritus agunt, nisi quod Christi Ecclesiam igne vitiorum incessanter devastare contendunt? Et quid regios milites, sanctos videlicet sacerdotes, oportet facere, nisi adversus eorum savitiam clypeo chari- tatis munitos gladio divini verbi accinctos auctori- 433 LIBER TERTIUS. — EPIST. VI. 434 tatis vigore consurgere? Quod autem dieis quosdam A que meam, atque amitam Beatricem et filiam ejus fratres non posse ad concilium convenire ob prin- cipis inimicitiam, dicimus ei [ forte, eis, HAn»., ef'sic in Mutin.) sufficere, si de suis clericis dirigant, qui pro eis valeant respondere. Sed quoniam non igno- ramus quod a pluribus carnalibus ae saecularibus dehorteris, ne in vinea Domini pro animarum lucris fortiter ac fideliter opereris, ne tuarum forte rerum, aut odiorum potentum discrimen incurras, te ex parte Dei omnipotentis et auctoritate beati Petri Togamus et monemus, quatenus nullius odio aut gratia, seu aliqua terrenarum rerum jactura, a re- ctitudinis tramite declinare praesumas ; quin omnia, prout Spiritus sanctus donaverit, diligenter exami- nes, et nobis quidquid certum constiterit quantocius insinuare procures. Multum namque debet nobis videri pudendum, quod quilibet seculares milites quotidie pro terreno principe suo in acie consistunt, et necis perferre discrimina vix expaveseunt : et nos, qui sacerdotes Domini dieimur, non pro illo nostro rege pugnemus, qui omnia fecit ex nihilo, quique non abhorruit mortis pro nobis subire dispendium, nobisque promittit meritum sine fine mansurum. Hoe autem adhuc tuz fraternitati injungimus qua- tenus de Simoniaca haresi ac fornicatione clerico- rum, sieut ab apostoliea sede accepisti, studiose perquiras, et quidquid retroactum inveneris, lega- liter punias, et funditus reseces, ac ne quidquid ulterius [forte, ne quid ulterius, HARD., ef sic in Mu- tin. | fiat penitus interdieas. Data Roma, tertio Nonas Septembris, indictione incipiente decima quarta. EPISTOLA V. AD BEATRICEM ET MATHILDEM EJUS FILIAM. (Anno 1075.) Queritur de inconstantia regis Henrici, qui cum scripsisset se occultam. legationem missurum pro- pter principes sui regni, quos magis, de discordia quam de pace gaudere intelligebat, nunc mutato consilio omnia, palam fieri volebat. Unde colligit dllum pacem ez animo non cupere. De Gotefredo qui promissam fidem violaverat explicat quid sentiat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, BrA- TRiCI duci, et MATHILDI filize ejus, salutem et aposto- licam benedictionem. Non parum de vobis miramur quod de his quae per vestras litteras mandastis nobis consulere decre- vistis, eum constet apud vos quod idem rex duos ac nobiles ad religiosos viros ad nos ante mensem Au- gustum legatos miserit, qui videlicet adhue nobiscum manent, per quos talia mandavit : Noverit vestra Sanetitas, Pater, quoniam dum ego pene omnes principes mei regni de nostra magis discordia quam de mutua pace gaudere percipio, ad vos istos nun- tios latenter dirigo, quos satis nobiles ac religiosos esse cognosco, et pacis bonum inter nos optare con- jungi nequaquam dubito. Hoc autem quod mando, neminem scire volo praeter vos, dominam matrem- (382) Hoe totum deest in Mutin. Mathildem. Me vero, adjuvante Domino, de expe- ditione Saxoniea redeunte, alios legatos dirigam, quam familiariores ae fideliores habebo, per quos omnem vobis meam voluntatem et reverentiam, quam beato Petro et vobis debeo, significabo. Postea vero praefatis legatis dicendo mandavit quatenus non mirarentur, nec graviter ferrent quod promis- sos minime adhue direxerit nuntios, eisque non fieret onerosum eos, donee ipse mitteret, praestolari, quoniam procul dubio illios missurus erat, et in ea- dem sententia immobiliter permanebat, Nunc autem qualiter hoe consilium versum sit, et quod facere latenter disposuerat palam fieri velit, penitus mira- mur, nisi quod datur intelligi, quia ipse nequaquam hane eupiat pacem componi, quam modo vult palam eis fieri, quibus eam antea volebat abscondi, et de quibus idem testabatur magis eos de nostra discor- dia quam de mutua concordia lctari. Quapropter vos scire volumus nos huie petitioni nullatenus eonsensuros, quoniam quod modo inventum est non videtur beato Petro ae nobis honorabile velle ejus utilitati provenire. Quod si ad prius revertatur consilium, id videtur'salubrius nobisque sequendum. De consilio vero quod expetistis a nobis quid vobis sit respondendum Gotefredo nescimus, cum ille aperte infregerit quod vobis juramento promisit, nec certum quidquam de ipsius promissionibus eredere valeamus. Verum si aliquod foedus, quod a sanetorum Patrum sanctione non diserepet, inire eum eo poteritis, nobis laudandum videtur; sin autem, charitatem, qua nos Deus conjunxit, nullo modo posse dissolvi aut aliquatenus minorari, cer- tissime apud vos constare optamus. Unde si vos dilexerit, eum diligemus, si vero ex sua culpa odio habere eceperit, sieut eharissimas filias modis qui-- bus poterimus vos diligendo, ei Deo favente, resiste- mus. Data Romae, tertio Idus Septembris, indictione decima quarta. Depositio regis Henrici fii imperatoris Henrio, et absolutio omntum qui sibi prastiterant juramen- tum (382). : Beate Petre, apostolorum prineeps, inclina, quae- sumus, pias aures tuas nobis, ete., uf infra in con- cilio Romano V1. EPISTOLA VI. AD UNIVERSOS CHRISTIANOS. (Anno1075.) Injuriam apostolice sedis exaggerans, hortatur ad divinam opem implorandam, ut aut impios ad pe- nitentiam. convertat, aut eorum consilia reprimat, eisque exemplum. anathematizationis regis mittit. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, omni- bus qui eupiunt se annumerari inter oves quas Christus beato Petro commisit, salutem et aposto- licam benedictionem. (383) Audistis, fratres, novamet inauditam praesum- (383) Omittitur tota in Mutin ; hinc septima sexta signatur. 435 S. GREGORII VII PAPZE OPERUM PARS TI. — REGISTRUM. 436 ptionem, audistis sceleratam schismaticorum. et À quia hanc nostram, imo totius Eeclesi& causam, nomen Domini in beato Petro blasphemantium gar- rulitatem et audaciam, audistis superbiam ad in- juriam et contumeliam. sanctz et apostolieae | sedis elatam, qualem vestri patres nec. viderunt nee au- dierunt unquam, nee Seripturarum series aliquando a paganis vel heretieis docet emersam ; eujus mali et.si aliquod unquam post fundatam et propagatam lidem Christi precessisset. exemplum, omnibus tamen fidelibus pro tanto contemptu et. eoneulea- tione apostolicae, imo divince auctoritatis, dolendum foret et gemendum. Quaproptersi beato Petro claves regni coelorum a Domino Deo nostro Jesu Christo lraditas esse creditis, et, vobis per manus ipsius ad eterna vitae gaudia introitum patere eupitis, cogi- tandum vobis est quantum mune de irrogata sibi injuria dolere debeatis. Nisi enim hie, ubi per discri- mina tentationum vestra fides et corda probantur, socii passionum efficiamini, proeul dubio mon estis digni ut participes futura» consolationis et filii re- gui coelestem coronam et gloriam sortiamini. Ro- gamus igitur charitatem vestram, ut instanter di- vinam misericordiam implorare studeatis, quatenus aut eorda impiorum ad poenitentiam vertat, aut reprimendo eorum nefanda consilia, quam insi- pientes et stulti sunt qui petram a Christo fundatam evertere, et divina privilegia violare conantur, ostendat. Qualiter autem aut pro quibus causis beatus Petrus anathematis vinculo regem alligave- rit, in chartula qua huie inclusa est. plene potestis cognoscere. EPISTOLA. VII. AD HENRICUM REGEM ROMANORUM. (Anno: 1075.) Leotatur regem religiosis viris discordie eausam, que inter eos intercedebat, commisisse, quorum consilio ait se eum ad, Ecclesie gremium recepturum. Hov- tatur ut erga Saxones devictos clementer se gerat, et. in locum Hermanni depositi alium in Bamber- gens Ecclesia canonice subrogandum curet. GREGORIUS, episcopus servus servorum Dei, HEN- mICO regi, salutem et apostolicam benedictionem. Quando litteras tuae magnitudinis accepi, longe ab urbe maxime [forte, maximz, HAnp.] causa infir- mitatis aberamus, eum quibus [7., et ab his, sic etn Mutin.] necessarium erat tractare quid vestrze lega- tioni ad plenum, sieut oportet, responderem. Vester etiam nuntius, horum videlicet portitor, ob przadi- ctam causam cegritudinis timebat nobiseum manere. Sed quia desideramus non solum vobiseum, quem Deus in summo rerum posuit culmine, sed etiam cum omnibus hominibus pacem qua in Christo est habere, jusque suum unicuique observare, cupimus summopere corde et animo adhzarere. Novi enim (quod te eredo non ignorare) quia qui Deum revera diligunt, et Romanam Ecclesiam ltomanumque im- perium ad vindietam [/orte, ac vindietam, HARD. ] suorum criminum non pertimesceunt, inter nos pa- cem et concordiam inserere agendo vel orando con- eupise"nt, Quapropter bonam concepi fiduciam, religiosis hominibus ccepisti committere, qui nos non nostra injuste diligunt, et ut Christiana instauretur religio suam [forte, solam, HARp.] intentionem re- quirunt. Ego autem (ut paucis loquar) horum con- silio paratus sum, Christo favente, gremium tibi sanetze Romanze Ecclesiz aperire, teque ut dominum fratrem et filium suscipere, auxiliumque prout opor- tuerit praebere, nihil aliud a te quaerens, nisi ut ad monita tud salutis non contemnas aurem inclinare, - et Creatori tuo, sicut etdecet, non contradicas offerre gloriam et honorem. Valde quippe indignum est ut honorem, quem a «ceonservis et fratribus nostris exigimus, Creatori et Redemptori nostro reddere contemnamus. Moveat itaque nos divina promissio, B qua dicitur : Ego glorificantes me glorificabo, et qui me contemnunt, erunt 4gnobiles (I Reg. 11); et. offe- ramus ei quod placet nobis haec in via [ vita ] seculari, ut perfruamur in ccelestibus dono spirituali. De su- perbia vero Saxonum vobis injuste resistentium, qua divino judicio a facie vestra contrita est, et gaudendum est pro pace Ecclesiz, et dolendum, quia multus Christianorum sanguis effusus est. Vos au- tem in talibus plus honorem Dei et jüstitiam ejus procurate defendere quam honori proprio providere ; securius enim quilibet princeps mille impios potest causa justitia. punire quam propria causa glorie quemlibet Christianum gladio sternere. Omnia enim creavit et regit, qui dixit : Ego gloriam meam mon quero (Joan. vu). Saluti quippe nostre, tune vere providemus, eum in cunctis nostris actibus gloriam Dei proponimus. De Herimanno vero quodam nun- eupato Bambergensi episcopo, noverit vestra subli- mitas, quia jamdiu est ex quo per quemdam ejus- dem Ecclesi: clericum | vobis nostroque confratri Sigifredo Moguntino archiepiscopo et elericis prze- dietze Ecclesie; misimus per nostras litteras quod auctoritate apostolieze sedis ab omni episeopali et sacerdotali dignitate sit depositus, et anathematis vineulo alligatus, quia non timuit Simoniaez haeresi sacrilegium adjicere, sanctamque Ecclesiam sibi commissam sicut tyrannus devastare. Unde rogavi- mus et ex parte beati Petri praecepimus et praeeipi- mus, ut in predicta Ecclesia seeundum Deum talis pastor ordinetur, qui quod fur et latro mactavit Deo favente vivificet, et quod ille dissipavit valeat resar- cire. Omnipotens Deus, a quo euncta bona proce dunt, meritis et intercessione beatorum apostolorum Petri et Pauli sua pietate in haec vita vos [ nos] pro- tegat, et cum dupla vietoria perducat [nos] ad vitam aeternam. EPISTOLA VIII. AD TEDALDUM CLERICUM MEDIOLANENSEM. (Anno 1075.) Arguit eum quod, superstite episcopo canonice electo, se in illius locum intruserit. Monet ut synodum proa ime habendwm. accedat, eique ad se venient fi- dem publicam promittit, pracipiens ne interüm sa- cros ordines suscipiat. GREGOR!US episcopusi, servus servorum Dei, TE- 43'7 J LIBER TERTIUS, — EPIST. IX. 438 DALDO Mediolanensi clerico, salutem et apostolicam À non credideris, ponitebit te quandoque, cum tua- benedictionem, si obedierit. Nuntiatum nobis est a quibusdam nostris [ve- stris ] fidelibus et tuis amicis te amicitiam nostram cupere et expetere, quam nos quidem etiam non quasitam gratis offerimus; quaesitam vero prom- ptissime damus, si in his quze Dei sunt, nostris mo- nitis, imo divinz voluntati ad justitiam te acquie- scere velle eognoverimus. In causa etenim quam suscepisse videris, et nostra sollicitudini necessi- tatem gravioris sarcina superaddidisti, et teipsum quibus non oportuit implicuisti; in qua nimirum causa, sieut perieulosum nobis esset aliquid ultra limitem aequitatis prosequi, ita etiam justitiae regu- las declinare et sub silentio dissimulare putamus. Non autem prudentiam tuam ignorare eredimus, quod ad episcopalem cathedram, in qua positus es, ante te alia qua adhue superstes est fuerit assi- gnata persona; quc nisi justis rationibus prius excepta fuerit, legitimum in ea tibi aut cuiquam pa- tere locum nec canonica nec apostolica censura permittit. Nam de illo quid dicendum nobis est, qui dum honorem ejusdem sedis nefandis affeetaret de- sideriis, quod justitia sibi denegavit sacrilega vi et armis invadere ae diripere non pepercit, quem am- bitionis eulpa, quam deserere noluit, usque ad ju- stam damnationis tuze perniciem traxit? De eo nobis est sermo qui nobiseum est, quem electum in eadem Eeclesia eerte cognovimus; sed cur reprobari de- beat, nulla adhue deprehendere potuimus ratione. Quapropter, teste conscientia nostra, sincero cha- ritatis affectu te admonemus ut si Ecclesiam diligis, et te pariter atque illam a periculo confusionis 'eri- pere eupis, ad proximam synodum, quam in prima hebdomada venturd Quadragesimze, Deo annuente, celebrare disposuimus, vel si malles, ante synodum apostoliea limina et nostram requiras praesentiam, quatenus de introitu tuo, priusquam te gravius pra- eipites, &equa, opitulante Deo, examinatione per- acta, quod tu ipse tutum tibi fore cognoveris absque impedimento et periculo animze tuze sequi ae tenere possis. Nec dubitandum tibi credas, si huie, qui nobiscum est, dictante justitia cessandum esse per- spexerimus, quin in promotione tua benevola con- cessione ad honorem omnipotentis Dei' et beati Ambrosii assensum pariter praebeamus et studium. Ad tollendam vero totius periculi suspieionem, se- euritatem tibi per manus filiarum nostrarum Bea- trieis et ejus filie Mathildis promittimus, et indubi- tanter damus, ut nihil tibi, vel his qui in tuo comi- tatu fuerint, contrarietatis a nobis vel nostris infe- ratur; sed in rebus et personis vestris, tam in ve- niendo quam redeundo, tuti penitus et illzesi, Deo eustodiente, maneatis, ostensa solummodo et con- firmata ea que in causa tua fuerit tenenda: senten- tia. Interim quoque ex parte Dei omnipotentis, et apostolica beati Petri auctoritate, tibi praecipimus ut nullum de sacris ordinibus gradum recipere prae- sumas, sciens quoniam si non obediens nobis modo met praecipitatione te eo mersum videbis, unde cum volueris salvum te eripere non possis. Si qui igitur non percipientes ea quz Dei sunt, aliter tibi sugge- rere et persuadere incipiant, ostentantes quanta tib sint in rege prasidia, quanta in tua nobilitate po- tentia, quanta etiam in civibus tuis adjutoria, tutum libi illis credere non existimes, considerans quid Seriptura dicat : Malediüctus homo, qui spem. suam ponit 4n homine (Jer. xvYr, 7). Atque hoc in animo gerens, quod regum et imperatorum virtus, et uni- versa mortalium conamina, contra apostoliea jura et omnipotentiam summi Dei quasi favilla compu- tentur et palea, nullius unquam instinetu vel fiducia adversus divinam et apostolicam — auctoritatem B obstinata temeritate te rebellem et pertinacem fieri libeat, Data Romz, vii [vi] Idus Septembris [ Decem- bris], ind. xtv. EPISTOLA IX. AD SUFFRAGANEOS ECCLESIE MEDIOLANENSIS,; (Anno 1075.) Significat se Tedaldum 1n Mediolanensi Ecclesia in- frusum ad synodum vocasse. Pracipit eis ne ullus audeat eum ad sacros ordines promovere, GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, fra- tribus, et episcopis coepiscopis, GnEconro Vercel- lensi, CuxisERTO Taurinensi, Icoxr [HucowI] Asten- . Si, OcenI0 Eporediensi, OPtizowr Laudensi, et ecteris C suffraganeis sanctae Mediolanensis Ecclesie obedien- tibus apostolice sedi, salutem et apostolicam be- nedictionem. Notum vobis. esse volumus de Tedaldo Mediola- nensi clerico, quem rex, pratterquam nobis litteris ac. legatorum verbis promiserit, in. Mediolanensem Ecclesiam posuit, quod episeopalem sedem, ad quam alia prius quze adhue superstes est fuerit assignata persona, non satis ordinate suscepisse videtur. Quod eum per quosdam fideles nostros nostram require- ret amicitiam, scripsimus et hoe nos multum velle et cupere, atque eo pacto facillimum eonvenire posse, si requisitis apostolorum liminibus et nostra presentia causam promotionis sue puram atque :( probabilem ostendere vellet et posset. Ad quod ex- sequendum amicabiliter eum vocavimus, et prefixo sibi termino ad proximam synodum venture Qua- dragesimae,, aut, si malit, ante synodum firmam securitatem veniendi ad nos et redeundi ex nostra parte promisimus, et dare parati sumus. Insuper etiam ne interim aliquem de sacris ordinibus gra- dum recipiat apostolica ei auetoritate interdiximus. Quod item et vobis per eam quam beato Petro apo- stolorum prineipi debetis obedientiam, et ex nostra quam. per illum, lieet indigni, suscepimus, aposto- lica auetoritate interdieimus ut nullus vestrum ad promotionem alieujus ordinis manum ei praesumat imponere, donec oblata nobis sua presentia, quid de introitu ejus judicandum et statuenaum sit sincera, 439 S. GREGORII VII PAPE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 440 Deo adjuvante, possimus examinatione discernere. A tibi pro hae culpa injungens poenitentiam te absol- Quod quidem cum communi consilio et conjuncta omnium vestrorum discretione ac judicio fieri per- maxime cupimus, si vel illius Eceleside cura, vel respectus apostolieze reverentie, aut nostra charitas vos ad hoc negotium convocare poterit. Videte igi- tur ne quis vestrum contempto hoe interdietu ad illius pariter et sui perieulum manum extendat, quo- niam si quis, quod non credimus, in ea prassum- ptione se occupare proruperit, continuo se a gratia beati Petri et nostra dilectione, nee non a commu- nione sacri corporis et sanguinis Domini seque- stratum esse cognoscat. Verum id agite, id, si Do- minum diligitis, efficere procurate, ut fraterille, dum potest, dum loeum habet, sibi et Ecclesiae consulat, paci vestrae et saluti tantae. multitudinis hominum pene periclitantium provideat, nee suamet pracipi- tatione casum petens multos secum ad commune perieulum trahat. In quo nune apparebit quis sit pastor in vobis iniquitati aperte resistens, quis sit fur simulationem faciens, quis latro manifeste ju- stitia contradicens. Considerate ergo quomodo caute ambuletis, quia sieut durum est contra stimulum caleitrare, sic asperum est sanete. Romane Eccle- sid? contraire, cui vos tanquam matri semper opor- tet obedire. i Data Roma, sexto Idus Octobris [Decembris], indictione decima quarta. EPISTOLA X. AD HENRICUM REGEM ROMANORUM. (Anno 1075.) Arguit quod cum excommunicatis communicet. Mo- net ut si ita est, ab aliquo episcopo absolutionem petat. Miratur eum litteris et legationibus devotum se erga Romanam Ecclesiam ostendere; ve tamen eidem adversari, et decreta a se in synodo edita non observare. Hortatur ad veram obedientiam Ro- manc Ecclesice prestandam. Demum monet ne ec- clesiastice libertati velit esse àmpedimento. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, HxN- RICO regi, salutem et apostolieam benedictionem (384); si tamen apostolica sedi, ut Christianum de- cet regem, obedierit [ obediat . Considerantes ae sollicite pensantes quam distri- cto judiei de dispensatione crediti nobis per beatum Petrum apostolorum prineipem ministerii rationem reddituri sumus, cum dubitatione apostolieam tibi benedietionem mandavimus, quoniam judicio sedis apostolice ae synodali censura excommunicatis communionem tuam seienter exhibere diceris. Quod si verum est, tu ipse cognoscis quod nec divina nec apostolice benedictionis gratiom percipere possis, nisi bis qui excommunicati sunt a te separatis et compulsis ad penitentiam de transgressione tua con- . digna poenitudine et satisfactione prius absolutio- nem consequaris et indulgentiam. Unde excellentiae tue consulimus ut, si in hac re te culpabilem sentis, celeri confessione ad consilium religiosi alicujus episcopi venias, qui cum nostra licentia congruam (384) deest et apost. bened. B C D vat, ut nobis tuo consensu modum peenitentiae tue per epistolam suam veraeiter intimare audeat. De cietero mirum nobis valde videtur quod toties nobis tam devotas epistolas et tantam humilitatem tuae celsitudinis per legatorum tuorum verba transmittis, filium te saneta matris Ecclesi; et nostrum vocas - in fide subjectum, in dilectione unieum, in devotione praecipuum, postremo cum omni affectu dulcedinis el reverentia te commendas, re tamen et faetis asperrimum, canonicis atque apostolicis deeretis in his qua ecclesiastica religio maxime poscit te con- trarium ostendis. Nam ut de reliquis taceamus, quod de causa Mediolanensi per matrem tuam, per con- fratres nostros episcopos quos ad te misimus, no- bis promiseras, qualiter attenderis, aut quo animo promiseris, ipsa res indicat, et nune quidem ut vul- nus vulneri infligeres, contra statuta apostolieae se- dis tradidisti Firmanam et Spoletanam Ecelesiam; sitamen ab homine tradi Ecclesia aut donari po- test quibusdam personis nobis etiam ignotis; quibus non licet nisi probatis et ante bene cognitis regula- riter manum imponere. Decuerat regiam dignitatem tuam, cum te filium Eeclesice confiteris, honorabi- lius magistrum Ecclesi: , hoe est beatum Petrum apostolorum principem intueri, cui, si de Domini- cis ovibus es, Dominica voce et potestate ad pascen- dum traditus es, dicente sibi Christo : Petre, pasce oves meas (Joan. Xv11), et iterum : Tibi tradit sunt claves regni coelorum, et quodcunque ligaveris super terram, erit ligatum et 4n colis; et quodcunque sol- veris super terram, erit solutum. et in coelis (Matth. xvr. In eujus sede et apostolica administratione dum nos qualeseunque peccatores et indigni divina dispositione vicem su: potestatis gerimus, profeeto quidquid ad nos vel per seripta, ut nudis verbis mi- seris ipse recipit; et dum nos aut. elementa pereur- rimus, aut loquentium voces auscultamus, ipse ex quo corde mandata prodierint subtili inspectione discernit. Quapropter providendum esset tuze celsitudini, ne erga sedem apostolicam in verbis et legationibus tuis aliqua inveniretur discrepantia voluntatis, et in his, per qua Christiana fides et status Ecclesia ad :eternam salutem maxime proficit, non nobis, sed Deo omnipotenti debitam non denegares reveren- tiam, quanquam apostolis eorumque successoribus Dominus dicere dignatus sit : Qui vos audit, me au- dit, et qui vos spernit me spernit (Luc. X). Scimus enim quoniam qui fidelem Deo obedientiam exhibere non renuit, in his qua sanetorum Patrum statuta sequentes dixerimus, veluti si ab ore ipsius apostoli accepisset, nostra monita servare non spernit. Nam si propter reverentiam cathedr:v Moysi Dominus prae- cepit apostolis ut quzeeunque Seribz et Pharisaei su- per eam sedentes dicerent observarent; non dubium est quin apostolica et evangeliea doctrina, eujus sedes et A LIBER TERTIUS. — EPIST. XI. 442 fundamentum Christus est, cui omni veneratione a A nere quam sit periculosum cogites, et libertatem fidelibus per eos qui in ministerium praedicationis eleeti sunt, suscipienda et tenenda sit. Congregata namque hoe in anno apud sedem apostolicam sy- nodo, cui nos superna dispensatio presidere voluit, cui etiam nonnulli tuorum infuere fidelium, videntes ordinem Christiane religionis multis jam labefacta- tum temporibus, et prineipales ae proprias lueran- darum animarum causas diu prolapsas, et suadente diabolo eonculcatas, eoncussi periculo et manifesta perditione Dominici gregis, ad sanctorum Patrum decreta doctrinamque recurrimus, nihil novi, nihil adinventione nostra statuentes, sed primam et uni- cam ecclesiastie:e diseiplinze regulam , et tritam san- ctorum viam relicto errore repetendam et sectandam esse censuimus. Neque enim alium nostra salutis et ceternze vitee introitum Christi ovibus eorumque pastoribus patere cognoscimus, nisi quem ab ipso monstratum qui dixit: Ego sum ostium ; per me si quisintroierit, salvabitur, et pascua inveniet (Joan.X) : et ab apostolis predicatum, et a sanetis Patribus observatum in evangelica et in omni divinarum Seripturarum pagina didieimus. Hujus autem decreti, quod quidam dicunt, huma- nos divinis honoribus preponentes, importabile pondus, et immensam gravitudinem; nos autem magis proprio vocabulo, recuperanda salutis ne- cessariam veritatem vocamus et lucem, non solum a te, vel.ab his qui in regno tuo sunt, sed ab omni- bus terrarum principibus et populis qui Christum confitentur et colunt , devote suscipiendam et obser- vandam adjudicamus. Quanquan hoe multum desi- deremus et te permaxime deceret, ut sicut ceteris gloria, honore virtuteque potentior, ita esses et in Christi devotione sublimior. Attamen ne haec supra modum tibi gravia aut iniqua viderentur, per tuos fideles tibi. mandavimus ne. pravae consuetudinis mutatio te commoveret, mitteres ad nos quos sa- pientes et religiosos in regno tuo invenire posses: qui si. aliqua ratione demonstrare vel astruere pos- sent, in quo salvo eeterni Regis honore, et sine pe- rieuloanimarum nostrarum promulgatam sanctorum Patrum possemus temperare sententiam, eorum consiliis ceondescenderemus. Quod quidem etsi a nobis tam amieabiliter monitus non fuisses, aequum tamen fuerat, ut prius in quo tegravaremus, aut tuis honoribusobstaremus, rationabiliter a nobis exigeres quam apostoliea decreta violares. Verum quanti aut nostra monita aut observantiam justitiae feceris, in his quae postmodum a te gesta et disposita sunt de- claratur. Sed quia dum adhuc longa Dei patientia ad emendationem te invitat, erescente intelli- gentia tua ad obedientiam mandatorum Dei cor et animum tuum flecti posse speramus. Paterna te charitate monemus, ut Christi super te imperium recognoscens, honorem tuum ejus honori prapo- Ecclesi , quam sponsam sibi coelesti eonsortio jun- gere dignatus est, non jam tua occupatione impedias, sed quo maxime crescat Deo omnipotenti et beato Petro, a.quibus et tua mereatur amplificari gloria, auxilium. tuze virtutis fideli devotione exhibere in- eipias. Quod nimirum, pro collata tibi ex hostibus tuis victoria, nunc te permaxime illis debitum fore cognoscere debes, ut dum te memorabili prosperitate lcetificant, ex concessis beneficiis devotionem videant. Atquehoc ut timor Dei, in eujus manu et potestate omne regnum est et imperium, preecordiis tuis al- tius quam nostra admonitio infigat, in mente habeas quid Sauli post adeptam victoriam, qua propheta jubente usus est, de suo triumpho glorianti, et ejusdem prophete monita non exsequenti acciderit, et qualiter a Domino reprobatus sit; quanta vero gratia David regem. ex merito humilitatis inter vir- tutum insignia subsecuta fuit. Denique super his qua in epistolis tuis visa ac eognita reticemus, non antea tibi certa responsa dabimus, donec legati tui Rabbodi Adelprech [Adelprecus] et Vodescal Re- quos [Vodesealeus, quos]his adjunximus, ad nos reversi, super his quae illis tecum agenda commi- simus tuam nobis plenius aperiant voluntatem. Data Romae, sexto Idus Januarii, indictione decima quarta. s EPISTOLA XI. AD ARNALDUM EPISCOPUM ACHERUNTINUM. (Anno 1075.) C potestatem facit a peccatis absolvendi Rogerium co- D mitem una cum ejus militibus. contra paganos pu- gnaturis, si tamen pamitentiam, egerint. Monet ut ad religionem (nter paganos propugnandam eosdem incitet. Paratum se ostendit Robertum ab excommu- nicatione absolvere, si devotum erga Romanam Ec- clesiam se ostenderit. Injungit ut Balduino Melphi- tano episcopo post peractam penitentiam episcopale munus reddat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, An- NALDO fratri et coepiscopo ACHERUNTINO, salutem et apostolicam benedictionem. Noverit fraternitas tua quoniam Rogerius (385) comes, frater Roberti ducis, apostolice sedis be- nedictionem et absolutionem requirit, ejusque fi- lius vocari et esse desiderat. Quapropter pastorali eura hoc laboris onus tibi imponimus, imo ex parte beati Petri imperamus, ut postposita omni torporis desidia illum adeas, eumque hujus nostri praecepti auctoritate fultus, si nobis parere, sicut pollieitus est, voluerit, et poenitentiam (ut oportet Christianum) egerit, ab omni peccatorum suorum vinculo, tam illum quam etiam suos milites qui cum eo contra paganos (ita tamen ut agant pceni- tentiam) pugnaturi sunt, peccatis maxime absolvas. Addimus preterea ut eum pia admonitione admo- neas quatenus se capitalibus criminibus custodiat, et Christiani nominis culturam inter paganos am- (885) De Rogerio qui fuit Sicilie comes Leo Ostiensis |. rr, c. 15, Otto Frisingensis libro De gestis Friderici. 4À3 S. GREGORII Vil PAP/E OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 4iá plifieare stüdeat, ut de eisdem hostibus vietoriam A condoluit, ita de satisfactione leetetur. Volumus consequi mereatur. Amplius si de Roberto duce fratre suo aliquid tibi retulerit, respondeas ei quo- niam Romanae Ecclesiae janua misericordie omni- bus patet, quicunque pcenitenti amore ducti offensionis scandala deserunt, et ad rectitudinis viam inoffenso pede regredi concupiseunt. Si igitur dux Robertus sanctcte Romanae Ecclesize, sicut filius, parere exoptat, paratus sum paterno amore eum suscipere, et suo consilio ei justitiam conservare, et ab excommunieationis vineulo penitus absolvere, et inter divinas oves eum adnumerare. Quod si re- nuerit idem Robertus dux, ut eum eo ultra com- municet ex parte apostolieze sedis licentiam non poterit impetrare. Hoe etiam tuze fraternitati injun- gimus ut eonfratri nostro Balduino Melphitano epi- scopo, qui correctionem universalis matris humiliter et audivit et observavit, sieut a fratribus nostris accepimus , offieium episcopale hujus nostri prae- cepti fultus auctoritate, ex parte beati Petri, post poenitentiam datam de aliquibus excessibus, reddas et sicut ego proillo preces confratris nostri Ste- phani Trojani audivi episcopi, ita ipse illum de sua salute nostri ex parte monitus audire procuret, suamque vitam semper in melius, Deo adjuvante, perducat. Data Roma, seeundo Idus Martii, indictione de- cima quarta. EPISTOLA XII. AD UDONEM, THEODORICUM ET HERIMANNUM EPISCOPOS. (Anno 1076.) Monet ut a schismaticis caveant, e£ quod. eorum sua- sione deliquerunt corrigant; utque episcopum Tul- lensem, qui contra sedem apostolicam insurreaerat moneant wt pontifici obediat; quod si parere mo- luerit, eacommunicatum illum denuntient. GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, fra- tribus et coepiscopis ÜpoNr Trevirensi, Tnukopo- Atco Virdunensi, et HEgRIMANNO Metensi, salutem etapostolicam benedictionem. Litteras apostolicze sedis ideo vobis dirigendas esse.censuimus , quia sehismaticis, qui eontra Do- minum et auetoritatem sancte? Romane Ecclesiae Se erexerunt, non sponte vos consensisse intellexi- mus. Qua in re qualiter resipiscere vos oporteat, cum eamdem quam nos habemus fidem, et de san- etorum Patrum libris scientiam habeatis, omisimus significare, sperantes fraternitatem vestram stultis- simam. inimicorum nostrorum praesumptionem de- testari, et in ea qua debetis, et soliti estis devotione et amore saneta apostolieze sedi fideliter uniri. Unde rogamus et admonemus ut quod schismaticorum persuasione deliquistis competenti emendatione cor- rigatis, ut sieut mater vestra de excessu vestro (386) In cod. Mutin. post puniendum ec addunt : Verum id agite; id, si Deum diligitis, procurate ; ni frater ille, dum potest, dum locum habet, sibi et Ecclesiae consulat, pari vestra et saluti tantze multi- tudinis hominum pene periclitantium providere ne in suamet przeeipitatione eassum petens multos se- cum ad eommune periculum attrahat, in quo nune etiam ut vice nostra Pipponem Tullensem episcopum admoneatis, quatenus ea quz sibi injunximus dein- ceps facere non omittat. Decuerat enim ut de ob- jeetis sibi debuisset respondere magis quam contra auctoritatem principis apostolorum ad defensionem iniquitatum suarum arma corripere, atque regem sollicitare id contra nos praesumere, quod nunquam licuit, neque, Deo annuente, licebit in aliquem cle- ricorum fieri. Qui si verba exhortationis nostra con- tempserit, auctoritate beati Petri eum a commu- nione corporis et sanguinis Domini nostri Jesu Christi separatum esse sibimet notificetis e& non solum in anima, sed in corpore ipsius prineipis apostolorum ultione digna fore puniendum (386). : EPISTOLA XIII. AD ROSELLANOS. (Anno 1076.) Exponit sententiam latam 1n causa que vertebatur inter Ecclesiam - Rosellanam et Populoniensem. GnEGORIUse piscopus, servus servorum Dei, clero et populo Rosellanz Ecclesi;e, salutem et aposto- lieam benedictionem. Quia offieii nostri est discordes ad concordiam : revoeare, diseordiam inter Rosellanam et Populo- niensem Ecclesiam graviter exortam diligenti exa- minatione discussimus. Tandem post varias utrin- que prolatas rationes claruit non solum per privi- legia apostolieze sedis, verum etiam per quoddam diffinitionis scriptum, przasentia Silvestri papae, et clerieorum Romanorum judicio eonfirmatum, quid- quid in questione fuerat Rosellanae Ecclesiz perti- nere. Unde collaüdatione tàm episcoporum quam etiam Romanze Eeclesize clericorum, przefatam litem eo tenore decidimus, ut investitura Rosellano epi- Scopo deinceps concessa, si ante proximum Domi- nie? Ascensionis festum aliquam scriptionem Po- puloniensis episcopus ostenderit, quae ostensa nobis pape Silvestri juste improbare videatur, Populo- niensis episcopus ad reclamandum et renitendum licenter admittatur. Sin autem ab eadem festivitate hujusmodi controversia perpetuum silentium ha- beat, et Rosellana Eeclesia apostolieze sedis iterata diffinitione fulta, in perpetuum ab hae questione D quiescat, et insuper deinceps privilegium (forte, per privilegium munita. HAn»] diffinitionem nostram la- tius continens munitum, pradia, quorum lis tantis temporibus ventilata est sine aliqua molestatione possideat. EPISTOLA XIV. AD DOMINICUM PATRIARCHAM GRADENSEM. (Anno 1076.) Gratias agit de ejus observantia erga Romanam Eccle- apparebit quis sit pastor in nobis iniquitati aperte re- sistens, quis sit fur simulationem faciens, quis latro manifestze justitia contradicens. Considerate ergo quomodo caute ambuletis, quia sieut durum est contra stimulum caleitrare, sic asperum est sanctae Romanze Eeclesi!:e contraire , cui nos, tanquam ma- tri, semper oportet obedire, 4485 LIBER TERTIUS, — EPIST. XVI. ? 446 siam. Ostendit ideo Teutonicos et Longobardos A stras interpellaverunt, quibus nos respondimus, episcopos contra se insurgere, quia eorum crimini- bus obviam 4ret, De Giraldo Sipontino, episcopo re- spondere in aliud, tempus differt. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, DowiNrICo patriarchae Gradensi, salutem et apos- tolieam benedictionem. Quia matrem tuam sanetam Romanam Ecclesiam (sicut in tuis litteris continetur) te puro corde vene- rari, nosque pro amore apostolorum principis sincera charitate diligere profiteris, fraternitati tuae grates referimus, et rependendo vieem ejusdem di- lectionis tam Ecclesiz tuze, quam tibi salvo librami ne czquitatis honori vestro providere semper parati sumus. Quoniam vero mirari ac nimium te dolere dixisti, quod Longobardi, atque nonnulli Teutoni- corum episcopi in nos insaniendo tam vehementi odio inardescunt, nullius culpae nostra conscientia inde redarguit. Sed scimus ob nil aliud eos illo eo- namine niti, nisi quod ex praecepto Dei atque san- etorum praedecessorum nostrorum illorum perversi - tatibus obviamus, eosque ad reetum tramitem justi- ti:e reducere, si possibile esset, ex debito sollicitudi- nis divina dispensatione nobis superimpositae procu- ramus. De litteris autem a fraternitate tua nobis di- rectis, nullo studio comperire potuimus, quod hine illue fuerint reportatze. Super quaestione quoque eon- fraternitas tua de Giraldo Spontino episcopo nobis suggessit, ad prasens pro absentia episcopi vobis respondere non possumus. Cum autem venerit, Deo concedente, causa diligenter exquisita, justitiae [forte, justa, HAnD.] providebimus. Principis vero vani negotium nulla ratione videre possumus, ut ad presens illum quem postulat consequi possit vel debeat habere effectum. Data Roma, indictione decima quarta. EPISTOLA XV. AD WIFREDUM MEDIOLANENSEM MILITEM. (Anno 1076.) Insinuat. Normannos cupidos. esse componenda pacis, seque sperare eos ad fidelitatem sancti Petri rever- suros cum Henrico quoque rege se pacem habitu- rum, si mores mutaverit. Hortatur ut in Ecclesie - defensione perseveret, et alios idem facere moneat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Wi- fredo Mediolanensium episcopi [ Mediolanensi militi] salutem et apostolicam benedictionem. Quia sollicitum te. de honore Christiane fidei litteris tuis significasti equum duximus prudentiae tuae rescribere. Scias igitur Normannos. verba com- ponende pacis nobiscum habere; quam libentissi- : me jam fecissent, et beato Petro, quem solummodo dominum et imperatorem post Dominum habere desiderant, humiliter satisfecissent, si voluntati eorum in quibusdam annueremus. Sed, Deo auxi- liante, hoe non eum detrimento, sed cum augmento Romani Eeelesig iu proximo speramus facere, et eos ad fidelitatem beati Petri firmiter et stabiliter revocare. Cum rege quoque Alemanie de compo- nenda paee multis jam vieibus quidam aures no- cum eo nos pacem velle habere, si ipse cum Deo pacem studuerit habere, et ea qua ad periculum sancte Eeclesite, et ad cumulum perditionis suae commisit, juxta quod sepe a nobis admonitus est emendaverit. Sed quia in potentia divinz virtutis magis quam in homine fidem, spem et omnes cogi- tatus nostros colloeavimus, volumus ut tu etiam, quem ad econfortandos Christi milites animum et fortitudinem resumpsisse intelligimus, firmiter in Deo confidas ; et exspecta ejus auxilium et consola- tionem tibi et omnibus justitiam et legem Dei dili- gentibus adfuturam et diaboli membra, non nisi quantum Deus permiserit, innocentiae nostra noci- tura. Ecce diabolus palam in mundo dominatur, ecce omnia membra sua se exaltasse laetatur; sed qui dixit : Confidite, quia ego vicimundum (Joan. XVI) det vobis certissimam fidem festinanter se Ecclesise sua& succurrere, et diabolum et membra ejus omnino confundere. Antiquas enim et nostri temporis con- siderantes permutationes probabiliter invenimus do- minium diaboli tanto minus duravisse, quanto ma- gis visum fuit exaltari, et in Christianam religionem pravaluisse. Tu itaque, charissime fili, confortare in Domino, et in potentia virtutis ejus (Ephes. v1), et eos conforta quos in Christiana fide cognoveris permanere, eos autem qui fidem Christianam ope- ribus negavere ut resipiscant admone, ut erubescant in servitute diaboli vivere. Quz autem hic minus scribimus, cum locuti fuerimus eum fidelibus sancti Petri, plenius. indicabimus, vobisque adjutorium, Deo favente dare curabimus. Omnipotens Deus me- ritis summz domina et beatorum apostolorum Petri et Pauli atque beati Ambrosii precibus mentes vestras illuminet, et in lege sua vos semper stabi- liat, ut mereamini cum his adnumerari qui diabo- lum eum suis membris judicabunt et eum Christo semper regnabunt. 5 Data Roms, indictione decima quarta. EPISTOLA XVI. AD RICHERIUM ARCHIEPISCOPUM SENONENSEM. (Anno 1076.) Queritur de injuriis ab. Aurelianensi episcopo Eccle- sie suc ilatis, de illius inobedientia et Simonia Vultuteum moneat ut suc Ecclesie satisfaciat , et, nisi paruerit, excommunicetur, GnaEGORIUS episeopus, servus servorum Dei, Rt- CHERIO Senonensi arehiepiscopo, salutem et apo- stolieam benedictionem. Fraternitatem tuam. intellexisse credimus quan- tum ipjuri&& Aurelianensis Ecclesia negligentia epi- scopi sui, imo agente ipso, sustinuerit, et quam in- juste patientia apostolieze sedis abusus fuerit ; quae iniquitates suas auribus nostris delatas non solum discutere distulit, verum etiam regis Francorum eum ejieere eupientis aceusationibus nullum. assen- sum praebuit, imo quidquid in periculum suum fieri excogitaverat, studio vigilantissimze | sollicitudinis impedivit. Non enim vide»an!:ur hujus accusationis TI S. GREGORII VII PAP/E OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 448 verba, etiamsi vera essent, suscipienda, neque in A qui etiam] ab eis habet, in tuta pacis tranquillitate eum aliquid, nisi legali discussione et judicio, pro- mulgandum. Sed ipse hujus mansuetudinis et tantae charitatis oblitus, fructum inobedientiae matris suae Romanz Ecclesie dicitur reddidisse, privilegium ve- neranda memoria antecessoris nostri papa Ale- xandri confringendo, et excommunicato a nobis Eurardo impudenter communieando, et non solum ipsam decaniam, sed fere omnia Eeclesiv ministeria Simoniace vendendo, a Deo suspensam, ut olim apostolicze sedis sententiam operum suorum nequi- tia merito videatur in se provocasse. Unde volumus religionem tuam praefatum episcopum eommonere, quatenus Deo et Ecclesio sua satisfaciat et ita emendare studeat, ut et querela clericorum omnino sopiatur, et infamia sua ad aures apostolica sedis ulterius super his excessibus non referatur. Quod si forte litteris nostris, quae per te sibi mittuntur, et commonitioni tuze inobediens exstiterit, auctorita- te beati Petri principis apostolorum, usque ad di- gnam satisfactionem a communione corporis et san- guinis Domini nostri Jesu Christi eum separes, quatenus quantum factis suis Dominum offenderit vel in hoc recognoscat. Data Rome [deest Rom], mense A prili, ind. x1v. EPISTOLA XVII. AD RAINERIUM EPISCOPUM AURELIANENSEM. (Anno 1076.) Arguit eum temeritatis, pracipitque ut canonicos et Joschelinum preposituram, Benedictum vero cano- niam possidere sinat, et. pauperum canoniam re- Stituat, donec Romam de suis criminibus rationem redditurus veniat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Rar- NERIO Aurelianensi episcopo, salutem et apostoli cam benedictionem, si obedierit, Graviter et usque ad ulciscendam tux temerita- tis audaciam contra te merito commoveremur, nisi apostoliea mansuetudine detineremur. Ipse enim meminisse debes et potes qualiter venerandae me- morie przdecessor noster, Alexander papa deca- niam [de decania] Sancta» Crucis, viso donationis tu: ex eadem przpositura. decreto, illud canonicis tuis deferentibus, eis per munimina apostolieze ro- borationis, juxta morem tu: donationis confirma- verit, et subscripto anathemate apostolieze auctori- tatis, tam te quam omnes homines, a violentia jam dietze praepositure per privilegium su: confirma- tionis compescuerit. Cujus anathema excommunicato Eurardo [Everardo] communicando, quodque etiam durius est (sieut dicitur) ab eo pretium accipiendo, temerario ausu ineurrere non timuisti, et. totam Ecclesiam perturbare nefario fastu superbi, ductus pro nihilo habuisti. Unde praesumptionem tuam juste quidem coercere apostoliez;e animadversionis vindieta deberemus, sed spe future emendationis adhue excessus tuos sufferimus. Apostolica itaque tibi auctoritate praecipimus, quatenus a tanta teme- ritate jam animum revoces, et praedietam praeposi- turam canonicis, et Josehelino qui eam [Loschelino B D possidere permittens, nullam deinceps illis mole- stiam inferas. Volumus enim eos sic cuneta qua iliis praepositurae sunt in integrum possidere cum omni pacis quiete ut privilegium beate memoriae praedecessoris nostri Alexandri papae, nec in mini- ma qualibet parte videatur infringi. Quin etiam precipimus ut abhinc usque ad festivitatem Omnium Sanctorum, tam de his quam de multis aliis quae tibi objieiuntur, rationem redditurus te, nostro conspectui reprasentes, et interim hoe omnia quae superius memorantur canonici et Joschelinus, qua [forte, qui, HARD. ita et in Mutin.) ab eis preepositu- ram tenet, in pace possideant, abbatiamque suam idem Joschelinus eum omnibus suis aliis rebus mo- bilibus et immobilibus similiter teneat, et in pace nullam controversiam a te aliquo modo submissam patiendo possideat. Benedietus quoque canoniam suam sub eadem pacis tranquillitate interim habeat. Procipimus etiam ut canoniam concessam alimonia pauperum, quam ab eo usu subtractam diceris ven- didisse, ad eumdem usum restituas. Si quidem his nostris preceptis ac monitis obedienter obtempera- veris, et qua in illis continentur cuneta patienter impleveris, lotabimur propter pacem Ecclesi, alioquin scias te ab omni episcopali officio esse suspensum, et a communione corporis et sanguinis Domini nostri Jesu Christi separatum. Data Rome, mense Aprili, indictione decima quarta, EPISTOLA XVIII. AD SIMEONEM EPISCOPUM IN HISPANIA. (ANNO 1076.) Commendat ejus erga Romanam Ecclesiam observan- tiam. Hortatur ut apostolice sedis decreta firmiter amplectatur, et. Romanum ordinem. observari cu- vet. Respondet ei se velle apostolice sedis decreta de celebrandis Ecclesie officiis ab illis custodiri; ideo monet ut. ea in. Hispania et Gallicia servari curet. GREGORIUS episeopus, servus servorum Dei, Sr- MEON! Hispaniarum episcopo, salutem et apostolicam benedictionem. Cognitis fraternitatis tuc litteris, gaudio sumus repleti, quoniam eam quam erga Romanam Eecle- siam fidem et devotionem geris in eis plene agnovi- mus, et quod non adulterino eam more deserere, sed legitimae prolis successione amplecti deside- ras. Quapropter, charissime frater, necesse est ut bene ineceptum recto itinere gradiatur; nec hare- tica debet pravitate minui quod apostoliea constat traditione sancitum. Apostoliea enim sedes, cui quamvis immeriti Deo auctore prasidemus, ipso gubernante firma permansit ab ipsis primordiis, eoque tuente illibata perpetuo permanebit, testante eodem Domino : Ego pro te rogavi, ut non deficiat fides tua; et tu, aliquando conversus , confirma fra- tres tuos (Luc. xx1m). His itaque fulta praesidiis Ro- mana te cupit scire Ecclesia quod filios, quos Chri- sto nutrit, non diversis uberibus, nec diverso cupit alere lacte, ut, seeundum Apostolum, sint unum, et A40 LIBER TERTIUS. — EPIST. XXI. : 430 non sint in eis schismata (I Cor. 1) : alioquin non A et populo Hipponensi in Mauritania Sitiphensi, id mater, sed scissio vocaretur. Quapropter notum sit tibi eunctisque Christi fidelibus super quibus con- suluisti quod decreta, quae a nobis, imo a Romana constat Ecclesia prolata sive confirmata, in peragen- dis a vobis ejusdem Ecclesia officiis inconcussa vo- lumus permanere, nec eis acquiescere, qui lupo- rum morsibus et veneficiorum molimine vos inficere desiderant. Nec dubitamus quod, secundum Apo- stolum, introeant in vos lupi graves, lupi rapa- ces, non parcentes (Act. xx), quibus resistendum fortiter est in fide. Ideoque, dilectissime frater, certa et usque ad sanguinis effusionem, si opportu- num fuerit, desuda. Indignum enim et pro ridiculo potest haberi quod saeculares homines, pro tam vili pretio, tamque Deo odibili commercio, seipsos periculo ultroneos exhibeant, et fidelis quisque ir- ruentibus cedat hostibus terga. Non enim-ab eis po- terit acquiri virtus qui facile corruunt quo trahuntur. Quod autem filii mortis dicunt se a nobis litteras accepisse, sciatis per omnia falsum esse. Procura ergo ut Romanus ordo per totam Hispaniam et Gal- liciam, et ubieunque poteris, in omnibus rectius teneatur. Data Rome, mense Maii, indictione decima quarta. EPISTOLA XIX. AD CYRIACUM CARTHAGINENSEM ARCHIEPISCOPUM. (Anno 1076.) Cum 9v Africa duo tantummodo reperiventur. epi- scopi, vult ut. alium eligant, et ad se consecrandum C mittant. GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, dilecto in Christo fratri Cvmrnco Carthaginensi archiepi- Scopo, salutem et apostolicam benedictionem. Pervenit ad aures nostras quod Africa quae pars mundi esse dicitur, quaque etiam antiquitus, vi- gente ibi Christianitate, maximo episcoporum nu- mero regebatur, ad tantum periculum devenerit, ut in ordinando episcopo tres non habeat episcopos. Qua in re maximum Christiana religionis periculum considerantes, et in maximo agro paucis operariis desudantibus, corde tenus compatientes, consului- mus vobis, videlicet tibi et illi eui nuper manum im. posuimus, ut aliquam personam secundum constitu- tionem sanctorum Patrum eligatis, nobisque eam litteris vestris fultam mittatis, quatenus ipso Deo cooperante, a nobis ordinato vobisque remisso, ne- cessitati Ecclesiarum, ut sancti canones praecipiunt, episcoporum ordinationibus succurrere valeatis et ut Christiana gens quotidie gaudeat, atque proficiat pas- torali regimine, et labor, qui supra vires vos opprimit, levior sit ex sociorum necessaria administratione. Data Rome, mense Junii, indictione decima quarta. EPISTOLA XX. AD HIPPONENSES. (Anno 1076.) Hortatur ad, obedientiam archiepiscopi, et ad mu- tuam charitatem servandam. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, clero est in Africa, constitutis, salutem et apostolicam be- nedictionem. Servandum archiepiscopum, quem a vobis ele- ctum ad nos consecrandum misistis, juxta petitio- nem vestram, secundum legem nostram, divina fa- vente clementia consecravimus, atque eonsecratum, nostrisque legalibus moribus, in quantum possibilitas spatiumque temporis indulsit, diligenter instructum, ad vos remisimus. Quem cum omni devotione mu- tua charitatis omnique reverentia Christiane reli- gionis rogamus ae paterna charitate vos monemus suscipere, et omnem obedientiam divinz legis vos hortamur sibi humiliter exhibere, quatenus populi [omnes populi] Sarracenorum qui cirea vos sunt, videntes sinceritatem fidei vestro, puritatem quoque mutuas inter vos divine charitatis ac fraternce di- lectionis potius ad aemulationem, quam ad contem- ptum Christiane fidei, ex vestris operibus provo- centur; oportet enim vos considerantes glorificent Patrum vestrum qui in coelis est. Agite igitur, di- leetissimi filii, seeundum praeceptum Domini nostri Jesu Christi, dicentis ad discipulos suos : Diligite vos invicem, sicut ego dilezivos. Majorem charitatem nemo habet ut animam suam ponat quis pro amicis suis (Joan. xv; I Joan. 1v). Apostolus quoque Paulus, et magister etdoctor gentium dicit : Sí Dominus noster Jesus Christus ponit animam suam pro ovi- bus suis, ac dedit sanguinem suum. redemptionem pro multis, debemus et nos pro fratribus animum ponere. I Tim. 115 1 Joan. 111). Sie itaque vos sedulos erga cul- tum Christianz religionis exhibete, dilectissimi atque amantissimi fratres, quatenus post hujus vitee pe- lagus ad portum perpetue quietis atque sterna beatitudinis feliciter pervenire possitis , largiente. ipso Redemptore Domino nostro Jesu Christo , qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat Deus per omnia [infinita] sceeula sdeeulorum. Amen. EPISTOLA XXI. AD ANZIR REGEM MAURITANLE. . (Anno 1076.) Scribit se Servandum episcopum juata ejus petitionem consecrasse. Gratias agit de muneribus missis, et de captivis Christianis dimissis. Commendat quos- dam ab Alberico et Cincio Romanis ad, ewm missos. D Gnzconius episcopus, servus servorum Dei ANZIR [ANAzrR] regi Mauritaniz Sitiphensis provincie in Africa, salutem et apostolieam benedictionem. Nobilitas tua hoec in anno litteras suas nobis misit quatenus Servandum presbyterum episcopum, se- eundum Christianam eonstitutionem, ordinaremus ; quod, quia petitio tua justa el optima videbatur, facere studuimus. Missis etiam ad nos muneribus, Christianos, qui apud vos captivi tenebantur, reve- rentia beati Petri principis apostelorum, et amore nostro dimisisti, alios. quoque captivos te dimissu- rum promisisti. Hanc denique bonitatem Creator omnium Deus, sine quo nihil boni facere, imo nec cogitare possumus, cordi tuo inspiravit; ipse qui illuminat omnem hominem venientem in hunc mun- Asi &. GREGORII VII PAPE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 459 dum (Joan. Y) in hae intentione mentem tuam illu- A Romano palatio nobiscum enutriti, multum deside- minavit. Nam omnipotens Deus, qui omnes homines vult salvos facere, et neminem perire (I Tim. 11), nihil est quod in nobis magis approbet quam ut homo post dilectionem suam. hominem. diligat, et quod sibi non vult fieri, alii non faciat ( Matth. v11). Hanc itaque charitatem nos et vos specialibus nobis quam ceteris gentibus debemus, qui unum. Deum, licet diversó modo, credimus et confitemur, qui eum Creatorem sdeculorum et gubernatorem hujus mundi quotidie laudamus et veneramur. Nam sicut Apo- stolus. dicit : Ipse est pax. nostra, qui fecit utraque unum (Ephes. Y1). Sed hane tibi gratiam a. Deo con- cessam plures nobilium Romanorum per nos cogno- scentes, bonitatem et virtutes tuas omnino admi- rantur et praedicant. Inter quos duo familiares nostri Albericus et Cincius, et ab ipsa pene adolescentia in rantes in amicitiam et amorem tuuni devenire, et de his qua ini patribus nostris placuerit tibi libenter servire, mittunt ad te homines suos, ut per eos in- telligas quantum te prudentem et nobilem habeant, et quantum tibi libenter servire velint et valeant. Quos maghificentiee tue commendantes rogamus, ut eam charitatem, quam tibi tuisque omnibus sem- per impendere desideramus, eis pro amore nostro et recompensatione fidelitatis ;predietorum | virorum impendere studeas. Scit enim Deus quia pure. ad honorem Dei te diligimus, et salutem et honorem tuum in praesenti et in futura vita desideramus. At- que ut ipse Deus in sinum beatitudinis sanctissimi patriarehae Abrahae post longa hujus vita spatia te B perducat corde et ore rogamus. LIBER QUARTUS REGISTRI. Anno Dominice Incarnationis millesimo septuagesimo sexto, indictione decima quarta (381). EPISTOLA PRIMA. AD. UNIVERSOS. CHRISTIANOS. (Anno 1076.) Queritur de Henrici vegis perfulia, et malis que Ec- clesia, ab: eo patiebatur. Monet ut. eum ad veram panitentiam qrovocent; - quod. si. audire noluerit, viriliter lli resistant. Eos vero qui regi. adhase- vani, si resipiscere voluerint, ad Ecclesi gremium admittant. Illos autem: qui a communione regis se non. subtraaerint, vitandos esse demonstrgt. GREGORIUS, episcopus, servus servorum Dei, om- nibus in Christo fratribus, episcopis videlicet, abba- tibus atque sacerdotibus, ducibus etiam, principibus atque militibus, omnibusque Christianam: fidem et beati Petri honorem revera diligentibus, in Romano imperio habitantibus, salutem. et apostolicam bene- dictionem. | Gratias agimus omnipotenti Deo, qui propter ni- miam charitatem suam qua dilexit nos proprio Filio suo non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum: qui ultra meritum, ultra spem etiam bono- rum hominum [forte omnium] Ecclesiam suam pro- tegit, gubernat et defendit. Seitis enim, fratres cha- rissimi, quia hoc perieuloso tempore, quando Anti- christus in suis membris jam operatur, ubique vix aliquis solet inveniri, qui revera et Deum et hono- rem ejus diligat, ejus precepta saeculari commodo et grati:e terrenorum principum praeponat. Sed ille quinon repellit plebem suam; et quotidie peccatores à sinistra in. dexteram, commutat, vos propitio ac sereno vultu respexit, et contra suos inimicos ad salutem multarum: gentium erexit, ut magis. vobis libeat in periculo transitoriz vitae. consistere quam eterni Regis gloriam e* honorem humanz gratie postponere. Hzc itaque facientes, non aure surda apostolorum principem dicentem transitis [f., audi- (387) Attamen omnes fere ad xv pertinent tis : Genus. electwm, regale sacerdotium( I Petr..1x) : Obedire magis oportet Deo quam hominibus (Act. X). | Nam vestra fraternitas minime ignorat quanto tem- pore sancta Ecclesia inauditas pravitates et diversas iniquitates regis, et utinam Christiani, et vestri sus- tinuit, et quantie ruine quantzeque calamitati, ipso antiquo hoste auctore praecedente, patuit. Cui nos fraterna dilectione et amore patris et matris ejus C ducti, adhue in diaconatu positi admonitionis verba transmisimus, et postquam ad officium sacerdotii, licet indigni, venimus, ut respiceret summopere, et frequenter per viros religiosos procuravimus. Ipse vero quid contra egerit, et quomodo malum pro bono reddiderit, vel qualiter caleaneum suum contra beatum Petrum erigendo, sanetam Ecclesiam, quam sibi omnipotens Deus commisit, scindere procura- verit, vestra novit charitas, et per omnia mundi jam personuit climata. Sed quia nostri est officii homi- nes, non vitia diligere, et pravis, ut resipiscant re- sistere, et impietates, non homines abhorrere, au- etoritate beati Petri apostolorum principis monemus vos, etut charissimos fratres rogamus, amodo stu- ; dete illum de manu diaboli eruere, et ad veram pce- nitentiam provocare, ut eum possimus, Deo favente, ad sinum communis matris nostrae, quam conatus est scindere, fraterna ducti charitate revocare, ita tamen ut nulla possit fraude recidiva clade Chri- stianam religionem confundere, et sanctam Eecle siam pedibus suis conculcare. ! Quod si vos non audierit, et diabolum potius quam Christum sequi elegerit, et eorum qui pro Simoniaca bzresi jam per longa tempora excom- municati sunt consilium vobis praetulerit, divina in- spirante potentia, simul inveniamus, simulque sta- tuamus, ut Dominum homini praponentes, univer- 453 LIBER QUARTUS. — EPIST. If. Pa sali Ecclesie jamjam. pene labenti suceurramus vi- A riliter. Quieunque ex his resipuerit qui praedictum regem non erubuerunt omnipotenti Deo praeponere, et Christianam legem, si non verbis, operibus tamen negare, sicut dicit Apostolus : Ore quidem fatentur Deum, factis autem negant (Tit. Y) ; vos fratres mei et eonsacerdotes illos auctoritate beati Petri susci- pite, et ad gremium matris nostra sancta Eccelesize reducite, ut mereamini gaudium in coelo angelis Dei innovare. In omnibus tamen, sieut decet charissimos filios, honorem pii Patris vestri ápostolorum. prin- eipis pra oculis habete. Quieunque. autem episcopo- rum vel laicorum timore vel gratia humana seducti a communione regis se non subtraxerunt, sed ei fa- ventes animam suam et illius diabolo tradere non timuerunt, si non resipuerint et condignam poeni- tentiam egerint, nullam eum eis communionem vel amicitiam habeatis. Isti enim sunt qui animam suam etregis odio habent et occidunt, et regnum, patriam, Christianamque religionem. confundere non erube- seunt. Sieut enim nobis imminet quod per prophe- tam dieitur : S? non annuntiaveris iniquo iniquitatem suam, animum ejus de manu tua requiram (Ezech. 11); et Maledictus qui prohibet gladium suum as anguine (Jer. xLvin), id est verbum correctionis a prave vi- ventium inerepatione ; ita illis imminet, si non obe- dierint, ira divini judicii et ultio, testante Samuele, idololatriz scelus ([idololatrize sceleris]. Testis nobis est Deus, quia nulla nos commoda. saecularisve re- spectus contra pravos principes et impios sacerdotes impellit, sed consideratio nostri officii, et potestas, qua quotidie angustamur, apostoliece sedis. Melius est nobis debitam mortem carnis per tyrannos, si oportuerit , subire, quam nostro silentio, timore, vel commodo Christianz legis destruetioni consen- tire. Sanctos quidem patres nostros dixisse scimus: Qui pravis hominibus sui consideratione officii non - eontradicit, consentit ; et qui resecanda non aufert, committit, Omnipotens. Deus, a quo cuncta bona procedunt, meritis dominae nostrc. ccelestis reginze ac beatorum apostolorum Petri et Pauli interces- sione eorda vestra confirmet et custodiat, et Spiritus sui gratiam superinfundat, ut qua sunt ei placita facientes mereamini sponsam ejus, matrem videli- . eet nostram, de faucibus luporum eripere, atque ad supernam illius gloriam ab omnibus peccatis abso- luti pervenire. T END utet Data Laurenti, octavo Kalendas Augusti, indictione decima quarta, EPISTOLA jl. AD HERIMANNUM EPISCOPUM METENSEM. (Anno 1076.) Ostendit quicunque . Henrico regi communicaverint , Sive episcopi Sive laici sint, excommunicatos esse ; errare autem. eos qui asserunt reges excommunicari non posse auctoritate et. exemplis sanctorum. pon- tificum ; imo pontifices regibus longe prestare. de- monstrat. Asserit episcopis licentiam se impartisse €os absolvendi qui regi communicaverant; regem autem, nisi sibi prius de ejus penitentia constiterit, $e non absoluturum. Moneri preterea, vult episco- B D 465 pum, Tullensem ab archiepiscopo Treverensi, ne in negotiis cujusdam monasterii se nterponat. Qua- dam praterea, de Mathilde et Gotifredo subjungit. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Hk- RIMANNO Metensi episcopo, salutem et apostolicam benedictionem. Multa interrogando a me valde occupato requiris, et nuntium qui me nimis impellat ad. sui licentiam transmittis. Quocirca si non satis respondeo, pa- tienter feras rogo. Qualiter itaque in corpore meo me habeam, vel qualiter Romani seu. Nortmanni circa me suos mores ostendant, horum portitor tibi dicat. De'aliis autem rebus, super quibus me inter- rogasti, utinam beatus Petrus per me respondeat, qui sepe in. me qualicunque suo famulo honoratur vel injuriam patitur. Episcopi namque qui sint ex- communicati, sacerdotes, vel laici, non est opus ut a me quaratis, quia. indubitanter illi sunt qui ex- communicato regi Henrico (si fas est diei rex) com- municare cognoscuntur, Non enim verentur huma- nam gratiam vel timorem regis aeterni praecepto praponere, neque timent suo favore ad iram Dei omnipotentis eumdem regem impellere.Ille quidem suis communicando familiaribus excommunicatis pro Simoniaca haeresi excommunicationem incur- rere non timuit, et ut alii secum. communicando excommunicentur attrahere non erubescit. De tali- bus quid restat ut. sentiamus, nisi quod in psalmis didicimus Dixit insipiens in-corde suo .: Non. est Deus (Psal. xi), et iterum : Omnes. simul : inutiles facti sunt in voluntatibus suis (Psal. Lir). Eis autem, qui dicunt : Regem non oportet excommunicari ; licet pro magna fatuitate nec etiam eis respondere debeamus, tamen ne impatienter illorum insipien- tiam praterire videamur, ad sanetorum Patrum dicta vel faeta illos mittimus , ut eos ad sanam do- ctrinam revocemus. Legant itaque quid beatus Petrus in ordinatione sancti Clementis populo Chri- stiano praecepit de eo quem scirent non habere gra- Liam pontificis. Addiscant eur Apostolus dieat : Ha- bentes im promptu ulcisci ommem inobedientiam (II Cor. x) ; et de quibus dieit : Cum hujusmodi nec cibum sumere-(I . Cor. v). Considerent cur-Zacharias papa regem Francorum deposuerit, et omnes Fran- ceigenas a vinculo juramenti quod sibi fecerant ab- solverit. In Registro beati Gregorii addiscant quia in privilegiis, quze quisbusdam ecclesiis fecit, reges et duces contra sua dicta venientes, non solum excom- municavit, sed etiam ut dignitate careant judicavit. Nec preetermittant quod beatus Ambrosius non so- lum regem, sed etiam revera imperatorem Theodo- sium moribus et potestate non tantum excommuni- cavit, sed etiam ne prassumere in loco sacerdotum in ecclesia manere. interdixit. Sed forte hoc volunt predicti viri intelligere, quod quando Deus Eccle- siam suam ter beato Petro commisit, dicens : Pasce oves meas (Joan. Xx1), reges exceperit. Cur non at- tendunt, vel. potius erubescendo confitentur, quia : ubi Deus beato Petro principaliter dedit potestatem PN 1" 455 S. GREGORII VII PAPE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 456 ligandi et solvendi in ccelo et in terra (Matth. Xv), À dieitur, qui ad ferienda vitia zelo divini amoris nullum excepit, nihil ab ejus potestate subtraxit? Nam quise negat non posse Ecclesi vinculo alli- gari, restat ut neget non posse ab ejus potestate ab- solvi. Et qui hoc impudenter negat, se a Christo omnino sequestrat. Quod si saneta sedes apostolica divinitus sibi collata principali potestate spiritualia decernens dijudicat, eur non et seeularia? Reges quidem et principes hujus saeculi, qui honorem suum et lucra temporalia justitie Dei praeponunt, ejusque honorem negligendo proprium querunt , cujus sint membra, cuive adhereant, vestra non ignorat charitas. Nam sieut illi qui omni sua vo- luntati Deum praponunt, ejusque praecepto plus- quam hominibus obediunt, membra sunt Christi; ita et illi, de quibus supra diximus, membra sunt Antichristi. Si ergo spirituales viri, eum oportet, judicantur, cur non seculares amplius de suis pravis aetibus constringunt? Sed forte putant quod regia dignitas episcopalem prccellat. Ex eorum principiis colligere possunt quantum a se utraque differunt. Illam qui- dem superbia humana reperit, hane divina pietas instituit; illa vanam gloriam incessanter captat, haec ad coelestem vitam semper aspirat. Et addis- cant quid beatus Anastasius papa Anastasio impera- tori de his dignitatibus scripserit , et quid | beatus Ambrosius in suo Pastorali inter has dignitates decreverit. Honor, inquiens, et sublimitas episco- palis, si regnum fulgori compares, et principum diademati, longe erit inferius quam si plumbi me- tallum adauri fulgorem compares. Haec non ignorans Constantinus Magnus imperator, non, primum ses- sionis, sed ultimum inter episcopos elegit locum. Seivit enim quia superbis Deus resistit, humilibus dat gratiam (Jac. 1v). Interea notum sit fraternitati tue quia litteris acceptis quorumdam fratrum nostrorum praesulum et dueum auetoritate aposto- lieze sedis licentiam dedimus his episcopis excom- municatos a nobis absolvere, qui non timuerunt se a communione regis abstinere. De ipso autem rege omnino contradiximus ut nullus eum praesumat absolvere, quousque illius certa poenitentia et sin- cera satisfactio nobis per idoneos testes fuerit notificata : ut simul inveniamus qualiter, si eum divina pietas respexerit, ad honorem Dei et illius salutem eum absolvamus. Non enim nos latet quod sint aliqui vestrum, qui aliqua occasione quasi a nobis aecepta, timore, vel humana" gratia seducti, praesumerent eum, si non contradiceremus, absolvere vulnerique pro medicina vulnus adhi- bere; quibus si aliqui revera episcopi contradice- rent, non eos justitiam defendere, sed inimicitias exercere judicarent. Episcoporum autem, qui ex- communicato regi communicare prasumunt, ordi- natio et consecratio apud Deum, teste beato Gre- gorio fit exsecratio. Cum enim obedire apostolicae sedi superbe contemnunt, scelus idololatri;e, teste excitatur, profecto essese Dei denegat, qui in quan- tum suffieit increpare vitam carnalium recusat. Et si ille maledietus est qui prohibet gladium suum a sanguine (Jer. xvii), id. est preedieationis verbum acarnalis vite interfectione, quanto amplius ille maledietus est, qui timore, vel favore impellit animam fratris sui in ;eternam perditionem? . Ut autem maledicti et excommunicati possint. benedi- cere, et divinam gratiam, quam non timent operibus denegare alieui lorgiri, in nullius sanctorum Patrum preecepto potest inveniri. Interea jubemus ut alloquamini venerabilem archiepiscopum Treve- rensem, fratrem videlicet nostrum , ut Tullensi episcopo, ne se intromittat de abbatissa monasterii Montis Romarici, interdicat, et quidquid contra eam statuit una tecum irritum ducat. De Mathilda vero communi nostra filia et beati Petri fideli ancilla, quod vis volo, sed in quo statu sit man- sura, Deo gubernante, adhue certum non teneo. Gotifredi autem. quondam illius viri indubitanter Scias quod frequenter apud Dominum, licet peccator, habeam memoriam ; quia non me illius inimicitia vel aliqua impedit vanitas, sed motus fraterna di- lectione tua et Mathildae deprecatione illius exopto salutem. Omnipotens Deus intercessione ccelestis reginae semper virginis Marie , et auetoritate bea- torum apostolorum Petri et Pauli, a se illis con- cessa, te nostrosque omnes fratres in -quoeunque sunt ordine, qui Christianam defendunt religionem et apostolie;e sedis dignitatem, a cunetis peceatis absolvat, vobisque augens fidem, spem et charita- tem, in suc legis defensione corroboret, ut me- reamini ad ;eternam pervenire salutem. Data Tiburi, octavo. Kalendas Septembris, indi- ctione decima quarta. EPISTOLA 1I. AD GERMANOS. (Anno 1076.) Ut regem. Henricum in synodo | ezcommtuntcatum, et regia. dignitate privatum, si vere penituerit, beni- gne suscipiant, remotis ab. eo *pravis consiliartis, bonis adhibitis; eo etiam monito, ne Ecclesie li- bertatem impugnet. Interim ne quisquam episcopus eum absolvat, quousque apostolice sedis consensus accedat. Quod si vere non peenituerit, eligant alium tdoneum regem, quem se confinmaturum ait, de consilio tamen Agnetis imperatricis , cui se. jure- jurando obstrinzerant. GnEkGOnIUS episcopus, servus servorum Dei, om- nibus dileetis in. Christo fratribus, et coepiseopis, ducibus, comitibus, universis quoque fidem Chri- stianam defendentibus, in regno videlicet Teutonico habitantibus, salutem et omnium peccatorum abso- lutionem per apostolieam benedictionem, Si litteras quibus Henricus dietus rex in saneta synodo judicio saneti Spiritus excommunicatus est diligenter perpenditis, quid de eo debeat fieri indu- bitanter cognoscetis. Ex illis enim intelligitur eur sit anathematis vinculo alligatus, et a regia digni- Samuele (I Reg. xv), ineuPfunt,-Nam 'si ille Dei :.tate depositus, et^ quod^ omnis populus quondam ABT LIBER QUARTUS. — EPIST. V. 458 sibi subjectus a vineulo juramenti eidem promissi A autem quod faetum est charissimae filie nostrze sit absolutus. Sed quia nos eontra eum non movit, Deo teste, saecularis superbia, nee vana mundi cupiditas, sed sanete sedis et universalis matris Ecclesize sollicitudo et disciplina, monemus vos in Domino Jesu et rogamus, sicut charissimos fratres, ut eum benigne, si ex toto corde ad Deum con- versus fuerit, suscipiatis, et cirea eum non tantum justitiam, qua illum regnare prohibet, sed miseri- cordiam, qua multa delet scelera, ostendatis. Estote, quisso, memores humanz conditionis et communis fragilitatis, nec vos preetereat pia et nobilis memo- ria patris ejus et matris, quibus non possunt nostra etate ad imperii gubernacula inveniri zequales. Sie tamen adhibete vulneribus ejus oleum pietatis, ne vino disciplinoe negleeto cicatrices ejus in pejus (quod absit!) putrescant, et honor sancte» Ecclesiae Romanique imperii nostra negligentia magnze ruince patescat. Procul ab eo pravi removeantur consiliarii, qui pro Simoniaea haresi excommunicati non erubuerunt dominum suum propria lepra contami- nare, et per diversa crimina eum seducendo ad seindendum sanetam Eeclesiam provocare, et in iram Dei et sancti Petri impellere. Adhibeantur illi consiliarii qui non sua tantum, sed eum diligant, et seculari lucro per omnia Deum praponant. Non ultra putet sanetam Ecclesiam sibi subjectam ut ancillam, sed prolatam ut dominam. Non inflatus spiritu elationis consuetudines superbicze contra; li- bertatem sancte Ecclesi; inventas defendat, sed c observet sanctorum Patrum doctrinam, quam pro* salute nostra eos docuit potestas divina. Quod si de his et aliis jure ab eo exigendis nos securos modis quibus oportet reddiderit, statim volumus per vestros idoneos legatos de omnibus informari, ut quid debeat fieri communi consilio, Deo aspirante, valeat inveniri. lllud autem inter omnia ex parte beati Petri interdieimus, ut nullus vestrum eum .presumat ab execommunieatione absolvere, quous- que, eis que praediximus nobis indicatis, apostolicae sedis consensum et iteratum responsum recipiatis. De diversorum quidem diversis consiliis dubitamus, et humanam gratiam vel timorem suspicioni. ha- bemus. Quod si, exigentibus multorum peccatis (quod non optamus), ex corde non fuerit ad Deum J) conversus, talis ad regni gubernacula, Deo favente, inveniatur qui ea quae praediximus, et ccetera quae videntur Christianae religioni et. totius imperii saluti necessaria, secreta ac indubitabili promissione ob- Servaturum promittat. Ut autem vestram electio- nem, si valde oportet ut fiat, apostolica auetoritate firmemus et novam ordinationem nostris temporibus corroboremus, sicut a sanctis nostris Patribus factum esse cognoscimus, negotium, personam. et mores ejus, quantocius potestis nobis indicate, ut sancta et utili intentione incedentes mereamini, sicut nobis notze cause, apostoliee sedis favorem per divinam gratiam, et beati Petri apostolorum principis per omnia benedictionem. De juramento ParRoL. CXLVIII. Agneti imperatrii Augusta, si filius ejus ex haec vita ante ipsam migraret, non est opus adhuc du- bitare quia, si nimia pietate circa filium dueta justiti:e restiterit, vel justitia. favens ut abjiciatur a regno consenserit, quid restet, vos ipsi compre- hendite. Hoc tamen videtur laudabile, postquam certum fuerit apud vos (ut omnino firmatum) quod ejus filius a regno removeatur, consilium ab ea et à nobis requiratur de inventa persona ad regni gubernacula. Tune aut nostro communi consilio assensum prabebit, aut apostolicde sedis auctoritas omnia vineula qua videntur justitie contradicere removebit. De excommunicatis autem jam me vobis dedisse licentiam, qui fidem Christianam (ut decet episcopos) defenditis, ut absolvatis, recordor, et adhuc hoc idem confirmo, si revera resipuerint et humiliter poenitentiam egerint. Data Laurenti, tertio Nonas Septembris, indi- ctione incipiente decima quinta. EPISTOLA IV. AD DOLENS ES. (Anno 1876.) Cum. non potuerit eorum. petitioni, contradicentibus canonibus, satisfacere in ordinando archiepiscopo quodam jwvene ab eis electo, ejusdem juvenis ro- gatu abbatem Sancti Melarii ( Melanz?] archiepisco- pum ordinasse ait; cui eos obedire monet. GREGORIUS episcopus, servusservorum Dei, clero et populo Dolensi in Britannia, salutem et aposto- licam benedictionem. Misistis ad nos quemdam juvenem, petentes vobis a nobis illum ordinari pontificem; cui quidem petitioni, quoniam saeri canones contradicunt, assensum praebere nequaquam potuimus. Nos de- nique cognocentes Eeclesiam vestram diu ne- quissimi pervasoris tyrannide oppressam, ex debito . et nostri officii consideratione, apostolieo fulti presidio, prout valemus in Domino, reformare eupimus. Quapropter, ejusdem juvenis rogatu as- sensuque sociorum ejus, Sancti Melarii [Melanii, sic et in cod. Mutin.]abbatem Ivonem nomine, quem ad nos vestra legatione misistis, virum utique (ut vos bene nostis) prudentem, bonum, ornatum mo- ribus, omnique religione dignum, vobis in Patrem et archiepiscopum eonsecravimus, monentes et obsecrantes, ut sicut beati Petri apostoli, nostrique illius licet indigni famuli gratiam optatis, sic ei ut patri et rectori per omnia obedientiam exhibeatis. Data Roma, v Kalendas Octobris, indictione in- cipiente Xv. j j ur EPISTOLA V. AD EPISCOPOS BRITANNLE ARMORICJE, (Anno 1076.) Scribit se abbatem Sancti Melarii [Melanii, sic et in eod Mutin.], non approbato ob juvenilem «tatem a Dolensibus electo, in Dolensem archiepiscopum consecrasse, et pallium eidem concessisse, ea tamen conditione ut controversia düscutiatur que cum Turonensi episcopo de subjectione e obedien- tia agebatur, usum iamen patlà illi confirmat. Precipit ut ei tanquam arehepienn epa 499 S. GREGORII VII. PAP/E OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 460 emhibeant, et ad. bona, ecclesie recuperanda auxi- À sti, ut, si in corpore dilecti Filii sui membrorum lium prastent. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, om- nibus episcopis Britannic, salutem et apostolicam benedictionem. Non ignorare vos credimus qualiter Dolensis clerus et populus ad nos direxit juvenem quemdam, satis praeclarum genere, ut audivimus, postulantes ut eum illis in episcopum ordinaremus. Cujus causam (sicut oportuit) examinantes, honestos quidem mores pro modulo zetatis suze, sed nondum satis maturos aut instructos ad portandum episco- pale pondus, in eo probavimus; propter quod one- rare eum tam gravi sarcina nec sibi nec nobis cautum fore pervidimus. Deo autem aspirante adinvenimus in comitatu suo personam huic di- gnitati, aetate, scientia et morum gravitate multo magis congruam, videlicet Ivonem abbatem Sancti Melarii [MelaniiJ, quem, licet invitum atque obe- dientia astrictum, cum multa petitione et electione iliius et aliorum qui cum eo venerant, episcopum ordinavimus. Honorem quoque et usum pallii pro vestra et totius provincia directione ei concessimus, eo quidem tenore ut opportuno tempore nullatenus se exhibere recuset ad discutiendam querimoniam quam confrater noster Rodulphus, Turonensis ar- chiepiscopus, de subjectione sedis illius, et denegata sibi obedientia, jamdiu apud nostram et antecesso- rum nostrorum fecit audientiam. Quod si, ratione et justitia demonstrante, ut ei subjecta esse debeat ap- paruerit, nos quidem sanete Turonensi Ecclesice jus suum conservari, ei debitam subjectionem a Do- lensi Eeclesia exhiberi volumus, et apostolica au- etoritate censemus; usum tamen pailii non minus huie suisque successoribus, donec eorum introitus et vita probabilis fuerit, concedimus atque firma- mus. Sin vero ab hujus subjectionis jugo eam ab- solutam esse legali defensione constiterit, quzecun- que sibi dignitatis privilegia de caetero competere visa fuerint, apostolica non denegabit auctoritas, atque interim, ut ei sicut archiepiscopo subjectio- nem et obedientiam exhibeatis, praesenti auctoritate constituimus. Hoc itaque pacto eum consecratum et ornatum ad sedem non humano consilio sed di- vinitus ei assignatam remittentes, vobis valde com- mendatum esse volumus, ut sieut nos in eo charita- tem vestram et totius provincim principatum hono- ravimus, ita et vos quam pro eo suscepimus solli- citudinem et pietatis affectum nobiscum suscipiatis; ipsum quidem cum omni honore et reverentia sus- cipientes, et ut bona ecclesie jam per multos an- nos a sacrilegis dispersa pervasoribus recuperare va- , leat adjuvantes; quatenus illa sedes olim nobilis et potens ad gloriam pristini decoris, Deo opitulante, vestris reformetur studiis, vestrisque restituatur temporibus. Sic etenim, sic, fratres dilectissimi, vocavit nos Deus et Pater Domini nostri Jesu. Chri- (888) Vide Lambertum apno 1073. dignitatem obtinere cupimus, adinvicem etiam fra- ternis affectibus et officiis intimi amoris connexi simus. Agite ergo ut vestra fraternitas erga hune fratrem et Ecclesiam sibi commissam talis existat, quatenus et apud Dominum omnipotentem pro ve- stra beatitudinis praemio gloriemur, et inter tot hu- jus s:eeuli nequam confligentes turbines, de conso- latione vestrae eooperationis nos non tantum, sed et mater vestra sancta et apostolica lotetur Ee- clesia. Data Rome, quinto Kalendas Octobris, indictio- ne xv. EPISTOLA VI. AD HENRICUM LEODIENSEM EPISCOPUM. (Anno 1076.) Rescribit, s eacommunwcato regi Trajectensis epi- Scopus scienter communicarit, et sine satisfactione obierit, cum eo nec mortuo posse communicari; sin minus, illum absolvit, et sacrificia pro eo fieri optat. Rogat postremo pro Ecclesie tranquillitate preces ad. Deum effundi. GnEGOXIUS episcopus, servus servorum Dei, HEgN- RICO Leodiensi episcopo, salutem et apostolicam be- nedictionem. (888) Quod de causa Willelmi Trajectensis epi- scopi nos consuluisti, prudentia tua non tam a no- bis quam a communi sanctorum Patrum sententia. indubitanter expressum addiscere et intelligere po- test; quorum statuta servantes aut defendentes, si quando judieium de negotiis ecclesiasticis fecimus vel facimus, non nova aut nostra proferimus, sed ab eis per Spiritum sanctum prolata sequimur et exercemus. Vide ergo et diligenter attende quid eo- rum auetoritas in eos decreverit qui, ad subverten- das sacras regulas, ad scindendam unitatem corpo- ris Christi, quod est Ecclesia, schismaticis atque haeretieis ealliditatibus armati ultro eontra patres iosurgunt, aut scienter cum excommunicatis com- munieant; et non solum super hoc de quo frater- nitas tua quaesivit, sed super omnibus qui in eadem eausa tenentur, eorum quorum vestigia, Deo aucto re, perpendimus, pro nobis responsa suscipe. Quod sinullo schismate, quod contra sanctam et aposto- licam Eeclesiam presumptum contra ultimum quem- D libet Eeclesiz ministrum fieri nullatenus debuisset, ipse aut quieunque sua sponte subscripsit, et regi excommunieato scienter communicans sine peeni- tentia et satisfactione discessit vel discesserit; ab ila sanetorum Patrum sententia discrepare non possumus : videlicet, quibus vivis non communiea- vimus, nec mortuis communicare audemus. Sin vero invitus subscripsit, et regi excommunicato juxta prohibitionem sanetorum canonum non com- munieaverit, apostolica auctoritate eum absolvi- mus, et ut orationes, sacrificium et eleemosyna pro eo Domino offerantur, non solum annuimus, sed et valde desideramus. De cctero rogamus dilectionem 461 . facias, et in idipsum fratres quos possis ae subditos invites atque commoneas, quatenus per misericor- diam suam Ecclesiam diu et valde laborantem re- spiciat, et quam inter tot et tantorum turbinum flu- etus miserabiliter afflictam et pene conquassatam videt, ne penitus demergatur eripiat, et ad littus tranquillitatis pro sua pietate reducat. Data Rome, quinto Kalendas Novembris , indi- ctione decima quinta. » EPISTOLA VII. AD HENRICUM, ARDERICUM ET WIFREDUM. (Anno 1076.) Etsi Ecclesia frequentes patiatur persecutiones a, Nort- muannis et Henrico rege, sperat tamen se Henricum devicturum, sicut antea Nortmannos devicerat. Nuntiat Teutomieos, nisi rem resipuerit, alium re- gem. electuros, illosque à» Domino excitat et. con- firmat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, HEN- RICO, ARDERICO, WiFREDO, fidelibus sancta aposto- lie sedis, legitimis filiis Mediolanensis Ecclesiae, salutem et apostolicam benedictionem. Manifesta Apostoli sententia est quod omnes qui pie volunt vivere àn. Christo Jesu persecutionem pa- tiuntur (II Tim. 11). Qua sententia cum apostolica sede ad nos quasi haereditario jure pervenit, cum hine bona Ecclesi Nortmanni multoties perjuri co- nantur auferre; ex altera parte Simoniaci cum Henrieo rege eorum decreta sanctorum Patrum cum omni religione moliuntur evertere : sed confidimus in Domino, qui superbiam Nortmannorum paulo ante sub manu nostra substravit, quod adversus apostolieam sedem non diu pravalebunt. Nos ta- men saerilegae invasionis eorum nunquam erimus consentiendo participes. De conspiratione autem haretieorum et regis, quomodo a catholicis episco- . pis et ducibus, et multis aliis in Teutonicis partibus aperte impugnetur, vos qui illis prope estis latere non.eredimus. Ad tantum enim numerum fideles Romana Ecclesie pervenerunt, ut nisi ad satisfa- elionem veniat rex, alium regem palam dicant eli- gere, quibus nos favere servata justitia promisimus, promissumque firmum tenebimus. Vos itaque con- fortamini in Domino, quoniam per misericordiam Dei prope est redemptio vestra, et ad tertium supe- randum non adhue virtus Petro defecit, qui duos illos priores Widonem et Gotifredum contra Roma- mam Ecclesiam caleitrantes ab episcopali sede de- jecit. Data Roma, secundo Kalendas Novembris , indi- ctione decima quinta. T EPISTOLA VIII. AD EPISCOPOS TUSCLE. (Anno 1076.) Ut, Senensem. episcopum, qui Henrico regi communi- caverat, et absolutionem, petierat, . omnes ipsi. aut duo viciniores episcopi conveniant , eique poniten- tiam injungant, qua peracta se eum absoluturum LIBER QUARTUS; — EPIST. IX. tuam, ut sineintermissione orationem ad Dominum JA 462 pollicetur. Interim si 4n periculum vite inciderit, €i absolutionem impartitur. : GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei , epi- scopis Tusciae, CoNsrANTINO Aretino, R AINERIO Flo- rentino, LeoNr Pistoriensi, ANSELMO Lucensi, LAN- FRANCO Clusino, salutem et apostolicam benedi- ctionem. Non ignorare credimus fraternitatem vestram qualiter eomprovincialis vester Rodulphus Senen- sis episcopus, hoe in anno sine nostra licentia re- gem exeommunieatum adiens, eontra omnem ec- clesiasticam auctoritatem communicando cum eo, ejusdem excommunicationis laqueum incurrerit. Qua de re quanquam eum propria aecuset et reum judieet conscientia, a nulla tamen communione, si- p eut excommuniecatum oportuerit, se abstinere cura- C vit; sed omnia, tam in ministerio quam exteriore conversatione, praesumens, peccati sui maculas in multos dispersit, et nihil in se quod ad delictum pertineat habitu vel eonversatione demonstrans, a nobis per legatos suos ad satisfaciendum de culpa recipi postulat et absolvi. Quod quidem nos minime faciendum esse judiceavimus, nisi prius eum. pro reatus sui poenitentia ad formam et habitudinem amissee communionis per aliquod tempus humilia- tum fore cognosceremus. Proinde fraternitati ve- strae scripsimus, admonentes ut eum, si potestis , omnes, aut duo de vicinioribus, in loco congruo quantocius conveniatis, et injungentes ei, prout vo- bis visum fuerit, peenitentiam, ut in privatum loeum se recipiat, et, sicut in sacris statutum est canoni- bus, a Christiana communione se abstineat, com- moneatis. Ad quod si exhibere se prompta obedi- tione non recusaverit, et, qui eulpam non cavit, ad faciendam poenitentiam pro humana vereeundia sibi non pepercerit, tunc demum requisita, vel ipse, vel per legatos suos, eum testimonio litterarum vestra- rum apostolica clementia, de ejus absolutione quid- quid, Deo donante, dignum fore perviderimus, re- spondere et agere non denegabimus. Interim vero si ad perieulum vitze divino judicio, quod nos non optamus, eum venire contigerit, et ad poenitentiam, sicut supra diximus, humiliatus fuerit, auetoritate beatorum apostolorum Petri et Pauli, et ea quam nos, licet indigni, per eos suseepimus, absolutus b participationem et gratiam saerosanetce communio- - nis accipiat. Data Roma, Kalendis Novembris, indictione X v. | EPISTOLA IX. AD RICHERIUM ARCHIEPISCOPUM SENONENSEM. (Anno 1076.) Si Aurelianensis episcopus litteras apostolicas , qui- bus pontifex eum ad. se venire praceperat, se non vidisse affirmaverit, ejus gesta adhue se equanimi- ter laturum; sin minus, ab omni episcopali officio et communione corporis Domini suspendit. Pract- pit ut Romam ad concilium veniat, et ipsum Aure- lianensem. episcopum secum venire commoneat , aliosque clericos diversa jura pretendentes. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Ri- 463 S. GREGORII VII PAP/E OPERUM PARS 1. — REGISTRUM. 464 CHERIO Senonensi archiepiscopo, salutem et aposto- & dubitant utrum necne sacerdotes ac levita, seu licam benedictionem. Non credimus latere fraternitatem tuam quod lit- teris nostris Reinerium Aurelianensem episcopum commonuimus ad nos venire, quatenus de multis sibi objectis, et maxime de confusione Aurelianensis Eeclesid, responderet. Qui ita admonitionem no- stram contempsit, ut neque ipse veniret, neque aliquam rationabilem absentationis su&e excusatio- nem transmitteret; cujus ut inobedientie plenius culpam cognosceres,, exemplar litterarum quas olim sibi misimus religioni tua» ostendere curavimus. Quas si sacramento firmaverit se non vidisse, neque suo ingenio, quod non viderit, remansisse, faeta sua adhue eequanimiter ferimus. Aliter autem, seeun- dum tenorem hujus conditionis, jurejurando mi- nime facto, decernimus eum ab omni episcopali of- ficio esse suspensum, et a communione corporis et sanguinis Domini separatum, nisi forte sibi mortis perieulum supervenerit. Et quia non solum neces- sitas et tribulatio illius Ecclesia, verum etiam multa alia regni vestri negotia exigunt ut Romano conci- lio fraternitas tua interesse debeat, admonemus te ut omni remota oceasione ad proximam synodum nostram venias, et jam dictum Aurelianensem epi- Scopum teeum venire commoneas. Volumus etiam ut et is qui nune tenet deeaniam eum eodem epi- scopo veniat. Sed et Joscehelinum qui injuste se exspoliatum, et plurima sua pro reparatione bono- rum Eeclesi? expendisse deplorat, nec non Everar- dum, et aliquos de elerieis ostensuros tam decretum proprium episcopi, quam etiam veneranda? memo- ri] Alexandri papse predecessoris nostri privile- gium, venire praeipimus, quatenus uniuscujusque rationem diligentissime possimus inquirere, et quae corrigenda sunt ita, Deo auxiliante, corrigere, ut quisque justitiam suam habeat, et Ecelesia omnino quiescat. Interim autem ad firmissimam et inviola- bilem pacem ejusdem Ecelesice decernimus ut illi qui nune deeanie praest utque ad audientiam no- stram ejusdem decaniz possessio relinquatur. Jos- chelino vero quidquid ante initium hujus litis tenuit sine eontradietione tenere permittatur. Benedicto autem non solum prabendam suam, sed etiam ea qua& occasione hujus discordia videtur perdidisse, in integrum restituenda fore jubemus. Data Rome, rv Nonas Novembris, indietione xv. EPISTOLA X. ÀD ADILAM FLANDRUIE COMITISSAM. (Anno 1076.) onde clericos fornicarios missas celebrare non ebere, sed. ewtra chorum esse pellendos. Quod ut fiat. precipit, et Huberto cuidam archidiacono fi- dem non esse adhibendam , qui in heresim lapsus . fuerat, GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, ApI- 1X [ADEL], Flandrensi eomitisse, salutem et apo- stolicam benedietionem. á Pervenit ad aures nostras quod quidam vestrum B G cwteri qui saeris altaribus administrant, in forni- catione, persistentes missa debeant celebrare offi- cium. Quibus ex auetoritate sanctorum Patrum re- spondemus nullo modo ministros sacri altaris in fornicatione existentes misse debere celebrare of- fiium; quin etiam extra choros esse pellendos, quousque poenitenti:e dignos fructus exhibeant, Unde apostolica tibi auetoritate praecipimus qua- tenus nullos eorum qui in scelere perdurant ad. sa- erum mysterium celebrandum suscipiatis, sed, un- decunque poteritis, tales ad missas celebrandas ae- quiratis qui easte Deo deserviant; his talibus pror- sus ab omnibus Ecclesi; benefieiis proeul expulsis, neque Huberti archidiaconi verba suscipiatis, seu aliquibus suis sermonibus faveatis, quia, ut audivi, in h:eresim lapsus est suis pravis contentionibus , et ab Huberto legato hujus sanctae Romance sedis apud Monasteriolum publice est convietus. Data Roma, quarto Idus Novembris, indictione decima quinta. EPISTOLA XI. AD ROBERTUM FLANDRLE COMITEM. (Anno 1076.) Ut. persequatur. Simoniacos sacerdotes et fornicarios. Invehitur in episcopos qui apostolice sedi inobe- dientes erant. GnREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Ro- BERTO comiti Flandrensi, salutem et apostolieam be- nedictionem. Pervenit ad apostolieam sedem quod in terra tua dominationis qui vocantur sacerdotes in fornica- tione positi, non erubescant cantando missam tra- etare corpus et sanguinem Christi, non attendentes quie insania quodve scelus est uno eodemque tem- pore corpus meretricis et corpus attrectare Christi. Quapropter ex parte omnipotentis Dei et auctoritate beati Petri apostolorum principis te rogamus ae tibi omnino pre:cipimus ut, ubieunque potes, huie sce- leri resistere et Simoniacis contradicere nullius ra- tio vel gratia te possit retorquere. Qui enim dixit : Omnis qui audit, dicat : Veni (Apoc. XX11), nullum alicujus ordinis excepit; et quieunque vult a Patre- familias denarium aceipere, procuret in vinea Do- mini laborare (Matth. xx). Haee quidem universalis mater praecipit his qui vocantur episcopi, dicere, sicut oportet; sed quales sint, a fructibus eorum po- testis cognoscere, qui non per ostium ingredientes in ovile ovium, sed aliunde ascendentes fures sunt et latrones. Per ostium quippe ingreditur, id est per Christum, qui seeundum saeros canones episcopus constituitur. Nam quod in divina Seriptura dieitur : Sacerdotes mali ruina populi (Ezech. xv), in nostro tempore luce clarius comprobatur. Plurimi enim eorum qui vocantur episcopi non solum justitiam non defendunt, sed etiam ne clarescat multis modis occultare nituntur. Tales vero non episcopos, sed Christi habeto inimicos ; et sicut illi non curant apo- stolie& sedi obedire, ita vos nullam eis obedientiam [| 465 LIBER QUARTUS, — EPIST. XII. 460 exhibete. Nam prepositis mon. obedire, scelus est in- A per tridum ante portam, deposito omni regio cultu, currere idololatrice (1 Reg. xv), juxta verba prophetze Samuelis, quz B. Gregorius in ultimo libro Mora- lium (eap. 10), ubi de obedientia loquitur, procura- . vit explanare. Hzc nostra verba, lieet rustica, cum communi fideli nostro Ingelranno, qui diu nobiscum in sacro palatio mansit, vel eum aliis veritatis ama- toribus frequenter legite, et omnes clericos et laicos ut veritatem sciant et proferant provocate, ut bona fratribus vestris nuntiantes inter angelos sortem mereamini accipere, et cum electis in coelesti patria gaudere. Data Roma, quarto Idus Novembris, indictione decima quinta. EPISTOLA XII. AD GERMANOS. (Anno 1077.) Nuntiat. Henricum vegem humillimam penitentiam egisse, seque omniwm astantium supplicationibus eum absolvisse, accepto fidelitatis juramento. Mit- tit exemplar jurisjurandi. In. Germaniam se itu- rum pollicetur. Hortatur interim wt in fide et in amore justitie perseverent. GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, om- nibus archiepiscopis, episcopis, ducibus, comitibus, caterisque principibus regni Teutonieorum Chri- stianam fidem defendentibus, salutem et apostolicam benedictionem. (389). Quoniam pro amore justitia. communem nobiscum in agone Christianae militie causam et pe- rieulum suscepistis, qualiter rex humiliatus ad poe- nitentiam absolutionis veniam impetraverit , et quo- - modo tota causa post introitum ejus in Italiam hu- eusque deducta sit, vestrae dileetioni sincera chari- tate indicare curavimus. Sicut constitutum fuit eum legatis qui ad nos de vestris partibus missi-sunt, in Longobardiam venimus, circiter viginti dies ante terminum in quo aliquis dueum ad Clusas nobis occurrere debuit, exspectantes adventum illorum, quatenus ad partes illas transire possemus. Verum eum jam deeurso termino hoc nobis nuntiaretur, his temporibus, pre multis (quod nos quidem credimus) difficultatibus, ducatum nobis obviam mitti non pos- se, nec aliunde copiam ad vos transeundi habere- mus, non parva sollieitudine, quid potissimum no- bis agendum foret, cireumventi sumus. Interim vero regem adventare certe cognovimus; qui etiam prius- quam intrasset Italiam, supplices ad noslegatos prze- mittens , per omnia se satisfacturum Deo. et sancto Petro ae nobis obtulit, etad emendationem vitzesuce omnem se servaturum obedientiam repromisit, dum- modo apud nos absolutionis et apostolicae benedi- etionis gratiam impetrare mereretur; quod eum diu multis eonsultationibus differentes acriter eum de suis excessibus per omnes qui intercurrebant nun- tios redargueremus, tandem semetipsum nihil ho- stile aut temerarium ostentans, ad oppidum Canusii, in quo morati sumus, cum paucis advenit, ibique miserabiliter, utpote discaleeatus et laneis indutus, persistens, non prius eum multo fletu apostolicae miserationis auxilium et consolationem implorare destitit, quam omnes qui ibi aderant, et ad quos ru- mor ille pervenit, ad tantam pietatem et compassio- nis misericordiam movit, ut, pro eo multis precibus et laerymis intercedentes, omnes quidem insolitam nostre mentis duritiam mirarentur, nonnulli vero in nobis non apostolice: severitatis gravitatem, sed quasi tyranniez feritatis crudelitatem esse clama- rent. Denique instantia compunctionis ejus, et tanta omnium qui ibi aderant supplicatione devicti, tan- dem eum relaxato anathematis vinculo in commu- nionis gratiam et sinum sanete matris Ecclesiz recepimus, acceptis ab eo securitatibus quae inferius Scripte sunt, quarum etiam confirmationem per manus abbatis Cluniacensis, et filiarum nostrarum Mathildis et comitisse Adelaidz, et aliorum princi- pum, episcoporum, etlaicorum, qui nobis ad hoc utiles visi sunt, recepimus. His itaque sic peractis, ut ad pacem Eeclesice et concordiam regni (sieut diu desideravimus) omnia plenius, Deo adjuvante, co- aptare possimus, ad partes vestras data primum opportunitate transire cupimus. Hoe enim dilectio- nem vestram indubitanter scire volumus, quoniam, sicut in descriptis securitatibus cognoscere potestis, ita adhue totius negotii causa suspensa est, ut et ad- ventus noster et consiliorum vestrorum unanimitas (; permaxime necessaria esse videantur. Quapropter in ea fide quam ccepistis, et amore justitite, omnes permanere studete, scientes nos non aliter regi oblatos esse, nisi quod puro sermone (sicut mihi mos est) in his eum de nobis sperare dixerimus, in quibus eum ad salutem et honorem suum, aut cum justitia, aut eum miserieordia, sine nostra et illius animae periculo adjuvare possimus. Jusjurandum Henrici vegis Teutonicorum. Ego Henricus rex de murmuratione et dissensione .quam nunc habent contra me arehiepiscopi et epi- scopi, duces, comites, cceterique principes regni Teu- tonicorum, et alii qui eos in eadem dissensionis causa sequuntur, infra terminum quem dominus papa Gregorius constituerit, aut justitiam secundum judicium ejus, aut concordiam seeundum consilium ejus, faciam, nisi certum impedimentum mihi vel sibi obstiterit, quo transacto, ad peragendum idem paratus ero. Item si idem dominus papa Gregorius ultra Montes, seu ad alias partesterrarum ire volue- rit, securus erit ex mei parte, et eorum quos con- stringere potero, ab omni ladsione vitae et membro- rum ejus, seu eaptione, tam ipse quam qui in ejus conductu et eomitatu fuerint, seu qui ab illo mittun- tur, vel ad eumdem quibuscunque terrarum partibus venerint in eundo, etibi morando, seu inde re- deundo, neque aliud aliquod impedimentum habebit ex meo consensu, quod contra honorem suum sit; (389) Vide Lambertum ; Bertholdum anno 1077; Leonem Ostiensem lib. 3, c. 48. , 4067 meum illum adjuvabo. Actum Canusie, quinto Kalendas Februarii, indi- ctione decima quinta. EPISTOLA XIII. AD RODULPHUM ARCHIEPISCOPUM TURONENSEM. (Anno 1077.) Non debere eum conqueri de pallio comcesso epi- scopo Dolensi, cum id a se. factum sit salvo Turo- nensis Ecclesie jure, de quo eaploratius se senten- tiam laturum esse affirmat, cum aut ipse in Germa- niam, ut destinavit, transierit , aut archiepiscopus dpse una cum. Dolensi episcopo Romam vocatus ae- cesserit. Interim quare id fecerit, causam reddit. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Ro- DULPHO Turonensi archiepiscopo, salutem et aposto- licam benedictionem. Quod de consecratione Dolensis episcopi et con- cesso sibi honore pallii adversum nos conquereris, pro voluntate potius quam ratione facere videris, qui nos in ea re Eeclesi:e eui, Deo volente, praeesse dignosceris, totius justitiae locum reservasse cogno- seis. Cum enim audivimus principes illius terra, contra antiquam et pessimam consuetudinem, pro reverentia Dei omnipotentis et apostoliecze auctorita- tis, ulterius in ordinandis episcopis nee dominium investilurze tenere, nec pecuniae commodum quzrere velle, atque ob hoc ad apostolicam misisse sedem , ut in praefato loco juxta sanctorum Patrum statuta le- galis ordinaretur episcopus, devotioni eorum valde congaudendum et petitionibus annuendum dignum duximus. Verum quam caute nos Turonensi Ec- clesi:e et ejus dignitati providerimus, in litteris illis quas ad Britannieos principes et. episcopos misimus (quod et te cognovisse putamus), aptissime contine- tur. Quapropter fraternitas tua sine omni murmu- ratione discussionem et justam definitionem hujus causs exspectare non renuet, quoniam et quod fa- ctum est eonsideratione fecimus, et quod faciendum diligenti inquisitione, sieut res magna et ambigua postulat, pertraetare et exsequi volumus. Neque id in longum, Deo providente, protelabitur, quoniam si in partes regni Teutonieorum, prout destinavimus, hoc in tempore transierimus, inde aut nosmetipsi ad vos pertransiemus, aut tales qui hane causam sin- cera exploratione discutiant atque definiant mittere procurabimus. Quod si eo modo nostrz dispositio- nis consilium transigi non posse contigerit, congruo tempore et te et Dolensem episcopum ad presentiam Sedis apostolice, convocabimus, et ibi causam ve- stram utrinque diligenter examinatam, prout sincera veritas et justitia exquisierit, ad irrevocabilem, Deo favente, finem perducemus. Data in Longobardia in loco qui dicitur Carpineta; Kalendis Martii, ind. xv. EPISTOLA XIV. AD CARNOTENSES. (Anno 1077.) Ne deinceps in episcopum recipiant Robertum perju- rum et Simoniacum, et ut. alium legitimum pasto- S. GREGORII VII PAPZE OPERUM PARS TI. — REGISTRUM. . et si quis el fecerit, eum bona fide secundum posse A 468 vem eligant. Quod si quis mon. canonice episcopus factus sit, 4pse, omnes fautores ejus, e consentien- tes, excommunicentur. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, uni- verso elero et populo Carnotensis Eeclesi;e, salutem et apostolieam benedictionem. Quanquam id ipsum ad aures vestras pervenisse credamus, tamen, ut nulla inter vos diversi rumoris aut opinionis dissensio causam Dei impedire valeat, prassentem epistolam vobis notificare dignum duxi- mus, quod Robertus monachus, qui ecclesiam ve- stram nefanda ambitione occupavit, in terribili eulpa perjurii se obligavit, cum episcopatum illum haud dubie a nostro legato commonitus (sieut supra cor- pus beati Petri apostolorum principis juraverat) di- - B mittere noluit, et alia quae in eodem sacramento te- nebantur infregit. Unde apostolica vos auctoritate monemus atque precipimus, ut eum nullatenus deinceps pro episcopo aut domino habeatis, nec ali- quam sibi obedientiam vel servitium exhibeatis. Verum ne Ecclesia illa diutius sine pastore rema- neat, vel introitus ejus Simoniaez subreptioni ul- lerius pateat, eadem auetoritate vobis precipimus ut, praemissis orationibus atque triduano jejunio eum eleemosynis, pro nullius timore vel gratia , pro nulla unquam occasione preetermittatis, quin talem vobis in episeopum eligatis, qui non aliunde sicut fur et latro, sed per ostium intrans pastor ovium vocari et esse debeat (Joan. x.) Illud enim scitote, quoniam si quis ad sedem illam eontra regulam sanctorum Patrum aspiraverit, ipsum et omnes fautores ejus vel in ea re consentientes apostolica censura et ana- thematis gladio feriemus, et a eorpore totius Eccle- si: deeidemus. Quapropter mementote quod nemo pro vobis passus, nemo pro vobis mortuus est, nisi Christus, eujus libertatem sieut dilecti filii Dei te- nentes et defendentes, jugum iniquitatis aut aliquod dominium ad perditionem animarum vestrarum vo- bis imponi nullatenus patiamini, scientes quod nun- quam vobis in hae causa apostolica deerit auctoritas et defensio. Data Carpinete, quarto Nonas Martii, indietione decima quinta. EPISTOLA XV. D ÀD RICHERIUM ARCHIEPISCOPUM SENONENSEM, ete. (Anno. 1077.) 2 Ut in Roberti locum alium a. clero et populo. Carno- tensi canonice eligendum curent, et in. episcopum consecrent; et eumdem Bobertum ac Hugonem fratrem compellant restituere qua ecclesice abstu- lerant. GREGORIUS episcopus, servusservorum Dei, Ricug- mio Senonensi archiepiscopo et coepiseopis suffra- ganeis ejus, excepto eo qui interdietus est, salutem et apostolicam benedictionem. à Non ignorare eredimus fraternitatem . vestram quibus de causis Robertum monachum, aliquando. dietum Carnotensem episcopum, ab episcopali sede et officio canoniea et apostolica censura privavit, quanquam adhue eamdem sedem ad confusionem suam, contra sacramentum quod. supra corpus beati &69 LIBER QUARTUS. — EPIST. XVII. 410 Petri apostolorum principis fecit, occupare non de- A vamen videamur inferre. Nam sicut sanetze Romanze sierit, Verum quoniam Ecclesiam illam canonicam electionem. in aliquam idoneam personam facere admonuimus, admonemus et vos ut eidem-electioni eam quam oportet, aut per vos aut per idoneos nuntios vestros, diligentiam adhibentes, quem ele- ctum canonice cognoveritis, et manus imponere, et in episcopum consecrare, nulla occasione recusetis, Scientes quoniam si illud timore aut gratia eujus- quam pretermiseritis, nos tamen inordinatum eum . nullatenus relinquemus, et vos eo honore et digni- tate, quam ignobiliter deserere non erubescitis, deinceps indignos fore judicabimus. Pracipimus etiam divina justitia et apostoliea auctoritate ut eumdem Robertum et fratrem ejus Hugonem com- moneatis quatenus praefatae Carnotensi Ecclesia et clericis ejus, quae abstulere, omnino restituant, et deinceps nullam eis injustitiam facere praesumant. Quod si infra tres hebdomadas postquam hane epi- stolam videritis adimplere contempserit, usque ad dignam satisfactionem et emendationem eos a li- minibus ecclesie veluti raptores et saerilegos ex- terminate. Data Carpinetz, quarto Nonas Martii, indictione decima quinta. EPISTOLA XVI. AD CLERICOS ROMÁNENSES. (Auno 1077.) Salutem et benedictionem tanquam. excommunicatis illis non mittit. Pracipit ut coram Dienst episcopo compareant, wt discutiatur causa quao inter ipsos et. Viennensem archiepiscopum de jurisdictione cu- jusdam loci vertebatur, eique nec non Viennensi episcopo in omnibus obsequentes se emhibeant ; sin minus, eorum contumaciam impunitam se non pra- termissurum minatur. GREGORIUS episcopas, servus servorum Dei, Ro- manensibus clericis. Quod salutem et apostolicam benedictionem vobis ex more non mittimus, propter excommunieatio- nem, quam pro culpis vestris incurrere non timui- stis, sieut sacra precepit auctoritas, preetermitti- mus. Seribere tamen vobis et admonere super his qua ad correctionem vestram pertinent, ipsa apo- stoliea [apostolici] moderaminis mansuetudo et consueta pietas a nobis exigit. Conqueritur enim adversum vos confrater noster Wormundus [Wor- mandus], venerabilis Viennensisarchiepiscopus quod ei antiquam debitam potestatem loci vestri contra- dieere praesumpseritis, quam ab initio proprii juris Viennensis Ecclesiae exstitisse, et hactenus sub dis- positione suorum antecessorum fuisse non ignora- tis, indieans etiam vos hane contradicendi sibi oc- casionem irrationabiliter et callide przetendere, ut idem loeus juris S. Petri et sub ejus dominio, ne- Scio quibus auctoribus vel concessionibus, esse de- beat. Unde et nos causam istam multo cautius oportet attendere, et qualiter rectissime discutiatur providere, ut nec apostolicze sedi, nee Viennensi Ecclesiz alienjus prejudicii aut incommoditatis gra- B et apostolieze Eeclesize jura et dignitates suas con- servari cupimus, ita et membris ejus, videlicet eze- leris Ecclesiis, ex hujus providentia et auctoritate eportere dignissimum esse perpendimus. Quapro- pter apostolica vos auetoritate monemus, atque prze- cipimus, ut ad discutiendam causam istam eon- fratri nostro Hugoni venerabili Diensi epicopo, cui et vicem nostram in aliis commisimus, sine omni contradietionis mora vos reprzesentetis, et quidquid ipse super hae re justum fore: providerit atque ju- dieaverit, obedienter exsequi nullatenus praetermit- tatis; exhibentes etiam vos in omni obedientia et humilitate eidem vicario nostro et praefato Viennensi archiepiseopo, ad satisfaciendum super his quibus vos reprehensibiles et merito corrigendos appella- verint. Videte ergo quam attentis auribus et obe- dientibus animis nos in his omnibus audiatis; scien- tes quoniam si denuo ad nos vestre inobedientize et temeraria resultationis contumacia perlata fue- rit, inultam eam et condigna severitate impunitam nullatenus apostolica dissimulabit auctoritas, et in- troitu eccleside vestrae omnibus hominibus presenti auctoritate prohibito, eam etiam quam praefati fra- tres nostri ultionis in vos sententiam et judicium exercuerint, perurgenti in vos districtione ratum ac firmum esse censemus. Data apud castrum quod dicitur Carpum, xtv Kal. Aprilis, indictione xv. EPISTOLA XVII. AD WILLELMUM REGEM ANGLORUM. (Anno 1077.) Causam, Dolensis episcopi propter ejus scelera ab episcopatu ejecti ta tractatam fuisse, ut accuratius tractari non posse videretur. Ejus tamen precibus legatos destinasse, qui eam iterum in eadem eccle- sia mpertractent, in quorum determinatione. eum acquieturum. non dubitat. Ad ejus gloriam se pa- ratum. ostendit ; cetera. Huberto legato se in man- . datis daturum, cui fidem adhibeat. : GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, W1r- LEMO regi Anglorum, salutem et apostolicam be- nedictionem. Causam unde nos in litteris vestris rogastis, ita jam ad extremum deductam esse putavimus, ut nihil in ea quod ulterius retractandum esset restare videretur. Nam cum in Dolensi ecclesia episcopum ordinavimus, ità hune pro quo excellentia vestra in- tervenit ad dejectionem suam ex propriis facinori- bus, et ad ultimum ex inobedientia se precipitasse non solum per clerieos et religiosas personas illius Ecclesia, sed etiam per legatum nostrum Leuzonem monachum, intellexeramus, ut magis sibi de malis in Ecclesiam commissis et eorruptissima vita sua ti- mendum et plangendum, quam pro recuperatione episcopatus proclamandum, aut quidquam speran- dum fore judicaremus. Attamen ne deprecationem vestram sine ea qua oportet cura et benignitate sua Scepisse videamur, et, si aliquis per subreptionem, quod non eredimus, nos fefellit, ad inquirendum et An S. GREGORII VII. PAPE OPERUM PARS 1. — REGISTRUM. 472 corrigendum minus solliciti inveniamur, legatos no- A beratione ejusdem ecclesiae fecerat, eam oceupare et stros, videlicet confratrem nostrum Hugonem vene- rabilem Diensem episcopum, et dilectum filium no- strum Hubertum sanctae Romana Ecelesic subdia- conum, et ipsum etiam Leuzonem monachum, si ereptum ab infirmitate poterimus illue mittere, de- erevimus, qui causam diligenti inquisitione discu- liant, et, si quid in ea dictante justitia mutandum vel emendandum fuerit, eonsequenti ratione et au- ctoritate exsequi studeant. Nusquam enim hoc ne- gotium rectius aut diligentius quam in eadem eecle- Sia pertraetari posse videtur, ubi et hie et illi pree- sentes esse valeant, et vestri etiam interesse fideles, qui rationem et justiam plene percognitam certis assertionibus vobis indieare queant. Nec dubitamus equidem quin vestra celsitudo diffinitioni justitiae concorditer acquiescat, quoniam licet in vobis per misericordiam Dei multe et egregiae sunt virtutes, . haee tamen est proclara et famosissima, et quee 1 gloriam vestram Deo praecipue commendat et homi- nibus, quod justitiam, quam vos facere prompti estis, aliis etiam facientibus diligitis atque probatis. De ectero scitote eminentiam vestram, et scepe co- gnitam devotionem ejus, nobis gratissimam fore, qui et vos ipsos, et quidquid ad gloriam sublimitatis vestrae Deo auctore proficere potest, semper in corde et visceribus nostris cum magno desiderio et affectu intima: charitatis amplectimur, et ad voluntatem vestram in omnibus qua apud: nos impetrare qua- siveritis, quod possumus, et secundum beneplaci- tum Dei, nos audere cognoscimus, flecti et annuere parati sumus. Quia vero praffatum filium nostrum Humbertum ad vos usque dirigere destinavimus, plura vobis seribere non necessarium | duximus; quoniam, in omnibus qua ex nostra parte vobis re- fert, ipsum quasi certissimam epistolam nostram et verba nostra fideliter continentem fore nec nos du- bitamus, nee vestram excellentiam dubitare volu- mus. Deus autem omnipotens meritis et intercessio- nibus apostolorum Petri et Pauli, et omnium san- ctorum suorum, tibi et serenissimae regina Ma- Lhildi uxori tuae , et clarissimis filiis vestris omnium peccatorum vestrorum indulgentiam ét remissionem et absolutionem tribuat; et eum vos de rebus mun- danis eximi jusserit, ad zternum regnum suum et veram gloriam transire faciat. Data Bibianelli, xi1 Kal. Aprilis, ind. vx. EPISTOLA. XVIII. AD CANONICOS ANICIENSES. (Anno 1077.) Confirmat. excommnunicationis sententiam « Diensi episcopo legato latam in Stephanum Aniciensis Ec- clesie invasorem; ideo ab. omni sacramento. pra- Stito eos absolvens, pracipit ne ei amplius obedien- tiam exhibeant, et ut alium pastorem eligant. GREGORIUS episeopus, servus servorum Dei, Ani- ciensibus canonicis. Notum est vobis qualiter Stephanus Aniciensis Eecleside invasor et Simoniacus, despeeto sacra- mento quod nobis super corpus saneti Petri de li- tyrannica oppressione affligere non cessat. Unde sci- re vos volumus- quia sicut confrater noster Hugo Diensis episcopus, eui vices nostras in Galliarum partibus agendas commisimus, illum excommu- nicavit, sie et nos excommunicavimus, et a gremio Ssanetze Ecclesic]» separavimus. Quapropter aposto- lica. auetoritate praecipimus vobis ut, colla vestra de sub jugo ejus excutientes, ne illi, adherentes diabolo, eujus ipse membrum factus est, serviatis, sed ab illo sieut ab excommunicato oportet caveatis, et de excommunicatione, quam incurristis, coram predieto Diensi episeopo satisfacientes, ipsius con- silio pastorem vobis seeundum Dominum eligatis. Quod si feceritis, ab omni sacramento et obliga- D tione quam praefato Simoniaco contra Dominum fe- cistis ex parte saneti Petri vos absolvimus. Si vero eliam nunc nostra salutari jussioni recalcitrare prosumpseritis, pari vos anathemate condemnatos sciatis. Data Bibianelli [Biblianelli, e£ s?c semper] decimo Kalendas Aprilis, indictione decima quinta. EPISTOLA XIX. AD GALLIARUM EPISCOPOS. (Anno 1077.) Confirmat sententiam 4n Aniciensem episcopum latam ut in superiori epistola. Excommunicat praterea omnes qui consilium ei dederint ut Zn sua heresi permaneat. Prohibet quoque. oblationes in eadem ecclesia, fieri, quandiu ab eo detineatur. CQ Gnxconius episcopus, servus servorum Dei, uni- versis Galliarum episcopis, et cunctis ordinibus sub eis constitutis, quibus pro merito debetur, salutem et apostolieam benedictionem. Notum esse volumus eharitati vestrae quod Ste- pbanus, Aniciensis eccleside invasor et Simoniaeus, juravit nobis super corpus beati Petri ut ecclesiam ipsam dimitteret, et pastorem in ea seeundum Do- minum eligere atque constituere per fidem adjuva-. ret, quandocunque legatus apostolice sedis cum litteris nostris id eum facere per sacramentum mo- neret. Postea vero commonitus a confratre nostro Hugone Diensi episcopo hujus specialiter negotii litteras a nobis habente, quamvis eidem viees no- stras in Galliarum partibus commisissemus, Eecle- siam non cessat opprimere, et filios ejus dupliei contritione, corporali scilicet et spirituali, conte- rere. Unde exeommunieationem, quam praedictus legatus noster super eum fecit, nos confirmamus, ipsumque, et omnes qui deinceps consilium ei dede- rint ut in hae harresi permaneat, ex parte Dei et saneti Petri anathematizamus, donec resipiscant. Contradicimus etiam ut nullam pecuniam aliquis offerat in podio Sanetee Mariz, sive ad altaria, sive ad manus sacerdotum, donec ecclesia liberetur a tam impia oppressione, quia oblationes fidelium praedietum Stephanuma Deo apostatare atque contra eum faeiunt superbire. Vobis autem, fratres coepi- scopi, hane exeommunieationem atque contradi- cinemto parochiis vestris per diversa loca recitare, A13 LIBER QUARTUS. — EPIST. XX. A14 et ex parte vestra confirmare, apostolica auctoritate A gis debita non accusat, pro hac in eapitulo fratrum praeipimus. Data Bibianello, decimo Kalendas Aprilis , indi- ctione deeimá quinta. EPISTOLA XX. AD JOSFREDUM EPISCOPUM PARISIACENSEM. (Anno 1077.) Walterum. quemdam ab archiepiscopo Remensi ez- communicatum, et a se sub cautela absolutum, ab archiepiscopo, si culpa vacaverit, absolvi jubet. Quod. si ille facere moluerzt, vult ut ?pse absolvat ; si vero in. culpa fuerit, ad satisfactionem coarctet. Eodem quoque pacto Azonem quemdam canonicum absolvat; monachis Sancti Lamberti , qui extraneo abbati obedire noluerant, eaccommunicationis sen- tentiam relaadet; et Cameracenses, si hominem deo combusserint, quia Simoniacos et. fornicarios missas celebrare mon debere assereret, excommunicet, se- que Ecclesi fidelem ministrum eahibeat. GnREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Jos- FREDO Parisiacensi episcopo, salutem et apostoli- cam benedictionem. 3 * * i * * . * Vir iste videlieet praesentium portitor Walterus de Duaco ad nos veniens, multis supplicationibus nobis institit, quatenus ei per apostolica pietatis misericordiam consilium absolutionis nostro inter- ventu impenderemus apud confratrem nostrum Rhe- mensem archiepiscopum, qui eum excommunieca- verat : indieans nobis quod de eausa propter quam excommunicatus sit multotiens ad disceptationem et faciendam justitiam ante excommunicationem et post excommunieationem se paratum obtulerit. Verum, quia relationi suc sine legitima diseussione eredere non satis cautum aut rationabile putavi- mus, definitam sententiam pro ejus absolutione dare noluimus, eam solummodo misericordiam ex gratia et indulgentia apostolorum Petri et Pauli, ad quorum limina veniebat, sibi concedentes , ut in eundo et redeundo saera& communionis licentiam haberet, usque in octavum diem postquam rediret ad patriam. Caeterum, ne diutius aliqua indigna oe- easione sub excommunicationis nexibus teneatur, apostolica te auctoritate monemus ut, fultus his lit- teris-nostris, archiepiscopum convenire studeas, et, perquisita ae eognita mera hujus negotii veritate, si iste aut pro sua innocentia aut congruz satisfa- .etionis exhibitione tibi absolvendus videbitur, eon- tinuo archiepiseopum ut eum sine contradictione absolvat ex nostra parte commoneas : qui si ali- qua hoe excusatione renuerit, tu ipse eum nostra vice absolvere nullatenus preetermittas. Si vero istum in eulpa esse, et quod justum fuerit exsequi nolle eonstiterit, usque ad dignam satisfactionem sub exeommunicationis vinculo coarctari debere decernimus. Przeterea Azo quidam canonieus eccle- sic saneti Amati de prenominato loco, pro quodam dicto, licet vero, nimis leviter et irreverenter pro- lato, a consortio fratrum se ejectum esse innotuit. Quem similiter apostolieze miserationis clementiam pro sua reconciliatione implorantem itidem tibi eommittimus, ut si alia eum culpa damnationi ma- claustrali disciplina correctum, et poenitentia easti- gatum, in societatem fratrum ad proprium locum cum charitate recipi faeias. Est et alia causa quam cum omni sollieitudine te suscipere et peragere vo- lumus, videlicet duorum fratrum monasterii sancti Remigii, Roberti et Lamberti, qui se ab archiepi- scopo ideireo exeommunicatos, et, exczcato quo- dam fratre eorum laico, omni miseria eireumventos esse dieunt : quoniam cuidam extraneo abbati in- terventu pecunia, et omnino contra regulam saneti Benedicti et auctoritatem sanctorum Patrum, indi- gne illis et praefato monasterio pro abbate apposito obedire, et sub ejus regimine in eodem ccnobio manere noluerint : nee in his omnibus quidquam B eis profuisse pro confusione monasterii, et habenda juste defensionis suae licentia, ad audientiam sedis apostolieze proclamasse. Quodsi ita est, quam gra- viter archiepiscopus in hae causa, maxime de con- temptu apostolieze auctoritatis, se culpabilem fece- rit, tu ipse perpendere potes. Quapropter de his et de multis aliis aptioris loci et temporis opportuni- tatem conveniendi eum, Deo auxiliante, praestolan- tes, illud ad preesens tuc fraternitatis committimus, et apostolica auetoritate praecipimus, ut eum, omni occasione remota , sententiam excommunicationis, quam in praefatos monachos protulit, relaxare com- moneas, et eos deinceps sine omni infestatione et periculo in pace manere dimittat : recognoscens , et superni judicis judicium timens quod eis tanta ma- la sine deliberatione justitiae sub appellatione apo- stolieze sedis fecerit. Si vero eum in hae re pro sua magnitudine et arbitrio contradicentem et minus Obedientem inveneris, tu ipse fultus nostra auctori- tate eos absolvas, et abbatem illum, qui praefatum monasterium sancti Remigii nefanda ambitione oc- cupasse dicitur, ita commoneas, ut aut in partibus illis confratri nostro Hugoni venerabili Diensi epi- Scopo, cui vices nostras commisimus, aut aliis le- gatis nostris, si eos in Gallia synodum eelebraturos cognoscerit, se repraesentare pro reddenda ratione sui introitus nullatenus prztermittat, aut ad nos in proxima festivitate omnium sanctorum veniat : com- monitis etiam fratribus ejusdem monasterii, qui [ adversus eum de causa illieitae subreptionis sue in abbatiam conqueruntur, ut et ipsi seeundum pra- scriptam terminationem ad discutiendum hoe nego- tium se presentes exhibeant. Item relatum nobis est Camaracenses hominem quemdam flammis tra- didisse, eo quod Simoniaeos et presbyteros forni- eatores missas non debere celebrare, et quod illo- rum offieium minime suscipienduni foret, dicere au- sus fuerit. Quod quia nobis valde terribile, et, si verum est, omni rigore canonice severitatis vindicandum esse videtur, fraternitatem tuam solli- cite hujus rei veritatem inquirere admonemus : et, si eos ad tantam erudelitatem impias manus suas extendisse cognoveris, ab introitu et omni commu- nione ecclesie auctores pariter et complices hujus &15 S. GREGORII VII PAPAE OPERUM PARS . — REGISTRUM. &16 sceleris separare non differas, et nobis hujus rei A — Data Bibianello, octavo Idus Aprilis, indictione certitudinem, necnon quidquid de superioribus cau- sis effectum fuerit, per litteras tuas quam citissime possis indicare stude. De caetero rogamus te et multum admonemus ut omnibus confratribus et coepiscopis tuis per totam Franciam ex apostolica auetoritate significes, quatenus et illis sacerdotibus qui a turpitudine fornicationis cessare noluerint, officium sacris altaribus ministrandi penitus inter- dicant, et tu ipse in omni loco et conventu id pra- dicare non cesses. Et si in hac re aut episcopos te- pidos, aut illos qui sacrorum ordinum nomen et of- ficium indigne pro supradictis criminibus usurpare prasumunt, rebelles esse cognoveris, omni populo, ne eorum ulterius officium suscipiat ex parte beati Petri et nostra apostolica auctoritate ubique inter- dicas, ut vel hoe modo confusi ad emendationem vite suce, et ad castitatem religiosa: continentia, re- dire cogantur. Age ergo ut sancta et universalis ma- ter Ecclesia te fidelem ministrum et cooperatorem nostrae, imo apostolicae, sollicitudinis, Deo adjuvan- te, cognoscat, et nobis, quod valde desideramus, de libertate et fructu tui sacerdotalis offieii ad prze- sens gaudere, et in posterum per misericordiam Dei confidenter sperare posse proveniat. Data Bibianello, virx Kalendas Aprilis, indictione decima quinta. EPISTOLA XXI. AD HERIMANNUM EPISCOPUM METENSEM. (Anno 1077.) - Committit. ei causam. inter episcopum Leodiensem et abbatem Sancti Laurenti, qui a. dicto episcopo de monasterio suo ejectus ad sedem. apostolicam ap- pellaverat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, HEni- MANNo Metensi episcopo, salutem et apostolicam benedictionem. Presentium portitor litterarum | Vulpodo abbas monasterii sancti Laurentii Leodii ad nos veniens multis supplicationibus nos exoravit quatenus eum apud episcopum Leodiensem, qui eum de monaste- rio suo ejecerat, ut clementius in illum ageret, apo- stolicis interventibus juvaremus : tantum nobis de causa sua indicans quod de objectis sibi respondere paratus fuerit; sed legales respondendi et expur- gandi se inducias habere nullatenus potuerit, quan- quam eas sub vocatione divini nominis et respectu beati Petri quaesierit. Episcopus autem prius nobis in epistola sua quzedam indigna de ejus actibus in- dicaverat. Ut igitur in hae ambiguitate neutri quod justum est denegare videamur, fraternitatem tuam rogamus, et apostolica auctoritate ut hane causam suscipiat admonemus, et eam diligenti inquisitione percognitam eo ordine quo canonica instituta prze- cipiunt tractari et definiri faciat : procurans equi- dem ut iste cum tanto moderamine et sibi conser- vata justitia ad audientiam admittatur, quatenus non incassum apostolieam misericordiam et ejus suffragia quaesisse videatur. decima quinta. EPISTOLA XXII. AD HUGONEM EPISCOPUM DIENSEM. (Anno 1077.) Precipit ut congregata synodo episcoporum, Francie causa Cameracensis electi discutiatur, qui post sui legitimam electionem. investituram ab Henrico rege acceperat, ignorans et regem. excommunica- tum, et hujusmodi investituram a pontifice prohi- bitam. Quod si ita esse jurejurando af firmaverit, ejus electionem confirmat : vultque ut. in concilio cause nonnullarum Ecclesiarum definiantur, Clu- niacensis abbas ad. synodum vocetur pro Arvernen- sis Ecclesie causa; et inter catera decretum de non accipiendis investituris a laicis promulgetur. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Hu- D cox: venerabili Diensi episcopo, salutem et aposto- licam benedictionem. Gerardus Cameracensis electus ad nos veniens qualiter in eadem Cameracensi Ecclesia ad locum regiminis assignatus sit prompta nobis confessione manifestavit, non denegans post factam cleri et po- puli electionem donum episcopatus ab Henrico rege se accepisse : defensionem autem proponens, et multum nobis offerens, se neque decretum no- strum de prohibitione hujusmodi acceptionis, nec ipsum Henricum regem a nobis excommunicatum fuisse, aliqua. certa manifestatione cognovisse. Cui eum nos congruis rationibus ostenderemus quam. grave esset, etiam omni ignorantia eum exeusante , sancte apostolieze sedis synodale decretum trans- gredi, et hujusmodi participatione cum homine excommunieato commaeulari, ad satisfaciendum promptus donum quod accepisse visus est continuo in manus nostras refutavit, et omnino causam suam nostro judicio cum sui ipsius ad omnem volunta- tem nostram subjectione et obauditione reliquit. Pro cujus humiliatione, et maxime quoniam cano- nicam electionem in eo przcessisse audivimus, ad misericordiam moti sumus, et, confisi in testimonio quod nonnulli confratrum nostrorum episcoporum cum multis pro eo supplicationibus ad nos per epi- stolas suas direxerunt, videlicet quod ejus prace- dens vita et conversatio multum honesta et lauda- bilis fuerit, ad promotionem ejus discretae modera- tionis consideratione assensum prebere non indi- gnum duximus. Attamen ne istud aliis, quorum causa et conversatio huie longe dissimilis et impar eonsti- terit, ad exemplum vel occasionem quarendz mise- ricordie in posterum fore debuisset, illud consti- tuimus, ut coram te et confratre nostro Remensi archiepiscopo et aliis comprovineialibus episcopis ita se per sacramentum purgare debeat, quod ei ante acceptionem illam, et, ut dicitur, investituram epi- scopatus regem excommunieatum fuisse, et illud de- cretum nostrum de prohibitione hujuscemodi inve- stiendi et aecipiendi Ecclesias, neque per legatum nostrum, neque ab aliqua persona quae se his statu- tis interfuisse et ea audisse fateretur, signifieatum et indubitanter notificatum fuerit. Quapropter ad- rin LIBER QUARTUS, — EPIST. XXIII. 418 monemus fraternitatem tuam ut; eoneilium in. par- A fraternitas agenda suscepit hoc attentissime perpen- tibus illis convocare et celebrare studeas, maxime quidem eum consensu et. consilio regis Francorum, si fieri potest. Si autem aliqua occasione in id con- - sentire noluerit, in Lingonensi Ecclesia conventum . celebrandi consilii instituas, atque hoc cum consilio et prudenti dispositione fratris nostri Lingonensis episcopi facias; sciens quoniam in omnibus fidelem adjutorem et cooperatorem non solum nobis, sed et ibi [forte, tibi. HAnp.] et omnibus legatis nostris se deinceps fore promisit, et nos in eo multam spem habemus et fiduciam, Comes etiam Tebaldus per le- gatos suos eamdem nobis promissionem fecit, ut si rex legatos nostros recipere nollet, ipse eum summa devotione reciperet, et eis omnem quam posset ap- titudipem celebrandi synodum, et ecclesiastica exqui- rendi negotia, locum, consilium auxiliumque daret. Stude ergo ut praefatum confratrem nostrum Lingo- nensem episcopum convenias, et communi consilio ubi vobis melius videbitur, synodum instituite, et convocatis illue archiepiscopo Remensi, et caeteris quotquot possis archiepiscopis et episcopis Francia, primo omnium causam supra memorati Camera- censis electi discutere studeas, videlicet ut secun- dum preseriptam sacramenti determinationem se eoram omnibus expurget; et insuper, ne in mortem ilius qui in ignem projectus est consenserit, in eo- dem se sacramento defendat. Quod si faetum fue- rit, praecedentem ejus electionem confirmandam esse apostoliea moderatione decernimus, et te cum confratre nostro Remensi arehiepiscopo de ejus con- seeratione, prout oportet, statuere volumus, nisi forte alia sibi quae nos. ignoramus obstiterint; que tamen in providentia vestra examinanda relinqui- mus. Illud vero commune malum pene totius terrae, videlicet quod altaria venduntur, et quod. iste etiam in officio sui archidiaconatus se fecisse non denegat, ne deinceps fiat, tam huie, quam czeteris omnibus, interdicito. De czetero admonemus dilectionem tuam, .ut reliquas causas et negotia, videlicet Catalaunensis episcopi, Carnotensis Ecclesi;,, Aniciensis, Arver- nensis, nec non monasterii Sancti Dionysii, et alia qua necessaria ecclesiastice religioni apparuerint pro commissa tibi vice nostra, quantum Deo auxi- liante potueris, ita diligenter tractare et ad finem perducere studeas, quatenus in eis nostra deinceps possit sollieitudo et longa fatigatio sublevari, Vo- lumus etiam ut fratrem nostrum Hugonem vene- rabilem Cluniacensem abbatem tecum — synodo interesse ex nostra parte convitare rogando et mul- tum instando procures, cum propter alia multa, tum maxime ut causa Arvernensis Eeclesi:te competenti et firma determinatione cum Dei et illius adjutorio finiatur. Confidimus enim in misericordia Dei, et conversatione vito ejus, quod nullius deprecatio, nullius favor aut gratia, nec. aliqua prorsus perso- nalis acceptio eum a tramite rectitudinis dimovere poterit. Si igitur divina clementia huic nostra dis- positioni effectum dederit, inter cztera qua^ tua dat et exsequi studeat, ut congregatis omnibus, et in conventu residentibus, manifesta et personanti de- nuntiatione interdieat ut, pro conservanda deinceps in promovendis episcopis canonica et apostolica au- ctoritate, nullus metropolitanorum, aut quivis epi- Sscoporum, alieui, qui a laiea. persona donum epi- Sseopatus susceperit, ad consecrandum illum impo- nere manum audeat, nisi dignitatis suce honore offi- cioque carere et ipse velit. Similiter etiam ut nulla potestas, aut aliqua persona, de hujusmodi honoris donatione vel acceptione ulterius se intromittere debeat. Quod si praesumpserit, eadem sententia et animadversionis censura quam beatus Adrianus papa, in octava synodo (an. 22), de hujusmodi prze- sumptoribus et sacra auctoritatis corruptoribus statuit atque firmavit, se astrietum ac ligatum fore cognoscat. Quo capitulo seripto, atque in przsentia omnium lecto, ad collaudationem et confirmationem ejus universum coetum illius consessus admoneas. Eos autem qui post recensitam a nobis hujus de- creti auctoritatem investituram episcopatus per ma- nus saecularium dominorum et potestatum. suscepe- runt, et qui eis in ordinationem manum imponere presumpserunt, ad nos super hae re rationem red- dituros venire apostolica auetoritate commoneas atque praecipias. 4 Data juxta Padum, in loco qui dieitur Ficarolo, quarto Idus Maii, indictione decima quinta. EPISTOLA XXIII. AD BERNARDUM DIACONUM, ET BERNARDUM ABBATEM. (Anno 1077.) Ut ab Henrico et Rodulpho regibus iter tutum pe- tant, ut ad, Teutonicorum partes se conferre possit : quorum alter, qui id prestare moluerit, excom- municetur, et. regni gubernaculis | interdicatur; quà vero paruerit, à regia dignitate confirmetur. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, BERNARDO sancta Romana Eeclesie diacono, et BrnNARDO Massiliensi abbati, salutem etapostolieam benedictionem. Fraternitati vestrae notum esse non ambigimus quia ideo ab Urbe confisi de Dei misericordia et ad- jutorio beati Petri egressi sumus, ut ad Teutonico- rum partes, composituri inter eos (ad honorem Dei et utilitatem sancta Ecclesi) pacem, transiremus. Sed quia defuerunt qui nos secundum quod disposi- tum erat conducerent, impediti adventu regis in Ita- liam, in Longobardia inter inimicos Chrstianc re- lizionis non sine magno periculo remansimus, et adhue, sicut desideramus, ultra montes proficisci nequivimus. Quocirea monemus vos, et ex parte beati Petri praecipimus ut, fulti auctoritate hujus nostri praecepti, nostraque vice ab eodem apostolo- rum principe accincti, utrumque regem, Henricum videlicet atque Rodulphum, commoneatis quatenus viam nobis illuc secure transeundi aperiant, et adju- torium atque ducatum per tales personas de quibus &T19 S. GREGORII VII PAPZE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 480 vos bene confiditis, praebeant, ut iter nobis Christo A nardo abbati religioso Massiliensis monasterii, prze- protegente pateat. Desideramus enim eum consilio clericorum atque laicorum ejusdem regni, qui Do- minum timent et diligunt, causam inter eos, Deo favente, discutere : et eujus parti magis ad regni gubernaeula justitia favet demonstrare. Seitis enim quia nostri officii et apostolieze sedis est providentize majora Ecclesiarum negotia discutere, et dictante justitia definire. Hoe autem quod inter eos agitur negotium tantz gravitatis est tantique periculi, ut sia nobis fuerit aliqua occasione neglectum, non solum illis et nobis, sed etiam universali Ecclesiae magnum et lamentabile pariat detrimentum. Qua- propter si alteruter praedietorum regum huie nostrae voluntati ac d eliberationi parere et ad vestra monita loeum dare renuerit, suamque superbiam atque cu- piditatis faces contra honorem Dei omnipotentis ac- cendens, ad desolationem totius Romani im- perii anhelare tentaverit, omnibus modis omnique ingenio usque ad mortem, si oportet, nostra vice, imo beati Petri auctoritate, ei resistite, et totius regni gubernaeula contradieendo tam illum, quam omnes sibi consentientes a participatione corporis et sanguinis Domini nostri Jesu Christi, et a limi- nibus sanct? Ecclesie separate : illud semper ha- bentes in memoria quia scelus idololatriz incurrit qui apostolieze. sedi obedire contemnit, et quod beatus Gregorius doctor sanctus et humillimus de- erevit reges a sua dignitate cadere, si temerario ausu prasumerent contra apostoliee sedis jussa venire (390). Alteri autem qui nostre jussioni hu- militer paruerit, et obedientiam universali matri (sieut decet Christianum regem) exhibuerit, convo- cato concilio omnium clericorum et laicorum quos advocare poteritis, consilium et adjutorium in om- nibus praebete, et in regia dignitate per auctoritatem beatorum apostolorum Petri et Pauli nostra vice eonfirmate, omnibusque episcopis, abbatibus, cleri- cis ae laieis, in omni regno habitantibus, ut sibi fi- deliter (sicut oportet) regi obediant et deserviant ex parte omnipotentis Dei przcipite. Data Carpinetze, secundo xv Kalendas Junii, indi- ctione decima quinta. EPISTOLA XXIV. AD GERMANOS. (Anno 1077.) Ejusdem argumenti. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, archi- episcopis, episcopis, ducibus, comitibus et universis Christi fidelibus clericis et laieis, tam majoribus quam minoribus, in regno Teutónicorum consisten- tibus, salutem et apostolicam benedictionem. Notum fieri vobis volumus, fratres charissimi, quia legatis nostris, Bernardo videlicet sancte Ro- mana Eeclesiz fideli filio et diacono, itemque Ber- . (390) Lib. 1r, post epist. 58, indictione xr, in pri- vilegio monasterii Sancti Medardi. C cipimus ut utrumque regem, Henricum videlicet et Rodulphum, aut per se aut per idoneos nuntios admoneant quatenus viam mihi, pro discutiendo ne- gotio quod peccatis facientibus inter eos ortum est, ad vos, Deo favente, secure veniendi praebeant. In magna enim tristitia et dolore cor nostrum fluctuat, Si per unius hominis superbiam tot millia hominum Christianorum temporali et eterne morti tradun- tur, et Christiana religio confunditur, Romanum- que imperium ad perditionem perducitur. Uterque namque rex a nobis, imo ab apostolica sede, cui licet indigni presidemus, adjutorium requirit. Et nos, de misericordia omnipotentis Dei et adjutorio beati Petri confidentes, parati sumus cum vestro consilio, qui Deum timetis et Christianam fidem di- ligitis, aequitatem cause utrinque decernere, et e! praebere auxilium cui justitia ad regni gubernacula favere dignoscitur. Quapropter, si alteruter eorum superbia inflatus aliquo ingenio quominus ad vos venire? possimus obstiterit; et de sua injustitia ti- mens judicium sancti Spiritus refugerit, inobediens factus resistendo sancte et universali motri Eecle- sid, hune velut membrum Antichristi, et desolato- rem Christiane religionis, contemnite, et senten- tiam, quam nostri legati contra eum nostra vice de- derint, conservate : scientes quia Deus superbis re- sistit, humilibus autem dat gratiam (Jac. 1v). Alteri vero qui humiliter se habuerit, et judieium (deere- tum vero a Spiritu sancto, per vos autem prolatum) non contem pserit (indubitanter enim credimus quod ubieunque duo vel tres in nomine Domini congregati fuerint, praesentia ejus illuminantur (Matth. xvin), ili inquam, servitium et reverentiam seeundum quod nostri praefati legati decreverint, exhibete ad- nitentes, et modis omnibus ei obsequentes, ut re- giam dignitatem honeste possit obtinere, et sanctae Eeclesi; jam pene labanti succurrere. Non enim a corde nostro debet excidere quod qui apostolice sedi obedire contemnit, scelus idololatrize ineurrit (I Reg. xv), et quod beatus Gregorius (391) doctor sanctus et humillimus reges decrevit a suis dignita- tibus cadere, et participatione corporis et sanguinis Domini nostri Jesu Christi carere, si preesumerent apostolicze sedis deereta contemnere. Si enim coele- stia et spiritualia sedes beati Petri solvit et judicat, quanto magis terrena et scecularia? Scitis autem, fratres charissimi, quia ex quo tempore ab Urbe exivimus, in magno periculo inter inimicos Christia- na fidei mansimus : et tamen neutri pradietorum regum neque terrore neque amore flexi aliquod con- tra justitiam adjutorium promisimus. Magis enim volumus mortem, si hoe oportet, subire, quam, pro- pria voluntate devicti, ut Eeclesia Dei ad confusio- nem veniat consentire. Ad hoc enim nos ordinatos et in apostolica sede. constitutos esse cognoscimus, ut in hae vita non qua nostra sed quz Jesu Christi (391) Loco supra citato. 481 LIBER QUARTUS, — EPIST. XXVI, 482 sunt quaeramus (Philip. 1v), et per multos labores A apostoliez&e debitam per idoneos legatos denuntiet Patrum sequentes vestigia ad futuram et cternam quietem, Deo miserante, tendamus. Data Carpinete, secundo Kalendas Junii, indi- ctione decima quinta. EPISTOLA XXV. ÀD NEHEMIAM ARCHIEPISCOPUM STRIGONIENSEM. (Anno 1077.) Causam assignat cur epistole latorem apud se tandiu retinuerit, eumque commendat. Illius promotioni ad sacerdotium non adversatur. Monet regem muper electum .commoneat ut per legatos debitum. obse- quium sedi apostolice prastet. GREGORIUS episcopus, servusservorum Dei, NEHE- MLE Strigoniensi in Hungaria archiepiscopo salutem et apostolicam benedictionem. Non admirari te volumus qua de causa fratrem istum, videlicet harum litterarum portitorem, tan- diu nobiscum retinuerimus : nam, cum ad nos ve- nit, in regnum 'Teutonicorum transire disposuera- mus, quatenus inter regem Henricum et principes terre pacem et concordiam componere, Deo adju- vante, possemus; aeceptis etiam per sacramentum ab eodem Henrico rege securitatibus, quas ex parte illius ad profectionem nostram tune oportere puta- vimus : cujus rei exitum exspectantes, interim hune nobiseum manere precepimus, ut et certum hujus negotii finem, et si qua alia necessaria viderentur, vobis hoc revertente mandaremus. Ceterum quia causa, sieut vobis notum esse credimus, ad gravissi- mam litem, et pene ad totius patrie divisionem excrevit, neque nobis hoc in tempore transire op- portunum esse vidimus, diutius hune tenere nolui- mus; scribentes per eum fraternitati tuze, et mul- . tum admonentes ut ei apud te prosit quod cum tanta fatigatione et perieulo et apostolicam quaesivit mise- ricordiam, et tam longam apud nos fecit moram. Hoc enim scire te volumus, quoniam quandiu no- biscum fuit, quietum in illo spiritum et ad servien- dum Deo devotum esse cognovimus. Quapropter se- eundum miseriam horum temporum, et ad compa- rationem earum personarum quas pro infirmitate et necessitate toleramus, hune quoque misericorditer portandum esse non indignum duximus : siquidem B C devotionem : et ita demum, quod ad nos attinet, ad honorem Dei omnipotentiset beati Petri apostolorum principis benigne sibi respondebimus, et excellentiae sue ad suam et totius regni utilitatem sanctae et apo- stolieze auctoritatis studium eum omni charitate et benevolentia exhibere curabimus. Cetera vero, quae longum erat inepistola, viva fideliter voce nuntiabit, sieut in ejus ore posuimus. Data Carpinete, v Idus Junii, indictione decima quinta. EPISTOLA XXVI. AD DOMINICUM PATRIARCHAM GRADENSEM. ET CJETEROS EPISCOPOS VENETLE. (Anno 1077.) Mittit. Gregorium legatum pro ecclesiasticis causis tractandis, cui eos obedire pracipit. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Dowr- NICO patriarehze Gradensi, et cceteris episcopis Vene- tiae, salutem et apostolicam benedictionem. Audivimus in Ecclesiis vestris multa emersisse negotia, qud ut sincera exploratione discutiantur, et canoniez traditionis definitione terminentur ec- clesiasticze religionis ordo deposcit, et a nobis tam vestra dilectio, quam officii nostri debita sollieitudo, requirit. Quanquam enim ex consideratione ereditce nobis dispensationis debitores simus universis Ec- clesiis, speciali tamen cura vobis et vestris causis astringimur ; eum propter singularem quamdam co- haerentiam quam ad sanctam Romanam et apostoli- cam habetis Ecclesiam, tum propter vicinitatem, que nunquam nos vel quae apud vos sunt diu ignorare, vel, que nos debemus et possumus, ve- stre fraternitati denegare patitur. Quapropter mi- simus ad vos hune dilectum filium nostrum Gre- gorium et diaconum sanet&e Romane Ecclesiz, quatenus una vobiseum de ecclesiasticis causis, et Christiane religionis saerosanetis institutioni- bus, qua necessaria sunt, Deo adjuvante, per- tractans, nostra vice qua corrigenda sunt ecorri- gat, qua statuenda constituat, et ecelesiasticze libertatis atque justitie diu et in multis neglectas ea qua nobis de sua manifestavit conscientia, et de y rationes et studia ad formam canoniez et aposto- quibus a se reprehendi confitetur, a sua confessione et relatione non discrepant. Quod autem ad sacerdo- tii gradum promoveri desiderat, et sinos ex imperii auctoritate non decernimus, respectu tamen indul- gentia non contradicimus, nee denegandum sibi esse judicavimus, si quidem alia, quee nos lateat, or- dinationi suze gravior causa non obstiterit, et dein- ceps vitam et mores suos ad dignitatem tanti mini- sterii congrue instituere et perseveranter, Deo mise- rante, servare voluerit. De caetero admonemus fra- ternitatem tuam, ut regem qui inter vos electus est cum aliis tuis confratribus et principibus terree allo- quaris notificantes et 'consulentes sibi ut apertius nobis suam voluntatem, et erga reverentiam sedis lieze disciplinae reducere, et per auxilium divine gratiae efficaciter valeat confirmare : cui nos [forte, vos] eum omni charitate assidentes ita favere et. unanimiter assensum prabere sieut fratres cha- rissimos admonemus : quatenus in illo appareat quantam reverentiam in beatum Petrum apostoio- rum principem habeatis, de cujus domo et fami- lia mittitur : quanta etiam de nostra dilectione vobis eura sit, qui eum de sinu nostro misimus, utpote per quem nostra apud vos sollicitudo, et a Domino Deo nobis concessae potestatis auctoritas vicaria dis- pensatione repraesentatur et geritur. Data Carpinete, quinto idus [Kalendis] Junii, in- dictione decima quinta. 483 EPISTOLA XXVII. AD DOMINICUM SILYIUM DÜCEM ET POPULUM VENETLE, (Anno 1077.) Queritur eos cum eccommunieatis | communicasse. Mittit legatos qui eos peracta poenitentia ab excom- municatione absolvant. Gnrconius episcopus, servus servorum Dei, DowiNico SiLvio duci, et populo Venetia, salutem et apostolicam benedictionem. Meminisse debetis quanta vobis apud sanctam et apostolicam sedem multis jam temporibus et ehari- tatis benevolentiae et honorificentie gratia sit exhi- bita. Et nos quidem, teste conscientia nostra, non solum postquam ad pontificatum venimus, sed et antea pluribus annis vos et terram vestram valde dileximus, et non sine aliqua nonnullorum indigna- lione et inimicitia ad providendum honori vestro prompti fuimus; multum gavisi pro dilectione quam erga universalem omuium fidelium matrem, videli- cet sanctam Romartam Ecclesiam, habuistis, et li- bertate quam ab antiqua stirpe Romana nobilitatis acceptam conservastis. Verum his temporibus, quod sine magno dolore non dicimus, non solum nostros exacerbastis afíectus, sed omnipotentis Dei gratiam vobis procul dubio nimium labefactastis ; quoniam nescio quibus peccatis facientibus a statu rectitudi- nis excidistis, et ultra extra consortium membrorum Christi et Ecclesiae facti estis, sectantes et recipien- tes eos qui pro suis sceleribus excommunicati sunt, et, exorbitantes a fideet catholiea sanctorum Patrum unitate, doctrina, et. corroborata divinitus auctori- late, per omnem inobedientiam et contumaciam in laqueum diaboli ceciderunt, et ministri, imo serviSa- tana, a quo captivi tenentur, faeti sunt. Quocirea do- lentes de perieulo animarum vestrarum, et ad reconci- liationem divine gratiae vos revocare cupientes, misi- musad vos hunc dileetum filium nostrumGregorium et diaconum saneti Romanae Eeclesize, ut, poenitentiam agentes, ab excommunicationis vinculo in quod parti- cipando eum excommunicatis prolapsi estis, possitis absolvi, etincommunionesancta matris Ecclesia apo- stolica indulgentia et benedietione restitui. Quod eum faetum fuerit, si nostra monita, imo verbum Dei, ea qua oportet veneratione suscipitis, volumus, et apo- stolica vos auetoritate monemus ut cum omni chari- tate et obedientia sibi assistatis, quatenus cum consilio confratris nostri patriarchae et aliorum episcoporum illius provincie, neenon eum adjutorio ducis, et om- nium vestrum, destatu Ecclesiarum, et Christianae re- ligionis ordine ac dispensatione, qua; necessaria sunt juxta formam a sanctis Patribus traditam pertractare possit, ac, Deo adjuvante, nostra vice disponere. Data Carpinet:, quinto Idus Junii, indictione decima quinta. EPISTOLA XXVIII. AD HISPANOS. (Anno 1077.) Monet illos pro pastorali officii sui cura ad pie san- cteque vivendum, Preterea commonet Hispanice S. GREGORII VII. PAPZE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. C lus intuens ait : 484 regnum antiquis constitutionibus juris esse. sancti Petri ; quod. eum temporum. injuria et. Sarace- rum tyrannide memoria labi ceperit, et modo ipsi Saracenos "vicerint, legatos muüttit, ut illis si- gnificent quantum beato Petro debeant, et eorum debitum. 4n memoriam illis revocent. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, regi- - bus, comitibus, czeterisque principibus Hispanica sa- lutem et apostolicam benedictionem. Non ignorare credimus prudentiam vestram, quin sancta et apostolica sedes princeps et universalis mater sit omnium Eeclesiarum et gentium quas di- vina clementia ad agnitionem sui nominis in fide Domini ac Salvatoris nostri Jesu Christi per evan- gelicam et apostolieam doctrinam venire praeordi- navit; quibus hane euram et perpetuam debet ex- hibere sollieitudinem, ut, sicut ad conservandam catholiez fidei veritatem, ita quoque ad cognoscen- dam et tenendàm justitiam documenta et salutifera administret monita. Ad cujus dispensationis offi- cium, quando secundum voluntatem Dei, quanquam inviti et indigni, constituti sumus, creditum nobis ministerium valde pertimescimus, scientes quoniam et his qui prope et his qui longe sunt debitores su-. mus, nee apud superbum judicem excusationis lo- cum habere poterimus, si nostra taciturnitate eorum aut salus negligitur aut culpa fovetur. Cujus rei tam in propheticis quam evangelicis paginis multa nobis doeumenta, et cum terribilibus minis exempla pro- posita sunt, quae egregius ille praedicator et Aposto- JVecessitas evangelizandi mihi in- cumbit; v enim miht, si non evangelizavero (I Cor. 1X)! Quapropter et nos, dilectissimi, qui prasentes secundum desiderium nostrum verbo non possumus, saltem absentes per epistolam de salute vestra vos . admonere curavimus : scribentes vobis, sicut in vos affectum debite charitatis habemus, primum qui- dem ut, gratias agentes Deo, qui vos regeneravit in spem vivam et incorruptibilem zeterna vitae gloriam per Jesum Christum Dominum nostrum, semper il- lum timeatis et ex toto corde diligatis, transferentes in illum omne desiderium vestrum supra omnes di- vitias et honores hujus sceuli, supra omnes non so- lum humanas sed et angelieas creaturas; ambu- lantes coram illo in omni fide et devotione sieut ele- eti filii, et in sortem haereditatis regni Dei per im- mensam gratiam bonitatis ejus voeati, non detinen- tes seeundum secularem eoneupiscentiam in inju- stitia qua de veritate et aequitate sua Deus vobis cognoscere dedit vel daturus est, sed exhibentes vos fideles ministros ad faciendam justitiam, ad tuendam libertatem Christianae fidei et religionis in omni vir- tute et administratione regie potestatis vestra, ad laudem et gloriam nominis ejus qui vos multa glo- ria sublimavit. Nam, s semper vobis cordi esse volumus, inquit dileetoribus suis Sapientia per Salo- monein : Ego diligentes me diligo; honorificantes me honorabo (Prov. vin); eontemptoribus vero minatur dieens : Qui autem ne contemnunt, erunt ignobiles (I Reg. x1). Et apostolus Paulus generalem A85 LIBER QUARTUS. — EPIST. XXVIII. 486 futuri sententiam manifestans ait : De justo judicio A commoda, et aliqua antecessorum nostrorum oc- Dei quireddet unicuique secundum opera ejus (Rom. 11). His quidem qui secundum patientiam boni operis gloriam et honoremetincorruptionem quazrunt, vitam eternam; his autem qui sunt ex contentione, et qui non acquieseunt veritati, credunt autem iniquitati, ira et indignatio, tribulatio et angustia in omnem animam hominis operantis malum. Nolite ergo su- blime sapere, aut, propter eminentiam przesentis glorie, humane conditionis, qua cequa est regum et . pauperum, oblivisci. Sed, sicut idem apostolus mo- net, humiliamini sub potenti manu Dei, ut vos exaltet in tempore tribulationis (Petr. v). Nolite spem po- nere in incerto divitiarum hujus seculi, sed in illo de quo seriptum est; Per me enim reges regnant (Prov. vir) ; etalibi : Quoniam data est. a Domino B potestas vobis, et virtus ab Altissimo, qui interroga- bit opera vestra, et cogztationes scrutabitur ; in quo et thesaurizate vobis divitias bonorum operum; con- struentes stabile fundamentum (I Tim. v1), et melioris aíque indeficientis substantie possessionem (Hebr. X), ubi vitam ducatis eternam. Non enim habemus hic manentem civitatem, sed futuram inquirimus, cujus artifex et conditor Deus (Hebr. x111) (392). Et profecto vosipsi scitis et quotidie videtis quam fluxa et fragilis est vita mortalium, quam fallax et deceptoria spes presentium. Semper enim volentes nolentesque ad finem currimus, et sub tam certo periculo, nunquam tamen quam sit vicina mors praevidere possumus; nec unquam diu tenetur quidquid de presenti vita vel saeculo queritur aut possidetur. Quamobrem, pensantes semper qua sint novissima vestra, quan- taque cum amaritudine de praesenti seculo nequam exituri, et in putredinem terre ac sordes pulveris reversuri estis, quamque sub districto examine de factis vestris rationem reddituri sitis, contra futura perieula vos eommunite. Arma vestra, opes, poten- tiam, non ad secularem pompam tantum, sed ad ho- norem et servitium zeterni regis vertite; commissa vobis regni gubernacula ita gerite., sic administrate, ut vestrae virtutis et rectitudinis studium omnipo- tenti Deo gratum justiti:e possit esse sacrificium ; quatenus et vos in ipso sperare possitis qui dat sa- lutem regibus ; et potens est eripere de manu mortis, ut superinduat vos eminentiori claritate, et gaudiis vitz? perennis, et de caducis honoribus quos nunc habetis transferat vos in regnum gloriae zeternz sua, ubi nee beatitudo finem, nec gloria corruptio- nem, nec dignitas habet comparationem. Preterea notum vobis fieri volumus, quod nobis quidem fa- cere non est liberum, vobis autem non solum ad fu- turam sed etiam ad prasentem gloriam valde ne- cessarium, videlicet regnum Hispania ex antiquis constitutionibus beato Petro et sanctze Romane Ec- clesic& in jus et proprietatem esse traditum. Quod nimirum haetenus et praeteritorum temporum in- (392) Ex variis Apostoli sententiis, ut et proxime sequens, conflatus est hic locus, quas nec ipsis nec totidem verbis refert sanctus pontifex, sed, mutata cultavit negligentia. Dum postquam regnum illud a Saracenis et paganis pervasum est, et servitium quod beato Petro inde solebat fieri, propter infideli- tatem eorum et tyrannidem detentum, ab usu no- trorum tot annis interceptum est, pariter etiam re- rum et proprietatis memoria dilabi coepit. Verum quia divina clementia concessa vobis in hostes illos semperque concedenda victoria terram in manus vestras tradidit, ulterius vos causam hanc ignorare nolumus, ne quod supernus arbiter et legum ac justitia; conditor de recuperanda et restituenda justitia ethonore sancti Petri, ejusque saneta et apostolieze sedis, vestrae glorie ad bene merendum contulit, aut nobis ex taciturnitate in negligentia eulpam, aut vobis ex ignorantia, quod absit! ad detrimentum proposita et divinitus oblatze retribu- tionis obveniat. Confidimus enim in misericordia Dei, qui virtutem vobis dedit et victoriam, ut hanc etiam voluntatem vobistribuat, quo, cognita veritate, potius statuta Christianorum principum et exempla sequamini, quam eorum impietatem qui Christia- num nomen magis cupiunt persequi quam venerari . Misimus autem ad vos confratrem nostrum Ama- tum venerabilem Ellorensem episcopum, cui et vi- cem nostram ad partes illas dedimus, adjungentes sibi hunc abbatem Sancti Pontii, virum venerabi- lem, fide et morum honestate probatum, ut quod nos de insinuatione hujus causa vestr: celsitudini suecinete scripsimus, ipsi vobis, si necesse sit, la- tius apertiusque manifestent,. et, quantum ratio postulaverit, notitiam veritatis preesenti denuntia- tione et certa assertione demonstrent. Quorum con- siliis in his que ad Dominum pertinent, et saluti animarum vestrarum necessaria sunt, indubitanter potestis credere, sieut nos in ipsis per studium re- ligionis et actuum suorum comprobavimus, et vos in eorum poteritis conversatione perpendere. Igitur quod ad nos pertinuit, aut providendum ex officio aut satisfaciendo justitiae. debito, Deo miserante, fe- cimus; quid vestra eausa salutis a vobis exigat, et quantum beato Petro apostolorum prineipi debeatis indicavimus, ne ignorantia obsit, nec sub vana secu- ritate labentis lucis et temporis damnosa vobis, D quod absit! subrepat negligentia. Vos autem quid vestrum sit attendite , quid fides et Christiana devotio vestri principatus ad imitationem piissimorum prin- cipum exsequi debeat prudenti consilio pertractate , disponite atque statuite; et ita vos erga honorem beati Petri et sanctae matris vestre Romane Eccle- sie promptos atque magnificos exhibete, ut vestra virtus et gloria, quz Deo donante illustri victoria pollet, apostolicis intercessionibus clarior fiat et excelsior, et eorum vos semper benedictio muniat , auctoritas a peccatis absolvat, defensio tutos et il- ]esos ab omni periculo ;protegat, quorum potestate aliquantulum forma, e memoria sua, Scripturarum thesauris referta, manare, ut ita dicam, sinit vel inscius (ED;).: 487 S. GREGORII VII PAP/E OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 488 divinitus illis tradita universitas hominum tam in A . Data Carpinetze, quarto Kalendas Julii, indietione coelo quam in terra ligatur et solvitur, et coelestis regni janua cunetis aperitur et clauditur. decima quinta. LIBER QUINTUS REGISTRI. Anno ab Incarnatione Domini millesimo septuagesimo septimo, indictione decima quinta (393). EPISTOLA PRIMA. AD CANONICOS SANCTI MARTINI LUCENSIS. (Anno 1077.) Arguit eos quod contra sua monita , et post promissam satisfactionem, canonicatus ac prebendas emerent. Quare omnibus qui eas sicadepti fuerint, introitum majoris ecclesie et earum retentionem omnino in terdicit. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, cano- nicis Sancti Martini Lucensis Ecclesiae. Meminisse debetis, quoties et cum quanta .cura vos monuerimus apud vos manentes, ne terrena per- tura commoda majoris quam animas vestras zsti- mantes, ita vos ad obedientiam justitiae exhiberetis, ut ulterius sub excommunicationis vinculo, quod. in aequirendis eontra apostolica decreta praebendis vos incurrisse manifestum erat, non permaneretis. Ve- rum, ut ipsa res indicat, substantiam vestre licet inique possessionis pretiosiorem quam vosmetipsos facitis, qui, spretis admonitionibus nostris et con- tempta apostoliea auctoritate, pro lucris temporali- bus et explenda cupiditate vestra, sub maledicto anathematis post promissam nobis satisfactionem recidivo ac deliberato prevaricationis crimine ja- cere non pertimeseitis. Quapropter, quoniam tanta presumptionis contumaciam, et tam immanis ava- riti culpam, nostra nec taciturnitate dissimulare, nec patientia non modo ad vestrum, sed ad illorum etiam eum quibus communicatis periculum diutius fovere audemus, presenti auctoritate omnibus qui inter vos contra apostolica privilegia beati Leonis papz eanonicas pecunia adepti sunt, introitum ma- joris ecclesiz, videlicet Sancti Martini, et easdem canonicas vel preebendas ulterius retinendi licentiam et potestatem ex parte omnipotentis Dei et beati Pe- tri apostolorum prineipis usque ad condignam satis- aetionem interdicimus. Data Florentiz, tertio Idus Augusti, indictione decima quinta. EPISTOLA II. AD EPISCOPOS ET CLERICOS CORCICJE. (Anno 1077.) Pro suo pastorali officio mittit legatum episcopum Pisanum electum , qui vice sua. que ad religionem pertinent exsequatur ; cui ut debitam obedientiam ezhibeant precipit. Z agendum nostre sollicitudinis debitum , singularum provinciarum Ecclesias per nosmetipsos visitare non possumus, necessarium valde est ut, exigente ratione vel tempore, aliquem modo ad illas partes mittere studeamus, per quem commissa nobis se- cundum voluntatem Dei repreesentetur auctoritas, et Dominici gregis salus atque communis provideatur utilitas. Scimus enim quoniam sine detrimento et magno animarum periculo esse non potest, eum illius diligentia ad quem summa negotiorum et cu- re necessitas praecipue spectat, diu subditis ae com- missis sibi fratribus deest. Quapropter, consideran- tes et valde timentes ne hujusmodi erga vos provi- denti? tandiu praetermissum studium et nobis in negligentiae eulpam reputetur, et vestree saluti (quod - absit!) perniciosum aut contrarium fuerit, data primum opportunitate, misimus ad vos hune fra- trem nostrum Landulphum Pisanse Ecclesie ele- ctum episcopum, cui et vieem nostram in vobis commisimus, ut ea qua&e ad ordinem sacra religio- nis pertinent rite exsequens, juxta prophete dictum, evellat et destruat, «cedificet et plantet : cui vos obedire et unanimiter assistere volumus, admonen- tes et apostolica auctoritate precipieutes ut, eum cum omni charitate et honore suscipientes, talem sibi honorem et reverentiam exhibeatis, qualem ex constitutione sanetorum Patrum iis exhibere oportet quos saneta et apostolica sedes in partem suse solli- citudinis assumendos, quibusque vicem Romani pontificis committendam esse pravidet. Data Sene, Kalendis Septembris, indictione inei-- piente prima. EPISTOLA Ill. AD RODULPHUM ET RAINERUM EPISCOPOS. (Anno 1077.) Monet ut in. Ecclesia. Volaterrana , quoniam de ido- nea. episcopi persona, convenit, ab omnibus genera- lem electionem fieri procurent, et. ewm. sua vice confirment, quidquid actum fuerit significent, et electum pro suscipienda consecratione ad. se quam- primum mittant. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Ra- puLPHO Senensi episcopo, et RAiNERIO Florentino [episcopo], salutem et apostolicam — benedictio- . nem. Non ignorare vos credimus quantum sollicitudinis GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, om- D quantumque fatigationis habuerimus, id agentes ut. mibus episcopis, clericis, consulibus, majoribus et minoribus in insula Corsica consistentibus [existen- tibus], salutem et apostolicam benedictionem. Quoniam . propter multas occupationes ad per- in Volaterrana Ecclesia seeundum Dominum et auctoritatem canonum utilis et idoneus eligeretur episeopus. Et, quia secundum voluntatem Dei in personam Bonoisi Mantuani archipresbiteri et no- (393) Preeter duas relique omnes pertinent ad indictionem primam. 489 LIBER QUINTUS. — EPIST. V. 490 stra consilia et voluntas eorum qui de illa Ecclesia A et fideliter in omnibus assistere volumus, et aposto- sunt convenit, apostolica vos auctoritate monemus ut, eamdem Ecclesiam adeuntes, qualiter generalis electio fiat ab omnibus curetis, et eam, sieut moris ex antiqua sanctorum Patrum traditione fuisse co- gnoscitis, nostra vice confirmetis. Quo facto et rem quam ordinate facta fuerit nobis sine dilatione eer- tis litteris vestris indicate, et electum pro suscipien- da consecratione quantocius ad nos cum solemni decreto cleri et populi destinate. Data ,Romee decimo sexto Kalendas Octobris, in» dictione prima. EPISTOLA IV. AD CORSOS. (Anno 1077.) Leiatur quod insulam. Corsicam, que antiquitus juris erat sancti Petri, ab invasoribus vindicantes , ad, apostolice sedás ditionem reverti velint : in qua voluntate eos confirmat. Paratissimum ad eam rem auailium pollicetur. Monet. ut. legato suo qui provincie regimen suscipiet fideliter obsequan- tur. GnaEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, om- nibus episcopis et viris nobilibus, cunctisque tam majoribus quam minoribus in insula Corsica con- sistentibus, salutem et apostolicam — benedictio- nem. Scitis, fratres et charissimi in Christo filii, non solum vobis, sed multis gentibus manifestum esse, insulam, quam inhabitatis, nulli mortalium, nulli- que potestati, nisi sancte Romana Ecclesiae ex de- bito vel juris proprietate pertinere : et quod illi qui C eam hactenus violenter, nihil servitii, nihil fidelita- tis, nihil penitus subjeetionis aut obedientie beato Petro exhibentes, tenuerunt, semetipsos crimine sacrilegii, et animarum suarum gravi periculo obli- gaverunt. Cognoscentes autem, per quosdam fideles nostros et vestros amicos, vos ad honorem et justi- tiam apostolici principatus, sicut oportere cogno- scitis, velle reverti, et diu subtractam. ab invasori- bus justitiam. beato Petro vestris temporibus vestrisque studiis redhiberi, valde gavisi sumus : scientes vobis hoc non solum ad. presentem , sed. etiam ad futuram provenire utilitatem. et gloriam. Nec diffidere quidem aut quidquam in hac causa vos dubitare oportet quoniam, si modo. vestra voluntas firma et erga beatum Petrum fides immota perman- serit, habemus per misericordiam Dei in. "Tuscia multas comitum et. nobilium virorum copias ad ve- strum adjutorium, si necesse fuerit, defensionemque paratas. Quapropter, quod in hac re opportunissi- mum nobis visum. est, misimus ad vos fratrem ve- strum Landulphum Pisanz Ecclesi. episcopum [in episcopum electum], cui etiam inter vos vicem no- stram in spiritualibus commisimus, ut terram. ex parte beati Petri et nostra vice suscipiat, et eam cum omni studio et diligentia regat, et de omnibus rebus ac causis beato Petro et nobis per illum pertinenti- bus se intromittat : cui vos pro amore et reverentia ejusdem beati Petri apostolorum. principis obedire ParnoL. CXLVIII. liea auetoritate monemus : et ut magis seeurus ma- gisque ad omnia inter vos promptus esse valeat, fidelitatem quoque, si postulaverit, praemissa tamen sancti Petri et nostra nostrorumque successorum, non. denegetis, nec aliqua occasione sibi facere re- cusetis. Data Rome decimo sexto Kalendis Octobris, in- dictione prima. EPISTOLA . V. AD AQUILEIENSES. (Anno 1077.) lllud. se inter omnia, precipue desiderare. scribit, ut in unaquaque Ecclesia talis eligatur, qui nomen et officiwm pastoris habere dignus sit. : idcirco. legatos se misisse ad, inquirendum diligenter de qualitati- bus ab eis in episcopum. electi : quem si idoneum repererint, confirment sin minus, alius eli- gatur. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, clero et populo Aquileiensis Ecclesi:e salutem et aposto- licam benedictionem, Antiqua et nota sacra institutionis est regula, non ab hominibus, sed ab Jesu Christo Deo et Domino nostro, plenissima sua sapientiae consideratione, et veritatis diffinitione sancita, ipso dicente in Evan- gelio : Qué intrat per ostium. pastor est ovium, qui autem non vnírat per ostium , sed. ascendit aliunde , fur est. et latro (Joan. x). Quapropter quod in Eecle- sia diu peccatis facientibus neglectum et. nefanda consuetudine corruptum fuit, et est, nos ad honorem Dei et salutem totius Christianitatis innovare et re- staurare cupimus, videlicet ut ad regendum popu- lum Dei in unaquaque Eeclesia, exigente tempore, talis et eo ordine eligatur episcopus, qui juxta veri- tatis sententiam non fur et latro dici debeat, sed nomen et officium pastoris. habere dignus existat. Hzc quidem nostra voluntas, hoc nostrum est de-. siderium, hoe, miserante Deo, nostrum, quoad vixe- rimus, indefessum erit studium. Ceterum quod ad servitium et debitam fidelitatem regis pertinet, ne- quaquam contradicere aut impedire volumus. Et ideo nihil novi, nihil nostris adinventionibus super- inducere conamur, sed illud solummodo quarimus, quod et omnium salus postulat et. necessitas, ut in ordinatione episcoporum, secundum communem sanctorum Patrum intelligentiam et approbationem, primo omnium evangelica et canonica servetur au- ctoritas. Quod. autem nobis de electione apud vos facta significastis, gratanter accepimus : et, si ita rite factam esse constiterit ut in nullo vobis sacra contradicat auctoritas, teste conscientia nostra valde gaudemus; et omnipotenti Deo gratias agimus. Ve- rum quia (sicut supra diximus) in hujusmodi causa non seeundum arbitrium nostrum, sed per viam et doctrinam orthodoxorum Patrum incedere cupimus, misimus ad vos hos legatos nostros harum littera- rum portitores, ut causam undique diligenter inqui- rant; et, si eum quem vos elegisse dicitis, vita, mo- ribus?et scientia ad apicem tante dignitatis idoneum 16 491 S. GREGORII VII PAPZE OPERUM PARS lI. — REGISTRUM 492 et regulariter assignatum esse perspexerint, electio- A nitentibus eleetus fuerit, cum consilio illius et eo- nem vestram (sieut justum est) nostra vice confir- ment: sin autem in eo aliquid contrarium et di- gnum reprehensione, quominus ad . episcopale regimen pervenire debeat, invenerint; amoto illo, talem. studeatis eligere personam quc tanto honori et offieio congruat, et quam nostra per eosdem le- gatos representata auctoritas approbare et confir- mare debeat. lllud enim scitote, quod si legalem et canonicam electionem vos fecisse cognoverimus, omnia vobis et Eeclesice vestre, quce apostoliea de- bet et valet auctoritas, cum omni charitate preesidia exhibebimus : et si quis aliter ad sedem illam aspi- rare praesumpserit, procul. dubio non solum eontrà eum, sed etiam contra omnes fautores suos gladium sancti Petri, et apostoliece animadversionis jaculum districte vibratum et emissum sentiet. Data Rome decimo quinto Kalendas Octobris, in- dictione prima. EPISTOLA VI. AD SUFFRAGANEOS ECCLESLE AQUILELENSIS, (Anno 1077 .) Monet eos. diligenter curent ut electio episcopi Aqui- leiensis, propter quamlegatos mittit, canonice fiat; schismaticis autem. canonice electioni amnitentibus misericordiam pollicetur : s& vero contra mtantur, aut si quis illam sedem occupet, graves minatur ponas . GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, om- nibus episcopis Aquileiensis Ecclesic suffraganeis, his qui se vere fratres exhibuerunt [ exhibent], sa- non solum a charitate fraternitatis, sed ab unitate etiam Eeclesid& schismatica pravitate discesserunt, debite sollieitudinis exhortationem. Clerus et populus Aquileiensis Ecclesice, legatis ad hos litterisque. directis, nuntiaverunt nobis, defun- cto nuper Sichardo episcopo suo, se archidiaconum ejusdem Ecclesie in locum illius regiminis elegisse, postulantes ut et nos electioni eorum nostrze aueto- ritatis assensum confirmationemque adhiberemus. Verum, quia rem tantopere perspieiendam adhuc ineognitam in prima auditione tam subito appro- bare tutüm non fuit, misimus illue legatos nostros, ut eausant et ordinem electionis subtili explorátione perquirant, et quidquid inde aut confirmandum aut reprobandum est, diligenti eireumspeetione [adden- dum forte nobis notum? faciant. Monemus igitur et vos, quorum quidem multum interest, ut in hac re vestra sollieitudinis studium adhibeatis; quatenus; auxiliante Deo, talis sit qui in eulmine tantae digni- tatis presidere debeat, ut vobis, qui ei manus im- ponere debetis, non tristitia? aut perieulo, sed gaudio et honori, et commissa sibi plebi saluti esse valeat. Vobis autem, qui, nescio an timore aut qua oecas sione seducti, manus et linguas vestras novo et inaudito schismate polluistis, et ob hoc in laqueum anathematis ineidistis, seorsum dicimus quoniam, si in pra&fata Aquileiensi Ecclesia aliquis dignus et idoneus in episcopum vobis sincera voluntate àn- rum fratrum qui in sinu sanctee matris Eeclesize fir- miter perstiterunt, quantam sub obtentu divinae gratie potuerimus misericordiam vobis exhibere, et erratus vestri pondus, quantum, Deo solatiante, audere et posse dabitur, portare parati sumus. Sin autem vos eontra hoc niti, et impedimenti objectio- nes quarere et invenire eognoverimus, in eam au- tem partem consentire ut contra divinam et cano- nieam auctoritatem quispiam sibi sedis illius oceu- pationem presumat, proeul dubio et ille dignam su: iniquitatis mercedem inveniet, et de vobis san- cta et apostolica sedes, quanto provocata gravius, tanto culparum rationes exiget districtius, judicabit acerbius, B. Data Rome decimo quinto Kalendas. Octobris, indietione prima. EPISTOLA VII. : AD UDONEM TREVIRENSEM ET SUFFRAGANEOS. (Anno 1077.) Significat sollicitudinem suam de regni Teutonicorum perturbatione sedanda : qua de re ad omnes prin- cipes litteras misisse, ut tanto malo opem ferant : que cum an ad eos pervenerint mesciat, iterum exemplaria mittit. una cum sacramento Henrici regis, qui, eo contempto, suos legatos cap? per- müserit. Hortatur eos ad ecclesiasticam liber- tatem, et ad communem salutem defendendam. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, UpoNt "Trevirensi archiepiscopo, et ejus episcopis suffraga- ,.neis, salutem et apostolicam benedictionem. lutem et apostolicam benedictionem; illis vero qui (* De motu et perturbatione regni Teutonicorum b quantam sollieitudinem quantamque jam per lon- gum tempus anxietatem sustinuerimus, ille prae omnibus novit qui omnium secretorum eognitor est et inspector verus. Cui, etiam si tales exaudire di- gnatur, multas supplicationes fecimus, et faciemus, commonitis et exoratis multis fratribus et religiosis: congregationibus ad studium earumdem suppliea-: üonum, ut misereretur gentis illius, nec sineret eam in propria armari viscera, et ad ruinam dome- stieze fortitudinis in bello confligere, sed totius dis-- cordicte causas sua potenti virtute compesceret, et sua moderatione sine funesto et luctuoso fine componeret. Litteras quoque jam ante tres menses et eo amplius illuc direximus, videlicet legatis no- stris Bernardo diacono nostro, et idem Bernardo re- ligioso Massiliensi abbati, quem captum esse audi- vimus, nec non et universis principibus terrd tam ecclesiasticis quam steeularibus personis, in quibus quod nobis ad evitandam cadem, incendia, et alia bellorum perieula, optimum et in tanti negotii diffi-- nitione justissimum videbatur, eos consulendo et hortando cum omni studio exsequi admonuimus; et ut fortius insisterent apostolica auetoritate in- junximus. Verum, quia nobis non satis compertum est utrum ad vos pervenerint illa litterze aut, si per- latz sint, ne forte de earum veritate aliquid dubi- tetis, easdem vobis de nostris exemplaribus re- scriptas mittere curavimus, admorentes vos et per - 493 LIBER QUINTUS. — EPIST, IX 494 veram obédientiam precipientes, modis omnibus A procuravimus. Dicitur siquidem legitimam zetatem operam detis ut causa secundum sententiam earum litterarum pertraetata finem habeat et accipiat. Mi- simus etiam vobis sacramentum quod rex Henricus nobis per fideles suos quosdam fecit, data quidem propria manu sua in manum abbatis Cluniacensis, ut, perlecto eo, cognoscatis quam recte quamque honeste pro suo nomine se erga nos habuerit ; quippe a cujus fidelibus legati nostri postea capti sunt, videlieet. Gerardus [Bernardus] Ostiensis episeopus in Longobardia , Bernardus abbas Massi- liensis in terra Teutonica; unde eum nihil adhuc dignum fecisse cognovimus. Quanquam nos nun- quam eum in aliqua causa, Deo providente, hae occasione contravenire, justitiam cireumvenire aut Bravare velimus, sicut etiam post eceptum negotium nunquam apud nos aut precibus aut aliqua ostenta- tione amicitiarum vel inimicitiarum obtinere po- tuit ut quidquam pro eo preter quod justum videretur dicere vel censere vellemus. Atque in ea re, quoad vixerimus, incunctanter, Deo adjuvante, persistere nullo periculo vite vel mortis deterrebi- mur. Agite ergo, dilectissimi frawes, ut appareat quantum libertatem Ecelesize et communem salutem omnium diligatis; scientes quoniam, si causa ne- glecta fuerit, et ad graviorem (quod absit ! ) exacer- bationem venerit, non solum genti vestra et regno 'Teutonicorum, sed quoad fines Christianitatis sunt, damna, pericula, confusionem, et incstimabiles mi- seriarum causas pariet. Data Rome secundo Kalendas Octobris, indi- ctione prima. ' EPISTOLA VIII. AD RICHERIUM, RICHARDUM, ET EORUM SUFFRAGANEOS, (Anno. 1077.) Aurelianensis episcopi multa scelera perstringens, prectpit eis ut ad, examen. illius. actionum conve- mientes, eum ad respondendum litteris convocent : qui si vel venire noluerit, vel de objectis non se purgaverit , depositum et privatum illum declarent, quam sententiam jubet promulgari, et in ejus locum Saxonem. [Sanzonem de quo ep. 14] quem- dam subrogari. "GaEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Rr- GHERIO Senonensi archiepiscopo, et Rucuanpo Bitu- rigensi [Biturieensi, ef sic semper], eorumque suffra- ganeis, salutem et apostolicam benedictionem. Sieut quorumdam vestrum novit fraternitas, multis jam clamoribus multisque litteris elaboravi- mus ut Aurelianensis Eeclesia ad pristinum sue nobilitatis statum revocaretur : sed peccatis, ut credimus, populi promerentibus, ita pseudoepisco- porum ibidem occupatio praevaluit, quod adhue omnino spinas confusionis sus exstirpare non potui- mus. Quanta enim inobedientia Rainerius dictus eorum episeopus contra auctoritatem sedis apostoli- eie se armaverit, et in quantam confusionem quau- tumque detrimentum Ecclesiam illam perduxerit, lieet vos scire non dubitamus, quosdam tamen ex- eessuum suorum religioni vestr& nominatim dicere non habens contra decreta sanctorum Patrum sine idonea cleri et populi electione ecclesiam invasisse. Dicitur etiam huic iniquitati illud addidisse, ut in pro- motione clericorum archidiaconatus et abbatias per megotiationem vendendo, nullam honestatem nul- D lumque Dei timorem servaverit. Super hoc etiam bis et ter fraterna charitate a nobis vocatus, non solum ad nos venire neglexit, sed etiam aliquem qui eum de objectis legitime excusaret mittere contempsit, et a nobis interdietus, quinimo .8 communione corporis et sanguinis Domini sepa- ratus, officium episcopale celebrare non timuit. Benedietum etiam deferentem litteras nostras in captione suorum ad contemptum apostoliez sedis diu affici permisit. Quapropter iniquitatem — ejus deinceps non ferentes, apostoliea auctoritate vobis precipimus ut, ad examinationem actuum suorum in locum quem magis aptam probaveritis convenia- tis, ad quem prius litteris vestris eum convocetis, ibique, de supradictis vobis respondeat, et, si po- test, se innocentem reddat. Quod si forte, in superbia sua permanens, infra quadraginta dies ad- monitionis venire eontempserit, aut veniens de om- nibus supradictis canoniee se non expurgaverit, ju- dicio sancti Spiritus et auctoritate apostoliea senten- tiam damnationis et depositionis sine omni spe restitutionis in eum promulgamus. Quam vos sicut decet, sequentes, per aures cireumstantis populi diffundite, et Saxonem ipsum de quo vos mihi seripsistis, qui beati Petri consilium et nostrum expetiit, in loeo illius depositi seeundum Deum sub- rogate. Data Rome secundo Nonas Octobris, indictione prima. EPISTOLA 1X. AD RAINERIUM EPISCOPUM AURELIANENSEM, (Anno 1077.) Precipit ut intra XL dies ad locum quem Senonenses et alii episcopi, quibus 4d commusit, probaverint , conveniat. de objectis criminibus se purgaturus. Quod. si parere neglexerit, vel se non purgaverit, damnationis sententiam sine spe restitutionis in eum promulgat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, R At- NERIO dieto Aurelianensi episcopo. - Licet non alias nisi damnationis litteras ab apo- stolica sede jam ex longo tempore inobedientia tua promeruerit, nos tamen, ex radice infructuosee men- tis tuc aliquid boni in vanum exeutere tentantes, hanc nostram tibi euravimus mittere legationem, vi- delicet ut in praesentia confratrum nostrorum Riche- rii Senonensis archiepiscopi, et Richardi Biturigen- sis, necnon suffraganeorum suorum, et aliorum religiosorum qui Deum timeant, responsurus de objectis venias. Quibus litteras nostras misimus, ut ipsi in eo loco quem magis habilem et aptum proba- verint, conveniant, et causam tuam diligenter per- quirant. Terminum autem examinandi hujus nego-. tii infra quadraginta dies post receptionem litterarum 493 S. GREGORII VII PAPZE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 496 nostrarum prafigimus. Et, quia de objiciendis tibi A, eleemosynarum subsidiis et Ecclesiarum orationibus cautum te atque providum reddere volumus, ea tibi ante pertractationem negotii insinuamus. Diceris si- quidem legitimam zetatem non habens, contra decreta sanctorum Patrum, sine idonea cleri et populi ele- ctione te eis injecisse. Diceris enim huie iniquitati illud addidisse, ut in promotiones clericorum, archi- diaconatus, et abbatias per negotiationem vendendo, nullam honestatem nullumque Dei timorem serva- veris. Super hoc etiam, ut. nobis videtur, bis et ter fraterna charitate a nobis vocatus, non solum ad nos non venisti, sed etiam aliquem qui te de objectis juste excusaret mittere contempsisti. Suspensus etiam ab episcopali officio, et à communione corpo- ris et sanguinis Domini, publicas missas celebrare hortamur. Decet enim ut qui te sui corporalis et saecularis regni seu honoris haeredem ut bonus pater reliquit, spiritualibus auxiliis, prout esse poterit, non videatur fraudari; quatenus res, qua tibi decus paterni ministrant regni, manibus pauperum delata, in ccelo patri conferant auxilium requiei. Nune vero, fili charissime, apostoliea te invitatione monemus ut patris tui fidem et dilectionem, quam erga apo- stolicam gessit Ecclesiam, corde prospicias, fide in- tendas, mente advertas, et sic te filium beati Petri apostoli exhibeas, quatenus sereno te vultu conspi- ciens in haereditatem superni regni, in locum pia retributionis, ut dignam sobolem introducat. Si vero te devotum prospexerit, profecto vocem pii sui ma- non timuisti, Clericum etiam deferentem litteras B gistri assumens, dicet : Volo ut ubi ego sum et hic sit nostras diu in captione tuorum ad contemptum apostoliec sedis diu affici permisisti. Quapropter, si ' eognoseis te super his omnibus inculpabilem, ad conventum confratrum nostrorum adire atque respon- dere nulla ratione prcetermittas. Quod si in superbia tua permanens aut illuc venire eontempseris, aut veniens de his omnibus canonice te non expurgave- ris, judicio sancti Spiritus, et auctoritate apostolicae sedis, sententiam damnationis sine omni ipse resti- tutionis in te promulgamus. Data Roma secundo Nonas Octobris, indictione 1. EPISTOLA X. AD REGEM DANLE (Anno 1077). Commendans ejus patris defuncti observantiam. erga &$ Romanam Ecclesiam, hortatur ut. orationibus et eleemosynis illi suffragetur, atque ejus in Romanam Ecclesiam obsequium. imitetur, et in. regni admi- nistratione, precipue in. tuenda Ecclesia, cupit ut legatos ad, se mittat. GREGORARIUS episcopus, servus servorum Dei, regi Danorum salutem et apostolieam benedictionem. Sancta et universalis mater nostra, Romana Ec- clesia scilicet, quanta dilectionis et amoris instantia erga patris tui curam et honoris tui sollicitudinem invigilaverit, te plene nosse, nee tui memoria exci- disse dubitamus, videlicet cum ipse reminisci poteris quam puram semper, et in omnibus servitutis et debite obedientie reverentiam cirea beati Petri apostoli honorem exhibuerit. Suis namque tempori- bus, ut apostolica testatur Ecclesia, tam devotum, tam fidum, tamque unieum in amoris sui studio fuisse filium novimus, ut pene in regibus nullus in- veniretur secundus, et ni diabolico instinetu incen- tivas vitiorum illecebras imitans corporis sui frena laxasset, inter optime Deo plaeentes reges illum ecelicas sedes inhabitare nequaquam dubitaremus. . Sed quoniam credimus, apostolis quibus fidelig exstitit opitulantibus, Domini illum misericordia et gratuita pietate lamenta pcenitentie ante vitz, suce finem contrito corde arripuisse, veniam posse con- sequi non dubitamus, imo sui memores in orationi- bus, nostris sibi concedr charitatis affectu rogamus, et te, ut optimum decet filium, ei succurrere largis Yrosshvg mecum (Joan. xxxvn). Sie enim a Domino potesta- tem accepisse credimus, ut quem ligaret, ligatus, et quem solveret, in ccelis esset solutus. Et idcireo iterum iterumque monemus ut te ita dignum ae- ceptabilemque, prout fragilitas humana permiserit, Domino concedente, omni annisu perficere satagas, ut tam presentis quam etiam futuri regni sublimi- tatem obtinere valeas. Quod si forte pater etiam tuus, diabolo suadente, aliqua incurrit anima detri- menta, ccelum potius, imo cceli Dominum hortamur attendas quam terram, et contra ea tui creatoris invincibilia arma corde quotidie puro exposcas; quatenus et profectu apostolici filii laetemur, et tuis comparibus regibus incitamenta valeas praebere vir- tutum. Monemus insuper, charissime, ut tibi com- missi a Deo regni honorem omni industria, solertia peritiaque custodias. Sit vita tua digna, sapientia referta, justiti:e et misericordie condimento saleque condita, ut de te vera sapientia, quee Deus est, di- cere queat : Per me vex iste regnat (Proverb, viu). Paupertum et pupillorum ac viduarum adjutor inde- ficiens esto : sciens pro certo quoniam ex his operi- bus et condimentis amor tibi reconciliatur Dei. Au- divimus insuper, nec dubitamus, quod Dei Ecclesia, qui? mater et domina nostra est, sicut in multis aliis terrarum partibus, ita in vestris ab iniquis ho- minibus et diaboli membris comprimatur, et non ut decet tueatur et veneretur. Ad cujus auxilium et D tuitionem in omnibus et super omnia te invigilare volumus, et paterne monemus; nam talibus non resistere, quid aliud est quam fidem negare? - Quapropter monemus et obsecramus ut, postha- bito omni humano odio, invidia postposita, etiam - si ineubuerit morte, eam eruere, protegere, fo- vere, tueri, et ab insidiantium faucibus luporum eripere pro posse labores; sciens pro certo quod nullam orationem, nullumque gratius sacrificium in supremi Arbitri oculis poteris offerre. Votum insu- per nostrum tale, Deo teste, est, quod saepe velimus nuntios tuos videre, per quos possumus tui salutem, anima videlicet et corporis, plenius agnoscere, et te mutua vice, prout Deus concederet, apostolicis institutionibus excitare. Omnipotens Deus, a quo . 491 LIBER QUINTUS, — EPIST. XIII, * 498 bona -euncta procedunt, meritis beatissimorum A pensationis necessaria sunt, Deo auctore, exsequi et apostolorum Petri et Pauli te, charissime fili, custo- diat, et sua virtute et pietate corroboret : quatenus sie in ipso temporalia administrare valeas, ut post hujus vite metam zterni regni gloriam obtinere merearis. Data Roma octavo Idus Novembris, indictione prima. EPISTOLA XI. AD HUGONEM DIENSEM EPISCOPUM. (Anno 1077.) excommumnieationem ac depositionem ab £0 factam cujusdam juvenis in Carnotensi Ecclesia inírusi. Ád quam regendam cum abbas Sanctc& Euphemicz a rege Francorum postularetur, prcci- pit ut, voluntate omnium diligenter perquisita, quidquid pro ejus canonica electione, vel conira eam invenerit, per litteras sili significet, GagconiCsepiscopus, servus servorum Dei, Hucoxi Diensi episcopo salutem et apostolieam benedi- etionem. - Quid de negotio Carnotensis Eeclesie actum sit, tua relatione, remota omni ambiguitate, sieut opor- tuerat, cognovisse vellemus. Pervenit enim ad aures nostras te excommunicasse et irreeuperabiliter de- posuisse quemdam juvenem illue indigne appositum pro episcopo : quod quidem, si ita est, nobis mul- tum placet, et presenti auctoritate confirmamus. Czeterum fratenitati tuze notum esse volumus Phi- lippum regem Francorum iterata postulationum missione ad nos direxisse pro Roberto abbate mo- nasterii sanctze. Euphemiz de Calabria, qui et hoe im anno, cum in Longobardia eramus, per nos transivit in Franciam, ut eum ad regimen Carno- tensis Eeclesi: episcopum probaremus et ordinare- mus. Reversus est etiam ille idem Robertus abbas ad nos, dicens se donum episcopatus offerente rege refutasse, nec quidquam inde sine nostro consilio facere voluisse vel facturum esse : veneruntque eum eo duo cleriei prafate Ecclesie referentes nobis, et multum affirmantes, pene omnium qui de eadem Ecclesia sunt majorum et meliorum volun- tates in hune convenisse; non tamen aliquam de eo eleetionem faetam esse. Verum quia, sanctorum Patrum statuta sequi et observare eupientes, nihil de eo aut de promotione ejus sine electione Eccle- si: nobis probandum esse judicavimus, nee idipsum quod isti nobis de voluntate absentium referebant satis constabat, prudentiam tuam admonemus ut ecclesiam illam aut per te, aut per fidelem et pro- batam tibi personam, visitare studeas, et volunta- tem omnium tam majorum quam minorum super hae re diligenti inquisitione cognoscas. Quod si tausam ex omni parte divina miseratione et dis- pensatione ita eoaptare posse videris, ut illorum in hune, quem supra diximus, abbatem voluntas libera, eonsideratio prudens, eleetio canonica, et sanetorum Patrum regulis eonsonans dignoscatur, quam citis- sime nobis eerta litterarum tuarum significatione indiesre procures : ut qua ad effectum. hujus dis- implere possimus. Sin autem aliter aliquid inveneris, quod et eausa potior et ratio probabilior admini- stret, itidem nobis notifieare non differas : quatenus in quo oporteat nobis et eeclesi:& providere, ac sa- lubriter, Deo adjuvante, quod officii nostri est im- pendere valeamus [ Datum Romze indiet. 1. EPISTOLA XII. AD MICHAELEM REGEM SCLAYORUM. (Anno 1077.) Ut alios nuntios mittat, per quos, causa inter Spala- tanum et Ragusanum episcopos diligenter cognita, ejus pelitioni satisfacere possit. GaEGORIUS episeopus, servus servorum Dei, MicBAEL: Selavorum regi salutem et apostolicam benedictionem. Cognoseat debitze tu: devotionis cirea sedem apostolieam reverentia, Petrum apud vos dictum nostrum legatum adhue ad nostram non advenisse presentiam, suas tamen misisse litteras, quie ita vestris dissonantes existunt, quod vestram causam, seu Ragusanz Ecclesie, penitus finire nequivimus, Quapropter Petrum Antibarensem episeopum atque Ragusanum, sive alios idoneos nuntios, ad nos mittere oportet, per quos de lite quae inter Spala- tanum arehiepiseopum ae Ragusanum [ Ragusinum ef sie semper], justitia possit inquiri, ac canonice diffiniri, tuique regni honor a nobis cognosci. Tune vero, re cognila, tuz petitioni juste satisfacere, seeundum quod cupimus, valebimus, ac in dono C vexilli, et in concessione pallii, quasi charissimum beati Petri filium, dictante rectitudine audiemus, - Data Rome quinto Idus Januarii, indictione prima, EPISTOLA XIII. AD GUIBERTUM RAVENNATEM ARCHIEPISCOPUM, ETC. ( Anno 1077.) Temeritatem eorum in offendenda sancta Romana Ecclesia ineusans, saluti ipsorum consulens, ad synodum eos voeut, promilíens eos securos fore, seque justifie rigorem temperaturum. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, GuisEBRTO Ravennati archiepiscopo, omnibusque sufiraganeis ejus et universis episcopis et abbatibus in marchia Firmana et Camerina, et in Pentapoli et Emilie et Longobardi: partibus eonstitutis. p Salutem vobis eum apostolica benedictione liben- ier mitteremus, si vestre temeritali sanctorum Patrum auctoritas non obstitisset. Quam graviter enim ultra quam Christianos oporteret beatum Pe- trum apostolum ejusque sanetam Romanam Ecele- siam, vestram utique omnium fidelium matrem, offensam atque commotam reddidistis, Deus est estis, sanetorumque Patrum regula, vestraque conscientia. Sed, quoniam humanum est peceare, Deique peceantibus conversis veniam tribuere; ipsa qui ejusdem Dei et Domini sanguine fundata est Eecelesia ad gremium suum redire vos adhue ut mater exspeetat : nequaquam in vestra grassari desiderat nece, imo vestre cupit saluti oceurrere. Quapropter moti tam vestra quam omnis gregis 499 S. GREGORII.VII PAPZE OPERUM PARS T. — REGISTRUM. 500 Christi nobis commissi salute, ex omnipotentis Dei A non denegamus. Interea apostoliea mansuetudine parte et Romana Eeclesic, universalis videlicet ma- tris, apostoliea auctoritate monemus et invitamus vos ut ad synodum, quam, Deo auctore, in proxima venture Quadragesimae prima hebdomada celebra- turi sumus, conveniatis : scientes vos seeuros fore ah omni lesione vitze et membrorum, rerumque vestrarum, et ab omni saeculari injuria, eorum seilicet quos constringere poterimus. Sciatis etiam quod apud nos nullius unquam odium aut preces seu turpis jactantia locum obtinere poterit, quo eontra vos in aliquo injustitiam exercere possit; imo rigorem justitize (prout possimus) temperantes, indulgere vobis quantum sine detrimento animarum - vestrarum et nostro periculo poterimus parati sumus. Desideramus enim potius, Deo teste, vestrae saluti et populi vobis crediti consulere, quam nostro sc- culari commodo in aliquo providere. Data Rome quinto Kalendas Februarii, indictione prima. EPISTOLA XIV. AD AURELIANENSES. (Anno 1077.) Ut Sanzoni, qui, confutatis omnibus sibi ab cemulis objectis eriminibus coram episcopis delegatis, di- gnum se Aurelianensi episcopatu, ad quem electus fuerat, demonstravit, omnem honorem ac reveren- tuum. exhibeant, donec düffiitivam sententiam, adhue suspensam, declaret. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, clero et populo Aurelianensis Ecclesie salutem et apo- stolicam benedictionem. Litteras a vobis delatas apostolicam sedem ac- cepisse non ignorare vos credimus, quibus electio episcopalis faeta in Sanzone Feclesice vestre, clerico intimabatur : quibus quoniam honestatem ejus jam- pridem agnovimus, fidem aecommodare assensum- que prabere parati sumus. Sed quoniam instinctu quove actu neseimus inopinate litterae nihil priorum sensus habentes, imo contraria sentientes, ad no- stram prosentiam delata sunt, nostram diffinitivam sententiam, ne faeere aliquid super hoc negotio praeipitanter et inordinate videremur, quoadusque nobis aut nuntium seu litteras vestras mittatis, per quas omnia ejusdem negotii aeta plenius cognosca- mus, suspendere dignum duximus. Tamen unum vos scire volumus, quod elerieos illos, qui a vobis litteras nobis detulerant, quique Sanzoni contraria sentiebant, una eum prenominato Sanzone coram episcoporum nostrorum presentia diligenter per- serutari fecimus : quatenus, utriusque partis veritate pricognita, quid improbandum abigeremus, quidve approbandum laudassemus. Tandem pene omnia qua sui ?mulisibi objeeerant Sanzo ipse confu- tans, sibi magis favere justitiam nobis dignis asser- tionibus demonstravit. Verum, quia nihil super hoc negotio aliisque suis causis absque nostro apostolico consensu consiliove agere cupit, imo se suaque omnia sub tutela sedis apostolieze constituit, quan- tum sibi juste subvenire, Deo concedente, possumus, B C tam vos quam ezteros ubieunque possessionem habet monemus, et auctoritate praecipimus ut om- nem honorem omnemque reverentiam sibi exhibere non denegetis, ac eum eum omnibus qu& sua sunt tute et sine omni molestia seu inquietudine manere permittatis : seientes quod si aliter feceritis (quod non credimus) ae ei honorem reverentiamque sub- traxeritis, et eum et qua sua sunt quiete et seeure manere minime permiseritis, ita in vos sicut in hostes nostros et apostolicze sedis adversarios vin- dictam et apostolieze ultionis gladium exeremus. Nos vero cum predieto viro Sanzone, Deo juvante, tale consilium adinveniemus, quod honor vestre Eecle- size et utilitas in omnibus melius quam solito vigebit. Data Rome quinto [1v] Kalendas Februarii, in- dictione prima. EPISTOLA XV. AD GERMANOS. (Anno 1077.) Legatos apostolicos in synodo Romana pro concilianda pace in regno Teutonico fuisse designatos ait, quos impedire si quis presumat, eum. eaxcommunicat: Presentium. portitorem hac de causa directum fuisse, ut cum archiepiscopo Trevirensi de loco. et tempore conventus statuat, quo legati apostolici se« eurius ire possint. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, ar- chiepiscopis, episcopis, clerieis, ducibus, principi- bus, marchionibus, omnibusque majoribus et minoribus in Teutonico regno constitutis, exceptis his qui eanoniea excommunicatione tenentur, salu- tem et apostolicam benedictionem [Si deeretis R. E. obedierint]. Notum vobis fieri volumus, fratres charissimi, quod in ea synodo quam nuper Roma celebravimus, inter multa alia quc de statu sánctz?» [Romanze] ecclesie, Deo cooperante, peregimus, de ruina et confusione nobilissimi regni vestri diligenter tra- etantes, hoc salutiferum et opportunum pro repara- tione pacis vestre fore putavimus, ut religiosi legati apostolieze sedis ad partes vestras dirigantur, qui archiepiseopos, episcopos, et religiosos clericos, nec non laicos ad id idoneos, inloco qui utrique parti habilis et congruus sit, convenire commoneant, ut D aut pacem, Deo auxiliante, inter vos componant, aut eui parti justitia faveant veraciter addiscant, Nam in eadem synodo diffinitum est quod nos contra eam partem qua pacem fastu superbie refutaverit, et cui justitia non faverit, omni conamine omnibusque modis potestate beati Petri insurgamus, Et quia nonnullos de regno vestro intelleximus magis jur- gium et discordiam quam pacem diligere, ex parte omnipotentis Dei et beatorum apostolorum Petri et Pauli interdieimus ut nullus sit qui, aliquo ingenio aut studio seu violentia, impediat praedictos viros ad restaurandam regni vestri concordiam convenire, aut convenientes justum et legalem huie discordic finem imponere. Ad reprimenda etiam mala inge- nia et illieitos eonatus, judicio sancti Spiritus, et $01 LIBER QUINTUS, — EPIST. XVII. 502 auctoritate apostolieze sedis. anathematizavimus et A tem consilio et decreto nostro, et requisitis utrin- anathematizamus quicunque. sive rex, sive arehi- episcopus, sive episcopus, sive dux, sive marchio, sive alieujus dignitatis vel ordinis persona sit, pree- sumpserit aliquo modo hane salutiferam constitu- tionem perturbare, videlieet qui operam dederit ne predictus conventus fiat, aut concordia tante per- turbationis. Adjecimus etiam eidem anathemati, ut quieunque hujus iniquitatis presumptor fuerit, non solum in anima, sed etiam in corpore, et in om- nibus rebus suis vindictam omnipotentis Dei sentiat, et in omni congressione belli nullas vires nullumque in vita sua triumphum obtineat, sed duplici contri- tione prostratus semper vilescat et confundatur, ut sie saltem ad poenitentiam redire addiseat. Presen- lium vero portitorem ad hoe vobis dirigimus, ut una eum venerabili fratre nostro Treverensi archi- episcopo, qui Henrico favet, et altero, qui utilis et religiosus ad hoe sit opus episeopus, ex parte Ro- dulphi locum ettempus przdieti conventus statuant ; quatenus legati nostri, quos praefati sumus, secu- Tius et certius ad vos venire, et qu& omnipotenti Deo placeant, ipso auxiliante, vobiseum valeant per- ficere. Data Rome septimo Idus Martii, indictione prima, EPISTOLA XVI. AD UDONEM TREVIRENSEM. (Anno 1078.) Hortatur. ut pro componenda in regno Teutonicorum pace laboret; et notificato pontificis de pace consilio ad se veniat, ne legatos frustra e£. cum periculo mittat. Monet ut cui justitia favet, ipse quoque fa- veat, atque alios idem facere moneat. GnEGORIUSepiscopus,servusservorum Dei, U now1 Trevirensi archiepiscopo, salutem et apostolieam benedictionem. Quanta nobis sollicitudo quantaque tristitia sit de perturbatione imo de dissidio regni vestri olim ela- rissimi et potentissimi, in communibus litteris quas hoe in anno ad vos misimus satis vobis declaratum esse putamus. Verum quia res de die in diem perni- eiosius implieari videtur, nobis quoque eura eum nimia anxietate altius in mente figitur. Proinde quidquid nobis super hac re ad presens melius vi- sum est, quod nostra providentia vel auctoritate in- C tervenire potuisset, maturare euravimus : quod tua p fraternitas litteris, quibus id singulariter seriptum est, plenius cognoscet. Rogamus igitur et admone- mus prudentiam tuam, in qua multum confidimus, ut secundum tenorem earumdem litterarum sine omni dilatione de causa hac te intromittas, et om- nibus tam minoribus quam majoribus, quoad potes, quid a nobis deliberatum, et qualiter tibi injunctum Sit, notum facias : ut, miserante Deo, et adjuvanti- bus his qui Dominum diligunt, tam feralis discordize furorem aut penitus compescere et (quod maxime optamus) ad plenam pacem reducere possimus ; aut, si illud peccatis impedientibus minime obvenire poterit, saltem nos in tanto fratrum nostrorum pe- riculo eulpam negligentic declinemus, Notifieato au- que responsionibus, ut eam eertitudinem et consen- sum inveniatis, ne in mittendis legatis nobis dubi- tandum non sit, ordinatis et confirmatis omnibus quz ad prosequendum hoe negotium loco, tempore, vel eceteris. convenientiis necessaria sunt, volumus ut tu et frater ille qui tecum hujus rei mediator esse debuerit, confestim ad nos veniatis : quatenus co- enitis seeuritatibus, et qude spes paeis esse debeat, legatos nostros tam sine perieulo quam sine despe- ratione fruetus laboris et fatigationis eorum vobis- cum mittere valeamus. Nee durum tibi sit, frater, subire quod imponimus; quoniam ex quo in Eecle- sia loeum sacerdotii et ofücium suscepisti, nihil Deo dignius aut anime tuc salubrius fecisti, quam si in hae re nequitiam diaboliec fraudis elidére, et saluti tot millium hominum, opitulante Deo, consulere po- tueris : et si hoe fatigationi tua pro voto non sue- "cesserit, tibi tamen apud illum certa manet retribu- tio, apud quem non infectum reputabitur omne bo- num quod justa et perseveranti voluntate concipi- tur. Illud tamen a dilectione tua omnino nobis exhi- beri volumus, ut, etiamsi illum alium, quem hujus rei mediatorem te habere supra diximus, socium itineris habere non possis, tu tamen ad nos venire nullatenus pretermittas. Preecipimus etiam tibi ex auetoritate B. Petri, ut cui justitia favet, tu omnino faveas, et hoe idem facere clericos et laicos quos poteris ex parte nostra commoneas. Treva etiam a vobis provisa usque ad quindeeim dies post conven- tus solutionem illeesa servetur. Volumus autem ut apud regem diligenter procures quatenus legati no- stri qui in partibus illis sunt, Bernardus scilicet dia- conüs sanctae Romana Ecclesie, et Bernardus Mas- siliensis abbas, si voluerint, licenter et secure ad nos redire valeant. Data Roma septimo Idus Martii, indietione prima. EPISTOLA XVII, (Anno 1078.) Significat se, temperantiam potius quam rigorem ca- nonwm secutum, causas episcoporum Francie et Burgundic,. discussisse, et eum singulis mitius egisse; precipue vero cum Manasse Remensi ar- chiepiscopo, cujus etiam juramenti exemplar ad- jicit. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei. Quia consuetudo sanete Roman: Ecclesi, eui Deo auctore licet indigni deservimus, est quaedam tolerare, quadam etiam dissimulare, diseretionis temperantiam potius quam rigorem canonum se- quentes, causas episcoporum Francie atque Bur- gundiae, qui suspensi seu damnati a legato nostro Hugone Diensi episcopo fuerant, non sine gravi la- bore discussimus, Denique Manassem Remensem ar- chiepiscopum , qui in multis accusatus fuerat, sese- que a synodis, ad quas Hugo Diensis episcopus eum invitavit, subtraxerat, quia sententia super eum data non Romane Ecelesize gravitate et solita man- suetudine videbatur, in proprium gradum offieium- 503 que restituimus, ea quidem ratione ut supra corpus A saneti Petri juraret hoe modo : « Ego Manasses Remensis archiepiscopus pro su- perbia non dimisi quod non venerim ad synodum Augustodunensem, ad quam me Diensis episcopus vocavit. Si vocatus nuntio vel litteris apostoliec se- dis fuero, nullo malo ingenio et nulla fraude me subtraham, sed veniens diffinitioni et judicio hujus Ecclesi; fideliter obediam. Quod si domino pape Gregorio vel successori suo placuerit me de objectis ante legatum suum respondere, idem per omnia fa- ciam. Thesauros autem, ornamenta, et praedia Re- mensis Ecclesie mihi commissa ad honorem ipsius Eeclesic fideliter tractabo, et ad resistendum justitiae ea non abalienabo. » Hugoni quoque Bisuntino archiepiscopo, quia lit- tere quibus invitabatur ad synodum a elericis suis retentze et non sibi ostensc fuerant, suspenso in ea- dem synodo episcopale officium reddidimus, hae con- ditione quod debeat se de objectis coram legato no- stro, si ei visum fuerit, cum suffraganeis aut convi- einis episcopis expurgare. Richerio vero Senonensi archiepiscopo interdictum reddimus officium. Pro- misitenim in manu nostra quod, sive per se sive per nuntium suum, eausam, pro qua ad synodum prz- fati legati nostri non venit, coram eodem legato de- beat exponere, et in negotiis ecelesiasticis pro posse suo consilium et auxilium fideliter et humiliter sibi impendere, ejusque animum placare. Gotefredus autem Carnotensis episcopus, quia non invitatus et absens judieatus fuerat, episeopali officio a nobis restitutus est; hoe quidem tenore quod causa sua ante legatum nostrum debeat retractari atque diffi- niri. Richardus Biturigensis archiepiscopus, quia irato animo, et non synodali judicio, dimisit Ecele- siam suam, virgam et annulum recepit, promittens se de objectis coram legato nostro satisfacere, Ro- dulphus Turonensis archiepiscopus, quia legales ac- cusatores non habuit, sacerdotali et episcopali officio restitutus est, etiam episcopis qui eum accusaverant, ab aecusatione deficientibus, et quia causa sua ab antecessore nostro beatas memorie Alexandro re- traetata et determinata fuerat, videbatur quod non Sine certa aceusatione deberet retractari. Nobis ta- men visum fuit quod legatus noster cum legato Diensis episcopi Turonis debeat proficisci, et convo- care omnes suffraganeos episcopos, nec non clerum et populum, et ex parte beati Petri illos commonere ut qualiter electus fuerit vel ordinatus veraciter pro- fiteatur : ut, si claruerit eum de objectis innocen- tem esse, quaestio aecusationis suze omnino deinceps sopiatur. Sin autem certissime, et unde dubitari non possit contra eum testimonium datum fuerit, cano- nica sententia feriatur. Aetum Rome septimo [v1] Idus Martii, indictione prima. S. GREGORII VII PAP/E OPERUM PARS I. — REGISTRUM. EPISTOLA XVII. AD EPISCOPUM SPIRENSEM. (Anno 1078.) Episcopaleoffictum exercendifacultatemilli concedit, dum opportuno tempore de objectis sibi criminibus satisfaciat , atque omnem venalitatem ab Ecclesta Dei ejiciat, et 4n officio suo vigilans et. studiosus appareat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, HEN- RICO Spirensi episcopo salutem et apostolicam be- nedictionem. Quia in susceptione Spirensis Ecclesie veremur te contra decretum apostolieze sedis virgam de manu regis scienter ac temerarie suscepisse, episcopale offieium haetenus te agere non concessimus. Quod si seeundum legati tui verba decretum nostrum ante B investituram pro certo non eognovisti, officium epi- Scopale faciendi facultatem et licentiam tibi conce- dimus; eo tamen tenore ut opportuno tempore nobis vellegatis nostris de objectis te satisfaeturum re- prassentes, Et quia in Romanis conciliis, tam a no- bis quam ab antecessoribus nostris, promulgatas constitutiones non, sieut deeuit, te servasse compe- rimus, videlicet ut omnem venalitatem de ecclesia iua ejiceres, negligentiae non parva fraternitatem tuam arguere possumus. Unde apostolica auetoritate interdieimus, ejeectis illis qui in Ecclesia tua per pe- cuniam promoti sunt, ut neque archidiaconatus, neque archipresbyteratus, neque aliquid quod ad spiritualem euram videatur pertinere, pretio dari permittas; sed seeundum Domini preceptum dicen- tis : Gratis accepistis, gratis date (Matth. x), te irre- prehensibiliter habens, et clericos non caste viventes rigore pastorali corrigens, sicut olim negligens et desidiosus fuisti, ita deinceps in administratione suscepti officii vigilans et studiosus appareas : qua- tenus in fine vite tu: omnipotentem Dominum cle - mentem et misericordem operis tui rectitudo tibi fa- eiat. | Data Rom: decimo quarto Kalendas Aprilis, in- dictione I. EPISTOLA XIX. AD GUILIELMUM REGEM ANGLORUM, (Anno 1078.) Legatum se mittere, ut diligenter et pie examinet an episcopus Rothomagensis pro sua, egritudine pasto- rali moderamini preesse valeat : si autem infirma valetudo ita, eum oppresserit, ut minus aptus tali muneri reperiatur, omnino alius canonice eligatur. GREGORIUS episcopus , servus servorum Dei , Guir- LIELMO regi Anglorum salutem et apostolicam be- nedictionem. Officii nostri cura exigit ut eeclesiis pastoribus viduatis sollicite subvenire properemus. Quia vero inter reges, tum more honestatis qua nites, tum li- berali prudentia qua muniris, te speciali dilectione amplectimur, dignum est ut Ecclesiis qua sunt in regno divina dispositione tibi commisso specialiter cavere studeamus. Unde Rothomagensi Ecclesise, quam dudum pastore destitutam, egritudine impe- diente, audivimus, succurrere hoc modo disposui- , 505 LIBER QUINTUS, — EPIST, XXI. 506 mus. Hubertum sanctae Romance Ecclesiee subdiaco- A judicio sancti Spiritus et. auctoritate apostolica sen- num, quem experimento nobis et tibi fidelem didici- mus, liberali glorie tuce, fili charissime, mittimus, qui eum viris religiosis episcopis et abbatibus ejus- dem etiam Ecclesie fratribus praedictum archiepi- scopum adeat, diligenti et pia consideratione exami- net an pastorali moderamini praeesse, ut oportet, valeat. Si vero valetudine corporali sic judicent destitutum, ut amodo episcopali non sit aptus regi- mini, prius admonitionibus sibi persuadere non de- sistant, si oportuerit, etiam auctoritate apostolica , ut suo consensu ordinetur Ecclesia. At si valetudo sic eum oppresserit, ut insensatum et officii sui obli- viosum reddiderit, non dijudicans quanti sibi et uni- versa patrie egritudo sit detrimenti, precipimus auctoritate apostolica virum tanto ponderi eompeten- tem, bene moratum et sapientem, universorum eon- sensu eanoniee eligi et in archiepiscopum promoveri. Data Roma secundo Nonas Aprilis, indictione prima, EPISTOLA XX. AD RAINERIUM AURELIANENSEM EPISCOPUM. (Anno 1078.) Inerepat quod patientia Romance Ecclesie abusus, scelus sceleri addendo, cwncta pene Ecclesi swce ornamenta dilapidaverit : quamobrem illi pracipit ut omnibus restitutis, ad synodum in suis partibus celebrandam conveniat, et legatis de omnibus qua illi objecta fuerunt rationem reddat. GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, RAr- NERIO Aurelianensi. Quanta in Deum et tui ordinis salutem commi- seris, si sanze mentis te velles ostendere, a tui memo- ria excidisse pejora operando nequaquam monstra- res. Decuerat te summopere meditari quantam erga te patientiam Romana ostendit Eeclesia, quae dum ultra quam oportuit est miserta, ipsius mise- rieordia quodammodo versa est tuo opere in cul- pam. Qua quidem sie nimium impudens abuteris, ut cogas nos tuis agitatos stimulis in te distrietce squitatis censura insurgere. Inter estera namque qua olim perversa mente egisti, ut vulnus vulneri infligeres, sicut nobis insinuatum est, pene cuncta Ecclesiae tibi eommissee ornamenta, pallia videlicet, calices, thuribula, planetas, et ezeterea sacrata Deo, non ad utilitatem Dei et pro fatae Ecclesie, non in adjutorium pauperum et captivorum, sed ad libi- tum tuum et inanem gloriam atque superbiam dis- traxisti, Quod quidem quantum nos contristat advertere poteris. Nuncj itaque apostoliea tibi au- etoritate praecipimus ut, omni excusatione semota , quidquid abstulisti juste restituas, et, restitutis omnibus ad synodum quae vestris in partibus cele- branda erit convenias ; ibique coram legatis nostris , videlicet Hugone Diensi, et Hugone abbate Clunia- censi, nee non et Rogerio subdiacono nostro, de his et aliis quae tibi intentantur rationem canonice exponas, Quod si forte de omnibus qus tibi objecta fuerint eanonice te non expurgaveris, ae ablata seeundum nostram jussionem non reddideris, tentiam anathematis et depositionis sine omni spe reeuperationis in te promulgabimus. Data Roma octavo Kalendas Maii, indictione 1, EPISTOLA XXI. AD HUGONEM ABBATEM CLUNIACENSEM, (Anno 1078.) Ut legato, quem ad regem Hispania mittit, auxilium praebeat. De Berengario sententiam suam. fratres quos cum legato mittit nuntiaturos seribit. Tribu- lationes suas exponit, pro quibus misericordiam Domini éimplorari petit, GnaEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Hu- GONI Cluniaeensi abbati, salutem et apostolicam benedictionem Diversarum gentium concursione, et multorum negotiorum fatigatus meditatione, ei parum seribo quem multum diligo. Abbatem itaque, sicut rex Hispanie rogavit et vos consilium dedistis, Deo auctore, episcopum consecravimus; et ad eumdem regem saeerdotem cardinalem Richardum, vicem nostram illi committentes, in Hispaniam dirigimus, eui ut praebeas auxilium et idoneum socium frater- nitatem tuam rogamus. De Berengario, unde nobis scripsistis, quid nobis videatur, vel quid disposue- rimus, fratres quos tibi remittimus cum praedicto cardinali nostro nuntiabunt. Vos autem certa fide, imo et oratione, Dei omnipotentis misericordiam implorate, ut mentes nostras secundum suam vo- luntatem dirigat, et in magna tempestate nos gu- bernans ad portum sus pietatis perducat. Tot enim angustiis premimur, tantisque laboribus fatigamur, ut ii qui nobiseum sunt non solum pati nequeant, sed nec etiam videre possint. Et licet ccelestis tuba clamet, unde quisque seeundum suum laborem mercedem recipiet ( Luc. vr), et bonus rex mani- festet : Secundum multitudinem dolorum meorum in corde meo, consolationes tuv, Domine, letificaverunt animam meam: (Psal. xci); tamen /frequenter haee vita nobis est tedio, et mors carnis desiderio. Sed eum pàuper Jesus ille pius consolator, verus Deus et verus homo, manum porrigit, valde tristem et afflictum lzetificat; dum vero memet dimittit, nimis me eonturbat : in me quippe semper morior, sed in eo, interdum vivo, et eum viribus omnino deficio. p Ad illum gemens clamo : Si Moysi et Petro tantum pondus imponeres, eredo quia illos gravaret. Quid ergo de me, qui;nihil ad eorum comparationem valeo, fiet ? Restat ergo ut aut tu ipse eum tuo Petro pontificatum regas, aut me suecumbere, et eumdem pontificatum confundi cernas. Tune ad illud reeurro : Miserere mei, Domine, quia infirmus sum (Psal. v1). Et illud : Tanquam prodigium factus sum multis : et tu adjutor fortis (Psal. Lxx). Nec illud obliviseor : Potens est enim Deus de lapidibus istis suscitare filios Abrahe (Matth. 111). Omnipotens Deus, qui per sanetum offieium quod committit peccatori mira pietate peccatores justificat, potestate beati Petri mihi valde indigno commissa te tibique omnes fratres creditos a cunctis peccatis absolvat, et 507 ad sinam Abraha patriarehee nostri keetos ducat. Data Roma Nonis Maii, indictione prima. EPISTOLA XXII. HUBERTUM ET TEUZONEM. (Anno 1078.) Monet ut cum suffraganeis, abbatibus et clericis Dolensis ecclesie adsint una. ewm. Diensi episcopo et abbate Cluniacensi, quibus controversia inter Evetium et alium quemdam de | archiepiscopatu commissa est, ac curent, wt Anglorum vec eo legatum. swwum mittat, quo hujusmodi causa terminetur. AD GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Hv- BERTO subdiacono et T&uzoNi1 monacho salutem et apostolicam benedictionem. Pervenit ad nos frater noster Evetius [Everius] Dolensis archiepiscopus, exhibens se pro discutienda controversia quc de introitu ejus in episcopatum orta est, proclamante illo de expulsione sua quasi injusta, qui ante ordinationem hujus eamdem sedem quamlibet perverso, ut dieitur, accessu ceperat, et nefaria conversatione tenuerat. Ad quam exhibi- lionem se vocatum aiebat a confratre nostro Hu- gone Diensi episcopo : quod et ipse qui tunc praesens aderat fatebatur : ac propterea se reeusasse redire vobiscum, aut in aliquam partem vertere, donee. ab ore nostro. quid sibi agendum foret, quove se exhi- bendum intelligeret. Verum quia Diensis episcopus , ut diximus, praesens aderat, commisimus sibi nego- tium istud, ut in concilio quo eausam Remensis arehiepiseopi et aliorum episcoporum Franciz, adjuneto sibi abbate Cluniacensi, tractaturus est, etiam hoe regulariter diffinire procuret. Quapropter admonemus et vos ut ibidem aut alter vestrum, aut ambo, si fieri possit, adsitis, et episeoposacreligiosos abbates illius parochice, nec non clericos et laicos ejusdem Ecelesix, qui utramlibet partem aut aceusare aut defendere idonei videantur, adesse commoneatis. Proecurantes etiam ut Anglorum rex ex sua parte lega- tum illuc dirigat tam prudentem quam religiosam per- S. GREGORII VII PAPJE OPERUM PARS T. — REGISTRUM. per- A $08 EPISTOLA XXIII. AD GAUSFREDUM ET ALTERUM GAUSFREDUM COMITES. (Anno 1078.) Ut omnes episcopos et abbates Britanni, et clericos et laicos Dolensis Ecclesie scientia prastantes. con venire faciant concilio celebrando; in quo inter cetera diffinienda est causa inter Evetium ordi- natum archiepiscopum et quemdam alium qui se de eo injuste expulsum querebatur. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Oeli GAUsFREDO [Gaufredo |Rhedonensi, item GAUS- FREDO filio Eudonis, nobilibus comitibus Britanni , salutem et apostolieam benedictionem. Non ignorare vos credimus quantam molestiam quantamque perturbationem — sustineat Dolensis Ecclesia, et confrater noster Evetius [Everius] ' archiepiscopus, quem ibi ordinavimus, ab illo qui C Sonam; quatenus causa ista, sublato favore partium ' omnique personali acceptione, ad effeetum juste diffinitionis, Deo disponente, perveniat: et quod ibi inde statutum ae diffinitum fuerit, ita ab omnibus eonsona voce sententiaque firmetur, ut calumniosae proclamationis improbitas, et reiterandze quoestionis omnis undique occasio omnisque penitus licentia decidatur. Data Lateranis undeeimo Kalendas Junii, indi- etione prima. prius sedem occupaus, ae remordente eum con- scientia sua, ut dieitur, exspoliatam deserens, nune injuste se expulsum lconqueritur. Qua de re eum prafatus archiepiscopus suam nobis exhiberet prae- sentiam; quoniam absente illo qui super eum con- queritur eausam discutere nulla ratione potuimus, totum hoe negotium confratri nostro Hugoni Diensi episcopo, cui vicem nostram dedimus, committere necessarium duximus, et eo tempore et loco illud diligenti inquisitione pertraetare ac diffi- nire studeat, ubi qui in hae causa utrinque necessarii sint convenire et interesse valeant. Sta- tuimus enim prefatum confratrem | et | viearium nostrum celebrare concilium propter multa et magna negotia quae in regno Francorum emersa apostolieze auctoritatis examinatione atque judicio indigent : ubi et hoc nogotium, Deo auxiliante, diffiniri volu- mus atque censemus. Quapropter multum rogamus et admonemus excellentiam vestram, ut huie. causae quantum potestis operam detis, et episcopos nee non religiosos abbates terre illius, elerieos quoque et laieos ejusdem Eeclesi;e , qui idonei tam scientia quam religione videantur, ad prefatum: eoncilium, juxta quod vobis signifieatum fuerit, conveniatis ; quatenus, opitulante divina clementia, per sineeram explorationem in hae causa Dei quidquid justitia et populi requirat salus evidenter appareat, et D decisa penitus hae lite et querimonia, diu et ni- mium indigne lacerata, quam prefati sumus Do- lensis Ecclesia per misericordiam Dei vestro studio vestraque juvante et proeurante potentia, receptis bo- nis suis, pacem etiam et tranquillitatem recipere, et instatu suc incolumitatis venire et permanere valeat. Data Lateranis [Laurenti x1 Kal. Maii] undecimo Kalendas Junii, indietione prima. LIBER SEXTUS REGISTRI. Anno Dominice Incarnationis millesimo sepluagesimo octavo, indictione secunda, EPISTOLA PRIMA. AD GERMANOS, (Anno 1078.) Monet ne faveant neve communicent Tis qui com- tra interdictum apostolice sedis impedire. conan- tur conventum episcoporum. et laicorum habendum coram legatis apostolicis de jure Henrici et Rodulphi in Teutomicorum 'vegno, Interim eos 509 turum, GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, om- nibus elericis et laieis in regno Teutonico constitu- tis, qui excommunieationis vineulo non tenentur, salutem et apostolieam benedictionem. Qua et quanta eura nobis fuerit et est, ut pes- tilentía et elades et desolatio a vestro regno aufe- ratur, et pax, honestas et solitum decus vobis red- datur, in synodo qua hoe anno in Quadragesima "Romse celebrata fuit deelaravimus. Judicio enim saneti Spiritus decrevimus et precipimus, ut in regno vestro conventus omnium episcoporum, et eorum laicorum qui Deum timent et inter vos pacem desiderant, fieret; et coram nostris legatis decer- neretur si Henrieo vel Rodulpho, qui de regni gubernaeulo inter se decertant, amplius justitia faveret, Injustior enim pars ratione devicta, et beati Petri auctoritate constricta, facilius cederet, et ab interitu animarum et corporum, Deo pro- pitiante, cessaret. Justior vero pars amplius de Deo confidere, et adjuta beati Petri potestate, et omnium justitiam diligentium consensu, de victoria omnino speraret, neque utramque mortem timeret. Sed quia pervenit ad nos quod inimiei Dei et filii diaboli quidam apud vos contra interdictum apostolicae sedis praedietum conventum procurarent in irritum ducere, et non justitia, sed superbia ac totius regni desolatione suas cupiditates anhelent implere, et Christianam religionem destruere, monemus vos, et ex parte beati Petri praecipimus ne talibus nullum adjutorium prabeatis, neque illis communicetis. In predieta enim synodo jam omnes sunt excommuni- eationis et anathematis vinculo innodati, et ut nul- lam vietoriam possint obtinere, potestate beati Petri sunt alligati, ut saltem coacti confundantur, et a morte animarum suarum et desolatione patriae vestra. revocentur. Vos autem, fratres charissimi, de me nullo modo dubitetis, quod injusta. parli scien- ter aliquo modo faveam. Magis enim pro vestra salute desidero mortem subire, quam totius mundi gloriam ad vestrum interitum arripere. Quod si aliqui de falsitate confisi litteris vel verbis aliter vobis indieaverint, nullo. modo illis acquiescatis : Deum enim timemus, et pro ejus amore quotidie affligimur; et ideo superbiam et oblectamenta saeculi parvipendimus, quia cito apud eum consolari indu- bitanter eredimus. Omnipotens et misericors Deus, qui ultra spem, ultra meritum miseretur, et conso- latur nos in omni tribulatione nostra (II Cor. 1), aperiat cor vestrum in lege sua, et confirmat vos in przeceptis suis, ut auctoritate beati Petri a cunctis peccatis absolutos vos ad eceleste regnum perducat regnaturos. Data Capuc, Kalendis Junii, indictione prima. LIBER SEXTUS. — EPIST. Il. certiores facit se nullo modo injuste parti fau- A D 510 EPISTOLA IT. AD MANASSEM REMENSEM ARCHIEPISCOPUM. (Anno 1078.) Ostendit legatos Romanos esse non tantum qui Rome nati vel educati, aut ad aliquam ibi dignitatem pro- moti sunt, sed omnes quibus Romanus pontifex vi- ces suas commüiltit. Quapropter eum. arguit quod Diens? episcopo legato suo mon obtemperaverit, pri- vilegia quoque, prout necessitas vel utilitas exegerit, posse commutari. Monet ut coram legatis se de obje- ctis canonice purget. Scribit per litteras suas man- desse ut qua ipse de nonnullis episcopis conquereba- tur indagarentwur , et canonice judicarentwur. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, M4- NaASSsJE Remensi archiepiscopo salutem et apostoli- cam benedictionem, Cum vos ea sede apostolica flagitatis quae et. ho- norem prasulatus vestri condeceant, et a preeceden- tium Patrum auctoritatibus nequaquam dissentiant, fidentes petite, spe certissimi postulate scientes omni ambiguitate remota nos petitionibus hujusmodi pa- ratos annuere, eum quia vos fraterna dilectione in Christo amplectimur, tum etiam nihilominus quia ad haxe quorumdam fidelium nostrorum qui vos di- ligunt preeibus et interventionibus sedulis promove- mur. Quocirca fraternitatem vestram rogatam atque commonitam volumus ne debeat graviter ferre si studeamus ad tempus pro communi honestate atque profieuo petita contra utilitatem Eeclesice denegare. Hoe autem omnia ad id premissa noveritis, quia petitis in litteris vestris ne, adversus privilegium quod ab hae apostolica sede vos habere fatemini, eogamini nisi soli mihi aut Romanis legatis super objectis quibuslibet respondere. Quod si vos Roma- nos legatos intelligere videremini quoslibet eujusli- bet gentis, quibus Romanus pontifex aliquam lega- tionem injungat, vel (quod majus est) vieem suam indulgeat, et laudaremus sane petita, et petitis liben- ter annueremus. Sed quia pramittendo Romanis, continuo subjungitis : Non Ultramontanis, ostendi- tis vos tantum eos velle Romanos habere legatos qui vel Rom: nati, vel in Romana Eeclesia a parvulo educati, vel in eadem sint aliqua dignitate promoti, miramur nimium prudentiam vestram eousque per- ductam ut precaremini benevolentiam nostram jura sedis apostolicae debere imminuere, idque nobis in solius vestri negotiis non debere licere quod in ne- gotiis omnium predecessores nostri sine omni con- tradictione et lieitum et legitimum tenuere. Nostis enim et Osium episcopum in Niczno et Cyrillum in Ephesino concilio, Romanorum vice (eisdem eon- cedentibus) funetos fuisse pontifieum. Syagrio quo- que Augustodunensi episcopo, Lugdunensis antisti- tis suffraganeo, papam Gregorium (l. 11, epist. indi- ctione 11; epist. 112) celebrandi generalis in Gallia concilii vieem suam legistis indulsisse, Sed quid hae de episcopis loquimur, eum idem sanctus papa monachum quemdam, Hilarium nomine, in Afrieze partibus litterarum suarum auctoritate fultum, us- que adeo suum fecerit esse viearium ut per eum ibidem concilium generale celebraretur, et quidquid 511 $. GREGORII VII PAPZE OPERUM PARS I, — REGISTRUM. 512 synodus sancta decerneret ad finem eo exsequente A consortium, eisdem interventoribus, provehi merea- perduceretur? Ne igitur ad tantum velit culmen ve- stra fraternitas erigi, ut quae in causis omnium Ro- manis pontificibus rata fuerunt et lieita, in. vestri solius causa irrita velitis et illieita reddi. Ad id au- tem quod de privilegio dicitis, breviter interim re- spondemus quod possunt quidam in privilegiis pro re, pro persona, pro tempore, pro loco eoncedi, quae iterum pro eisdem, si necessitas vel utilitas major exegerit, licenter valent commutari. Privilegia siqui- dem non debent sanctorum Patrum auetoritatem in- fringere, sed utilitati sanetce Ecclesiae prospicere. Inde est quod Arelatensis Ecclesia, non solum a beato Gre- gorio doctore dulcifluo ( epist. l. 1v, ep. 52), sed etiam a pluribus ejus sanctis antecessoribus, cum haberet vicem sedis apostolice, ut omnes episcopos totius regni Francorum, quod tune latius extende- batur, ad coneilium convoecaret, eosque in judicio eonstrinxerit (sine cujus licentia nullis ex supra di- ctis episcopis longe a suo episcopatu fas erat abire); post aliqua tempora pro quibusdam causis predicta potestas et auctoritas cessavit, et suam vicem aliis quibus placuit sedes apostoliea concessit. Remensis etiam eui praesides Ecclesia quodam tempore primati subjacuit, et ei, ut magistro post Romanum ponti- ficeem, obedivit. Quod et de pluribus aliis Ecclesiis potestis invenire, si sanctorum Patrum dicta et acta procuratis diligenter investigare. Nee id dicimus ut privilegia vestrae Ecclesi? contra rationem vel in- fringi velimus vel imminui de quibus, vita comite, suo tempore, ore ad os otiosius collocuturi sumus. Sed interim dilectionem vestram ex parte beati apo- stolorum principis Petri admonemus , ut, quemad- modum vobis Rome positis constituimus, coram Diensi episeopo et Cluniacensi abbate, quibus in his vicem nostram commisimus, oeeasionibus cunetis obstaculisque remotis, super objectis omnibus sitis respondere parati, legaliter satisfacere, canonice purificari, ne si aliud a vobis (quod absit!) agatur, tergiversationi et fugae et eonscientice scelerum, non exaetioni justitia et zequitatis a pluribus ascribatur. De archiepiseopo autem Viennensi, quem conque- rimini in diccesi vestra et deposuisse presbyteros, et eosdem iterum in gradum pristinum restituisse, et de episcopis Laudunensi et Suessionensi sulffra- ganeis vestris qui Ambianensem episcopum, vobis inconsultis et nescientibus Romae etiam positis, con- secrarunt, et de Manasse qui vos et Ecelesiam ve- stram, quia malefaetis non potest, maledictis infe- stare non cessat, et de eceteris omnibus, super qui- bus conquestionem vobis collibuerit facere, misimus litteras nostras ceommemoratis confratribus nostris, Diensi videlicet episcopo et Cluniacensi abbati, ut euneta studeant diligenter inquirere sollicite discu- tere, diseussa et indagata ad purum, juste, legaliter et canonice judicare. His nostris monitis obsecun- dantes per omnia beatorum apostolorum Petri et Pauli benedietione in praesenti donemini, et in futuro a peccatorum vineulis absoluti omnium ad eorum mini. Data ad [apud ef sic ím seg.] sanetum Germa- num undecimo Kalendas Septembris, indictione prima. EPISTOLA II. AD HUGONEM EPISCOPUM DIENSEM. (Anno 1078.) Ut querelis Remensis archiepiscopi finem. imponere procurent, eumque, si paruerit, adjuvent; cui etiam litterarum suprascriptarum exemplar mittit. GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Hu- GONI Diensi episcopo, et Hugoni Cluniacensi abbati , salutem et apostolicam benedictionem. Quia in sanet:e Dei, cui divina dispositione prze- sidemus, Ecclesie regimine sollieite nos vigilare B oportet, vestris assiduis precibus nobis ut. divinum obtineatis praesidium deposeimus. Quapropter vos summopere studium adhibere admonendo manda- mus quatenus inquiratis et canonice, prout potestis, finem imponere procuretis negotiis, unde Remensis archiepiscopus confrater noster suis litteris nobis conquestus est. Conqueritur enim de confratre no- stro archiepiscopo Viennensi Warmundo, qui in suo archiepiscopatu presbyteros deposuit et eosdem re- Slituit. Quin etiam conqueritur quod duo suffraga- nei ejusdem Remensis, Laudunensis scilicet et Sues- sionensis, postposita canonica auctoritate, Ambia- nensem ausi sunt episcopum consecrare, dum ipse esset nobiseum Rom et de se sententiam humili- ter exspectaret. Quod vos digna et solerti indaga- C tione discutere et cognoscere omni modo studete an ita sese res habeat, ut prediximus nos suis litteris intellexisse, praesertim si idem Ambianensis contra Romana synodi et apostolieze sedis decretum de ma- nulaiei nefanda ambitione et temerario ausu inve- stituram suscipere praesumpsit, eanonici rigoris se- veritate taliter in eum vindicare et punire obnixe sat- agite ut ejus exempla ezeteri imitari timeant. De Manasse autem, de quo similiter conqueritur, qui Oebali suorumque refugio et auxilio illum et Eecle- Siam fatigare non cessat, laborare ut ad pacem re- deat et ab inquietatione Ecclesie et persecutione archiepiscopi quiescat. Quod si forte in sua con- tumaeia persistens obedire renuerit, nisi illum D justam exeusationem habere cognoveritis, quod- eunque vobis justius videtur facite. De aliis autem necessitatibus eumdem archiepiscopum (si tamen vobis obedierit) sicut dignum est adjuvate, eique commissam Ecclesiam auctoritate beati Petri (quod et de aliis ecclesiis vos oportet agere) defen- dite. Ipse autem, sieut ex suis cognovimus litteris quas vobis direximus, inducias qucerit, ut subterfu- giat, eui qualiter reseripsimus vobis etiam per exem- plar indieamus. Vos autem, fratres mei charissimi, viriliter et sapienter agite, vestraque omnia in cha- ritate fiant, ut oppressi vos prudentes defensores inveniant, et opprimentes amatores justitie reco- gnoscant. Omnipotens Deus Spiritum sanctum cordi- bus vestris infundat, vosque per viam sibi placitam 513 LIBER SEXTUS. — EPIST. V. 914 perducat et ad societatem sanctorum Patrum perve- A canonica auetoritate servata in omnibus. Contem- nire faciat. Data ad Sanctum Germanum, x1 Kalendas Sep- tembris, ind. r. EPISTOLA IV. AD HENRICUM LEODIENSEM EPISCOPUM. (Anno 1078.) Temeritatis eum argwit quod. contra Romane. Eccle- sim auctoritatem verba jactaverit, monetque ut We- remboldi cujusdam causam, qui se wa cum warore injuste ab. eo excommunicatum conquestus fuerat , adhibitis Trevirensi et Metensi episcopis, definiat ; quem timore mortis se absolvisse ait ; accepta spon- sione ab eo ommibus satisfaciendi. Contemptores synodi illos vocat, qui synodus a se in Tewtonzcis partibus indicta impedimento fuerint ne cogere- tur. GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, HEN- mico Leodiensi episcopo, salutem et apostolicam benedietionem,, si contemptoribus Roman synodi habite in preterita Quadragesima non communi- cat. Lectis fraternitatis tuae litteris, non parum mirati sumus non ea te, qua decuit, apostolicam sedem pro reverentia Sibi seripsisse, sed nos de absolu- tione illius parochiani tui, qui olim ad nos venit, mordaci inveetione reprehendisse, tanquam aposto- lie sedis non esset auctoritas quoseunque, et ubi- cunque vult, ligare et absolvere. Unde scias nos adversus temeritatem tuam graviter commotos fuisse, nisi apostolieze sedis mansuetudo nos detineret, et nisi mens nostra de litteris olim super hoc negotio tibi transmissis quodammodo dubitaret. Solliciti etenim sumus ne litter. illae fraude alicujus aut falsitate immutarentur. Et ideo exemplar earum ad cognoscendam voluntatem nostram tibi ostenden- dum esse putavimus, ut, si easdem esse et non immutatas claruerit, intelligas te aut spiritu pra- sumptionis aut ignorantia contra auctoritatem san- ctae Romana Ecclesiae verba jactasse, quasi imitando Orientales qui contra beatum papam Julium obloqui presumpserunt, eo quod ipse sanctissimum Atha- nasium patriarcham sine assensu eorum absolverat, tibique deinceps caveas ne hujusmodi contra nos temeritate rescribas, sed potius ad documenta san- ctorum Patrum qu te loqui et seribere doceant hu- militer recurras, et secundum tenorem litterarum , quarum exemplar tibi transmittimus, predicti ho- minis negotium ad finem perducere studeas. Vir iste, Weremboldus nomine, conquestus est se in- juste a te excommunicatum cum uxore sua esse; unde sibi vix fidem adhibere possumus. Tamen monemus prudentiam tuam, ut ad notitiam religio- sorum eonfratrum nostrorum, Trevirensis scilicet archiepiscopi et Metensis episcopi, hujus rei causam deferre facias, eorumque consilio et judicio diffinire procures. De veste vero monachica, et velo imposito, et pecunia ablata, eorumdem testimonio et justitiam facere et rationem ponere non recuses, quatenus sibi occasionem proclamandi auferas et teipsum ab omni accusatione protegas, justitiae integritate et ptores quippe synodi in predicta nostra salutatione illos notamus qui aliquo ingenio vel violentia conati sunt impedire ne concilium aut conventus fieret in Teutonicis partibus, in quo solerti inquisitione re- cognoseeretur utrum Henrico an Rodulpho magis justitia faveret de gubernaculo regni. Proeterea scire vos volumus nos horum portitorem absolvisse ab excommunicatione, timore mortis, faeta ab eo pro- missione in nostra manu se omnia facturum seeun- dum vestram jussionem, consilio praedietorum epi« scoporum factam. Data in burgo Aquapendentis, octavo Idus Octo bris, indictione secunda. EPISTOLA V. AD HERIMANNUM METENSEM EPISCOPUM. (Anno 1078.) Monet ut Tullensem episcopum adjwvet, cui concessit ut coram quatuor episcopis, si propter vegni com- motionem sea simul convocare non possit, $e expur- get. Eum arguit quod bona ecclesie quibusdam mi- litibus ad se defendendum largitus sit. GREGORIUS episcopus, servusservorum Dei, HERI1- MANNO Metensi episcopo salutem et apostolicam benedictionem. Novit dilectio tua, frater charissime, quanto jam tempore Tullensis episcopus fatigatus laboraverit atque multis angustiis sudaverit pro repellenda ea quam sibi injuste objectam esse contendit infamia. Sed quia propter imminentem regni commotionem (9 simul episcopos ad expurgationem suam con- vocare non potest, hoc ei paterna compatientes pietate concessimus ut quatuor episcopis, ad pra- sens secum jurantibus, expurgatus, episcopale officium per omnia faciat. De duobus autem qui statuto judicio interesse debent, inducias usque ad Quadragesimam a nobis aecepit. Unde, quia tu in eadem dicecesi positus es, monemus et exhortamur tuam mihi dulcissiman charitatem et apostolica tibi auctoritate precipimus ut, si praefatum Tullensem episcopum culpabilem indubitanter esse cognoveris, fraternam manum auxilii (ut justum est) ei praebere non differas; scriptum est enim : Alfer alterius onera portate, et sic adimplebitis legem | Christt (Gal. v1). £t item : Sé quis viderit fratrem suum ]ynecessitatem habentem, et clauserit viscera, sua ab eo, quomodo charitas Det manet im eo? (I Joan. n.) Preterea pervenit ad nos quod propter instantem inimicorum tuorum infestationem tuc bona eccle- sic largitus sis quibusdam militibus, et eo modo honoris tui dignitas quotidie (quod non optamus) minuatur atque decrescat. Proinde tuam volumus admonitam esse prudentiam, ne alieujus magnitu- dine tribulationis coactus ecclesiasticas cuiquam hereditates largiaris, unde multum te postea poeni- teat, eum quod modo turbatus egeris nullo modo emendare potueris. Oportet autem ut totam spem tuam in Domino ponas, certissime sciens quia Do- minus non derelinquit sperantes in se (Prov. XXIX, 25). Confidimus enim omnipotentem Dominum, ve- 5615 S. GREGORII VII PAPZE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 516 ris aliorumque religiosorum, quos in partibus A bens defendere tentaverit, vel aliquod patrocinium vestris plures esse cognoscimus, orationibus placa- tam, pacem Ecclesic suae eito esse daturum. Data Sutrii [Suciis], undecimo Kalendas Novem- bris, indietione secunda. In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, anno sexto pontificatus domini Gregorii papa sep- timi, mensis Novembris die. decima septima, in- dietione secunda, Romo. Ego Marro Gisleri filius, habitator in. ducatu Spoletano, pro redemptione anim; mea et parentum meorum dono, trado atque offero beato Petro apostolorum principi , et super altare ejus omnia quz mihi pertinent de Castro, quod vocatur Moriciela [Moricida], positum inter Muricem et Clarignanum, quod conquisitum habeo per. concambiationem a Litaldo et Hugone, nepotibus Hugonis, filii Ascari, in plebe de Luzano, reservato usufructu diebus vitze mec, et Brutuli filii mei et filiorum Brutuli, si masculi fuerint de legitimo conjugio proereati (Pontif. im Gregorio septimo). EPISTOLA VI. (Anno 1078.) Declarat ex suo precepto concordiam. factam. 1nter episcopum. Taurinensem et. abbatem. sancti, Mi- chaelis, et quibus conditionibus. Se in eos ulturum ait qui non aequieverint. et. injustam causam. de- fonderint. , GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei. Notum tam praesentibus quam posteris fieri volu- mus causam (394) Cumberti Taurinensis episcopi et abbatis Saneti Michaelis, qualiter finiendam esse posuimus. Venientes enim ante nostram presen- tiam, post plura annorum curricula quibus con- questi sunt alter adversus alterum, ex voluntate aequiescentes et obedientes nostro jussui, pacem inter se, nobis pravcipientibus, fecerunt. Quibus ex auetoritate apostolica interdiximus ne alter alteri occasionem discordiw ulterius praeberet. Sed epi- scopus abbati et praedicto monasterio emendet quae ei abstulit, nisi quantum abbas ei condonaverit. Similiter et abbas episcopo faciat. Et hoc in existi- matione Astensis episcopi et episcopi Aquensis, nec non et abbatis Fruetuariensis. Si autem epi- scopus voluerit et potuerit probare illud monasterium in proprietate et allodio sui episcopi esse constru- etum, in sequenti synodo uterque se przesentent, et in eo justam et legalem diffinitionem aecipiant, Si vero aliquo impedimento cessaverint, legatos suos dirigant, quatenus eis ipsi reportent qualiter et quando finem eorum negotio imponamus. Quod si episcopus, cognita veritate, cognoverit idem mona- sterium non esse constructum in allodio sui episco- B C D patus, vel abbas perpenderit quod episcopus circa . hoc negotium justam et verani habeat rationem, sine aliqua disceptatione vel controversia ei qui veritatem et justitiam habuerit acquiescat, procul dubio scientes quia eum qui injustam eausam ha- (394) Est Cunipertus. HARD. vel potentiam sperans injustum negotium agitare ausus fuerit, graviter et severissime puniemus. Data Rome, octavo Kalendas Decembris, indi- ctione secunda. EPISTOLA Vli. AD HUGONEM DIENSEM EPISCOPUM. (Anno 1078.) Ut Robertum Flandrensem. comitem. ab. apostolice sedis legato et. Lingonensi episcopo eamcommumnica- tum, si. mon canonice d. factum vepererit, vel si satisfacere voluerit, absolvat. Quod sé ipse facere nequiverit, per religiosas id efficiat personas. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Hu- GONI Diensi episcopo salutem et apostolicam bene- dictionem. Quia ex pastoralis officii susceptione oportet nos magnam sollieitudinem habere. de salute omnium filiorum Ecclesie, debemus quantotius emendare, si quid noverimus aliter gestum esse quam convenit rectitudini ecclesiastic;e. Proinde notifieamus di- lectioni tue, nobis per aliquos, et maxime per Ingelrannum Flandrensem clerieum , innotuisse Robertum Frandrensem comitem ab Huberto legato nostro et Hugone Lingonensi episcopo, per machi- . nationes inimicorum suorum, excommunicatum esse. Quod quia non debemus, si verum est, ferre, rogando mandamus fraternitati tuae. ut, si tibi mo- lestum non est, ad illas partes festines accedere , et si inveneris eum non canonice excommunicatum , absolvas eum ex beati Petri apostolorum principis et nostra parte; sin autem, quod non optamus, canonice, et tamen voluerit satisfacere, iterutn ne differas eum ovili Dominico reconciliare, quia ipse Summus Pastor ovem perditam propriis humeris voluit ad gregem reportare. Si autem tibi possibile non est id per temetipsum agere, mitte personas religiosas pro te, quae preordinata predieto modo - valeant finire. Data Rome, septimo Kal. Decemb., indietioné secunda. ; EPISTOLA VIII, AD HUBIRTUM, WIDONEM ET HUGONEM. (Anno 1078.) Quamdam villam eum omnibus ad. eam pertinentibus clericis. Sancte. Marie et. Sancti. Audomari vesti- . tuendam prectpit.. Quod si justa ratione ad suam ecelesiam pertinere crediderint, Hugonem Diensem episcopum -legatum adeant! quadraginta, dierum spatio ;. quo. elapso, St, obedire. minus. voluerint , ingressum, ecclesie et. Christianam communionem, donec vesipiscant, interdicit. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Hu- BERTO et clericis ét omnibus comitibus de castro Sancti Pauli, Winoxt et HuGoxt, salutem et aposto- licam benedictionem. - Cleriei Sancte Marie et Sancti Audomari, ad- euntes apostolicani sedem, conquesti sunt de vobis quod jam multo tempore $ibi et sus eeclesiae au- fertis quamdam villam, Reseca nominatam, cum 917 LIBER SEXTUS. — EPIST. X. 918 omnibus ad eam pertinentibus; atque eum multo- A rannum et. alios fratres. ejus nobis sunt. conquesti, ties de hoc in provincialibus synodis coram epi- scopo vestro, et ad ultimum eoram Hugone, Diensi coepiscopo et confratre nostro apostolieze Eecelesize legato, in Pictaviensi concilio querelam fecissent, atque ille ex auctoritate nostra prieepisset ut, coram episcopo vestro, aut proclamata ecclesiae prefata et clericis redderetis, aut quod vestra jure esse debeant rationem dicerelis, episcopusque vester tres terminos vobis et ad ultimum provincialem synodum statuisset ut utrumlibet ageretis; vos tamen neutrum, sicut nunquam, ita quoque nec tune facere voluistis. Unde ex auctoritate Dei et saneti Petri apostolorum principis, praecipimus vobis ut, si ita est, praedictas res praedictae ecclesiae et elerieis ejus sine dilatione canonice restituatis; aut, si ita non est, et justa ratione pro certo scitis ad vestram ecclesiam eas pertinere debere, infra quadraginta dies, postquam litteras nostras vide- rilis, vel si eas videre vitaveritis, postquam eas missas vobis cognoveritis, Hugonem praefatum co- episcopum et fratrem nostrum, ad diem Ingelranno et fratribus ejus a vobis ante denominatum atque pranuntiatum adeatis, ut, utrisque partibus coram positis, ipse legitimum finem faciat hujus conten- tionis. Quod et si istud agere nolueritis infra preesseriptos dies, finitis eis, contradicimus vobis et Widoni, Hugonique et Eustachio comitibus, Oilardo quoque subdefensori praefatze possessionis, omni- busque vobis, amodo auxilium et consensum ad hoc sacrilegium prebituris, velut sacrilegis et ra- ptoribus, omnem penitus ecelesie ingressum , et Christianam. communionem, atque gratiam beati Petri apostolorum prineipis, et in vita et in morte, nisi forle poenitentiam egeritis et injuste. rapta ecclesiae prefatoe canonice restitueritis. Si autem, quod absit! ab omnibus Christianis post haee om- nia, diabolica infecti malitia, in excommunicatione prescripta incorrigibiliter perseverare. malueritis , precipimus defensoribus et patronis prediete ee- clesie ut eidem et clericis ejus prefatas res resti- tuere omnibus modis satagant. - Data Roma, vri Kalend. Decembris, indictione 1x. m EPISTOLA IX. ns ii CANONICOS ECCLESLE TARYENNENSIS. . (Anno 1078.) Ut | canonicis de. castro. Sancti Pauli, nisi, ut in superiori epistola mandavit, litteris apostolicis obedierint, omnis ecclesie ingressus interdicatur ; laici etiam mon obedientes: excommunicentur ; Ma- thildem, praterea, vult moneri ut, quam. terram maritus ejus ecclesie dederat; tradendam curet; et qui decimas ecclesi subtrahunt, moneri ut reddant ; sin minus damnationi subjaceant. GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei , àr- chidiaconibus Tarvennensis Ecclesie InNOrPHO et HUBERTO, et eanonieis, si canonice vixerint, salutem et apostolieam benedictioneni: Clerieos de castro Saneti Pauli, de quibus cano- niei Sanete Mari? et Saneti. Audomari per Ingel- B ad civitatem Tarvennam ex auctoritate nostra omnes convocate, et litteras nostras eis legite quee vobis dabuntur ex nostra parte. Quod si noluerint venire, vel venientes litteris nostris non obedire, omnem ecclesie ingressum, et quod in litteris nostris eis contradieitur contradicite, et insuper quidquid ,de ecclesia '"Tarvennensi possident clericali exhibitione. Laicis quoque in litteris nostris nominatis, et qui: cunque alii praefatis clerieis post litteras nostras visas vel notificatas non obedientibus consensum auxiliumque, ut in rapina et sacrilegio perseverent, - praebuerint, notifieate quod in prceseripta positi sint excommunicatione. . Mathildem | viduam Arnulphi advocati, qua terram quam maritus suus moriens dedit eeclesie Sanetae Marie, et quam ipse promisit morienti se liberam facere, admonete adhuc ut quod promisit perficiat; sin autem, in praefata dam- natione, quandiu non fecerit, maneat. Rengerium, Adam, Bereweldum et ccteros qui subtrahunt de- cimas novarum terrarum prefate ecclesie admo- nete ut reddant et satisfaciant; quod si noluerint, quousque resipiseant, predietee damnationi sub- jaceant. Et hoc etiam addimus ut nullus. accipiat de manu omnium preelibatorum oblationem aliquam sive in vita, sive in morte, quousque canonice quod peecaverunt emendent. Data Roma, septimo Kalendas Decembris, iri- dictione secunda. EPISTOLA X. AD RAYENNATES. (Anno 1078.) Monet ut episcopo Ravennati, ob plurima ftagitia in Romana synodo deposito, nullam deinceps obe- dientiam prastent ; qui vero ausus fuerit apostolicis preceptis repugnare, anathemate damnetur. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, om- nibus Ravennatibus majoribus et minoribus, qui beatum Petrum, ejusque filium, sanctum videlicet Apollinarem diligunt salutem et Wie es be- nedietionem. Quam fideliter, quamque humiliter. beato Petro, nempe apostolorum principi, Ravennas Ecclesia semper adhaserit, quantamque matri suce, saneta videlicet Romana Ecclesie, obedientiam in omnibus p exhibuerit, vestra fraternitas optime novit. Ille autem qui nune Ecclesie Ravennatis episcopus. esse dieitur, quomodo eam olim tam ditissimani quam etiam religiosissimam , tyranniea depreda- tione devastaverit, et irreligiosee vitee exemplo cor- ruperit et vos patiendo videndoque sensistis; et nos certo experimento didicimus. Sed quia his malis aliisque quampluribus flagitiis irretitus atque pollutus, ne argui possit atque eonvinci, superbie fastu elatus contra apostolorum principem ealea- neum erexit, et in inobedientia quie sceleri compa- ratur idololatricde perseveret, eum sine spe recupera- tionis, Spiritus sancti judicio, apostolie: sedis auctoritate, in saneta Romana synodo esse deposi- tum presentium indiciis indubitanter cognoscite 519 Quapropter ut nullam ei deinceps qua episcopo A. debetur obedientiam exhibeatis omnibus vobis beati Petri apostolorum principis auctoritate praecipimus. Si qui vero excommunicationis contagione vul- nerati his salutiferis ausi fuerint repugnare praece- ptis, eos veluti putrida membra a toto corpore Christi, quod est Ecclesia catholica, anathematis gladio resecamus atque projicimus. Vobis autem Deum diligentibus et beato Petro obedientibus, ex auctoritate ejusdem apostolorum principis, omnium peccatorum remissionem largimur. Data Romae, septimo [v1] Kalendas Decembris, in- dictione secunda. EPISTOLA XI. AD CLERICOS SANCTI MARTINI LUCENSIS. (Anno 1078.) Arguwit eos inobedientie. Pracipit ut, secundum privi- legium antecessorum pontificum, communem regu- laremque vitam degant ; sin minus, Ecclesie pre- bendam in manu episcopi reddant. Quod si neutrum facere neglegerint, omnium Ecclesiarum introitum eis prohibet. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, cle- ricis Saneti Martini Lucensis Eeclesice, salutem et apostolicam benedictionem. Cum apud vos essemus, saepissime vos per nos et per confratres nostros admonuimus uti, secundum privilegium antecessorum nostrorum , saneti videli- cet Leonis papa et Victoris, quod ipsorum tunc canonicorum vestra Ecclesi rogatu ipsi ecclesie fecerunt, communem regularemque vitam duceretis ; sed vos, quz vestra sunt querentes, non qua Jesu Christi. (PAilipp. n, 2), nostras admonitiones ne- glexistis. Cumque tantee negligenti: et inobedientiae qua scelus idololatrie a sanctis Patribus dicitur, merito jure vos sententia judicialis ferire deberet, episcopi tamen vestri et quorumdam fratrum vestro- rum precibus, apostolica mansuetudo solita pietate, ut filios, usque ad festivitatem Omnium Sanctorum, deinde etiam, interventu ejusdem episcopi, usque ad synodum, clementer vos sustinuit. Ad quam prace- pimus ut aliquos mitteretis de vobis qui de vestra nobis obedientia responderent. Quod quia minime factum, ut decuerat, jam nunc aequitatis non. pos- sumus differre censuram. Proinde per veram obe- dientiam moneo ut communem vitam vivatis, sicut sanctus Leo papa Ecclesia nostre instituit, et. sicut Romana Ecclesia intelligit, id est ut omnia ecclesice bona in communem utilitatem redigantur, et com- muniter, sicut supra dictum est, expendantur, aut, si id facere recusatis, ecclesie praebendam in manu episcopi ad ecclesie utilitatem .reddatis.. Quod. si neutrum horum (quod absit) facere recusatis, ex auctoritate Dei omnipotentis, et sanctorum aposto- lorum Petri et. Pauli, omnium ecclesiarum introitum vobis usque ad emendationem congruam prohibe- mus. ; .Data Rome, quarto Kalendas Decembris, indi- ctione secunda. S. GREGORII VII PAPJE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 520 EPISTOLA XH. AD LANDULPHUM EPISCOPUM PISANUM. (Anno 1078.) Pisane Ecolesie epzscopatum cum omni jure. €i con- firmat, et tam ea, que antiquius collata, quam qua modo a Mathilde, et qua in futurum ab aliis con- ferentur, concedit. Vicem suam ei atque. successo- ribus committit in. insula, Corsica, et pro labore quem primus in ea restituenda ad. Romance Eccle- sie dominium suscipiet medietatem, duobus vero ejus successoribus quartam partem. omnium redi- tuum. largitur, arces tamen sub ditione Romance Ecclesice reservat, quorum custodes 3llis, sí neces- sitas emegerit, vult obedire. GREGORIUS episcopus, servusservorum Dei, dilecto in Christo fratri LANDULPHO Pisano suisque succes- soribus. Superne miserationis respeetu ad hoc universalis Ecclesie curam suscepimus et apostoliei modera- minis sollicitudinem gerimus, ut justis precantium votis attenta benignitate faveamus, et libramine - aequitatis omnibus in necessitate positis, quantum, Deo donante, possumus, subvenire debeamus. Unde, postulante te, frater Landulphe, ut ecclesiam, cui Deo volente preesse dignosceris, ejusque bona ab adversariorum impetu et infestatione nostra aposto- lieze auctoritatis munimine tueremur ; inclinati justis precibus tuis concessione presentis privilegii con- firmamus tibi episcopatum prediete Pisanze Ecclesice cum omni jure suisque pertinentiis. Et quia Pisana Ecclesia, qua in przficiendis sibi pastoribus a con- stitutionibus sanctorum Patrum deviaverat, tandem pro restitutione antiqua libertatis suce salubre con- silium matris su: sanctae Romane Eeclesic& susce- pit, ita ut te, non aliunde, sed per ostium, quod Christus est, intrantem, gaudeat nobis ordinantibus habere pastorem, indulgemus, concedimus atque firmamus sibi tam ea qua ab antiquis temporibus juste collata sunt quam ea qua. divina pietate per serenissimam filiam nostram Màthildem, pro remedio anima matris suc, in eadem ecclesia sepultie, con- cedere dignata est, videlicet. loeum . qui . dieitur Schannellum cum castellis et pertinentiis suis, et. alia quz in futurum, Deo auctore, a fidelibus lega- liter conferenda sunt. Preterea fidei et religionis luce gratum inte fruetum exuberare cognoscentes, committimus tibi tuisque suecessoribus vicem no- stram in Corsica insula, si tamen ipsi consensu Romani pontificis et electione Pisani populi ita ca- nonice intraverint, sicut te constat intrasse, ut, seeundum quod Deus tibi tradidit, quce ad Cliristia- nam religionem pertinere videntur vigilanti studio episcopos, clericos populumque ejusdem insule doceas, atque morum honestate confirmes, juxta propheticum sermonem, uí£ evellas et destruas, cdi- fices et plantes (Jer. 1, 10). Qua nimirum insula, a jure et dominio sanete Romane Ecclesie per quo- rumdam pravorum hominum invasionem subtracta, ut prudentic tuc studio exclusis invasoribus secun- dum antiquum morem ad dominium ejusdem Ro- mana Ecclesi: revocetur, concedimus tibi per quem Pisana Ecclesia ad antiquum sui decorem reducta 21 LIBER SEXTUS. — EPIST. XIII. 522 2] st, et qui prius in restitutione preedietee insulae A Domni est regnum, et ipse dominabitur gentium laboraturus es, medietatem omnium reddituum, et otius pretii medietatem quae de placitis acquiretur; luobus vero successoribustuis quartam partem red- lituum et totius pretii quze de placitis acquiretur, ta tamen ut arces et quzeque munita loca per te icquirenda in potestate nostra et successorum l0strorum permaneant, eo tenore ut, si necessitas "xegerit, custodes eorumdem locorum tibi sueces- ioribusque tuis, salvo jure et honore Romana Ec- lesid, obediant. Dignum quippe est ut, siad im- )erium et consensum sanete Romana Ecclesie jastoralem secundum Dominum susceperint digni- atem, habeant ex largitione apostolieze sedis tem- joralium rerum sustentationem et decorem. Hoe :Xiam addendum esse censuimus, ut in agendis pla- 'jtis nuntius noster semper intersit. Actum Roma, secundo Kalendas Decembris, ndictione secunda. EPISTOLA XIII. AD OLAVUM NORVEGLE REGEM. (Anno1078.) Confirmat eum in fide, e£, quia propter locorum distan- tzam et lingue ignorantiam non potest mittere viros qui eum in lege Domin? erudiant, rogat ut juniores et nobiles seregno suo ad apostolicam sedem mittat, qui, divinis legibus edocti, apostolice sedis mandata ad eum ferreet pradicarepossint ; fratribus prater- ea regis Danorum, divisionem regni cupientibus, nullo pacto opem ferat, sed curet potius uf reo fra- Íres suos cum charitate. suscipiat. Ad fona piaque opera "illum. hortatur. GnEGORIUSepiscopus, servus servorum Dei, OLAvO Norveechorum [Norvegorum, Murrw.| regi salutem et apostolieam benedictionem. Licet ex universalicura sancta etapostolieze sedis, eui divina miseratione prasidemus, debitores simus omnibus qui Christi fidem colunt, de vobis tamen, qui quasi in extremo orbis terrarum positi estis, tanto nos majoris sollicitudinis ratio necessitasque eireumstat quanto vos eorum quiin Christiana re- ligione vos instruant minorem copiam et necessa- ria minus solatia habere cognoscimus. Quapropter, oblata opportunitate, scripsimus vobis ad confortan- dam aliquo modo gloriam vestram in fide quz est in Christo Jesu, qui secundum propositum volun- tatis eterni Patris Dei, cooperante Spiritu sancto, pro salute mundi homo factus est, de intemerata Virgine natus, mundum reconeilians Deo per mor- tem suam, delens peccata nostra per redemptionem qua est in sanguine ipsius, et devicta morte in se- metipso convivificavit ac resuscitavit nos in spem vivam, in hareditatem immarcessibilem, inconta- minatam, incorruptam (I Pefr.r) In quo, sicut confidimus in misericordia ejus, vobis parata est sterna salus et. vita, si tamen in illo spem firmam usque ad finem tenueritis (Hebr. 111) , credentes (sic- ut dieit apostolus Paulus) quoniam ?n ipso inhabitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter (Col. 11). Propter quod servite ei cum omni timore et humi- litate, memores quod Psalmista dicat : Quoniam PATROL. CXLVIIL, B D (Psal. XX1). Sitque semper in ore, sit semper in corde vestro, quod hune versiculum paucis inter- positis sequitur : Et anima mea, illi vivet, et semen meum, serviet ipsi. Notum autem vobis esse volumus quoniam desiderium nostrum est, si quo modo pos- semus ad vos aliquos de fratribus mittere qui fideles et docti essent ad erudiendum vos in omni. scientia et doctrina in Christo Jesu ut, secundum evange- licam et apostolicam doctrinam decenter instructi, in nullo vacillantes essetis, sed radicati atque fun- dati super stabile fundamentum, quod est Christus Jesus (I Cor. 11), abundantius atque perfectius in virtute Dei eresceretis et secundum operationem fructum fidei zeterna retributione dignum redderetis. Quod quia nobis, tum propter longinquitatem terra- rum, et maxime propter ignotas linguas valde dif- ficile est, rogamus vos (sicut et regi Danorum de- nuntiavimus) ut de junioribus et nobilibus terra vestra ad apostolicam aulam mittatis, quatenus sub alis apostolorum Petri et Pauli sacris ac divinis legibus diligenter edocti, apostolieze sedis ad vos mandata referre, non quasi ignoti, sed cogniti, et qua Christiane religionis ordo postulaverit apud vos, non quasi rudes aut ignari, sed lingua ac scientia moribusque prudentes digne Deo predicare et efficaciter, ipso adjuvante, excolere valeant. Re- latum. quoque nobis est fratres regis Danorum ad vestram se contulisse excellentiam, ut vestris viri- bus eopiisque nitentes, quatenus cum illis regnum dividat, fratrem cogere intendant. Quae quidem res quantum ad regni detrimentum, quantum ad confu- sionem populi Christiani, quantumque ad destru- ctionem : Ecclesiarum, quibus quotidie vicina Paga- norum crudelitas inhiat, et totius terrze desolationem attineat, per semetipsam nos Veritas, quee Christus est, in Evangelio docet, cum dicit : Omne regnum in seipsum divisum desolabitur, et domus supra domum cadet (Luc. x1). Unde eminentiam vestram id sum- mopere cavere monemus, ut nullius unquam per- suasione in hac parte cuiquam assensum. prcebeatis vel adjutorium, ne peccatum hoc (quod absit) in vos retorqueatur, neu de dissidio regni illius eontra vos et regnum vestrum divina indignatio concitetur. Hoc autem vos procurare libenter volumus atque eonsulimus, ut prefatus rex Danorum fratres suos in regnum cum charitate suscipiat, etita eis de re- liquis bonis et honoribus, ubi potest, distribuat ut nec illos indigna angustet necessitas, nee regni sta- tus labefactetur aut dignitas. De catero semper cogitate de spe vocationis vestra, et attenti ad ea qua Dominus in Evangelio dieit : Quia venient ab oriente et occidente, e recumbent cum Abraham, Isaac et Jacob in regno colorum (Matth. vri), nolite tar- dare, currite, festinate. De ultimis finibus estis ; sed, si eurritis, si festinatis, primis Patribus in regno Sociati eritis. Sit eursus vester fides, amor et desi- derium. Sit iter vestrum mundi gloriam assidue meditari esse caducam, et ideo cum amaritudine 17 923 S. GREGORII VII PAP OPERUM PARS 1. — REGISTRUM. 524 potius quam delectatione tenendam. Sit vestre po- A. Data Roma, tertio Kalendas Januarii, indietione tenti: usus et exercitatio subvenire oppressis, defendere viduas, judicare pupillos, justitiam non solum diligere, sed etiam tota virtute defendere. His namque vestigiis, hoe thesauro, his opibus, de ter- reno ad eceleste regnum, de fluxo et fragili ad cer- ium et perenne gaudium, de caduca et transitoria ad ceternam et semper permansuram pervenitur gloriam. Deus autem omnipotens, qui dives et co- piosus est in misericordia, meritis et auctoritate apostolorum Petri et Pauli, et nostra per illos nobis, licet indignis, divinitus concessa, absolvat te et omnes fideles tuos ab omnibus peccatis vestris, et dirigat vos in omnem voluntatem suam, ut in hac vita vos promereri faciat quod in ceterna beatitudine multipliciter vobis adaucta corona retribuat. Data Rom, decimo octavo [xrx] Kalendas Ja- nuarii, indictione secunda. EPISTOLA XIV. AD WELFONEM DUCEM. (Anno 1078.) Nullam contra se murmurationis causam fore osten- dit, si diligenter perpendat que in synodo statuta sunt. Si fideli corde Deo adlweserit, victoriam. eum adepturum. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei; WEL- FONI duci salutem et apostolicam - benedictionem. Si diligenter seeundum zquitatem — pontificalis offieii, seeundum propriam voluntatem perpen- ditis quz agimus, quze dieimus de communi negotio, G imo maxima perturbatione regni vestri, non contra - nos murmurabitis, sed per viam Patrum nostrorum nos incedere, Deo duce, meritis beati Petri apostoli cognoscetis. Perpendite quod sanctus Spiritus per nos, lieet indignos, dignatus est in saneta synodo hoc in anno Roma in Quadragesima celebrata sta- tuere, et cognoscetis quantum valeat, quantum pos- Sit auctoritas et potestas beati Petri. Agite itaque omnipotenti Deo et beato Petro semper grates, et non contra nos murmurando, sed beato Petro gra- tias referendo, meliora sperate. Mihi eredite, fratres charissimi, quia qui de falsitate et calliditate, non de justitia et. simplicitate confidunt, omnino deci- secunda. EPISTOLA XV. AD MONACHOS MASSILIENSES. (Anno 1079.) Absentiam. sui abbatis ut exquo ferant animo horta- tur, quem illis cito remissurum affumat; eorum monasterium, Sicut. Cluniacense, apostolice — sedi unire desiderat. Reliqua harum litterarum. porti- fori dicenda relinquit. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, cha- rissimis fratribus in monasterio Massiliensi commo- rantibus, salutem et apostolieam benedictionem. Contristavi vos, imo B. Petrus commovit, turba- vit, et ipse sanabit. Filius namque illius, abbas ve- ster, venit ad nos, et pro ejus amore faetus est obe- diens usque ad corporis captionem; et quia paratus fuit, si oporteret, mori, et ex hoc habebit retribu- tionem. Sed sicut scitis, fratres mei, rari sunt boni qui etiam Deo in pace serviant, sed rarissimi qui pro illius amore persecutiones non timeant, vel qui se contra inimicos. Dei indubitanter opponant. Proinde Christiana religio (heu proh dolor!) pene deperiit, et impiorum superbia nimis acerevit. Prze- dictus autem pater noster [vester], revera apostolo- rum principem diligens, in ejus acie nobis adhzsit, et adjutorium, Christo gubernante, nobis impendit, non surda aure intendens quod dicit Apostolus : S? fuerimus.socii passionum',. erimus et |consolatzo- mum (I Cor. r). Sed quia charitas, licet ratio vos consoletur, ad dolorem vos impellit, eo quod tantum Patrem tamque. vobis ducem quasi longo tempore amiseritis, rogamus vos ex parte omnipotentis Dei et amore beati Petri, patienter supportate nos, quia cito, Deo adjuvante, eum vobis lzetum remittemus ; et ex hoc, auctoritate beati Petri apostolorum prin- eipis, nobis valde indignis commissa, indulgentiam omnium peccatorum vestrorum promittimus et ab- solutionem eum benedictione concedimus. Confidi- mus namque, de nimia pietate Altissimi et de inef- fabili elementia Reginae coelestis, quia beati Petrus et Paulus locum vestrum amplius solito custodient et taebuntur, qui pro illorum servitio damnum et incommodum habere videtur. Desideramus enim dent, et hos B. Petri gladius devorando confundet. [) locum B. Pauli et vestrum ita unire, ut sieut jam Quid autem sit aetum in quadragesimali synodo, sive in ea quam in mense Novembri fecimus, vestri fideles qui interfuerunt, et nostre littere vobis missa indieare possunt. Vos autem de justitia con- fidentes, et de B. Petri adjutorio prasumentes, confortamini in Domino et in potentia virtutis ejus, quia si fideli corde et stabili Deo adhieseritis, cito vobis victoria et pax arridebit, Omnipotens Deus, meritis beata: Marice coelorum reginz, per auctori- tatem. B. Petri apostolorum principis mihi valde in- digno commissam, te tuosque omnes socios qui justitiam amatis et beati Petri sedem diligitis, a cunctis peceatis absolvat, et ad vitam zeternam per- ducat. ex longo tempore Cluniacus apostolieze sedi spe- cialiter adhaereat, et speciali Ecclesie hujus adju- torio et benedictione congaudeat. Moveat vos, fra- tres charissimi, summa dilectio Christi, ut nos sie- ut vos ipsos diligatis, et manum adjutorii in magna tempestate positis porrigatis, illud semper pra oeu- lis habentes : Alter alterius onera portate, et sic adimplebitis legem Christi (Gal. 6). Quod autem mi- nus seripsimus, horum portitori dicenda reliquimus. Omnipotens Deus, a. quo euneta bona procedunt, . meritis et intercessione Dei genitricis et virginis per auctoritatem beatis Petro et Paulo apostolorum principibus concessam vos respiciat, vosque semper innovet et eustodiat, vobisque quod sit novum can- 525 LIBER SEXTUS. — EPIST. XVII. 526 ticum indicet, et in saneta jubilatione inflammet,/A si nobis inobedientes exstiterint et in fraterno odio ut perfeete sciatis humanam fragilitatem deflere, et ineffabilem Dei benignitatem cognoscere, ut in ejus amore semper crescentes ad ejus certam notitiam et mirabilem laetitiam, coelesti matre ducente, me- reamini pervenire. Data Romo, ry Nonas [Kal.] Januarii, indictione secunda. EPISTOLA. XVI. AD BERENGARIUM GERUNDENSEM EPISCOPUM. (Anno 1079.) Amplectitur devotionis ejus affectum erga sedem apo- SLolicam, ulque in eo persistat hortatur, et inter Raymundi filios pacem | conciliet ; quod, si minus consequipossit, saltem inducias fieri curet, interim eis demuntians alterum eorum, per quem steterit, ne pac sequatur, vero, qui apostolice sedi obedierit, ad. obtinendam h.areditatempaternamjuvandum. Pratereaut Nar- bonensis episcopi ejus fratris saluti consulat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, dile- eto in Christo fratri BERENGARIO Gerundensi epi- scopo salutem et apostolicam benedictionem. Sicut per filium nostrum Massiliensem. abbatem didicimus , paratum esse te dicis in obedientia et fi- delitate B. Petri firmissimo animo et constanti per- sistere, et secundum praeceptum nostrum vitam tuam deinceps moresque componere, cupisque et. deside- ras prae eaeteris qui in partibus vestris sunt. nobis familiariter adhaerere, Sed et nos ad suscipiendum tantce devotionis affectum sinum paternae dilectionis extendimus, et modis omnibus pio circa nos amori : tuo favemus, ita plane ut tu (sicut. promittis) in C amore Petri et sollicitudine ecclesiasticae religionis et pacis Chistiange semper exerescas, dignumque te apostolica familiaritate ex obedientía sincerissima reddas. Itaque in primis negotium tibi,. de quo multum euramus, injungimus. Comperimus enim quod inter filios Raymundi Berengarii per vanita- tem et superbiam, et maxime per consilium impio- rum, nimirum ex invidia diaboli, discordia oritur. Et ego inde nimis contristor, tum pro amore patris eorum, qui me satis ex quo cognovit dilexit, tum etiam quia super Christianam gentem, qua in par- tibus illis magno impiorum Sarracenorum odio la- borare dignoscitur, grave sentio periculum immi- nere. Unde precipimus tibi ut adjunctis tecum re- ligiosis vicinis tuis abbatibus, scilicet Tumeriense, Ripollense, et Sancti Cueufati, et quoscunque alios Deum timentes clericos laicosque poteris invenire, pacem inter illos reformare et componere studeas. Quod si aequiescere monitis vestris fortasse nolue- rint, ostensis eis praesentibus litteris ad tenendam eos treugam firmissimam usque ad determinatum lempus ex auctoritate nostra constringite infra quod n0$ tales illue ex latere nostro nuntios dirigamus, qui causam litis eorum ita juste diffiniant ut non se ad gratiam alieujus nec premio nec favore defle- etent. Porro hoc illis debes firmiter inculcare quia, (395) Hugonem haud dubie intelligit. excommwnicandum fore ; «lterum remanere, diabolo instigante, maluerint, illi qui- dem ex eujus eulpa vel superbia pax ista remanse:- rit, gratiam saneti Petri auferimus, eumque, sicut membrum diaboli et desolatorem Christianze reli- gionis, cum omnibus fautoribus suis, festinabimus a communione Christianz societatis abscindere , ita ut nullam deinceps vietoriam in bello, nullam pro- speritatem haberé possit in saeculo. Alteri vero qui humiliter paci consenserit, debitamque obedientiam apostolieze sedi exhibuerit, statuemus ex gratia san- cti Petri inexpugnabile apostolici favoris auxilium, eumque, sicut filium sanctze Romanz Ecelesiad con- decet, ad obtinendam hereditatem dignitatemque paternam modis omnibus proeurabimus adjuvare, et omnibus Christianis in partibus illis, ut ei fa- veant eumque ad obtinendum principatum adjuvent, apostolica auetoritate precipiemus. Quidquid au- tem de hoc a te inter eos diffinitum fuerit, quanto- cius nobis litteris intimare, imo si opportunum fue- rit, teipsum nobis representare curabis. Preterea de fratretuo Narbonensi, magis quam hactenus fue- ris, volo te esse sollicitum; quia ego satis de perdi- tione illius doleo, et miror si tu illum, cui gemina germanitate coheres, ad salutem non studes redu- cere, eum seias quià pro sola vel earnali vel spiri- tuali affinitate alieujus, Christianus homo in tanti periculo artieuli seipsum debet apponere [forte op- ponere, Hanp. ifa etin cod. MuTIN]. Ageergo et fra. terna charitate succensus illum ex nostra fiducia admonitionis aggredere, commemorans illi et prae- terios longaevee etatis excessus, et propinquum jam sibi divinae ultionis imminere judicium si forte pos- sis eum ab ipso mortis ceterne limine revocare, et de salute fratris non solum cordis gaudium , verum etiam maximum: aeterna retributionis a divina lar- gitate praemium promereri. Data Roma, quarto Nonas [Kal.] Januarii, indi- etione secunda. EPISTOLA XVII. AD ABBATEM CLUNIACENSEM. (Anno 1079.) GnEGORIUS episcopus, servorum Dei, N. (395) venerabili Cluniacensi abbati et charissimo fratri salutem et apostolieam benedietionem. Si Romani ad vestras partes, sieut Yostràtó ad nos, saepe venirent, frequentius tibi litteris seu ver- bis qualiter eirea nos geruntur quz terrena sunt vel cclestia indicaremus ; sed quia, dum satis intendis aulicos nutrire, de rusticis parum tibi est curae, ul- tra haec debes ad memoriam reducere, quia pauper noster et pius Redemptor sic in ccelo angelos pa- scebat ut in terris peccatores non solum non despi- ceret, sed etiam cum eis cibum sumeret. Cur, frater charissime, non perpendis, non consideras in quanto periculo, in quanta miseria sancta versatur Eccle- sia ? Ubi sunt qui se sponte pro amore Dei opponant 5277 S. GREGORII VII PAPZE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 528 periculis, resistant impiis, et pro justitia et veritate À precipimus tibi ut, si nondum dimisisti eum, ac- nontimeant mortem subire? Ecce qui Deum viden- tur timere vel amare, de bello Christi fugiunt, sa- lutem fratrum postponunt et, seipsos tantum aman- tes, quietem requirunt. Fugiunt pastores, fugiunt et canes gregum defensores. Invadunt oves Christi, nullo contradicente, lupi, latrones. Tulisti vel re- cepisti ducem in Cluniacensem quietem, et fecisti ut centum millia Christianorum careant custode. Quod si nostra exhortatio apud te parum valuit, et apostoliee sedis praeceptum in te obedientiam non invenit, eur gemitus pauperum, laerymz viduarum, devastatio ecclesiarum, elamor orphanorum, dolor et murmur sacerdotum et monachorum te non ter- ruerunt, ut illud quod Apostolus dicit non postpo- neres, videlicet : Charitas quae sua sunt non quce- vit (I Cor. x11); et illud in corde, ut soles, haberes: Qui diligit. proximum legem implevit. (Rom. xu). Quid tibi dicent [dicunt] B. Benedictus, et Gregorius, quorum alter praecipit ut per annum probetur novi- tius, alter vero prohibet ut ante triennium miles non efficiatur monachus? Hzc ideo dicimus, quia, quod vix aliquis princeps bonus invenitur, dolemus. Mo- nachi vero, Deo miserante, sacerdotes et milites, et non pauci pauperes, per diversa loca qui Deum ti- ment reperiuntur; principes autem Deum timentes et amantes in toto Occidente vix aliqui inveniuntur. Omittimus jam de hae re tibi scribere, quia confido, de misericordia Dei, charitas Christi quae in te solet habitare me vindieando cor tuum transfodiet, et quantus mihi dolor esse debeat de bono principe ablato matri suce ostendet. Quod si non illo pejar ei successit in regimine, possumus habere consolatio- nem. Preterea monemus fraternitatem tuam, ut in talibus cautius te habeas, omnibusque virtutibus di- lectionem Dei et proximi praeponas. Hzc etiam te compellant ut manum orationis nobis porrigas, om- nesque fratres tibi creditos ad hoc provocare studeas ut merearis de virtute in virtutem proficere et ad perfectionem summxe charitatis pervenire. Data Rom, quarto Nonas Januarii, indictione secunda. EPISTOLA XVIII. AD EVRARDUM EPISCOPUM PARMENSEM. (Anno 1079.) Arguit quod abbatem ad synodum venientem ceperit. Jubet. ut eum dimittat. Quamobrem eum ab episco- pali officio suspendit , quousque Romam veniat. Si non paruerit, ecclesico introitum interdicit. . GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, EvnAnDo [EvrnAnDO] Parmensi episcopo. Diu est quod te pura et sincera charitate dilexi- mus, sed quod abbatem, ad nos venientem et ad sanctam synodum properantem, cepisti, non aequam vicem dilectioni nostra reddidisti. Magnum quidem faeinus et officio tuo indignum , eujus nescio jussu vel instinctu, contra talem virum prosumpsisti ; qui si quid tibi deberet, tamen quia ad nos veniebat, teneri non meruit. Quapropter apostolica auctoritate ceptis his litteris continuo cum honore perduci fa- cias ad Mathildem. Interim vero ab episcopali offi- cio, propter hoe quod illum remoratus es, absti- neas, usquequo ad nos ipse venias ; sin autem, quod non speramus, neque his mandatis nostris, ut di- mittas scilicet, obtemperare volueris, eeclesie in- troitum omnino tibi ex parte beati Petri interdi- cimus. Data in synodo, decimo sexto Kalendas Martii, indictione secunda. EPISTOLA XIX AD HAREMANNUM ULDERICUM, etc. (Anno 1079.) In synodo defimitum asserit quod, nisi. triginta die- rum spatio bona Ecclesie Bambergensis reddide- rint, excommunicationi subjaceant. GnEGOnIUS episcopus,servusservorum Dei, HARE- MANNO, UrpEnRiCO, FREDERICO, MAzELINO [Muzo- lino ef sic. infra], GorEBoLpo [Gotebaldo], militibus Bambergensis ecclesia. Intelleximus jamdiu quod vos, scilicet Haremanne et Ulderice, accepistis bona ipsius eeclesie pro in- iroitu Bambergensis episcopi He..... (Hermanni) jam depositi, quodque vos, Frederiee, Mazeline, Herolde, Wirinto, post illius excommuniecationem ab hae sede bona ejusdem Ecclesi: ab eo similiter accepistis. Intelleximus etiam te, Gotebolde, quando captus tenebatur episcopus, jam memorate ecclesiae bona de manu regis accepisse. Sciatis igitur in eo concilio quod nuper celebravimus ut, nisi inter ter- minum viginti dierum, postquam hae legationis nostre verba ad vestras aures pervenerint, res jam dictze Ecclesi;e, quas injuste detinetis, aut reddide- ritis aut de manu episcopi aeceperitis, perieulo ex- communieationis subjaceatis. Si vero resipiscentes ad episcopum veneritis, et stepe nominata bona re- stitueritis, liceat episcopo vos excommunicationis vineulo solvere. Data in synodo, decimo tertio Kalendas Martii, indictione rr. EPISTOLA XX. AD CENTULLUM COMITEM. (Anno 1079.) Preclaras virtutes quibus preditus erat denigraré eum asserit, dum consanguineam suam wocorem haberet. Suadet wt a tanto facinore abstineat, episcopos et Ecclesiam veneretur. GREGORIUS episcopus, servusservorum Dei, CENI- TULLO comiti salutem et apostolicam benedietionem. Audivimus de te per tales quibus fidem habemus ea qua» Christianum principem bonis omnibus de- beant commendare, quia sis videlicet amator justi- tie, defensor pauperum, et propagator pacis. Unde te in dileetionem et gratiam sicut filium Ecclesiae Romane suscipimus, et ut in bonis ecptis de die in diem proficere studeas admonemus. Tamen re- prehensibile quoddam in te esse cognovimus, quia scilicet consanguineam tuam babes uxorem; et inde nimis cavendum tibi, scilicet ne ex occasione 529 LIBER SEXTUS. — EPIST. XXIII. 830 culpae istius, ezetera quzeeunque agis bona dispereant. A vobis eharitas nostra reprasentatur et auctoritas, Age ergo, et seeundum consilium Amati episcopi Elorensis et Bernardi Massiliensis abbatis, siquidem ad vestras partes poterit pervenire, przedietum rea- tum emendare, et poenitentiam inde agere stude, nepro hoe animam tuam perdas, et nobilem femi- nam, qui sub tutela tua est commissa confundas. Ante omnia Ecclesiam Dei venerari semper et ho- norare atque defendere stude, et episcopis quasi Patribus tuis reverentiam et obedientiam exhibe. Scias pro hoc te et in hoc seculo majorem gloriam et in futuro vitam promereri perpetuam. Si facultas tibi esset veniendi ad nos, desideraremus te videre ac plenius de anim: tuz salute instruere. Data Roma, quinto Idus Martii, indictione se- eunda. EPISTOLA XXI. AD ARELATENSES. (Anno 1079.) 2 Reprehendit eos nulla pene cura moveri suam Eccle- siam pastore esse destitutam. Propterea, Wapincen- sem episcopum mittit, ut aut episcopum eligant, quí promittant se in pastorem susceplwros quemcun- que ipse ad. eos miserit. Cetera que dicenda forent episcopo injwnaisse significat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, uni- verso clero et populo Arelatensis Ecclesiae salutem et apostolicam benedictionem. Quoniam sublata pastorali custodia gregi non parva imminere perpendimus, multa pro vobis solli- Scientes quoniam quidquid ex utroque, Deo au- ctore, debemus et possumus, ad profectum vestrum vobis exhibere promptam: et indefessam voluntatem gerimus. Caetera quae dicenda sunt fratri nostro Leo- degario njunximus, cui legationi, quantum ad hoc pertinet negotium, ita volo ut eredatis ac si a nobis viva voce in auribus vestris dicerentur. i Data Roma, Kal. Martii, ind. rr. EPISTOLA XXII. AD COMITISSAM MATHILDEM. (Anno 1079.) Respondet super conjugio Theodorici ducis et super ejus intromissione de componenda inter. se et Hen- ricum regem. pace et de duce eacommunicato a Metensi episcopo. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, dile- cte in Christo filie MATHILDI salutem et apostoli- cam benedictionem. Quoniam animi nostri voluntatem super ea re scire cupiens, misisti nobis quod Theodoricus dux optaret sibi conjugio copulare quondam uxorem ^ marchionis Petroni, mandamus tibi : Ille enim non est adeo notus nobis, nec illa nobis ita commissa ut aliquid inde agere velimus. De eodem duce item si- gnificasti quod, si placeret nobis, de componenda pace inter nos et Henricum regem se intromitteret. Super hoe itaque respondemus. Legatus regis in presentia universalis synodi juravit, ex praecepto domini sui, eum nostris mandatis per omnia ob- eitudine angimur, multo dolore compungimur quod (; temperaturum. Ea quoque de causa et spe nos jam Ecclesiam vestram tandiu vigilantia pastoris et re- gimine idonei gubernatoris destitutam esse cogno- scimus. Quod in hac re minus quam oportet vos esse sollicitos, imo quasi proprie salutis oblitos, nulla pene cura vel affectione permotos deprehendi- mus, majoris nobis tristitize causaconsistit, quoniam pernieiosius fere nihil est quam contra mala urgen- tia-nulla ratione consurgere, et suce saluti in supre- mo discrimine aut nescire aut nolle consulere. His itaque curis, ac tantze desolationis vestrae causa sti- mulante, misimus ad vos fratrem nostrum, videlicet Leodegarium '"Wapincensem episcopum, quatenus eum illius consilio aut talem personam seeundum Deum eligatis, quam vicarius noster Hugo Diensis episcopus litteris suis nobis commendet, aut si apud D vos, quod eredimus, tanto regimini digna inveniri persona non potest, in manu fratris nostri Leodegarii, Wapincensis episcopi, firmetis vos illum suscipere in pastorem, quem consecratum et honore pallii insi- gnitum vobis ex parte sancti Petri miserimus.. Co- gitare enim debetis quoniam secundum electionem gratie Dei, de numero ovium Christi estis, et nequa- quam secure vivetis, nisi qui ejus vice vobis preesit, et contra incursus callidi insidiatoris assidua cir- cumspectione, auxiliante Deo, vos muniat, habeatis. Agite ergo ne quis vos ad prospiciendum de honore Ecclesie vestrae et communi saluti animarum ve- strarum impedire valeat, et ne visitatio legationis nostre? frustra ad vos facta esse videatur, per quam misisse legatos nostros eredo tuam scientiam non latere. Excommunieatum vero, jam sape dietum ducem, ab episcopo Metensi quia non. ignoras nos sententie in illum prolatae noveris assensum dedisse, et eam firmavisse, nisi infra viginti dies postquam mandata nostra resciverit, jussis nostris obedierit, et nisi civitatem et bona S. Stephani, qua injuste, invasit, libera dimiserit, et Ecclesia satisfecerit. Data Rome, v Nonas Martii, indictione rr. EPISTOLA XXIII. AD AURELIANENSES. (Anno 1079.) Ecclesie eorum arwumnis consulere desiderans, San- zonem, quem 4n episcopum optaverant, se libenter suscepisse, ne tamen Ra/nerio episcopo adhuc su- perstite, quem illi inutilem esse asserebant, praju- diciwm faciat, legatos se missurum ait qui rem inspiciant, ut vpse deinde electionem confirmare possit. Interim nullus Ecclesie bona distrahat. GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, clero et populo Aurelianensis Eeclesiz:, salutem et apo- stolicam benedictionem. Sciatis incunetanter quod de Ecclesie vestra aerumnis et angustiis, quam specialiter dileximus et qua una ex nobilissimis Galli; Ecclesiis quondam fuit, et adhuc erit, Deo favente, nos valde dolemus, et quia illi qualiter subvenire debeamus solliciti su- mus, et ut ad pristinum decus et gloriam redeat nos impense operam damus. De Sanzone item filio no- stro, quem vobis in episcopum optatis, noveritis 531 quia libenter eum suscepimus et paterno amore tra- A etavimus. Sed quia Rainerius dietus episcopus, et Ecclesise vestrae, ut dieitur, inutilis, nondum ex toto constat ab ea separatus, ne videamur alicui praeju- dicium facere, neu ob alicujus amicitiam forte quis suspicetur nos contra justitiam facere velle, legatos nostros ad vos mittere disposuimus qui, veritate dis- cussa diligenter et probata, de eo possint ex aucto- ritate nostra, imo beati Petri, prout justitia dietave- rit, sententiam dare. Postea vero electionem vestram secundum Deum confirmare, et quibus modis opor- tere videbitur corroborare seeundum canonica in- stituta curabimus. Interim vero res ejusdem eccle- sie, tam. vobis quam omnibus apud quos ubicun- que reperiuntur, ex parte B. Petri monendo przci- pimus ut nemo distrahere vel demoliri praesumat videlicet praemia. et ornamenta qua illi pertinere noscuntur. Quod si quis eontra haee nostra praece- pta temerarie conari tentaverit, sciat se gratiam B. Petri amissurum, et anathematis gladium, nisi resipuerit, incursurum. Data Roma, tertio Nonas Martii, indictione rr. EPISTOLA XXIV. AD AMATUM EPISCOPUM ELORENSEM. (Anno 1079.) Causam inter abbates Sancta Crucis et Sancti Severi diligenter ei et Diensi episcopo terminandam com- mittit; decernens interim quod, in lite est ea integro abbatie Sancte Crucis restituendum esse. GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, AxATO Elorensi (id est Oleronensi in eod. MurtN. Olorensi) episcopo in Vasconia, salutem et apostolicam bene- dictionem. Jozelinus, archiepiscopus Burdigalensis confrater noster, veniens ad limina apostolorum, duxit nobis ad memoriam. qualiter olim actum sit de discordia "monasterii Sanctae Crucis et Sancti Severi, quidve diffinitionis in Romana Ecclesia susceperit. Nam et litteras olim a nobis super hae re abbati S. Severi transmissas invenimus, et abbatem secundum te- norem earum inobedientem fuisse cognovimus. Unde ne prajudicium sibi aliqua pars fieri suspice- tur, censuimus causam illam ante te et confratrum nostrum Hugonem, Diensem episcopum, diligenter p esse retraetandam, ita ut uterque auditores legiti- mum, Deum auxiliante, huie negotio finem impo- natis. Adjudicavimus etiam ut illud quod in lite est, ex integro abbatie Sancte Crucis restituatur, qua- tenus, possessione sibi reddita, canonicum et legale sit quod acturi estis, et in exsecutione judicii nostri irreprehensibiles appareatis. Quod si ille inobediens fuerit, et memoratze ecclesi; investituram abbatize Sanetc?e Crucis non restituerit, illum sicut rebellem a communione corporis et sanguinis Domini merito separate. Data Rome, octavo Idus Martii, indictioneseeunda. (396) Preepositum et canonicos Insulanos. S. GREGORII VII PAPE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 532 EPISTOLA. XXV. AD ARNALDUM ABBATEM SANCTI SEVERI. (Anno 1079.) Diensi et Elorensi episcopis commisisse significat, quid agendum foret qn controversia inter eum ct abbatem. Sancta Crucis; quare precipit ut. illis . pareat. GREGORIUS ARNALDO episcopus , servus servorum Dei, abbati Saneti Severi salutem et apostolicam benedictionem. Postrecessionem tuam proxime factam, seias nos litteras quasdam reperisse, in quibus inobedientiam tui liquido deprehendimus. Proinde notum tibi sit nos eam -causam, scilicet quae inter te et abbatem Sanete Crucis esse dignoscitur, diligentius diseu- tiendam fratribus et coepiscopis Hugoni Diensi et Amato Elorensi legatis nostris commisisse, et quid- quid isti de ea re statuerint judicantes, hoc deinceps vobis esse ratum firmumque tenendum. Attamen in- terim, ut illam possessionem, scilicet ecclesiam Sancte Mari: de Solaco, de qua lis inter vos orta est, abbatiae Sanctae Crucis ex integro restituas, apo- stoliea auctoritate preecipimus, et ut quiete, donec ad judicium veniat, possidere permittas ex parte beati Petri jubendo monemus. Indignum quippe est, et canonicis institutis nimis alienum ducimus eau- sam, qua ventilanda est ad examen, debere deduci, nisi de rebus in lite positis ille qui vim patitur prius fuerit revestitus. Juxta ergo quod et monuimus et Q praecepimus, iterum ineuleare curavimus ne te ul- terius super hac re, sicut hactenus, inobedientem reperire valeamus. Quod si inobedientia tua auribus nostris iterum fuerit delata, scias indubitanter te iram beati Petri et nostram incurrisse, et digna animadversionis sententiam in periculum ordinis tui provocasse. Data Roma, octavo Idus Martii, indict. secunda, EPISTOLA XXVI. AD FULCARDUM (396). (Anno 1079.) Mandat ut. Lambertum, quem psi contra sua. man- data male traetaverant, suscipiant eique ablata re- stituant; nisi paruerint, eos puniturum minatur. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Fur- CARDO Insulana congregationis praeposito, ecaeteris- que ejusdem congregationis canonicis tam minoribus quam majoribus, licet aliter meritis [ mereatis ], sa- lutem et apostolicam benedictionem. Non modicum offendistis nos super injuria et ex- spoliatione rerum Lamberti filii nostri a vobis il- lata, imo. in persona sua nobis faeta precipue eum per Ingelrannum nostrum nobis mandaverimus ut ei nullam injuriam inferretis propter obedientiam quam sibi injunximus. Mandamus ergo vobis, et apostoliea auctoritate praecipimus, sieut eanonicis specialiter munitis privilegiis B. Petri, quatenus 533 LIBER SEXTUS. — EPIST, XXIX. 534 hune filium nostrum Lambertum fratrem et conea- A — Miramur temeritatem et insolentiam przesumptio- nonieum vestrum cum omni benevolentia et dile- ctione suscipiatis, et sua sibi integre restituatis, re- mittentes vobis, ipso eodem interveniente, quidquid in eo et nobis deliquistis, eo videlicet tenore ne deinceps eontra nostra et sanctorum canonum de- creta agere praesumatis. Quod si facere neglexeri- tis (quod absit), rursumque.elamor ad nos seu ad vicarium nostrum venerabilem virum Hugonem Diensem episcopum venerit, et gratiam B. Petri et nostram perdetis, et nos ulterius nullo modo patie- mur inultos, sed, sicut dignum fuerit, gladio B. Petri eontemptum nostrum vindicabimus. Data Roma, secundo. Idus Martii, ind. 1r. EPISTOLA XXVII. AD MONACHOS DOLENSIS MONASTERII. (Anno 1079.) Precipit ut, amoto Gualterio, quem in abbatem con- ra, e:commaumnicationem elegerant, quique 4n con- cilio depositus fuerat, Viennensem archiepiscopum in abbatem suscipiant. Pro eorum autem tnobed'üen- iia coram Diens? episcopo compareant, eique obe- dian ; sin minus, ez;communicationem in eos Latam se confirmaturum. ait. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, mo- nachis Dolensis monasterii. Noveritis Gualterium, quem vobis in abbatem eontra excommunicationem apostolicce sedis consti- tuistis, collaudatione Romani concilii a nobis irre- euperabiliter esse depositum, et, si de administra- tione abbatize vestra se ulterius, cognitis his litteris, intromiserit, omnino excommunicandum. Quapro- pter apostolica vobis auctoritate precipimus ut con- fratrem nostrum Wormundum "Viennensem archi- episcopum, quem vobis in abbatem, Deo annuente, ordinavimus, sine omni contradictione suscipiatis , etei sicut patri et abbati per omnia toto cordis affe- etu obediatis : et quia non modieum pro inobedien- tia vestra incurristis delietum, praecipimus vobis, ut Dominica prima post Pentecosten, sc ilicet in oeta- vis, coram vicario nostro Hugone Diense episcopo satisfaeturi, Valentize videlicet urbi vos represente- tis, et quod ipse vobis praceperit obedienter tenea- tis. Quod si ipsi spiritu superbie his nostris litteris inobedientes fueritis, excommunieationem a pre- fato vieario nostro super vos faetam ab illo die nos D confirmasse indubitanter sciatis. Data Romae, octavo [xrrr) Kalendas Aprilis, indi- etione secunda. EPISTOLA XXVII. AD (397) NOBILES BITURICENSES. (Anno 1079.) Ejusdem argumenti. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Ro- DULPHO, OpoNr, EPPONI, UMPALDO, EYERARDO, Bozowr, GrnALDO, ADELARDO, et czeteris principibus Bituriec regionis, salutem et apostolicam benedic- tionem, si obedierint. (397) Principes regionis Bituricz., nis vestrae quod , contra fas et excommunicationem apostolicam vobis delatam,abbatiam Dolensem, quam in tutelam hactenus habuistis, imo etiam [invasistis imo et] ad cumulum detrimenti tam animarum ve- strarum quam corporum, abjecto eo quem manibus propriis, Deo volente, vobis in abbatem eonsecravi- mus, Gualterium invasorem irrecuperabiliter depo- suimus, et ei res ecclesi: suisque fautoribus sub excommunicatione interdiximus. Confratri autem nostro Wormundo Viennensi archiepiscopo abba- tiam Dolensem concessimus ; imo reddidimus. Vos ergo monemus, et apostolica auetoritate praecipimus ut abjecto invasoris przedieti dominio, abbati vestro, jure canonico, Wormundo Viennensi archiepiscopo sincera mente et puro corde obediatis. Quod si re- belles Deo et beato Petro in his deinceps fueritis, a Dominica prima post Pentecosten, scilicet in octavis, cum Dolensibus monachis, nisi satisfecerint coram vicario nostro Hugone Diensi episcopo Valentize, vos excommunieationi subjacebitis. Si autem patri ve- stro spirituali, eonfratri nostro Wormundo Vien- nensi archiepiscopo, obedientiam et auxilium exhi- bueritis, gratiam Dei et beati Petri percipietis. Te autem, Rodulphe, quia in his plus caeteris tibi a Deo concessa est potestas, rogamus te et przecipimus, ut eum in abbatiam sine simulatione et dolo restituas, et totius ire sive discordice oblitus, ei ut filius cha- rissimus cobareas, quatenus gratiam Dei et pecca- torum tuorum indulgentiam ab ipso cui data est po- testas ligandi atque solvendi percipias. Data Roma, decimo tertio Kal. Aprilis, indiet. secunda. EPISTOLA XXIX. AD LADISLAUM HUNGARORUM REGEM. (Anno 1079.) Regis devotionem erga sedem apostolicam laudat. Comites quosdam ac milites ecclesie fideles injuste in. easilium velegatos commendat. Ad. ecclesiarum defensionem hortatur, legatosque ad. se mittere ju- bet. : GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, La- DISLAO Hungarorum regi salutem et apostolicam benedictionem. Sieut fidelium tuorum erebra relatione cognovi- mus, idemque ipsum nostris attestantibus ratum habemus, excellentia tua ad serviendum beato Pe- tro, quemadmodum religiosa potestas debet, et ad obediendum nobis ut liberalem filium decet, toto affectu et cordis intentione parata est. Unde nimi- rum devotionem mentis tuze super hoe studio non indigne laudamus eique sincere congratulamur quod quidem optimorum regum sequendo vestigia illu- strat, servando tam in moribus normam justitiae quam etiam lineam nobilitatis in sanguine. Igitur quia de celsitudinis tuz liberalitate et obedientia satis confidimus, ad quiddam nostra universali sollieitudini eongruens,.quod honori quoque tuo 935 3. GREGORII VII PAPZE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 536 non parum concordat, invitare te non dubitamus, A ferre jamdudum tibi constitisset. Verum, sieut cer- quatenus in eo et illa quae de te verbis solis credita sunt esse vera faeti indicio pateant, et nobis sit aperta firmior causa, qua te prae ezeteris regio di- gnitatis amplius speeialiusque diligere merito debea- mus. Itaque comites illos vel..... videlicet D.... et C..... eorumque milites, quos beato Petro fideles ju- stitioeque fautores injusta (ut accepimus) sententia in exsilium expulit, tibi commendatos esse ex parte nostra optamus. Et quia haetenus illis subvenire ex industria propria elaritudo tua curavit , sentiant sibi nunc ob fidelitatem beati Petri nostramque commen- dationem solatii auxiliique munus copiosius aeces- sisse. De cctero prudentiam tuam monemus, ut viam justitiae semper studeas irreflexo calle tenere , et viduas et orphanos et peregrinos paterna pietate tueri, Ecclesias non modo non la;edere, sed etiam ab arrogantium et invasorum petulantia et temeritate defendere, nec non et alia quze reete intelliges, pro- cures diligenter servare. lllud quoque nihilominus scire te volumus quosdam nomine tuo legatos ad nos olim venisse, quibus item nos istud injunximus, ut dilectioni tuze suggererent quatenus alios destinare, quo certiores efficeremur, censeret. Verum nobis adhue in incerto manet an ad te mandata nostra perlata sint, an aliquos postea miseris ; liquet autem neminem a te legatum ad nos post inde venisse. Quare decrevimus ad te iterum idem repetendo seri- bere, itidemque de comitibus, quod jam postulavi- mus, iterando ineuleare ; quo et nuntios, si nondum misisti, non ulterius mittere negligas, et praenomi- natis omnibus praesidii manum familiarius pronius- que in cunctis porrigere studeas. Omnipotens et mi- sericors Deus, a quo bona euncta procedunt, per me- rita et intercessiones beat: Dei genitricis semperque virginis Marie, et beatorum Petri et Pauli, gressus tuos per viam deducens justitize, constanter dirigat usque ad finem, et sie hujus vita» temporalia regni gubernacula faciat temperare, quatenus zeterna pro- merendo valeas adipisci. Data Rom, duodecimo Kal. Aprilis, indictione secunda. EPISTOLA XXX. AD LANFRANCUM ARCHIEPISCOPUM CANTUARIENSEM. (Anno 1079.) Argwit quod se non visitaverit a tempore assumptionis Sum; cujus causam cum regem esse moverit, horta- tur ut eum moneat, ne quid injustum contra Ro- manam Ecclesiam prasumat, ipseque ad se quanto- cius veniat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei , LAN- FRANCO Cantuariorum archiepiscopo salutem et apo- stolicam benedictionem. Quod ex illo tempore quo sacerdotale summza se- dis jugum cervici nostre, licet indigni, suscepimus, venire ad nos non multum curavit fraternitas tua, quanto minus hoe de dilectione tua sperare potui- mus, eo amplius stupentes miramur, et nisi aposto- lica mansuetudo, nec non et amoris pignus antiquum nos hucusque detinuisset, profecto nos hoc graviter p lissime compertum habemus adventum tuum vel metus regis, ejus scilicet quem inter caeteros illius dignitatis specialius semper dileximus , vel maxime iua culpa nobis negavit, et te quidem, si vel prisci amoris memoria superesset, vel debita matri Ro- man: Ecclesie dilectio in mente remaneret, non debuit aliquis aut mundanz potestatis terror, aut cujusquam persona superstitiosus amor, a conspe- ctu nostro retrahere. Illum vero si contra apostoli- cam sedem novus arrogantie? tumor nunc erigit, sive contra nos ulla libido seu procacitas jaetat, tanto gravius feremus, quanto eum dilectione nostra indignum se fecisse constiterit. Quod tamen ne illi accidat, religio tua poterit hoc modo vitare, si ei di- ligenter aperiendo, et constanter admonendo consi- lium dederis, ne contra matrem omnium Romanam Ecclesiam quid injustum presumat, neve quid a re- ligiosa potestate alienum petulanter audeat, et neque tuam neque alicujus devotionem ab apostolicae sedis visitatione ulterius coercere attentet. Igitur decet fraternitatem tuam negligentic suce excessus sapien- ter corrigere, atque ad apostolicam sedem quanto- - cius properare, teque ipsum nostris; obtutibus, ut. optamus, utque sape mandavimus, praesentare, qua- tenus nos de his et de aliis negotiis presentialiter conferre, atque utilitas Ecelesiae de nostro colloquio augmentum valeat, Deo favente, percipere. Data Roma, octavo Kalend. Aprilis, indietione secunda. EPISTOLA XXXI. AD INCOLAS PROVINCUE. (Anno 1079.) Proccipit ut bona monasterii Sancti Petri sub ecmcom- ! municationis pena. vestituant, GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, omni- bus archiepiscopis , episcopis, principibus, clericis, laicisque in. Provincia commorantibus, exceptis his qui excommunieationi subjacent, salutem et aposto- licam benedictionem. Notum vobis omnibus esse putamus, quod mona- sterium S. Petri, situm in loco qui Mons Major di- citur, sanete Romandw Ecclesie speciali quodam jure subjeetum est, et apostoliec sedis privilegiis ex tempore longo munitum. Unde quia nobis pro sus- cepti regiminis sollicitudine imminet Ecclesiis om- nibus providere, illis praecipue debemus vigilanter prospicere quze Romanze apostoliezeque sedi quo - dammodo viceinius haerent, et ejus tutela maxime sperant defendi. Quapropter, quoniam audivimus aliquos vestrum bona memorati monasterii contra jus et honestum. sacrilega manu invasisse, distra- here atque diripere, paterno affectu monemus et apostolica auctoritate praecipimus, ut quicunque res illius monasterii vi tenere invasas noscuntur, digna cum satisfactione emendare festinent, ac nemo dein- ceps contra anima salutem bona ipsius ecclesiae violenter attrectare praesumat. Quicunque ergo his salubribus mandatis nostris contraire, et bona eecle- 537 LIBER SEXTUS. side (sicut dietum est) sacrilego ausu contra inter- dietum nostrum detinere tentaverit, admonitus se- mel, atque iterum, et tertio, per convenientes indu- cias, si emendare contempserit, iram et furorem omnipotentis Dei contra se per excommunicationem apostolicam provocabit. Obedientibus vero. aposto- lica auctoritate, et beati Petri nobis, licet indignis, concessa potestate, peccatorum suorum veniam in- dulgemus. Data Roma,secundo Kal. Aprilis, indictione se- cunda. EPISTOLA XXXII. AD ISEMBERTUM EPISCOPUM PICTAVENSEM. (Anno 1079.) Rorgonis bona, ad Hugonem ejus germanum spectan- tia, ablata sub eaccommunicationis puena vestitu mandat. G REGORIUS episcopus, servus servorum Dei, IsEM- BERTO Pictaviensi episcopo salutem et apostolicam benedictionem. Pervenit ad aures nostras quod bona Rorgonis de Coequo, qua, mortuo ipso, in potestatem germani, scilieet Hugonis nostri fidelis et filii, jure debent coneedere, Hugo Delezini [de Leziniaco; Zn cod. Mut. Delerzini] injuste praesumpsit invadere. Unde quia prenominatum, Hugonem clericum nostrum, et res ipsius in tutelam apostolica sedis suscepimus, fraternitati tuze. invitando precipimus ut super his euram vice nostra gerens, duci Guilielmo haec eadem signifieando suggeras, quatenus in hac etiam re quantum beato Peiro sit fidelis ostendat. Verum in primis volumus ut dilectio tua studeat memoratum Leziniacensem [Deleziniacensem] ex parte nostra eum jam dieto duce convenire, nec non illum de temeritate sua redarguendo de satisfactione monere. Quod si admonitus semel, iterum ac tertio, per competentes inducias in pertinacia sua duraverit et mandatis nostris inobediens justitiz:e parere con- tempserit, apostolica auctoritate praecipimus ut eum, quousque resipiscens ablata restituat, vinculo ana- thematis illiges; quod idem postmodum nos firma- turos non dubites. Data Romae, Idibus Aprilis, indict. secunda. , EPISTOLA XXXIII. ^ .AD HUGONEM ABBATEM CLUNIACENSEM. (Anno 1079.) Ut bona, que Matisconensis Ecclesia quiete possede- vat, ab ipso ablata aut restituat aut cambio com- penset; sin minus, Diensi episcopo et abbati Sancti Pauli lis inter eos terminanda. committitur. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Hu- GONI Cluniacensi abbati, salutem et apostolicam be- nedietionem. Landerieus Matisconensis, frater et coepiscopus noster, ad apostolorum limina veniens , conquestus est apud nos Ecclesie suc jura a te sibi auferri, quae depradecessorum suorum temporibus, etiam Simoniacorum, quiete visa est possidere. Nos ergo dignum esse et competens adjudicavimus ut quie bona temporibus irreligiosorum ecclesia sine mole- — EPIST. XXXIV. 538 A Sstia tenuit, eisdem sub pastore religioso, in Romana B C D Eeclesia ordinato, privari absque ratione non de- beat. Quapropter dilectionem tuam monemus ut res illas, super quibus predicta Matisconensis Ecclesia queritur, si usque ad supra mémorati fratris nostri tempus possedit, deinceps quoque aut quiete retinere permittas, aut eoneambium competens reddere stu- deas. Quod si inter vos hane causam non potestis ipsi componere, volumus fratrem nostrum Diensem episcopum et Sancti Pauli abbatem negotio huie interesse, quatenus eorum adhibita diligentia finem lis invenire rectum et congruum valeat, ac. ulterius inter vos dissensio nulla remaneat. Sine concordia namque neque religiositatem dieimus (forte duci- mus. HAnp.] quidquam: valere, neque aliud opus, etsi bonum videatur, aliquid esse. Data Roma, decimo. octavo Kal. Maii, indicet. se eunda. EPISTOLA XXXIV. AD GEBUINUM ARCHIEPISCOPUM LUGDUNENSEM. (Anno 1079.) Confirmat primatus dignitatem Lugdunensi Eccles ice super quatuor provincias concessam, dummodo Si- moniace archiepiscopus electus non fuerit. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, GE- BUINO [GEBUER10] Lugdunensi archiepiscopo. Antiqua sanctorum Patrum, quibus licet indigni etlonge meritis impares, in administratione hujus sedis suecedimus, vestigia, in quantum divina digna- tio permittit, imitari desiderantes, jus, quod unicui- que Eeclesiarum pro merito et dignitate sui ipsi contulerunt, nos ex eorum successibus considera- tionedecet illasum etimmutabile conservare, et mu- nimine decretorum nostrorum ad perpetuam stabi- litatem corroborare. Quapropter; quia, dilectissime in Christo frater Gebuine, postulasti a nobis qua- tenus dignitatem ab antecessoribus nostris conces- sam Ecclesie, cui Deo auctore preesse dignosceris, eonfirmaremus, et quaeque sua ab infestatione ho- stili apostolicae sedis defensione tueremur, inclinati precibus tuis confirmamus primatum super quatuor provineias Lugdunensi Ecclesi: tua, et per eam tibi tuisque. successoribus, his tantum qui nullo in- terveniente munere electi vel promoti fuerint, vide- licet, a manu, ab obsequio et a lingua. A manu, ut nullum pretium prorsus a se vel ab aliquo tribuatur; ab obsequio, ut nihil inde servitii faciat, sicut qui- dam intentione eeclesie przelationis potentibus per- sonis solent deferre; alingua, ut neque per se neque per submissam personam preces effundat. Sed neque his qui per szeeularem potestatem ad hanc dignita- tem pervenerint, videlicet dono vel confirmatione alieujus personze quae sancte religioni videatur ob- viare, et eontra puram et authentieam sanctorum Patrum auctoritatem venire. Sed his nimirum hanc dignitatem concedendam esse sancimus, qui pura et sincera electione tibi suecesserint, et ita per ostium intraverint, sieut fratepnitatem tuam cognovimus intrasse. His vero qui aliter intraverint, videlicet qui 539 S. GREGORII VII PAP/E OPERUM PARS I. — REGISTRUM. $40 juxta^Dominieam sententiam non per ostium, sed A distinetio, quis hominum abnuat huie se libenter aliunde ut fures et latrones ascenderint, non solum primatum hujus dignitatis non. concedimus, verum etiam omni honore ecclesiastiei regiminis indignos et alienos fore adjudieamus. Provincias autem illas quas vobis confirmamus, dieimus Lugdunensem, Rothomagensem, 'Turonensem, et Senonensem, ut ha videlicet provineiae condignam obedientiam Lu- gdunensi Ecclesi: exhibeant, et. honorem quem Romani pontifiees reddendum esse scriptis pro- priis praefixerunt, humiliter et devote persolvant, salva in omnibus apostolie:e sedis reverentia et. au- ctoritate. Praterea, juxta tenorem postulationis tua, ecclesi; tuae hujusmodi privilegia presenti auctoritatis nostre decreto indulgemus, concedimus atque firmamus, statuentes nullum regum, e »e- liqua usque in finem , sicut in privilegio constat quod est in capite hujus libelli. Data Roma, duodecimo Kalendas Maias, indi- ctione secunda. EPISTOLA XXXV. AD ROTHOMAGENSEM, TURONENSEM , ET SENONEN- /— SEM, ARCHIEPISCOPOS. (Anno 1079.) Ut archiepiscopo Lugdunensi super eos. em. antiqua Patrum auctoritate prima «a se confirmato obe- dientiam prestent. Rationem. et originem diverso- rum in Ecclesia graduum declarat. ih GnEGORIUS episeopus, servus servorum Dei , fra- tribus et coepiscopis Rothomagensi, Turonensis [Tu- tonensi, Biturieensi], et Senonensi, salutem et apostolicam benedietionem. Sieut novit fraternitas vestra, sedes apostolica, eui licet indigni, Deo auetore, prassidemus, divina gratia inspirante, Spiritu saneto edocta, per diversas provineias et regna preesules arehiepiscopos et pri- mates ordinavit; eujus constitutione et auetoritate Lugdunensis Ecclesia primatum super quatuor pro- vincias, videlicet Lugdunensem, Rothomagensem, Tu- ronensem et Senonensem, per annorum longa curri- cula obtinuisse cognoseitur. Sanetorum igitur Patrum nos, inquantum Deo favente valemus, exmpla sequi cupientes, Ecclesio memoratae primatum, quem ipsi decretis suis, constituerunt atque sanxerunt, eorum freti potestate subinde confirmare studemus. Ad hoc enim divina dispensationis provisio gradus et di- versos constituit ordines esse distinctos, ut dum re- verentiam minores potioribus exhiberent, et potiores minoribus dileetionem impenderent, una concordia fieret ex diversitate connexio, et recte officiorum gigneretur administratio singulorum. Neque enim universitas alia poterat ratione subsistere, nisi hu- jusmodi magnus eam differenti: ordo servaret. Quia vero creatura in una eademque zequalitate gu- bernari vel vivere non potest, coelestium militiarum exemplar nos instruit quia dum sint angeli, sint ar- changeli, liquet quia non zequales sunt, sed in potes- tate et ordine, sicut nostis, differt alter ab altero. Si ergo inter hos qui sine peecato sunt ista constat esse I €- dispositioni submittere? Hinc etenim pax et chari- tas mutua se vice complectuntur, et manet firma concordia in altera Deo placita dilectione sinceritas. Quia igitur unumquodque tunc salubriter completur officium, cum fuerit unus ad quem possit recurri propositus. Provinciae autem multo ante Christi ad- ventum tempore, divise sunt maxima ex parte, et postea ab apostolis et beato Clemente praedecessore nostro [ipsa divisio est renovata, et in capite pro- vineiarum, ubi dudum primates legis erant sceculi, ac prima judiciaria potestas, ad quos qui per reli- quas civitates commorabantur, quando eis . necesse erat, qui ad aulam imperatorum vel regum confu- gere non poterant, vel quibus permissum non. erat, confugiebant pro oppressionibus vel injusititis suis, ipsosque appellabant, quoties opus erat, sieut in lege eorum praeceptum erat. Ipsis quoque civitati- bus, vel locis celebrioribus, patriarchas vel primates qui unam formam tenent, licet diversa sint nomina, leges divina et eeclesiastic?e poni et esse jusserunt, ad quos episcopi, si necesse fuerit, confugerent, eosque appellarent, ut ipsi nomine primatum frue- rentur, et non alii. Reliquae vero metropolitanae civitates, qude minores judices habebànt, licet ma- jorumZcomitum essent, haberenttamen metropolita- nos suos, qui przedietis juste obedirent primatibus, sicut. et in legibus szeculi olim ordinatum erat, qui non primatum, sed aut metropolitanorum archiepi - scoporum nomine fruerentur, Et licet singulae. me- tropoles civitates suas provincias habeant, et suos metropolitanos habere debeant episcopos, sicut prius ;metropolitanos judices habeant seculares, primates tamen, ut profixum est, tune et nunc habere jussze sunt, ad quos post sedem apostolicam summa negotia conveniant, ut ibidem quibus necesse, eleventur et juste restituantur, et hi qui injuste op- primuntur juste reformentur, atque fulciantur, episcoporumque causa et summorum megotiorum judieia, salva apostolieze sedis auctoritate, justis- sime terminentur. Quapropter apostolica vobis au- ctoritate precipimus ut sepe diet: Lugdunensi Ecclesi; honorem et reverentiam a majoribus no- stris de Ecclesiis vestris praefixam ita vos exhibere humiliter et devote procuretis, quemadmodum vobis a suffraganeis vestris reddi debere non dubitatis. Omnipotens et misericors Deus paeis justitizque, serenus inspector cordi vestro clementer inspirare dignetur, ut per viam zequitatis coneordiceque firmos gradus mihiin hoe sceulo tendere taliter studeatis quatenus pro temporalibus zeterna sumpturi, ad coelestis Jerusalem fines mereamini pervenire. Data Roma, duodecimo [x11 Kal. ) Maii, indictione secunda. EPISTOLA XXXVI. AD CANONICOS LUGDUNENSES. (Anno 1079.) Preocipit, ut. sicut eorum decanus benoficia sine con- 544 LIBER SEXTUS. sensu. fratrum acquisita renuntiaverat in suis ma- mibus, sic hi qui vel contra emcommvunicationem, vel pretio beneficia, obtinuerant in manibus sui archiepiscopi renuntient. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, cano- nieis Lügdunensis Ecclesie salutem et apostolicam benedictionem. Quidam vestrum, ad nos cum archiepiscopo suo venientes, postquam de Ecclesie vestra statu et utilitate nos consuluerunt, sine apostolica benedi- ctione recesserunt. Quod quidem licet merito indigne tulerimus, tamen apostolica mansuetudine dissimu- lamus, et dum cupimus saluti vestra consulere, illorum excessus omittimus insequi. De filio vero nostro vestraeque decano Ecclesi; BD..... notifica- mus dilectioni vestrae quod prudenti ae salubri con- silio ductus obedientias ecclesie, eseteraque bene- ficia, quae sine communi consensu fratrum acqui- Sierat, in manus nostras sponte renuntiavit et se ulterius non intromissurum promisit. Ad cujus for- mam tam his qui furtim se subduxerunt quam etiam abbatibus, vel cujuseunque clericalis ordinis omni- bus Ecclesi: vestre; quicunque obedientias, vel Ecclesi: dispensationes pretii pactione, vel contra excommunicationem Landerici Matisconensis epi- Scopi, quam in capitulo vestro fecit, adepti sunt, apostolica auctoritate praecipimus, ut in manus fra- tris nostri Gebuini archiepiscopi vestri refutare sine dilatione procurent. Volumus siquidem ut nobilita- tem, qua inter omnes Gallieanas Ecclesias vestra hueusque resplenduit in religionis exemplo, nunc quoque vigilanter custodiat, et ut gloriam quam haetenus pra caeteris illis habuit in dignitate, nunc augere incipiat in forma religionis. Noverit autem dilectio vestra quoniam, si nostris salubribus jussis obtemperantes haetenus male habita censueritis juste dimittere, ita vobis providebimus in utroque ut et temporalibus commodis non destituamini, et erroris veniam de divina misericordia consequi va- leatis. Quod si quis contra salutem propriam animo indurato, postquam ad notitiam ejus haee nostra praecepta pervenerint, ultra viginti dies eis inobe- diens fuerit, illi omnium ecclesiarum ingressum, et corporis et sanguinis Domini communionem, quous- que resipiscat, apostolica interdicimus auctoritate. Data Roma, duodecimo Kalendas Maii, indictione secunda. EPISTOLA XXXVII. AD JORDANUM PRINCIPEM CAPUANUM. (Anno 1079.) Argwuit quod beato Petro fidem mom servaverit, no- vercam. suam. nubere coegerit, episcopum ad apo- stolorum. limina. venientem spoliaverit et ecclesiam Sancti Benedicti depredatus sit. Monet ut his de- lictis satisfaciat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Jon- DANO (398) Capuano principi. Sicut nonnulli noverunt, olim te nosa dmodum di- — EPIST. XXXVIII. LY B C 542 leximus, et honorem tuum tam in presenti szculo adaugere quam in futuro servare studuimus hacte- nus. Existimavimus enim te, ut nobilem deceret fi- lium, fidem beato Petro servaturum, et decus ipsius in eunetis pro viribus tuis adaueturum. Verum longe nos fefellit opinio, et qui de te nihil tale pridem qui- vimus credere, nune advertimus de hae perfidia tua multos non fuisse mentitos. Eece enim dudum no- vercam tuam et dominam contra jus et fas de ec- clesia trahere invitam et reclamantem, eamque nubere nolentem nuptiis tradere violentissime prca- sumpsisti. Episcopum ad apostolorum limina ve- nientem nuper ausus es impedire, et quod ferebat, more praedonum, auferre. Novissime ecclesiam Beati Benedicti saerilego ausu intrare, depreedari, et violare non timuisti, et qui bona ecclesiarum, quoniam fere cuncta quae tenes earum sunt, defen- dere debueras, tu. potissime temerator ipsarum et dilaniator existis. Quapropter, ex parte beati Petri monemus te, ut si ipsius iram, et beati Benedieti in- dignationem non vis ineurrere, super his omnibus nobis justitiam facias. Quod si contempseris, ad Dominum omnipotentem nos reciamabimus; de eu- jus misericordia confidimus quod dabit nobis con- silium quid in tantam arrogantiam et immoderatam superbiam tuam facere debeamus. Rom, undecimo Kalendas Maii, indictione se- cunda. EPISTOLA XXXVIII. AD HENRICUM EPISCOPUM AQUILEIENSEM. (Anno 1079.) Usum. pallii, preter alias. solemnitates in privile- gio contentas, im duabus alWs festivitatibus, ipsi tantum, mon successoribus, concedit pro meritis ejus. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei. HEN- RICO charissimo in Christo fratri et coepiscopo Aquileiensi salutem et apostolicam benedictionem. Tus dilectio fraternitatis per legatum suum hu- militer exoravit quatenus sibi, preeter eas solenni- tates quae in privilegio Ecclesice vestrae continentur, in beati Udalrici confessoris Christi atque pontificis, sed et in beate Afre martyris festivitatibus usum pallii concederemus; eujus ecclesiastiei honoris ex- D cellentia, sieut pravis et inobedientibus juste dene- gatur, ita bonis et morum honestate praeditis apo- stoliea moderatione pro meritis quandoque superero- ganda fore videtur. Proinde quia te sincere dile- ctionis erga nos affectum habere confidimus, quia legatos nostros, Albanensem videlicet episcopum et Paduensem, benigne tractasse, et fideliter, sicut oportuit, adjuvisse dignosceris, postremo quia pro- componenda pace multum desudasse probaris, pe- titionem tuam libenter accepimus. Hujus igitur tibi praecepti auetoritate concedimus ut in solemni beati Udalrici confessoris atque pontificis, et beatze Afrze martyris missarum celebritate pallio utendi licen- (398) Jordani meminit Leo Ostiensis, libro 1r, capite 46, et alibi. 943 S. GREGORII VII PAP/E OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 544 tiam habeas. Quod tamen tibi in tua vita, non loco A remota omni occasione, quod justitia dictaverit mo- tuo, concessum esse cognoscas. Data Roma, decimo sexto Kalendas Julii, indi- ctione secunda. EPISTOLA XXXIX. AD RAINALDUM EPISCOPUM CUMANUM. (Anno 1079.) De Pergamensis Ecclesie electo multa ad se crimina perlata refert, que omnia dpso adhortante emen- dare vult; sin minus illum apostolica. auctoritate ab eo diligenter de objectis examinari, absolvi vel condemnari. De his qui a Simomniacis mescienter et. sine venalitate ordinati sunt quid sentiendum sta- tuit, GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, RAr1- NALDO Cumano episcopo, salutem et apostolieam be- nedietionem. Tua nobis, frater charissime, missis litteris cu- ravit intimare dilectio Arnulphum Pergamensis Ec- clesice electum nostro libenter et consilio credere et praepto obedire. Nos equidem vestre charitatis, sicut nostis, experienticde indubitanter credimus. Ve- rumtamen multa de predicto viro ad nostram ex quorumdam relatione pervenere notitiam, quz si vera, quod absit, esse constiterit, nos valde contri- stant, et in eo non levi sunt ultione pleetenda. Con- queritur enim Gorzo miles ejus et signifer eum duo- bus fratribus atque cohzredibus suis, eastellum quod dicitur Rocha de Glizione, quod hactenus utpote proprii juris sine. omni contradietione tenuerunt atque possederunt, nunc tam sibi quam consortibus suis a supradicto Arnulpho violenter, et, quod dictu nefas est, fraudulenter esse subreptum; cui tamen militi prius eujusdam quasi securitatis et fcederis, tanquam ad tollendum suspicionis metum, quaedam fertur callide sacramenta praebuisse, et, postposito Dei timore, cupiditatis perfidiam incurrisse. Nec tali contentus facinore B..... presbyterum praefati Gorzi [Gorzonis] clerieum de praedari, et suis, ut asserit, omnibus spoliare non metuit. Proterea pestiferas Simoniaeze heresis nundinas exercere, et inter cae- tera arehidiaeonatum Pergamensis Ecclesi: quin- quaginta librarum pretio vendidisse perhibetur. Hue accedit quod servos Dei, quos ut religiosum virum decet tueri, et in cunctis adjuvare deberet, econtra- rio infestare et molestare conatur. Tuc igitur fra- ternitatis sollicitudo corripiendo sive exhortando studeat atque provideat quatenus saepedietus electus hac omnia emendare festinet, et tam coram Deo quam coram hominibus , bonum testimonium habere procuret. Si vero vel omnia hac, vel quzedam for- tasse negare voluerit, volumus atque precipimus- ut apto tempore et loco nostra vicis auctoritate cum de objectis diligenti examinatione discutias, et C dis omnibus exsequaris. Quod autem M..... presby- ter filius noster interrogare curavit, quid de his qui a Simoniacis nescientes et sine pretio ordinati sunt apostolieze sedis misericors censura decernat, hoc observare te volumus, eos qui ante tempus Nicolai papa sine venalitate a Simoniacis ad aliquem gra- dum promoti sunt, si tamen vita eorum irreprehen- sibilis esse probatur, per manus impositionem con- firmatos in suis ordinibus permanere et ministrare posse. Data Roma, undecimo Kalendas Julii, indictione secunda. ; EPISTOLA XL. AD BOSONEM. (Anno 1079.) Ut ecclesiam Sancti Sepulcri, quam Simoni regendam comanáttit, liberam dimittat. Quod. sí quid juris in ea se putet habere , se coram legato 4n concilio a- tionem. dicturus presentet; alioquin, sententiam eacommunicationis a, legato in eum latam se confir- matwurwm. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Bo- SONI [ BRIZONI J. | Ecclesiam Saneti Sepuleri de Novo Vico, que ju- ris ecclesie Hierosolymitanz et censualis ejus esse dicitur, huie nostro clerico Simoni regendam com- mendavimus; quam. ab omni molestia et calum- niosa omnium hominum infestatione liberam esse volentes, sub tutela nostra esse decernimus. Qua- propter quoniam te illam tyrannice invasisse audi- vimus, te presenti pagina commonemus, ut, si Deum et sanctos apostolos tibi vis habere propitios, ab invasione predicte ecclesie de caetero cessare penitus debeas, nullamque ulterius prefato Si- moni molestiam, vel clericis ibi Deo servientibus in- ferre praesumas; sed (ut dictum est) libera ab omni perturbatione secura sancta Hierosolymitana Ec- clesiae, cui fidelium illam devovit intentio, Deo pro- pitio, ex nostra auctoritate in perpetuum conserve- tur. Quod si aliquid justitia in supradicta ecclesia te habere eonfidis, ante legatum nostrum Diensem episcopum in consilio, quod proxime celebraturus est, te presentare debebis, sciens hoc quod in nullo contra justitiam te volumus pregravare. Si autem monita nostra, imo Dei verba (quod absit!) audire contemnens, ab illicita et interdieta invasione supra- dictze ecclesi: te cohibere nolueris, excommunica- tionem, quam in te pro ipsa eeclesia legatus noster Hugo Diensis episcopus in consilio Piectavensi jacu- latus est, auetoritate apostolica confirmamus. Data Lateranis, quarto Kalendas Junii, indictione secunda. 545 LIBER SEPTIMUS. — EPIST. II. 546 LIBER SEPTIMUS REGISTRI. Anno Dominicz Incarnationis millesimo septuagesimo nono, pontificatus vero domini Gregorii anno seplimo , indictione secunda (399). EPISTOLA PRIMA. AD HUBERTUM SUBDIACONUM. Inorepams ejus moram, reditum properare jubet. Si- gnificat se Zeuzoni (Teuzoni) non commisisse ut ad- versus Anglie regem verba faceret. Vult regem mo- neat, ut debitum honorem Ecclesie reddat. Rotho- magensis archiepiscopi sacerdotis filià promotionem non approbat,nec qum ipse Hubertus cum Lingo- nensi episcopo egerat ; qua Dienst episcopo termi- nanda committit. Monet ut duos ex Anglie et Nor- mannig provincüs episcopos ad. synodum. venire curet. GRREGORIUS episcopus, servus servorumDei,dilecto in Christo filio HuBERTO sanctae Romana Ecclesiae subdiacono salutem et apostolieam benedictionem. Miramur nimium, et nobis admodum displicere eognoveris, te tantas moras hactenus habuisse, et ad apostolicam sedem tandiu distulisse reverti. Neque vero alicüjus rei excusatio te satis reddere potesto purgatum, except si vel causa infirmitatis, vel quod non patuerit aditus redeundi, dimiseris. Nam pecunias sine honore tributas quanti pretii ha- beam, tu ipse optime potuisti dudum perpendere. Quapropter sciens quia propter multa volumus tuam presentiam, reditum tuum quantum potes maturare procura. Signifieasti autem nobis Zeuzonem [Teuzo- nem sic e£ in eod. Mut.]quasi ex parte nostra lega- tum adversus Anglicum regem verba fecisse ; qua noveris ex nobis mandata non esse. Verum multa sunt unde saneta Romana Eeclesia adversus eum queri potest. Nemo enim omnium regum etiam pa- ganorum contra apostolicam sedem hoc presumpsit tentare quod is non erubuit facere, scilicet ut epi- SCODOS, archiepiscopos, ab apostolorum liminibus ullus tam irreverentis et impudentis animi pro- hiberet. Unde volumus ut eum nostra vice prudentia tua studeat admonere, quatenus honorem, quem sibi a subditis suis graviter ferret non exhiberi, sancte Romana Eoeclesi:e non tantopere laboret im- minuere, et debitas gratias agendo gratiam B. Pe- tri procuret acquirere. Nos enim amicitia nostrae pristinae cirea eum memores, et apostolicam man- suetudinem, quantum Deo auctore possumus, imi- tantes, hucusque illius culpe: pepercimus; qui si his, et similibus quae tibi nota sunt, modum non imposuerit, omnino sciat se iram beati Petri in se graviter provocaturum. Audivimus etiam Rothoma- gensem archiepiscopum sacerdotis filium esse. Quod Si verum deprehenditur, noveris promotioni illius nos assensum nequaquam tribuere. De eo autem quod in Flandria cum Lingonensi episcopo non ex moni- tis nostris intelleximus te fecisse, scias et eontra rationem et injuste fuisse przesumptum, eum nos in partibus illis Diensi episcopo precipue sollicitudinis nostre vicem de omnibus commiserimus. Quamob- (399) Ad tertiam pertinent quz sequuntur. À rem monemus ut ipsum quantocius procures adire B D et cum eo rationem facti ponere, quatenus in ea re ipse quod corrigendum fuerit corrigat, et quod con- firmandum ecorroboret. Praeterea monemus te, ut ex parte beati Petri preecipias, et invites tam Anglicos quam Normannicos, ex unoquoque archiepiscopatu, vel duos episcopos ad Romanam synodum, quam in Quadragesima, Deo auctore, sumus celebraturi, ve- nire. Qui si forte murmuraverint, et ad eum termi- num Se dixerint interesse non posse, vel post Pa- scha studeant apostolieze sedi se praesentare. Data Roma, nono kalendas Octobris, indictione tertia. EPISTOLA 1I. AD LUC ENSES. (Anno 1079.) Contra clericos infestos swis episcopis confirmat de- creta, summorum pontificum, ab ordinibus ac pra- bendis eos in perpetuum. submovens, et monens clerum ac populum ne illis communicent neve au- qilium praebeant. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Lu- censi clero et populo, exceptis his qui communicant atque consentiunt excommunicatis, salutem et apo- stolicam benedictionem. Clericorum — vestre ecclesie diligenter causam examinantes, diuque in ea laborantes, nullam in eis rationem atque veritatem, sicut decet Christianos, invenimus. Quorum mirabilem et inauditam super- biam, licet sine audientia secundum synodalem sen- tentiam quam in se provocaverant punire debueri- mus, mansuetudinis tamen spiritu res eorum au- diendas esse dignum duximus, ut saltem confusos et convietos ad sanum consilium sensumque humi- litatis revocaremus. Nam si in eis aliquod humili- tatis signum mens nostra perpendisset, sine aliqua a nobis misericordia non recessissent. Quibus in superbia sua perdurantibus, auctoritas beatorum martyrum atque pontifieum Fabiani et Stephani coram nobis allata est; quam nos per omnia huic negotio convenire cernentes, eos ut rebelles et in- obedientes ejusdem auctoritatis sententia damnavi- mus quam litteris nostris inserandam esse existi- mavimus, ut quantis sint facinoribus irretiti, quantisve contumeliis digni, liquido pateat. Fabi/a- mus : Statuimus utsi aliquis clericorum suis epi- scopis infestus aut insidiator fuerit, eo quod crimi- nari tentaverit, aut conspirator fuerit, ut mox ante examinatum judicium submotuüs a clero curie tra- datur, cui diebus vit;e suz deserviat, et infamis absque ulla restitutionis spe permaneat. Stephanus papa : Clericus qui episcopum suum accusaverit, aut ei insidiator exstiterit, non est recipiendus, quia 947 S. GREGORII VII PAPAE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 548 infamis effectus est, et a gradu debet recedere, ac A pter diseutiendam causam vestram dirigeremus, curia tradi serviendus. Hane iteque in eos promul- gantes sententiam, existimavimus ut saltem terrore tante auctoritatis ad humilitatem converterentur. Sed ipsi dati in reprobum sensum, et demersi in diabolieze czecitatis puteum, a communione sancte ecclesi: separati et excommunicati recesserunt. Unde nos predictorum sanctorum statuta firmantes, ex auctoritate beati Petri eos ab ordinibus et pra- bendis ecclesice sancti Martini in perpetuum submo- vemus, et decernimus, ita ut nullum deinceps inter canonicos ejusdem ecclesia locum teneant, aut prabendarum aliquod solatium seu spem in poste- rum habeant. Vos itaque, dilectissimi filii, admo- nemus, imo apostolica auctoritate interdicimus, ut scelerosis contumacia actibus eorum non commu- nicetis, neque consilium aut auxilium contra Do- minum impendatis, sed ut ipsi illaesi et immunes a damnatione eorum permaneatis illique ad poeniten- tiam confundantur, infra ambitum civitatis vestrae eos cohabitare non permittatis; et ut tota provincia eorum prasentia et contagione mundetur, operam detis. Quod nisi feceritis, et eos magis quam justi- tiam et salutem animarum vestrarum dilexeritis, totius excommunicationis eorum in vos periculum inducetis, et iram Dei in presenti et in futura vita sine dubio sentietis, eos vero qui illis, ne in super- bia sua permaneant et confundantur, restiterint, gratia beati Petri remunerandos censemus et pro- mittimus. Data Roma, Kalendis Octobris, indictione tertia. EPISTOLA III. AD GERMANOS. (Anno 1079.) Excusat se de quibusdam sibi objectis, in legatos cul- pam rejiciens, si. quid, contra apostolica mandata aut vi at dolo egerint, eosque ad perseverantiam hortatur. GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, om- nibus fidelibus sancti Petri in Teutonico regno commorantibus salutem et apostolicam benedictio- nem. Pervenit ad nos quod quidam ex vobis de me du- bitant, tanquam in instanti modo necessitate usus atque ut in sedes suas episcopos restituerent, et abs- . tinere ab excommunicatis docerent. Si quid contra haee vel decepti vel coacti fecerunt , non laudo. Scia- tis indubitanter quoniam, Deo gubernante, nemo hominum, sive amore, sive timore, aut per aliquam cupiditatem potuit me unquam, aut amodo poterit seducere a recta semita justitiae. Vos itaque si re- vera et in charitate non ficta fideles Dei atque san- cti Petri estis, nolite in tribulationibus deficere, verum ut boni eemulatores in incepta fidelitate im- mobiles perdurate : quoniam qui perseveraverit usque in finem, hic salvuse rit (Matth. x). Imprasentiarum modo nihil vobis aliud de praedieto negotio mandare possumus, quia nuntii nostri nondum sunt reversi ; quibus utique venientibus (secundum quod ab ipsis intellexerimus) vobis, quantocius possumus, vera- citer indicabimus. Data Roma, Kalendis Octobris, indictione tertia. EPISTOLA IV. AD WEZELINUM. (Anno 1079.) Ut'regem Dalmatie apostolica auctoritate constitutum infestare desistat. Monet si quid. adversus eum ha- beat, ab apostolica, sede judicium. expetat, alioquin eacommwnicationis sententiam. cum. ommibus suis fautoribus incursurus. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, WE- ZELINO nobili militi salutem et apostolicam bene- dictionem. C Scias nos de prudentia tua multum mirari, ut qui esse dudum beato Petro et nobis fidelem promi- seris, contra eum quem in Dalmatia regem aucto- ritas apostoliea constituit tu modo coneris insurgere. Quapropter nobilitatem tuam monemus, et ex parte beati Petri precipimus, ut adversum jam dictum regem deinceps arma capere non praesumas : sciens. quod quidquid in illum ausus fueris, procul dubio te in apostolicam sedem facturum. Si vero adversus ipsum aliquid te forte dicis habere, a nobis judicium debes expetere, et exspectare justitiam potius quam contra eum ad injuriam sedis apostolice manus tuas armare. Quod si te tuz temeritatis non pani- tuerit, sed contra mandatum nostrum contumaciter jre tentaveris, scias indubitanter quia gladium beati sim seculari levitate. Qua certe in causa nullus [) Petri in audaciam tuam evaginabimus, et eodem vestrum preter instantiam przliorum majores me et patitur angustias et suffert injurias. Quotquot enim Latini sunt, omnes causam Henrici przeter ad- modum paucos laudant ac defendunt, et pernimize duritie ac impietatis circa eum me redarguunt. Qui- bus Dei gratia omnibus sie restitimus hactenus, ut in neutram adhuc partem, nisi secundum justitiam et aquitatem, secundum nostrum intellectum de- clinaremus. Nam si legati nostri aliquid contra quod illis imposuimus egerunt, dolemus : quod ipsi tamen (sieut comperimus) tum violenter coacti, tum dolo decepti fecerunt. Nos vero injunximus eis ut locum ac terminum communiter statuerent opportunum, ad quem sapientes nostros et idoneos legatos pro- pertinaciam tuam et omnium qui tibi in ea re fave- rint, nisi resipiscas, muletabimus. Si vero obediens, sicut Christianum decet, prudenter exstiteris, gra- tiam beati Petri, et apostolicze sedis benedictionem, sicut obtemperans filius , consequeris. Data Rome, quarto Nonas Octobris, indictione tertia. EPISTOLA V. AD ACONUM REGEM DANORUM. (Anno 1079.) Gratulatur ei fidem. et. Christiane religionis cultum, eí quod sanctam Romanam Ecclesiam matrem agnoscens ejus documenta sibi ezposcat. Hortatur ad majorem in dies profectum, ut suo exemplo sub- ditos ad. saniora, consilia. provocet. Cupit aliquem 549 LIBER SEPTIMUS. — EPIST. VI. $50 prudentem clericum ab eo ad se mitti, qui et illius A tum czecitate ignorantie, tum obstinata temeritate gentis mores sibi exponat, et rediens apostolice se- dis mandata ad eum perferat. GREGORIUS episcopus, servusservorum Dei, ACONO [Canuto] regi Danorum salutem et apostolicam be- nedietionem. . Sincero charitatis affectu dilectioni tuae. congratu- lamur, quia, licet in ultimis terrarum finibus positus, ea tamen qua ad Christianc religionis cultum per- tinere noscuntur, vigilanter studes inquirere, et quod sanctam Romanam Ecclesiam matrem tuam et universorum recognoscens, ipsius documenta tibi exoptas et exposcis. Volumus etiam atque mone- mus, [f. ut, HaAnp.] in his studiis et desideriis de- votio tua persistens, et quantum pietas divina pra- stiterit crescens, nullatenus a proposito recto deficiat, sed ad meliora quotidie, sicut prudentem virum et regiam decet constantiam, roboretur. Animadver- tere siquidem debet excellentia tua quod quanto plu- ribus supereminet ac dominatur, tanto magis sibi subditos potest exemplo suo aut ad deterius (quod absit) inflectere, aut ad sanum consilium ignavos etiam provocare. Intueri quoque prudentiam tuam necesse est temporalis vitae gaudia quam sint cadu- ca, quam fugitiva, quae, etsi vita diu erederetur man- sura tamen szpe multis adversis ex improviso sur- gentibus secura stare non possunt. Unde summo- pere curare oportet ut ad illa quae transire nesciunt, et habentem deserere nequeunt, gressus tuos con- stanter dirigas, et affectum mentis intendas. Cupe- remus nimium certe de vestris aliquem prudentem clericum ad nos venire, qui et vestrae gentis mores seu continentias sciret nobis pleniter intimare, et apostolieze sedis doeumenta sive mandata plenius eruditus ad vos posset perferre. Data Roma Idibus Octobris. EPISTOLA VI. AD ALPHONSUM REGEM CASTELLE. (Anno 1079.) Gratulatur de ejus fide et obedientia erga apostolicam sedem. Hortatur ad perseverantiam boni operis. Mittit claviculam auream, à» qua de catenis beati Petri continetur, et legatum suum ei commendat plura suo nomine relaturum. ^ GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, cha- rissimo in Christo filio ALPRONso [deest Alphonso], glorioso regi Hispaniarum, salutem et apostolicam benedictionem. Omnipotenti Deo laudes et gratias agimus, qui gloriam vestram gratia suc visitationis. illustrans, B. Petro apostolorum principi fide ac devotione con- junxit, cui omnes principatus et potestates orbis terrarum subjiciens, jus ligandi atque solvendi in coelo et in terra contradidit. Qua de re et vobis me- rito gaudendum est, quoniam eo ampliora vobis parata sunt práemia, quo divina dignatio correctio- nem regni vestri, quod diu in errore perstiterat, usque ad vestra reservavit tempora, ut veritatem Dei et justitiam, qua illi qui vos praecesserunt re- etores et principes, et universus populus, tot annis B caruerant, vestra mereretur suscipere sublimis hu- militas et fidelis obedientia. Verum quia omne opus bonum non tam ab ineceptu, quam ex fine suo retri- butionis debitum spectat, excellentiam vestram pa- terna charitate monemus, ut quod a legatis nostris de religione fidei et ecclesiastici ordinis accepistis et adhuc, Deo auctore, accepturi estis, firmiter te- neatis : quia sicut certa spes salutis est his qui in observatione fidei et doctrine hujus sancte aposto- licae sedis permanent, ita illis qui ab ejus concordia et unitate exorbitaverint, haud dubiz damnationis terror imminet. Et quidem de vobis bene speramus, quoniam relatione dilecti filii nostri Richardi ear- dinalis presbyteri sancte Romanae Ecclesi: , quem nunc secundo ad vos mittimus , bonam voluntatem vos habere intelleximus. Sed quoniam devota corda semper admonitione gaudent, et istce etiam virtutes exercitio indigent, hortamur eminentiam vestram ut ab hac terrena et caduca dignitate ad illam qua ece- lestis et zeterna est mentem levet; hac utatur sicut transitoria et cito peritura, illam appetat quae aeter- nitatem pariter habet et glorie plenitudinem. Atten- dere enim et sollicite pensare debetis quoniam quo- tidie ad finem vite volentes nolentesque properatis, et quidquid divitiarum, honoris, potentic, nunc ar- ridet, vicina mors, cum minime putatur, rapiet, et omnia tenebris et amaritudine claudet. Que ergo in illis spes, qu&& gloria, qua delectatio, aut desiderium esse debet, quae se amantes decipiunt, sequentes fu- giunt, habentes derelinquunt? Quanto autem in his quisque minus delectatur, minusque elatione super se rapitur, tanto securius ad ea qua vera sunt bona deducitur. Cujus rei exemplum ipse Dominus ac Salvator noster Jesus Christus aperte monstravit, cum oblatum sibi ab hominibus regnum pia humi- litate respuit, nec speciem quidem terrenz subli- mitatis in oculis hominum gerere voluit, qui in hune mundum, ut nos ad regnum coeleste perduceret , . venit. Quapropter sicut charissimum filium vos ad- D monemus, ut hac sedulo vobiseum cogitantes, co- ram illo vos exhibeatis humilem, qui vos constituit valde sublimem, et inter omnia et pre omnibus Deo placere studentes, commissa vobis regni guberna- cula ita administrare eum Dei adjutorio procuretis : quatenus vestra eminentia nullum futurze abjectionis aut infortunii casum sentiat, sed ad coronam incor. ruptibilis regni et solium c&ternz glorie transeat. Ut autem nostra exhortatio cordi vestro altius im- primatur, ex more sanctorum misimus vobis clavi- culam auream in qua de catenis beati Petri benedi- ctio continetur; quàtenus per ejus presentia patro- cinia uberiora erga vos beneficia sentiatis, et in amore ipsius de die in diem ferventes accendamini, promerentes ut. ommipotens Deus, qui illum admi- rabili potentia a nexibus ferreis liberavit, ejus me- ritis et intercessionibus vos ab omnium peccato- rüm vestrorum vinculis absolvat; et ad gaudia ze- terna perducat, Ad haec commendamus vobis hune 5951 S. GREGORII VII-PAPJE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 952 dilectum filium nostrum, quem, sicut supradiximus, A — Non dubitamus fraternitatis vestrae dilectionem nune secundo ad vos mittimus, ut eum sieut nos audiatis, et in omnibus sibi favorem exhibeatis; quatenus non fiat inanis cursus et labor illius apud vos, sed pro commissa sibi legatione ea quz de ec- clesiasticis causis tractanda invenerit, efficaciter exsequi, et ad statum rectitudinis, Deo adjuvante , perducere valeat. Caetera vero quae» hie minus eon- tinentur, in ejus ore posuimus, eui vos in nullo ere- dere dubitetis, per quem nostram vobis auctoritatem repraesentari eognoscitis. Data Roma, decimo octavo Kalendas Novembris, indictione nir. EPISTOLA VII. ' AD RICHARDUM CARDINALEM. (Anno 1079.) Constituit eum. abbatem Massiliensem a fratribus postulatum. Hortatur ad omus fideliter suscipien- dum. Desiderare se ait monasterium Sancti Pauli et monasterium Massiliense unire, et post mona- steriorum ejus rectam düspesitionem, legationem suam in Hispaniam persequi jubet. GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Rr- CHARDO cardinali in legatione Hispanic constituto salutem et apostolicam benedictionem. Unanimitas fratrum Massiliensium, in litteris suis sanete e memoria fratris tuis memorans obitum, novo me dolore sauciavit, petens insuper contem- platione amoris saneti fratris tui, teque velut ipsum alterum futurum sperans, uti sibi te concederem in abbatem; quod et feci. Volo ergo ut fratres tuos nullo modo pertinaciter resistendo contristes, sed voluntati Dei et sanctorum fratrum facile acquie- scas. Volumus etiam atque monemus ut, in quan- tum potes, spes tantorum fratrum de te vana non fiat, sed Spiritum sanctum fratris tui viriliter induas, saecularia ac juvenilia desideria ut mortem fugias, sanetze regulae medullitus te astringas, ne occasione tua juventutis monasterium sanctum, quod avertat Deus, patiatur aliquod detrimentum religionis. Notum autem tibi facio, quia desiderium mihi est monasterium beati Pauli apostoli et mona- sterium Massiliense tanta charitatis unione con- stringere, ut et illud semper pro amore beatissimi - Pauli ex apostoliea auctoritate succrescat, et beatis- simi Pauli monasterium ad sanctam religionem ex ilius monasterii religione proficiat. Postquam autem, Deo auctore, monasteria tua bene compo- sueris, legationem tibi commissam ad Hispanias perficere non moreris. Data Rome, rv Nonas Novembris, indictione ri. EPISTOLA VIII. AD MONACHOS MASSILIENSES. ; (Anno 1079.) " Dolet de obitu eorum abbatis, quorum monasterium, quemadmodum Cluniacense apostolice sedi unit. Electionem Richardi cardinalis àn abbatem ab eis factam confirmat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, dile- ctis in Christo Massiliensis congregationis fratribus salutem et apostolieam benedietionem. moeroris et tristitia plenam super venerandi Patris sui excessu'vehementi dolore constringi, de cujus transitu profecto memini majus incommodum quam nobis aut aeque magnum evenisse putamus, qui talem tantumque adjutorem nobis e latere subdu- ctum sentimus. Intelleximus siquidem in ipsis pru- dentia et consilio, si vita aliquandiu comes mane- ret, plurimum utilitatis, Deo favente, non solum in Transalpinis, verum etiam in Itali; partibus, cum multorum salute, sanctae Romáànza Ecclesiae perven- turum. Unde nos quoque tanti eulminis onus, quod ultra vires est, sustinentes, ejusmodi solatio sublato, cum neminem, aut vix paucos suffragatores similes inveniamus, quanto mentis angore teneamur, liquido B quidem potestis et ipsi perpendere. Verum quia om- nipotentis Dei incestimabilis providentia omnia juste et sapienter disponit, judicia ejus, nimirum recta consilia ipsius, zquitatis et misericordie plena nobis sunt, fratres, eequanimiter ferenda. Et quo- niam momoratus Pater vester, quod vivendo pro- meruerit, obeundo incunctanter est Abraha sinu receptus, nos dulci illius memoria a vobis stricti, precipue etiam divino amore monente, locum ve- strum specialiter diligere, juvare, et ab omnibus vio- lentiis, sieut Ecclesiae Romanze specialiter hzerentem, defendere decrevimus; et quemadmodum Clunia- cense monasterium longo jam tempore sedi aposto- lie constat esse unitum, ita quoque vestrum dein- ( €eps, ut eidem sedi similiter haereat in perpetuum volumus atque sancimus. Audivimus autem quod charitas vestra filium nostrum et presbyterum car- dinalem Richardum loco germani ipsius in abba- tem velit eligere, quam denique electionem nos ap- probamus, et apostolica auctoritate firmamus, in hoc item vobis obnoxii, et quasi vinculis geminatis an- nexi, quod sanete Romana Ecclesie filium recto- rem vobis appetitis. Oportere igitur arbitramur omnium bonorum dispensatorem exorare, quatenus ipsum eum saluti vestra ita vigilantem provisorem efficiat, ut is pro salubri cura et talentis multipliea- tis eterna hereditatis dona percipiat, et praemia beata reportans matrem suam lctificet. Data Roma, quinto [u1] Nonas Novembris, indi- D ctione tertia. EPISTOLA IX. AD ASTENSEM, TAURINENSEM, ET AQUENSEM EPISCOPOS. (Anno 1079.) Ut cujusdam Bonifacii conjugium cum muliere ger- mano suo defuncto olim desponsata prohibeat. GREGORIUS episcopus, servusservorum Dei, fratri- bus et coepiscopis, Astensi, Taurinensi, et electo Aquensi, salutem et apostolicam benedietionem. Pervenit ad nos quod Bonifacius marchio, ger- manus Mainfredi et Anselmi, nuper interemptorum, ejusdem Anselmi desponsatam conatur sibi in con- jugium copulare. Quod quamsit flagitii plenum , quam a Christiane religionis legibus alienum , nemo qui sacros canones novit potest ambigere. 553 LIBER SEPTIMUS. — EPIST. XI. 554 Quapropter dilectioni vestrae precipimus ut illum A cere nullatenus potest. Infructuosam enim pceeniten- nostra vice convenientes, commoneatis, quatenus contra sanctorum Patrum statuta tali tanquam ne- fario connubio desistat ulterius operam dare. Quod Si se ad hoe perpetrandum juramento putat astri- etum teneri, perniciosc obligationis stultum pactum non- observandum, sed in irritum devocandum esse censemus, et vobis taliter habendum mandamus. Sin vero contra salutem suam animo indurato in placito tam nefando perstiterit, et salubribus moni- tis, sicut Christianum decet, obtemperare con- tempserit, vos in eum primi canonicam sententiam promulgate, quam nos exinde, Deo auctore, firmabi- mus, et apostolica potestate roborabimus, ne cseteri, hoc exemplo ducti, aut in deteriora labantur, aut similia sibi licere forte existiment. Data Rome tertio Nonas Novemb., ind. 111. EPISTOLA X. AD UNIVERSOS BRITANNOS. (Anno 1079.) Queritur de falsc pomitentie consuetudine, qua inter ectera vitia tunc temporis in. Ecclesia inoleverat : cui malo ut remedium afferat mittit eo legatum Olorensem episcopum, ut eo praside 2n synodo con- greganda, de ea.re diligenter pertractetur ; interim dpse qu vera, sit. pomitentia, eaponit. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, epi- scopis, sacerdotibus, principibus , aliisque omnibus in Britannia commorantibus, salutem et apostoli- cam benedictionem, si obedierint. Sacerdotalis eulminis dignitas tum imperitia, tum C negligentia sacerdotum, sicut vestra dilectio novit, ex longo jam tempore, peccatis exigentibus, fuit col- lapsa. Ex qua quidem re, quasi ex pestifera radice innumera mala exorta sunt, adeo ut usque ad haec nostra tempora, inter cetera quae male pullulant vitia, falsae nihilominus pcenitenti: consuetudo ino- leverit. Quapropter quia nobis pro officii nostri con- sideratione et sollicitudinis magnitudine imminet hac et hujusmodi, quantum possumus, Deo lar- giente, corrigere, volumus atque apostoliea aucto- ritate praecipimus, ut legatum nostrum, Amatum videlicet Olorensem episcopum, cui vicem nostram in partibus vestris commisimus, studeat vestra fra- ternitas reverenter convocare, et ut, illo agente, sy- tiam dieimus, qua ita accipitur, ut in eadem culpa, vel simili deteriori, vel parum minori, permaneatur. Unde quisquis digne vult pcenitere, necesse est ut ad fidei recurrat originem, et, quod in baptismo promisit, diabolo scilicet pompisque illius abrenun- tiare, et in Deum credere, videlicet recta de eo sen- tiendo mandatis ipsius obedire, sollicitus sit vigilan- ter custodire. Quicunque ergo taliter peenituerit, quoniam aliter simulatio diei potest, non poenitentia, ilii peccatorum | suorum remissionem apostolica freti potestate largimur, insuper cterna beatitudi- nis gaudia de omnipotentis Dei misericordia confisi promittimus. Data Rome octavo [vrr] Kalendas Decembris, in- dictione tertia. EPISTOLA XT. AD URATISLAUM BOHEMORUM REGEM. (Anno 1079.) Monet ut ecclesias ab invasoribus defendat. Divinum Officium. in Sclavonicam linguam verti prohibet. Legatos quos petierat se missurum promittit. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Una- TISLAO Bohemorum duci, salutem et apostolicam be- nedictionem. Hujusmodi salutationis nostre consuetudinem, scilicet apostoliccze benedictionis, eam tibi mittentes, non sine hesitatione modo servavimus, propterea quod videris excommunicatis ipse communieare : quieunque enim [f., nimirum,| HAn». bona eccle- siarum invadunt, id est, sine certa licentia episcopo- rum vel abbatum diripiunt, vel ab aliqua persona ac- cipiunt, non solum ab apostolica sede hoe tempore; verum etiam a multis sanctis Patribus, sicut in scri- pturis eorum reperimus.... Verum uteunque se res habeat, saluti tua interna providere non modo ex antiqua tui dilectione movemur, verum etiam ex suscepti honoris, imo laboris intuitu, profeeto com- pellimur, eo magis quod multorum profeetui tua su- blimitas esse potest exemplum. Neque enim hoec tibi relinquitur vel dicere vel cogitare : Meum non est alienam vitam vel mores in spiritualibus exquirere sive distringere. Proeul dubio namque tantorum reus existis, quantorum vias ab interitus precipitio poteras volens reflectere. Illud quoque vigili mente nodale concilium congregetur, ubi cum aliis que ad p) pertractes oportet, ne honorem tuum divino honori, salutem pertinent animarum, etiam de poenitentiae consultatione diligentius pertractetur. Qua in re hoc sumnopere vos cavere oportet, aliosque monere de- betis, quia si quis in homicidium, adulterium, per- jurium, vel aliquid hujusmodi lapsus,. in aliquo ta- lium criminum permanserit, aut negotiationi, quae vix agi sine peccato potest, operam dederit aut arma militaria portaverit, excepto si pro tuenda justitia sua. vel domini, vel amici, seu etiam paupe- rum, nec non pro defendendis ecclesiis (nec tamen sine religiosorum virorum consilio sumpserit, qui sterne salutis consilium dare sapienter noverunt), aut aliena bona injuste possederit, aut in odium proximi sui exarserit, vere poenitentia fructum fa- H ParRoL. CXLVIII. sive pecuniam preponas justiti&, neu quod in te cinerem a subdito tibi consimili fieri non sine gravi animadversione patereris, in ereatorem tuum et omnium prassumi eequanimiter feras. Indubitanter etenim non Dei, sed diaboli membra et falsi Chri- stiani convincuntur, qui suas injurias persequuntur usque ad sanguinem, et Dei contumelias negligunt usque ab oblivionem. Divitias autem potentia tua quas habet, non ob meritum datas, sed ob sollicitu- dinem putare debet sibi commissas. Denique non tantum saenlaribus oneri videtur inopia, quantum spirituales viros gravant divitize, simul etiam diffusa potestas. Perpendunt quippe si ille eui una ovis sub necis suc conditione committitur non solum cen- 18 tum eodem paeto non cuperet recipere, verum etiam A illa ne aliquo easu dispereat haud sine timore solli- citus est observare, quod sibi tanto sit irremissius vigilandum magisque timendum, quanto super plu- res curam seu potestatem aeceperit. His ita perspe- ctis [peractis], ad majorem te mentis vigilantiam presentis szeeuli fugacitas invitat; et eum illud quod in hae luce magis diligitur, vita scilicet praesens, ad oceasum furti [f., furtim, HAnD., sic et cod. Mutin.]fe- stinet, profecto quo magis ad distrieti examinis diem propinquas, eo amplius ad ceterna preemeditanda et adipiscenda te sana ratio mittit. Hcc itaque nostra monita, sive mandata volumus, imo jubemus, ut ante suc mentis oculos excellentia tua sepius ponat, et erebrius legendo et audiendo meditetur, non quod elegantius seripta nequeas in sanctorum paginis in- venire, sed quia haec ad te specialiter ex nobis, imo ex beato Petro missa sunt, et ista frequentius reco- gitando poteris, Deo propitiatore, ad potiora cogno- scenda exsurgere. Quia vero nobilitas tua postulavit quod secundum Selavonicam linguam apud vos divi- num celebrari annueremus Officium, scias nos huic petitioni tue nequaquam posse favere. Ex hoc nempe sape volventibus liquet non immerito sacram Seri- pturam omnipotenti Deo placuisse quibusdam loeis esse occultam, ne, si ad liquidum cunctis pateret, forte vilesceret et subjaceret despeetui, aut prave intellecta a mediocribus in errorem induceret. Ne- que enim ad excusationem juvat, quod quidam re- ligiosi viri hoe quod simpliciter populus quarit pa- tienter tulerunt, seu incorrectum dimiserunt, cum primitiva Eeclesia multa dissimulaverit qua a san- etis Patribus, postmodum firmata Christianitate, et religione erescente, subtili examinatione correcta sunt. Unde ne id fiat quod a vestris imprudenter exposeitur auetoritate beati Petri inhibemus, teque ad honorem omnipotentis Dei huic vanae temeritati viribus totis resistere praecipimus. De legato autem nostro, quem mitti ad se tua devotio poposcit, nove- ris item nos preces tuas ad praesens commode efficere minime potuisse : tamen in hoc anno, divina favente clementia, tales proeurabimus invenire personas quae et negotiis vestris valeant utiliter deputari, et necessitudines vestras plenius coguoscentes ad noti- S. GREGORII VII PAP/E OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 556 coram. legatis apostolicis objectts criminibus ve- sponsurum. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei Ma- NASSJE Remensi archiepiseopo salutem etapostolieam benedictionem. Miramur fraternitatis tue prudentiam ad hoc tot oceasiones invenire, ut in infamia sua et eeclesiae suc tempore longo permaneat, et, quod opinioni relin- quitur, judicium subterfugere videatur, cum magis ad hoc profecto eam decuerit laborare, ut suspicio- nem tanti reatus a se et ecclesia sua excluderet. In praeterito si quidem anno ad argumentum excusatio- nis tut quamdam nobis obtulisti auctoritatem, te videlicet non alicujus, sed nostr: tantum praesentiae subdendum fore judieio : unde, ut etiam nune appa- B ret, in litterarum nostrarum exemplaribus dignis- ' C sime reprehensus es. Nune vero immemor proniis- : sionis tug, qua Romz te supra corpus beati Petri obligasti, aliam exeusationem obtendis, timore vide- lieet dissidentis regni, ad Lugdunense concilium, ad- quod vocatus es, venire non posse. In qua re quan- tum excusatio tua nutet, liquido valet perpendi. Nam neque legatus Romana Ecclesiz in negotio tuo contemnendus fuit, qui (sicut noscit fraternitas tua) maximis et praecipuis conciliis, videlicet Nicaeno et Chalcedonensi, aliisque multis praefuit, et hujusmodi questionibus certum. definitionis terminum dedit; neque illud nune assumendum tibi fuit, te Lugdu- num non posse venire, cum omnia via illius peri- cula, si qua sunt, tutissimis et securissimis ducto- ribus posses transire, Lugdunensi scilicet archiepi- scopo et Lingonensi episcopo, qui fraterna te cha- ritate tractarent, et sine omni formidine ad przno- minatum perducerent locum. Ad quem nimirum locum sponte et sine invitatione aliqua accedendum fuit, ut si immunis es ea culpa, eollaudatione syno- dali, infamiz tuz silentium daretur, et non solum per Diensem, sed per confratrem nostrum Albanensem episcopum, et per abbatem Cluniacensem, quem eidem synodo interesse speramus, res tua diligentius retraetaretur : quod si [f., sed si, Hanp.] aliqua ni- mis dura in te daretur sententia, justitia modera- mine utentes, non solum contra te non agerent, verum etiam pro te laborante praepropere dictum vel tiam nostram deducere. Ut ergo tute possimus ad D) factum corrigerent. Quod si forte ad predictum con- vos legatos nostros dirigere, necesse arbitramur et volumus ut filium nostrum Fredericum et hunc Fe- licem ad nos iterum studeas aut horum alterum mit- tere, quatenus ita possint quo destinabimus secure venire. Data Romae, quarto Nonas Januarii, indictione tertia. EPISTOLA XII. AD MANASSEM ARCHIEPISCOPUM REMENSEM. (Anno 1080.) Ejus excusationem mullatenus admittens, ad. Lugdu- nense concilium eum alias vocatum venire pracipit cilium non iveris, aurem [f., et add. HARD. ; sie ef in cod. Mut.] debit:e obedientiae matri tuze Romana Ecclesi:e diu te supportanti non inclinaveris ; si quid. contra te Diensis eum consensu religiosorum fratrum nostrorum egerit, non solum sententiam in te prola- tam non immutabimus, verum etiam apostolica au- etoritate firmabimus. Quod si fraternitati tucze vide- bitur prolata sententiae rationabiliter posse obviari, volumus te magis coram vicario nostro, Diensi vide- licet episcopo, aliisque religiosis , in patria illa, ubi aecusatorum et defensorum major copia invenitur, ràtiones tuas exponere, quam Romam per tot labores et difficultates, ubi utrumque deest, frustra spe ju- dicii quaerere, Interea fraternitatem tuam ex parte 921 LIBER SEPTIMUS. — EPIST. XV. 598 omnipotentis Dei per auctoritatem beati Petri mone- A niam pollicemur. Nolumus etiam prudentiam tuam mus, ut, si te in hae causa culpabilem cognoscis, potius quam aliquo seeulari ingenio te excusandum existimes, studeas animam tuam per dignos poeni- tentic fructus liberare. Data Rome tertio Nonas Januarii, indictione 111. - EPISTOLA XIII. AD THEODORUM VIRDUNENSEM EPISCOPUM. 3 (Anno. 1080.) Ut Arnulphum comitem, qui episcopum Leodicensem ad sedem apostolicam venientem depredatus est, et jurare compulit se res ablatas nunquam repetitu- rum, conventu habito ad poenitentiam. et satisfa- ctionem cogat : alioquin, ecclesice introitum et cor- poris ac sanguinis Domünicà communione «(nterdi- cat; ct müsi intra quindecim dies respuerit, ana- thematis gladio una cum suis fautoribus eum feriat. Ultoribus episcop? tnjuriarum peccatorum veniam pollicetur, episcopum a coacto juramento absol- vens. G REGORIUS episcopus, servus servorum Dei,'TREO- DoRto$, Virdunensi episcopo, salutem et apostolicam benedictionem. Pervenit ad nos fratris et coepiscopi nostri Henrici Leodicensis [Leodiensis ef sic semper] gravis cala- mitas, quem ad apostolorum limina, venientem Ar- nulphus comes rebus suis omnibus, quas secum fe- rebat, exspoliatum, ad augmentum nequitiz, post suorum ereptionem, compulit 'gladiis jurare quod ablata nunquam repeteret, et quod à nobis super tali tantoque facinore sibi veniam impetraret. Quod immane flagitium ut cognovimus, profecto vehe- menter doluimus, eum propter impeditam fratris nostri devotionem, tum propter illius detestabilem audaciam; qu: nisi digna animadversione vindicata fuerit, restat ut ei suisque similibus, si qua deteriora sunt et possunt, perpetrandi concedatur occasio : verumtamen, ne forte judicemur potius ire consu- lere quam parere justitia, volumus atque apostolica auctoritate praecipimus ut fraternitas tua quoscun- que potest episcopos, abbates, sacerdotes et clericos, studeat adunare, et conventu habito super hae re ilum improbum ad poenitentiam et satisfactionem invitare. Quodsi in malitia sua perdurans aut pa- nitentiam agere, aut ablata noluerit digna cum sa- lisfactione restituere, ecclesi; introitum et corporis et sanguinis Dominici participationem tua ei fra- ternitas interdicat; datisque sibi quindecim dierum D induciis, si infra illud spatium non poenituerit, et ad emendationem sceleris sui non venerit, anathe- matis eum gladio fulta praecepto auctoritatis aposto- liec feriat : quod certe nos exinde omnibus modis firmabimus. Ac postmodum quidem volumus atque jubemus ut in illum dilectio tua quibus valebit mo- dis insurgat. Quicunque enim illius nefandze prze- sumptioni auxilium aut assensum dederit, sciat se gratiam Dei et beati Petri proeul dubio amissurum. Quicunque vero predicti eonfratris nostri, imo beati Petri, injurias pro viribus suis uleisci contenderit, ei nos apostolicam benedictionem tribuimus, et de di- vin: pietatis munere confisi peccatorum suorum ve- C ignorare nos szepe dictum eoepiscopum ab illius mali- tiose coacti juramenti conditione absolvisse, san- ctaeque Eeclesiae contumeliam vindieandi licentiam ipsi dedisse; quem ut in omnibus pro posse studeas adjuvare iterum iterumque monemus atque roga- mus. Data Rom tertio Kalendas Februarii, indictione tertia. EPISTOLA XIV. AD HENRICUM LEODICENSEM EPISCOPUM. (Anno 1080.) Dolet de contumelia, illi ab Arnulpho illata, absolvit- que eum a juramento violenter prestito, ac mandat ut contra Arnulphum insurgens ejus sceleris panas sumat. Significat se Virdunenst episcopo praece- pisse ut illum in ea re adjuvet. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, HEN- RICO Leodicensi episcopo salutem et apostolicam benedictionem. Cognita tuz fraternitatis adversitate et contumelia tibi, imo beato Petro, illata, nimirum [nimium] valde dolere sumus coacti. De juramenti vero inju- stissima obligatione dilectioni tuze sie respondemus, non debere existimari eam ullis juramenti vinculis posse teneri, quae tam nefandissime coacta jurave- rit. Unde et apostolica te auctoritate absolvimus, ut non tüe vel alieujus conseientite ob hoe videaris innexus aut debitor esse. Insuper etiam eadem freti potestate fraternitati tuze licentiam damus, imo hor- tamur, ut eontra injurias beato Petro illatas, nisi prasumptor ille poenituerit, digneque satisfecerit, quibus viribus potest, insurgat, atque illum omni- bus modis infestet, et de eo tanti sceleris poenas, Deo opitulante, petat et sumat. Indignum namque nobis videtur, exemplumque cateris improbis au- dendi pejora futurum, si hoe flagitium iste impune susceperit. Unde etiam fratris nostri Virdunensi epi- Scopo, aliisque beati Petri fidelibus, summopere precipimus ut, dilectionem tuam unanimiter adju- vantes, eum tyrannum et Christiane religionis con- euleatorem impugnent, et armis tam carnalibus quam spiritualibus undique et ubique, quantum possunt, insequentes coaretent. Data Rome tertio Kalendas Februarii, indictione tertia. EPISTOLA XY. AP BRITANNOS ET TURONENSES. (Anno 1080.) Controversiam inter Ecclesiam Turonensem et. Dolen- sem per legatos apostolice sedis, auditis utriusque partis juribus, vult definiri. De(initio synodalis inter archiepiscopum Turonensem et episcopum Dolensem de pallio. GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, om- nibus episcopis Britannis, clero et populo in Turo- nensi provincia constitutis. Notum esse volumus controversiam inter Eecle- siam vestram et Dolensem pestifere ortam multum nobis in Romana synodo laborem ingessisse, sed 559 S. GREGORII VII PAPZE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 560 tamen, Deo miserante, post longam discussionem, A auferri, prout ipsi iterum conqueruntur, penitus quam justius potuimus, hane qua subscribitur defi- nitionem invenisse. Archiepiscopus siquidem vester Eeclesiam Turonensem jus suum in Britannia per- didisse conquerens, Romanorum pontifieum aucto- ritatem in medium duxit, quze perspicue probat Bri- tanniam Turonensi Eeclesi:t quemadmodum spiri- tuali matri et metropoli suc subjectionem et reve- rentiam debere. Dolensis vero episcopus non solum auctoritatem audienti: nostre non exhibuit, verum etiam ipsa verba sua ad defensionem prolata nulla certitudine cui fides danda esset fulta videbahtur. Tamen quia in patria sua quamdam auctoritatem se reliquisse asserebat, visum nobis fuit ut. ad retra- etandum negotium illud inducie darentur, et pro hae aliisque causis legati apostolie;e sedis dirigeren- tur; utauditis utriusque partis rationibus, si co- gnoverint Britannos auctoritatem authenticam apo- Stolieze sedis, videlicet eorum pontificum quorum ordinatio et vita digna et legalis fuerit, habere, per quam possint se a subjectione praedictae Turonensis Ecclesia subtrahere, quieti deinceps permaneant in sua libertate. Quod si contigerit eos hujus auctori- tatis, quam modo diximus, non posse habere de- fensionem, sopita deinceps et in seternum omni controversia, Turonensem Ecclesiam matrem et metropolim suam receognoscant, et eam qu: decet metropolitanum archiepiscopo vestro subjectionem et obedientiam exhibeant, reservato Dolensi epi- scopo pallii usu : ita tamen ut nullus successorum suorum aliquo in tempore ad hanc dignitatem aspi- ret, sed, sieut supra diximus, tam ipsi videlicet in Eeclesia Dolensi constituendi quam etiam ceteri Britannie episcopi magisterio Turonensis archi- episeopi in perpetuum subditi permaneant. , Data Rome octava Idus Martias, indictione tertia. EPISTOLA XVI. . AD HUBERTUM EPISCOPUM TARVANNENSIUM. (Anno 1080.) Ejus contumaciam accusans, precipit ut quandocun- que vocatus fuerit coram Diensi episcopo apostolice sedis legato omnino se prasentet de multis sibi ob- jectis criminibus seipsum purgaturus. Ejus cano- nicis, qui quamdam villam wusurpaverant divinum Officium interdicit, et ab eo interdici vult. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Hu- BERTO, Tarvannensium episcopo. Quod salutem et apostolicam benedictionem tibi non mandamus, ea maxime causa est, quod in re- gistro nostro legitur te ab Hugone hujus sanct se- dis legato apud monasteriolum hzretieum publice convietum, et postea, antequam esses ab hac infa- mia expurgatus, audivimus Simoniace episcopum factum. Deinde quod apostolicze sedis praecepta su- per te et super canonicos tuos de castro Sancti Pauli promulgata pro quadam villa, Kesseca [Reseca, ef cod. Mutin. Resena] nominata, quam cum suis per- tinentiis canoniei S. Mari: et S. Audomari sepe in prasentia nostra conquesti sunt sibi et sud Ecclesiae despexisti. Ac propterea excommunicationem quae in nostro registro scripta est, tu cum eis incurrendo, sine respectu Dei et apostolieze reverentize divinum Officium, sicut audivimus, celebrare proessumpsisti. Pro quibus et aliis pluribus a fratre nostro Hugone Diensi episcopo semel et iterum ad concilium voea- tus, et postea a nobis ad synodum Romanam invita- tus ut te expurgares, quia non venisti, nec canonice exeusasti, nisi apostolieze pietatis mansuetudo nos dispensatorie ad tempus sustineret, sententiam justee depositionis tua inobedientia, quae vere est. idolo- latria, jamdudum suscepisset. Sed tamen adhue tibi paterno parcentes affecta, quia diutius tot et tanta quae dete dicta sunt ferre nullo modo honeste pos- sumus, apostolica auetoritate preeeipimus ut ubi et quando predietus frater noster Hugo Diensis epi- scopus te vocaverit, de his vel aliis satisfacturus, oecasione postposita, ita paratus et circumspectus advenias ut, si te innocentem et falso accusatum Scis, cum Dei auxilio et conscientie puritate ab omnibus objeetis et objiciendis canonice expurgari possis. Preterea omne divinum Offieium omnibus canonicis de castro Sancti Pauli, te solo interim us- que ad audientiam excepto, interdicimus: et ipsis et locis eorum, quousque praefatam villam eum ecelesia et aliis suis pertinentiis canonici ecclesie Sanctze Mariz et S. Audomari restituerint, et coram Hugone Diensi episcopo de inobedientia et excommuniea- C tione satisfecerit : et nisi tu statim visa praeceptione nostra praedictis canonicis tuis, et omnibus locis eorum, et precipue ubi canoniei denominati sunt, omne divinum officium interdixeris, omne officium tuum auctoritate apostolica interdictum noveris. Data Roma septimo Kalendas Aprilis, indietione tertia. : EPISTOLA XVII. beu u- AD DOLENSES MONACHOS. (Anno 1080.) Mandat ut monasteria, que Lemovicensis episcopus Keclesie sua ab ipsis subtracta conquestus fuerat, usque ad adventum apostolice sedis legati eidem episcopo mestitwant. Quod sí quid. àn ea re juris se credant habere, coram legato ostendant. 3 GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Dolen- sibus monachis, salutem et apostolicam benedietio- nem. Frater et coepiscopus noster Lemovicensis con- questus est nobis in synodo, quam nuper Roma, Deo opitulante, celebravimus, quod vestra fraterni- tas Ecclesid sug duo monasteria subtrahit. Testatus est etiam ipse frater et coepiseopus noster atque legatus noster Hugo Diensis episcopus quod vos pro hae eausa ad duo concilia, scilicet ut inter vos et prelibatum episcopum exinde justiti:e. finem com- poneret, admonuit; sed, ut ipse asserit, nullam ju- stitiam seu obedientiam exhibere voluistis. Qua- propter synodalis conventus decrevit ut prcfata monasteria in potestate Lemovicensis Ecclesia re- - 561 LIBER SEPTIMUS. — EPIST. XIX. 562 dire debeant, et sine contradictione vestra, seu vc- A Data Rome secundo Idus Aprilis [ pridie Idus strorum, usque ad adventum legati nostri quiete ab ipsa Eeclesia possideantur. Nos itaque, juxta fratrum nostrorum consensum atque consilium quod supra deliberatum est confirmantes, mandamus vobis at- que precipimus ut usque ad prafixum terminum permittatis praedietam Eeclesiam Lemovicensem ipsa monasteria retinere. Si vero in eis aliquid justitiae vos habere confiditis, legati nostri adventum exspectantes, causam vestram illi opportuno loco et lempore, ubi possit Lemovieensis episcopus inter- esse, reprzsentate. Ante eujus audientiam eausa vestra diligentius ventilata et plenius cognita justi- ti; finem inveniat, et inter vos omni lite sopita quisque vestrum suo jure contentus injuriam faeere desinat. Data Rome Kalendis [vrrr Kal.] Aprilis, indictione tertia. EPISTOLA XVIII. AD WILLELMUM AUXIENSEM ARCHIEPISCOPUM. (Anno 1080.) Arguens eum. inobedientic precipit ut. Pezanensem abbatem cogat Aureliacensi abbati restituere quam- dam. ecclesiam. illi monasterio ab apostolica sede concessam, contumaci ecclesie (ntroitu interdicto. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Wir- LELMO Auxiensi archiepiscopo [episcopo], salutem et apostolicam benedictionem. Miramur prudentiam tuam ita se apostolieze sedi inobedientem exhibuisse, ut negotium quod tibi vi- carii nostri eommiserunt, ad exsequendum tu non eurans parere, contempseris ad effectum perducere. Siquidem injuncta tibi est ab eis eura justitiam fa- -eiendi Petro abbati Aureliacensis [Aurelianensis ef sic deinde] coenobii juris hujus Sanetze Romanze Eeclesize de Dodone abbate Pezanense, qui ex longo tempore invasam detinet ecclesiam juris itidem beati Petri, sed prafato monasterio Aureliacensi conces- sam, qua nominatur Saneta Maria Dalmairaci. Qua in re quantam beato Petro reverentiam habueris in hoe evidenter apparet, quod et invasor eéclesiam ealumniose adhuc occupare non desinit, et preedi- etus abbas Aureliacensis apostolicas aures ob id in- terpellare compellitur, praesertim cum supra nomi- natus Pezanensis convictus, et a legatis nostris Ste- phano cardinale et Gerardo Ostiensi eoepiscopo ad- judieatus debere illam ecclesiam reddere, quia non fecerit, excommunicationem ineurrerit. Quapropter dileetionem tuam monemus, et apostolica auctori- tate precipimus ut sdpedictum Pezanensem abba- tem eogas Aureliacensi przefixam ecclesiam unde lis est restituere, et condigna satisfaetione ipsum sibi plaeabilem reddere. Quod si forte spiritu superbize induratus acquiescere noluerit, et monasterio illi quod invasum est, Officium divinum, et invasori, nostra auctoritate omnis ecclesic interdieas intro- itum. Nam non inter religiosos monachos, sed nec inter laieos, debet annumerari qui sacrilegium per- petrare non timet. Octobris ], indictione tertia. EPISTOLA XIX. AD BITURICENCES, NARBONENSES ET BURDIGALENSES. (Anno 1080.) Procipit ut. beneficia | Aureliacensi. cenobio ablata restituantur, et obsequium atque fidelitas a, viceco- mite emhibeantur abbati, quem se obligasse signifi- eat, ne ulli malti. ultra, wnwmn mansum de posses- sione ecclesie daret. Confirmat monasterii Viacen- sis refutationem a principe àn manu abbatis con- sensu episcopi et clericorum factam. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, omni- bus in Bituricensi, neenon Narbonensi, seu Burdi- . galensi, provinciis constitutis, exceptis his qui apo- stolica excommunicatione tenentur, salutem et apo- B stolicam benedictionem. Clamor abbatis Aureliacensis ecenobii, quod pro- prii juris beati Petri concessione fundatoris scilicet bedti Geraldi esse dignoscitur, auribus nostris inso- nuit, videlicet super quibusdam personis qui injuste detinent beneficia predicti monasterii a praedeces- soribus suis sub fidelitate et dominio pro defensione ecclesie sibi et suis antecessoribus olim concessa. Praecipue conqueritur super Berengario Carlatensi vicecomite, qui, propria cupiditate ductus, debitum servitium et fidelitatem abbati exhibere negat, nisi beneficium quod immerito detinet adhuc etiam de jure ecelesiee augeatur. Proinde apostoliea auctori- tate precipimus, quatenus omnis, qui beneficium prefate eeclesie ad hoe aliquando suscepisse co- gnoscitur, subjectionem et fidelitatem abbati per- solvat, et servitium pro beneficio largiri non dene- get, et ab exactione illieitzte augmentationis desistat ;- aliter enim invasor et sacrilegus esse comprobatur. Nos vero detrimentum supradicti coenobii agnoscen- tes, abbatem sub promissione fidei suce in manu no- stra obligavimus, ut nulli militum liceat illi ultra unum mansum de possessione ecclesi: dare sub hac vel alia occasione, neque alicui alteri personze, nisi eommunis utilitas fratrum regulariter degentium postulaverit, et apostoliez cequitati renuntiare au- sus fuerit. Monasterium autem Maurzicense [Maun- ziacense] cum omnibus sibi adjacentiis, et ecclesias scilicet Dalmairaci [Dealmairaci] et Montis Salvii, p et eateras, necnon terras et possessiones in qua- cunque supraseriptarum provinciarum ablatas, seu malis consuetudinibus oppressas, monasterio Aure- liacensi scriptis sive testibus olim juste concessas, apostoliea auctoritate praecipimus restitui, et sine inquietudine aliqua. permitti. Monasterium quidem Viacense in manu abbatis refutatum a principibus ipsius terrae consensu episcopi et clericorum sibi suisque successoribus concedimus et confirmamus, et fautoribus refutationis apostolicam benedictionem largimur; et eos qui ecclesias sive predia prefauü monasterii injuste detinent, absque ulla dilatione reddi jubemus. Qui ergo his mandatis nostris spi- ritu superbie aequiescere noluerit, prccipueque Berengarius, si obedire contempserit , gratiam beati 563 Petri amittet, et iram omnipotentis Dei incurret. A Obtemperantibus autem gratiam Dei et apostolicam benedictionem, de misericordia divina confisi, lar- gimur. Data Roma secundo Idus Aprilis, indictioné tertia. EPISTOLA XX. AD MANASSEM ARCHIEPISCOPUM REMENSEM. (Anno 1080.) Depositionis sententiam a, legato contra eum in Lug- dunensi concilio prolatam. se confirmasse ait: li- centiam tamen adhuc se ezpurgandà coram quibus- dam episcopis indulget, dummodo interim ejus ac- cusatorum res in integrum restituantur ,et Remensem Ecclesiam | relinquat, et in alium locum. secedat, clericosque in ea secure Deo servire permittat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, MA- B NASsAX Remensi. Seiat fraternitas tua quod depositionis senten- tiam, à legato nostro Diensi episcopo in Lugdunensi concilio religiosorum virorum consilio prolatam, et nos dietante justitia in Romana synodo apostolica auctoritate firmavimus. Sed tamen contra morem Romana Ecclesi? nimia, ut ita dixerim, misericor- dia duetus, adjunctis tibi Suessionensi, Laudunensi, Cameracensi, Catalaunensi episcopis, vel eorum Si- milibus, cum aliis duobus quorum testimonio zque confidamus, si de justitia confidis, et eos habere poteris, usque ad festivitatem sancti Michaelis pur- gandi licentiam tibi indulgemus ; ea videlicet con- ditione, ut Manasse et Brunoni, et czeteris qui pro justitia contra te locuti fuisse videntur, rebus suis C in integrum. restitutis, usque ad Ascensionem Do- mini proximam Remensem Eeclesiam a tua occupa- tione ex toto liberam deseras, et Cluniacum aut Ca- sam [ae Casam] Dei cum uno clerico et duobus laicis tuis stipendiis religiose victurus secedas. Quod si facere volueris, praedieto Diensi episcopo praenun- tiare procures, ut in ejus praesentia sacramento confirmes, de rebus pradietz ecclesi: te nihil inte- rim distracturum, nisi quantum tibi et prcedietis 'sociis competenter suffecerit. Clericos autem, quj tanto tempore pro justitia exsilium passi sunt, in ecelesia secure Deo servire permittas. Et quoniam laboriosum tibi fuerit ad nos usque venire, conce- dimus ut coram Diensi episcopo et abbate Clunia- censi, aut si abbatem deesse contigerit, coram Amato, predieto modo cum przdietis testibus de infamia te expurges. Quod si huie nostra dispensa- tionis precepto obedire contempseris, scias quoniam iniquitatem tuam ulterius portare non possumus, et depositionis sententiam, non solum immutabiliter permansuram, sed etiam nullam tibi audientiam in posterum relinquendam. Data Romz decimo quinto Kalendas Maii, indi- ctione tertia. EPISTOLA XXI. AD ACONUM REGEM DANORUM. (Anno 1080.) Hortatur ad. perseverantiam (in obedientia, apostolica S. GREGORII VII PAPZE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 564 sedis, et ad imitandum regis patris, quem valde commendat, virtutes. Monet ut curet. ne temporis calamitates (n sacerdotum culpas, quibus honorem eahibendum esse docet, ejus subditi transferant, nec in mulieres eamdem. ob causam sawviant. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, ÁcoNO regi Danorum, episcopis, principibus, clero et po- pulo salutem et apostolicam benedictionem. Quoniam vestre dileetionis amor Deo et beato Petro pronam obedientiam debitamque reverentiam (in quantum potuimus intelligere) studuit hactenus propensius exhibere, non dubium habemus quin id- circo vobis triumphum et gloriam prz ceteris gra- tia divina contulerit. Quod si in eodem studio per- severando vestra devotionis affeetus in finem per- manere euraverit, pro certo et eam quam nunc ha- betis gloriam retinere, et ampliore, Domino auxi- liante, valebitis deinceps adipisci. Te itaque specia- liter, fili charissime, eui regni curam providentia di- viua commisit, paterno monemus affectu ut excellen- tissimi parentis tui regias probitates et virtutes egre- gias imitari satagas; ejus quidem preecipui mores in tantum czteris regibus prenituerunt, ut, cunctis posthabitis, nec ipso etiam imperatore Henrico, qui sanet&e Romanz Ecclesie propinquius haesit, exce- pto, singulari amore illum nobis amplectendum ju- dicaverimus; de cujus nos obitu vehementer ni- miumque dolentes, ut ipsum tibi proponas exem- plum, volumus, hortamur, iterumque monemus, quatenus inde possis ornamenta virtutum propa- gando educere unde videris nobilissimi sanguinis lineam trahere. Denique eogitare debes et vigilanter perpendere hzc terrena quam caduca et frivola sint, quam ineessanter ad occasum cuncta festinent, ut eis confidere nulla stabilitas suadeat ut in illis ha- bendis timor horribilis lateat; sicque fugitivis per- spicaciter agnitis et sapienter despectis, poteris ad illa stabilia et sempiterna mentis acumen extendere, qua ad.sese obtinenda animum tuum invitent, et ad qua coneupiscenda bonorum te exempla aecen- dant. Inter ezeteras ergo virtutes, quas animo tuo imitandas censueris, Ecclesiarum defensionem in mente tua volumus eminere, sacerdotalis ordinis reverentiam proximum loeum tenere, ac deinde ju- stitiam et misericordiam in cunctis te judieiis dis- erete servare. Illud interea non praetereundum, sed magnopere apostolica interdictione prohibendum videtur, quod de gente vestra nobis innotuit, scili- cet vos intemperiem temporum, corruptiones aeris, quaseunque molestias corporum, ad sacerdotum culpas transferre. Quod. quam grave peccatum sit, ex eo liquido potestis advertere quod Judais etiam sacerdotibus ipse Salvator noster lepra puratos [pro purgatos, HAnp. curatos] eis mittendo honorem exhibuerit, ecterisque servandum esse quz illi dixissent praecepit, cum profeeto vestri, qualescun- que habeantur, tamen illis longe sint meliores. Quapropter apostolica auctoritate precipimus ut hane pestiferam consuetudinem de regno vestro funditus extirpantes, presbyteris et clericis honore 565 LIBER SEPTIMUS. — EPIST. XXIII. 266 et reverentia dignis tantam contumeliam eontra sa- A quanto ad sublimiorà profieeres, tanto te apud lutem vestram ulterius non presumatis inferre, vo- lentes eis oceultas divini judicii causas imponere. Preeterea in mulieres ob eamdem causam simili im- manitate barbari ritas damnatas quidquam impie- tatis faciendi vobis fas esse nolite putare, sed potius discite divinae ultionis sententiam digne poenitendo avertere quam in illas insontes frustra feraliter s;e- viendo iram Domini multo magis provocare. Si enim in his flagitiis duraveritis, procul dubio vestra feli- citas in calamitatem vertetur, et quibus victis hu- eusque soliti fuistis dominari, eorum nimirum [forte, nimium, HAnp.]jugum ferre superati nec re- sistere valentes cogemini. Si vero nobis, imo B. Pe- tro, in his obedientes fueritis, sicut de clementia divina confidimus, et peccatorum vestrorum veniam et apostolieam benedictionem — poteritis consequi. Data Rom, decimo tertio Kalendas Maias, in- dictione tertia. EPISTOLA XXIT. AD ARNALDUM CENOMANENSEM EPISCOPUM. (Anno 1080.) Episcopale officium a legato apostolico interdictum reddit. Abbatem Joelem absolvit. Rainaldum in- vasorem, et perjurum. deponit, in cujus. locum Joe- lem praedictum restitui mandat. GnEGORrIUS episcopus, servus servorum Dei, An- NALDO Cenomanensi episcopo, salutem et apostoli- eam benedictionem. Episceopale offieium, quod tibi legatus noster in- terdixerat justitia dictante, reddimus. Abbatem Joelem absolvimus. Rainaldum invasorem, quia per ambitionem perjuravit, deponimus, ut nec in illo quod cupivit, nec in alio monasterio ulterius abbas existat. Quapropter volumus ut jam dictum Rai- naldum cedere facias, et Joelem in loco suo abba- tem restituas. Data Rome, octavo Kalendas Maias, indictione tertia. EPISTOLA XXIII. AD GUILIELMUM REGEM ANGLORUM. (Anno 1080.) Suwm in eum. amorem testatus ad. debitam obedien- tiam sedi apostolice prestandam hortatur. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Gur- LIELMO regi Anglorum, salutem et apostolicam be- nedictionem. Notum esse tibi credo, excellentissime fili, priusquam ad pontifieale culmen ascenderem, quanto semper te sincere dilectionis affectu amavi, qualem etiam me tuis negotiis, et quam efficacem exhibui; insuper ut ad regale fastigium cresceres quanto studio laboravi. Qua pro re a quibusdam fratribus magnam pene infamiam pertuli, submur- murantibus quod ad tanta homicidia perpetranda tanto favore meam operam impendissem. Deus vero in mea conscientia testis erat quam reeto id animo feceram, sperans per gratiam Dei, et non inaniter confidens de virtutibus bonis quze in te erant, quia B G Deum et sanctam Ecclesiam (sicut et nunc, Deo gratias, res est,) ex bono meliorem exhiberes. Ita- que nunc tanquam dileetissimo filio, et fideli S. Petri et nostro, sicut in familiari colloquio face- rem, consilium nostrum, et quid te postmodum fa- cere deceat, paucis aperio. Quando enim compla- euit ei qui exaltat humiles, ut sancta mater. nostra Ecclesia ad regimen apostolicze sedis invitum. satis ac renitentem, Deo teste, me raperet, continuo ne- fanda mala, quze a. pessimis suis patitur, officii mei (quo mihi clamare et nunquam cessare injunctum est) necessitate compulsus, amore quoque ac timore convietus, dissimulare non potui; amore quidem, quia S. Petrus a puero me in domo sua dulciter nutrierat, et quia charitas Domini Dei nostri, me quasi aliquid zestimans, tanti pastoris vicarium ad regendam sanctam matrem nostram elegerat; ti- more autem, quia terribiliter divina lex intonat, dicens : Maledictus homo qui parcit gladio suo a sanguine (Jer. XLvIT), id est, qui doctrinam subtra- hit ab occisione carnalis vitze. Nune igitur, charis- sime et in Christo semper amplectende fili, cum et matrem tuam nimium tribulari conspicias, et in- evitabilis nos suceurrendi necessitas urgeat, talem te volo, et multum pro honore tuo et salute in vera et non ficta charitate moneo, ut omnem obedien- tiam prabeas, et sicut, cooperante Deo, gemma prineipum esse meruisti, ita regula justitide et obe- dientia forma cunctis terra principibus esse me- rearis, tot procul dubio in futura gloria principum princeps futurus quot usque in finem sceuli exem- plo tuae obedientie principes salvabuntur, et si quidam illorum salvari noluerint, tibi tamen retri- butio nullatenus minuetur. Non solum autem, sed et in hoc mundo tibi et haredibus tuis victoria, honor, potentia, sublimitas amplius ecelitus tribue- tur. Exemplum tibi teipsum propone. Sieut enim velles ab eo quem ex misero et pauperrimo servo potentissimum regem fecisses, non immerito hono- rari, sic et tu, quem ex servo peccati misero et pauperculo (ita quippe omnes nascimur) potentissi- mum regem Deus gratis fecit, honoratorem tuum, proteetorem atque adjutorem tuum omnipotentem Jesum honorare semper studiose festina. Nec ab D hoe impediat te pessimorum principum turba. Ne- quitia enim multorum est, virtus autem paucorum. Gloriosius est probato militi, multis fugientibus, in prelio stare. Pretiosior illa est gemma quz rarius invenitur. Imo quanto magis potentes hujus seculi superbia sua et impiis actibus exceccati corruunt in profundum, tanto magis te, qui prae illis multum Deo charus inventus es, pie humiliando decet erigi, et obediendo sublimari, ut sit sieut scriptum est : Impius impie agat adhue, et qui in sordibus est sor- descat adhue, et justus justificetur adhuc (Apoc. xxii). Plura tibi adhue exhortando scriberem, sed quia tales misisti qui me satis de tua prudentia, honestate, justitia, simul cum filio nostro Huberto 567 S. GREGORII VII PAPZE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 568 letifieaverunt, sapienti viro satis esse dietum judi- A regum, vel dueum, aut eomitum , seu quzelibet ma- cavi, sperans quia omnipotens Deus, supra quam dicimus, in te et per te ad honorem suum dignabi- tur operari. Que vero in litteris minus sunt, legatis tuis tibi voce dicenda commisimus. Ipse autem om- nipotens Deus et Pater noster hoc tuo cordi , charis- sime fili, ita inspirare atque plantare misericorditer dignetur, quatenus et in hoe seculo merito virtu- tum tuarum regnum tuum et potentiam augeat, et in futuro cum sanetis regibus ad regna supercoele- stia inexeogitabiliter meliora feliciter introducat. Amen. Cenomanensi episcopo tuis precibus, justitia dictante, faventes offieium episcopale reddidimus. Abbatem quoque monasterii Saneti Petri, quod est Cenomani, absolvimus. Data Romae, viri Kalendas Maii, indictione tertia. EPISTOLA XXIV. 'AD WILIELMUM ABBATEM HIRSAUGIENSEM. (Anno 1080.) Approbat quod, curam monasterii Sancti. Salvatoris susceperit, eumque vicarium swum constituit ad procurandum ut ibi abbas camomice ordünetur. Prohibet prüncipibus secularibus ne 4m eo loco quidquam juris habeant. Privilegium ab. Alezan- dro II , olim deceptione inducto, concessum .Eve- rardo abrogat. Constantiensis Eeclesic preside a Romana, Ecclesie discordante, concedit wt abbas a quocunque religioso episcopo quae ad episcopale officium pertinent suscipiat, vel ad apostolicam sedem recurrat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Wi- LIELMO abbati Hirsaugiensis monasterii, salutem et apostolicam benedictionem. Quóniam pervenit ad nos quod religio tua curam monasterii Saneti Salvatoris juris apostolica sedis, eui etiam duodecim aurei, quorum viginti unciam faciunt, ex eodem monasterio annis singulis per- solvi debent, siti in villa Seaphusa [Satfusa], in episcopatu Constantiensi, obsecrante comite Bur- cardo virisque religiosis hortantibus, eo duntaxat tenore susceperit ut predietus comes, qui sibi in prafato monasterio quasdam quasi proprias condi- tiones vindicabat, dimissa atque renuntiata omni Seeulari potestate, locum ipsum liberum esse per- mitteret, studium dileetionis tuze probantes, quod faetum est apostoliea auctoritate firmamus; et quia per te locus ille (sicut audivimus) ad religionis statum, B Domino miserante, ccepit assurgere; nos, inquan- D tum valemus, perpetuam illuc sanctitatis stabilitatem providere cupientes fraternitati tua» super coeno- bium illud sollicitudinis nostrae vicem committimus, seilicet ut fratres ibi disciplinis regulariter in- Struere, mores eorum vitamque competenter in- struendo ea qua? ad animarum salutem pertinent vigilanter providere, ae maxime ut inibi abbas se- cundum Deum ordinetur procures. Preeterea ut szepe- fati monasterii fratres sine inquietudine proposi- tum suum valeant seeurius et propensius exsequi, ac omnipotenti Domino debite devotionis obsequium instanter et gratanter exsolvere, volumus et aposto- lica auetoritate precipimus ut nullus sacerdotum, gna aut prava persona, presumat sibi in eo loeo aliquas ;proprietatis conditiones, non hzreditarii juris, non advocatie, non investitura, non eujus- libet potestatis, quae libertati monosterii noceant, vindicare, non ornamenta ecclesi;e, sive possessio- nes invadere, minuere, vel alienare; sed ita sit ab omni seculari potestate securus, et Romanae sedis libertate quietus, sieut constat Cluniacense mona- sterium et Massiliense manere ; abbas autem advo- catum quem voluerit eligat. Quod si is postmodum non fuerit utilis monasterio, eo remoto, alium eon- stituat. Privilegium autem quod bona memoria pradecessor noster Alexander contra sanctorum Patrum statuta aliqua subreptione vel deceptione inductus eidem loco fecit, in quo Everardo comiti ejusque posteris advocatiam, et prcefieiendi abbatis potestatem et totius rei administrationem concessit, nos canonice correctionis sententia per apostolieam functionem utentes infirmamus, infringimus atque cassamus, et, ne per hoc alieujus temeraria cupidi- tas in audaciam suz perditionis erumpat, aposto- liea auctoritate in irritum revocamus. Si quis ergo contra hoc salubre praeceptum nostrum pertinaciter ire tentaverit, gratiam beati Petri se non dubitet amissurum; admonitusque semel, bis et tertio per competentes inducias, si non resipuerit et si deli- ctum suum emendare contempserit, sciat se divino anathemate innodatum, et a corporis et sanguinis Dominici communione alienum. Illud etiam ad Ro- mana libertatis munus confirmandum subjungentes adjieimus ut, si aliquo tempore Constantiensi Ec- clesie praesidens ab apostolica sede discordaverit, eique inobediens fuerit (guod , confirmante Samuele, peccatum. ariolandi et idololatrice scelus est. (I Reg. XXXY), dicente quoque beato Ambrosio : « Hoereti- cum esse constat qui Romance Eeclesiae non eoncor- dat » ), liceat abbati sibi suisque a quocunque reli- gioso episcopo placuerit ordinationes, consecratio- nes et qua ad episcopale officium pertinent expe- tere atque suscipere, vel ad apostolicam sedem re- eurrere. Observatores autem hujus nostri przecepti remissionem omnium peccatorum suorum et gratiam bonam a Domino consequantur. Acetum Lateranis octavo [v11] Idus Maii, indictione tertia. EPISTOLA XXV. AD GUILIELMUM REGEM ANGLORUM. (Anno 1080.) Hortatur ut Dei honorem suo praponat honori, Deumque totis viribus integro corde diligat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Gur1- LIELMO regi Anglorum, salutem et apostolicam be- nedictionem. Credimus prudentiam vestram non latere omni- bus aliis exeellentiores apostolicam et regiam di- gnitates huie mundo ad ejus regimina omnipoten- tem Deum distribuisse. Sieut enim ad mundi pul- ehritudinem, oculis carneis diversis temporibus re- 569 LIBER SEPTIMUS. — EPIST. XXVIII. 270. prasentandam, solem et lunam omnibus aliis emi- A Cetera quae dimisimus per Hubertum filium et fide- nentiora disposuit luminaria, sie, ne creatura, quam sui benignitas ad imaginem suam in hoc mundo ereaverat, in erronea et mortifera traheretur peri- eula, providit in apostoliea et regia dignitate per diversa regeretur offieia. Qua tamen majoritatis et minoritatis distantia religio sie se movet Christiana, ut eura et dispensatione apostolice dignitatis post Deum gubernetur regia. Quod licet, fili charissime, tua non ignoret vigilantia, tamen, ut pro salute tua indissolubiliter menti tuc sit alligatum, divina testa- tur Seriptura apostolicam et pontificalem dignita- tem reges Christianos ezeterosque omnes ante divi- num tribunal reprasentaturam, et pro eorum deli- etis rationem Deo reddituram. Si ergo justo Judici, et qui mentiri nescit, creaturarum omnium Crea- tori tremendo judicio te sum representaturus, judi- cet diligens sapientia tua an debeam vel possim sa- luti tuz& non diligentissime cavere, et tu mihi ad sa- lutem tuam, ut viventium possideas terram, debeas vel possis sine mora non obedire. Provideas ergo ut pro te incessanter insistas, si te diligis, Deum honoremque Deitibi tuoque praeponere honori, Deum munda mente, totis viribus, integro corde diligere. Crede mihi, si Deum pura mente, ut audis, et ut Seriptura precipit, dilexeris, si Dei honorem, ut debes, in omnibus tuo przeposueris, qui ficte nescit diligere, qui potens est etiam te preponere, hic et in futuro te amplexabitur, et regnum tuum omnipo- tenti suo brachio dilatabit. Data Roma, octavo Idus Maii, indietione tertia. EPISTOLA XXVI. AD MATHILDEM REGINAM ANGLORUM. (Anno 1080.) Ejus fidem commendat. Munera, que offert, mulla alia se expetere ait quam vitam castam, rerum sua- rum 4n pauperes erogationem, et proaimi dilectio- nem. GREGORTUS episcopus, servus servorum Dei, Ma- THILDI reginae Anglorum, salutem et apostolicam benedictionem. Ingenuitatis vestra lectis litteris, quam fideli men- te Deo obedias, quanta dileetione fidelibus tuis adhareas intelleximus. Nos quoque quómodo men- tis tude memoria praesentes contineat, ex amplitudi- nis tuc promissionibus non minus percipimus, qui- bus designastis ut quidquid de vestris vellemus, si notum vobis fieret, sine mora susciperemus. Quod, filia charissima, qua suscepimus dilectione et quae munera a te optamus, sie intelligas. Quod enim au- rum, quà gemmae, qua mundi hujus pretiosa mihi a te magis sunt exspectanda, quam vita casta , rerum tuarum in pauperes distributio, Dei et proximi di- lectio? Hze et his similia a te munera optamus, ut integra et simplieia diligas nobilitatem tuam preca- mur, dilecta obtineas, habita nunquam derelin- quas. His armis et similibus virum tuum armare, cum Deus tibi opportunitatem dederit, ne desistas. G D € lem eommunem mandamus. Data Roma, octavo Idus Maii, indictione tertia. EPISTOLA. XXVII. AD ROBERTUM REGIS ANGLORUM FILIUM. (Anno 1080.) Monet ut patris monitis. acquiescat , eique in omnibus honorem eahibens obediat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Ro- BERTO filio regis Anglorum, salutem et apostolicam benedictionem. Certi rumores morum tuorum, et tu: prudentice et liberalitatis, qui usque ad nos pervenerunt, par- tim dilectione parentum , partim tua, nos lzetificave- B runt. Qui vero econtra quorumdam pravorum eon- Silio aures nostras molestaverunt, ut priores hila- rem, sie sinistri nos reddidere tristem. Nune vero, quia per Hubertum filium nostrum audivimus te pa ternis consiliis acquiescere, pravorum vero omnino dimittere, laetamur. Insuper monemus et paterne precamur, ut menti tuc» semper sit infixum quia quam forti manu, quam divulgata gloria quidquid pater tuus possideat ab ore inimicorum extraxerit , Sciens tamen se nonin perpetuum vivere, sed ad hoc tam viriliter insistere ut heredi alicui suo di- mitteret. Caveas ergo, fili dilectissime, admonemus, ne abhinc pravorum consiliis acquiescas quibus: pa- trem offendas et matrem eontristeris. Sint tibi in- dissolubiliter infixa praecepta et monita divina : Ho- nora patrem, et matrem, ut sis longevus super terram (Exod. xx; Deut. v). Et illud : Qui maledixerit pa- iri, vel matri, morte moriatur (Exod. xxt). Si vero ex honore patris et matris longior tibi tribuitur vi- ta, econtra si dehonestas, quid tribuatur, liceat vi- deas. Si autem ex maledictis mortem filio divina Scriptura intonat, multo certius ex malefaetis cer- tiorem mortem insinuat. Quid ergo restat, si mem- brum Christi vis vivere et in mundo isto honeste conversari? Pravorum consilia ex officio nostro prae- cipimus penitus dimittas, Patris voluntati in omnibus acquiescas. Data Romae, viri Idus Maii, indictione tr. EPISTOLA XXVIII. AD EPISCOPUM BENEVENTANUM. (Anno 1080.) Vult ut quemdam convictum hereticum. exquirat et examinet ; si resipiscentem invenerit, in nullo le- sum dimittat ; sin minus; per penitentiam ad sa- mam. doctrüuwm reducere curet; sí obstinatum, ex archiepiscopatu expellat utque ejus causam una cum abbate montis Cassini et quibusdam episcopis definiat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, fra- tri et coepiscopo Beneventano R. . . . . . .salutem et apostolicam benedictionem. Fraternitati tu: notum facimus presentium la- torem Joannem presbyterum , virum quidem (sicut ex professione sua. cognovimus) orthodoxum, nobis ex parte Synnadensis archiepiscopi Armenii conque- 971 S. GREGORII VII PAPJE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 572 stum esse super quodam nefario, quem nos ex ore A acquiescere et sinceris intellectibus fidei consentire suo convietum haretieum adjudieavimus, quod is ob hane impietatem de Armenia expulsus gravem contra Armeniam ejusdem haresis gignat Latinz apostolieze eatholiezeque Ecclesie suspieionem, imo vero judicium. Unde nos illius eeclesiae Armeniorum scilicet fidem (sieut ex hujus verbis didicimus) com- probantes, dileetioni tuzde monendo praecipimus, ut prefatum hzretieum, qui manus nostras, judicium suc perfidiae formidans, suffugit, diligenter exqui- ras, et solerter examines. Si igitur illum resipuisse et ad catholieam fidem rediisse intelligentiee tuae constiterit, sane edoetum et confirmatum ae in nul- lo lassum dimittas ineolumem. Si vero nondum ad matris Ecclesize gremium et rectam fidem de sui er- roris gravitate conversus fuerit, ad sana doctrine B consilium per poenitenti:e tramitem eum reducere commonendo procures. Quod si veris rationibus sa- luberrimis monitis tuis diabolico spiritu induratus noluerit, ne rabies illius ignaros latere, et sie in- cautos valeat laedere, jubemus ut eum facias perfi- die nota in aperto signari, ae deinde ex toto ar- chiepiscopatu tuo ipsum expulsum, heresim ejus cunctis detegendo ubique, quantum potes, ut apo- statam et Christianz unitatis inimicum non desinas persequi. Ut autem eum invenire, repertumque ei- tius possis agnoscere, nomen ipsius Macharum [Ma- charion), etloci in quo moratur Frigentium, subjun- gimus. Hoc etiam tibi praecipimus ut junctus reli- gioso abbati montis Cassini cunctisque tuis eoepi- scopis »praefati haeretici causam diseutias, diseus- samque defíinias. Insuper ferrum, quod nos sibi portare contradiximus, ulterius ferre interdieito, ne hac hypocrisi incautas mentes amplius decipiat. Pecuniam vero, quam tanta fraude acquisivit, no- stro praecepto sibi auferas pauperibusque distri buas. LIBER OCTAVUS REGISTRI. Anno Dominice Incarnationis millesimo octuagesimo , pontificatus vero domini Gregorii anno septimo, indictione tertia. EPISTOLA PRIMA. AD SYNNADENSEM ARCHIEPISCOPUM. Dolet quod audierit Armenorum ecclesiam a vectitu- dine catholice fidei in quibusdam deviasse. Quod an ita, sit ab eo scire cupit, e£ quid ipse de his et de omnibus ad, fidem pertinentibus sentiat sibi per litteras et nuntios vult significari, et an quatuor concilia generalia recipiat. Monet ut credat quod catholica credit Ecclesia; non. desistere a sacrifi- cando 4 Ecclesia sua, azyma. Grecorum. calum- nias significat, quibus etiam graviore injuria Ro- "manam Ecclesiam (n hoc persequuntur nihil facien- tem : quorum tamen fermentum nec. reprobat | mec vituperat. Hortatur ut extremi judicii diem pra oculis habeat, Deumque precatur ut eum 4n con- cordi fidelium unitate custodiat. * GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, G..... dileeto in Christo fratri Synnadensi archiepiscopo, salutem et apostolicam benedictionem. Summx2 sedis specula, cui, Deo auctore, licet in- digni, prasidemus, ae universalis Ecclesiz sollici- tudo, quam ipsius disponente providentia gerimus, compellit nos sicut de illorum qui se a Christi cor- pore separant perditione vehementer dolere, ita quoque de eorum qui recta sentiunt et unitatem fidei servare noscuntur salutari consensu , ineffabili letitia congratulari. Proinde quoniam vestram, sci- licet Armenorum, Ecclesiama rectitudine fidei, quam ad apostolis et sanctis Patribus traditam universalis Ecclesia tenet, in quasdam pravas exorbitasse sen- tentias nobis relatum est, profecto nimium paterni affectus compassione doluimus. Quorumdam siqui- dem relatione didicimus in celebrandis sacrificiorum salutiferis sacramentis aquam vino penitus apud. vos non admisceri, eum nemo Christianus, qui sacra no- vit Evangelia, dubitet e latere Domini aquam eum sanguine emanasse. Audivimus etiam quod contra morem saneta Eeeleside vestrae non ex balsamo san- ctum chrisma, sed ex butyro conficiat, et quod Dio- Sscorum Alexandrinum haresiarcham, ob perfidiae sua duritiam in concilio Chaleedonensi depositum atque damnatum, veneretur et approbet. Haee au- tem licet praesentium portitor tuus legatus ita esse coram nobis negaverit, tamen ex fraternitate tua scire firmius cupientes, volumus ut per hunc eum- dem Joannem presbyterum, et de istis rebus quid sentias, et de ceteris sicubi hositas, ad nos procu- res eum sigillo tuo rescribere, ae deinceps dilectionis tuc litteras ad apostolieam sedem frequenter diri- gere. Volumus etiam charitatem tuam litteris suis significare utrum vestram recipiat quod Ecclesia uni- versalis amplectitur, fidem scilicet quatuor concilio- rum, qua& a sanctis Patribus comprobata, a Roma- nis pontifieibus Silvestro, Leone aliisque apostolica sunt auctoritate firmata. Inter quos nihilominus beatissimus Gregorius papa doctor egregius majo- ' ribus Ecclesia [foríe ecclesiis. HARD. sic et in cod. * D Mutin.) Alexandrinze, Antiochenz, aliisque, in epi- stola sua (libro Y, epist. 24) sese eam tenere his verbis testatus est : Quia corde creditur ad justitiam, ore autem. confessio fii ad. salutem (Rom. X), sicut sancti Evangelii quatuor libros, sie quatuor conci- lia suscipere et venerari me fateor, Nicaenum scili- cet, in quo perversum Arii dogma destruitur ; Con- stantinopolitanum quoque, in quo Eunomii et Ma- cedonii error convincitur; Ephesinum etiam pri- mum, in quo Nestorii impietas judicatur; Chalce- donense vero, in quo Eutychis Dioseorique pravitas reprobatur, tota devotione complector, integerrima approbatione custodio; quia in his velut in qua- drato lapide sancte fidei structura consurgit, et cu- juslibet vite atque actionis norma constitit. Quis- quis eorum soliditatem non tenet, etiamsi lapis es- 973 LIBER OCTAVUS. — EPIST. I. 51A se cernitur, tamen extra zedificium jacet. Quintum A lectioni vero tua iterum ineuleando mandamus ut quoque concilium, pariter veneror, in quo epistola qua Iba dieitur erroris plena reprobatur, Theodo- rus personam Mediatoris Dei et hominum in duabus substantiis separans ad impietatis perfidiam ceci- disse convincitur, seripta quoque "Theodoriti, per qua beati Cyrilli fides reprehenditur, ausu demen- tie prolata refutantur. Cuncetas vero quas praefata veneranda concilia personas respuunt respuo, quas venerantur amplector; quia, dum universali sunt consensu constituta, se et non illa destruit, quis- quis praesumit aut solvere quos ligant, aut religare quos solvunt. Quisquis ergo aliud sapit, anathema sit. His itaque sanctissimi viri preecipuique docto- ris verbis diligenter declaratis, prudentiam tuam charitatis affectu. commonendam censuimus, ut clausulam quam in illa laude subjungitis : Sanctus Deus, sanctus fortis, sanctus immortalis; istam videlicet : Qui. crucifixus es, [forte, es. HARD.] pro nobis, quoniam nulla. Orientalium, praeter ve- stram, sed nec saneta Romana habet Ecclesia, vos totius scandali oecasionem pravique intellectus su- spicionem vitantes, superaddere: de cetero mit- tatis. Si enim vas electionis, beatissimus Paulus de sumendis cibis melius sibi esse non man- ducare neque bibere nequam , ut. frater scandaliza- retur asseruit (I Cor. v111), considerare debetis quam grave et periculosum sit; ubi saniori intellectu vitari potest, fratribus de fide scandalum generare. Qua- propter fraternitastua Eeclesi& cujus sibi eura com- missa est tenendum putet, et credat sufficere quod catholica in orbem terrarum diffusa Ecclesia, Spiritu sancto illustrante edocta , sentire cognoscitur et te- nere declaratur. De reliquo, quia cognovimus Eccle- siam vestram azyma sacrificare, et ob hoc. a Graecis duntaxat imperitis quasi de haeresi reprehendi, vo- lumus vos de temeraria garrulitate illorum multum mirari, sed nec ab instituto desistere, scientes eorum proeacitatem non modo vobis hane velut calumniam objicere, verum etiam de simili causa , graviori vero injuria, hueusque contra sanctam Romanam Eccle- siam insurgere, qua per beatum Petrum, quasi quo- dam privilegio , ab ipsis fidei primordiis a sanctis Pa- tribus omnium mater Eeclesiarum adstruitur, et ita usque in finem semper habebitur : in qua nullus un- quam haretieus praefuisse dignoscitur, nec unquam praficiendum, praesertim Domino promittente , con- fidimus. Ait enim Dominus Jesus ; Egopro te rogavi , Petre, ut non deficiat fides tua (Luc.xx11). Et illi qui- dem suum fermentatum commendantes, reprehensio. nis in nos levissima verba contumaciter joculari non desinunt. Nos vero azymum nostrum. inexpugnabili seeundum Dominum ratione defendentes, ipsorum fermentatum nec vituperamus nec reprobamus, se- quentes Apostolum dicentem mundis esse omnia munda ( Tit. Y). Sed ad detegendam et contemnen- dam Graecorum temeritatem nunc ista sufficiant. Di- D de suprascriptis, et de aliis quae ad fidem pertinere cernuntur, qualiter teneas per memoratum presby- terum, aut per alium idoneum nuntium tuas ad nos litteras mittere studeas. Insuper etiam, licet. soler- tiam tuam bene doctam credamus, ex debito tamen eam charitatis affectu paucis monemus, quasi distri- eti examinis diem semper pra oculis habens, com- misse sibi sollicitudinis sarcinam cogitet; et, quan- tum illum sine dilatione celeriter. approximare con- siderat, tanto de reddenda pecuniz ratione propen- sius vigilare non negligat quo severus Foenerator, idemque rigidus Arbiter non de male infosso talento quid deputet pcenis inveniat, sed de multiplicato lu- cro arridens vos ad fructum beatz retributionis per- cipiendum invitet. Omnipotens Deus, cujus est quid- quid recte sapimus, sentimus et eredimus, ipse mentem tuz fraternitatis uberius illuminando per sani intellectus tramitem dirigat, et te in concordi fidelium unitate conservans ita gubernet atque cu- stodiat ut et subjectos tibi populos efficaciter de di- vina scientia possit instruere, et cum ipsis sempiter- nam gloriam ingredi, pro eis vero valeas premia summa percipere. Data octavo Idus Junii. (400) Juramentum Roberti ducis. Ego Robertus, Dei gratia et saneti Petri, Apuliz, et Calabriz et Siciliae dux, ab hac hora et deinceps ero fidelis sancte Romana Eeclesie, et apostolice G sedi et tibi, domino meo Gregorio universali papa. In consilio vel facto, unde vitam aut membrum per- das, vel captus sis mala captione non ero. Consilium, quod mihi credideris et contradixeris ne illud mani- festem, non manifestabo ad tuum damnum, me sciente. Sancte Romane Eeclesiz tibique adjutor ero ad tenendum, acquirendum, et defendendum re- galia saneti Petri, ejusque possessiones pro meo posse contra omnes homines, excepta parte Firma- na marchia, et Salerno atque Amalphi, unde adhue facta non est definitio, et adjuvabo te ut secure et honorifice teneas papatum Romanum. Terram San- eti Petri, quam nune tenes, vel habiturus es, post- quam seivero tua esse potestatis, nec invadere nec acquirere quaeram, nec etiam deprzdari presumam absque tua tuorumque successorum, qui ad honorem saneti Petri ordinati fuerint, certa licentia, preeter illam quam tu mihi coneedes, vel tui coneessuri sunt successores. Pensionem de terra, Sancti Petri, quam ego teneo aut tenebo, sieut statutum est, reeta fide studebo ut illam annualiter sancta Romana ha- beat Ecclesia. Omnes quoque Ecclesias, quae in mea persistunt. dominatione eum illarum possessionibus dimittam in tua potestate, et defensor ero illarum ad fidelitatem saneta Roman Ecclesize. Et si tu vel tui successores ante me ex hac vita migraveritis, secun- dum quod monitus fuero a melioribus cardinalibus, clerieis Romanis et laicis, adjuvabo ut papa eliga- (400) Hoc juramentum ad an. 1077 pertinere contendit Pagius, ad an. Ch. 1080, n. 5. 575 S. GREGORII VII PAP/E OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 576 tur et ordinetur ad honorem sancti Petri. Haec om- A potes cognoscere. Qui nimirum Robertus, Simonis nia supraseripta observabo sancte Romana Eecle- sip, et tibi cum recta fide, et hane fidelitatem observabo tuis successoribus ad honorem sancti Petri ordinatis, qui mihi, si mea eulpa non re- manserit, firmaverint investituram a te mihi con- cessam. : Actum Ciprani, tertio Kalendas Julii. ! Investitura domini Gregorii pape, qua Robertum ducem investivit. Ego Gregorius papa investio te, Roberte dux, de terra quam tibi concesserunt antecessores mei san- ctzde memoriae Nicolaus et Alexander. De illa autem terra quam injuste tenes, sieut est Salernus, et Amalphia et pars marchie Firmanae , nunc te pa- tienter sustineo, in confidentia Dei omnipotentis et tud bonitatis, ut tu postea exinde ad hono- rem Dei et sancti Petri ita te habeas, sicut et te agere et me suscipere decet sine perieulo anima tuae et mea. Actum ut supra. Constitutio reddendi census, àn die resurrectionis Do- mini duodecim videlicet denariorum Papiensis mo- nete, de tota Apulia, Calabria et Sicilia. Ego Robertus, Dei gratià et saneti Petri, Apulio, et Calabria et Sicilie dux, ad confirmationem tradi- tionis et ad recognitionem fidelitatis, de omni terra quam ego teneo proprie sub dominio meo, et quam adhue nulli Ultramontanorum ita concessi ut teneat, promitto me annualiter pro unoquoque jugo boum pensionem, duodecim scilicet denarios Papiensis moneta, persoluturum beato Petro, et tibi domino meo Gregorio papa, et omnibus successoribus tuis, aut suecessorum tuorum nuntiis. Hujus autem pen- sionarig redditionis erit semper terminus finito quoque anno sancta resurrectionis dies Dominicus. Sub hae vero conditione hujus persolvendz pensio- nis obligo me et meos sive haeredes sive successores tibi domino meo Gregorio papa et suecessoribus tuis. EPISTOLA II. .AD HUGONEM ABBATEM CLUNIACENSEM. (Anno 1080.) Perstringit scelus Roberti monachi Simoniaci, quem jubet ab abbate suo corrigi, e£ ab introitu ecclesice . €t omni ecclesiastico munisterio separari. Regem quoque illius fraude deceptum moneri vult, nisi re- sipuerit, excommunicandum fore, et omnes fideles im partibus Hispani fore sollicitandos. Monet etiam abbatem curare u£. sut monachi, in Hispa- mie partibus dispersi, ad, proprium monasterium redeant; et. ullam ibidem ordinationem vires ha- bituram significat, nisi qua legati apostolici aucto- vitate fuerit corroborata. GnEGORIUS episcopus , servus servorum Dei, Hu- coni venerabili Cluniacensi abbati, salutem et apo- stolieam benedictionem. Quanta impietas a monasterio vestro per Roberti . monachi vestri praesumptionem exierit, ex litteris Richardi legati nostri, abbatis videlicet Massiliensis, B Magi imitator faetus, quanta potuit malignitatis as- tutia adversus beati Petri auctoritatem non timuit insurgere, et centum millia hominum, qui laboris nostri diligentia ad viam veritatis redire coeperant, per suggestionem suam in pristinum errorem redu- cere. Cujus iniquitati non solum te consensisse non credimus, verum etiam pro immanitate sceleris no- biscum tristari, et ad exercendam debitam ultionem animum habere intelligimus, presertim cum fidei nostrae antiquum prebeas experimentum de honore sanctae Romane Ecclesic idem nobiscum sentire, et ad exsecutionem justiti:e, qua, frigescente chari- tate, jam pene terris excessit, libertatem rectitudi- nis reservasse. Ab hac utique animi concepta certi- tudine nullus rumor, nulla suggestio poterit nos di- vellere; sed neque illi, qui de multis adversum vos negotiis murmurant, ante tempus fraternz colloeu- - tionis ad suspicandum aliud poterunt nobis scanda- lum generare. Nam, ut de aliis taceamus, pene om- nes qui nobiseum sunt fratres, nisi freno rationis no- strae retinerentur, amorem ab eis loco vestro exhi- bitum in gravem inimieitiam eonvertissent. Quapro- pter, salutem vestram sieut nostram, diligentes, - monemus ut subditos vestros eorrigentes, hujus- modi murmurationis occasionem religionem vestram diligentibus nobis non prabeatis. Specialiter autem admonemus ut Robertum illum, quisupradietze ini- quitatis auctor exstitit, qui diaboliea suggestione C Hispaniensi Eeclesic: tantum periculum invexit, ab introitu ecclesize, et ab omni ministerio rerum ve- Strarum, separetis, donec ad vos redeat, et temeri- tatis suae dignam ultionem suseipiat. Regem quoque illius fraude deceptum diligenter litteris tuis intelli- gere facias beati Petri iram et indignationem, at- que, si non resipuerit, gravissimam adversum se et regnum suum ultionem | provocasse, quod legatum Romane Eeclesi e indecenter tractavit, et falsitati potius quam veritati eredidit. De quibus digne Deo et beato Petro satisfacturus, sieut legatum nostrum dehonestavit, ita se sibi per debitam humilitatem et condignam reverentiam commendabilem faciat ac devotum. Significare etiam te sibi dignum ducimus nos eum, si culpam suam non correxerit, esse exeommunieaturos, et quotquot sunt in partibus Hispanie fideles sancti Petri ad confusionem suam sollieitaturos. Qui si minus prcceptioni nostrae obe- dirent, non gravem existimaremus laborem nos ad Hispaniam proficisci, ei adversum eum quemadmo- dum Christiana religionis inimieum dura et aspera moliri. Tui etiam studii sit ut monachi in eisdem - partibus injuste dispersi ad proprium redeant mo- nasterium et nulla ibidem ordinatio vires obtineat nisi quae legati nostri fuerit auetoritate probata. Vo- lumus etiam ut alteram epistolam nostram regi prae» dieto deferri preecipias. Data Ciprani [ Carpetani. cod. Mut. Coperani], quinto Kalendas Julii, indictione tertia. DTT7 EPISTOLA. III. AD ADELPHONSUM CASTELLJE REGEM. (Anno 1080.) Monet ut, remotis malis consiliarüs, legati aposto- lici salutaribus monitis acquiescens, de emenda- tione sua, se et Dei Ecclesiam letificet , illicitum connubium cum wucroris sw consanguinea, initum respuat, et nese ab incest: mulieris amore abripi sinat. Robertum monachum, seductorem ac regni perturbatorem, debitas temeritatis ac sceleris ponas daturum significat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, dile- etissimoin Christo filio regi ADELPHONSO, salutem et apostolicam benedictionem. Diei non potest, fili charissime, quantum nos, referente filio nostro apostolieze sedis legato Ri- chardo, nobis cognita praeclara tua obedientia lcti- ficaverat. Tu enim coram Deo semper in visceribus nostris eras, tu apud homines maximum nobis exem- plum egregia virtutis eras, de te apud alios reges 'gloriabamur, te vere Christianum regem, et ideo vere regem nos habere in parte Domini Jesu contra membra diaboli gaudebamus. Unde et bona tua fra- grantia multas jam regiones asperserat, et velut sol quidam in oeciduis natus orientem versus coelestis luminis radios emittebat. At nune comperto quod diabolus tuze saluti et omnium qui per te salvandi erant, more suo invidens, per membrum suum, quemdam Robertum pseudomonachum, et per anti- quam adjutricem suam, perditam feminam , viriles animos tuos a recto itinere deturbavit; quantum de te primo fueramus gavisi, tantum nunc confundi- mur, erubescimus, contristamur. Quapropter ut cognoscas quantum circa te pie solliciti sumus, per bonitatem et gloriam Christi te paterna voce monemus et contestamur, remove a te quantocius consiliarios falsitatis; corrumpunt quippe mores bonos colloquia prava (I Cor. xv). Aequiesce auteni per omnia legato nostro fratri Richardo; quem nisi prudentem et religio- sum eognovissem, nostras ei vices nullatenus com- misissem. Non te a salutaribus monitis atque insti- tutis nostris incest:e mulieris amor abripiat, quia mulieres apostatare faciunt sapientes (Eccli. X1x). Ipsum quippe regem sapientissimum Salomonem in- cestus mulierum turpiter amor dejecit, et florentissi- mum regnum Israel Dei judieio pene totum de manu posteritatis ejus abripuit. Proinde per Dominum no- strum Jesum Christum, et per potentiam adventus ejus, nec non et ex auctoritate beatissimorum apo- stolorum Petri et Pauli iterum monemus atque pra- cipimus, ne te ipsum despicias, ne in gloria tua ma- . eulam ponas, ne posteritatem carnis tua inutilem et reprobam facias. Vires resume ; illicitum connu- bium, quod eum uxoris tuz:? consanguinea inisti, penitus respue. De tua emendatione nos et totam Ecclesiam Dei cito letifica, ne, si inobediens (quod avertat Deus !) esse malueris, iram Dei omnipotentis incurras, et nos (quod. valde inviti dolentesque dici- mus) beati Petri gladium super te evaginare coga- mur. Pradietum sane nefandissimum Robertum LIBER OCTAVUS. — EPIST. V. 578 À monachum seductorem tui et perturbatorem regni, B ab introitu ecclesie separatum, intra elaustrà mo- nasterii Cluniacensis in poenitentiam retrudi decer- nimus. Sed abbas Cluuiacensis nos imitando id fa- ciet; eadem enim via, eodem sensu, eodem spi- ritu ambulamus. Deus autem omnipotens nos de tua correctione cito exhilarare dignetur, fili cha- rissime. EPISTOLA IV. AD RICHARDUM. (Anno 1080.) Consolatur eum de hostium persecutionibus. Ad. pa- tientiam hortatur, promittens se interim curatu- rum ut Robertus pseudomonachus sui sceleris ponas luat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Rt- CHARDO charissimo filio, salutem et apostolicam be- nedictionem. Quia missis litteris significasti nobis antiquum hostem opus tuum, ad utilitatem Christianam ex parte directum, per membra sua, non prseter soli- tum, impedisse, hae per hoc fraternitatem tuam tristitiam nimiam incurrisse, nos quoque tibi me- rito compatientes, eodem tecum afficimur moerore. Sed eum memoric reducitur quanta et qualia apo- stoli, successores etiam eorum, in :zedificatione fun- damenti Eeclesic& partim a paganis, partim a falsis Christianis sint passi, de misericordia Domini con- fisi resumimus vires, victori triumphum plenissi- ma fiducia de eodem hoste procul dubio, ut nostri priores, exspectantes. Patientia atque perseverantia imprasentiarum religioni tuze omnino sunt necessa- rie, scienti dietum ab Apostolo non coronari nisi qui legitime certaverit (II Tim. 11), debita praemissa exhortatione; nos tamen studio tuo in nullo deeri- mus, Cluniacensi abbati mittendo querelae tuze litte-- ras una cum nostris, quatenus Robertum pseudomo- naehum quamcitius ad monasterium redire com- pellat, eumdem ab ingressu ecclesic coerceat, et tam gravis poenitentize ;squalore diutino afficiat, quod in pravo contra te, imo contra Deum, com- misso opere, muletationem sentiat poenitentiae. EPISTOLA V. AD EPISCOPOS APULLE ET CALABRLE. (Anno 1080.) Queritur de quorumdam episcoporum. prosumptione contra Romanam Ecclesiam; quos tamen, ut alios similes, tum Alezandri pape cum suo tempore, confusos remansisse narrat, sed postea obdurato corde, qui ad sensum redire debuerant denuo ad- versus eumdem conspirasse, e£ Ravennatem episco- pum heresiarcham constituisse. Quare. sperans eo- rum superbiam praceps vruituram , et quietem san- cío Ecclesie confusis hostibus dilatandam fore, hortatur eos ut laboranti Ecclesie orationibus suc- currant. GREGORIUS episeopus, servus servorum Dei, di- lectis in Christo fratribus et coepiscopis, per prin- eipatus, et Apuliam et Calabriam constitutis, salu- tem et apostolieam benedictionem. Fraternitatem vestram eredimus non latere- quod plures Satana discipuli, qui falso nomine per di- $79 S. GREGORII VII PAPE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 580 versas regiones censentur episcopi, diabolica in- A orationem beatiPetri, quae Simonem Magum, eorum flammati superbia, sanetam Romanam Ecclesiam conati sunt confundere; sed per auxilium omnipo- tentisDei, et auctoritatem beati Petri, iniqua eorum praesumptio, sieut eis verecundiam et. confusionem, ita apostolieze sedi gloriam contulit et exaltationem. Siquidem a minimo usque ad maximum, videlicet H... [scilicet Henrieum regem] qui vertex. regem [forte, regum. HAnD.], qui vertex et auctor pesti- feri consilii fuisse probatur, per plurima corporum et animarum pericula persensit quantas beati Petri auetoritas ad uleiscendam eorum iniquitatem vires obtineat. Scitis enim quia tempore domini nostri pape? A.... [Alexandri] quod idem H.... [Henrieus] injuri;& Ecclesie Beati Petri per Cadulum [qui alibé Cadalous. Hann. cedulam| inferre excogitaverit, et in quantam quamque turpissimam, mundo teste, confusionis foveam eum eodem Cadulo cadere me- ruit, et quanto honore quantisque triumphis in exer- eitatione illius certaminis R. P.[reverenda paterni- tas, Aoc est respublica. HAnpD.]nostra profecerit. Sci- tis etiam quam detestandis eonspirationibus ante annos tres, praecipue Longobardorum episeopi se ad- versum nos, eodem H.... principante, armaverunt, et quod per defensionem beati Petri ill;esi et inco- lumes non sine magna nostra, nostrorumque fidelium honoris exaltatione remansimus. Illis vero priorem arbitrantibus non sufficere sibi confusionem, a planta pedis usque ad verticem apostolie; ultionis quan- tum ferierit [al., ferverit. Hanp.] gladius, adhuc plaga ineurabilis praestat indicium. Sed in his omni- bus obduratas, meretricum more, frontes gerentes, et impudentia sua iram sibi justi judieii thesauri- zantes, qui respectu contumelia suze ad sensum re- dire debuerant, patrem suum secuti, qui dixit : Po- nam sedem meam ab aquilone, et ero similis Altissi- mo (Isai, X1V), pristinam eonspirationem adversus Dominum et sanctam universalem Ecelesiam conati sunt innovare, et hominem saerilegum, et sanctae Romana Ecelesice perjurum, nee non per universum R... [hoc esé Romanum. Hanp.] orbem nefandissi- mis sceleribus denotatum W... [hoo esé Wiveieum. Han», Gibertum] dieimus sanctce Ravennatis eecle- Sie devastatorem, Antichristum sibi et. hzeresiar- cham constituere. In. quo nimirum Satana conventu illi interfuere quorum est vita detestabilis, et ordi- natio heeretica immensitate multimodi criminis. Si- quidem ad hane insaniam illa demum eos despera- tio traxit quod neque precibus, neque servitiorum aut munerum promissionibus, sceleruni suorum ve- niam apud nos maluerit impetrare, nisi forte vellent judieio ecclesiastico nostraque censure se mediante misericordia, sicut decet offieium nostrum, submit- tere. Hos itaque nullis rationibus fultos, imo om- nium eriminum conscientia perditissimos, tanto magis vilipendimus quanto ipsi se altiora conscen- disse confidunt. Per misericordiam quippe Dei et utique magistrum, ad altiora tendentem mirabiliter dejecit, speramus ruinam eorum non diu remoratu- ram, et quietem saneta Ecclesie, vietis et. confusis hostibus suis, more solito gloriosissime dilatan- dam. Vos itaque, dilectissimi fratres, innocentiam communis matris vestrae sancte. Romanao Eeclesiae perpendentes , et quantum diabolus membra sua ad inferendam praefat;ae Romana Ecclesie inquietudi- nem exerceat, considerantes, sicut decet, et officii vestri debitum exigit, orationibus aliisque modis, quibus laboranti matri succurrendum est, operam studiumque impendite, quatenus appareat vos legi- timos ejus filios esse, ipsiusque eontumeliam, par- tita nobiseum laboris diligentia, ex corde sentire. Quod si fueritis socii compassionis, eritis, auxiliante Deo, letitioe participes et. consolationis. Caetera quce non inseruimus, legatis nostris, quibus sicut nobis credere potestis, referenda commisimus. Data Cieani, duodecimo Kalendas Augusti. EPISTOLA VI. AD EOSDEM. (Anno 1080.) Ut. Michaeli imperatori Constantinopolitano, ab jmpe- ratoria dignitate: injuste;ejeoto, et. apostolica sedis ac Roberti dueis auxilium 9mploranti , subveniant. Proccipit militibus qui apud eum militare voluerint ut ei fideliter ànserviant; mandatque episcopis wu eos milites moneant, ut rectam fidem erga eum ser- vent, timorem et amorem Det pra oculis habeant, et in. bonis operibus perseverent, sicque illos a peccatis absolvant. GnEGOnRIUS episcopus, servus servorum Dei, fratri- bus et coepiscopis in Apulia et Calabria commoran- tibus, salutem et apostolicam benedictionem. Notum esse prudenti:e vestrae non dubitamus glo- riosissimum | imperatorem Constantinopolitanum, Michaelem videlicet (401), ab imperialis excellentiae culmine indigne potius et malitiose, quam juste aut 'ationabiliter, esse dejeetum, qui auxilium beati Pe- iri, neenon filii nostri gloriosissimi ducis Roberti flagitaturus Italiam petiit. Quapropter nos, licet indi- gni, sedis ipsius curam gerentes, compassionis visce- ribus moti, precibus illius, nee non ejusdem ducis, annuendum esse censuimus, et a fidelibus beati Pe- wi subveniendum sibi fore putavimus. Igitur quia inter ezetera. multimoda suffragia, istud non minus profuturum memorati principes exsistimant, scilicet, ut milites auxiliatores, recta fide, non dissimilibus animis ire constanter in adjutorium et defensionem prefati imperatoris debeant, apostoliea auetoritate proeeipimus quatenus illi qui militiam ipsius intrare statuerint, in contrariam partem proditoria tergiver- satione transire non audeant, verum (quod Christia- ni religionis honor et debitum postulat) ei prosi- dium fideliter impendant. Dileetioni quoque vestrae nihilominus precipiendo mandamus ut eos qui cum eodem duce et pradieto imperatori transfretaturi sunt, diligentissime, ut vestrum oflieium exigit, mo- (401) Ducam intelligit qui Parapinaeius dicebatur et purpuram posuerat die 7 aprilis anni 1078. 981 sicut decet Christianos, circa illos servare, in omni- bus actibus suis timorem Dei et amorem prz oculis habere, et in bonis operibus perseverare; sicque illos fulti nostra auctoritate, imo beati Petri potesta- te, a peccatis absolvite. Data octavo Kalendas Augusti. EPISTOLA VII. AD UNIVERSOS FIDELES. (Anno 1080.) Multorum principum auailium promissum sibi presto esse significans, se Ravennam armata manu ventu- rum ait, ut eam ecclesiam de manibus impiorum eripiat. Quare hortatur uf eorum impiorum super- biam et conatus una. secum contemnant ; unde san- cte Ecclesie pacem divina clementia stabiliendam fore sperent. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, fra- tribus et coepiscopis Christianam religionem defen- dentibus, caeterisque clericalis ac laicalis ordinis Sancti Petri fidelibus, salutem et apostolicam bene- dictionem. Notum sit dilectioni vestrae nos, tam per nosipsos quam et per legatos nostros, cum duce jR.... [Ro- berto], et Jordane cztterisque potentioribus Nort- mannorum principibus fuisse locutos, qui profecto unanimiter promittunt se (sicut jurati sunt) ad de- fensionem sanctae Romana Ecclesice nostrique hono- ris contra omnes mortales auxilium impensuros. Idipsum quoque nobis, et qui circa Urbem longe la- teque sunt, et in Tuscia caeterisque regionibus prin- cipes firmiter pollicentur. Unde post Kalendas Sep- tembris, postquam tempus frigescere coeperit, cu- pientes sanctam Ravennatem (S. R.) ecclesiam de manibus impiis eripere, et Patri suo beato Petro restituere, partes illas armata manu (sicut de Domino speramus) petemus, ae per ipsius auxilium nos eam liberaturos haud dubie credimus. Quapropter nos audaciam impiorum, eorumque qui nos, imo in.bea- 'tum Petrum, se erexerunt, machinationes pro nihilo ducentes, volumus atque hortamur vos superbiam eonatusque | illorum aque nobiscum contemnere, tanto de ruina eorum certiores quanto eos ad altiora niti ascendere cernitis. Talibus namque Propheta imprecans ait : Superbia eorum qui te oderunt ascen- dit semper (Psal. uxx111); aperte. declarans quia au- dax impietas eo magis casui vieinior exstat quo am- plius se ascendisse existimat. Vos ergo qui Deum timetis, et beati Petri fidelitatem tenetis, de miseri- cordia Domini nullatenus hzesitantes prorsus sperate, et nefandorum perturbationem merita ruina cito se- dandam, et saneta? Ecclesi? pacem et securitatem (sieut de divina clementia confidentes promittimus) proxime stabiliendam. EPISTOLA VIII. ÀD ALPHANUM EPISCOPUM SALERNITANUM. (Anno 1080.) Gratulatur de beati Matthei apostoli corporis in- ventione. Hortatur episcopum, ut reliquias debita veneratione prosequatur, ac moneat ducem R.... et Ui LIBER OCTAVUS. — EPIST. IX. neatis condignam poenitentiam agere, et rectam fidem, A. C D 582 ejus conjugem, ut. tam insigni patrono reverentiam et honorem decenter exhibeant, et ejus opem prome- reri conten dant. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, fratri et coepiscopo Salernitano ArPHANO salulem etaposto- lieam benedictionem. Divina pietatis respectui gratias ingentes referi- mus, eujus dignatio thesaurum magnum totique mundo profuturum nostris temporibus misericordi- ter revelavit. Non immerito tuc» quoque dilectioni gratulamur, qua tante lctitice ecelitus revera osten- see participes nos efficere sollicite procuravit. Credi- mus siquidem et incunctanter asserimus, de tanti corporis inventione, non solum ipsum beatum Mat- thaeum apostolum, verum etiam ezeteros coapostolos cum sanctis omnibus, ipsisque coelestibus spiritibus et gloriosa Dei genitrice Maria, mortalibus congaude- re, atque ipsorum omnium studia circa humanum genus hoe tempore quam aliis multo propensiora multumque esse uberantiora [f. exuberantiora, sic et in cod. Mutin. |. Si enim caeteris temporibus san- ctorum nos patrocinia pia non deserunt, certissime tune potissimum speranda sunt eorum auxilia, cum sanctissima eorum corpora nobis quasi rediviva di- vino nutu manifestantur; et sicut per corporei aspe- ctus intuitum tanquam fides cernitur, spes jam tene- tur, ita eorum beneficia tune erga devotos renovari uberiusque redundare credendum est. Unde et jam sancta universalis Ecclesia, dudum magnis turbini- bus variisque tempestatum procellis impulsa, clamo- rum suum aDomino exauditum non dubitet, sed ad quieti littoris securitatem alacres oculos e vicino in- tendens, beati Matthai apostoli presidium juxta contempletur quoniam jam nune dubie agit in portu cui suam presentiam ostendit gubernator antiquus. Quapropter de tanti thesauri revelatione tua frater- nitas exsultet in Domino, beatissimas reliquias debit: venerationis obsequiis dignis amplectens, glo- riosum ducem R..,. ipsiusque nobilissimam conju- gem hortetur et moneat, quatenus tam insigni pa- trono, qui se eis demonstrare dignatus est, reveren- tiam et honorem decenter exhibentes, ipius gratiam et auxilium sibi suisque promereri nisibus summa devotionis contendant. Data Roma, decimo quarto Kalendas Octobris. EPISTOLA IX. AD GERMANOS. n (Anno 1080.) " Calamitatem Ecclesie causam peccatis ascribit ; sed patientia et spe opus esse ostendit. Hortatur itaque primum sacerdotes, ut subditorum actiones corri- gant; deinde ecteros omnes, ut. fiduciam n Do- mino constituant; sperat tamen nonnullos ad gre- mium maíris Ecclesie conversum iri. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, om- nibus archiepiscopis, episcopis, diversique ordinis ae potestatis clerieis et laieis in Teutonico regno morantibus, illis duntaxat qui sancte Romana Ecclesie fideliter obediunt, salutem et apostolicam benedictionem. 583 S. GREGORII VII PAP.E OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 984 Quoniam nihil in terra sine causa fit Job. v), A honorem et reverentiam legato nostro Populoniensi sieut sapientis verba testantur, quod dudum saneta Eeclesia fluetuum procellarumque mole coneuti- tur, quodque tyranniez percussionis hactenus rabiem patitur, non nisi peccatis nostris exigen- tibus evenire credendum est. Nam judicia quidem Dei verissime omnia justa sunt; sed inter hzee om- nia, clarissimi, dispositionis divinae patientize virtus habenda est et spei certitudo ad ccelestis miserieor- di: respectum firmiter est extendenda ; eujus manus nec ad exaltandam fidelium humilitatem. imbecillis, nec ad dejiciendam hostilis elationis superbiam in- venitur invalida. Quod si culparum morbis pceni- tentia medicamen adhibuerimus, et excessus ae negligentias nostras ipsi distriete corrigendo ad ju- stitize formam mores nostrosinstituerimus, profecto, superna virtute] auxiliante, et inimicorum rabies cito peribit et diu desideratam pacem atque securi- tutem Ecclesia sancta recipiet. Quare vobis, specia- liter, qui in sacerdotalis regiminis apice presidetis, nune loquimur, ad quorum sollicitudinem subdito- episcopo Vu. . . . exhibuit : ac proinde ita devotionem tuam in illo suscipimus, quasi nobis, imo beato Petro praesstiteris, dicente Domino : Qui vos recipit, me recipit (Matth. x). Dilectionem ergo tuam monemus, ut ea qua a prafato legato nostro atque Azone prudenti viro audivisti, alta memoria semper retineas, si tui memoriam in nobis ante Do- minum jugiter esse desideras. Nos enim memorati episeopi hortatu et precibus, qui se a te reverenter susceptum honorificeque tractatum testatur, apud ilum, cujus vice licet indigni fungimur, te in mente specialiter deineeps habere optamus. Nolumus autem prudentiam tuam moleste accipere quod ar- ehiepiscopum vestrum Jacobum consuetudini sanetze B nomanz Eeclesi:e, matris omnium Ecclesiarum, rum vita pertinere dignoscitur, et quos de commissi gregis cura in venturo examine rationem reddere convenit, ut subjectorum actus et conversationem, nulla gratia vel timore prepediente, diligenter in- | Spiciatis, et discretze correctionis acie qui amputanda sunt resecare, seeundum quod a matre vestra sancta Romana Ecclesia aecepistis, non negligatis; illud propheticum in memoria semper habentes : Sacri- ficáte ^ sacrificium | justitim, et sperate in Domino (Psal. 1v). De cetero dilectionem omnium vestrum monemus atque hortamur, fiduciam vestram in Domino et in potentia virtutis ejus constituite quo- niam fini appropinquavit adversariorum malitia, ita ut qui desperantes in Dominum et sanctam Ro- manam, omnium matrem, Ecclesiam se extulerunt, temeritatis poenas, haud multum tardante merita ruina, persolvant. Nonnulli tamen, quod de cunctis optaremus, per misericordiam Dei de errore suo et iniquitatis via poenitentes ad gremium matris con- vertuntur Ecclesize. Data x Kal. Octobris. - EPISTOLA X. AD ORZOCCUM JUDICEM CALARITANUM. Devotionem ejus erga beatum Petrum in honore prae- stifo legato apostolico agnoscens, monet ut qua ab ipso legato audivit memoria teneat, neve moleste ferat quod quemdam archiepiscopum | barbam radere coegit; sed ipsum ut pastorem suscipiens, de ejus consilio omnem potestatis sue clerum barbam radere compellat. Se noluit ait assensum iis dare qui terram ipsius invadendi facultatem sibi concedi petierunt, neque daturum, si fidem servare voluerit ; vmo, Si quis id attentaverit, a se prohibitum iri, eumque beati Petri auxilium, si in ejus fidelitate permanserit, habiturum. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, glo- rioso judici Calaritano Onzocco |forte verius ORzoc- COR, uf lib. 1, ep. 41. HARD.] salutem etapostolicam benedictionem. Gratias omnipotenti Deo reierimus quod tua su- blimitas, beatum Petrum recognoscens, debitum D vestraeque specialiter obedire coegimus, seilicet ut, quemadmodum totius occidentalis Ecelesi:e clerus, ab ipsis fidei Christianze primordiis, barbam radendi morem tenuit, ita et ipse frater noster vester archi- episcopus raderet. Unde eminentie quoque tuze pra- cipimus ut ipsum, ceu pastorem et spiritualem pa- trem, suscipiens et auscultans, cum consilio ejus omnem tua potestatis clerum barbas radere facias atque compellas; res quoque omnino renuentium, nisi demum consenserint, publices, id est juri Cala- ritange Ecclesi: tradas, et ne ulterius inde se intro- mittant constringas, nec non ipsum ad honorem Ecclesiarum defendendum promptissime adjuves. Praeterea nolumus scientiam tuam latere nobis terram vestram a multis gentibus esse petitam, maxima servitia, si eam permitteremus invadi, fuisse promissa, ita ut medietatem totius terrae nostro usui vellent relinquere partemque alteram ad fidelitatem nostram sibi habere. Cumque hoc non solum a Nortmannis, et a Tuscis ae Longo- bardis, sed etiam a quibusdam Ultramontanis cerebro ex nobis esset postulatum, nemini in ea re un- quam assensum dare decrevimus, donec ad vos le- gatum nostrum mittentes animum vestrum depre- henderemus. lgitur quia devotionem beato Petro te habere in legato suo monstrasti, si;eam, sicut oportet, servare volueris, non solum per nos nulli terram vestram vi ingrediendi licentia dabitur, sed etiam, si quis attentaverit, et seculariter et spiri- tualiter prohibebitur a nobis ae repulsabitur. Auxi- - lium denique B. Petri, si in ipsius fidelitate perse- veraveritis, procul dubio, quod non deerit vobis, et hie et in futurum promittimus. Data tertio Nonas Octobris. EPISTOLA XI. AD REGEM SUECLE. (Anno 1080.) Gaudet quosdam sacri verbi ministros illius terram ingressos, seque de ejus salute spem magnam ha- bere asserit, cum Gallicana Ecclesia de thesauris sancte matris Romane Ecclesie acceperit. Atque ut is uberiorem religionis gratiam assequatur, vult sibi ab eo aliquem mitti, qui gentis illius mores 585 LIBER OCTAVUS. — EPIST. XIII.- 586 sibi recenseat, et mandata apostolica, ad. eum. refe- A na Ecclesie pro audacia sua fecisset. Verum cum rat. Interimcommissumsibi regnum injustitiaregat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei I.... glorioso Sueonum [Suetonum] regi, salutem et apostolieam benedictionem. Quoniam regni tui terram quosdam saeri verbi ministros fuisse ingressos audivimus, noverit excel- lentia tua nos in Domino multum lztari; deinceps quoque, de salutis vestrze reparatione plurimum spei indubitanter habere. Gallicana siquidem Ec- clesia non vos alienis documentis instruxit, sed quod de thesauris matris suze sancte Romana Ec- clesize aecepit, salubri vobis eruditione contradidit. Quapropter, ut Christianz religionis et doctrince gratiam obtineatis uberiorem, volumus celsitudinem tuam aliquem episcopum, vel idoneum clericum, ad apostolicam sedem dirigere, qui et terree vestrae habitudines gentisque mores nobis suggerere, et apo- stolica mandata de cunetis pleniter instructus ad vos certius queat referre. Interim vero monemus ut prudentia tua commissum sibi regnum in concordiae justitieque custodia dirigat atque disponat, ae ita eirca subjectos pacis jura et zequitatis districtionem servare inter czetera virtutum studia satagat, qua- tenus per temporalis regiminis sollicitudinem me- reatur aeterni percipere securitatem, et cum justis vocem, totius jucunditatis plenam, in extremo exa- mine digne possit audire : Venite, benedicti Patris mei, percipite regnum quod. vobis paratum. est ab origine mundi (Matth. xxat). Data quarto Nonas Octobris. EPISTOLA XII. AD FIRMANOS, RAVENNATES, ET TUSCOS. (Anno 1080.) Queritur Ravennatem Ecclesiam ab ejus. sacrilego archiepiscopo devastatam. Quo in Romana synodo emcommunicato ac deposito, 4psam. Ecclesiam in pristinum statum reducere, eique de idonea persona, providere cupiens, pracipit ut sibi in ea re una- "mes sint adjumento. GnxconrtUS episcopus, servus servorum Dei, om- mibus episcopis, abbatibus,*clericis atque laicis in marchia Firmana , Tuscana, et in exarchatu Raven- nati constitutis, qui sanete Roman:ze Eeclesiz, sic- ut Christianos oportet, obediunt, salutem et apo- stolicam benedictionem. Prudenti& vestre notum esse non dubitamus, quanto religionis eultu saneta Ravennas Ecclesia pollere, quantisque rerum necessariarum copiis so- lita sit preteritis annis affluere, quodque magis il- lius interest, quam speciali dilectione matri sua sanetzte Romana Ecclesie ab ipso fidei Christianae principio semper adhzaserit. Cujus antiquum decus in spiritualibus et szecularibus profecto cum remini- scimur, non sine gravi moerore eam in tanta deva- statione laborantem nunc cernimus, et ut apertius intelligatis, certe persuasorem destructoremque ip- sius Vu...... dietum archiepiscopum ita religionem ejus disperdidisse, et bona dilapidasse, non minori fere dolore sufferimus, quam si idem sanete Roma* ParnoL. CXLVIII. B D cetera faeta illius perpenduntur, haec non. tantopere miranda videntur. Quippe qui perjurium de inobe- dientia et infidelitate committere non timuit, qui- que contra ipsam apostolicam sedem, cui pejerave- rat, conspirare pro minimo habuit, eamque inva- dere cogitans, eodem modo dissipare vehementissi- me eupiit, homo. superbissimus, nefandorum sce- Jerum sibi conscius; cui mirum debet videri, si, adepta potestate, ubi lieuit ita se habuit? Sed illius facinora commemorare supersedeo, quc per totum fere Romanum orbem se prodiderunt, pro quibus ipse in sancta synodo Roma celebrata, omnium episcoporum qui aderant consona sententia, jam ex triennio gladio anathematis sine spe recuperationis percussus est; ea non preterierunt notitiam vestram. Prafatam igitur Ravennatem Ecclesiam de mani- bus violentis eripere, et ad pristinum statum pro offieio quod, licet indigni, gerimus reducere cu- pientes, talem personam eligendam atque in ea praficiendam fore censuimus, cujus religio nec non prudentia, Deo favente, et interius lumen in ea sanctitatis reformare, et exteriorum rerum damna norit studeatque reficere. Quamobrem nos, in hu- jus nostra necessarie dispositionis effectu, vestro plurimum egentes auxilio, invitamus, rogamus at- que apostolica auctoritate vobis praecipimus ut, in restauratione illius antiquitus sanctae Eeclesi;, om- nes unanimiter consensum et pro posse adjuto- rium tribuentes, eam de servili oppressione, imo ty- rannica servitute , eripere et priscc libertati resti- tuere nobiscum procuretis, ae in reperiendo ido- .neam illi regimini personam summopere laboran- tes invigiletis. Quieunque enim in hae re studium devotionis impenderint, non dubie credimus eos et apostolicam. gratiam promerituros, et apud divi- nam clementiam patronum sibi beatum Apollina- rem, si in bonis Derseserayerint , certissime acqui». situros. Data Idibus Octobris. EPISTOLA. XIII. AD RAVENNATES. (Anno 1080.) Ejusdem argumenti. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, om- nibus clericis et laicis Ravenne morantibus, qui beatum Petrum [beatum Apollinarem] apostolum diligunt, et sancte. Romana Ecclesie, sieut Chri- stianos oportet, obediunt, salutem et apostolicam benedictionem. Credimus non latere vestram scientiam Ravenna- tem Ecclesiam sedi apostolice pre ezetéris vici- nius harere solitam fuisse, eamque specialiter ab ipsa dilectam, quidquid dignitatis et honoris anti- quitus per beatum A... . . [Apollinarem, Hanp., sic et in cod. Mutin.) tenuit, munere scilicet przefatze se- dis concessum habuisse. Postquam vero superbiz auetor et discordice seminator, diabolus, per mem- bra sua eamdem Ecclesiam, contumacia interve- 19 -- 587 S. GREGORII VII PAPA: OPERUM PARS 1I. — REGISTRUM. 588 niente, a Romana divisit, quze damna, qua detri- A nibus episcopis, abbatibus, comitibus, atque mili- menta non modo religionis, sed etiam bonorum suo- rum vestra pertulit, maximeque per tyrannidem Vu... .[Wiberti, HARD., sic et in cod. Mutin.) di- cti archiepiscopi quantam in utraque re destructio- nem perpéssa sit satis vos ipsi novistis. Et hujus quidem tanto vesaniorem dilacerationis morsum sus- tinuit, quanto eum desperatiorem impurior con- scientia retrorsum abire subegit. Denique scelerosus, sacrilegus atque perjurus, postquam [ob] hujusmodi nefaria in universali synodo (infra, in synodo Rom. 11], cunetis qui aderant episcopis consentientibus atque laudantibus, digna suis moribus damnationis animadversione multatus est, non confestim resi- pisceus ad sàni cordis consilium rediit, sed patrem suum diabolum imitans, sibique iram in die ir: the- saurizans (Rom. 11), quidquid gravius cogitare, quid- quid superbissimum potuit audere molitus est. Et quia se unam ex nobilissimis Ecclesiam vestram ex maxima parte destruxisse parum existimabat, san- ctam Romanam sedem, sicut omnes aperte norunt, ihvádere, secumque eam in ruinam et pracipitium trahere est meditatus. Proinde quoniam nos, pro eminentia loci cui, Deo auetore, quamvis indigni, prasidemus, eum sollieitudinem nostram monemur universis extendere, tum eirea quodammodo nobis conjunetiores diligentius compellimur invigilare, Ecclesie vestra devastationem non alienam putan- tes, sed quasi nostre, cujus specialis filia est, con- dolentes, cum consilio atque auxilio omnium ve- strum qui Deum timetis, volumus et desideramus ad antiquum specimen et religionis statum, in quan- itum, Domino largiente, poterimus, eam reducere. Igitur illo putrido membro gladio excommunicatio- nis exciso, atque ita ut inter sacerdotes etiam in &aternum non debeat connumerari deposito, dile- etionem vestram monemus ac pro salute vestra ro- gamus ut toto affectu mentisque intentione talem personam una cum confratribus nostris episcopis, et archidiacono ezeterisque diaconis, quos propterea ad vos nostra vice direximus studeatis eligere, qua tanto honori, scilicet vestri archiepiscopatus regi- mini, seeundum Deum videatur competere. Non ul- terius Ecclesiam vestram ancillari servitute opprimj ab impiis manibus patiamini, sed, sicut boni filii, eam rmobiscum in maternam, hoc est Romana Ec- clesie , libertatem vindicare satagite, quatenus et honorem Dei, dum sponsa ejus, sanctae Ecelesiz, libertatem diligitis, vos ostendatis amare, et zeternae beatudinis haeditatem , quasi liberi filii, merito possitis et debeatis sperare. Data Idibus Octobris. EPISTOLA XIV. AD RAVENNATES, FIRMANOS, ET SPOLETINOS. (Anno 1080.) Commendat eis electum Ravennatis. Ecclesie archi- episcopum. Hortatur wt ei debitam. reverentiam exhibeant, praecipueque contra illius Ecclesie dam- natum devastatorem adjuvent. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, om- B "í b tibus in parochia Ravennati, et in Pentapoli, nec non et in marchia Firmana, et in ducatu Spoletino com- morantibus, illis videlicet qui beatum Petrum dili- gunt, neque vineulis excommunieationis tenentur, salutem et apostolicam benédietionem. Notum vobis esse credimus, fratres charissimi, quia ubique terrarum religiosi viri clerici et laici per gratiam Dei nos diligunt, et ea qua dicimus sive pracipimus libenter approbant et obedienter susci- piunt, illi videlicet qui justitiam diseernunt et in- tentionem nostram cognoscunt. Inimici autem eru- cis Christi, imo hostes animarum suarum, in nos insurgere, et, dementic caecitate perculsi, contra sa- lutem suam, sanctam Ecelesiam conculcare conan- tur. Quod multum profecto gaudemus, intuentes illos qui Deum diligunt rebus nostris favere ; et non hos, sed illos duntaxat qui oderunt animam/suam (Psal. x) inimicos nobis existere. Quorum quidem odium hae maxime de causa, sicut vos scitis, in- currimus, quia ipsos de laqueis diaboli eruere et ad sinum matris Eccleside reducere curavimus. Vos itaque, quos ab illorum perfidia remotos et alienos existimamus, oportere tunc credimus ut qualem habeatis animum circa nos, imo B. Petrum, eujus vice, licet indigni, fungimur, demonstretis; et si, quemadmodum arbitramur, vos fideliter geritis, ma- nifestis indiciis, eum tempus adest et res expostu- lat, declaretis. Est autem in quo devotionem vestram egregie potestis ostendere, si decreta atque statuta sedis apostolicze pro posse vestro studetis atque satagitis adjuvare. Igitur Ravennatem archiepisco- pum fratrem nostrum R.... quem post longas et in- numeras pervasorum occupationes nuperrime, sicut olim a beato Petro Apollinarem, ita nune Ravennas ab Ecclesia Romana meruit accipere, studium vobis sit, tum propter amorem sanetissimi martyris eujus sede et reliquiis illa decoratur Ecclesia , tum propter apostoliez sedis debitam reverentiam, consiliis et auxiliis vestris confirmare, atque ei contra illius saneti loci sacrilegum damnatumque devastatorem Vu.... modis omnibus subvenire. Przecipimus nam- que ut, juxta consilium legati nostri qui defert has litteras , przdicto confratri nostro archiepiscopo consilium et auxilium vestrum ita firmiter promit- tatis, ut, dum inimici audierint, rebus suis cogantur et jure possint timere; cum vero amici et fideles nostri cognoverint, una nobiscum de promissis ve- stris certissime queant sperare. Data tertio Idus Decembris. EPISTOLA XV. AD YALVENSES. (Anno 1080.) Invehitur in Trasmundum quemdam, qui a se incre- patus quod. episcopatum dimiserit, et monitus ne se in eo amplius intruderet, ausus sit vpsam Eccle- sium pervadere. Pracipit nullam ei obedientiam exhiberi, sed bona ecclesie de. manibus ejus eripi, legatoque apostolice sedis in ea, re auxilium praberi. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, om- 589 LIBER OCTAVUS. — EPIST. XVII. 3 590 nibus in episcopatu Valvensi [Valvanensi] habitan- A parte beati Petri praecipimus vobis ut. Narbonensi tibus, majoribus atque- minoribus, sive potestatem in eo habentibus, qui gratiam beati Petri cupiunt, salutem et apostolicam benedictionem. 'Iransmundus vester dietus episeopus ad nos ve- nit, quem nimirüm nos duris verbis increpuimus, propterea quod episcopatum sine ratione dimiserat. Pracepimus etiam illi, propter istam stultitiam, ut de episcopatu se deinde non intromitteret, sed iret ad Montem Cassinum, ibique tandiu esset donec cum "ipso praefati loci abbate aliisque religiosis et pru- dentibus viris consiliuna caperemus quid de illo et vestra Ecclesia esset faciendum. Quod nostrum prze- ceptum (sicut audivimus ) contemnens, et per inobe- dientiam idololatrice scelus incurrens, ausus est ec- clesiam interdictam ad augmentum maliüa suc pervadere, eamque nune pertinaciter non metuit oc- cupare. Proinde apostolica auctoritate precipimus vobis ut, si gratiam Dei et beati Petri diligitis, ani- marumque vestrarum perieulum timetis, nullus vestrum episcopalem reverentiam illi exhibeat, sed, bona ecclesice de manibus illius eripientes, eum sic- ut.invasorem habeatis, et res ecclesie ne distra- here valeat a potestate ipsius defendatis. Nihilomi- nus quoque mandamus ut huie legato nostro Joanni subdiacono, quem ad hoe vobis direximus, auxilium in his quze necessaria fuerint prabeatis, quatenus ipse una vobiscum qua in hac re facienda sunt me- lius possit implere. Data secundo Idus Decembris. EPISTOLA XVI. AD N. N. (Anno. 1080.) Laudat quod parentum suorum vostigia imitati devo- ium animum erga Romanam Ecclesimm. gerant, - quen eo in dies magis proficiant hortatur. Com- mendat eis Dalmatium, archiepiscopum — Narbo- nensis Ecclesie canonice electum, ut eum, tan- quam verum pastorem, adjwvent, et pervasori resi- stant. . GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, R... et B..., nobilibus comitibus salutem et apostolicam — benedictionem. Quantum domus vestra beatum Petrum jamdu- dum dilexerit, quantumque ipsi fidelis exstiterit, Ecclesie, jam ex longo tempore a membris diaboli pervase, prompte subvenientes, fratrem nostrum Dalmatium archiepiscopum, quem tandem canonice et seeundum Dominum electum et ordinatum me- ruit accipere, modis omnibus studeatis adjuvare ; illi vero pervasori, qui non per ostium, ut pastor, Sed aliunde, ut fur et latro ingressus, oves Christi maetat et perdit (Joan. x), imo diabolo tradit, modis quibus potestis resistite, si gratiam omnipotentis Dei desideratis obtinere. Agite ergo, et omnino pro - curate beatum Petrum, apostolorum principem, vo- bis adjutorem, imo debitorem facere, qui potest vobis hujus vitz& et futur salutem et honorem dare .; Vel tollere, quique nescit fideles suos relinquere, sed potius novit superbis resistere , et confundere, hu- milibus autem gratiam dare (Jac. 1v), eosque exal- tare. Data deeimo Kalendas Januarii. : EPISTOLA. XVII. AD CLERUM ET POPULUM REMENSEM. (Auno 1080.) Arguft Manassem. olim. archiepiscopum |.:Remensem , quà legati apostolici sententia. damnatus. Ecclesiam ipsam invadere presumpserit.-Quare monet ut et modis omnibus resistant, et de episcopi Diénsis le- gati consensu alium pastorem. eligant, quà eorum laboranti Ecclesice subvenire valeat, . GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, uni- verso Remensis. Eeclesic clero et. populo, salutem ,et apostolicam benedictionem. Non dubitamus ad notitiam vestram. pervenisse quod Manasses, olim dietus archiepiscopus vester, synodalem damnationis suc sententiam, exigentibus eulpis suis, adjudicante confratre nostro Diensi epi- scopo, sancte Romana Eeclesie legato subierit. Quam itaque diligenter perserutantes et pro magni- tudine iniquitatum ejus justissimam fuisse appro- bantes, eo tenore in Romana synodo confirmavimus, rogatu multorum fratrum, ut, concessis sibi induciis, si posset, ad expurgandum. se de objectis veniendi licentiam haberet ae liberam de se agendi faeulta- tem; ita tamen ut interim regimine ipsius Ecclesice cederet, et in Cluniacensi vel in aliquo religioso monasterio degeret, ut eujus obedientiz?e quanteeque profeeto non modo apud vos scitur, sed etiam in [) humilitatis esset probaretur. Verum (sicut vos ipsi pluribus diversarum gentium partibus notum habe- tur. Unde et de inimicis victoriam, et prc ezeteris paribus suis honorem et gloriam hactenus obtinuisse longe lateque dignoscitur. Quia vero parentum ve- strorum, sicut nobilitatis lineam, ita quoque probi- tatum studia vos imitaricognovimus, pro certo valde letamur et ut devotum animum circa beatum Pe- irum et matrem omnium sanctam Romanam Ec- clesiam semper geratis, salubriter hortamur atque monemus, cujus vos dilectionem tenere procul du- bio in nullo melius potestis ostendere quam si, in- ter ezttera bona quz debetis agere, sanctam Eccle- .siam procuratis juvare atque defendere. Itaque sa- luti vestrae precipue providentes, rogamus et ex scitis) non soluin huic definitioni non obedivit, sed, : ad contemptum interdietionis nostra, Ecclesiam vestram invadere ac impudenti devastatione confun- dere praesumpsit, utpote quam non per ostium , ut pastor, sed aliunde, ut fur et seevissimus praedo in- travit, ad hoc scilicet ut gregem Dominicum mactet et perdat, non ut vigilantia pastoris protegat et de- fendat (Joan. x). Siquidem adeo in immensum actuum suorunr tetendit iniquitas ut dignissime damnationi atque excommunicationi subjaceat , ita ut in perpetuum nullam restitutionis suc spem con- cipere debeat. Quapropter apostolica vos auctoritate monemus ut perversis actibus ejus in nullo com- municetis; imo, ut tollatur de medio vestrum et in 591 S. GREGORII VIT PAP;.E OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 592 interitum earnis sua tradatur Satang, ut spiritus A speetu beati Petri, ad quem spectat totius Ecelesiae salvus sit (I Cor. v), sibi modis omnibus resistatis; detis etiam operam ut, communi consilio parique voto, assentiente vobis pradieto confratré. nostro Diensi episcopo, Patrem vobis, seeundum Dominum, eligatis, qui. Eeclesi;:e vestrae diutina pseudopasto- rum improbitate" laboranti valeat subvenire, et an- tiquam sui libertatem, Christo auxiliante, vobiseum reparare. Data sexto Kalendas Januarii. EPISTOLA XVIII. 'AD HEROLUM COMITEM. (Anno 1080.) Manassem archiepiscopum Remensem, Hugonis Dien- sis episcopi legati apostolici in concilio Lugd u- mensi sententia depositum, denuntiat, monens ut tam seipsum quam alios ab ejus amicitia retraAat, eique pro virzbus resistat, et quem alium archiept- * scopum: major cleri pars cum consensu legati ele- gerit adjuvet. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Hx- BÓLo [EnvrLo:] nobili et glorioso comiti, salutem et apostolicam benedietionem. Sicut prudentia tua meminisse potest, nos longo tempore, prater voluntatem tuam virorumque reli- giosorum qui ipsum noverant, Manassem dietum Re- mensem. archiepiscopum dissimulavimus, eumque putantes correctionis sue curam habere , diu pro- fecto portavimus. Verum ille patientia nostra ab- usus, et (quod evidenter apparet) ex conseientia prava in desperationis foveam lapsus, non solum se pratense mansuetudini ingratum exhibuit, sed etiam in reliquum misericordia S. Petri indignum se fe- cit, seilicet ut eujus in depositione sententiam vi- carii nostri Hugonis Diensis episcopi in concilio Lugdunensi prolatam approbatamque ad terminum nos distulerimus, deinceps in perpetuum firmam esse et ratam, ipsumque sine spe recuperationis de- positum adjudicemus. Quapropter eum irrevocabili judieio episcopalis sedis regimine privatum esse tuze celsitudini denuntiantes, monemus, atque ex parte beati Petri precipimus ut tam teipsum a pestifera amicitia illius amodo retrahas, quam et alios, quos potes, ab eo custodire se doceas. Ut autem gratiam Dei et beati Petri largius [merearis], merito quas sperare studium (lege, merito queas sperare, stu- dium, Hanp., sic et tn Mut.) solerti:e tu: non desit ; tam per teipsum quam et per quoseunque valeas [studeas] praffato deposito pro magnitudine tua re- sistere, illumque arehiepiseopum, quem saniori eon- Silio pars celeri melior cum eonsensu pradieti le- gati nostri, Hugonis videlicet episcopi Diensis, illi sedi elegerit, modis omnibus adjuvare (402). In hae igitur re ita te devotum et obsequentem man- datis apostolicis aperte demonstres, quemadmodum - tuis in. necessitatibus fideles tuos existere euperes, et sicut a fidelibus tuis non impune tergiversationem tibi fieri summis in negotiis ferres, ita procures re- (402) Locus obseurus. eausa, rem hane ex animo gerere, quatenus et hie eum proteetorem, et in futuro patronum ex debito merearis habere. Data sexto Kalendas Januarii. EPISTOLA XIX. AD SUFFRAGANEOS ECCLESUE REMENSIS. (Anno 1080.) FEjusdem fere argumenti. GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, omni-- bus episcopis, suffraganeis videlicet sanete Remensis Ecclesi, his. tamen qui se ab excommunicatis eu- stodiunt, salutem et apostolicam benedictionem. Notum esse fraternitati vestrae eredimus quod nos B iniquitates Manasse, dicti Remensis archiepiscopi, longo tempore supportavimus, eumque sperantes de malitiasua converti diu nimiumque dissimulavimus. Sed quoniam beata Maria, cujus ille sedem perditus oecupabat, noluit Eeclesiam suam sceleribus illius diutius pollui, quie de eo graviora dudum latuerant, ad notitiam multorum erupere in lucem. Pro quibus ipse in Lugdunensi concilio, cui frater et viearius noster Hugo Diensis episcopus proerat, eodem di- - etante, cunctisque fratribus religiosis qui aderant assentientibus, depositionis sententiam meruit. Eam itaque praefati conventus censuram, quam nos, apo- stolica mansuetudine utentes, subjuncto tenero tem- peraveramus, quoniam ille conscientia desperante in duritia sua inobedienti:eque eontemptu voluit (C manere potius quam ad sani sensus consilium ani- mum fleetere, jam hune ex apostolica auetoritate firmamus, atque irrecuperabiliter depositum esse in reliquum adjudieamus. Proinde fraternitatem vestram ne ulterius illi episcopalem reverentiam debeat absolvimus; imo apostoliea auetoritate prze- eipimus ut nemo ei quasi pastori obediat, sed quisque, pro offieio suo et viribus, sieut invasori resistat. Quod nostrum, potius vero sancti Spiritus, judieium dileetio vestra studeat subditis sibi cun- etisque quibus valet populis denuntiare; et ut ab ejus partieipatione sibi caveant, ipsumque modis quibus possunt coarctent, non negligat charitas vestra monere. De ectero volumus, et ex parte beati Petri jubemus quatenus, adhibitis illius Ee- legati nostri Diensi episcopi ut eligatur proeuretis, qui tanto regimini digne competere videatur. Nos enim eam eleetionem quam pars celeri et populi melior et religiosior, consentiente przdieto nostro vicario, fecerit, Deo favente, firmantes, apostolica auctoritate roboramus. Diligentia igitur vestra ita se in hac re pronam, nobisque, imo beoto Petro, obedientem exhibeat, ut, cognito studio et vigilantia vestra, si quid in preterito negligenter aut inobedien- ter deliquistis, merito propterhoe debeamus sufferre. Data sexto Kalendas Januarii. D eclesie clericis, talis persona eum consensu prefati - x 593 EPISTOLA XX. AD PHILIPPUM REGEM FRANCORUM. Eire (Auno 1080.) Rogat ne Manasse Remensi archiepiscopo deposito ullum ulterius favorem prabeat, sed eun ab ami- citi sua repellat. Monet praterea, ne electionem impediat, quam Remensis Ecclesie clerus et popu- lus facturus erat, sed illi quem major pars elegerit auxilium prabeat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, PHI LIPPO; glorioso regi Francorum, salutem et aposto- lieam benedictionem. Sape per nuntios tuze celsitudinis audivimus te gratiam B. Petri nostramque amicitiam cupere; quod et tune nos libenter accepisse, et adhuc, si LIBER OCTAVUS, — EPIST. XXI. A ligare et absolvere, tibi facias debitorem; et non 594 pro negligentia aut veritatis dissimulatione judi- cium, sed pro diligentia justitiaeque exsecutione ipsius gratia eternum digne merearis auxilium. Data sexto Kalendas Januarii. EPISTOLA XXI. AD HERIMANNUM EPISCOPUM METENSEM. (Anno 1080.) Ad labores et pericula pro veritatis defensione para- tum excitat. Rescribit ad ejus quaesita de auctoritate sedis apostolica 4n. excommunicando rege Henrico, et absolvendo subditos a fidelitatis sacramento. G REGORIUS episcopus, servusservorum Dei, dilecto in Christo fratri HuykrMANNO Metensi episcopo, salu- tem et apostolicam benedictionem. eum animum geris , noveris admodum nobis placere. B Quod ad perferendos labores ac pericula pro de- In hoc enim te tua salutis amicum sollieitumque esse demonstras, si apostolicam benevolentiam, sieut Christianum regem decet, assequi et obtinere desideras; quam quidem hoc pacto adipisci multo facilius ae dignius poteris, si te in ecclesiasticis negotiis diligentem devotumque reverenter exhi- bueris. Quia in re procul dubio minus vigilanter multumque negligentius quam sanum fuerit olim habuisse te cerneris. Sed nos adolescentize tuze praze- terita delicta, spe correctionis tucze portantes, ut deinceps castigatis moribus ad ea qua oportet in- J— vigiles, ex debito officii nostri monemus. Igitur inter czetera virtutum studia regicze excellentiae convenien- tia, qua tibi inesse optamus, cum te justitice amato- fensione veritatis te paratum intelligimus, divini muneris esse non dubitamus; cujus hzc est ineffa- bilis gratia et divina clementia quod nunquam ele- ctos suos penitus aberrare permittit, nunquam funditus labefaetari aut dejici sinit, dum eos, per- secutionis tempore quadam utili probatione discus- sos, etiam post trepidationem aliquam semetipsis fortiores facit. Quoniam autem sicut inter ignavos alium quo turpius alio fugiat timor exanimat, ita etiam inter strenuos alium quo fortius alio agat, quo ardentius prorumpat, virile pectus inflammat. * L » * * * ^ Hoc charitati tua& exhortatüonis voce curavimus | commendare, uteo magis in acie Christiana reli- gionis stare te delectet inter primos, quo eos non rem misericordie&que custodem existere, ecclesias C dubitas victori Deo proximos atque dignissimos. defendere, pupillos viduasque protegere sit necessa- rium, non minus ad interna salutis custodiam tibi esse pravorum consilia spernenda, maximeque ex- eommunieatorum familiaritates detestandas, arbi- iramur atque asserimus. Unde sublimifati tuce ex parte beati Petri praecipimus ac ex nostra rogamus ut Manassz Remensi archiepiscopo dieto, sed propter suas iniquitates, qua non pratereunt scientiam tuam, irreceuperabiliter deposito, nullum ulterius favoris tui solatium pr&beas, sed eum ita ab ami- citia tua rescindas atque a conspectu przesentiz tuze — - eontemptum repellas, ut te pateat inimicos sanctae Eecleside, videlicet excommunicatione induratos, respuendo,. Deum diligere apostolicisque mandatis morem gerendo gratiam beati Petri veraciter desi- derare. Praeterea volumus, et ex parte apostolica jubemus ut electionem quam prefate Remensis Ecclesia clerus et populus, Deo annuente, facturus est, nullo ingenio aut studio quominus canonice fiat impedias; sed et si quis impedire aliquo studio sze- eulari tentaverit, illi omni modo contradicas, atque illi quem pars fidelior et religiosior elegerit adjuto- rium tuum impendas. Age igitur, et, jam zetate vir factus, in hae re procura ut non frustra tuc juven- tutis eulpis pepercisse, nec in vanum te ad emenda- tionem exspectasse videamur; ac maxime enitere ut beatum Petrum, in cujus potestate est tuum re- gnum et anima tua, qui te potest in ccelo et in terra Quod autem postulasti te quasi nostris scriptis juvari ac praemuniri eontra illorum insaniam qui nefando ore garriunt auctoritatem saneta et apo- stolieze sedis non potuisse regem Henricum, homi- nem Christiane legis contemptorem, Ecclesiarum videlicet et imperii destruetorem, atque haereticorum auctorem et consentaneum excommunicare, nec quemquam à sacramento fidelitatis ejus absolvere; non adeo necessarium nobis videtur, cum hujus rei tam multa ac certissima documenta in sacrarum - * Scripturarum paginis reperiantur. Neque enim cre- dimus eos qui ad cumulum suz damnationis veri- tati impudenter detrahunt, et contradicunt, hzec ad suc defensionis audaciam, tam ignorantia quam miserc desperationis vecordia, coaptasse. Nec mi- rum; mos est enim reproborum, ob sua nequitiae protectionem, niti consimiles sibi defendere; quia pro nihilo habent mendacii perditionem incurrere. Nam, ut de multis pauca dicamus, quis ignorat vocem Domini ac Salvatoris nostri Jesu Christi dicentis in Evangelio : Tu cs Petrus et super hanc petram adi- ficabo Ecclesiam meam, et porte inferi mon pranale- bunt adversus eam ; et tibi dabo claves regni colorum, et quodcunque ligaverís super terram, erit ligatum et in, elis, et quodcunque solveris super terram, erit $0- lutum et in celis (Matth. xvY). Nunquid sunt hic reges excepti? Aut non sunt de ovibus quas Filius Dei B. Petro commisit? Quis, rogo, in hac universali conces- ^ ^4 ra * * / quemqu * quem Christi vox prztulit universis, quem Ecclesia 593 - S. GREGORII VII PAP.E OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 596 sione ligandi atque solvendi a potestate Petri se exclu- A quemdam Senatorem abbatem his verbis : « Si quis sum esse existimat, nisi forte infelix ille qui, jugum Domini portare nolens, diaboli se subjicit oneri, et in numero ovium Christi esse recusat? eui tamen hoc ad miseram libertatem minime profieit quod pote- statem Petri, divinitus sibi coneessam, a superba eervice excutit, quoniam quanto eam quisque, per elationem, ferre abnegat, tanto durius ad damna- tionem suam in judieio portat. Hanc itaque divinze volentatis institutionem, hoc firmamentum dispen- sationis Eeelesi?, hoc privilegium beato Peiro apo- stolorum principi ecelesti decreto principaliter tra- ditum atque firmatum sancti Patres cum magna veneratione suscipientes atque servantes, sanctam Romanam Eeclesiam tam in generalibus conciliis quam etiam in czeteris seriptis et gestis suis univer- salem matrem appellaverunt; et sicut ejus docnu- menta in confirmatione (idei et eruditione sacrz re- ligionis, ita etiam judicia susceperunt, in hoe con- sentientes, et quasi uno spiritu et "ina voce concor- danies, omnes majores res et przcipua negotia, nee non omnium Ecclesiarum judicia, ad eam quasi ad matrem et eaput debere referri, ab ea nusquam appellari, judicia ejus a nemine retractari aut re- feli debere vel posse. Unde beatus Gelasius VII papa Anastasio imperatori seribens (epist), divina ful- tus auctoritate, quid ei qualiter de principatu san- .etae et apostolieze sedis sentire deberet hoe modo "eum instruxit : « Etsi, inquit, cunctis generaliter sacerdotibus recte divina tractantibus fidelium con- venit colla submitti, quanto potius sedis illius prze- suli consensus est adhibendus, quem cunctis sacer- dotibus et divinites summa voluit preeminere, et subsequens Ecclesi? generalis jugiter pietas cele- . brasit! » Ubi prudentia tua evidenter adsertit nun- ' quam, quolibet penitus humano consilio, zequare se am posse illius privilegio vel confessioni veneranda conféssa semper est et habet devota pri- matem. Item Juliüs papa, Orientalibus episeopis scribens, de potestate ejusdem sancte et apostolieze sedis ait - « Decuerat vos, fratres, adversus sanctam Romanam etapostolicam Ecclesiam limate et non ironice loqui; quoniam et ipse Dominus noster Jesus Christus, eam decenter allocutus, ait : Tu es Petrus, et super hanc petram cdificabó Ecclesiam meam, et porte in- feri non. prevalebunt adversus eam, et tibi dabo claves regni eclorum (Matth. xv1). Habet enim po- testatem singulari privilegio concessam aperire et claudere januas regni ecelestis quibus voluerit. Cui ergo aperiendi claudendique cceli data potestas est, de terra judicare non lieet? Absit! Num retinetis quod ait beatissimus Paulus apostolus : YVeseitis quia angelos judicabimus? quanto magis secularia? Cor. v1. Beatus quoque Gregorius papa (Epistola- rum libro rt, in privilegio monasterii Saneti Medardi) reges a sua dignitate cadere statuit qui apostolieze sedis decreta violare presumpserint, scribens ad vero regum, sacerdotum, judieum atque szeeularium personarum, hane constitutionis nostre paginam agnoscens, contra eam venire tentaverit, potestatis honorisque sui dignitate careat, reumque se divino judicio existere de perpetrata iniquitete cognoscat; et, nisi ea qua ab illo sunt male ablata restituerit, vel digna poenitentia illicite aeta defleverit, a saera- tissimo corpore ac sanguine Domini Redemptoris - nostri Jesu Christi alienus fiat. atque in zternum examini districte ultionis subjaceat. -» -Quod si B. Gregorius, doctor utique mitissimus, reges, qui statuta sua super unum xenodochium violarent non modo deponi, sed etiam excommunicari, at- que in zterno examine damnari decrevit, quis nos Henrieum non solum apostolieorum judiciorum - contemptorem, verum etiam ipsius matris Eeclesize, quantum in ipso est, conculeatorem, totiusque regni et Eeclesiarum improbissimum przedonem et atro- cissimum destructorem deposuisse et excommuni- casse reprehendat, nisi forte similis ejus? sieut B. (hoc est, Beato Petro. HARD.) docente eogno- vimus in epistola de ordinatione Clementis, in qua sie ait: « Si quis amicus fuerit iis » [de] quibus ipse de eodem Clemente dicens non loquitur, « unus est. etipse ex illis qui exterminare Dei Ecclesiam vo- lust; et si eum corpore nobiseum esse videatur, - mente et animo contra nos est, et est multo nequior .. hostis hie quam illi qui foris sunt et evidenter inimici. Hic enim per amicitiarum speciem quz inimiea sunt gerit, et Ecclesiam dispergit ac va- stat. » Nota ergo, charissime, si eum quem [forfe eum qui, HAnD.] amicitia vel colloquio iis quibus papa - pro actibus suis adversus est sociatur, tam graviter judieat, quanta illum ipsum, cui pro actibus suis. adversus est, animadversione damnat? Sed ut ad rem redeamus, itane dignitas a szeularibus etiam Deum ignorantibus inventa non subjicietur ei di- itati quam omnipotentis Dei providentia ad honorem suum invenit, mundoque misericorditer tribuit, eujus Filius, sicut Deus et homo indubitan- ter creditur, ita summus Sacerdos, caput omnium sacerdotum, ad dexteram Patris sedens et pro nobis semper interpellans habetur (Rom. vili.); qui szeeu- lare regnum, unde seculi filii tument, despexit, et ad sacerdotium crucis spontaneus venit? Quis nesciat reges et duces ab iis habuisse principium, qui, Deum ignorantes, superbia, rapinis, perfidia homicidiis, postremo universis pene sceleribus, mundi principe diabolo videlicet agitante, super pares, scilicet homines, dominari ceca cupiditate et intolerabili przssumptione affectaverunt? Qui videlicet, dum sacerdotes Domini ad vestigia sua inclinare eontendunt, cui rectius comparentur quam ei qui est caput super omnes filios super- bie (Job xrL1), qui ipsum summum pontificem sacerdotum caput Altissimi Filium tentans, et om- nia illi mundi regna promittens, ait : Hic omnia -7 E 597 LIBER OCTAVUS. — EPIST. XXL. 598 tibi dabo, si procidens adoraveris me? (Matth. 1v.) A cipum submitti genibus sacerdotum, et exosenlata "Quis dubitet sacerdotes Christi regnum, et prineipum omniumque fidelium patres et magistros censeri? Nonne miserabilis insaniz esse cognoscitur, si filius patrem, discipulus magistrum sibi conetur subju- gare, et iniquis obligationibus illum potestati suz subjicere, a quo credit non solum in terra, sed etiam in ccelis se ligari posse et solvi? Hzee, sicut beatus Gregorius in epistola (lib. rv, epist. 31) ad Mauricium imperatorem direeta eommemorat, Con- stantinus, magnus imperator, omnium reguin et principum fere totius orbis dominus, evidenter intellisens, in sancta Nieena synodo post omnes episcopos ultimus residens, nullam judicii senten- tiam super eos dare presumpsit; sed illos etiam deos voeans, non suo debere subesse judicio, verum se ad illorum pendere arbitrium judicavit. Supra- dicto quoque Anastasio imperatori przelibatus papa Gelasius persuadens, ne ille intimatam suis sensi- bus veritatem arbitraretur injuriam, subintulit, dicens : « Duo sunt quippe, imperator Auguste, quibus principaliter mundus hic regitur, auctoritas sacrata pontifieum et regalis potestas, in quibus tanto gravius pondus est sacerdotum quanto etiam pro ipsis rezibus omnium in divino reddituri sunt examine rationem. » Et, paucis interpositis, inquit : « Nosti itaque inter haec illorum te pendere judicio, non illos ad tuam velle redigi voluntatem. » Talibus ergo institutis talibusque fulti auctoritatibus, ple- eorum dextera orationibus eorum credant se com- muniri-» Et post pauca : « Hzee cuncta, fratres, ideo nos promisisse debetis cognoscere ut ostenderemus nihil esse in hoe seculo excellentius sacerdotibus, nihil sublimius episcopis reperiri. » Meminisse etiam debet fraternitas tua quia major potestas exoreistz conceditur, cum spiritualis imperator ad abjiciendos dzemones eonstituitur, quam alicui lai- corum causa seeularis dominationis tribui possit. Omnibus nempe rezibus et principibus terre qui religiose non vivunt et in aetibus suis, Deum, ut oportet, non metuunt, dzemones, heu proh dolor! dominantur, et misera servitute confundunt. Tales non divino ducti amore, sicut religiosi sacerdotes, ad honorem Dei et utilitatem animarum praesse eupiunt, sed ut intolerabilem superbiam suam ostentent, animique libidinem expleant, ccteris do- minan affectant. De quibus beatus Augustinus in libro primo De doctrina Christiana dicit : « Cum vero etiam eis qui sibi naturaliter pares sunt, hoe est hominibus, quilibet dominari affectat, intolera- bilis omnino superbia est. » Porro exoreiste, ut diximus, super dzemones a Deo imperium habent : quanto igitur magis super eos qui dzemonibus sub- jecti et membra sunt deemonum. Si ergo his tantum praeminent exoreistzz, quanto amplius sacerdotes ? Preterea omnis rex Christianus ad exitum veniens, ut inferni careerem evadat, ut de tenebris in lucem rique pontificum alii reges, alii imperatores excom- (; tendat, ut de peccatorum vinculis in Dei judicio municaverunt. Nam si speciale aliquod de personis principum requiratur exemplum, beatus Innocen- tius papa Árcadium imperatorem, qui consensit ut sanctus Joannes Chrysostomus a sede pelleretur, excommunieavit. Alius item Romanus pontifex, Zacharias videlicet, regem Franeorum, non tam pro suis iniquitatibus quam eo quod tantz potestati non erat utilis, a regno deposuit, et Pippinum, Caroli Magni impera- toris patrem, in ejus loco substituit, omnesque Francigenas a juramento fidelitatis quod illi fece- rant absolvit. Quod etiam ex frequenti auctoritate sepe agit sancta Ecclesia, eum milites absolvit a vineulo juramenti, quod factum est his episcopis absolutus appareat, sacerdotis opem supplex ac miserandus requirit. Quis autem non modo sacer- dotum, verum etiam laieorum, in extremis positus pro sue anim: salute terreni regis implóravit auxilium? Quis vero regum vel imperatorum ali- quem Christianum ex imposito sibi officio valet sacro baptismate ex diaboli potestate eripere, et inter filios Dei connumerare, sanctoque chrismate premunire? et, quod maximum est in Christiana religione. quis eorum valet proprio ore corpus et sanguinem Domini conficere? vel, eui eorum data est potestas ligandi solvendique in ecelo et in terra? Ex quibus aperte colligitur quanta potestate prze- cellat dignitas sacerdotum. Aut quis eorum potest qui apostolica auctoritate a pontifieali gradu depo- [) aliquem clerieum in sancta Ecclesia ordinare, nuntur. Et beatus Ambrosius, licet sanctus, non tamen universalis Ecclesize episeopus, pro culpa quie aliis sacerdotibus non adeo gravis videbatur, Theodosium magnum imperatorem excommunieans ab Ecclesia exclusit. Qui etiam in suis scriptis ostendit quod aurum non tam pretiosius sit plumbo quam regia potestate sit altior dignitas sacerdotalis, hoe modo circa principium sui Pastoralis scribens : « Honor, íratres, et sublimitas episcopalis nullis poterit eomparationibus adzequari. Si regum fulgori compares, et principum diademati, longe erit infe- rius quam si plumbi metallum ad auri fulgorem compares. Quippe tum videas regum colla et prin- quanto minus pro aliqua culpa eum deponere? Namque in eeclesiastieis ordinibus majoris est potestatis deponere quam ordinare. Episcopi enim possunt alios episcopos ordinare, 'sed nullo modo sine auctoritate apostoliee sedis deponere. Quis igitur, vel tenuiter seiolus, sacerdotes dubitet re- gibus anteferri? Quod si reges pro peccatis suis a sacerdotibus sunt judicandi, a quo rectius quam a Romano pontifice judieari debent? Ad summum quoslibet bonos Christianos multo eonvenientius quam malos principes reges intellig decet. lsti enim gloriam Dei quzrendo seipsos strenue regunt; at illi, non. quze Dei sunt sed sua 599 S. GREGORII VII PAPAE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 600 quzrentes (PAilip. 11), sibimet hostes alios tyran- A silicas seu altaria dedicari, vel ad eorum honorem nice opprimunt; hi vero regis Christi, illi vero diaboli corpus sunt. Isti ad hoc sibi imperant ut cum summo Imperatore eternaliter regnent, illo-. rum vero id potestas agit ut cum tenebrarum princi- pe, qui rez est super omnes filios superbie (Job X11), cterna damnatione dispereant. Nee valde sane mi- randum est quod mali pontifiees iniquo regi, quem adeptis male per eum honoribus diligunt metuunt- que, consentiunt, qui Simoniace quoslibet ordinando Deum pro vili etiam pretio vendunt. Nam sieut electi insolubiliter suo Capiti uniuntur, ita et re- probi maxime contra bonos ei qui malitiae caput est pertinaciter foederantur; contra quos profecto non tam disserendum quam pro eis est lacrymosis planetibus ingemendum, ut omnipotens Deus illos a laqueis Satanz, quibus captivi tenentur, eripiat, et vel post pericula ad cognitionem veritatis tandem aliquando perdueat. Haec de regibus et imperato- ribus, qui seculari gloria nimium tumidi, non Deo, sed sibi regnant. Sed quia nostri est officii unicuique secundum ordinem, vel dignitatem qua videtur vigere, exhortationem distribuere, imperatoribus et regibus, ceterisque principibus, ut elationes ma- ris (Psal. xci, et superbie fluctus comprimere valeant, arma humilitatis, Deo auctore, providere curamus. Scimus enim quia mundana gloria et secularis cüra eos permaxime qui praesunt ad ela- tionem trahere solet, qua semper, neglecta hu- militate, propriam quaerendo gloriam, fratribus - cupiant preeminere. Proinde videtur utile maxime imperatoribus et regibus ut, cum mens illorum se ad alta erigere et pro singulari vult gloria obleetare, inveniat quibus se modis humiliet, atque unde gaudeat sentiat plus timendum. Perspiciat ergo diligenter quam perieulosa, quamve timenda sit imperatoria vel regia dignitas, in qua paucissimi salvantur, et illi qui, Deo miserante, ad salutem veniunt, non aque, ut multi pauperum, judicio sancti Spiritus, in sancta Ecclesia clarificantur. A mundi enim principio usque ad haec nostra tempora, in tota authentica Scriptura non invenimus impera- tores vel reges, quorum vita adeo fuerit religione precipua et virtate signorum decorata, sicut innu- B saneta Ecclesia. missas statuit celebrari? Timeant reges aliique principes, ne quanto se caeteris homi- nibus in hae vita praeferri gaudent, tanto amplius sternis incendiis subjiciantur. Unde scriptum est : Potentes potenter tormenta patientur (Sap. vx). Detot enim hominibus Deo reddituri sunt rationem quot suz dominationi subditos habuerunt. Quod si alicui religioso privato non parvus labor est unam suam animam eustodire, quantus labor imminet prinei- pibus super multis millibus animarum? Preterea si judieium sancte Eeclesice valde eon-, stringit peccatorem pro unius hominis interfe- ctione, quid erit de iis qui multa millia morti tradunt pro hujus mundi honore? qui, lieet ore aliquando dieant : Mea culpa pro multorum ocei- sione, tamen corde gaudent in sui quasi honoris extensione, noluntque non fecisse quod egerunt, neque dolent quod fratres suos in Tartarum compu- lerunt. Cumque ex toto corde eos non peenitet, neque volunt humano sanguine acquisita vel de- tenta omittere, illorum pcenitentia apud Deum sine digno poenitentiae fructu manet. Unde profecto valde est timendum, atque ad memoriam eorum crebro revocandum quod, sicut prefati sumus, a - mundi principio paucissimi per diversa terrarum regna reges sancti ex innumerabili eorum multitu- dine reperiuntur, cum in una tantum pontificum seriatim suecedentium sede, videlicet Romana, a tempore beati Pétri apostoli ferme centum inter sanctissimos computentur. Cur autem hoc, nisi quia reges terre et principes vana gloria illeeti , sicut pralibatum est, qua sua sunt spiritualibus rebus preeferunt? religiosi autem pontifices vanam gloriam despicientes, quze Dei sunt carnalibus rebus praponunt. Illiin se delinquentes faeile puniuntur, in Deum peecantes zquo animo ferunt; isti in se peccantibus cito ignoseunt, Deum offendentibus non leviter parcunt. Illi terrenis actibus nimium dediti spiritualia parvipendunt; isti ccelestia se- dulo meditantes qua sunt terrena contemnunt. Admonendi ergo sunt omnes Christiani qui eum Christo regnare cupiunt, ne ambitione secularis potestatis regnare affectent, sed potius pre oculis merabilis multitudinis sceculi contemptorum, licet p) habeant quod beatus Gregorius papa sanctissimus plures eorum eredamus apud omnipotentem Deum misericordie salutem invenisse. Namque, ut de apostolis et martyribus taceamus , quis imperatorum vel regum que ut beatus Martinus, Antonius, Benedictus, miraculis claruit? Quis enim imperator aut rex mortuos suscitavit, leprosos mundavit, ez:eos illuminavit? Ecee Constantinum piae memoriae imperatorem , Theodosium et Honorium, Carolum .et Ludovicum, justitie amatores, Christians reli- gionis propagatores, Ecclesiarum defensores, sancta quidem Ecelesia laudat et veneratur, non tamen eos fulsisse tanta miraculorum gloria indicat. Prz- terea ad quot nomina regum vel imperatorum ba- in Libro Pastorali admonet, dicens : « Inter hoe itaque quid sequendum est, quid tenendum, nisi ut virtutibus pollens coactus ad regimen veniat; vir- tutibus vaeuus, nec coaetus aecedat? Quod si ad apostolicam sedem, in qua rite ordinat meritis beati Petri apostoli meliores efficiuntur, qui Deum timent coaeti cum magno timore veniunt; ad re- gni solium cum quanto timore ac tremore acce- dendum est, in quo etiam boni et humiles (sicut in Saul et David cognoscitur) deteriores fiunt; nam quod de apostoliea sede pralibavimus, in decretis - beati Symmachi papae (licet experimento sciamus) sic continetur : ille seilicet beatus P. | Petrus] » 601 ' perennem meritorum dotem eum hzreditate inno- A centi: misit ad posteros. » Et post pauca : « Quis enim sanctum esse dubitet quem apex tanta digni- tatis attollit? in quo si desint bona acquisita per me- ritum, sufficiuntur quz a loci decessore preestantur, Aut enim claros ad hae fastigia erigit, aut eos qui K erigunturillustrat. » Quapropter quos sancta Ecclesia sua sponte ad regimen vel imperium deliberato con- silio advocat, [iis] non pro transitoria gloria, sed pro multorum salute, humiliter obediant, et semper caveant quod beatus Gregorius in eodem Libro Pas- torali testatur : Apostatze quippe angelo similis effi- eitur, dum homo hominibus esse simul [f., similis | dedignatur. Sie Saul post humilitatis meritum in tumorem superbi: culmine potestatis excrevit. Per humilitatem quippe praelatus est, per superbiam reprobatus, Domino attestante, qui ait — Nonne cum esses parvulus in oculis tuis, caput te constitui in tribubus Israel ?(I Reg. xv.) Et paulo inferius : Miro autem modo cum apud se parvulus, apud Dominum magnus; éum vero apud se magnus apparuit, apud Dominum parvulus fuit. Vigilanter quoque retineant quod Dominus in Evangelio dieit : Ego gloriam meam mon quero (Joan. v111); et : Qui vult. inter vos esse primus, sit omnium servus (Marc. X). Hono- rem Dei semper suo przponant, justitiam unicuique suum. servando jus amplectantur atque custodiant ; non eant in consilio impiorum, sed religiosis sem- per aequieseendo corde adhereant; sanctam Ec- clesiam non qua&rant sicut ancillam sibi subjicere vel subjugare, sed permaxime oculos illos, videlicet Domini sacerdotes, magistros et patres recogno- scendo decenter studeant honorare. Nam si carnales patres et matres honorare jubemur, quanto magis spirituales? Et siille qui carnali patri vel matri maledixerit morte multandus est, quid ille qui male- dicit spirituali patri vel matri meretur? Non carnali amore illeeti studeant filium suum gregi, pro quo . Christus sanguinem suum fudit, preponere, si meliorem illo et utiliorem possunt invenire; ne, plus Deo diligendo filium, maximum sanct; Ecclesiae inferant detrimentum. Patenter enim Deum et proxi- mum (sieut Christianum oportet) non amare con- vincitur, qui tante utilitati, tamque necessariz sanctze matri Egclesice ( prout melius potest) negligit providere. Hae namque virtute, id est charitate, neglecta, quidquid boni aliquis fecerit omni salutis fructu earebit. Hac itaque bumiliter agendo, et amorem Dei et proximi, sicut oportet, servando, praesumant de illius misericordia, qui dixit : Discite a me quia mitis sum et humilis corde (Matth. xr). Quem si humiliter imitati fuerint, de regno servili et transituro ad regnum verze libertatis et ceternitatis transibunt. Data Idibus Martii. . (403) Scribendum arbitror tumorem : omnia enim vergunt ad humilitatem. LIBER OCTAVUS. — EPIST. XXIII. 602 EPISTOLA XXII. AD A... FILIAM. (Anno 1081.) - Monet ut terrena despiciat, colestiaque appetat. Hortatur wt vegis conjugis animum ad amorem divinum attrahere, sancte Ecclesim ^ quantum potest prodesse, omniaque charitatis opera sectari studeat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, A.... dilectissime in Christo filize, salutem et apostolieam benedictionem. Quia ob reverentiam beati Petri apostolorum principis rogasti ut litteras manu nostra scriptas ex- cellentize tuze mittamus, devotioni tuze aequievimus. His etiam te monemus ut summopere.procures quae suntterrena et transitoria despicere, et coelestia zeter- 'naque semper appetere. Seribe in corde tuo quia summa regina coeli, quae super omnes choros angelo- rum exaltata esse creditur, quae est decus et gloria omnium mulierum, imo salus et nobilitas omnium electorum ; quia illa sola meruit virgo et mater edere. naturaliter Deum et hominem, eaput et vita omnium bonorum; in terris non dedignata est pauperem vi- tam gerere, et inomni sancta humilitatese custodire. Quanto enim hujus vitze gloria quaeritur, tanto minus futur desideratur. llla enim mulier vere apud Deum regina dieitur, quae mores suos in timore et amore Christi moderatur. Inde fit ut sanctae mulieres, licet in hac vita fuerint paupercula, in ccelo et in terra glorificentur; et multze seeeulares, etiam reginze|vel imperatrices, apud Deum et homines nec bonam fa-. mam habere mereantur. Rogamus ergo te atque pre- cipimus ut semper studeas animum domini tui regis charissimi filii nostri ad timorem et amorem Dei at- trahere, sanctaeque Ecclesiae pro tuo posse prodesse, pauperes, orphanos, viduas, omnesque injuste op- pressos defendere, omnibus clericis et monachis ma- xime religiosis reverentiam exhibere, mortem carnis pra ocülis tuis semper habere, ut timorem (403) animae merearis (404) evadere. Eleemosynis et ora- tionibus studium impende, et admonitionem libenter aecipe; et illud semper in corde tuo revolve : Quanto magnus es, humilia te in omnibus (Ecclei. 111); et. : Omnis qui se exaltat humiliabitur; et qui se humi- liat exaltabitur (Luc. x1v). Omnipotens et misericors D Deus, a quo cuncta bona procedunt, meritis beatze Maris genitricis Dei, per auctoritatem quam dedit beato Petro apostolorum principi te a eunetis peeca- tis tuis absolvat, mentem tuam semper custodiat, eamque vera charitate repleat, et ad vitam perducat cternam. EPISTOLA XXTII. AD EPISCOPUM ALDANENSEM, ET PRINCIPEM SALERNITANUM. (Anno 1081.) Jubet Gallis preacipiant ut wnaqueque domus pro (404) Forte mortem. HARD. 603 S. GREGORII VII PAPJE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 604 censu denarium unum annuatim solvat beato Petro; A gnoscunt Patrem et pastorem suum more antiquo. et. Caroli imperatoris erga. Romanam Ecclesiam munificentiam. ostendit. : GnEGOn1USs episcopus, servus servorum Dei, dile- etis filiis nostris P..... Albanensi episcopo, et G..... principi Salernitano legatis nostra apostoliez sedis in Gallias, salutem et apostolicam benedictionem. Vobis commissa negotia non latent etiam vos, ita ac si nostra, imo quia nostra ibi in vobis praesen- tia est, euncta digne peragite. Dicendum autem est omnibus Gallis, et per veram obedientiam praci- piendum ut unaquaeque domus saltem unum dena- rium annuatim solvat beato Petro, si eum reco- Nam Carolus imperator (sieut legitur in tomo ejus, qui in-archivo ecclesi; Beati Petri habetur) in tri- bus locis annuatim colligebat mille et ducentas libras ad servitium apostolieo sedis, id est Aquisgrani, apud Podium Sanctae Mariz, et apud Sanetum] JEgi- dium ; exeepto hoe quod unusquisque propria devo- tione offerebat. Idem vero magnus imperator Saxo- niam obtulit beato Petro, eujus eam devicit adjuto- rio, et posuit signum devotionis el libertatis, sieut ipsi Saxones habent seriptum, et prudentes illorum satis sciunt. LIBER 9 NONUS REGISTRI. EPISTOLA PRIMA. AD ARCHIEPISCOPUM ROTOMAGENSEM. (Anno 1081.) Arguit quod nec ipse ejus suffraganei, ad aposto- lorum limina venerint, mec legatos apostolícos adierint, et palliwm a sede apostolica. non postula.- rit. Quare prohibet, ne deinceps episcopum vel sa- cerdotem ordinet, vel ecclesias conseeret, donec pal- lium impetrarit. GnEGOR1US episcopus, servus servorum Dei, Wir.- LELMO Rotomagensi archiepiscopo, salutem et apo- stolieam benedictionem. Litterae quas nobis misisti, satis devotionis praeten- dunt, sed ad earum fidem rei penitus testimonium deest. Si enim ita seres haberet, non, quemadmodum suffraganei tui, etiam tu ipse apostolorum limina vi- sere tanto tempore parvipendisses. Ex quo enim nos, licet indignos, ad hujus sedis euram dignatio divina provexit, neminem vestrum nos vidisse recor- damur. Quod tamen in eo minus mirandum videtur, quia legatos nostros, qui propius vos sunt, adire non multum curatis. Qui vero labor, aut quae diffi- cultas pre» aliis dissuasit vobis per tantum. spatii beatum Petrum negligere, cum ab ipsis mundi fini- bus etiam gentes noviter ad fidem conversa studeant annue tam mulieres quam viri ad eum venire? Illud quoque, nisi nos apostoliea mansuetudo detineret, profeeto severius in te jam animadversum sensisses, quod hue usque praclarius tuce dignitatis insigne, videlicet pallium, ab apostoliea sede pro more acqui- rere postposuisti. Te ipsum namque non ignorare [) putamus, quam distriete sanctorum Patrum censura in eos jud eandum statuerit, qui post consecrationem suam per tres continuos menses pallium, quod sui sit officii, obtinere tepuerint. Proinde apostolica tibi praecipimus auctoritate ut, quia sanetorum Patrum statuta parvipendisti, nul- lum deinceps episcopum vel sacerdotem ordinare, seu ecclesias preesumas consecrare, donee honoris tui supplementum, pallii videlicet usum, ab hae sede impetraveris, De czetero tam te quam et suffraganeos p tuos monemus ut praefatam eulpam summopere emendare procuretis, ne, si negligentes, ut haete- nus, in hoc exstiteritis, potestatem beati Petri per nos quanto dilatiorem, tanto severiorem pro con- temptu experiamini. EPISTOLA II. AD ALPHONSUM REGEM CASTELLJE. (Anno 1081.) Ostendit se multorum odium propter veritatem et ju- stitiam incurrisse, eaque de causa eosdem sibi de- trahere. Laudat quod. in ecclesiis ejus regni secun- dum morem Romana Ecclesie divina officia cele- branda. curet. De ejus wore et abbatia Sancti Se- cundi per legatos se responsurum, ait. Quemdam in. avchiepiscopwm. eligendum: setentia carentem ve- spuit, et alium de consilio legati eligi mandat. Mo- net ne in regno suo Judaeos Christianis dominari permittat. De munere ad se a rege misso. gratius «git, eique et fidelibus ejus omnium peccatorum ab- solutionem. impartitur. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, AL- PHONSO glorioso regi Hispanic, salutem et apostoli- cam benedictionem. Non ignorat prudentia tua. mentiri peccatum esse, si et de otioso verbo in distrieto examine exigenda est ratio. Sed ne mendaeium quidem ipsum quod fit pia intentione pro pace, a culpa penitus immune esse probari potest. Hae ideireo prelibavimus ut, cum in ceteris illud peccatum esse non dubitaveris, in sacerdotibus quasi sacrilegium eonjieias; et quod tibi dirigimus, ita in re esse teste veritate cognoscas. Non nos latet. multa de nostris faetis ae dietis tuis.au- ribus sinistra interpretatione deferri. Unde et pro nobis in notitiam dilectionis tuz& obtreetantibus .re- spondere non alienum putavimus. Peceatorem me esse, sicut verum est, confiteri minime piget, Verum si causa odii vel detractionis eorum qui in. nos fre- munt, subtiliter investigetur, profeeto non tam ali- cujus iniquitatis. mea intuitu, quam ex veritatis assertione, injustiti:eque contradictione, illos in nos exarsisse patebit. Quorum quidem servitia et lar- gissima munera nos satis abundantius multis ante- cessoribus nostris habere potuimus, si, ad perieulum (405) Cum desint indictiones et dies mensium, vix certo potest annus designari. 605 LIBER NONUS. — EPIST. Ill. 606 illorum et nostrum, veritatem silere malitiamque A exercere ulterius, nullatenus sinas. Quid enim ipsorum dissimulare maluissemus. At nos certe ex hujus vitae termino, et temporalium commodorum qualitate perpendentes nunquam melius quemquam posse episcopum nominari, quam cum persecutio- nem patitur propter justitiam (Matth. v), decrevimus potius divinis mandatis. obtemperando pravorum inimicitias incurrere, quam illis male placendo iram Dei provocare, Nune ad industriam tuam sermonem vertimus, charissime fili. Noverit excellentia tua, dilectissime, illud unum admodum nobis, imo cle- menti; divinae, placere, quod in ecclesiis regni tui matris omnium sancte Romane Ecclesi? ordinem recipi, et ex antiquo more celebrari effeceris. Deni- que in illo quem hactenus tenuisse videmini, sicut suggerentibus religiosis viris didicimus, quadam B contra catholieam fidem inserta esse patulo eonvin- cuntur, Quae cum relinquere, et ad priscam consuetu- dinem, scilicet hujus Ecclesi , reverti deliberasti, non dubie te beatum Petrum patronum optare, et subditorum tuorum salutem, coelesti gratia inspi- rante, sieut regem decet, curare monstrasti. Quod tamen gaudium de sapientia tua multo cumulatius referimus, cum tua humilitats illustrem famam memoric interdum reducimus, et eam virtutem quae eum regia potentia vix aut rarissime capi sub uno domicilio consuevit, in corde tuo immorari conside- ramus. Caeterum quod de uxore tua et de abbatia Saneti Secundi postulasti, eompetentius responderi per filium nostrum Richardum sanete Romana Ec- clesioe cardinalem et legatum, et fratrem Simeonem episcopum, arbitrati sumus; de illa autem persona- qua in arehiepiseopum fuerat eligenda, dicimus : li- cet satis prudens et liberalis videatur, tamen (quem- admodum nobis notum est, et litterae tuae. non negant disciplinae fundamento, videlicet littera- lis scientie peritia, indiget. Qua virtus quam sit non modo episcopis, verum etiam. sacerdoti- bus necessaria, ipse satis intelligis, cum nullus sine ea aut alios docere aut sese possit defen- dere. Quapropter serenitatem tuam studere oportet ut cum consilio prefati legati nostri Richardi Mas- siliensis abbatis aliorumque religiosorum virorum eligatur inde, si inveniri potest; sin autem, aliunde expetatur talis persona cujus religio et doctrina Eeclesic vestra et regno decorem conferat et salu- tem. Neque vero te pigeat aut pudeat extraneum forte, vel humilis sanguinis virum, dummodo ido- neus sit, ad Eeclesi:? tuee regimen , quod proprie bonos exoptat, adscire, cum Romana respublica, ut paganorum tempore, sie et sub Christianitatis titulis inde maxime, Deo favente, excreverit, quod non tam generis aut patrio» nobilitatem, quam animi et corporis virtutes perpendendas adjudicavit. Quo- niam autem sieut de bonis gloriae tuae merito con- gratulari, ita et de his quze. non conveniunt a te fieri dolere, ac ex merito inhibere compellimur, di- leetionem tuam monemus ut in terra tua. Judaeos Christianis dominari, vel supra eos potestatem G est Judaeis Christianos supponere, ac hos illorum judicio subjicere, nisi Eeclesiam Dei opprimere, et Satanc synagogam exaltare; et dum inimicis Chri- sti velis placere, ipsum Christum ;contemnere? Ca- veas itaque, fili, hoc facere Domino et Creatori tuo, quod non impune fieri tibi sustineres à servo tuo. Memento honoris et glorie quam tibi super omnes Hispani: reges misericordia Christi concessit ; atque illius volontatem tuis actibus quasi formam adhi- bendo, mutuam vicem in cunctis ei rependere stude: imo, ut hie et in futuro exaltari merearis, te in om- nibus ilii submittere semper memineris. Valde quippe indignum est ei unum hominem, videlicet teipsum, perfecte non subjicere, qui tibi ultra mille hominum millia subjecit, et judicio tuo commisit. De ezetero regize munificentia tuze gratulamur, eujus animi devotionem in eo plane satis agnoscimus, at- que agnoscentes amplectimur, quod quanti beatum Petrum fecerit ex dono patenter ostendere voluit. Et certe cum tui cordis amorem munus illud per se satis sufficienter ostendat, tum etiam tuc fidei meritum illud ipsum mutua vice longe vero magis commendat, multisque gentibus e eunetis mundi partibus ad gremium matris sanete Roman: Eecle- sie venientibus ad honorem tuum clare manifestat. - Et quidem lieet illud munus tam amplum et magni- ficum fuerit, ut et te regem dare, et B. Petrum recipere convenienter decuerit; tamen in illo animi tui devotionem multo magis amplectimur, qua quanti beatum Petrum fecerit ex dono patenter ostendit. Eo igitur, ut dignum est, decenter susce- pto, donum quod, Domino largiente, sedes habet apostolica, sincerz tuae devotioni remittit. Omnipotens Deus, omnium rerum creator et re- ctor, omniumque dignitatum ineffabilis dispositor, - qui dat salutem regibus, meritis altissimze domina genitricis Dei Mariae, omniumque sanctorum, aucto- ritate beatorum apostolorum Petri et Pauli nobis lieet indignis per eos qualieunque commissa, te tuosque fideles in Christo ab omnibus peccatis ab- solvat, detque tibi victoriam de. inimicis visibilibus et invisibilibus. Mentem tuam semper illuminet, ut, ejus bonitatem' et humanam fragilitatem diligenter perspieiendo, mundi gloriam despicias, et ad zeter- nam beato Petro duce pervenias. * EPISTOLA III. AD EPISCOPUM PATAYIENSEM ET ABBATEM HIRSAUGIENSEM. (Anno 1081). Significat defuncto Rodulpho rege omnes sibi persua- dere ut Henricum n. gratiam recipiat. Monet ut Mathildem certiorem faciant an ab eis presidium contra Henricum ecspectare debeat; et ducem Welphonem aliosque moneant ut fidem beato Petro servent, atque omnes hortentur ne regis electio te- mere fat, sed. Deum 'emorent ut inimici resipt- * scant, et Ecclesie sw defensorem tribuat. In sa- cerdotes belli tempore rigorem canonicum fempe- randum esse ait. In synodo. se omnes egcommunv- eatos iterum eacommunicasse. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, di- 607 S. GREGORII VII PAPZE OPERUM .PARS I. — REGISTRUM. 608 lecto in Christo fratri et coepiseopo, Pataviensi A propter fundende sunt frequentissima orationes, . Sa- A....... et venerabili Hirsaugiensi abbati W.. lutém et apostolicam benedictionem. Prudentie vestra ex hoe satis gratulamur, quia, sieut oportebat, nuntiare nobis vera summopere studuistis, praesertim eum multa et varia ex partibus vestris apud nos referantur. Notificamus autem di- lectioni vestrae, pene omnes nostros fideles, audita voce (406) Rodulphi beatze memoric regis, niti ad hocnos crebris adhortationibus flectere, ut Henrieum jampridem, sicut scitis, plura facere nobis paratum, eui ferme omnes Italici favent, in gratiam nostram recipiamus : adjieientes, si ille in Italiam, pro velle et conatu suo non valens nobiscum habere pacem, contra sanetam Ecelesiam venerit, ex vobis frustra sperandum fore auxilium. Quod quidem si nobis, qui illius superbiam parvipendimus, deficiat, non adeo grave videtur. Si vero filie nostrae Mathildi, cujus militum animos ipsi perpenditis, a vobis suf- fragatum non fuerit, quid aliud restat, nisi ut, eum sui resistere recusaverint, quam utique hac in re pro insana habent, ipsa vel coacta paci illius ac- quiescat, aut quidquid possidere videtur amittat? Quamobrem summopere niti vos oportet eam certam reddere an ex vobis presidium exspectare firmiter debeat. Si Henricus forte Longobardiam intraverit, admonere etiam te, charissime fratrer, volumus du- cem Welphonem ut fidelitatem beato Petro faciat, sicut coram imperatrice Agnete et episcopo Cumano mecum disposuit eoncesso sibi post mortem patris ejus beneficio. Illum enim totum in gremio beati Petri desideramus collocare, et ad ejus servitium specialiter provocare. Quam voluntatem si in eo, vel etiam in aliis potentibus viris amore B. Petri pro suorum peccatorum absolutione ductis, cognoveris , ut perficiant elabora, nosque certos reddere diligen- ter proeura. Hae enim fiducia, ut Italie remoti ab : Henrieo nobis, imo B. Petro fideliter adhareant, Deo adjuvànte, efficere credimus. Praterea admo- nendi sunt omnes in partibus vestris Dominum ti- mentes, ac sponsae Christi libertatem diligentes, ut non aliqua gratia suadente aut ullo metu cogente, properent eam temere personam eligere, cujus mo- res et caetera quze regi oportet inesse a suscipienda et largissime danda eleemosynz, omuibusque mo- ... dis Redemptor noster exorandus ut inimici nostri, quos suo praecepto diligimus, resipiscant, et ad gre- mium sanetze Ecclesize redeant, sudeque sponsae, pro qua-mori dignatus est, defensorem et rectorem, sie ut eam decet, clementer tribuat. Nisi enim ita obediens et sancte Ecclesie humiliter devotus ac utilis, quemadmodum Christianum regem oportet, et sicut de Rodulpho speravimus, fuerit, procul dubio ei non modo saneta Eeclesia non favebit, sed etiam contradicet. De przedieto enim Rodulpho rege quid saneta Romana Ecclesia speraverit, et quid ille promittebat, tu ipse, frater charissime, satis co- gnoscis. Providendum est ergo ut non minus ab eo B qui est eligendus in regem, inter tot pericula et la- bores sperare debeamus. Qua de re quid promissio- nis juramento saneta Romana Eeclesia ab illo requi- rat, in sequenti significamus. Juramentwum regis. « Ab hae hora et deinceps fidelis ero per reetam fidem beato Petro apostolo ejusque vieario: papae Gregorio qui nunc in carne vivit : et quodeunque mihi ipse papa preceperit, sub his videlicet verbis :- Per veram obedientiam, fideliter, sicut oportet Chri- stianum observabo. De ordinatione vero ecclesia- rum, et de terris vel censu qua Constantinus impe- rator, vel Carolus, sancto Petro dederunt, et de onmibus ecclesiis vel prediis quce. apostolicze sedi ab aliquibus viris vel mulieribus aliquo tempore sunt oblata vel concessa, et in mea sunt vel fuerint po- testate, ita conveniam cum papa, ut perieulum sacri- legii et perditionem anima» mes non ineurram ; et Deo sanctoque Petro, adjuvante Christo, dignum honorem et utilitatem impendam ; et eo die quando illum primitus videro, fideliter per manus meas mi- les sancti Petri et illius efficiar. » Verum quoniam re- ligionem tuam apostolieze sedi fidelem et promissis tenemus et experimentis non dubitamus, de his si quid minuendum vel augendum censueris, non ta- men preetermisso integro fidelitatis modo, etobedien- tite promissione, potestati tuze, et fidei quam beato Petro debes, committimus. Quod vero de sacerdoti- bus interrogastis, placet nobis ut imprzesentiarum, Christianz religionis defensione et cura diseordent. [) tum propter populorum turbationes, tum etiam pro- Melius quippe fore arbitramur ut aliqua mora se- cundum Dominum ad honorem sanct? Ecciesic provideatur idoneus, quam nimium festinando in regem aliquis ordinetur indignus. Scimus quidem quod fratres nostri longo certamine diversisque perturbationibus fatigantur; nobilius tamen esse dignoscitur multo tempore pro libertate sanctze Ecclesi: decertare, quam. misere ae diabolieze ser- vituti subjaceere. Certant namque miseri, scilicet membra diaboli, ut ejusdem misera servitute oppri- mantur. Certant econtra membra Christi ut eosdem miseros ad Christianam libertatem reducant. Qua- pter bonorum inopiam, scilicet quia paucissimi sunt qui fidelibus Christianis officia religionis persolvant, pro tempore rigorem eanonieum temperando, debea- tis sufferre, De his namque pacis et tranquillitatis tempore, quod, Domino miserante, cito futurum ere- dimus, convenientius tractari pleniusque poterit ca- nonieus ordo servari. Cceterum de Buggone, cujus malitiam signifieastis, necdum tantam potestatem videlicet absolvendi sibi tam temere commisisse, - nec etiam recordamur nos aliquando eum vel ser- mone vel visu notum habuisse. In saneta quidem sy- nodo quam nuper Deo auetore celebravimus, om- (406) Nece, morte Marianus Scotus et Bertoldus, anno 1080. Lu dia Ew 609 LIBER NONUS. — EPIST. V. 610 nes excommunicatos usque ad condignam satisfa- A sit obtinere perpetuam. De novis ultramontanis nihil ctionem rursus excommunieavimus, et fratrum mul- titudinem qui aderant rogavimus, ut misericordiam Dei quotidie exorent, quatenus illos per veram pceni- tentiam ad gremium sancte matris £eclesize reducat, eisque in bono perseverantiam tribuat. Nullius enim hominis perditionem, quzerimus, sed omnium salutem in Christo desideramus. ' EPISTOLA IV. AD ABBATEM CASSINENSEM. (Anno 1081). Ut exploret an. Robertus duo apostolice sedis auxilio venturus sit, e& an quadragesimali tempore, quo a militia vacare solebat, aliquod. apostolice sedis oppidum in officio continere velit. Ducem. moneri vult, wt nepotem suwm ab invasione terrarum san- cti Petri compescat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, vene- rabili abbati Cassinensi D..... [ Desiderio, sic ef in cod. Mutin.] salutem et apostolicam benedictio- nem. Satis novit dileetio tua quantum commodi de pa- catione ducis Roberti sancta Romana Ecclesia spera- verit, quantumque ex hoc inimici ejus timuerint; neque etiam te latere putamus, huic apostolieze sedi ex parte illius quid utilitatis accesserit, Unde, quia plurimorum fidelium super eo spes, sicut palam cer- nitur, hucusquenon processit, volumus ut de caetero animum ipsius qualiter se cirea Romanam Ecclesiam habeat veraciter intelligere studeas. Praecipue autem ejus voluntatem in his agnoscere diligenter te cupi- mus, scilicet si necessaria nobis expeditio fuerit, post Pascha, an per se, vel per filium suum se de- center suceursurum fiducialiter polliceatur. Si vero hoe non potuerit, quot milites post paschale festum, ut in familiari militia beati Petri sint, se destinatu- rum indubitanter: promittat. Hoc etiam solerter pro- eures advertere an illos dies, videlicet quadragesima- les, quibus Nortmanni solent pugna vacare, praefatus dux assentiat hoc pacto Deo offerre, ut una vel no- biseum vel eum nostro legato ad aliquas terras beati Petri, quo invitatus fuerit, competenter instructusac- cedat; quatenus hoc sui obsequii studio, et bonos in apostolica fidelitate confirmet, et rebelles ac contu- maces ad debitam sanctee Romane Eeclesiae reve- rentiam atque servitium vel terrore revocet vel vi, talique modo suc Deo militize munus gratuitum offe- rat. Praeterea de nepote suo Roberto de Loritello ad ipsius ducis memoriam revoces qualiter de illo no- bis promisit, videlicet quod idem comes se terras apostolieze sedis, praeter quas habebat, ulterius non invasurum spopondit : quas tamen pro posse suo invadere, sicut audivimus adhuc non desistit, Sua- dens igitur admoneas eum ut memorati nepotis sui saerilegam compescat audaciam, atque hortetur il- lum preterita corrigendo, et in futuro seabstinendo, beatum Petrum propitium sibi facere, in eujus irri- tatione ruinam, et in gratia vitam et felicitatem pos- G D certi habemus, excepto quod. Henrieum nunquam se infelieius habuisse pene omnes illinc. advenientes affirmant. EPISTOLA V. AD HUGONEM DIENSEM EPISCOPUM. Cum legatus episcopos Nortmannos, quia, synodo ad quam, vocabantur praesto non fuerant, deposwisset, precipit ei wt eos restituat, ne regem. Anglie, qui in sedem. apostolicam pra ceteris regibus obse- quentior erat, ezasperet; et. jubet ut erga omnes ejus subditos mitius agat. Quod idem vult erga milites quosdam, qué ad, Simoniacos et fornicarios clericos coercendos awuoilium legato tulerant ob- servari. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, dile- etis in Christo fratribus Hucowi1 Diensi episcopo, et A... salutem et apostolicam benedictionem. 'Perlatum nobis est quod religio vestra omnes Nortmannorum pontifices, preter Rothomagensem, ipsumque Culturensem abbatem, quem nos resti- tuimus, ad concilium invitatos suspendit.- Quos ta- men, sieut nobis suggestum est, non tam inobedien- tia quam metus regis Francorum, scilicet quia se- eure venire nequibant, subtraxit. Qua in re pru- dentia tua quid nobis videatur advertat. Rex Anglo- rum licet in quibusdam non ita religiose, sicut opta- mus, se habeat (407); tamen in hoc quod ecclesias Dei non destruit neque vendit, et pacem justitiam- que in subditis suis moderari procurat; et quia. con- tra apostolicam sedem, rogatus a quibusdam inimi- eis crueis Christi pactum inire, consentire noluit; presbyteros uxores, laicos decimas quas-detinebant, etiam juramento dimittere compulit; cceteris regibus se satis probabiliorem ae magis honorandum osten- dit : unde non indignum debet existimari potesta- tem illius mitius esse tractandam, atque, respectu probitatis, ipsius subditorum et eorum quos diligit, negligentias ex parte fore portandas. Denique me- minisse potest dilectio vestra qualiter et beatus Leo papa neophytos, et beatus Gregorius Venantium ex- patricium, quem suus episcopus injuste corripuerat, sustinuit : et quemadmodum clementia Domini Jo- saphat regi Juda, qui impio Achab auxilium prz- bens iram divinam meruerat, indulsit. Quare volu- mus ut fraternitas vestra supra memoratis episcopis et abbatibus, non preetermisso Culturensi abbate, quos suspendistis, per przesentium portitorem re- stitutionis litteras mittat, et praefatum regem in tali- bus ulterius sine assensu nostro non exasperet. Vide- tur enim nobis multo melius atque facilius lenitatis dulcedine ac rationis ostensione, quam austeritate vel rigore justitiae illum Deo lucrari, et ad perpetuum beati Petri amorem posse provocari. Preterea inno- tuit nobis quod multos milites qui prius ad presby- teros fornicartos et Simoniacos coercendos favorem et auxilium vobis impenderant, propterea quod de- cimas dimittere nolebant, excommunicando turba- (407) Guillelmus Neubrig., Rerum Anglicarum libi 1, cap. t. 6 S. GREGORII VII PAPAE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. ^ 612 veritis : quales nos adhuc anathematis vinculis alli- A rint, vestra vigilantia et labore conferantur. Prae- gare synodali judicio per discretionem distulimus. Super his igitur consulimus atque hortamur ut nune pro tempore canonicum rigorem vestra sapientia temperet, atque hae turbationistempestate quaedam parcendo, nonnulla dissimulando, ita studeat mode- rari, ut non ex severitate justitide deteriorandi occa- sionem sumant, sed, suspenso nune judicio, spatium recognoscendi aequitatem habentes, postmodum fa- cilius acquiescant : ut demum in eos tranquillitatis tempore, quod, Deo annuente, cito futurum spera- mus, id quod nunc apostolicee sedis discretio pa- tienter differt, justitia dirimens ad statum suum re- stauret. EPISTOLA VI. AD- ABBATEM. MASSILIENSEM. (Anno 1081.) Quoriumdam: monasteriorum, quae sub Romanae Ec- clesie tutela constituta sunt, curam eis committit. Dat facultatem vepetendi quidquid ad. eadem. mo- aasteria pertinens ab aliis injuste detinetur. GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, di- lecto in Christo filio Rzcua npo sanete Romane Ec- clesize cardinali, sacerdoti atque abbati Mossiliensi, suisque successoribus regulariter promovendis in perpetuum, etc. Licet apostolici nos apicis eura pro eunctis gene- raliter Ecclesiis vigilare, ae pro omnium statu vel reparatione sollicitos esse admoneat, illis tamen precipue locis nostram curam specialius exhiben- (. tibi tuisque successoribus, ut preelibavimus, regu- dam perpendimus, qua, sub Romana tutela sedis constituta, seimus status sui confirmationem, aug- mentum vel restitutionem ab hac potissimum ee- clesia eujus juris sunt exspectare. Quia ergo qua- dam monasterià, alterum in provincia videlicet Saneti Petri, quod dieitur ad Montem Majorem, et alterum in Narbonensi arehiepiseopatu Sancta Ma- ric de Crassa, quà ad hujus sedis defensionem per- linere, propriique juris ejus esse noscuntur, jam- dudum saeularium monachorum culpa a religionis tramite deviasse intelleximus ; ea reformare ad lapsi decoris specimen valde esse necessarium duximus. Seis enim, decentius atque convenientius esse de- cernitur destrueta restruere, et ad gradum suum collapsa reducere, quam in dilatandis vel noviter a&dificandis operam dare. Quapropter ad predicto- rum locorum restaurationem religionis tuze pru- dentiam perutilem arbitrantes, licet tu, quorumdam proborum virorum precibus adhortatus, absque li- centia nostra de eorum cura te nolueris intromit- tere, nos tamen censuimus per tuam successorum- que tuorum solertiam fratribus in eisdem coenobiis deinceps mansuris perpetuam regularis vitze cireum- speetionem providere. Proinde circa prafata mo- nasteria sollicitudinis nostr; vicem dilectioni vestrae committentes, volumus atque precipimus ut in eis qua amputanda sunt amputetis, quaeque eorrigenda sunt eorrigatis, et quae illis discipline tenore defue- terea, quoties eorum rectores obierint, vestri sit studii alios eum consensu probabiliorum fratrum de eadem congregatione, si fieri potest; sin. autem, aliunde seeundum Deum et regulam sancti Bene- dieti abbates eligere ibique substituere, quos ab illo episcopo in cujus dioecesi fuerint, si ab hac sede excommunicatus vel Simoniaea hsreseos in- famia notatus non erit, ordinandos decrevimus. Si vero alterum) horum obstiterit, abbas a Romano pontifiee suam consecrationem exspectet, aut ad quemeunque episcopum ille praceperit pergere pro sui ordinatione licentiam habeat : eujus nihilo- minus abbatis mores et vitam sieut et subditorum suorum discutere, excessusque corrigere, vestra p potissimum providentiz attinebit. Quod si forte in aliquod crimen depositione dignum fuerit lapsus, vestrum erit ad apostolicam audientiam deferre; quatenus aut hic damnationis sua» sententiam per Romanum pontificem excipiat, aut;iper apostolieum legatum ad id peragendum serio missum, dignum suis meritis judieium subeat. Statuimus etiam ut. quidquid ad eadem monaste- - ria pertinere cognoscitur, si ab aliquibus irratio- nabiliter detinetur; ex hae nostra auctoritate repe- tendi exigendique ae vindieandi habeatis per omnia, Deo juvante, licentiam ; quia dignum est ut quorum curam geritis rebus nullo modo defraudemini. Praefato igitur modo nostre providenti& ae disposi- lionis vicissitudinem circa' saepe dicta monasteria lariter promovendis concedentes , interdieimus ut nullus successorum nostrorum, vel archiepiscopo- rum aut episcoporum, et nemo clericalis seu laiea- calis ordinis, audeat hanc potestatem praesentis de- creti auctoritate firmatam vobis auferre vel pertur- bare, sed ea (sicut profixum est) in vestra salubri ordinatione ac dispositione in perpetuum inconvulsa permaneant. EPISTOLA. VII. AD UNIVERSOS CHRISTIANOS, (Anno 1081.) Preecipit ne quisquam ecclesiam Sancti Petri, invilla Mascharans sitam, tutelae apostolice | sedis. com- missam. infestet. D Gnkconrusepiscopus, servus servorum Dei, omni- bus Deo et beato Petro fidelibus, salutem et aposto- licam benedictionem. ^ Notum sit vobis nos ecclesiam Saneti Petri sitam in villa qua dicitur Mascharans, sub jus et defensio- nem apostolicae sedis ab ipsius fundatoribus sponte traditam suscepisse, ob eujus donationis memoriam perpetuo retinendam, constituerunt, et devoverunt se illi, qui cirea eumdem loeum propter amorem et tutelam beati Petri sibi sdifieant, pro unaquaque domo censum annualiter oeto nummos Pictaven- sium persoluturos. Quapropter apostolica auctori- tate praecipimus ut nemo praefatum loeum apostolica tuitione munitum deinceps infestare praesumat ; sed 613 LIBER NONUS. — EPIST. X. 614 sub defensione beati Petri, cujus juris est, quietus À nobilissimo comiti, salutem et apostolicam benedi- et securus ab omni perturbatione permaneat. Si quis ergo contra haec nostra mandata memoratum locum vexaverit, admonitus semel, iterum, usque tertio, per convenientes inducias, si non resipuerit, sciat sea gratia beati Petri separatum; et, nisi satisfece- rit anathematis vineulis innodandum : quicunque vero propter apostolicam reverentiam ab infesta- tione ipsius loci et ldsione, sieut Christianum de- cet, se continuerit, eumque adjuvare studuerit, ve- niam peccatorum suorum, et gratiam beati Petri , si in bonis perseveraverit, sepromeriturum non dubitet. EPISTOLA. VIII. AD VENETOS. (Anno. 1081.) Hortatur ut ab excommunicatis caveant. Excusat se quod, eorum petitioni in presenti non annuat; pro- muültens tamen se opportuno tempore postulationi eorum assensum prabiturum. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, glo- rioso duei et'genti Venetorum, his tamen qui non communicant excommunicatis, salutem et apostoli- cam benedictionem. Quantum nosexlongo tempore vos et patriam vestram dilexerimus, non existimamus scientiam vestram latere. Verum postquam nos omnipotentis Dei dignatio ad id provexit officii, non dilectionem ex vobis, qualem oportebat, agnovimus. Sed licet antehae res ita sese habuerit, tamen quia sana mentis consilio matrem vestram, apostolicam vide- licet sedem, recognoscentes, eam incipitis quaerere et venerari; nos, qui hujus sedis, quamvis indigni, sollicitudinem gerimus, honorem vestrum tam. in prasenti quam infuturo secundum Deum diligere et servare haud secus optàmus. Unde paterno vos alfectu adhortantes, ex parte beati Petri monemus atque precipimus ut summa diligentia et cautela vos ab excommunicatis custodire curetis, ac. per- maxime caveatis amicitiam forte vel gratiam illorum captando iisdem vos laqueis damnationis innectere. Quod autem petitioni vestrae ad presens in adim- plendo eam non videmur annuere, non tam nostrz velut incurize, quam temporum incommoditati, velitis ascribere. Denique cum tempus opportunum (quod, Domino favente, cito futurum speramus) advenerit, postulationem vestram recte efficere, ac honorem vestrum salva justitia servare (opitulante clementia divina) non pigritabimur. Sicut enim in sancta Ec- clesia eharitas circa omnes generaliter tenenda di- gnoscitur, ita suum quibuslibet, justitia dictante, honorem specialiter non denegandum fore, sed ha- bendum perpendimus. Data sexto Idus Aprilis. EPISTOLA IX. AD COMITEM QUEMDAM. (Anno 1081.) Gratulatur de. ejus erga Romanam. Ecclesiam obser- vanta; utque in ea perseveret, et ab ezcommunica- torum communione se separet, hortatur. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, T..... * D etionem. Quoniam devotionem tuam erga communem ma- trem, Romanam videlicet Eeclesiam, fidissimam in omnibus, multis et probatis viris attestantibus, et maxime charissimo fratre nostro Hugone Diensi episcopo referente cognoscimus, valde laetamur, et omnipotentis Dei superna clementiae grates referi- mus. Oramus etiam ut divina praeeunte clemen- tia sic coeptum bonum ad finem usque /perdu- cas; quatenus ille cujus judicio fidelium Ecclesia Christi commissa est, peccatorum nexibus absolu- tum in eleetorum te faciat sorte conscribi. Te ita- que, charissime fili, hortamur ut tuze mentis oculos in eterni regis amore et spe indesinenter figas; ne nobilitas tua ab illius divinitate prae caeteris exal- tata, terrenis sollieitudinibus et voluptatibus emol- lita, vim spiritualis desiderii amittat. Dignum nam- que est ut qui tuo nutui tantam hominum multitu- dinem supposuit, hanc ei vicissitudinem recompen- ses, ut unum hominem, videlieet teipsum, pura semper mente sibi et corde conserves. De causa vi- delicet excomunicatorum super qua consuluisti, nihil tibi, preter quod sacri canones przeipiunt, respondere possumus, seilicet ut abstineatis vos a communione ipsorum, prout Ded's concesserit, et vestra prudentia poterit. Nec enim parum tea tali- bus abstinendo existimes agere; imo credas certis- sime, quoniam in futura beatitudine geminam a (;, Domino coronam, Obedienti scilicet ac saneta pradicationis, accipies. Bona namque est vox pra- dicationis eum opere, sed non parva est bona actio Sine voce. Neque nos alicui licentiam peccandi dare possumus aut debemus, cum nos ipsi hanc licentiam non habeamus; sed peccantibus apostolica auctori- tate subvenire non denegamus, et manum salutaris consilii porrigere desideramus. Illud quoque pru- dentiam tuam animadvertere volumus, quod, si quisquam illorum excommunieatorum te graviter offenderet, ab illorum amicitia usque ad satisfactio- nem te submoveres. Quod si hoc pro tuo honore faceres, quid pro Deo facere debes animadverte. Quapropter monemus te, charissime fili, ut quod a subjectis tibi vis fieri, non negligas pro illius amore agere, qui te ad suam imaginem creavit, et suo pretioso sanguine redemit. / Data Lateranis, quarto Kalendas Maii, EPISTOLA X. AD EPISCOPUM PATAVIENSEM. (Anno. 1081.) Monet wt qui Henrico adheserant, si resipiscant be- migne suscipiat, precipue vero Burgensem episco- pum. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, dile- cto in Christo fratri A...... Pataviensi episcopo, $a- lutem et apostolicam benedictionem. Quia vicem nostram in Teutonieis partibus pru- dentia tuze commisimus, discretionem tuam diligen- ter monemus, sicut jam aliis litteris ad te destinatis, 615 S. GREGORII VII PAPJE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 616 si pervenerint, fecimus, ut, consilio fratris nostri A hoc quod, quemadmodum a familiaribus ipsius pro Saltzburgensis archiepiscopi, et aliorum confratrum nostrorum episcoporum, eos quos adhaerendo H..., [Henrico, sic et in cod. Mutin.) a proposito verita- tis errasse cognoscitis, studiose revocetis; et qui redire voluerint fraterne suscipiatis, et maxime Os- naburgensem episcopum, quem nobis velle fideliter adhaerere audivimus, benigne suscipiatis, et fraterno auxilio contra quamlibet injuriam inferendam ei oc- currere, ubi opportunum fuerit, non haesitetis; et litem quam.de decimatione eeclesie suce habet eum Corbegeuse (408) abbate, vel juste ante vos termi- nate, aut absque laesione su: ecclesie certum tem- pus ipsius ante nos terminande ex utraque parte statuite, Vale. EPISTOLA XI. AD DESIDERIUM, ABBATEM CASSINENSEM. (Anno 1081.) Henricum regem Romam cum paucis copiis ventu- rum significat, quem, si ejus voluntati favere vellet, obsequentem sibi haberet ; sed. se mori potius pa- ratum asserit, quam ejus impietati assensum pra- bere. Monet ut sibi im defensione Ecclesie adhe- reat. Significat em Mathilde litteris cognovisse quod rex cum Roberto duce fedus inierit, de quo quid actum sit ab eo vult inquiri. Romanos ad. apo- stolice sedis obsequium paratos ostendit. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Dzsi- pERIO, venerabili cardinali Saneti Petri et abbati Cassinensi, salutem et apostolieam benedietionem. Fraternitatem — tuam, dilectissime, cognoscere volumus quod (sieut pro certo didieimus) Henrieus dietus rex in suburbanis Ravennae moratur, dis- ponens, si poterit, Romam cirea Pentecosten ve- nire (409). Quem certissime scimus ex ultramonta- nis et Longobardis parvam manum habere. Audivi- mus autem quod, ex his qui cirea Ravennam vel in Marchia morantur, putet exercitum eum quo veniat colligere; quod fieri minime credimus, quoniam nee etiam fecum ab his per quos transitum habet ha- bere potest. Tu vero ipse, amande frater, cognoscis quia si nos amor justitide et honoris saneta Eeclesice nonteneret, tamque pravae voluntati acnequitize re- gis et suorum vellemus favere, nullus aliquando prze- decessorum nostrorum ab antecessoribus regibus, seu etiam archiepiscopis, tam amplum et devotum servitium, sieut nosab hoe rege et ab archiepiscopo, habere potuerunt. Verum quoniam illorum minas et sevitiam pro nihilo ducimus, magis, si necesse fue- rit, mortem suscipere parati erimus quam impieta- tibus eorum assensum prebere, aut justitiam relin- quere. Quapropter rogamus atque monemus ut, quemadmodum te decet, ita nobis adhzereas quate- nus saneta matris tu Romana Eeclesize honor, quae de te multum confidit, nune et semper robur obti- neat. Hoe etiam te scire volumus quod comitissa Mathildis litteras ad nos direxit, quibus continetur (408) Corbeic Saxoniee ad Visurgim. Fl.; cod. Mutin. Corbeiense. (409) Marianus Seotus, et Bertoldus, anno 1081. certo eognovit, praefatus rex placitum eum Roberto duce habeat, videlicet hoc, ut filius regis filiamipsius dueis aecipiat, et rex duei Marchiam tribuat. Quod Romani facile credent, si viderint ducem adjutorium (sicut juramento fidelitatis nobis promisit) subtra- here. Sed prudentia tua sollicite invigilet, et quid super hac re actum sit diligenti examinatione cogno- scat. Tu ipse etiam quantocius ad nos propera. Scias praeterea quod Romani, et qui cirea nos sunt, fide et prompto animo Dei et nostri servitio parati per omnia existunt. EPISTOLA XII. AD VALV ENSES. (Anno 1081.) 3 B — Eadem qua in epistola decima quinta libri vu. Juramentum Bertranni comitis Provincia. « Ego Bertrannus Dei gratia comes'Provincic& ab hac hora et deinceps tibi domino meo pape Grego- rio et cunctis successoribus tuis, qui per meliores cardinales sanetze Romana Ecclesiz electi fuerint, fidelis ero, et quidquid credideritis, in damnum ve- strum me sciente non nianifestabo. Sie me Deus ad- - juvet, et haecsancta Evangelia. » Aliud juramentum ejusdem. « Ego Bertrannus Dei gratia comes Provineize, pro remissione peceatorum meorum et parentum meo- rum offero, concedo, dono omnem honorem meum, quantum ad me jure parentum pertinet, omnipo- tenti Deo, etsanctis apostolis Petro et Paulo, et do- C mino meo Gregorio papae septimo, et omnibus sue- cessoribus ejus, ita ut quidquid placuerit deinceps domino papa Gregorio de me et de toto honore meo, sine ullo contradieto faciat. Ecclesias autem omnes qua in mea potestate sunt, prefato domino meo Gregorio papae omnino dimitto et omnibus succes- soribus suis; et ad ordinandas eas juste et secun- dum Deum pro posse meo fideliter adjuvabo. » EPISTOLA XIII (410). AD ROBERTUM COMITEM TLANDRLE. (Anno 1081.) Procipit ut ratum habeat quidquid a Lugdunensi archiepiscopo super electione Tervannnensis episcopi statutum. fuerit, et ut clericis qui hac de causa Romam venerant. nullam lesionem fieri permittat. D GnEGonrus episcopus, servus servorum Dei, Ro- BERTO nobili Flandrensium comiti, salutem et apo- stolicam benedictionem. . Perlatum nobis est quod Tervannensis archidia- conus, qui prius cum quadam parte cleri R..... con- tra Lambertum invasorem elegerat, nunc sibi ipsi contrarius, mutato consilio, alterum supposuerit. Quam causam fratri nostro Lugdunensi archiepi- scopo H....... [Humberto], diligenter procurandam litteris nostris commisimus, ut , nisi prior electio ca- nonice fuerit improbata, nullum illi sedi alterum . Leo Ostiensis lib. rr, cap. 49. . (410) Hzc epistola hic errore scriptoris locata, inferius ponenda erat. 617 LIBER NONUS » —7 EPIST. XV. 618 subroget. Quidquid ergo ipse super hoc negotio fue- A gavisi, ita quoque studiorum probitatumque vestra- rit exsecutus, quia certi sumus eum a justitia non recessurum nobilitati tuze praecipimus ut ratum fir- munmque tenere nullenatus renuat; sed quod ille statuerit, quasi nostrum, vos observare, czeterisque ne contradicere audeant pro vestri magnitudine im- minete. Insuper volumus atque monemus ut clericis, qui propter hoc negotium sedem apostolicam peti- verunt, nullam exinde lesionem faciatis, vel fieri permittatis. EPISTOLA XIV. AD REGES WISIGOTHORUM. (Anno 1081.) Gratulatur de gentis eorum regni ad fidem Christia- qum. conversione. Ad bona opera hortatur. Vult clericos. 'stepe ad se mittant qui Romana Ecclesie instituta edocti eos postea, instruere possint. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Wisi- gothorum gloriosis regibus L..... et À..... et popu- lis, salutem et apostolicam benedictionem. Frater noster episcopus [episcopus R.] vester ad apostolorum limina veniens suggessit nobis de nova gentis vestrae conversione, scilicet qualiter relicto gentilitatis errore ad Christianze fidei veritatem per- venerit. Unde plurimum in Domino lztati, misera- tori omnium intimo corde gratias agimus, qui men. tes vestras lumine suo visitare, et de tenebris ad lu- cem, de morte ad vitam dignatus est vos zeterna sua benignitate reducere. Simul etiam ipsius ineffabilem misericordiam deprecati sumus, assidueque postu- lare optamus ut vos, tam fidei gratia quam et bono- rum operum fructibus, et in hac vita vigere et in futura sanctorum coetibus faciat adnumerari. Pro- inde, charissimi filii, auctoritate sanctee Romana Eeclesie, vice beatorum apostolorum Petri et Pauli nobis, licet indignis, concessa, vos admonemus, ut, hujus fugitivae vitee incertitudinem ac temporalium rerum et gaudiorum instabilitatem perpendentes, contemnere, et ad illa quz sine fine mansura sunt, quaque humani sensus ac desiderii angustias am- plitudine sua excedunt, memineritis aciem mentis semper extendere; concordiam et dilectionem stu- deatis ad invicem indeficienter habere, ecclesiis ho- norem, pauperibus vel afflictis compassionem, sàcer- dotibus, praecipueque episcopis, reverentiam et obe- dientiam, quasi patribus, procuretis impendere; nec non et decimas, qua ad usum tam ipsorum quam ecclesiarum et pauperum proficiant, dare totique re- gno indicere. Quod quidem nulli debet grave videri pro meliori parte, videlicet semper victura anima, quem- que decimam Deo offerre, cum pro morituro corpore plurimc;e gentes conjugibus suis tertiam rerum legi- bus compellantur exsolvere. Preterea ad hoc sum- mis animi viribus enitimini ut qui velut in fine or- bis, ita et saeculorum, ad laborandum in vineam Dominicam introistis, inter primos remunerandi eunidem denarium undecima operatores percipere debeatis (Matth. XX). Agite etiam ut quemadmodum de predecessoris vestri laudabili fama valde sumus PAarRoL, CXLVIII. rum;opinio nos de se, sicut optamus, lctificet. Quia vero noviter ad Christum conversos nondum Chri- stianze fidei et religionis doctrinam sufficienter vos sumpsisse putamus, volumus ut frequenter ad hanc sedem clericos vestros mittatis, talesque personas provideatis ad nos destinare, qui et sancte Romana Ecclesie moribus plenius instrui, et instrueti va- leant ad vos docte salubriterque qua sunt agenda referre. EPISTOLA XY. AD HUGONEM DIENSEM EPISCOPUM. (Anno 1081.) Significat. Parisiensem et Carnotensem, episcopos de eo apud se esse questos quod. eundem Carnotensem "10n canonice accusatum excommunicatum depo- suerit, nec ejus defensionem admiserit; qua de re cum, se certiorem non. fecisset, jubet ut, iis interim Romae exspectare jussis, ipse aut veniat, aut nun- tium mittat. B GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, dile- cto in Christo filio Hucontr Diensi episcopo, salutem et apostolicam benedictionem. Frater et coepiscopus noster Parisiensis cum Car- notensi ad apostolieam sedem venerunt, non sine multaquidem, sicut ipsi referebant, et sui fatigatione et rerum suarum jactura in quibusdam locis, etiam capti, nec sine redemptione sui dimissi. Clamorem itaque ad nostram audientiam tulerunt quod in alte- rum eorum, videlicet Carnotensem episcopum, tua * fraternitas prejudicium fecerit, et non canonice ac- cusatum excommunicationis ac depositionis senten- ti:& subdiderit. At hoc etiam maximum gravamen faetum esse conquesti sunt quod, eum talis esset accusatio, et in defensione illius przedictus Parisien- sis episcopus, qui rem omnem constitutionis ejus novit et fecit, et Belvacencis absolute, duo vero ar- chiepiscopi, aliique duo episcopi qui non interfue- runt, conditionaliter videlicet, se scientibus, jurare voluerint, propter hoc tamen solum quod conditio- nem isti quatuor apponebant defensionis recipere ju- ramentum nolueris. Verum cum de prudentia tua nihil incongruum temere credendum nobis esse pu- temus, presertim quia tam viva voce quam litteris ex nobis te super hac re commonitum esse memini- D mus, ut quidquid in synodis ageres diligenter con- scriptum nobis dirigeres; quanquam se adventum suum tibi notificasse memorarent, nos tamen nun- tium tuum exspectantes aut litteras, illos, ut causce suz diffinitionem perciperent, per dies aliquantos de- tinuimus; ac post ingressum Urbis sub ea spe plu- res quam viginti dies sunt demorati. Ubi vero illis, et labore itineris, et rerum dispendiis magnisque ' sumptibus fatigatis, nec nuntium nee litteras vestras aecepimus, fratribus quoque nostris valde compa- tientibus atque adjudicantibus nimis indignum esse apostolica mansuetudine ut illi sine consolatione re- cederent, praecepimus eis ut tandiu adhuc exspecta- rent donec ex vobis responsum reciperemus. Fra- 20 619 ternitati itaque tuc jubemus ut aut tu ipse, quod A magis optamus, de hoe et de aliis majoribus nego- tiis nobiscum tractaturus advenias, aut idoneum nuntium eum litteris super hae re compositis, qui eas, si sit necessarium, juramento comprobet, di- rigas. Data Lateranis, secundo nonas Decembris. EPISTOLA XVI. AD CLERUM ET POPULUM CARNOTENSEM. (Anno 1081.) Praectipit ut episcopum suum de falso Simoni. cri- mine. purgatum. debito honore suscipiant, eique ut proprio pastori obediant. Ga EGORIUS episcopus, servus servorum Dei, clero et populo Carnotensis Ecclesiz, salutem et apostoli- cam benedictionem. Quod episcopum vestruai tandiu apud nos deti- nuimus, sciatis nos idcirco egisse ut causam ipsius pleniter discutientes irretractabili fine. concludere- mus. Inde etiam litteris nostris ad legatum nostrum episcopum Diensem directis mandavimus ut aut ipse ad nos veniret, aut nuntium. suum. cum litteris hu- jus negotii seriem continentibus nobis transmitteret. Verum apicibus illius susceptis reperimus eum ali- quantulum a verbis avuneuli hujus, scilicet Pari- siensis episcopi, dissentire. Sed diversitatem ipsam diligentissime perspicientes, cognovimus praelibatuin negotium, inviolata justitia, non incongrue cum misericordia posse tractari. Quapropter divino freti auxilio, censuimus ne. ulterius hunc falsi criminis tanti dilaniaret infamia, ut przasentialitér per se et avunculum suum , dato supra sacratissimum corpus beati Petri apostolorum principis juramento sese purgaret, Non enim aut cujuslibet personz gratiam, aut lueri temporalis ardorem tantum valere credi- dimus ut aliquis sana» mentis vir, preesertim episco- pus, spreto divini horrore judicii, ultro perjurium tam grave velit patrare. Quocirca dilectionem ve- stram monentes, ex parte beati Petri vobis przci- pimus ut praefatum episcopum vestrum paterna cum veneratione suscipiatis, eique debitum honorem de- ferentes, sicut pastori obediatis. Praeterea apostolica interdictione inhibemus ne eum super illo Simoniacze infamationis, quo se purgavit, aliisve falsis crimi- nibus, deinceps agitari, neve ipsum, sicut mos est quorumdam, przelatos criminosis suspicionibus com- maculare, ulterius injuste sollicitari permittatis, sed eum, ut praesignavimus, sicut patrem spiritua- lem venerantes, ostendatis vos et apostolicis jussis obedientiam gerere, et ut Christianos oportet ani- marum vestrarum curam habere. EPISTOLA XVII. AD ROBERTUM DUCEM. (Anno 1081.) Cum. Robertus adeptum se victoriam pontifici et. Ro- manis qwntiasset, hortatur ut beati Petri auxilio consecutum se eam esse remiüniscens, debitam vicem S. GREGORII. VII PAPAE .OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 620 répendat, et promissis satisfaczens Romana Eccle- sip ab Henrico vemate sit awvilio. GREGORIUS episcopus servus servorum Dei, Ro- BERTO glorioso duei, salutem et apostolicam bene- dictionem. Quod gesti belli proventum et adepta victoriae palmam nobis et Romanis notificasti, id quod decuit prudenti consilio usus egisti, ut res quam ex voto amicorum gloriose obtinueras, ipsorum congratula- tionibus gloriosior tibi redderetur atque jucundior. Oportet interea te illum alta memoria figere cujus favore et auxilio non ambigis res tuas jamdudum procedere. Nam sicut ingratitudo provocat indigna- tionem, ita devotio incunctanter aceumulat gratiam. Quapropter beatum Petrum, cujus tibi adesse patro- einium grandia facta testantur, pre oculis habere semper memineris, ejusque beneficiis, eum necesse est, gratam vicem rependens ipsum de ezetero, velut debitorem, efficere tibi procurato; de quo nimirum eo magis praesumere poteris quo amplius obsequiis illum tibi quasi obnoxium astrinxeris. Memento itaque matris tuze sancte Roman: Ecclesi, quae de te inter czeteros principes specialiter confidit et pe- culiariter diligit. Memento quod sibi promisisti; et quod pollicitus es (cui etiam non promittens, ex jure Christianitatis debes adimplere), cum promiseris, non ulterius differas. Non enim ignoras quanta per- turbatio contra eam per Henricum dictum regem sit orta, quantumque tuo, qui suus es filius, auxilio indigeat. Age ergo, ut quantum studet filius iniqui- C tatis adversari, non minus debeat de tu: devotionis opitulatione mater Ecclesia gratulari. Dubitavimus hic sigillum plumbeum ponere, ne si illud inimiei caperent, de eo falsitatem aliquam facerent. EPISTOLA. XVIII, (Anno 1081.) Ut in. Lugdunensi Ecclesia, archiepiscopum idoneum ordinandwm curet ; quod nist cito reperiatur, dpse ejus Ecclesice regimen: suscipiat. GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, V.... (411) dilecto in Christo fratri et coepiscopo, salutem et apostolicam benedictionem. Summopere procurandum tibi est ut in iagna sede Lugdunensi non diu differatur ordinari archi- D episcopus, qui revera sit miles Christi et defensor justitia ; pro qua non solum laborare, sed etiam pro eo desideret mortem carnis subire. Quod si cito non potest reperiri, ex apostolica tibi praecipimus aueto- ritate ut rogatus a fratribus tuis, et electus ab ejus- dem Ecclesie filiis, indubitanter prasumens de adjutorio coelesti ad regimen predietze Lugdunensis sancte accedas Ecclesiae, imitando dominum, et pa- trem nostrum beatum Petrum apostolum, qui de minori Ecclesia Antiochena translatus est in Roma- nam. Data nono Kalendas Novembris. /411) Quid si Hugoni qui Gebuino successit ad multos annos? tta et in Mutin, 621 z EPISTOLA XIX. AD ARCHIEPISCOPUM LUGDUNENSEM. (Anno 1081.) Terminandam ei committit causam abbatis, cui. offi- cium propter contumaciam, eccusabilem tamen, interdiaerat ; quod, interim illi redd vult. Pracipit ut privilegio, quod ab adversartis ejus monachis ab Alexandro pontifice subreptum dicebatur, s ita est, cassato, causaque discussa, secundum veritatem judicium super ea proferat. GREGORIUS episcopus, servusservorum Dei, dilecto in Christo fratri H.... [HuGoNr, sic et àn Mutin.] Lugdunensi archiepiscopo, salutem et. apostolicam benedictionem. Abbas presentium lator retulit nobis officium sibi eeclesideque sua a fraternitate tua esse interdietum, propterea quod loco ad justitiam inter ipsum et D abbatem de Casa Dei discernendam constituto ad- monitus non interfuit; ad quem, sieut ipse dicit, venire non contempsit, sed propter discordiam , quae inter comites illius patrie fuit, non ausus est. Proinde quia nos illius causam nec pleniter. scimus, nec absente altera parte. judicare debemus , eam frater- nitati tuge committimus, ut statuto utrique parti congruo loco et'termino, ad finem quem. justitia dietaverit eorum causam perducas. Volumus tamen ut pro amore beati Petri, a quo. sine misericordia nemo regredi debet, in quantum eum justitia poteris, istum misericorditer traetes, atque iu mansuetudine tua is sentiat se non frustra tantum laborem. ad apostolicam sedem sumpsisse. Interim etiam dignum videtur, et volumus ut, nisi hoe. ad justitiam exse- quendam impediturum esse pro.certo cognoveris, offieium. sibi suzeque eeclesie reddas; quatenus in hoe quoque apostolieze sedis auxilium. petiisse. non eum poeniteat, Praterea idem. iste frater retulit nobis se. causam, quam cum. quibusdam monachis habebat, ad audientiam tuam detulisse; cujus rei examinationem, quoniam prefati monachi. privile- gium veneranda memori Alexandri praedecessoris nostri pretendebant, nolueris facere. Quapropter quia pralibato antecessori nostro a malitia quo- rumdam, sieut ipse nosti, nonnunquam subreptum ! est, religioni tuce praecipimus ut nihilominus causam ipsam diseutias, et, si privilegium contra justitiam faetum esse deprehenderis, eo cassato, quidquid p accoven ot solidit &quitas postulaverit exsequi nostra auetoritate ful- tus non dubites. Quidquid autem super his diffini- veris, nostre intelligenti: studeas indicare. EPISTOLA. XX. AD EPISCOPUM CANTUARIENSEM. (Anno 1081.) Cantuariensi episcopo, cum Romam sape vocatus nec venisset, mec emcusationem «canonicam ^ haberet , procipit ut intra quatuor menses Romam, veniat , alioquin eum ab officio episcopali. suspendit. GREGORIUS episeopus, servusservorum Dei, L..... (LANFRANCO, sic &n Mutin.] Cantuariorum archiepi- scopo, salutem .et apostolicam benedictionem. Sepe fraternitatem tuam apostolica legatione in- vitavimus Romam venire etiam pro fidei et religionis LIBER NONUS. — EPIST. A Christianae. comprobatione; 622 quod hucusque, sicut apparet, aut superbe aut negligenter nostra abutens patientia distulisti, eum nee etiam canonieam excu- sationem proetenderis. Non enim labor aut diffieultas itineris te sufficienter exeusat, cum satis notum sit multos longe remotos, lieet corpore invalidos et in- firmos, et a leetulis vix valentes surgere, tamen beati Petri amore flagrantes ad ejus limina vehiculis properare. Quare apostolica tibi auctoritate praei- pimus ut postposita occasione vel inani formidine, datis induciis quatuor mensium, postquam hac nostra mandata ad notitiam tuam pervenerint , in presentis anni festo Omnium Sanctorum Romae adesse procures et satagas, et inobedientie tue reatum per tantum temporis supportatum emendare non ulterius negligas. Quod si nec adhuc te mandata apostoliea moverint, sed ea dissimulans in contem- ptu durare malueris, et. perieulum inobedientia ineurrere non erubueris, quod est quasi scelus ido- lolatrie, testante beato Samuele (I Reg. xv), a beati Petri gratia seias te procul dubio removendum, et ejus auetoritate omnino feriendum, ita videlicet ut si infra preedietum spatium ad nos non veneris, ab omni sis officio episcopali suspensus. EPISTOLA XXI. AD UNIVERSOS FIDELES. (Anno 1081.) Hortatur ad persecutiones patzenter ferendas. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, omni- bus episcopis , abbatibus, clericis et laicis , apostolicae sedi fidelibus, salutem et apostolicam benedictionem. Seimus, fratres charissimi, quia tribulationibus et angustiis nostris compatimini, et in vestris ora» tionibus ante Dominum memoriam nostri habetis. Quod idem nos erga vos agere non dubitetis, et me- rito; nam Apostolus dieit : S6 patitur unum mem- brum .compatiuntur et ecetera. membra (I Cor. xir). In hoc etiam credimus charitatem Dei diffusam in cordibus nostris, quia omnes unum volumus, unum desideramus et ad unum tendimus. Unum volumus, videlicet ut omnes impii resipiscant, et ad Creatorem suum revertantur; unum desideramus, scilicet ut. saneta Ecclesia, per totum orbem coneuleata et con- fusa, et per diversas partes discissa, ad pristinum atem redeat; ad unum tendimus, quia ut Deus glorificetur in nobis, et nos eum fra- tribus nostris, etiam cum his qui nos persequuntur, ad vitam aeternam pervenire mereamur, exoptamus : Nolite mirari, fratres charissimi, si odit vos mundus (I Joan. u1), quia et nos ipsi eum contra nos irrita- mus, qui illius desiderio valde contradicentes opera illius condemnamus. Quid autem mirum si prin- cipes mundi et potentes saeculi nos pauperes Christi pravitatibus illorum obviantes, odiunt, et quadam indignatione eontra nos desceviunt, cum aliqui sub- jecti, vel etiam servi, jussi suas iniquitates relin- quere, conantur prapositorum suorum vitam au- ferre, et tamen adhue usque ad sanguinem rari ex nostris impiis restiterunt, et, quod omnino erat XXI. 623 S. GREGORII VII PAP/E OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 624 optandum, paucissimi nostrum pro Christo mortem A expulit, te per eumdem sexum eadem gloria et subierunt. Pensate, charissimi, pensate, quot quo- tidie milites saeculares pro dominis suis vili mercede indueti morti se tradunt. Et nos quid pro summo rege et sempiterna gloria patimur aut agimus? Quale dedecus, et quale improperium, qualisque derisio oculis nostris objieitur, quod illi, velut pro vili alga, mortem subire non metuunt, et nos, pro cce- lesti thesauro et :eterna beatitudine, etiam persecu- tionem pati devitamus! Erigite ergo animos in vires, spem vitam conci- pite, illud vexillum pra oculis habentes ducis nostri, Sceilieet regis aeterni, unde ipse dicit : In patientia vestra possidebitis animas vestras (Luc. xx1). Et si volumus, divina suffragante gratia, hostem anti- quum cito et fortiter confringere omnesque versu- tias ejus parvipendere, studeamus persecutiones ab eo immissas et mortem pro justitia non solum non devitare, sed etiam pro amore Dei et Christianae religionis defensione appetere. In hoc enim omnes elationes maris (Psal. xcr1) et superbiam seculi eon- euleabimus, et pro nihilo ducemus, et ei qui est eaput nostrum sedens in dextera Dei Patris, ipso largiente, jungemur et conregnabimus. Clamat enim Magister noster : Si compatimur, et conregnabzmus (II Tim. 11). Interea vobis, fratres mei, qui mecum minus valentes estis, fortiora bella certaminis an- nuntiamus, quia pius Redemptor noster cito faciet eum tentationibus nostris etiam proventum, ne ni- mia fragilitate devicti, non possimus sustinere, sed inter qualescunque suorum fidelium positi addisca- mus vel in prosperitate sibi servire (412). EPISTOLA XXI. AD COMITEM ANDEGAVENSEM. (Anno 1081.) : Dolet quod fama et egregiis. virtutibus, quibus ante ornatus erat, seipsum ob quamdam mulierem pri- varit, et episcopum, qui eum ea de causa ezcommu- nicaverat, sit insectatus. Monet ut resipiscat; et si innocentiam suam probari posse confidat, concilium vul cogi, in quo super hac re feratur sententia. . Munera ab eo ad se missa mom recipit. Jubet. ut episcopo ablata restituat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, G.... [GaurnrD0] glorioso comiti Andegavensi (413). .Dolemus satis quod adversus gloriosam famam tuam per Galliarum partes diffusam, et usque ad apostoliez; sedis notitiam perlatam, astutia diaboli potuit praevalere. Sicut enim de te lzta- bamur, et quodammodo unice de bonis studiis tuis in sermonibus nostris presumebamus, asserentes te non solum principes sed et ipsos reges, justitia et morum honestate superare, sic nobis gemendum videtur, prudentiam tuam a tanta gratia et a tanto virtutum culmine decidisse. Qua in re antiquam hostis humani fraudem recognoscimus nequissime elaborasse, ut qui Adam per mulierem de paradiso (412) Sequitur epistola alia in originali, quae est eadem et iisdem verbis cum epistola decima sexta libri octavi. B hujus vite laudabili fama privaret, et multa bona tua isto deceptionis suze genere confunderet. Cujus rei gratia ab episcopo tuo correetus, et excommuni- catus, ut à tanto perieulo te et conjunetam tibi erueres, et domum tuam a perpetua infamia libe- rares, non solum Deo et justiti:e; de perpetrato crimine non satisfecisti, sed et ipsum episcopum, cui etiamsi injustam sententiam super te dedisset obedire debueras, contra morem cequitatis tuae ty- rannice insecutus es, cum constet aliquem amorem Dei non posse habere, qui spiritualis patris pro culpa inobedientic;e su: gratiam et dilectionem pro- batur amisisse. Quod nos audientes, victi amore tuo, memores etiam virtutum tuarum,"qua a reli- giosis viris nobis insinuatze fuerant, usque modo te portavimus, sperantes ut divina taetus miseratione ad sanum consilium redires, et zterno regi, cujus judicio quotidie propinquas, te purgatum praesentare contenderes. Et quia in hoc. amorem saeculi magis quam anima tuc salutem perpendisti, veremur ne divina indignatio diu protractum et inemenda- tum facinus acriter puniat. Unde paterna te chari- tate monemus ut ab hac iniquitate, quae bonorum tuorum fructus universaliter dissipat, sapienti usus consilio surgas, et tam te quam tibi eonjunetam de catena diaboli eruas. Quod si innocentiam tuam super hoc negotio eonfidis posse probari, videtur nobis perutile ut synodus constituatur, cui legati nostri Hugo Diensis episcopus, et Richardus vel C alter eorum intersit; ut in audientia religiosorum virorum possit perquiri quid in te vel sententia super te promulgata debeat emendari. Deus scit, et conscientia nostra testis est, quia mens nostra multum gauderet de te, utpote quem jampridem sincero et pleno amore dileximus, si ab hae infa- mia quoquomodo te liberares, et aditum leedendi te per fruetum correctionis hosti antiquo concluderes. Munera tua ideo recipienda nom esse arbitrati sumus, quia divinis oculis oblatio tua non accepta- bilis esse probatur quandiu a peccato isto immu- nem te non reddideris, et ad gratiam omnipotentis Dei, sicut catholicum principem decet, non redieris. Licet munera tua propter illud peecatum non rece- . perimus, tamen Dei misericordiam pro te exorare non desistemus. De caetero nobilitatem tuam mo- nemus, atque precipimus ut praefato episcopo tuo, res quas sibi abstulisti restituens, digne satisfa- ciendo eum placare procures, ae deinceps eum nullatenus inquietare presumas. EPISTOLA XXIII. AD TURONENSES ET ANDEGAVENSES, (Anno 1081.) Precipit ne Andegavensi comiti ab archiepiscopo Turonensi ezcommunicato communicent. Praterea (413) Hac epistola debuit in superioribus scribi, Orig. 625 LIBER NONUS. — EPIST. XXV. 626 opem ferant archiepiscopo, qui a comite de sede A terit. Ad eujus rei indagationem, quia te diligimus, ejectus et bonis Ecclesi privatus fuerat. GaEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, abba- tibus, elerieis et laicis Turonensis archiepiscopatus, et episcopatus Andegavensis, qui Deo et beato Petro, atque sedis apostolieze legatis, obediunt, salutem et apostolicam benedictionem. Notum vobis esse non dubitamus Andegavensem comitem ob nequitiam suam esse excommunicatum, quam etiam in eos qui sibi adherent et favent ex- tendi cunctis sacram Seripturam scientibus liquet. Qui tandiu exspeectatus non solum de via sua pessi- ma ad Deum, sicut Christianum oportet, non est conversus, sed insuper ad augmentum malitize suce aliis item excommunieatis conjunctus, fratrem no- strum Turonensem archiepiscopum de sede sua ex- pulit, bonisque Ecclesize penitus exspoliavit. Proinde apostoliea vobis auctoritate precipimus ut tam à praefato comite , quam ab omnibus sequacibus vel complicibus ejus, vobis summopere caveatis, omnino vos abstinentes a familiaritate et participatione ipso- rum. De praedicto vero fratre nostro archiepiscopo, qui propter justitiam pulsus et persecutionem perpessus est (Maíth. v), vobis nihilominus prcci- pientes mandamus, ut ei sieut patri vestro fideliter devoteque obediatis, ac necessitatibus ipsius, sicut boni filii, opitulari libenter studeatis. Quemad- modum namque sape dicto comiti faventes in se Dei odium procul dubio provocant, ita et huie fratri nostro, in quibus necesse est, suffragantes, non du- bie gratiam beati Petri, suorumque peccatorum ab- solutionem, merentur. Preterea praecipimus nomi- natim B........ venerabili abbati sanctae Mariz, ut litteras nostras eanonieis Sancti Martini, quas eis dirigimus, ferat. EPISTOLA XXIV. AD ROBERTUM COMITEM. (Anno 1081.) Petitionem ejus super electo Melitenst episcopo mon posse adimpleri, cum ad Ecclesiam. Regitanam consecratio periwere dicatur. Quare vult ut una cum legatis discutiatur, an ad eam talis consecra- tio spectet. Trajanensem. episcopum sine apostolice sedis auctoritate electum se consecratum ait, dum tamen in posterum hujusmodi electio non fiat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Ro- BERTO nobili comiti, salutem et apostolicam benedi- ctionem. Non dubitet prudentia tua nos libenter petitioni tuc favere, in quantum eum Deo et sine fratrum no- strorum scandalo fieri potest. Non est enim aliqua secularis apieis persona, eui salva justitia pronius assensum nostrum pr&bere velimus. De eo autem quod super electo Melitensi postulasti, noverit nobi- litas tua nobis esse intimatum ad jus Ecclesia Re- gitana pertinere, Unde non aliter annuendum po- stulationi tuz& perpendimus, nisi diligenter exami- nata justitia Melitensem Ecclesiam ad prafatze Regi- tang parochia consecrationem [non attinere consti- sine temporum molesta dilatione copiam tibi provi- dimus, videlicet ut aecersitis fratribus nostris Ba- rensi archiepiscopo. V........ et W. [deest et W]....... Firmano episcopo et legato nostro W........ si fieri potest, eum his tribus, alioquin vel horum duobus presentibus eausa in commune diseutiatur. Si ergo causa solerter eventilata ab illius potestate inventa fuerit libera, tune nos sieut oportebit effectum dare precibus tuis non pigritabimur. Sin autem decet atque necesse est ut sic tua devotio in his praecipue qua Deisunt sese equaliter habeat, quatenus fra- terna charitatis et concordiae vineulum rumpere et dilectionis unitatem in invicem scindere caveat, in mente habens quod seriptum est : S recte offeras et recte mon dijudicas [dividas], peccasti. De cetero quia Trajanensem electum a nobis consecrari po- stulas, licet electioni ejus hoc defuerit quod legatus apostoliee sedis et consensus noster non adfuit; tamen monentes ne de futuro id fiat, tuze dilectioni, ipsiusque persona, laudabili testimonio id ad prz- sens annuimus, ut veniens, Deo favente, per nos eonsecretur. EPISTOLA XXV. AD ARCHIEPISCOPUM CAPUANUM ET CJETEROS. (Anno 1081.) Ut se ab excommunicatorum participatione absti- neant, eamque aliis interdicant. Iis quà persecu- tionem ferre non possunt licentiam $mpartitur aut ad sedem apostolicam aut ad ducem fugiendi. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, dilecto in Christo fratri H........ Capuano archiepiscopo, ezterisque prineipatuum episcopis, qui beato Petro obedientes Christianam religionem . constanter de- fendunt, salutem et apostolicam benedictionem. Congratulamur dilectioni vestra, fratres charis- simi, quoniam digni inventi estis, qui pro Christiana religione integra virtute fortique constantia inimi- citias, odium et contumelias patiamini : ac optamus ut de reliquo immobili robore perseveretis, non modo vos ab illicita et nefaria excommunicatorum participatione abstinentes, sed et czeteros sacerdotes ab eorum communione interdicentes. Si qui vero D fuerint qui contra interdictum vestrum et nostrum contumaciter missas et officia illis divina eelebrare subinde presumpserint, pro certo habeant tales, annuente Deo, sacris se ministeriis, quz indigne usurpare non metuent, in perpetuum abdieandos et sine spe recuperationis amovendos. De cetero si quis vestrum impiorum pressuram ferre non valens cupit secedere, nobis non displicet. Hujusmodi ergo vel in potestatem dueis gloriosi vel fratris ejus pote - rit ire, autsi ad nos venire maluerit, nos charitate qua debemus eum libenter suscipiemus. Qui vero aliis exemplum factus fortiter inter impios perse- veraverit, ille proeul dubio virtutis eoronam glorize- que triumphum merito majorem, Domino largiente, percipiet. 627 EPISTOLA XXVI. AD ARCHIEPISCOPUM NEAPOLITANUM. (Anno 1081.) Precipit ut magistro militum. sub excommiunicatio- nis pama interdicat, ne ulterius Jordani perjuro et excommunicato auxilium ferat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, L.... Neapolitano archiepiscopo salutem et apostolicam benedictionem. ^. Non ignorat prudentia tua nobis imminere, ut omnibus et ubique salutaria consilia provideamus, et monita vel interdicta, prout res postulare videtur, eunctis exhibere debeamus. Praeterea non latere te volumus, ex quo charissimus noster. Salernitanus princeps noviter rediit, nos et nobilissimum | magi- $. GREGORII VII-PAPJE-OPERUM :PARS 1. — REGISTRUM. A nee ignorat quid sibi pro talibus in fine debetur. strum militum, et majores atque minores vestrz ur- p bis quodammodo specialiter coepisse diligere. Unde modo valde magis dolemus, quia eos auxilium dare hominibus pravis et ab Ecclesia atque Deo separatis audivimus. Nam. relatum est nobis, quod Jordani, qui scienter perjurus beato Petro et nobis et ob hoc anathematis nodis ligatus est, adjutorium faciant. Qua res illos procul dubio et a gratia beati Petri alienos et dilectione nostra indignos efficit : et, nisi resipiscentes desinant, «zeternis pcenis obnoxios reddet. Proinde fraternitati tuae. praecipimus | ut prafatum magistrum militum omnesque tibi com- missos admoneas, et pontificalis censure disciplina prohibeas, et interdieas uttam a praato Jordono quam a ceteris illius. complicibus sese abstineant, illique nullum prorsus. auxilium. tribuant, donec beato. Petro satisfecerit quem perjurio abnegavit. Si quis ergo nec consiliis tuis, nec preceptis nostris, nec auctoritati beati Petri obtemperans, in fidelitate vel adjutorio .illius mortuus fuerit, pro illo certum est non esse orandum : et nos etiam jubemus ut nec sepulture Christiano more com- mendetur. Timendum quoque est ne, si ab illo animum non revocaverint, divinz ultionis iram ipse locus vester experiatur. EPISTOLA XXVII AD HERIMANNUM CARDINALEM. (Anno 1081.) Hortatur patienter se pro Christi nomine gerat, et justitiam defendat. De electo Corsicamo vult sibi, antequam consecretur, testimonium suwm mittat. GxEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, HEn1- MANNO dilecto in Christo fratri sacre Romane Eeelesi: cardinali, salutem et apostolicam bene- dictionem. ' Gratias omnipotenti Deo bonorum omnium largi- tori referimus, qui te illorum consortio adnumerare dignatus est; de quibus scriptum est : Quoniam digni habiti sunt pro nomine Jesu contumeliam pati (Act. v). Hoe est, dilectissime frater, quod sepe lege- ras : Vasa figuli probat. fornax (Eccli. xx v1Y); et illud : Innoeentiam Abel: habere non potest, quem malitia Cain non exercet. Hzc denique et alia hu- jusmodi nunc in manibus geri patenter intelligit prudentia tua : perpendit etiam quod ab ea exigitur, C 628 Quapropter, ut. solertize tuze breviter loqui si multa dixisse, admonemus, id quod memori: tuae semper adesse putamus, videlicet ut Veritatis sententiam quasi signaeulum sub eor tuum ponas : In patientia vestra possidebitis animas vestras (Luc. xx1). Ea est enim justitize consolidatio, fidei stabilimentum, spei securitas, eharitatis indissolubile vinculum, | con- summatio nempe virtutum. De cetero. quoniam Corsieanus eleetus ad consecrandum nuper advenit, fraternitatis tuce testimonio, quae rem illius (ut arbi- tramur). elarius novit, super eo indigemus. Cum enim. nobis electio illius ineognita sit et persona, oportet profecto non ei temere manum imponi. Proinde, frater, ut de eo quid faciendum sit scire valeamus, volumus et jubemus quatenus, veritatis judicium super ipso nobis destinare procures, Esto memor memoris. Ora pro nobis. EPISTOLA. XXVIII. AD UNIVERSOS FIDELES. (Anno 1081.) Ait se generalem synodum in. loco tuto velle congrega- ve, ut tantorum malorum auctorem, ac presertim pacis inter pontificatum et regnum perturbatorem ex occultis antris extrahat, pacemque vpsam confir- . met. Paratwum: se-offert- sedis : apostolice ànnocen- tiam. . defendere. Rodulphum regem. absque | ejus precepto electum | ejusque electores qui illum ordi- narunt, misi hoc factum recte defendant, tam dpsos a dignitatibus suis quam Rodulphum a. regno deponere minatur. * GnaEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, cle- rieis et laieis qui non tenentur excommunicatione, salutem. et apostolicam benedictionem. Notum facimus vobis, charissimi fratres et filii, nos admodum . desiderare et apostolica auctoritate velle sancire ut generalis synodus econgregetur in loco tuto et securo,.sieque opportuno ut ad eum possint undique terrarum clericalis ordinis et lai- calis amiei vel inimiei sine timore convenire. Dis- ponimus enim tractare, et diligenti exeussione de- tectum in faciem orbis ex occultis tergiversationum suarum antris extrahere quicunque ille est qui tan- torum malorum, qui jampridem in Christianam religionem grassantur et saeviunt, eausa et auctor existit. Cujus etiam impietas et inaudita temeritas D hactenus obstitit et proturbavit ne inter pontificatum et regnum .divina pax et recta concordia fieret; quam pacem, opitulante Domino,.sieut Christiana devotio cupit et postulat, in eodem concilio instau- rare et confirmare optamus. In quasynodo preterea, Deo auctore; ad honórem. beati Petri, seeundum sanctorum Patrum deereta parati erimus quod ju- stum est facere, et iniquorum nequitiam revelantes de his qua apostolice: sedi objieiuntur, et unde qui- dam fratrum .submurmurant, ipsius innocentiam evidenter ostendere, ita tamen ut ante omnia res sancte Romane Ecelesice, quibus exspoliata cogno- scitur,. si dignum 'est, restituantur. -Verum illud admodum vesirze. dileetioni notificare non dedigna- mur, Deo teste, Rodulphum, qui rex ab ultramon- 629 LIBER NONUS. — EPIST. XXX. 630 tanis ordinatus est, non nostro praecepto sive con- A in potestatem suam illicitis conditionibus redigere silio regnum tunc suscepisse; insuper etiam nos in synodo decernentes firmavisse, nisi archiepiscopi et episcopi, qui illum ordinaverant, hoc factum suum recte defendere potuissent, tam ipsos a digni- tatibus suis quam et praefatum Rodulphum a regno deponere. Enimvero interim quis hane nostram dis- positionem interturbaverit, et multi. vestrum sciunt, et nostram scientiam nequaquam fugere potest. Si enim Henricus rex dictus et pars ejus obedientiam quam promiserat nobis, imo beato Petro, servasset, confidenter dico, Deo juvante, non tot mala, vide- licet homicidia, perjuria, sacrilegia, Simoniaea hz- resis pestilentiae ac proditiones evenissent. Vos ita- que, quos aut tantze calamitates movent, aut divini timoris respectus ad Deo. dignam pacem et concor- diam animat, nitimini et summopere laborate, ut synodus, qualem supra memoravimus, fieri possit quatenus sanete Ecclesi: caput, totumque corpus, quod impiorum procellosis fraudibus et machina- tionibus fluctuat nimirum et titubat, communi om- nium bonorum consensu et robore quiescat de ez- ero et stabiliter eonsolidetur. EPISTOLA XXIX. AD ABBATEM MASSILIENSEM. (Anno 1081.) Procipit ut moneat. quosdam, qui. canomiam Sancti Saturnini apostolieg sedis patrocinio. commissam infestabant, desistere, et qu contra illam. egerant emendare. Nisi pareant, vult eorum' audaciam compescat, et dici» canoni curam habeat. GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, R.. (RicHARDO, s/c n Mutin.) sacrae Romana Ecclesice cardinali, et abbati Massiliensi, salutem et aposto- licam benedictionem. Non ignorat prudentia tua eanoniam Saneti Sa- turnini, sitam juxta Tolosanam urbem, apostolicae sedi esse commissam. Cui lieet ex generali omnium Eeclesiarum | eura conveniat nos tuitionis auxilium providere, tamen specialiter oportet nos eo magis illi loco nostra protectionis munimen impendere quo amplius constot ejus vel injurias vel negotia ad Romanam sedem, cujus juris est, attinere. Praefata igitur Eeclesia, quamquam noviter, decenter tamen eanonicam vitam instituit, atque hactenus, sieut tua solertia novit, ex tune regulariter vixisse digno- p scitur. Verum quoniam antiqui hostis mos est eo magis dolere invidi&eque facibus uti quo amplius videt Christianam religionem crescere, et de bono- rum provectibus luera, vel potius rapinas suas, di- minui, contra memoratum loeum jam ecepit seeeu- larium exagitatio, et, quod magis mirandum ae dolendum est , ecclesiasticorum odia suboriri. Unde et canonici querimoniam ad nos direxerunt super clericis Sancti Stephani, quorum suggestione per quemdam fugitivum clericum sibi privilegium, quod eis indulseramus, subreptum est, quique coemete- rium, quod ante regularem ordinationem suam locus ille quiete per longa temporum curricula tenuit, modo auferre, atque ecclesias ad eum pertinentes conantur. Conqueruntur et. super monachis Moja- censibus, qui quamdam ecclesiam, unde interpositis sacrosanctis Evangeliis secundum judicium legati nostri A....... Ellorensis [Amati Olorensis] episco- pi, eollaudantibus aliis episcopis qui aderant, lis inter eos determinata fuerat, iterata deterius injuria per vim comitis W..... datis, ut fertur, muneribus occupatam, detinere nituntur. Quapropter experien- ti: tuae praecipimus ut pralibatos tam clericos quam et monachos, atque ipsum comitem litteris et qui- bus modis vales commonere procures, quatenus ea qua contra sape dictam ecclesiam inique vel.odiose gessisse noscuntur, Deo et justitiae satisfacientes, sic- ut oportet; emendent; ac de caetero debitam apo- Sstolieis privilegiis reverentiam exhibentes, iram Dei provocare et maledictionem supra se temerariis au- sibus inducere caveant. Episcopum quoque dicecesis ipsius admoneas, ut eamdem canoniam tam ipse non inquietet quam et alios quos prohibere valet inquietare non sinat. De monachis tamen, quoniam Cluniacensi abbati; pertinent, ipsi venerabili ab- bati in primis notificeandum censemus ut ipse inso- lentiam subditorum suorum compesceat et justitiae aequiescere, si forte noluerit, compellat. Ad ulti- mum vero, si qui illorum monitis tuis, imo beati Petri obtemperare eontempserint, quameunque in eorum audaciam sententiam protuleris, scias aucto- ritate nostra firmandam. Volumus siquidem et ju- bemus ut eirea praenominatam canoniam studium sollicitudinis tuze invigilet, et negotiis ac necessita- tibus ejus facilem: te pronumque exhibeas, quatenus Romana libertatis securitate fulta, sieut caeterae Ec- clesie apostolieze: sedis adhaerentes, in sanctae con- versationis obtentu et religionis amore, favente Do- mino, magie magisque proficere valeat. EPISTOLA XXX. AD MILITES TERVANNENSES. (Anno 1081.) Increpans eorum scelus qui, januis ecclesie effractis, sacra, vasa, ornamenta, cruces, et alia, depradati, episcopo ante altare oranti linguam, et deotra ar- ticulos detruncarint. Monet ut coram legatis satis- facturi se sistant, et, nisi satisfecerint, cos ezcom- municandos esse affirmat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, mili- tibus Tervannensibus [Tarvanensibus] O........ et Ei Intolerabilis audaci; horribilisque faeinoris su- per vos ad. nos relatio venit, quod quanto nostris saeculis inusitatum, nee a tempore paganorum per- seeutorum prasumptum esse vel legitur vel auditur, tanto ad justitiam de se exsequendam apostolice mansuetudinis zelum movet et incitat. Denique con- questus est nobis Lambertus dietus "Tervannensis episcopus, quod post tot tantaque saerilegia, quibus eamdem ecclesiam depreedati fuistis, januas ejus in- fringentes, seriea, argentea aureaque diversi gene- ris, et innumera ornamenta diripientes, ac sacris crucibus comminutis, tam ipsas quam et duas capel- 631 ^S. GREGORII VII PAP/E OPERUM PARS 1l. — REGISTRUM. 632 las et reliquias auferentes, abstrahentes, eumdem A tiam quam ab archiepiscopo Arelatensi, a te ana- episcopum ab altari, ubi prostratus orabat, linguam ei dextrzeque artieulos ad acervum tantorum scele- rum detruncastis. Qua in re. nullam exeusationem tentetis obtendere, quasi de ipsius vita reproba, vel ordinatione injusta, seu depositione irrogata; sieut enim supra notavimus, nemo adhue tale aliquid prasumpsisse dignoscitur, nisi forte qui Deum non timens, et Christianam reverentiam abjieiens, pro nihilo duxit manum in sacros ordines mittere. Qua- propter monemus, et ex parte beati Petri praccipi- mus, ut tantam nequitiam vestram recognoscentes, aut ante legatos nostros Lugdunensem archiepisco- pum et abbatem Cluniacensem satisfaeturi veniatis, aut secundum consilium vel mandatum ipsorum sa- tisfacere Deo et sancte. Ecclesice nullatenus detre- ctetis. Volumus siquidem et zequum esse decerni- mus ut quod nequiter commisistis humiliter emen- detis. Quod si diabolico spiritu indurati nostrisque praeceptis salutaribus inobedientes, nec poenitentiam dignam agere volueritis, proeul dubio sciatis vos esse excommunicandos, et quodeunque in vos judi- cium legatus noster dictaverit, auctoritate nostra firmandum. Premonwitio in. sequentem epistolam. Post epistolam 30 lib. rx Registri codex Mutinen- sis hanc recitat epistolam, qua in editis non com- paret ex quo hie subjungendam censeo B. comes Arelatensis ad Gregorium VII papam. — De Bernardo abbate Sanctorum P. et R. Montis Majoris expulso, et Gwillelmo in ejus loco subro- gato quem. comes pontifici commendat, qui legitime creatus fuerat. Summo pontifici et universali papae GREGOR10 VII B. eomes Arelatensis, prosperam in omnibus, et sternge perfrui beatitudinis munere cum coeli ci- vibus. Sublimissime. domine et princeps totius orbis terre, si bene vales, eongratulor valde. Si au- tem, quod absit, aliter, eonturbor vehementis- sime, Ego enim sum vestri [servus, et de injustitia quam hactenus passi estis ab iniquo judice ita sum afflietus quasi corpore et mente flagellis maxi- mis verberatus. De cetero, Pater sanctissime, mando tibi qualiter Bernardus abbas Sancti P. et R. Montis Majoris, abbatia expulsus sit juste, et qualiter iste susceperit quem tibi mitto, Guillelmus nomine. Ille namque tanti erat flagitii et tantae impu- dicitia quod pudet me aliquid dignum honesto viro dicere. Sed unum ex pluribus nequeo tacere. Sodo- mitica quippe libido ultra modum in eum regnabat, et deinde ab ullo viventi corripi non poterat. Ego quoque et monachi supradicti loci detestabilem hu- jusmodi rem agnoscentes, nequivimus diu pati, sed, consilio invieem habito, audivimus archi- praesulem Lugdunensem qui ei benedictionem tri- buerat abbatis, et ejus consilio atque judicio abba- themate percusso, Simoniace acceperat, amisit; et hic qui nune preest paulo ante memorati pontifieis decreto regulariter subrogatus, atque benedictionem ab eodem suscepit. Nunc ego supplex imploro tui clementiam, ut propria manu abbatiam a te susci- piat et privilegia, olim loco illi qui est ditionis tuae a Patribus indulta, corrobores manu propria, et no- vum sibi privilegium tui ex parte attribuas. Noseis enim quemadmodum dereliquerim, Dei et S. Petri, et Romana Eeclesiz ae tui pro amore omnes epi- Scopatus et abbatias et nolo ut haee, qui semper remansit libera cuilibet viventi, nisi sancto Petro, et Romana Ecclesiae et tibi subjaceat (413*). EPISTOLA XXXI. (Anno 1081.) Cum clerici Augustodunenses de quodam monasterio eum monachis Floriacensibus contenderent , et: pri- vilegiuwm contra aequitatem a pontifice subreptum diceretur, vult ut, si ita est, eo cassato, senten- tiam secundum justitiam proferat. Ipsi, adversus se verba jactanti quod episcopum Carnotensem ab- solvisset, ostendit id a, se cum ratione factum. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, di- lectissimo fratri . et coepiscopo H.... [HucoNtr] salu- tem et apostolieam benedietionem. Clerici quidam Augustodunenses his diebus ad nos. venerunt adversus Floriacenses monachos, super quodam monasterio, Saneti videlicet Sym- phoriani, causam habentes. Quam a te ante venti- latam et definitam nos retractasse dicebant, tueeque C fraternitati aliter quam eis videretur et ratio postu- lasset scripsisse. Quod a nobis faetum nequaquam recolimus, nec in registro nostro hujus cause lit- teras reperire potuimus. Noverit itaque prudentia tua quia multa tanquam a nobis deferuntur et scripta et dieta nobis nescientibus. Multa etiam subripi possunt nimis ad singula intentis, utpote divisis ad plurima, et intentis ad maxima, quibus vehe- menter arctamur. Unde in hae causa, quod pro- fecto minime recordamur, si quid forte subreptum fuit, optato magis amamus corrigere quam ab zequi- tate et rationis tramite deviare, vel aliis corrigenda re- linquere. Ad quem ergo justee decisionis terminum negotii hujus quaestio fraternitatis tuae considerata actione pervenit, imo, si minus adhuc satisfactum est pervenire poterit, non solum non mutamus, verum auctore Deo annuimus et laudamus : quippe cum magis rationi consentaneum videatur ut clerici, | si canonice vivere volunt, et in eo persistere quod vo- verunt, suo quod antiquitus possedere non debeant carere monasterio, quod et ipsi interventu pecuniae obtinuisse monachi infamantur. Super hoc ergo in- dubitanter cognoscas, quia perperam acta sive sub- repta damnamus, juste acta et diffinita firmamus, et a te firmanda et statuenda mandamus. De Car- notensi autem episcopo unde fraternitas tua sub- murmurare videtur nosti quod dilectionis tu: in- (413) In registro Mutinensi superior epistola signatur numero XXXI, qua hie sequitur in eodem registro est X XXII, et sic deinceps. 033 LIBER NONUS, tuitu longo eum tempore una eum Parisiensi Romae tenuimus, aut ut ipse venires, aut ad comprobanda objecta in eum eapitula legatos et testes idoneos dele- gares, Quod eum minime feceris, justitiae necessi- tate coacti, de ejus restitutione sanctae Romana Ec- elesie judieio aequievimus. Cui si superna pietas aliquando respirare concesserit, liquido tua beati- tudo intelligere poterit, eam multo irreprehensibi- lius hoe egisse, quam te matris tuze judicialem cen- suram manum reprehensionis extendisse. Deeuerat quidem vos, et dignius videretur hac potius tempe- state, et has inter quas patitur angustias, Dei utique eemulatione et conscientia bona, tanquam filios suos consolationum 'sibi dulcia ministrare, quam talia mandando, et talibus eam nzniis implieando , dolo- rem super dolorem apponere, multiplicare pondera, P non communicare ponderibus. Vale. EPISTOLA XXXII. AD ARCHIEPISCOPUM LUGDUNENSEM. (Anno 1081.) Significat se, antequam ejus litteras accepisset, Ter- vannensem episcopum absolvisse, accepto jura- mento quod, judicio sedis apostolice vel legati ac- quiesceret ; quare jubet ut coacto concilio, et ad- Juncto sibi Cluniacensi abbate, si depositio ejus ju- Sta probabitur, sententiam confirmet; sin minus, eum in integrum restituat, eb. eos qui male illum - tractaverunt, nisi satisfaciant, excommunicet. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, vene- rabili H... [Hucowr1] Lugdunensi archiepiscopo, $alu- tem et apostolicam benedictionem. Quoniam causa Lamberti dicti Tervannensis epi- seopi partim nota, partim: incognita est, prz- sentim eum Robertus comes Flandrensis longe alia verba in litteris suis nobis direxerit quam prius Ingelrannus presentialiter retulisset, eam fraterni- tati vestrae plenius eventilandam destinamus. Negat siquidem prefatus episcopus sibi notum esse. quod eum synodalis per te sententia damnaverit, vel ex- communicaverit, seu ad synodum ullam vocaverit. Unde nos ante agnitum litterarum tuarum tenorem, eompassi multis laboribus ipsius, eum absolvimus ; aecepto tamen ab eo prius juramento, quod .super episcopatu Dervannensis sedis apostolicze vel legato- rum nostrorum judieium non exibit. Itaque quia res grandis est, et diligentioris eget inquisitionis, prz- cipimus ut episcoporum et abbatum aliorumque re- ligiosorum virorum concilium eongreges. Et quo- niam memorato episcopo, propter regem Franeorum qui a te dissidet, suspectus es, associato tibi vene- rabili abbate Cluniacensi idem negotium uberius ac solertius tracetes. Qua de re nos ita jam nunc cense- mus, si depositionis illius certissime causa juxta comprobatur, et peremptoria in eum sententia data cognoscitur, ipse ab episcopatu cessans sancte Ec- clesize judieium ferat. Sin autem se vel injuste de- positum fuisse, vel synodalem vocationem nescivisse defendere. potuerit, integre suis et rebus et dignitati restituatur : sieque deinceps canonice, si qua fue- rint objecta sibi, respondeat. Quocunque tamen — EPIST. XXXIII. À dignitatis ejus sententia cesserit, hoc omnino jube- 634 mus, ut de illis qui eum tam male tractaverunt, quod justitia postulat sibi per vestram instantiam fiat, id est, si satisfacere contempserint, excommu- nieationis in eos eorumque perfidie fautores gla- dius exeratur. Istud. vero in hoe negotio maxime servare vos volumus, tum pro labore quem memo- ratus episcopus ad apostolicam sedem subivit, eum etiam pro amore nobilissimi comitis Roberti, qui nobis super eo petitorias litteras misit, ut eum mi- sericordia tractetur, et, quantum salva justitia po- test, canonum rigor compassionis respectu tempe- retur. Denique ita se fraternitatis vestrae sagacitas habeat, ut nec in dextram nec in laevam declinet, sed ex utroque unum faciens unum temperamentum medium salubriter teneat. EPISTOLA XXXIII. AD ROBERTUM COMITEM FLANDRLE. (Anno 1081.) 1gnoscit ejus verbis qua adversus apostolicam sedem jactaverat : deinde repetit ea quà in. pracedenti epistola diaeraít. . : GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Ro- BERTO glorioso comiti Flandrensi, salutem et apo- stolieam benedictionem. Locuta est prudentia tua in litteris suis apostoli- ec sedi quaedam sieut non decuit : quz& nos sane cupientes in sancta Ecelesía te conservare, suppor- tamus adhue , et libenter ignoseimus de miserieor- C dia divina sperantes quod et eorum qui tibi talia persuaserunt imperitiam, et sacree Romana Ecclesiae auctoritatem et discretionem, quandoque prasenta- neis affatibus ostendemus. Proinde super causa Lamberti dicti TTervannensis episcopi lieet multo aliter se verba Tervannensium clericorum quam littere. tuze nobilitatis habuerint; tamen quia non dubium est posse interdum subrepi, eam seeundum votum tuum retractationi delegamus. Quod quidem, ut quantum decenter possumus, tuo desiderio an- nueremus, sic peragendum providimus. Quoniam Lugdunensis archiepiscopus (quamvis de eo satis confidam) vobis suspectus est, ne suspicio prorsus ordinem rerum utiliter gerendarum impediat, gra- vem et illustrem virum Cluniacensem abbatem sibi associare censuimus, Itaque praecipimus ut congre- gato concilio causam ipsius episcopi diligentius eventilare procurent; et si quidem juste depositus fuisse comprobatus fuerit, aequiescens, saniori con- silio cesset ; sin autem vel omnino injuste, vel prz- propere addietus esse patuerit, rebus et honore suo recepto instauretur, ac deinde canoniez, si qua sibi fuerint objecta, respondeat. Quoeunque tamen modo synodalis erga dignitatem ipsius sententia provenerit, jussimus ut illi qui diabolico furore suc- censi rem tam gravem et nefariam in ejus perso- nam patraverunt quamprimum commoneantur ut satisfaciant. Si vero ad cumulum iniquitatum sua- rum renuerint, mandamus, tam in eos quam et in 638 S, GREGORII VII PAPE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 636. fautores, contumaciam ipsorum anathematis gladio A [Hugone] Lugdunensi archiepiscopo et. A... [Amato animadverti. Quod cum fuerit ea eura qua. decet impletum, tune deinde oportebit excellentiam tuam Ecclesiam adjuvare, et ipsius injuriam, sieut decet Christianum principem, defendere, Sicut autem vo- lumus industriam- tuam in hoe negotio justitie amorem habere, ita quoque et in causa ezeterorum clericorum et laieorum, qui membra sunt ejusdem Ecelesi;, te sequitatem servare monemus; et roga- mus ut rebus eorum redditis, deinceps, si quid de eis statuendum est, secundum justitiam diffiniatur. EPISTOLA XXXIV. AD FLANDRENSES. (Anno 1081.) Cum Flandrensis comes, et excommunicato et depo- sito Tervannensi dicto episcopo favens, una, cum eo in ecclesiam. Tervannensem effracto ostio ?rruisset, ex qua Tervannensis- cuncta depradatus, clericos alios vulneraverat, alios semivivos ejecerat, et alios sibi communicare molentes a^ comite rebus suis privatos e ditione. sua expelli fecerat, praecipit ut illum adeuntes arguant moneantque ut resipiscat. Tervannensem a, se repellat. et clericos ejectos e- stituat. Quod misi paruerit, eum, et quicunque illi adlweserit, excommunicatum declarat. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei G..... Cameraeensi episcopo R... [RABTODO] Novio- mensi, R... [Ronicovi] Ambianensi, et omnibus Ec- elesiarum reetoribus atque principibus in Flandria sub Roberto comite nobilissimo militantibus , salu- tem et apostolieam benedictionem, si obedierint. Noverit charitas omnium vestrum, fratres et filii - eharissimi, quoniam, licet peccatores et. ad tantum onus portandum impares simus, tamen cura et sol- lieitudo omnium Ecclesiarum parvitati. nostre. a Deo commissa est. Dominus enim Jesus Christus beatum Petrum constituit principem apostolorum, dans ei elaves regni ecelorum, et potestatem. ligandi et solvendi in ecelo et in terra; super quem etiam Ecclesiam suam. zedifieavit (Matth. xv1), commen- dans ei oves suas pascendas (Joan. Xy), exquo tempore principatus ille et potestas per beatum Pe- trum. successit omnibus suam cathedram suscipien- tibus, vel usque in finem mundi suscepturis divino privilegio et jure haereditario. Ex cujus sedis sueces- sioneimminet nobis inevitabili necessitate ut omnibus C episcopo in Meldensi concilio excommunieato, tum pro aliis:nefariis, tum pro eo quod quinque clericos ad Romanam synodum. ire, et de malitia ejus queri- moniam volentes facere, captione pessima afflixit, et quod de Ecclesia sua eanonicam diseiplinam evitans sine licentia fugitivus evasit. In qua exeommunica- tione, hzeretica pravitate se fecit ab episcopis officio suo suspensis consecrari, imo potius exsecrari dia- eonem, presbyterum, episcopum. Deinde hostiliter et armata manu, eomite Roberto eum exercitu se- cum eunte, ad ipsam civitatem pergens, portas ec- clesize, quas ei clerus et populus obeluserat, in se- curi et ascia et aliis violentiis ineidit atque confre- git. Crucem quoque et imaginem Salvatoris, libellum contradietorium ante ipsas portas clausas manu dextera sibi quasi porrigentis:et velut ore. proprio ingressum ecclesice sibi contradicentis, ita diabolice a portis abstraxit ut dexteram manum (quod nun- quam antea legimus aut audivimus factum) illi evul- serit, sieque cum lanceis et gladiis evaginatis fur et latro irrumpens, alios clericorum vulneravit, alios semivivos fugavit, omniumque sibi eommunicare nolentium domos diripuit atque distraxit. Tpsum vero comitem in tantum seduxit ut omnes clericos sibi obedire nolentes omnibus bonis privatos de tota terra sua ejecerit, et duas epistolas nostras tam su- perbe spreverit, ut portitoribus earüm contumeliosa verba et tanto prineipi multum indigna protulerit. Qua omnia quantum apostolieze sedis reverentiae sint intolerabilia et Christiane religioni contraria, si Deum timetis, eiquehominem non przponitis, satis intelligit industria vestra. Pro quibus omnibus prze- fato comiti exhortatorias et-deprecatorias nune tertio scripsimus litteras, ut Antiehristi membrum amplius non sustentaret neque foveret , sed magis de ecclesia oppressa citius propelleret, et clerieis pro justitia exsulatis. omnia sibi ablata in integrum restitueret, et omnia. hzc mala eorrigendo digrios. peenitentice fruetus faceret infra terminum quadraginta dierum post litteras nostras sibi ostensas, sive notificatas. Sin autem (quod absit, et quod Deus procul ab eo avertat !). nollet, secundum Apostolum, qui ait : In promptu habentes. wleisci omnem: inobedientiam. (II oppressis debeamus opem ferre, et contra inimicos p Cor. x); et alibi : Si quis non obedierit verbo nostro, Dei pro defendenda justitia, quousque convertantur, Spiritus sancti gladio, quod est verbum Dei (Ephes. VI), etiam usque ad mortem, si oportuerit, pugnare. Unde volumus omnes vos scire A... archidiaconemi Tarvannensem, et M... abbatem, et L... diaconem, et per eos multos clericorum illius Eeclesize, nobis laerymabilem . querimoniam fecisse super comite Roberto, quem antehae pro fama quam sepe de eo audivimus, sicut filium nostrum charissimum et dileximus, et (si monita salutis suze non spreverit) diligere volumus, dicendo quod eos omnibus bonis suis nudatos de terra sua ejecerit pro eo quod prze- ceptis apostolieis obediendo noluerunt cuidam Lam- berto pseudoepiscopo a nobis et a legatis nostris H... per epistolam: hunc. notate et. nom. commisceamini eum illo ,. ut confundatur (II. Thess. 1x); et alio loco : Auferte malum eo vobismetipsis (II Cor. v,) quia, modicum fermentum. totam massam corrumpit (Gal. v). Si- nollet, inquam, obedire, segregatus et excommunicatus foret a corpore et a. communione sancte Ecclesi, auctoritate Dei, et judicio saneti Spiritus, quem quodammodo blasphemat, inimieum ejus contra eum scienter sustentando, qui toties ex- eommunieatus charismata virtutum, et dona gra- tiarum ejus quotidie adhue profanare non timet, donee satisfaeiendo peeniteat. Omnipotens Deus cordibus omnium: vestrum et cordi illius indicet ex quanto dolore cordis hac dico, quoniam omnes 637 LIBER NONUS. Deum diligentes diligo, et illum quadam speciali di- lectione, sieut jam prefatus sum, dilexi, quia bo- na multoties de eo audivi; sed dissimulare haec ne- que sine animze mec magno. periculo propter illud prophete : Si non annuntiaveris iniquo iniquitatem ^ ejus, sanguinem ejus de manu tua requiram (Ezech. 111), et illud Apostoli : Non solum qui faciunt, sed. et qui consentiunt, digni sunt morte (Rom. 1); et beatus Gregorius ait : « Mala qua ad nos pervenerunt dis- simulare. non audemus, quia qui emendare. potest et negligit, delieti partieipem proeul dubio se con- stituit, » et alibi : « Quisquis contra neophytos et Simoniacos pro officii sui consideratione vehemen- ter non arserit, cum eo non dubitet se habere portionem, a quo hoc piaeulare flagitium . sum- psit exordium. » Unde, dilectissimi fratres et filii, vos omnes rogamus,.et per veram obedientiam ex parte beati Petri apostolorum principis . prze- eipimus ut eum persuasibiliter et honorifice, sieut decet talem et tam nobilem virum, Deum. tamen sibi semper praponentes, unusquisque vestrum opportuno tempore adeatis, rogetis et increpetis, ne seipsum et totum populum illum perdat, apostatam illum | defendendo. : sed quantocius a perditione eripiat longius a se. expellendo. Vos quoque fratres G......,-et. Ra........ et. Ro......... Separatim et pra ccteris rogo et praecipio ut. vos tres simul, vel semotim, cum litteris nostris, et lit- terarum portitoribus, preefatum principem adeatis, et litteras ei legatis, et constanter arguatis quia tan- topere defendit illum, qui quando Dominum pro se et populo exorat, magis illum offendit, et ad ira- eundiam provocat, Àn non de talibus dieit Isaias : Ne of feratis ultra sacrificium frustra. : incensum abo- münatio est mihi, et. cum eaotenderitis manus vestras ad me, avertam oculos meos a vobis, et cum. multi- plicaveritis orationes, mon emaudiam. (Isa. Y); et Malachias : Eí nunc ad. vos mandatum hoc, o sa- cerdotes, ait.Dominus : SZ nolueritis audire, et pone- ve super cor, ut detis gloriam nomini meo, maledicam benedictionibus vestris. Vos emim Tmecessistis a, me, et scandalizastis plurimos n lege, offerentes super al- iare meum panem pollutum (Malach.. 1) ;. et beatus Gregorius : « Maxima metuenda est in illis locis fore calamitas, ubi tales inteveessores ad locum regimi- nis addueuntur, qui Dei iracundiam magis in se D concitant, quam per semetipsos placare debuerant. Cuncti liquido novimus, quia eum is qui Deo dis- plicet ad intereedendum pro populo mittitur, citius irati animus ad deteriora provocatur. » Et alio loeo : « Malis subesse pastoribus, quid est aliud nisiut plebs populanda praedonibus permaneat, et inde sumat in- teritum, unde protectionis debuit habere subsidium ? Sacerdotes enim mali eausa sunt ruina populi. » Item alibi : « Qui improbe ad inanem gloriam locum festinat sanetitatis arripere, eo ipso quo honorem quzrit, indignus est. Sicut enim is qui invitatus re- nuit, quaesitus refugit, saeris est altaribus admo- vendus, sie qui ultro ambit, vel importunum se in- — EPIST. XXXIV. À gerit, procul dubio est repellendus. Nam qui sic ni- 638 titur ad altiora conscendere, quid agit nisi ut cre- scendo deerescat, et ascendendo exterius, interius ad profunda descendat? » (S. GnEG., hom. 39, in Lu- cam, et epist. lib. 1x, epist. 64) et paulo post : « Templum Dominus et salvator noster ingressus, ccpit ejicere omnes vendentes et ementes in illo , et cathedras vendentium columbas evertit. Qui sunt isti vendentes et ementes, quorum cathedra eversa sunt, nisi qui vendunt et emunt sacerdotium et Spi- ritum. sanetum, quorum sacerdotium ante oculos Dei cecidisse cathedrarum eversione patenter signa- tum est? Et cum liqueat hanc haresim ante omnes alias radice pestifera in. Ecclesia surrepsisse, atque in ipso portu apostolicze maledictionis telo esse B damnatam, cur non cavetur, cur non perpenditur quia benedictio illi in maledietionem convertitur qui ad. hoc ut fiat haereticus promovetur? » Haec om- nia et horum similia sibi, quia virum litteratum eum audivimus, dicite : considerantes diligenter et cum timore quia inobedientes, Samuele propheta testante (II Reg. xv), scelus incurrunt idololatrizde : sine qua videlicet obedientia, sicut beatus Gregorius in ultimo Moralium libro declarat, infidelis quisque convincitur, etiamsi fidelis esse videatur. Plurima sibi in epistolis, sicut et modo vobis dixi, quia et plurimum eum dilexi; nisi enim eum multum dile- xissem non tam multa sibi vel de eo dixissem, quia non est consuetudinis nostrae alieui tam prolixam epistolam facere, nisi res magna sit valde. Quod ideo feci, quia desideramus eum ad gremium uni- versalis matris sanctaa. Romane Ecclesic reducere, et sub alis beati Petri, sicut charissimum filium nostrum fovere. Quod si litteras apostoliez sedis infra praescriptum terminum, aliqua fraude aut superbia suscipere vel audire contempserit, non solum sibi non proderit, sed etiam pro majoris inobedientiz culpa divino judicio anathematis vin- eulis alligatum arctius. indubitanter sciatis, et non solum eum, sed et omnes quieunque ei postea scien- ter in ecclesiasticis officiis. communicaverint, vel in militia seculari servierint. Quapropter rogo vos iterum, et ex parte Dei et B. Petri apostolorum prineipis praecipio ut vobis ab eo caveatis, et nul- lum divinum officium. intra vestras provincias agatur, ubi vel ipse vel aliquis scienter sibi commu- nicantium adfuerit: quousque per Dei pietatem sa- tisfecerit. Rursum quoque monemus, quod pruden- iig vestra vigilanter observandum esse cognosci- mus, ne aliqua. dissimulatione praeceptis apostolicis obtemperare negligatis, sed sollieite considerantes, ac jugi memoria beati Gregorii verba super inobe- dientia in Samuelis sermonibus habita retinentes, proeuretis quatenus, obediendo sicut oportet, videa- mini cum saluti vestra» prospicere tum illius etiam consulendo providere. Observatio 4n sequentes epistolas. Tres sequentes epistolas addendas hie censui, quod pertinere illas cognovi ad res episcopt Lam - 639 S. GREGORII VII PAPZE OPERUM PARS I. — REGISTRUM. 640 berti Tervanensis, de quibus superiores epistold in A et populo Tervanensis Ecclesiz, przecipueque nobili Regesto contente agunt. Deduxi vero illas ex t. X Galliae Christianze, pag. 393, in Append. I. ADR. FLANDRENSIUM COMITEM DE LAMBERTO MORINENSIS SEDIS INVASORE. (Anno 1081.) GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, R. glorioso Flandrensium comiti salutem et apostoli- eam benedietionem. Notum tibi esse non dubitamus quantum nos hactenus nobilitatem tuam dilexerimus, cui indu- striam inter czeteros Francie principes satis honesta fama commendabat. Unde, quia bonis studiis tuis congratulamur, cum contraria de te referuntur mul- tum profecto dolemus. Audivimus nuper te cuidam clerico sacrilego Lamberto, qui publice Tarvanen- sem episcopatum mercatus est, contra voluntatem clericorum illi Ecelesia&e imposito, imo ab eis om- nino jampridem repudiato assensisse, eique adjuto- rium et potestatem Ecclesiam invadendi praestitisse, de qualibus ipsa Veritas dicit : Qui nom intrat per ostium in ovile ovium sed. ascendit aliunde, ille fur est el latro (Joan. x, 1). Et beatus papa Leo : Non habea- tur inter episcopos qui non fuerit a clero electus et a populo expetitus. Oportet ergo prudentiam tuam di- vine majestatis omnipotentiam et districtionem prz oculis incessanter habere, nulliusque mortalium gratiam vel timorem illi praeferre, eui et vitam et salutem et honorem tuum non ambigis te debere. Ergo quia te audivimus, admonitu fidelitatis quam regi Philippo feceras, ad id periculose esse indu- etum, ex parte omnipotentis Dei precipimus ut, si predictus Lambertus tam nefariis modis ad episco- patum prorupit , nullatenus ei sacerdotalem obedien- tiam vel reverentiam exhibeas, sed a male mercata et invasa sede alienum et extorrem facere prafatis clericis adminiculando procures. Non enim te decet estimare illa te adjuratione ad tam gravissimum scelus. adstringi, quia perniciosius est illum per quem juratur quam cui juratur, et Deum quam ho- minem offendere, simul ipse satis perpendis quia plus debetur animae quam corpori. Et tunc profecto fidelitas perspicue magis servatur jubenti, quando salus anima ejus corporeis commodis et iniquis comiti R., salutem et apostolicam benedictionem si obedierint. Sicut aliis litteris misimus, non ignorat solertia tua nos jamdudum te satis diligere, propterea quod te bonis studiis inter ezteros Francie principes, fama ferente, audivimus eminere; nam potioris erga te dilectionis habend:e causa nobis hze exsti- tit, quia te Christianz religionis amatorem, eecle- siastiezeque disciplinae et honoris suffragatorem ae defensorem in quibusdam cognovimus. Unde, cum a solita probitate eontraria forte audivimus, quan- tum doleamus prudentia tua perpendit. Nuper vero de te quoddam innotuit, quod sieut a priscis mori- bus tuis alienum , ita quoque penitus credere visum fuerit indignum, videlicet quod, contradicentibus Tarvanensis Eeclesice clericis renitentibusque, tua protectione auxilioque fretus quidam Lambertus il- lius Ecclesize sedem invaserit, qui publice Simonia- cus a parte divini muneris emptor, quanto se in tali negotio turpiorem et impudentiorem ostendit, tanto tuum non favorem, sed zelum, non opem, sed expul- sionem experiri debuit. Verum quia, obstante rege, sub specie timoris ne pejerares, ad id mali inductus fuisse diceris, idcirco jampridem et nunc litteris te admonere censuimus quatenus, vanum timorem abjiciendo, quod jure metuendum videtur attende- res. Noverit ergo prudentia tua fidelitatem terreno domine tune non recte servari, cum coelestis Do- mini et Creatoris gratia per illam probatur offendi ; et, si corpori, multo amplius anime; si mortali homini, multo maxime sempiterno Deo fidem et devotionem deberi. Proinde tam nobilitati tuze quam et prefatze Eeclesic, clero et populo ex parte B. Petri precipimus ut preedieto Lamberto nullam epi- scopalem reverentiam exhibeatis, sed ipsum velut furem et latronem existimantes, ab invasa sede propellere, fautoresque ipsius, donec resipuerint, cohibere procuretis. Quod, si predictus invasor ferre prajudieium dixerit, et de re sua ita esse, ut dicitur, se posse probare existimaverit, audientiam legati nostri Diensis, imo Lugdunensis archiepiscopi pe- tat, quatenus per competentem illius discussionem justumque judieium obtinere quod postulat zequitas przlata jussis magis attenditur. Euge ergo, ut non p Vàleat. prohomine supplicium , sed proDei timoreexspectare debeas premium, ac sic przedictis clericis, qui pro- motioni illius libere ex parte Dei contradixerunt, opitulari eosque defendere procures, ut quanto te gratia divina altius sublimavit, tanto magis et bonis fiduciam et pravis terrorem prebeas, czterisque principibus te imitabilem reddas. Plumbeo sigillo idcirco signari litteras istas noluimus, ne, si forte caperentur ab impiis, eodem sigillo posset falsitatis quidpiam fieri. ) I. AD TERVANENSES. (Anno 1082.) GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, clero ^ II. AD ROBERTUM FLANDRLE COMITEM. (Anno 1082.) GnaEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, R. glorioso Flandrensium comiti dilecto in Christo filio, salutem et apostolicam benedictionem. Jam sspe excellenti tug scripsimus super causa elericorum Tarvanensis Ecclesic E. praepositi , S. decani, J. diaconi et reliquorum, quos maligno- rum mortiferis suggestionibus , bonis propriis pri- vatos, in exsilium pro apostoliea obedientia detrusi- sti, ut eos ad integrum sieut justum est, restaurares, et illum haereticum L. depositum et excommunica- tum amplius non sustentares, eed magis ecclesiam 641 LIBER UNDECIMUS. — EPIST. il. 642 captivatam de ejus tyrannide et oppressione libera- A menter restituas, et gratiam tuam pristinam eis ha- res. Quod quia, sicut illi adhuc laerymabiliter con- queruntur, nondum pleniter peregisti, crebris que- rimoniis eorum fatigati adhue nobilitati tuze man- damus, et ex parte Dei et apostolorum principis precipimus, ut ecclesiam de predicto Antichristi membro eripias, clericisque praefatis sua omnia cle- bere permittas, ut Deus omnipotens tibi suam gra- tiam hic et in futuro seculo tribuat, et beatus Pe- trus, ad cujus praesentiam confugium fecerunt, ja- nuas ecli post hujus vite felicem terminum tibi aperiat. In exemplari liber decimus vacat. LIBER UNDECIMUS REGISTRI. EPISTOLA PRIMA. AD ROBERTUM COMITEM FLANDRLE. (Anno 1082). Monet ne ulterius Tervannensi ezcommunicato auxi- lium ferat, sed. eo expulso episcopum canonice ele- ctum suscipiat, et auxilium impendat. GREGORIUS episcopus, servusservorum Dei, Rober- to glorioso comiti, salutem et apostolicam benedi- etionem. Pervenit ad aures nostras quod Lambertus inimi- cus Dei, et invasor Tervannensis Ecclesie, ope et sustentatione tua adhue sibi iram Dei thesaurizet. Qui eum traditus sit Satanz, non miramur si ejus consiliis ducitur, et in iniquitate perdurat. De te autem non solum miramur, sed ex corde dolemus, quod virum, quem bona fama passim commenda- verat, mala nunc intentio ad commune periculum illius patrieeretorqueret. Unde, de anima tua multum timentes, monemus ut ab hac pravaricatione ad cor rediens, Dominum in pradicti;hominis sustentatione non offendas, sed ab eo sicut a pessimo homine et excommunicato te custodias; qui nimirum audien- tiam pro amore tuo a nobis sibi concessam decli- nans, totum se a planta pedis usque ab verticem anathemate maculavit. Pro scelere, aliisque culpis pracedentibus, saneta universalis Ecclesia irrecupe- rabiliter depositum maledixit et anathematizavit, et extorrem omnino a communione totius Ecclesiae esse judicavit. Quapropter nobilitatem tuam mone- mus ut non solum adjutorium sibi non impendas, verum etiam Domini gregis multitudinem fceditate suacommaculans de medio vestrum ut putridum et in- utilemembrum studio tuo evellatur. Injungimus etiam nobilitati tuz& ut G..... Gerardum canoniceelectum, et Ecclesiam Tervannensem per ostium, id est per Chri- stum ingredientem, honeste et sicut decet suscipiatis, et ei pastoralem exhibentes reverentiam, consilium et auxilium impendatis : ut qui in altero Dominum offendistis, per hunc ipsi Deo et beato Petro justitiam vestram commendetis. II. AD GUILIELMUM REGEM ANGLORUM. (Anno 1083.) Commemorat mutuam inter se dilectionem. — Dolet quod episcopum germanum ejus 4n carcerem inje- cerit. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Gut- LIELMO regi Anglorum, salutem et apostolicam bene- dictionem. Communis amor et sincera devotio, quam erga beatum Petrum apostolum gerimus, ex longo jam tempore inter nos amicitiam junxit, atque adeo in- vicem inde magis convaluit, quia et ego te prz ca- teris tui ordinis apostolicze sedi devotum animad- vertü, et tua me claritudo inter aliquos przedeces- sores tuos circa honorem apostoliez sedis credidit amplius desudasse. Denique cum in malis moribus idem velle et nolle perniciosam sape factionem con- fieiat, consequens videtur ut in bonis rebus idem studium animique desiderium, diverso quamlibet spatio terrarum disjunctos in unum dilectionis glu- tino copulet. Verum, licet quidam regiz potestatis non modicum doleant, et in nos sepissime murmu- rent sequodammodo contemni : conquerantur se non sic ab apostolica sede diligi, necita factis aut sermoni- busper nos honorari ; minime tamen nos peenitet, nec deinceps, Deo favente, peenitebit. Speramus etenim celsitudinis tuze industriam in eadem sancta Eecle- sid devotione justitizeque studio semper mansuram, acin melius etiam, opitulante Domino, de caetero di- latandam. Unde merito nos oportet in ejusdem di- lectionis tenore perseverare, imo per diuturnitatem temporum, crescentibus meritis, magis ac magis excrescere. Tuum tamen interea nos tangit, et tan- gendo angustat, atque inter regalium tuarum virtu- tuminsignia monumenta laetitiam in amieo corde vio- lenter obnubilat, videlicet quod in capiendo germa- num tuum episcopum, non sicut decuit, proprie ho- nestati prospiciens, sed scecularem cautelam et ratio- nem divina legi przeponens, sacerdotalem reverentiam minus vigilanter attendisti. Et quidem non latere tuam prudentiam credimus seriptum esse, quod de sacerdotibus maxime oportet intelligi : Qu? vos tangit, tangit pupillam oculi met (Zach. 11) ; et alibi : Nolzte tangere christos meos (II Paral. Xv1) : et quod Domi- nus ipse sacerdotibus licet pravis et valde indignis honorem deferre non sit dedignatus. Qua rem pie memoria Constantinus pracipuus videlicet im- perator intelligens, in Niczena synodo nullam in epi- scopos ab ipsis etiam episcopis accusationem voluit suscipere, nullumque contra eos judicium praessum- psit inferre, dicens : Vos dii estis a vero Deo con- stituti : ideo non oportet ut nos homines deos prze- 043 S. GREGORII VII PAPJE OPERUM PARS II. 644 sumamus judicare (RUrINUS, lib. 1, cap. 2, Historie A mitas episcopalis nullis poterit comparationibus ecclesiasticm). Quanta etiam sit sacerdotii dignitas, quantaque sublimitas episcopalis, beatus Ambrosius doctor seilicet eximius vestram doceat magnitudi- nem, vestramque instruat prudentiam ; in Pastorali suo sic ponens : « Honor igitur, fratres, et subli- adaquari. Si regum fulgori compares, et prineipum diademati, longe erit inferius, quam si plumbi me- tallum ad auri fulgorem compares (S. AMBROSIUS, De dignitate sacerdotii). » Cetera desunt. SANCTI GREGORII VII PONTIFICIS ROMANI OPERUM PARS SECUNDA. - EPISTOLAE EXTRA REGISTRUM VAGANTES. I. Epistola Gregorii V IIad Lanfrancum Cantuariensem episcopum.. De. difficultatibus | regiminis aposto- latus. (Anno 1073.) [Mansr Concil. XX, 274.] GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, cha- issimo fratri in Christo LANFRANCO venerabili Can tuariorum archiepiscopo, salutem et apostolicam benedictionem. Qualiter nobis apostolici regiminis honor et onus impositum sit, et quantis undique stringamur angu- stiis, presentium tibi portitor indicabit, eui respe- ctu tua dilectionis etiam nonnulla nostris adhuc familiaribus occulta aperuimus. De caetero in primis fraternitatem tuam rogamus ut Deum pro nobis jugiter exorare non pigeat, et subditos sibi vel con- junetos fraternis nos suis orationibus apud Deum juvare commoneat. Qanto enim in majori periculo positi sumus, tanto amplius tuis et bonorum omnium suffragiis indigemus. Nos etenim si divinae vindietze judicium effugere volumus, contra multos insurgere, et eos in animam nostram provocare compellimur. Nam dum omnes fere, sicut ait Apostolus, quae sua sunt, non qua Jesu Christi, quaerunt (Philip. r1), regnorum principes, et hujus mundi potentes, ut cupiditates suas expleant, legem Dei et justitiam bon jam negligenter deserunt, sed summis conati- bus impugnant : ut illud prophetae nunc sub oculis videamus impletum : principes convenerunt in unum adversus Dominum et adversus Christum. ejus (Psal. 11). Episcopi vero, et qui pastores animarum esse deberent, mundi gloriam et delieias carnis insatiabili desiderio pro- sequentes, non solum in semetipsis quae saneta, quae- que sunt religiosa confundunt, et [sed] subditos suos ad omne nefas operum suorum exemplo per- trahunt, Quibus non contraire quam nobis pericu- B C Astiterunt reges terre, et p) losum, resistere autem et eorum nequitiam refre- nare, quam difficile sit, tua prudentia novit. Sed quoniam quos dolores inter has patiamur angustias, ut supra diximus, huie communi filio nostro tibi referendum exeruimus [exaravimus], plura de his dicere supersedemus. Tuam vero fraternitatem, etsi monitore non egeat, impellente tamen nos sollicitu- dine, admonemus quatenus graviora usquequaque resecare vitia studeat : et, inter omnia et prae omni- bus, nefas quod de Scotis audivimus, quod plerique videlicet proprias uxores non solum deserunt, sed etiam vendunt, omnibus modis prohibere contendat. Àd ha;e enim apostolica auctoritate fultum esse vo- lumus, ut non solum in Scotis hoc scelus, sed etiam in aliis, si quos in Anglorum insula tales esse co- gnoveris; dura animadversione punias, et radicem tanti mali prudenti sareulo correctionis penitus ex- stirpare non differas. II. Epistola Gregorii VII ad. monachos Vallis Umbrosa. Ipsos Joannis (Gualberti abbatis Vallumbrosiani discipulos ad. imitationem magistri hortatur. (Anno 1073.) [MaNsi, Concil. XX, 374.] GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, cle- ricis, monachis, disciplinam sancta recordationis Joannis Gualberti-abbatis imitantibus, salutem et apostolicam benedictionem. Licet venerand:e memori eumdem Joannem pa- trem vestrum corporeis oculis non viderimus, quia tamen fidei ejus puritas in Tusci: partibus mirabi- liter resplenduit, multum eum amore dileximus, ad eujus saneta» conversationis studium, quamvis vos imitatores non ambigimus, ut vigor rectitudinis vestra ad exstirpendam de agro Dominico zizaniam sollieitius invigilet, attentiusque ferveat, paterna vobis exhortationis verba impendimus. Vos itaque, dileetissimi, in quantum humana possibilitas per- 645 EPISTOL/E EXTRA REGISTRUM VAGANTES. 646 mittit, vitam illius sequentes, et vere filios ejus et A ministrandi loeum habeant. Illi quoque qui Eccle- haeredes simili vos conversatione probantes,; viriliter agite, et confortamini in Domino, et in patientia [po- tentia] virtutis ejus, documenta sanetarum Scriptu- rarum, quibus haereticorum argumenta destruuntur, et fides sanct:? Eccleside defenditur eontra membra diaboli, quee diversis. machinationibus Christianam religionem conantur evertere, mens vestrà quotidie meditetur, in ea quae solet libertate in malorum confusione erigatur : eos vero qui in vobis confi- dunt, et consilium religionis vestrae sequi dispo- nunt, more praedicti Patris vestri suscipite , et de his qui ad salutem eorum pertinere videntur saiictis exhortationibus instruite : ut non solum vestra, sed et vos sequentium circumpositi populi consideran- tes saneta opera, glorificent Patrem vestrum qui in ecelis est. Nos autem ipsum amorem, quem Patri vestro et vobis olim impendimus , donec nostros spi- ritus rexerit artus, exhibere desideramus, et tanto quidem deinceps majori vos charitate fovebimus, quanto vos in divinis negotiis ferventiores esse pro- babimus, quibus non solum spirituale, sed et sae- eulare, si necesse fuerit, auxilium , Deo adjuvante, ministrabimus. Vos igitur omnipotentem Dominum exorate, ut ipse vires et facultates nobis tribuat, quatenus suscepti regiminis importabile pondus pos- simus tolerare, et sanctam Ecclesiam in statum an- tique religionis reducere. Valete. IIT. Epistola Gregori? yn ad. Sancium regem Aragonen- sium et Pampilonenstwm. — Gregor(us, recens pon- tifex creatus, ad exemplum pradecessoris sui. A lc- g'andri secundi, | ei. successoribusque ejus permittit liberam | dispositionem | omnium | ecclesiarum. qua dpse vel successores ipsius eripient de manibus Sa- Tücenorum, vel quas 1psi àv regno suo cdificabunt; fecibus duntaxat. episcopalibus . exceptis. —. De- scriptam ez archivo regio Barcinonensi ultro mihi libensque promiserat vir wunquam satis mihi com- mendandus Petrus de. Marce illustrissimus archi- episcopus. Tolosanus et Parisiensis. Vide publicas solemmesque donationis illius tabulas, p. 319 histo- rice synopseos Conciliorum Mansi. (Anno 1073.) (Maxsr, Concil. XX, 622.] kg iui 3s S. Gregorii epistola. Ad Ottonem episcopum Con- stantiensem. — De episcopis Simoniacis. (Anno 1074.) (Baruz. Miscell. edit. Luc. lI, 232.] GREGORIUS episcopus, servusservorum Dei, dilecto in Christo fratri OrTONI Constantiensi episcopo sa- lutem et apostolicam benedictionem. Instantia nuntiorum tuorum festinanter redire volentium non permisit nos fraternitati tuze quae in Romana synodo constituta sunt seriatim intimare. Hc tamen necessario tibi scribendo fore arbitrati sumus, nos juxta auctoritatem sanctorum Patrum in eadem synodo sententiam dedisse ut hi qui per Simoniacam hzresim, hoe est, interventu pretii, ad aliquem sacrorum ordinum gradum vel officium promoti sunt, nullum in sancta Ecclesia ulterius C sias datione pecunia obtinent, omnino eas perdant ; nec deinceps vendere vel emere alicui liceat. Sed nec illi qui in erimine fornicationis jacent missas celebrare aut secundum inferiores órdines mini- Strare altari debeant. Statuimus etiam ut si ipsi contemptores fuerint nostrarum, imo sanctorum Patrum constitutionum, populus nullo modo eorum offieia recipiat; ut qui pro amore Dei et officii di- gnitàte non corriguntur, verecundia saeculi et ob- jurgatione populi resipiscant. Studeat igitur frater- nitas tua sie se in his nobis cooperatricem exhi- bere, seu crimina ista 'de Ecclesiis tuis radicitus evellere, quatenus boni pastoris meritum apud Deum valeas[obtinere/et Romana Ecclesia de te sieut de bono fratre et studioso cooperatore debeat gaudere. V. Privileg?um Gregorii. VII papa pro. eremio Camaldu- lensi. (Anno 1074, xit1 Kal. Aprilis.) [(MITTARELLI, Annal. Camaldul, tom. YI, append., pag. 247, ex veteri authentico archivi S. Blasii de Fabriano.] GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Rus- TICO priori et cunctae ejus congregationi de loco qui dicitur Campus Amabilis, in perpetuum. Nulli fidelium venit in dubium quin sedes apo- stolica, eo quod princeps et mater omnium Eccle- siarum, omnibus hoc jure et debita sollicitudine Ecclesiis praeesse debeat, ut non solum eas catho- licze religionis unitate coneludat, sed generaliter ab his qua extrinsecus promoventur, sua auctoritate salvet et muniat. Inter quas tamen complures inve- niuntur, quae speciali ac propria commendatione in tutelam ejusdem sedis apostolicae se contulerunt, ut speciali charitate et stadio suze matris amplectae securiores et liberiores ab omni infestatione con- sisterent. Quas, ut dignum erat, ita in suo sinu Romana suscepit Ecclesia, tantaque protexit undique dili- gentia, ut omnibus ornamenta preesstaret, nonnullis. quoque gratiam conferret amplificationis. Cujus rei plurima nobis exempla sanctissimi viri praecessores D nostri reliquerunt, qui ante nos in ea, quam dixi- mus, apostolica sede fulgentes pro honore Eeclesia- rum Dei et earum exaltatione magis quam pro vita aut salute sua solliciti fuerunt. Novimus enim mo- nasteria plurima et caetera bona ecclesiastica, quae a religiosis viris ad patrocinium et defensionem apostolieze sedis sunt delata, cum summa charitate ab illis. suscepta, et privilegio apostolice defensio- nis quasi muro munita firmissimo. In qua re quam pie, quam sancte fecerint, et illorum nobis ostendit gloria, et ipsius rei tam fructuosa gratia. Nam cum oratoria in pace et tranquillitate consistunt, et eccle- siastica beneficia pauperes Christi nutriunt, laus Deo digna depromitur, et remedia peccatorum tam vivis quam etiam defunctis pie impenduntur. Unde 647 S. GREGORII VII PAPZE OPERUM PARS II. 648 nos, in eadem apostolica sede non nostris meritis, A vatus, ut rite et canonice episcopale non possit im- sed divina locati gratia, oratorium Sancti Salvatoris in Campo Amabili constructum, et cellas ipsi adhze- rentes et circum circa adjacentes, sive omnia ad ipsum pertinentia, communi rogatione fratrum in tutelam apostolicae auctoritatis et nostram, successo- rumque nostrorum, suscepimus defensionem, salva quidem suc matricis Areting Ecclesie debita et canonica reverentia. Volentes ut tam pia collatio fi- delium animarum, a quibus idem oratorium fuit in- ecptum, et huc usque produetum, Deo crescat, et illis eorumque posteris et successoribus ad. salutem corporis et anima proficiat. Sic denique ipsum ora- torium et przedictum locum eum omnibus cellulis et hospitiis suis, seu universis rebus ad eum pertinen- tibus in nostram defensionem suscipimus, ut tam illa que modo habere et tenere videtur, quam qua in antea , Deo largiente, juste acquirere poterit, ubi- eunqué posita fuerint, sub apostolica custodia et tuitione consistant. Primo itaque loco ponimus ere- mum et oratorium situm in loco qui dicitur Campus Amabilis. Secundo, hospitium ejus, quod dicitur Fons Bonus. Tertio, cenobium quod est constructum in loco qui dicitur Cerritum , qui est infra comitatum Vulternensem, nec non et abbatiam Sanetze Maria virginis supradicto loco adhzrentem, positam in loco qui dieitur Puliciano. Quarto, in loco qui dici- tur Agna. Quinto, in loco qui dicitur Monte et Soci. Sexto, in loco qui dicitur Caliano et Punina. Octavo, in loco qui dicitur in Chio, et ecclesia Saneti Sa- vini. Nono, in loco qui dicitur Fogiano. Saneimus igitur hoc nostro privilegio ut neque rex, impera- tor, dux, comes aut pontifex, aut aliqua persona idem oratorium, aut fratres ibi Deo servientes, ejus- que territoria, aut aliqua sibi justo modo aut in an- tea pertinentia, invadere aut molestare, vel aliquo modo inquietare presumat, libertatem aut licentiam ecclesiastici juris, quam hue usque habere visi sunt, seu quam in antea juste habere poterint, in hae ea- dem serie confirmamus et perpetuam fore statui- mus. Ne quis autem malas consuetudines superin- ducat, quibus idem oratorium a sua religione turbe- tur, apostolica auctoritate prohibemus ; hoc tamen voluimus et constituimus ut jam dietum oratorium cum cellis suis omni tempore, eo modo atque te- nore quo prius inchoatum est, et ad nostra usque lempora perductum, maneat in suo vigore atque stabilitate, scilicet ut semper eremitico tramite, et contemplativa vitze celsitudine perseveret, nec li- ceat cuiquam aut abbatem ibi ponere, aut coeno- bium facere, sed semper solitariz vitze locus ipse Sit deditus, et firmitate continua dedicatus. Hoc quoque vestra charitate rogante, ut hic apostolicae sedis privilegio adnectimus, et si quando opportu- num fuerit aliquem ex vestra congregatione in ec- clesiasticos gradus ordinari, et episcopus, ad cujus parochiam pertinet jam dietum oratorium Sancti Salvatoris, seu aliqua ex ecclesiis vel cellis vestris in antea pertinebit, Simoniaca haresi fuerit depra- D plere officium, tunc libera facultas ae licentia pa- teat vobis adire catholicum et bene viventem epi- scopum; ubicunque in vestra vel proxima provineia inveniri poterit, ut ab ipso in ecclesiasticis gradibus et officiis ordinari et consecrari ex vestra congre- gatione, qui dignus est possit. Sacris enim canoni- bus et bonis omnino congruit moribus, ut sicut hi qui ordinandi sunt, bone vite erectzeque scientiae existere debent, sic, juxta Apostoli sententiam, illi qui manus ordinandis imponunt, irreprehensibiles et absque crimine inveniantur. Si quis autem teme- rario ausu et in incorrigibili temeritate, quod fieri non credimus, contra hujus nostra apostolieze au- ctoritatis et confirmationis seriem agere tentaverit, Sciat se auctoritate apostolorum Petri et Pauli di- strietze animadversionis sententiam subiturum. Qui vero custos et observator hujus nostri privi- legii exstiterit, benedictionis gratiam et vitam eternam a Domino Deo consequi mereatur. Datum Rome xii Kal. Aprilis per manus Petri, sancte Romang Ecclesie presbyteri cardinalis ar- chibibliothecarii, anno primo pontificatus Gregorii VII papa, anno videlicet Dominiez Incarnationis millesimo septuagesimo quarto, indictione tertia decima. VI. Gregorius VII Ecclesie Bonomiensis possessiones , petente Lamberto episcopo, confirmat. (Anno 1074.) [UcnELLI, Iíalia sacra, II, 16.] GREGORIUS, servus servorum Dei. Notum omnibus fieri volumus quod reverendissi- mus Lambertus civitatis Bononiensis episcopus Ro- mam veniens visitare apostolorum limina, ostendit nobis munimina et investitiones faetas ab anteces- soribus nostris, id est Agapito, et Pelagio, et Gre- gorio, Dialogo et Formoso apostolicis de rebus suz Ecclesim. Proinde inclinati precibus ejus concedi- . mus atque confirmamus suz ecclesie, salvo in om- nibus jure et Roman ecclesie privilegio, mona- sterium S. Michaelis archangeli positum in fundo paterno cum omnibus rebus et pertinentiis suis, atque concedimus curtem de Brento , cum servis et ancillis, et cum omnibus suis pertinentiis. Seu do- namus monasterium S. Marie, situm in Massa quz vocatur monte Pulense, quam Joanninus imperator tradidit Bononiensi Ecclesie cum curte ibique te- nente, quzeque nominatur Aurelia, cum montibus, qui in circuitu przfati monasterii positi sunt, et curtem aliam, qua vocatur Bombiania cum ecasu- libus et pertinentiis suis et montem, qui vocatur Cavallorum, et concedimus portum, qui cognomina- tur Galliona, cum ripatieo, et teloneo, et paludibus, et piscariis, et silvis, et cum omnibus rebus qua ad ipsum pertinere dignoscuntur, et duas curtes, et unam, qua nominatur curtis Major, et aliam, qua dicitur Minor, posita infra plebem, quz dicitur Boi- da. Insuper et damus monasterium S. Anastasii fun- 649 EPISTÓL/E EXTRA REGISTRÜM VAGANTES. 650 datum in fundo Petriculo cum portu, et teloneo,'et A Stalogalam, et loeus, qui vocatur Culce, et fluvius, ripatico, cum silvis et venationibus, eum paludibuset cum omnibus, quae ad curtem, qua^ vocatur Petri- culo, et ad praefatum monasterium pertinere viden- tur : nec non et curtem, quz vocatur Cellula juxta flumen, quod vocatur Savena, cum olivetis, vineis, campis, silvis, famulis, colonis, et cum omnibus sibi pertinentibus, et ibique non longe fundum Ve- netie integrum, quod sociorum vocatur, pertinen- tem ad ipsam curtem, atque curtem in Panigale, qua continet in se tres fundos terrarum, et vinea- rum, qua hoc nomine vocantur Candidatis, Pulosia et Grisintilli, et monasterium S. Prosperi situm in supradicto loco, qui vocatur Panigale, et curtem, qua dicitur Cumo cum omnibus suis pertinentiis; et monasterium S. Martini in Pojo eum curte, et omnibus sibi pertinentibus ; et monasterium S. Pe- tri in Strata ; et monasterium S. Maria in Strata cum omnibus suis pertinentiis; et monasterium S. Petri cum curte, qua vocatur Nurisatieo, et omnibus suis rebus ; et monasterium S. Martini in Casaliehio cum omnibus suis pertinentiis. Atque donamus fra- tertinati tuze portam in civitate Bononie, qua com- muni nomine dicitur S. Petri, et stratam qua no- minatur Salaria cüm stratico, et cum omni redditu, quem antiquitus persolvere solent ipsi homines, qui per pranominatas stratas ire, vel redire soliti sunt. Commonemus quoque ut, statuto tempore, praefatum redditum absque negligentia persolvere studeant et monasterium S. Maria, qu& nominatur Major, cum omnibus suis pertinentiis, cum casa salariata infra civitatem Bononic, qua est juris ipsius monasterii, et monasterium S. Columbani confessoris eum om- nibus suis rebus; et monasterium SS. martyrum Gervasii et Protasii cum omnibus suis rebus ; et monasterium S. Thom: apostoli situm ante por- tam S. Petri cum omnibus suis rebus; et monaste- rium S. Joannis evangeliste fundatum in monte, qui vocatur Oliveti, eum. omnibus suis pertinentiis. Similiter concedimus monasterium S. Stephani, quod vocatur Hierusalem, et quod D. Petronius zdi- ficavit ad. usum ejusdem ecclesie et cum mercato S. Joannis Baptiste: ibique tenente. Seu confirma- mus, atque stabilimus eurtem qua nominatur Mi- lonis, cum portu,* et ripatico, et teloneo et. merca- to, et silvis, et venationibus, et cum paludibus, et piseationibus, et cum servis, et ancillis, et cum om- nibus ad se pertinentibus. Similiter concedimus cuncta praedia, et possessiones monasteria videlicet, et plebes, et ecclesias baptismales, castella, villas, abbates, monachos, presbyteros, diaconos, clericos, litteratos et illitteratos, servos et ancillas Dei, at- que diaconissas, famules utriusque sexus, et ho- mines omnes super terram pradictze Ecclesiae Bo- noniensis residentes, ut in tua tuorumque succes- sorum sint potestate, et defensione infra terminos, et confinia episcopatus Bononiensis, sicut esca flu- mine, quod dicitur Gaibana, et rivus qui Sablosolus vocatur, et strata, quz Ungarista dicitur atque ad ParRoL. CXLVIII. B D qui dieitur Leo, et alius, qui vocatur Mazza. Simi» liter concedimus przfatze Eeclesize curtem, quz di- eitur Maximaticum cum rebus, et possessionibus, eunetisque pertinentiis. Haec omnia, qua superius leguntur, que praefata Eeclesia nunc juste tenet, vel deinceps àacquisitura est, tam tibi quam cunctis qui in eo, quo es ordine, loco successerint, vel eis, quorum interesse potuerit, in perpetuum reservanda decernimus. Datum X Kal. Aprilis per manum S. R. E. pre- sbyteri cardin. ae bibliothecarii, an. primo pontifi- catus D. Gregorii VII papse, anno 1073, indict. x1. vH. Gregorius ommes abbates et prelatos per Gallias constitutos hortatur ut ecclesiarum B. Petro stipen- diariarum census pensitent Hugoni? episcopo Diensi, cui vices suas commissas muntiat. (Anno 1074.) (Chron. Hugonis Flavin., ap. PERTZ. Monum. Germ. hist., Seript, VIII, 412.] GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, omni- bus abbatibus et pralatistam monachorum quam et canonicorum per Gallias constitutis, salutem et apostolicam benedictionem. Fraternitatem vestram, dilectissimi fratres, latere minime credimus quasdam ecclesiarum vestrarum beato Petro et nobis annuos census persolvere ex precedentium Patrum .institutionibus debere. Sed quia quidam vestrum, partim negligentia, partim vero tenaci induratione hae haetenus minus plene quam oporteret egerunt, hos ut emendari et debita solvere studeant, omnes autem ut apostolico pra- cepto cui vectigal vectigal, qui tributum. tributum obtemperetis commonemus. Unusquisque enim non quod. suum est, sed quod. alterius est querat; quo- niam si digne redarguitur qui, prout oportet, pro- pria non largitur, qua sententia dignus est qui nec aliena rapere nec debita metuit retinere, dicente Domino : Que vultis ut faciant vobis, hec facite et vos dlliss et: Quod tibi non vis, alii non feceris ? Nunc igitur quia dilectum filium nostrum Hugonem Dien- sem episcopum ob eeclesiastiez utilitatis diversa negotia in Gallias vices nostras exsecuturum mitti« mus, et quia nemini potius credere debemus, quem in omnibus a nobis sibi injunctis fideliter egisse comperimus, qui nobis ex ecclesiis vestris speeia- liter debetis vos illi ad nos perferenda persolvere ac de retentis satisfacere jubemus. VIII. Gregorii epistola ad clerum et populum Matisco- nensem. — Ut Landrico Matisconens? episcopo à se ordinato reverentiam et adjutorium impendant. (Anno 1074.) (Dom BouquET, Recueil des historiens, XIV, 575.] GnEGORIUS episeopus servus servorum Dei, clero et populo Matisconensis Ecelesiz salutem et aposto- licam benedictionem. Quanta sit erga vos et locum vestrum apostolicae. 24 651 S. GREGORII VII. PAPAE OPERUM PARS II. 652 sedis benevolentia, ex amore quem in episcopum A vior ex apostolied. sedis judicio |pendeat. Chrisma (Landricum) vestrum habemus. cognoscere datur, qui episcopalis officii benedictionem et dignitatem per impositionem manuum nostrarum, auctore Deo, suscepisse dignoscitur. Caeterum, ut ordinationis su: certa demonstrare possit indicia, sieut oportere cognovimus, cum litteris nostris et apostolico sigillo eum ad vos remisimus, admonentes vos et apostolica auctoritate praecipientes, ut eum omni dilectione et gaudio recipientes unanimiter honoretis, et reve- rentiam quae patri. debetur et episcopo fideli obe- dientia ac devota subjectione sibi exhibeatis, atten- dentes Dominica verba : Qu? vos audit, me.audit : et qui vos spernit me spernit (Luc. x, 16). Tanto enim letioribus animis hunc suscipere, venerari, timere debetis, ac diligere, quantum eum ab omni Simo- niaca ambitione purum et incontaminatum, nec aliunde quam per ostium ad custodiam animarum vestrarum in Ecclesiam introisse, et episcopalis vi- gilantide. speculam constat ascendisse. Proinde nos multum vobis congaudentes rogamus et admonemus dilectionem. vestram, quatenus ad regendam sibi commissam Ecclesiam, ejusque jura. conservanda, et. ubi. opus. fuerit recuperanda, quantum. valetis, consilium sibi et adjutorium praebeatis, et. in omni- bus quà ad Christianam religionem pertinent, ejus admonitionibus acquiescatis, scientes sibi ac vobis, et Ecclesi;, eujus in Christo spiritales filii estis, apostolica suffragia, quantum, .Deo prastante, pos- sumus, ad libertatem fidei vestre et. nostram, pro- fectumque salutis, ubique promptaatque parata fore. 8 IX. Epistola. Gregorii VII ad canonicos S. Hilarii Picta- viensis, — Privilegium pro ecclesia, Sancti Hilarit : Pictaviensis. (Anna 1074.) [Mawsr, Concil. XX, 623.] "GREGORITUS episcopus, servus servorum Dei, di- lectis filiis canonicis Saneti Hilarii Pictaviensis sa- lutem et apostolicam benedietionem; »Mgitur ob reverentiam beati Hilarii confessoris, eujus corpüs in eadem ecclesia requiescit, eujusque doetrin:e splendor non solum de Gallicanis partibus erroris tenebras expulit, verum etiam universali re- fulgens. lumen contulit. Ecelesize, inclinati. vestris vero, oleum sanctum, consecrationes altarium sive basiliearum, ordinationes canonicorum et. clerico- rum, a quocunque malueritis catholico suscipiatis antistite. Ad hoe adjicimus ut eadem beati Hilarii ecclesia soli Romanae Eeclesicte subdita permaneat, et de tanta semper libertate atque auctoritate gau- deat. Ad indicium autem percepta hujus a Romana Eeclesia libertatis. per annos singulos unam auri unciam Lateranensi palatio persolvat. Si quis autem archiepiscopus, episcopus, aut qualibet persona hujus nostri privilegii paginam agnoscens, contra eam temere venire praesumpserit, si quze male facta fuerint non. emendaverit , potestatis honorisque sui dignitate careat, reumque se divino judicio existere B. qe perpetrata iniquitate cognoseat, et a sacratissimo G precibus, prefatam beati Hilarii eeelesiam a Fran: D corum regibus et Aquitanie" principibus constru- ctam, eorumque praediis ac donis ditatam, in pro- tectione ac tuitione sedis àpóstolieze specialiter susci- pimus, hujus privilegium auctoritatis nostra decreto indulgentes. Deinde statuimus ut. quecunque bona praefata beati Hilarii eeclesia ex donatione przedicto- rum regum et principum juste possidet, sive in fu- turum justis modis poterit adipisci, vobis perenni tempore et sine inquietudine aliqua illibata perma- neant, adjicientes ne quisquam. deinceps: archiepi- Scopus -aut-episcopus. beati Hilarii ecclesiam, aut ipsius eanonieos aut clericos excommunicare aut interdieere praesumat, sed omnis eotum eausa gra- corpore et sanguine Dei et Domini redemptoris no- stri Jesu Christi alienus fiat, et in extremo examine distriete ultioni subjaceat. Cunetis auteni illo loco justa servantibus sit pax Domini. nostri Jesu Christi, quatenus et hie fructum bon: actionis percipiant, et apud distrietum judicem premia eterna paeis inve- niant. i . Datum Laterani x Kal. Maii, per manum. Petri sanete. Romana. Ecclesi: presbyteri. cardinalis -ac bibliotheearii, primo anno: poritifieatus: domini Gre-: gorii VII papae, indietione Xr. Xs c Privilegium Gregorii XII pro monasterio SS. Petri ei Huberti Andaginensis. (Anno 1074.] [ManTEN. Ampliss. Collect. YV, 947.) : GREGORIUS, episcopus servusservorum Dei, dilecto in Christo filio THEoDERICO abbati monasterii Saneti Petri Sanetique Huberti Andaginensis, in Arduenna constituti, suisque successoribus regulariter pner: canonice intrantibus in perpetuum. t Nulli fidelium est in dubio quin sedes apostolica, eo quod universalis mater et omnium Ecelesiarum princeps est, omnibus his jure ae debita sollicitudine praeesse debeat, ut non eas. catholieze religionis uni- tate. concludat, sed generali eireumspectione etiam ab his qui extrinseeus promoventur pro sua aucto- ritatesalvet et muniat : interquas tamen eum plures inveniantur, qu: speciali et propria commendatione in tutelam ejusdem sedis apostolie: se contulerunt, ut speciali charitate et studio sux matris amplexa usquequaque securiores et liberiores ab omni in- festione consisterent, quas, ut dignum erat, ita Romana suscepit Ecclesia, tantaque protexitundique diligentia, ut omnibus munimenta prc&esidii, nonnullis quoque gratiam conferret augendi, Cujus rei plurima nobis exempla sanctissimi viri reliquerunt, qui ante nos in illa, quam diximus, apostolica sede fulgentes, pro honore Eeclesiarum Dei et exaltatione earum magis quam pro vita aut salute sua sollieiti fuerunt. Suseipientes monasteria et venerabilia loea iri pa- trocinium apostoliez defensionis,et eonfirmantes ea propriis privilegiis, quatenus ex quotidiana tran- 653 EPISTOLAE EXTRA REGISTRUM VAGANTES. 654 quillitate ardentius in devotione divinz servitutis et A expertis viribus aggrediantur penitentie iter, quod in omni bono proficerent. Qua in re quam pie, quam sanete fecerunt, et illorum nobis ostendit gloria, et ipsius rei tam fructuosa gratia, Nam cum oratoria in pace et. tranquillitate consistant, et ecclesiastica beneficia pauperes Christi nutriant; cum vero laus Deo digne promitur, et remedia peccatorum. tam vivis quam defunctis impenduntur. Unde nos in ea- dem sede apostolica, non nostris meritis, sed divina locati gratia, suscepti officii debitum «considerantes, prefatum monasterium, cui tu, dilecte fili et prz- nominate abba, preesse dignosceris, tuo rogatu in tutelam apostolice; sedis et nostram et successorum nostrorum defensionem suscepimus, confirmantesque et corroborantes sibi per praesentis paginam privi- legii, ecclesiam Sanct: Mario super. Axonam sitam, et eeclesiam S. Sulpitii super Mosam, caterasque possessiones tam in villis quam castellis, cceterisque ecclesiis et terris cultis, aut incultis, seu in omnibus rebus mobilibus et immobilibus, quas nunc, jure possidet, aut in posterum, Deo miserante, acquiret, quatenus omnia ad communem utilitatem fratrum inibi Deo. famulantium sub tuo. tuorumque sueces- sorum regimine et congrua dispensatione semper ineonvulsa. illibataque permaneant. Si quis vero regum, sacerdotum, clericorum, judicum ac sacu- larium personarum hanc constitutionis nostra pagi- nam agnoscentes, contra eam venire tentaverit, potestatis honorisque sui dignitate careat, reumque se divino judicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat, et nisi vel ea quz ab illo sunt male ablata restituerit, vel digna poenitentia illicite aeta defleve- rit, a sacratissimo eorpore et sanguine Dei Domini redemptoris nostri Jesu Christi alienus fiat, atque in atterpo examine districte ultioni subjaceat. Cun- etis autem justa servantibus eidem loeo, pàx Domini nostri Jesu. Christi, ut' hic. fructum: bonz actionis recipiant, et apud districtum judicem praemia zeternae pacis inveniant. Amen. Subsoripsit autem manu pro- pria domnus papa : Miserationes tug, Domine, euper omnia opera tua. Bene valete. Datum Lateranisin Kalendis Maii, per manus Petri S. R. E. presbyteri cardinalis et. bibliothecarii annó primo pontificatus domni Gregorii VII pape indi- ctione undecima. XL Epistola Gregorii. VII ad. Tierneum vicecomitem. — Concedit « potestatem. auspicandi conceptum ordi- nem monasticum juata regulam B. Benedicti. » (Anno 1074.) (MABILL. Acía SS.. ord. Bened. Saec. Vl, parte. 1 k Pref.,. pag. L.] GnzGORIUS, servus servorum Dei, ad perpetuam rei memoriam dilecto filio STEPHANO, vicecomiti Tierneo, ejusque fratribus regularem vitam pro- fessuris, salutem et apostolicam benedictionem. Quoniam religiosam vitam instituentes apostolico oportet uti judicio et consilio ne quidam post suum proprium sentire abeuntes, cuin temeritate et in- non possint perficere, ac. deficiant in. eo, ita ut a proposito resilire cogantur, ad confusionem, et in- juriam ordinis ecclesiastici, Nos vero cognito, quod apud venerabilem fratrem nostrum Milonem archi- episcopum Beneventanum cum frequentatione filio- rum et fratrum nostrorum Benedictinensium de Calabria virtutis tirocinium sine habitu posueris, et sumpto de solido tui desiderii fervore experimento, per quatuor annos in aula pontificali sanctissimi Patris bone memoric Alexandri divina providentia papae hujus nominis secundi predecessoris. nostri, dum coramipso beatissimo pontifice archidiaconum cardinalem ageremus. : cum tuis viribus.a natura deliéatis diffideremus, non tam cito manus super B te imposuimus .(I.Tím. v, 22), sicut nos cum Ti- motheo | docuit Apostolus, ad. cujus tumbam: consi- stimus. Verum cum indesinenter ac indeficienter a sancta sede, in qua sedemus, licet indigni et inviti, postules potestatem. auspicandi conceptum ordinem monasticum juxta regulam B. Benedicti, quam diu exspertus es inter fratres de Calabria, nos nolentes exstinguere. spiritum; eo promptius ae benignius inclinati nune tibi concedimus et annuimus, quo majori Spiritus saneti flamma. accensi desideramus agrum Dominicum tam sanctis. virtutum .seminariis ditari. Benedicat ergo tibi Dominus corona justitiz, mons sanetus; aseiscat te tuosque futuros bone vitze sodales in filios aeternus Pater; recipiat vos in fratres cternus Filius, et. porrigat tibi latus apere tum, in quo sunt omnes thesauri sapientia; et scien tide reconditi ; aceendat in: te tuisque seternus Spiri tus sanctus ignem. sui amoris et. flammam zeterna charitatis; tuque, tuique in ingressu per: professio- nem et in egressu per mortem. benedicantur a Deo virtutum ex àlto, qui coepit inte opus bonum per« ficiat, solidetque, confirmet illud et corroboret amodo et usque in sempiternum ; concedat tibi san« ctum angelüm suum de ecelis, quorum sanetorum vitam proponis imitari, ipsorum patrociniis:confor- tare, Adducantur tibi socii innumeri, sicut stellae codi, que pre multitudine numerari non possunt sint docibiles Dei in solatium mortalis: tuze peregri- nationis. De plenitadine itaque potestatis decerni- mus, ut nulli omnino hominum liceat:qua postmos dum electurus es loea tuc poenitentice temere per. turbare, seu quibuslibet vexationibus te aut tuos aggravare, sed nec fatigare. Si qua igitur saecularis aut ecclesiastica persona contra hane nostre ordi- nationis praesentis paginam. venire tentaverit, sciat seream pro perpetrata iniquitate (quia nullo medio vos volumus ad sanctam sedem pertinere) ipsoque suo attentatu indigno privari omni honoris sui di- gnitate, divino subjacere maledicto. Agri quos colueritis, sint agri primitiarum; beatus Pater B2- nedietus benedictiones pro te impetret in spiritua* tibus et temporalibus. Confortare et esto robustus in nomine. Patris et Filii et Spiritus sancti. Amen. Datum Romae in praesentia charissime fili? Agne- 655 S. GREGORII VII PAP/E OPERUM PARS II. 656 tis Augustae imperatrieis, et sex fratrum nostrorum A qui necdum duxerunt tua interdicta non timerent. cardinalium, Kalendis Maii, pontificatus nostri anno primo. XII. Gregorii epistola ad, Ottonem Constantiensem episcopum. (Anno 1074.) - (MANSI, Concil. X X, 626.] GREGORIUS, Servus servorum Dei, Ottoni Constan- tiensi episcopo salutem et apostolicam benedictio- nem. Perlatum est ad nos de fraternitate tua quod sa- tis invitus et moestus audivi, quodque si vel de ex- tremo Christianz plebis membro ad audientiam no- stram deferretur, severiore districtioris disciplinze censura esset procul dubio castigandum. Cum enim apostolica auctoritate et veridieis sanctorum Patrum sententiis incitati, ad eliminandam Simoniaeam heresim et prcecipiendam clericorum 'eastitatem, pro nostri officii debito exarsimus; Moguntino ve- nerabili archiepiscopo confratri nostro, eui plures et late dispersi suffraganei sunt, hoc obedientice mu- nus ipjunximus ut tam per se quam per eoadjutores suos hoe Romana Ecclesi? decretum universo cle- ro studiosius iaculcaret, et inviolabiliter tenendum proponeret; tibi quoque, eui plurimus Constantien- sis episcopii clerus et populus amplissime dilatatus, ob eamdem causam speciales litteras cudere, bulla nostra impressas, collibuit, quarum fultus auctori- tate tutius animosiusque preceptis nostris obtem- perares, et de sanctuario Domini Simoniacam hz- resim et fceedam libidinose contagionis pollutionem expelleres: Apostolica namque B. Pauli prapollet auetoritas, qua fornieatores et adulteros eum ceete- ris sceleratis connumerans, diffinitam sua jussio- nis sententiam subjicit, cum ejusmodi nec cibum capere. Preterea universus Ecelesie catholice cce- tus, aut virgines sunt, aut continentes, aut conju- ges; quieunque ergo extra hos tres ordines reperi- tur, inter filios Ecclesie, sive intra Christianz reli- gionis limites non numeratur : unde, et nos, si vel extremum laicum pellicatui adhaerentem liquido eo- gnoverimus, hune velut praecisum membrum a cor- pore Dominico, a sacramentis altaris, donec poeni- teat, arcemus : quomodo ergo sanctorum sacramen- O impudentiam! o audaciam singularem ! Videlicet episcopum sedis apostoliez& decreta contemnere, praecepta sanctorum Patrum convellere, imo vero praeceptis contraria ac fidei Christianee repugnantia de sacratiore loco, et de cathedra pontificali subje- ctis ingerere. Quapropter tibi apostolica auctoritate precipimus, ut ad proximam synodum nostram (prima) proximae (quadragesima) hebdomada te prasentem exhibeas; tam de hac inobedientia et sedis apostolieze contemptu, quam de omnibus qua tibi objiciuntur canonice responsurus. XIII. Epistola Gregorii V1I ad clericos. et laicos Constan- tiensis episcopatus. — Ottonem episcopum ad syno- B | dumvocatum nuntiat. (Anno 1064.) [MaNst, Concil. XX, 627.) GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, cle- ricis et laicis majoribus et minoribus, in Constan- tiensi episcopatu consistentibus, Christianam legem diligentibus, salutem et apostolicam benedictionem. Misimus fratri nostro, episcopo vestro, Ottoni litteras exhortatorias, per quas pro nostri necessi- tate offieii apostoliea auctoritate injunximus illi ut Simoniaeam haresim de Ecclesia penitus sua ex- cluderet, et castitatem clericorum studiose pradi- candam susciperet, et firmiter tenendam episcopali vigilantia inculearet. Nam sic; eam nobis evangeli- , es et apostolice littere , authenticarum synodorum C decreta, et eximiorum doctorum praecepta insinuant, ut eam dissimulare et negligere sine magno anima nostre et populi Christiani detrimento non possimus. Sed episcopus vester, ut nobis relatum est, quz pa- terne suaseramus, perficere non curavit: et ut non solum inobedientie, verum etiam rebellionis offen- sam eontraheret, quemadmodum accepimus, palam clericis suis jussioni nostra, imo beati Petri, omni- no contraria permisit ; ita ut qui mulierculas habue- rant, retinerent et qui non habebant, illieita teme- ritate subintroducerent.[Quod, ut audivimus, mole- ste ferentes, secundam ei scripsimus epistolam, in- dignationis ei nostre motus ostendentes et idem praeceptum iterato acrius ineuleantes : tum etiam ipsum ad synodum Romanam, qua prima proxima torum distributor vel minister esse debet, qui nulla D Quadragesimx bebdomada futura est, advocavimus ratione potest esse vel particeps? Sed. illa beati pape Leonis nos impulit auctoritas, qui subdiaco- nis ineundi conjugii licentiam — prorsus abstulit. Quod deeretum S. Leonis posteriores sanctz? Roma- ne Ecclesie pontifices, maxime doctor eximius Gregorius, ita pro lege sanxerunt, ut deinceps his ordinibus ecclesiastieis, sacerdotibus, levitis et sub- diaconis vincula conjugalia omnino. sint prohibita. Cum autem hac omnia tibi observanda, pastorali providentia transmitteremus , tu, non sursum cor, sed deorsum in terra ponens, predictis ordinibus frena libidinis. (sieut accepimus) laxasti; ut qui muliereulis se junxerunt, in flagitio persisterent, et ut pro se rationem reddat, et inobedienticz causas, si rationabiles habuerit, in audientiam totius con- ventus exponat. Hoc ideo, fratres charissimi, vobis innoteseimus ut anime vestre saluti consulamus. Si enim beato Petro et sancte sedi apostolicae fronte aperta repugnans et contumax esse voluerit, liquido manifestum est quod qui matrem: vel pa- trem inhonorat, nullam a fidelibus patris et matris jure obedientiam exigere aut quaerere debeat. Indi- gnum est enim ut qui magistro detrectat subesse, magister auditoribus postulet preesse. Quapropter omnibus, sicut praediximus, majoribus atque mino- ribus Deo et beato Petro adharentibus, apostolica 057 E EPISTOLJE EXTRA REGISTRUM VAGANTES. 658 auctoritate praecipimus, si in obduratione sua per- A rum ordinum gradum vel officium promoti sunt, sistere voluerit, nullam ei obedientie reverentiam exhibeatis, neque id anima vestra perniciem esse putetis. Nam si, ut toties jam przdiximus, praeee- ptis apostolicis voluerit esse contrarius, ab omni il- lius subjectionis jugo beati Petri auctoritate absol- vimus ita universos, ut cum sacramenti obligatione quilibet ei fuerit obstrietus, quandiu Deo omnipo- tenti et sedi apostolicae rebellis exstiterit, nulla ei fidelitatis exhibitione flat obnoxius. Non enim cui- libet persone contra Creatorem suum, qui cunctis preponendus est, aliquis debet obedire; sed debe- mus eontra Deum superbienti resistere, ut saltem hae necessitate coactus ad viam justitia addiscat redire. Quanti enim periculi, quanteeque a Christia- na lege sit alienationis obedientiam, maxime aposto- lieze sedi, non exhibere lex dictis beati Samuelis propheta potestis cognoscere, que sanctissimus pa- pa Gregorius in ultimo libro moralium procuravit ex- ponere. Ut ea autem sint vobis in promptu, scripta transmisimus; quatenus indubitanter sciatis, nos vobis novam non dicere, sed antiquam sanctorum Patrum doctrinam propalare. Hine Samuel ait : Me- lior est obedientia quam victima, et auscultare ma- gis quam offerre adipem arietum (I Reg. xv, 22); quoniam quasi peccatum ariolandi est repugnare , et quasi scelus idololatriz nolle acquiescere ; obedien- tia quippe victimis jure praeponitur, quia per victi- mas aliena caro, per obedientiam vero propria vo- luntas maetatur. Tanto igitur quisque Deum citius placat, quanto ante ejus oculos, repressa arbitrii sui superbia, gladio praecepti se immolat. Quo contra ariolandi peccatum inobedientia dieitur, ut. quanta sit virtus obedientie demonstretur. Ex adverso igi- tur melius ostenditur quid de ejus laude sentiatur ; si enim ariolandi peccatum est repugnare, et quasi scelus idololatric nolle acquiescere, sola obedientia est, qua fidei meritum possidet; sine qua quisque convincitur infidelis, etsi fidelis esse videatur. XIV. Epistola Gregorii VII ad Germanos. (Anno 1074.) [MaNsr, Concil. XX, 625.] GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, om- nibus clericis et laicis in regno Teutonicorum con- sititutis salutem et apostolicam benedictionem. Audivimus quod quidam episcoporum apud vos eommorantium, aut sacerdotes, et diaconi, et sub- diaconi mulieribus commisceantur aut consentiant aut negligant. His praecipimus vos nullo modo obe- dire, vel illorum praeceptis consentire, sicut ipsi apostolice sedis praeceptis non obediunt neque au- etoritati sanctorum Patrum consentiunt. Testante divina Scriptura facientes et consentientes par pce- na compleetitur (Rom. t, 32). Sciunt namque archi- episcopi et episcopi terrae vestrae, quod omnibus fi- delibus notum esse debet, quoniam in sacris cano- nibus prohibitum est ut hi qui per Simoniacam hz- resim, hoc est interventu pretii, ad aliquem sacro- B nullum in saneta Ecclesia ulterius ministrandi lo- cum habeant, nec illi qui in crimine fornicationis jacent missas celebrare, aut secundum inferiorem ordinem ministrare altari debeant. Ef énfra : Qua- propter ad omnes de quorum fide et devotione con- fidimus nune eonvertimur, rogantes vos et aposto- lica auctoritate commonentes ut. quidquid episcopi dehine loquantur aut taceant, vos officium. eorum quos aut Simoniace promotos et ordinatos, aut in crimine fornicationis jacentes cognoveritis, nulla- tenus recipiatis. XV. Ad, canonicos ecclesio Belvacensis. (Anno 1074.) [Mawsr, Concil. XX, 624.] GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, om- nibus sancta Dei Belvacensis Eeclesiz filiis benedi- ctionem apostolicae sedis. Quoniam audivimus vos perfecte redintegratos eum dileetissimo filio et eoepiscopo nostro patre vestro Widone, gaudemus et ne quid scissurz ulte- rius fiat petimus et interdicimus. Sciatis etiam quo- niam quidquid eum Lanzelino gestum est, nostra voluntate gestum est (Vide GREGOR. VII, lib. rr, epist, 5), multum renitente et reclamante domino filio et coepiseopo Widone, etiam aliquid gravius et acer- bius in nos obloqui praesumente. Sed Ecclesia ve- strae nobis commissi commodo prospicientes, et ex- communicationem a se factam rumpentes, qua in- consultius aeta fuerat, eumdem coepiscopum no- strum absolvimus, et militi pro quo vobis et Ecele- sic vestra et patri vestro minus fidelis erat redona- vimus. Unde obnixe petimus et precipimus ne su- per hoc minus benevoli coepiscopo nostro Patri ve- stro fueritis. Veritatem enim loquor vobis, quoniam nec voluit nee consensit. Valete, filii mei. XVI. Gregorii pape declaratio canonizationis Heriberti Coloniensis Ecclesie - archiepiscopi. (Anno 1074.) [LAcoMBLET, Urkundenburh für die Geschichte des Niederrheins, Xom. I, p. 145.] GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, uni- versis saneta catholieze atque apostolieze Ecclesia filiis vel maxime tamen in eis Alpinis gentibus, salu- tem charissimam cum benedictione apostolica. Quidquid divinis testimoniis roboratur humanis non indiget ut roboretur. Heribertus Coloniensis ar- chiepiscopus sanctissimae vitde meritis inter sancto- rum agmina in ccelesti numerari aula promeruit. Quod asseruerant, et dum vixit in hoc szculo, factae per eum virtutes et posteaquam illuc translatus et signa subsecuta. Vitam ejus stylo traditam vidimus in qua magnam ejus sanetitatem didicimus; annuente igitur Domino, auctoritate apostolica nobis divinitus tradita, jubemus illum amodo inter sanctos connu- merari, et in confessorum catalogo scribi, atque ab omnibus ut sanctissimum in suo natalitio cele- brari. Condignum enim videtur ut quem Deus Pater 059 S. GREGORII VII PAP/E OPERUM PARS II. 660 honoravit in ccelis, a nobis ejusdem servis honoretur A Neunhoven cum omnibus pertinentiis, et unam etiam in terris. XVII. Gregorius VII « monasterii S. Marie Virginis, con- structi 4n loco qui dicitur Banza, » possessiones et grivilegia, confirmat. (Anno 1075.) [In tabulario Eeclesie Romana, ex schedis Pertzii, teste JArrÉ, Regesta pontif. Rom., pag. 417. Inc. Superne miserationis. XVIII. Bulla Gregorii VII pro monasterio Pataviensi. (Anno 1075.) (Monumenta, Boica; kom. IV, pag. 290.] GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, di- lecto fratri in Christo Alamno Pataviensi episcopo, et per eum ecclesie quam in territorio ejusdem eivitatis in portu OEni fluminis construxit, et in honore Sanetz Trinitatis , et passionis Domini nostri Jesu Christi, et sanetorum Andree apostoli, Pan- taleonis martyris et sancti Nicolai confessoris, con- secravit in perpetuum. Convenit apostolico moderamini religiosis desi- deriis et petitionibus ea benignitáte et pietatis studio condescendere effectumque praebere, ut, dum spiritualis auctoritas officii sui debitum peragit, dum fidelium statuta roborando venerabilibus locis praesidium defensionis impendit, hie affectus super- ne retributionis lueretur incrementum, quod in prastando beneficio non minor fuit charitas quam pietas. Hoe enim et bonorum studiis spe proficiendi augmentum tribuit et opus proprium fructu per- fectionis Deo acceptabile reddit. Ttaque, dilecte frater, charissima sancti Petri filia imperatrice Agnete semper augusta indicante nobis, te in sub- urbio civitatis tuze juxta portum praedicti fluminis OEni ad communem et regularem vitam ecclesiam construxisse, et ut eam, juxta propositum tuze de- votionis, constitutionis apostoliez privilegiis con- firmaremus, tum ipsa pro te sancto Desiderio postulante, tanto promptius utriusque voluntati annuendum esse judicavimus quanto et. tua. vota justa esse certius intelligimus, et illius desideria divino aceensa Spiritu ubique prosperari eupimus. Concedentes igitur tibi et preefatee ecelesie hujus nostri apostolici decreti [auctoritate], qui vel nune in eadem ecelesia sunt ordinati, vel aliquo postea D in tempore fuerint ordinandi, sub communi semper vita et claustrali conversatione eonsistant. Ad quo- rum communem usum confirmamus, et incommu- tabiliter tenenda determinamus, determinate qui- dem, etea qui pramominata imperatrix Augusta remedio anima suae donavit, videlicet nonam par- tem omnium, qua ad Persenburg ad manus suas eulta redduntur et ea qui tu ipse per manum advocati tui Remberti illue tradidisti, seilicet antesi- gnatum portum przdieti fluminis OEni, cum omni utilitate sua gratis quidem transponendis, qui causa orationis vadunt. Insuper duas curtes Senftling, et B hofsacham, quam Egeno ad usum episcopi dedit, et unum mansum et dimidium ad Stainfelde, et tres hofsachas in loco qui dicitur Alburch, et deci- mationem éjus ville cum uno manso, et unam curtem Enzenwis eum Genezeo et omni utilitate, et tres hofsachas de Euchendorf cum omni utilitate. Ad Richestorf unum mansum, et unum molendi- num, ecclesiam unam qua dicitur Aitenbaeh eum omni utilitate qui ad ipsam pertinebat, et unam decimationem in parochia Huttarn, et unam hofsa- cham ad Ousta eum eaeteris bonis illuc pertinentibus , etad Alnkoven unum mansum eum decimatione ejusdem ecclesie, ad Rustam decimationem, ad Leuben unam vineam, ad Mautarn unum mansum, ad Wachawe duas vineas, ad Schenenbohel duas, ad Aschach duas et tres sagenas, unam Pataviz, et aliam Sebach, tertiam Mathsee, pro vestitu au- tem xxiv, lib. x de navibus, v1 de Golderbert, rv de . Evirding, ri1 decensu Mathsee, 1 de Aufhoven, et mo- C (ü lendinum in eodem loco. Unam hofsacham ad Richerstorf, r Peringen, Aunchirchen et Altheim cum omnibus pertinentiis suis; r Gerichwis, 1 Hei- ming, unam decimationem Ruebreehtshoven, duas vineas Liumating, unam ecclesiam cum decima- tione Grieschirchen, et 1 hofsacham, Kaltenpach, decimationem in rure Beugen, item decimationem Gumtis. Hee, inquam, omnia, et quaecunque etiam innominata bona eidem ecclesi? vel nune juste collata sunt, vel in posterum Deo disponente confe- renda eo tenore, et auctoritate ad communem usum fratrum ibidem Deo famulantium decernimus et corroboramus ut communem et regularem vitam ducentes, nihil de bonis ecclesiae proprize et singu- lariter sibi vindicent. Si quis vero imperatorum, regum, sacerdotum, clericorum, judicum, ac reli- giosarum personarum bane constitutionis nostra paginam agnoscens, contra eam venire tentaverit, potestatis honorisque dignitate careat reumque se divino judicio existere de perpetrata iniquitate eognoseat et nisi ea qua ab illo sunt male ablata restituerit vel digna poenitentia illicite aeta defleverit, à sacratissimo corpore ae sanguine Domini Re- demptoris nostri Jesu Christi alienus fiat, atque in extremo examine distrietze ultioni subjaceat. Cun- etis autem eidem loco justa servantibus sit pax Domini nostri Jesu Christi, quatenus et hic fructum bonz actionis percipiant et apud districtum judicem pramia eterno pacis inveniant. Amen. Datum Roma per manus Petri presbyteri cardi- nalis ae bibliothecarii, rx Kalend. Aprilis, anno rt pontificatus domni Gregorii septimi , indictione xrrI. XIX. Gregorii VIILepistola ad Liprandwum sacerdotem (414). (Anno 1075.) | [MunarORI, Rer. Ital. Script. V, 477.) GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, L1- (414) Dederat has litteras ad Liprandum Gregorius VII statim ac foedam aurium et nasi mutilatio- 664 EPISTOLJE EXTRA REGISTRUM VAGANTES, 6062 PRANDO sacerdoti ESO e E apgS OBEAE benedictio- A nis sollicitudinem gerimus, ut justis precantium nem. Si sanctorum memoriam veneramur, de quorum legimus morte et abscisione membrorum, si pa- tientiam laudamus eorum, quos a Christi fide gla- dius nec ulla poena divisit, tu quoque, absciso naso et auribus pro Christi nomine, laudabilior est, qui ad eam gratiam pertingere meruisti quze ab omnibus desideranda est, qua a sanctis, si perseveraveris in finem, non diserepas. Integritas quidem corporis tui diminuta est, sed interior homo, qui renovatur de die in diem, magnum sanctitatis suscepit incrementum : forma visibilis turpior, sed imago Dei, quz est forma justitize, facta est in diminutione jueundior, in tur- pitudine pulehrior. Unde in Canticis canticorum glo- riatur Eeclesia dicens : « Nigra sum, fili: Hieru- salem. » Quodsi interior species nihil passa est detri- menti, iis abscisionibus non est abscisum a te sacerdotale officium, quod proprium est sanctitatis, et non tantum consideratur in integritate membro- rum quam in integritate virtutum. Unde imperator Constantinus Hierosolymitani episcopi eujusdam oeulum pro nomine Christi erutum saepe osculaba- tur, et exemplo Patrum atque documento majorum didieimus non auferri saerum officium martyribus pro hujusmodi eaesura membrorum, Proinde, mar- tyr Christi, confortare in Domino, magis credas in te nune esse presbyteratus officium, quod prius olei unctione, nunc vero tibi est sanguinis tinctione com- missum; et quanto minus habes quod possit au- ferri, tanto minus timeas praedicare quae recta sunt, seminare qua centuplicata reddentur. Scimus qui- dem te ab inimicis sancetze Ecclesie semper inimi- cari atque affligi : sed tu ne eos timeas, neque per- terrearis , quia nos tam te quam tua omnia sub nostra et sub apostolieae sedis tutela eum magna charitate tenemus, et si in aliquibus tibi necessa- rium fuerit, apostolicam sedem appellare concedi- mus, et si ad nos et ad sedem nostram veneris, cum gaudio et magno honore suscipere parati sumus. XX. Privilegium Gregorii pape VII, quo confirmat mo- nasterio Cluniacensi omnia loca. et monasteria jam - acquisita, qua et hic nominatim. exprimit; tem confirmat jus eligendi proprium abbatem, et advo- candi quem maluerit antistitem ro consecratione ipsius, sicut et pro omnibus aliis consecrationibus D et ordinationibus, ete. — (Anno 1075.) [ Bullarium Cluntacense , 48..] GREGORIUS episcopus, seryus servorum Dei, di- lecto in Christo filio HucoNr abbati monasterii san- etorum apostolorum Petri et Pauli, constructi in loco qui dieitur Cluniaeus suisque successoribus ibidem regulariter promovendis in perpetuum. Supernze miserationis respectu ad hoc universalis Eeclesize euram suscepimus et apostolici moderami- nem pro tuenda sacerdotum castimonia passus fue- rat anno 1075, easque conscripserat sanctissimus pontifex non tantum ut. gratularetur illi adeptam martyrii gloriam, sed etiam ut ecclesiasticis impe- votis attenta benignitate faveamus, et libramine &quitatis omnibus in necessitate positis, quantum Deo donante possumus, subvenire debeamus, pra- cipue tamen de venerabilium locorum stabilitate pro debito honore summze et apostoliece sedis, eui spe- eiali jure adhzarent, quantum ex divino adjutorio possibilitas datur, nobis pensandum et laborandum esse perpendimus. Proinde juxta petitionem tuam praefato monasterio cui tu preesse dignosceris, cum capellis cireumjacentibus, videlieet Sancte Mariz, Sancti Maioli et Sancti Odilonis, hujusmodi privi- legia presenti auctoritatis nostrae decreto indulge- mus, concedimus atque firmamus, statuentes nullum regum vel imperatorum, antistitum, nullum quem- cunque dignitate praeditum, vel quemquam alium audere de his quce eidem venerabili loco a quibusli- bet hominibus de proprio jure jam donata sunt vel in futurum , Domino miserante, collata fuerint, sub cujuslibet eausa occasionisve ne specie minuere vel auferre, sive suis usibus applicare, vel aliis, quasi propriis de causis, pro suae avaritice excusatione concedere. Sed cuncta quz ibi oblata sunt vel offerri contigerit, tam a te quam ab eis quiin tuo offieio locoque successerint, perenni tempore illibata et sine inquietudine aliqua volumus possideri ; eorum : quidem usibus pro quorum sustentatione guberna- tioneque concessa sunt modis omnibus profutura. Nominatim etiam confirmantes eidem monasterio Cluniacensi in comitatu Matisconensi cellam in C honore sancti Martini, et ecclesiam juxta positam in honore sancti Joannis cum omnibus suis appendi- ciis Cavinias villam eum ecclesia, et villam Sole- striacum cum ecclesia, et Saetiolam eum ecclesia, Galliniaeum eum ecclesia, Rufiacum eum eeclesia, Masiliam Bargiserenam villam cum eeclesia, Clar- manum eum ecclesia, Curtirias villam, Paronam cum eeclesia,, Arpogiaceüm cum ecelesia, Darboniacum cum ecclesia, Betorniacum cum ecclesia, et ecclesiam. Sanetie Columbee, Verreriam et Berguliensem villas, ecclesiam Sancti Laurentii, Castrum. Lordonum. Blanuseum, Costam cum ecclesia, Laisiacum cum eeclesia, monasterium Charum Locum cum omni- bus ad se pertinentibus, eellam Regniacum. cum omnibus sibi pertinentibus, ecclesiam Saneti Vietoris eum omnibus sibi pertinentibus, cellam. quoque Sancti Vietoris in monte Algido cum omni sua per- tinentia, ecclesias etiam et terras qua juxta illam sunt pro quibus data est quondam ecclesia Sancti . Gengulfi, Equirandam eurtem cum ecelesia Sancti Andree ,et eum aliis ecclesiis et appendiciis suis, novam villam in Petrogoico castro cum ecclesia, omnes quoque ecclesias et terras, seu quidquid prafatus loeus habet in jam dieto comitatu. In comitatu vero Cabilonensi cellam de Bello- dimentis, quibus ob corporis deformitatem arceri ab altaribus; posset, auetoritate apostolica ipsum minime innodatum declararet. 603 .S$. GREGORII VII PAPJE OPERUM PARS II. 664 monte cum ecclesia Sanctae Marice et omnibus ibi A Baiard; et obedientia quz dicitur Villa. In comi- pertinentibus, ecclesiam de Campiloco. cum suis ap- pendiciis, curtem vocabulo Juliacum cum ecclesiis et terris eidem loco quondam ab episcopo Manasse collatis. Ecclesiam Sancti Gengulfi cum suis perti- nentiis, cellam sanctorum martyrum Cosma et Da- miani, et monasterium Sancti Marcelli cum omnibus suis pertinentiis, omnes etiam ecclesias eL terras et quodcunque supradictus locus comprobatur ha- bere in jam dicto comitatu. In episcopatu Augustodunensi monasterium in Aurea Valle, quod vocatur Paredum eum omnibus suis pertinentiis; monasterium etiam Marciniacum cum omnibus suis, cellam de Oiadellis cum suis appendiciis, illas etiam terras et ecclesias quas Theodardus clericus contulit jam dicto Cluniacensi monasterio. Confirmamus etiam et corroboramus illam convenientiam nostra apostolica auctoritate quam fecit dominus Walterius Augustodunensis Eeclesia episcopus de monasterio Magatro ad suam ecclesiam pertinente eum omnibus ad ipsum perti- nentiis. Burbonum monasterium cum suis perti- nentiis, ecclesiam in villa qua dicitur Melai et ecclesiam in villa qua dieitur Simullai et ecclesiam Sancti Christophori juxta Castrum Caninum; et abbatiam Vizeliacensem, omnes etiam ecclesias et terras, et quodeunque supradictus locus Cluniacus videtur habere in eodem episcopatu. In territorio vero Divionensi eurtem Giuraeum eum omnibus sibi pertinentibus. In pago Autissiodorensi, mo- nasterium quod dicitur Sanctze Marize ad Charitatem C eum suis perlinentiis, Bonaiacum et monasterium Sancte Dei genitricis in Donziaeo castro cum om- nibus qua in ipso episcopatu habere videtur Clu- niacus. In comitatu Arvernensi, Silviniacum monasterium, ubi sancti Maiolus et Odilo requie- scunt, cum ibidem pertinentibus, cellam qua vo- catur Firmitas, cellam qua vocatur Seuriolas, ecclesiam Saneti Sulpitii in villa qua dicitur Lan- giacus, cellulam quae voeatur ad Boscum. Curtem quem vocant in Fridomonte, monasterium quod dicitur Rivis cum curte Lipsiaco et cum suis ap- pendieiis, ecclesiam qua vocatur ad Montes, mo- nasterium Celsinianense cum cellis, ecclesiis, villis, terris et eum monasterio ubi requiescit sanctus Florus quod tradidit supradieto loco Eustorgius clericus cum omnibus sibi pertinentibus, mansiones in Brivatensi vico, monasterium quod dicitur Volta cum suis pertinentiis, Rocam fortem, cellam Rei- liacum eum eurte et omnibus ad eam pertinentibus, cellam Sancte Marie que vocatur ad Pontem, omnes quoque ecclesias et terras, et quodcunque videtur Cluniacus possidere in jam dicto comitatu. In episcopatu Nivernensi monasterium Sancti Sal- vatoris quod est intrà muros, monasterium Sancti Stephani quod est in suburbio ejusdem civitatis, cellam Saneti. Reveriani cum suis pertinentiis, ecclesiam qua dieitur Lupertiacus quze Fraemundus dedit cum suis pertinentiis, locum qui dicitur tatu Pictaviensi villam qua dicitur Molgon, In episcopatu Sanetonico monasterium de insula quae dicitur Aias, monasterium Saneti Georgii juxta castrum. Didonium, monasterium Sanctae Maria juxta castrum Berbeziacum, abbatiam sancti Joannis quie vocatur Ingeriacus , abbatiam Malliacensem. In abbatia autem Sancti Cypriani qua est Pi- ctavis, concedimus tibi quod antecessores tui ibi habuerunt. In episcopatu Lemovicensi monaste- riumSancti Martialis. Inepiscopatu Engolismensi mo- nasterium Sancti Mauritii quod est juxta castrum montis Berolti. In episcopatu Parisiensi monaste- rium de Longoponte. In episcopatu Trecassino monasterium Sanctae Margarite cum his qui ad illud pertinent. In episcopatu Suessionensi Concia- eum villam quam dedit Theotbaldus comes et uxor ejus Cluniacensi ecenobio. In episcopatu Petragorico ecclesiam Sanetee Marie qua dieitur Anessa. In episcopatu Cadurcensi abbatiam Sancti Petri de Movsiaco eum omnibus suis appendiciis; et mo- nasterium quod dicitur Fiacus, et monasterium Caronnaeum. Tolose monasterium Sancte? Maria de Aurate, et in eodem episcopatu monasterium quod dicitur Lajad; et castrum quod dicitur Lordag, et terras quas Rogerius comes dedit Cluniaco in valle Javartensi. In pago Agisinensi monasterium quod dicitur Lairaeum; et alterum quod dicitur Muiracum, et alterum quod dicitur Saneta Genevera, et monasterium quod dicitur Meediziacum. In pago Lecturicensi monasterium Sancti Genu. In terri- torio Ausciensi monasterium Sancti Orientii et ecclesiam qua vocatur ad altum montem et mo- nasterium quod dicitur Monasterium. Et monaste- rium Sancti Joannis quod dicitur ad Sanctum Montem cum suis pertinentiis. In territorio Bigorri- tano monasterium Sancti Licerii. In territorio Lae- currensi, in villa quz vocatur Furcas ecclesiam Sancte Fidis, Ecclesias etiam villas et terras quas- cunque Cluniaceus in Vasconia possidere compro- batur. In episcopatu Hispalensi monasterium Sancti Isidori martyris cum suis appendiciis. In episcopatu Vivariensi Misoscum, cellam de monte Rompono, cellam ad Fontes, cellam Rionis. In episcopatu D Utieenei monasterium Sancti Saturnini cum castro Columcellas et eurte Tueleta, et omnibus ad se per- tinentibus ex utraque parte Rhodani fluminis. In episcopatu Nemausensi monasterium Sancti Jgidii. In Tricassinensi civitate monasterium sancti Aman- di. In episcopatu Arausico cellam qua dicitur Podiolenus, monasterium Saneti Pentaleonis. In Agapicensi episcopatu cellam Saneti Andrez con- cessam Cluniaco a Rieaudo clerico; Ganagobiense monasterium ; curtem Valentiolam. In Valentinensi episcopatu, villam qua dieitur Ales et Monte- sium, monasterium Sancti Marcelli quod dici- tur Salicetum. In episcopatu Viennensi monaste- rium Taherniacum; cellam qua dicitur Causella, villam Bracost, villam qua dieitur Insula, cellam in 665 EPISTOL/E EXTRA REGISTRUM VAGANTES. 666 castro Candiaco. In episcopatu Lugdunensi mo- A se divino judicio existere de perpetrata iniquitate nasterium quod dieitur de Amberta; cellam Talu- siaeum, eellam Poliacum, cellam Artedunum, cellam Saviniaeum, eurtem Ambariaeum, ecclesiam Saneti Andioli, [ecclesiam | quae voeatur ad Oratorium, curtem de Romanis, cellam Cavariacum, ecclesiam in castro. Gosan. Omnes quoque villas et terras quas Vichardus moriens Cluniaco contulit. In Gratia- nopolitano episcopatu cellam quae vocatur Borget, monasterium quod vocatur Domena. In episcopatu Vesontiensi cellam qua vocatur Portus. In episco- patu Tullensi cellam quae vocatur Ramengas. In Lau- sannensi episcopatu monasterium quod dieitur Pater- niacas, et que in Alsatia dederunt imperatores eidem loco ; cellam qua dicitur mons Richeri et monaste- rium quod dicitur Romanum. In episcopatu Geneven- si monasterium Sancti Vietoris martyris. In Argentino episcopatu monasterium Salsense. In Constantiensi episcopatu cellam qua dicitur Romisino. In episco- patu Papiensi monasterium Saneti Maioli. In episco- patu Lausensi monasterium S. Marci. In Urbe Placentina ecclesiam Sancti Gregorii. Juxta urbem Cremonam monasterium in honore Saneti Gabrielis et sanetorum Barnabe et Luce. Preter ea, sicut supra diximus, quacunque nune habet aut in poste- rum, Domino annuente, habere contigerit in qui- buslibet rebus mobilibus vel immobilibus. Item constituimus ut obeunte abbate non alius ibi quaeunque obreptionis astutia ordinetur nisi quem fratres ejusdem ccnobii cum communi consensu secundum timorem Dei elegerint. Et ad consecran- C dum illum ipsi fratres advocent episcopum quem- cunque voluerint. Nee quovis modo quisquam epi- scopus vel archiepiscopus loeum ipsum seu capellas supradictas, videlicet Sanetze Marie, S. Maioli et S. Odilonis, vel presbyteros ab abbate ibi constitutos. Et monachos ipsius monasterii excommunicare, vel judicare audeat, sed semper sub tutela et immuni- tate Romana, soliusque Romani pontificis judicio consistentes, omnipotenti Domino quieti securique deserviant. A quocunque episcopo voluerint etiam in opus consecrationum in ipso loco agendarum, chri- sma, oleum sanctum, oleum infirmorum accipere; neenon et consecrationis altarium et capellarum, seu ordinationes monachorum. Concedimus tibi et ipsi venerabili loco, et confirmamus apostolica auctori- tate quandocunque vel quandiu vobis placuerit per- eussuram proprii numismatis vel monetz quemad- modum privilegiis venerabilium praedecessorum no- strorum comperimus vobis concessum et confirma- tum esse, concedimus et confirmamus. Hec igitur omnia qui ejus precepti decretique nostri pagina continet, tam tibi quam cunetis qui in eo quo es or- dine locoque successerint, et eis quorum interesse poteris in perpetuum servanda decernimus. Si quis vero regum, sacerdotum, clericorum, judicum, ac secularium personarum hane constitutionis nostra paginam agnoscens, venire contra eam tentaverit, potestatis honorisque sui dignitate careat, reumque cognoscat, et nisi ea qua ab illo sunt male oblata restituerit et digna poenitentia illicite acta defleverit, a saeratissimo corporeetsanguine Domini Redemptoris nostri Jesu Christi alienus fiat atque in :eterno examine districtae ultioni subjaceat. Cunetis autem eidem loeo justa servantibus, sit pax Domini nostri Jesu Christi, quatenus et hie fructum bonz actionis percipiant, et apud districtum judicem praemia pacis inveniant. Datum Lateranis, quinto Idus Decembris, per manus Petri saere Romane Eeclesiv? presbyteri cardinalis ac. bibliothecarii, anno quarto pontifica- tus domni Gregorii papze septimi, indictione xiv. Bene valete. XXI. B privilegium Gregorii pape VII, per quod monaste rium novum $n suburbio Pictavicensi constructum & Willelmo comite Pictavorum, ad. ejus preces, committit regendum perpetuo sancto Hugoni ejus- que successoribus abbatibus Cluniacensibus. (Anno. 1075.) [Bullarium Cluniacense, 20.] GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, dile- eto in Christo filio Huaowt abbati monasterii beato- rum apostolorum Petri et Pauli constructi in loco qui dicitur Cluniaeus. Supernz miserationis respectu ad hoe universalis Ecclesiae curam suscepimus, et apostoliei moderami- nis sollicitudinem gerimus, ut justis precantium vo- tis attenta benignitate faveamus, et libramine zequi- tatis omnibus in necessitate positis quantum, Deo donante, possumus subvenire debeamus; praecipue tamen de venerabilium locorum stabilitate pro debito honore summae et apostolieze sedis eui speciali jure adherent, quantum ex divino adjutorio possibilitas datur, nobis pensandum et laborandum esse perpen- dimus. Proinde juxta petitionem tuam et filii nostri Willelmi comitis Pictavorum, monasterio quod ipse comes in suburbio ejusdem civitatis, in honore beatorum apostolorum Joannis evangeliste, Simonis et Juda construxit. Nosque ut tibi ac tuis suecesso- ribus secundum Dominum perpetuo regendum com- mitteremus exoravit. Hujusmodi privilegium pra- senti auctoritatis nostra decreto indulgemus, con- cedimus atque firmamus. Statuentes nullum regum et imperatorum, antistitum vel comitum, nullum quacunque dignitate praeditum vel quemquam alium audere de his qua a prafato comite, vel a quibusli- bet hominibus eidem venerabili loco de proprio jure jam donata sunt, vel in futurum Domino donante collata fuerunt sub cujuslibet eausa occasionisve spe- cie minuere vel auferre, et sive suis usibus applicare, vel aliis quasi piis de causis pro suae avaritiae excu- satione concedere, Sed cuncta qua ibi oblata sunt, vel offerri contigerit, tam a te quam ab iis qui intuo officio locoque successerint perenni tempore illibata etsine inquietudine aliqua volumus possideri. Eorum quidem usibus, pro quorum sustentatione, guberna- tioneque concessa sunt, modis omnibus profutura. Item, constituimus ut, obeunte abbate, non alius ibi 607 S. GREGORII VII PAPJE OPERUM PARS II. 668 quaecunque obreptionis astutia ordinetur, nisi quem A rem sollieitudinem, penitus amisisse vigorem, et tu tuique successores secundum timorem Dei elege- ritis, et hoc quoque presenti capitulo subjungimus, ut ipsum monasterium et abbates ejus vel monachi ab omni seeeularis servitutis sintinfestatione securi, omnique gravamine mundanz oppressionis remoti, in sancte religionis observatione seduli atque quieti. Nulli alii nisi abbati Cluniacensi aliqua teneantur oe- casione subjecti." Conseerationis autem: abbatum et ecclesiarum et ordinationis monachorum, sive cleri- corum, saepe fato ecenobio pertinentium, ab episeopo in eujus diccesi sunt accipiant, ita tamen, si epi- scopus canonice ordinatus fuerit, et ordinationem gratis fecerit. Sin autem aliquid horum obstiterit, habeant licentiam auctoritatis sedis apostolieze ad qualemeunque catholieum episcopum qui eis pla- euerit, causa consecrationis et ordinationis, tam lo- corum quam personarum, licenter pergere. Hzc igi- tur omnia qua hujus praecepti decretique nostri pa- gina continet, tam tibi quam cunctis qui in eo quo es ordine locoque sueeesserint vel iis quorum in- teresse potuerit, in perpetuum servanda decernimus. Si quis vero regum, sacerdotum, clericorum, judi- eum ae secularium personarum hane constitutionis nostre paginam agnoscens, contra eam venire ten- taverit, potestatis honorisque sui dignitate careat, reusque se divino judicio existere de perpetrata ini- quitate eognoseat; et nisi ea quae ab illo sunt male ablata restituerit et digna poenitentia illicite acta de- fleverit, a sacratissimo corpore ac sanguine Dei Do- mini redemptoris nostri Jesu Christi alienus fiat, atque in aeterno examine distrietze ultioni subjaceat. Cunetis autem eidem loco jura servantibus, sit pax Domini nostri Jesu Christi, quatenus et hie fructum bonc actionis percipiant, et apud distrietunr judi- cium praemia ceternae pacis inveniant. Datum Lateranis, quinto Idus Decembris, per ma- nus Petri sancte Romana Eeclesice presbyteri car- dinalis ae bibliothecarii, anno quarto pontificatus domni Gregorii septimi, indietione decima quarta. — Bene valete. XXII. Privilegium Gregorii pape VII per quod monasterium Gigniacense committit regendum sancto Hugoni, et ejus successoribus abbatibus Cluniacensibus in per- petuum. ; (Anno 1075.) [Bullarium Cluniacense, 91.] GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, cha- rissimo filio HocoN1 Cluniacensi abbati. Justa sanetzeque religioni profutura poscentibus aurem nos oportet benevolam commodare, quatenus et petentes remedia sperata reperiant, et ecclesiis monasteriisque destitutis debita non desit sollicitudo compassioque pastoris. Proinde Gigniacensis mo- nasterii (quod proprium beati Petri apostolorum principis esse dignoscitur), monachi nostre mise- rationis Sperantes auxilium, idem monasterium et religionis, quc olim excellentissima ibi habebatur, nune propter abbatum prapositorumque remissio- temporalibus etiam omnino destitutum. esse subsi- diis, laerymabiliter conquesti sunt. Quibus miseriis propellendis ipsi. quoque monachi que medicina possit" adhiberi süggerentes multis supplicationibus nobis institerunt, ut tud? vigilantiae praefatum mo- nasterium debeamus commendare, quo per provi- dentice tue studium quae aliorum somnolentia deper- iit religio reviviscat,; et corporalibus item, Domino auxiliante, suffragiis renovetur et ereseat. Igitur, tibi Hugoni charissimo sanete Romance Ecclesi filio, reverendissimo videlieet Cluniacensis ccenobii ab- bati, przedietum Gigniense monasterium eommitten- tes, hujus nostre przceptionis auctoritate prccipi- mus, annuimus atque concedimus ut ab hae pra- senti die, quandiu vixeris, illud, prout Domino mi- serante volueris, ordinandi, regendi, corrigendi commutandique cum omnibus suis pertinentiis liberam potestatem habeas. Postquam autem tu de- sideratam longi laboris mercedem a Christo receptu- rus, Domino vocante, ab hoc mundo transieris, omnesque successores tuos talem in prefato Gi- gniensi monasterio potestatem habere volumus et hane auetoritate roboramus, scilicet ut nullus ibi- dem abbas eligatur aut ordinetur, nisi vel ipse Clü- niacensisabbas adfuerit eumque approbaverit, vel per legatum suum secundum timorem Dei assensum prz- buerit. Si quis autem regum, imperatorum, dueum, comitum, seu quilibet ommino magna vel parva (; Persona, hujus nostri priecepti sanctionem violaverit et infringere ausus fuerit, donec tibi aut tuis suc- cessoribus satisfeceritdignamque poenitentiam egerit, eum à sacrosancto corpore Domini, velut saerilegum, removemus, et apostoliea auctoritate prohibemus. Datum Làteranis, quinto Idus Decembris, per manus Petri, sanctzte Roman: Ecclesi; presbyteri, cardinalis ac bibliothecarii, anno quarto pontificatus domni Gregorii papze septimi, indict. decima quarta. Bene valete, XXIII. Gregorius VII monasterii S. Petri Condomiensis possessiones: confirmat. ; (Anno1076.) «... v [Apud Acnran1UM, Spicilegii tom. II, 584.] GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, di- D lecto in Christo filio RAvwuNDo abbati. monasterii Saneti Petri siti in loco qui dicitur Condomus, suis- que successoribus in perpetuum. Superna miserationis respectu ad hoc universalis Ecclesi: curam suscepimus, et apostoliei modera- minis sollicitudinem gerimus, ut justis precantium votis attenta benignitate faveamus, et libramine &quitatis omnibus in necessitate positis, quantum Deo donante possumus, subvenire debeamus. Proinde juxta petitionem tuam praefato monasterio, cui tu preesse dignosceris hujusmodi privilegia presenti auctoritatis nostrae decreto indulgemus; concedimus atque confirmamus; statuentes nullum regum, vel imperatorum, antistitum, nullum quà- ounque dignitate praeditum, vel quemcunque alium 6609 EPISTOL/E EXTRA REGISTRUM VAGANTES. 670 , audere de his quz:e eidem venerabili loco quibusli- A episcopis, episeopis, marehionibus, comitibus, pro- bet hominibus de proprio jure jam donata sunt, vel in futurum, Deo miserante, juste collata fuerint, sub cujuslibet eausz oecasionisve specie minuere vel auferre, sive suis usibus applicare, vel aliis piis de causis per sua avaritiae exeusationem concedere; sed cuneta quze ibi juste oblata sunt, vel offerri con- tigerit, tam a te quam ab eis, qui in tuo officio lo- eoque suceesserint, perenni tempore illibata et sine inquietudine volumus possideri, eorum quidem usi- bus pro quorum sustentatione et gubernatione con- eessa sunt, modis omnibus profutura. Et quia Ugo episcopus idem monasterium ex bo- nis hereditatis suce ditatum Romane Eeclesic juri contradidit, ad futuram defensionis suc cautelam eonstitutum est ut singulis annis pensio quinque solidorum monet illius terree apostolicze sedi red- datur. Nominatim igitur confirmamus eidem mona- sterio illas possessiones, quas praedictus Ugo episco- pus ejusdem monasterii fundator, in pago Leuma- nie ex jure patrimonii sui prefato loco contulit : videlicet ecclesiam Sancti Petri et locum Condomus, quod interpretatur domus sublimis, cum omnibus suis appendiciis. ltem constituimus ut, obeunte abbate, non alius ibi quacunque obreptionis astutia ordinetur, nisi quem fratres ejusdem loci communi consensu secundum timorem Dei elegerint. Hoc quoque presenti capitulo subjungimus, ut ipsum monasterium et abbates ejus, vel monachi ab omni sceularis servitii sint infestatione securi, omnique gravamine mundana oppressionis remoti, in sanetze religionis observatione seduli atque quieti, et nulla aliqua habeantur occasione subjecti. Hae igitur omnia, qua hujus praecepti deeretique nostri pagina continet, tam tibi quam cunctis qui in eorum loca successerint, in perpetuum servanda decernimus. Si quis vero regum, sacerdotum, cleri- corum, judieum ae sceeularium personarum hanc constitutionis nostrae paginam agnoscens, contra eam venire tentaverit, possessionis honorisque sui dignitate careat, reumque se divino judicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat. Et nisi ea quae ab illo sunt male ablata restituerit, vel digna pceni- tentia illicite acta defleverit, a sacratissimo corpore ae sanguine Domini redemptoris nostri Jesu Christi alienus fiat. Cunctis autem eidem loco justa servan- libus sit pax Domini nostri Jesu Christi, quatenus et hie fructum boni operis percipiant, et apud di- Strietum judicem przmia eterna pacis inveniant. Datum Lateranis virt Idus Martii, per manus Pe- tri, sancte Romana Ecclesi: presbyteri, cardinalis ac bibliothecarii, anno tertio pontificatus domini Gregorii VII papae, indictione xiv. XXIV. Gregorius VII suscipit monasterium Fontis Avellane sub sua protectione. (Anno 1076, x Kal. Aprilis.) (MrrTARELLI, Annal. Camaldul., tom. IT, pag. 258.] GREGORIUS episcopus, servusservorum Dei, archi- ceribus, valvasoribus omnibusque in Christo cre- dentibus, salutem et apostolicam benedictionem. Notum sit vobis omnibus, quod nos ecclesiam sancte Crucis Fontis Avellana et omnia quae ipsius eremi sunt, scilicet monasteria, eremos cunctasque illi suppositas ecelesias vel capellas, castella, vicos villasque, praedia eum retinentibus ea, armenta quo- que, ete., in nostram suscepisse eustodiam solo Dei timore, atque charissimi filii nostri Petri Damiani hujus Romana Eeclesi? cardinalis amore; unde omnibus hominibus praecipimus, et ex beati Petri auctoritate ac nostra mandamus ut omnia przefatae ecclesiz, ubi fuerint inventa, sine lzsione custodiri, - nullus a nobis vel ab aliqua potestate, etc. B. patum Laterani x Kalendas Aprilis, per manus Petri sanet:» Roman Ecclesi: presbyteri eardinalis bibliotheearii, anno rir pontifieatus domni Gre- gorii VII papae. XXV, Gregorüi VII epistola ad Henricum — episcopum Tridentinum. — Ecponit juste se Henricum impe- ratorem. eacommmunicasse, et "i pontificem | missis copiis juvet, rogat, (Anno. 1076.) [Maxsr, Concil. XX, 375.) GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, fra- tri, et coepiseopo Tridentino, HEINRICO, salutem et apostolicam benedictionem, Miramur fraternitatis tue prudentiam verba no- stra neglexisse, ut secundum ea nullum decreveris dare responsum, maxime cum post synodalem sen- tentiam in Heinricum regem prolatam dilectio tua minirne differre debuerit; ad eujus nimirum senten- tie promulgationem nos justitiee zelo impulsos, et non aliqua promotione injurie concitatos manum exereuisse, neque solertiam tuam ignorare, neque aliquem sanze mentis hominem putamus posse am- bigere. Quod tamen si in dubium cuiquam -deveni- ret, constat ejus rei rationem prius ex nobis fore scrutandam, quam in illum praejudicium factum te- mere esse eredendum. Verum, utcunque sese opi- nio habeat, factumve interpretetur, illud proeul dubio clementia divina sperantes promittimus, festum beati Petri non prius transeundum, quam in eun- ctorum notitia certissime clareat, illum justissime esse excommunicatum. Et inde fraternitatem tuam volumus, atque monemus, ut certos nos studeat facere utrum Deo an hominibus magis elegerit obe- dire, utrumve justitiae obtemperando fidem Deo, et sancte Romana Eeclesi: observare, quam filiis ini- quitatis haerendo [adhzerendo] coneuleare censuerit. Rogamus ergo atque invitamus ut ad servitium beati Petri pro posse tuo milites mittere studeas, eos- que si decreveris mittere, Mathilde» nostre noti- ficare procures, cujus ope conducti secure possint ad nos, et sine impedimento, favente Domino, pervenire. 871 S. GREGORII VII PAP/E OPERUM PARS II. XXVI. Gregorii VII epistola ad. Germanos. — Causas ex- communicationis Heinrici imperatoris explicat. (Anno 1076.) [Maxsr, Concil. XX, 377.] GREGORIUS, servus servorum Dei, omnibus episco- pis, ducibus, comitibus, ezeterisque in regno Teuto- nicorum Christianam fidem defendentibus salutem et apostolicam benedictionem. Audivimus inter vos quosdam de excommuni- catione, quam in regem fecimus, dubitare, ac qua- rere utrum juste sit excommunicatus, et si no- stra sententia ex auctoritate legalis censure, ea, qua debuit, deliberatione egressa sit. Quapro- pter, qualiter ad excommunieandum illum adducti sumus, prout verius potuerimus, teste conscientia nostra, oculis et intellectibus omnium patefacere curabimus, non tam ut singulas causas, heu! qua nimium note sunt, quasi nostro clamore projiciamus in publieum, quam ut eorum opinionibus satisfa- eiamus qui putant nos spiritualem gladium temere, et magis motu animi nostri quam divino metu et justitie zelo, arripuisse. Cum adhuc in diacona- tus officio positi essemus, perlata ad nos de regis aetionibus sinistra et multum inhonesta fama : pro- pter imperialem dignitatem, et reverentiam patris et matris ejus, nec non propter spem et desiderium cor- rectionis ejus per litteras sepe admonuimus vt a pravitate sua desisteret, et, memor clarissimi generis ac dignitatis su&e, vitam suam moribus quibus re- gem et futurum, Deo donante, deceret imperatorem, institueret. Postquam autem ad pontificatus apicem, licet indigni, venimus, et illi &etas pariter crescere eocpit et iniquitas, intelligentes Deum omnipoten- tem tanto distrietius de manu nostra animam ejus requisiturum, quanto nobis illum ad increpandum prz cunctis libertas data fuisset et auctoritas, multo sollieitius eum modis omnibus arguendo, obse- erando, inerepando, ad emendationem vitze suze hor- tati sumus. Qui eum nobis sape salutationes et lit- teras mitteret, excusans se cum ex zetate, qua fluxa esset et fragilis, tum quod ab his in quorum ma- nibus eura ejus erat, multoties sibi male suasum atque consultum sit, monita nostra de die in diem se promptissime suscepturum verbis quidem pro- misit; ceterum re, et exaggeratione culparum pe- nitus conculeavit. Inter hdec quosdam familiares suos, quorum consiliis et machinationibus episcopatus et multa monasteria, inductis per pretium lupis pro pastoribus, Simoniaea heresi fcedavit, ad poeniten- tiam vocavimus : quatenus et bona ecclesiarum, qua per interventum tam scelerati commercii sacri- lega manu susceperarit, venerabilibus locis, ad quae pertinebant, eum adhuc locus esset emendandi, red. derent, et ipsi de perpetrata iniquitate per lamenta ponitudinis Deo satisfacerent. Quos cum ad hzc exsequenda datas inducias spernere, et in consueta 072 À nequitia pertinaciter stare agnovimus, sieut dignum erat, sacrilegos administros et membra diabolia com- munione et corporetotius Ecclesiae separavimus, et re- gem ut eos a domo sua, a consiliis, et omni commu- nionesua, sieutexcommunicatos expelleret, admonui- mus. Interim vero, ingravescente contra regem Saxo- num causa, cum vires et praesidia regni ex parte maxi- maase deficere velleconspiceret, interim direxit nobis epistolam supplicem, et omni humilitate plenam, in qua omnipotenti Deo, et beato Petro ac nobis valde se culpabilem reddens, preces etiam obtulit, ut, quod ex sua culpa in ecclesiasticis causis contra canonicam justitiam et decreta sanctorum Patrum factum fuisset, nostra apostolica prudentia et au- p etoritate corrigere studeremus, atque in eo suam nobis obedientiam, consilium, et fidele promisit ad- jutorium. Hoe idem etiam postea a confratribus et legatis nostris Humberto Prenestino episcopo, et Geraldo Hostiensi episcopo, quos ad illum misimus, ad poenitentiam susceptus in illorum manus per sa- . eras stolas quas in collo tenebant, repromittendo confirmavit. Dein post aliquod tempus commisso cum Saxonibus pralio, rex, pro vietoria quam ade- ptus est, tales Deo grates et victimas obtulit, ut vota qux de emendatione sua fecerat, continuo fran- geret, et nihil eorum qua nobis promiserat, atten- dens, excommunicatos in suam familiaritatem et com- munionem reciperet, et ecclesias in eam quam con- sueverant confusionem traheret. Qua de re gravi C dolore perculsi, quanquam potius, contempta regis coelestis beneficentia, pene omnis spes correctionis ejus nobis ablata sit adhue, tamen animum tempe- randum fore decrevimus magis cupientes eum apo- stolicam audire mansuetudinem, quam experiri se- veritatem. Itaque misimus ei epistolas commonito- rias, ut meminerit quid, et cui promiserit, ne cre- dat se posse fallere Deum, cujus quanto prolixior est patientia, tanto severior est, cum vindicare eocperit, ira; ne inhonoret Deum honorantem se, nec potentiam suam ad Dei contemptum, et apo- stolieam tentet extendere contumeliam, sciens quod superbis resistit, Deus, humilibus autem dat gratiam. Preterea misimus ad eum tres religio- sos viros, suos utique fideles, per quos eum secreto monuimus ut poenitentiam ageret de suis sceleribus, qua, quam horrenda sunt dicta, pluribus tamen nota, et in multis partibus terre divulgata. Propter quae non solum excommunieari usque ad dignam satis- factionem, sed etiam ab omni honore regni eum absque omni spe recuperationis debere destitui, di- vinarum et humanarum legum testatur et jubet au- ctoritas. Postremo, nisi excommunicatos, a sua par- ticipatione divideret, nos nihil aliud de eo vindicare aut decernere posse, quam ut, separatus ab Ecclesia, in excommunicatorum consortio foret, cum quibus ipsepotius quam eum Christo habere partem elegerit. Sane si nostra monita suscipere, et vitam suam corrigere vellet, Deum testem invocavimus et invo- camus, quantum nos de ejus salute gauderemus et 673 EPISTOL/E EXTRA REGISTRUM VAGANTES. 674 honore, et cum quanta charitate eum in gremio A ipse aliquando cognoscat nos multo verius amare sancte Ecclesi: amplecteremur, utpote eum qui, princepspopuli constitutus, et amplissimi regni gu- bernacüla tenens, catholiez pacis et justitiae defen- sor esse deberet. Verum quanti ipse aut scripto, aut per legatos missa nostra verba fecerit, ejus facta declarant; qui indigne ferens se a quoquam repre- hendi aut corripi, non solum a perpetratis ad emen- dationem revocari non potuit, sed ampliori con- Scientize furore correptus, non prius cessavit, donec episcopos pene omnes in Italia, in Teutonicis vero partibus quotquot potuit, cirea fidem Christi nau- fragare fecit, dum eos debitam beato Petro et aposto- lieze sedi obedientiam, et honorem a Domino nostro Jesu Christo concessum, abnegare subegit. Cum igi- tur iniquitatem ejus ad summum prodiisse vidimus, pro his causis, videlicet, primum, quod ab eorum communione qui pro sacrilego reatu Simoniaca ha- resis excommunati sunt, se abstinere noluit, demum quod pro criminosis actionibus vitz suz penitentiam, non dico suscipere, sed nec promittere voluit, immu- tata ea, quam in manuslegatorum nostrorum promise- rat, fide, nec non quod corpus Christi et unitatem san- cte scindere Ecclesiae non expaverit, pro his, inquam, culpis synodali eum judieio excommuniecavimus, ut, quem mites non potuimus, velseveri ad viam salutis, Deo adjuvante, revocare valeamus ; aut si, quod ab- sit! ne districtionis quidem censuram pertimuerit, nostra sáltem anima negligentia aut timoris discri- mini non succumbat. Si quis igitur hane sententiam injuste vel irrationabiliter prolatam esse putaverit, si talis est, ut sacris regulis intelligenti; sensum praebere velit, nobiscum etiam agat, et non quod nos, sed quid divina auctoritas doceat, quid decer- nat, quid consona vox sanctorum Patrum indicet, pa- tienter audiat, acquiescat. Nos tamen non eestimamus quemquam fidelium, qui ecclesiastica statuta noverit, hoc errore teneri, ut non hoc, et si publice affirmare non audeat, vel in corde suo rectum factum esse perhibeat. Quanquam si nos, quod Deus aver- tat! non satis gravi de causa aut minus ordinate eum hujusmodi vinculo ligavimus, sicut sancti Patres nostri asserunt, non idcirco spernenda sententia est; sed absolutio cum omni humilitate quarenda. Vos autem Domini [Annaliséa Saxo le- g? : dilectissimi] qui justitiam Dei nec pro re- gia indignatione, nec pro aliquo periculo deserere voluistis, fatuitates, quae de exsecratione et men- dacio annuntiabuntur in consummatione parvipen- dentes, viriliter state et confortamini in Domino, scientes quod illius partem defenditis qui insupera- bilis rex est, et magnificus triumphator, judicaturus vivos et mortuos, reddens unieuique secundum opus suum. De cujus multimoda retributione, et vos certi esse poteritis, si usque in finem fideles et incon- cussi in ejus veritate perstiteritis. Propter quod et nos incessanter pro vobis rogamus Deum, ut det vobis corroborari per Spiritum sanctum in nomine ejus, et convertat cor regis ad poenitentiam, ut et C eum, quam illos qui nune suis iniquitatibus obse- quuntur et favent. Quod si, Deo inspirante, voluerit resipiscere, quidquid contra nos moliatur, semper tamen nos ad recipiendum eum in sanctam com- munionem, prout vestra nobis charitas consuluerit, paratos inveniet. XXVII. Gregorii VII epistola ad. omnes episcopos, abbates, ceterosque fideles. (Anno 1076.) [Hugonis Flaviniac. Chronic., apud PERTZ Monum. Germ. Hist., Script. VIII, 442.] GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, om- B nibus in Christo fratribus, episcopis, abbatibus, sacerdotibus, ducibus et principibus atque mili- tibus, omnibusque Christianam fidem et beati Pe- tri honorem revera diligentibus in Romano impe- rio habitantibus, salutem et apostolicam benedi- ctionem. Postquam fraternitati vestra. epistolam direxi- mus qua ita incipit : Gratias agimus omnipotenti Deo, » a fidelibus sancte Ecclesi: accepimus quod rex summopere procuret nos ab invicem sejungere, suaque fraude decipere, modo per spirituales, modo per s:eculares personas. Proinde dubitamus ne forte ex^nostris fratribus minus cauti pro licentia quam dedimus decipiantur; et ideo ex parte beati Petri apostolorum principis precipimus ut nullus eum praesumat a vinculo anathematis absolvere, quous- que illius satisfactio et poenitentia per idoneos ve- stros nobis fuerit renuntiata, ut simul decernentes per legatos nostros quod equum fuerit ac Deo pla- citum, omni fraude remota, apostoliea auctoritate. Vos autem diligenter studete eam promissionem eamque securitatem ab illo aceipere ut non videamur pro columbz simplicitate serpentis prudentiam ne- gligere. Quod si inter hace, quod non optamus, morte praeventus fuerit, non dubitet vestra fraterni- tas quam vera poenitentia veraque satisfactio prome- retur absolutionis medicinam impendere. Data Triburis, rv Kal. Septembris. XXVIII. D Gregorii VII epistola ad Willelmum regem. Anglo- rum. — De Simonia, luxuria, et depositione Jo- luni Dolensis episcopi, et ordinatione Oveni $n ejus locum. (Anno1076.) [Mausr, Concil. XX, 383.] GnaEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, excel- lentissimo filio W. glorioso regi Anglorum, salutem et apostolicam benedictionem. Compertum esse celsitudini tuze non dubitamus quod dietus episcopus Dolensis Ecclesie, quz Bri- tanniec provincie principalis est sedes, suze salutis immemor, et sanctorum canonum decreta concul- cans, eamdem Ecclesiam per Simoniacam heresim impudenter invaserit, et prolixo jam tempore op- 618 S. GREGORII VII PAP/E. OPERUM PARS Il. 076 presserit violenter. Datis namque comiti Alano co- A sia episcopo, suisque successoribus, salutem et apo- piosis muneribus, quae usque hodie ad Iprobamen- tum prius nequitize in propatulo exstant, non per ostium in ovile Christi, sed. ut fur et latro aliunde irrepsit; qui etiam nec. hoc scelere contentus, ini- quitatem super iniquitatem apposuit, et quasi Si- moniaeum esse parum et pro nihilo .deputaret, Ni- colaita quoque fieri festinavit. Nam in ipso tam perniciose adepto episcopatu nuptiis publice cele- bratis, scortum potius quam sponsam ducere non erubuit, ex qua et filios procreavit, ut qui jam spi- ritum suum animarum corruptori per Simoniaca eorpus suum ita in contumeliam diabolo consecra- ret, et sic in eo nullus locus superesset Conditori, quem intus exteriusque; obligatum totum sibi adver- B sarius non vindicasset. Nec tamen hucusque mali- tide conatus substitit, sed. atrocissimum facinus tur- pissimumque flagitium ' horrendo etiam. sacrilegio cumulavit. Nam adultas ex illicito. matrimonio fi- lias, praediis ecclesie et redditibus nomine dotis collatis, atque alienatis scelere immanissimo mari- tavit. His iniquitatibus coopertus, eamdem tamen ecclesiam dilaceratam dissipatamque si liceat incu- bare molitur, quibus de causis celsitudo tua noverit illum jam beati Petri apostoli spiculo perfossum,: et, nisi sceleris resipuerit, anathemate mortifero esse dammatum. Quapropter paterna charitate te admonere, et eausam breviter exponere studuimus, ne fortasse per ignorantiam tam scelesto homini tandiu in tenebris suis jacenti ulterius auxilium prabeas, neve scelerum ejus te participem facias, sed sedi apostolieze, nostrisque monitis modeste pa- rendo illum a te repellas; vel etiam ut tandem ali- quando sibi consulat, atque ad remedium peeniten- tice confugiat, blande suadendo, si poteris, inducas. Nam tales in malo perseverantes fovere et adjuvare nihil est aliud quam iram Domini contra se provo- care. Nos vero supradicta Ecclesie ^ afflictionem diutius non ferentes, Deo inspirante, virum vitae probabilem et eompertze religionis inibi ordinavi- mus et consecravimus, videlicet S. Melanii abba- tem qui, cum ob alias causas quas. explieare pro- lixum est, ad nos venisset, pontificatus onus ex insperato subire compulsus est. De quo confidimus D in Domino, quia si, ut desideramus litterisque nostris multipliciter implorare curavimus, principum terrae bonorum virorum gratiam .et studia habere me- ruerit, Domino cooperante, sub B. Petri patrocinio ecclesiam in melius restaurabit. XXIX. Bulla Gregorii VII pro. ecclesia S. Autberti Cameracensis. (Anno 1076.) [BArpxniC, Chronique d'Arras et de Cambrai, edit. LkGLAY, pag. 545, in notis.] GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Liz- BERTO dileeto in^ Christo filio, Cameracensis Eccle- stolicam benedictionem. Superne miserationis respectu ad hoc universalis Ecclesi? . curam suscepimus et apostolici modera- minis sollicitudinem gerimus ut justis precantium volis faveamus et nostro libramine charis omnibus in necessitate positis, quantum Deo donante possu- mus, subvenire debeamus. Proinde juxta personam tuam eeclesig: beati Autberti, hujusmodi privilegio auctoritatisque nostre decreto indulgemus, conce- dimus atque firmamus, statuentes nullum suecesso- rum tuorum, nullum quoque dignitate praeditum, vel quemque. alium, de his quz eidem. venerabili monasterio a te vel a quibuslibet hominibus de pro- prio jure jam donata sint, vel in futurum, Deo mi- serante, allata fuerint, sub cujuslibet causae occa- sionisve specie, minuere, vel auferre, ac suis usi- bus applicare aut aliis concedere. Sed cuncta qua oblata sunt, vel ibi offerri contigerunt, perenni tem- pore integra a clericis loci illius et sine inquietu- dine volumus possideri, eorum quidem usibus, pro quorum sustentatione gubernationeque concessa sunt modis omnibus profutura; Haec igitur omnia qua hujus predicti decretique nostri pagina conti- net tam tibi quam cunctis qui tibi successerint in perpetuum servando decernimus. Si quis. vero epi- scoporum aut clericorum, vel saecularium persona- rum hane constitutionis nostrae paginam agnoscens contra venire tentaverit, potestatis honorisque di- gnitate careat, reumque se divino judicio de perpe- trata iniquitate cognoscat, et nisi qua ab illo sunt mala ablata restituat, a sanctissimo corpore. ac san- guine. Dei Domini Redemptoris nostri Jesu Christi, alienus fiat, atque in ceterno examine districte ul- tioni subjaceat. Cunctis autem eidem loco justa. ser- vantibus sit pax Domini nostri Jesu. Christi, ut hie fructum bons actionis recipiant, et apud districtum judicem premia czeterne pacis inveniant. Datum Lateranis Kalendas Novembris per manus Petri, sanete Romana Ecclesi; presbyteri cardi- nalis ae bibliothecarii, anno 1v pontifieatus domni regorii " p ^ora i XXX. Gregorii V1I epistola ad. Germanos. — Significat se ideo accelerare ad, eos iler statuisse wt possit die 8 Januarii (1077) Mantues esse. ; Mandat curent ut bene recipiatur. s (Anno 1076.) (MAxsr, Concil. XX, 879.) GREGORIUS, servus servorum Dei, archiepiscopis, episcopis, ducibus, comitibus, nec non majoribus et minoribus in [regno Teutonicorum constitutis, salutem et apostolicam benedictionem. Nos, et indigni et inutiles principis apostolorum servi, statuimus ad vos divina auxiliante clementia venire, et postponentes omnium fidelium nostrorum consilium, ita profectionem nostram maturare ut vr Idus Januarii apud... . . ;.. velimus esse; vestra quidem voluntate et "desiderio, ut fiducia probate fidei quzeeunque aspera, et si necessarium 677 EPISTOL/JE EXTRA. REGISTRUM. VAGANTES. 678 fuerit, ipsam ,effusionem sanguinis pro- libertate A Gerardus, tune episcopus, postea Romans sedis pon- Ecclesi: sancta et salute imperii, : pura et sincera intentione subire non dubitemus. Vestri ergo studii sit de exceptione et. servitio nostro. prdemonere eos, quos prudentia vestra cognoverit id posse, et nobis debere. Sit etiam. studii vestri per. partes vestras pacem firmare, ut intentionis nostre propositum nihil impedire possit..Quot et quantas collucta- tiones cum nuntiis regiis habuerimus, et. quibus rationibus. dictis eorum obviaverimus, quidquid deesse videtur litteris, latores earum plenius judi- cabunt. Quibus, sicut de iis, quz beato Petro et nobis promisistis, indubitanter credimus, ita vos. de his, qua& ex nostra parte dixerint, nobis certissime volumus eredere. XXXI. Gregorii VII epistola ad Germanos. — Nuntiat se contra voluntatem et consilium. Romanorum iter ad. eos habere. Hortatur dent operam ut eos possit adire. (Anno 1076.) [Masr, Concil. XX, 383.] GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, om- nibus archiepiscopis, episcopis, abbatibus, ducibus, marchionibus, comitibus, omnibusque Christianam et B. Petri, apostolorum principis, fidem et doctri- nam defendentibus, etobservantibus in omni regno Teutonicorum, salutem et beatorum apostolorum Petri et Pauli benedictionem et omnium peccatorum absolutionem. Ego qualiscunque sacerdos apostolorum principis servus, contra voluntatem et consilium Romano- rum, confidens de misericordia Dei et vera fide ca- tholica, venio ad vos, paratus propter honorem Dei et salutem animaruni vestrarum mortem subire, ut per multas tribulationes tendanius, et perveniamus ad requiem. Vos autem, fratres mei dilectissimi, et desideratissimi, summopere curate ut vos possim, Deo auxiliante, adire, vobisque in omnibus prodesse. Benedicat vos ille ex cujus gratia. dictum est mihi. ad Corpus beati Petri in die ordinationis meg: Quodeunque benedixeris benedictum erit, et quod- eunque solveris. in erra erit solutum in ecelo. Amen. CKXXII- Ufex, rescriptum esse constat, vel vestrae canoniese. Quam scilicet canonicam tuendam, et defendendam per eamdem paginam ipse vester episcopus, san- ctissimi predecessoris mei Leonis papae, suorumque suecessorum auetoritati tuendam, et defendendam commisit, atque supposuit, ut. quieti, et securi ab omni Igsione permanere valeatis. Desiderio itaque, ac petitione tua, ut diximus, inclinati, et praeposi- tum, atque sueeessores canonicam vitam ducturos Sub nostre apostolieze defensionis munimine. suscei- pimus. Et bona omnia, qua vestra et habet, et ha- bitura est, et sibi pertinent canonica, videlicet cur- tes, terras, et juxta Florentinam urbem pratum regis, campum regis totum eum mansis, et territoriis om- nibus, quz in Florentina eurte habet et retinet, vel sibi pertinent praedieta vestra cononica, curtem S. Andrea cum omnibus sibi pertinentibus, curtem de Quinto, curtem de Cintoria cum omnibus suis per- tinentiis, et illam partem, quam Petrus primicerius contra canonica instituta usurpare visus est, plebem de Exinea eum curte; et mansis, et omnibus territo- riis, et decimationibus, quacunque ad eamdem ple- bem, vel curtem pertinere videntur. Insuper totum, quod Theuzo filius Lepizi pro salute anime suc in ecelesia S. Joannis contulit, vel in eadem cano- nica; terram S. Proeuli in praedieta plebe, curtem de lacu, quz est infra plebem S. Petri sitam Valiam, cum omnibus :adjacentiis et pertinentiis suis, cam. pum nihilominus Randi ; similiter ecclesiam S. Petri, qui dicitur Cantuari eum suis pertinentiis, quam Gerardus venerabilis episcopus Florentinze Ecclesiae prelibatee contulit eanoniec. Nec non ubieunque aliquid habere, vel tenere, aut sibi pertinere videtur, ipsa vestra canonica : et quidquid . Gerardus archi- presbyter pro beneficio, et. ipsa Florentina Ecelesia - tenuit, tam in decimationibus quam qua in mansis, et in praediis, nec non et quzeeunque Stephanus ab- bas ex benefieio tenuit. Similiter et quicunque pri- micerii beneficia fuere; atque plebem S. Hippolyti sitam Els&, itenique campum, et hortum, qui est juxta ecclesiam S. Reparatz, seu etiam curtes et ecclesias atque castellum in territorio plebium | S. Joannis Majoris, et S. Laurentii, et S. Cassiani a TURIS VII cathedralem ecclesiam Florentina J) Bnibus jugi Alpium Mucellensium usque in fluvium tuendam suscipit bonaque ejus UNS petente Ragnerio episcopo. (Anno 1076.) (UGnzELLI, Italia sacra, Il, 79.] GREGORIUS episcopus, servusservorüm Dei, MAR- TINO S. Florentina Ecclesie? preposito, aliisque eon- fratribus canonicis, tuisque successoribus in per- petuum. Si justis servorum Dei petitionibus satisfecerimus, proeul dubio ápostolicà praecepta servamus. Qua- propter, interveniente confratre nostro Raynerio epi- scopo vestro, confirmamus atque corroboramus tibi, tuisque successoribus, quidquid in pagina éonces- sionis, et confirmationis, quam vester fecit: vobis Sevie, qui Jeremias filius Ildeprandi pro sua filiique sui anima per chartulam offersionis preelibatze con- tulit eanoniez, curtes et easas, sortes et domnicata, et ecclesiam S. Martini cum omnibus sibi pertinen- tibus rebus in villa de Bagnolo, qua scitur esse in- fra plebem S. Maris de Pinita, quze dedere homines de Rufina in préedicta eanoniea. Ecclesiam S. Am- brosii eum suis pertinentiis, ecelesiam S. Mariz no- velle eum rebus suis, castrum de Scharaboni, man- sum unun in Conciano, et quidquid in przedieta canonica dedit Imelda in civitate Fesulana intus, et extra eurtem de Petramala euni omnibus sibi perti- nentibus rebus, et terram, quz dedit Thetberga uxor Rodulphi, et preterea, sicut supra diximus, qua- 679 * cunque vestra canonica juste nunc habet, aut in po- sterum, Domino annuente, habere contigerit in qui- buslibet rebus mobilibus, vel immobilibus, sive ab ejusdem civitatis episcopo datis, sive ab aliis homi- nibus publicis, vel privatis tibi, tuisque successori- bus confirmamus et stabilimus in perpetuum. Hac igitur omnia, que hujus precepti deeretique nostri pagina continet, tam tibi quam cunctis, qui in eo, quo es ordine, locoque suecesserint, vel eis quorum interesse potuerit, apostolica auctoritate in perpe- tuum servanda decernimus. Si quis vero regum, sa- cerdotum, clericorum, judicum ae saecularium per- sonarum hanc constitutionis nostre paginam agno- Scens, contra eam temerario ausu venire tentaverit, potestatis, honorisque sui dignitate careat, reumque se divino judicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat. Et nisi ea, qua ab illo sunt male ablata, restituerit, vel digna poenitentia illicite acta defleve- rit, a sacratissimo corpore, ac sanguine Dei Domini redemptoris nostri Jesu Christi alienus fiat, atque in zeterno examine distrietee ultioni subjaceat. Cun- ctis autem eidem loco justa servantibus sit pax Do- mini nostri Jesu Christi, quatenus et hic fructum bone actionis percipiant, et apud districtum judi- cem przmia eterna pacis inveniant. Amen, amen. Signum Gregorii papze septimi : miserationes tua, Domine, super omnia opera,ejus. Datum Florenti? v Kal. Januarii per manus Pe- tri sanete. Romanz Ecclesie presbyteri cardinalis, ac bibliothecarii, anno rv pontificatus domini Gre- gori VII papze; anno videlicet Dominieze incarna- tionis millesimo septuagesimo sexto, indiet. x1v. XXXIII. Gregorii VII epistola ad archiepiscopos, episcopos, duces, comites caterosque principes cum omni po- pulo regni Teutonicorum. (Anno 1077.) [Hugonis Flaviniae. Chronicon, apud PERTZ, Monum. Germ. hist., Script. tom. VIII, pag. 445.] GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, dile- etissimis in Christo fratribus et filiis, archiepiscopis, episcopis, ducibus, comitibus, ecterisque principi- bus, cum omni populo regni Teutonieorum chri- stianam fidem et religionem defendentibus, salutem et apostolicam benedictionem. Sicut in prioribus litteris et legatorum verbis vo- bis significavimus, intelligentes quod digne Deo de- fensores justitizte vos in vera obedientia et apostolici principatus reverentia exhibuistis, in vestra fide et consiliis fiducialiter spem ponentes, contra volunta- tem pene omnium fidelium nostrorum, excepta cha- rissima et fidelissima beati Petri filia, videlicet Ma- thilde, iter ad vos non solum inter multa incom- moda, sed et pericula aggressi sumus, et pervenisse quidem potuissemus, si ducatum eo tempore, eo loco quo constitutum erat, ex vestra parte habuis- semus. Cum autem ex ipsa suspensione nostra pro- fectionis regi in Italiam properanti ad nos perve- niendi daretur occasio, victi ejus humilitate et mul- S. GREGORII VII PAP/E OPERUM PARS il. 680 A timode poenitudinis exhibitione ab anathematis vin- B culo absolutum in gratiam communionis eum rece- pimus. De estero nihil secum statuentes, nisi quod ad cautelam et honorem omnium vestrum fore puta- vimus. Cumque Langobardorum episcopi totius ne« gotii summam ad communem conventum et pruden tig vestre consultationem reservatam esse cogno- scerent, nee. de suis culpis ea quam sperabant im- punitate absolutionem consequi potuissent, quantam superbiam quantosque malitiae conatus contra nos adorsi sint, ad dicendum quidem triste, ad audien- . dum est abominabile, cum illi, qui in Ecclesia Dei columnz esse debuerunt, non modo in compage corporis Christi nullum locum teneant, sed pertina- citer impugnatores, et quantum ad se destructores existant. De rege vero, ut in his que nobis promisit simpliciter aut obedienter ambulaverit, non multum leetari possumus, presertim cum ex ejus preesentia pessimi quique contra nos et apostolicam sedem plus audaci quam terroris pro perpetrata iniqui- tate habeant. Inter heec vestra consilia exspectantes, tandem per filium nostrum Rapotonem, quem ad vos misimus, hoc vos velle et postulare cognovimus, $i quomodo ad partes vestras transire possimus, atque id, ut cautius fleri possit, cum regis consilio et ad- jutorio, agere studeamus. Nos itaque sicut ' *vobis mandavimus, vestrz voluntati atque consiliis in om- nibus secundum beneplacitum Dei satisfacere cu- pientes, id ipsum per nuntios nostros cum rege sta- tuere atque coaptare operam damus. Verum quo C animo ipse nobis et vobis in hac causa consentire debeat, ante missionem hujus legationis, quoniam rex a nobis longe distabat, prenoscere non potuimus, sed mox ut cognoverimus, vobis intimare non tar- dabimus. Scitote igitur quoniam hae est voluntas et desiderium nostrum, ut vel consensu regis, vel si eo nolente fieri possit, ad vos pro communi utilitate et salute omnium vestrum pertranseamus. Quod si, peccatis et pravorum studiis obstantibus, fieri nequi- verit, absens tamen omnipotentem Deum obnixis semper orabo precibus, ut corda vestra et fidem in omni gratia virtute confirmet, et ita in. omnibus vestra consilia et facta dirigat, ut libertatem Chri- stianz religionis indefessa virtute defendere, et ea, qua ad statum et gloriam nobilissimi regni vestri Deo dignissima et vobis. utilissima sunt, providere possitis et exsequi. Vos autem in proposito defen- dendz justitize,! quod pro nomine Christi et ceterna retributione incoepistis, ita persistite, ut ad coronam tam sancti, tam Deo placiti certaminis, Deo donante, pertingere valeatis. Plura vobis per scripta misis- semus, nisi quod tales ad vos nuntios direximus, quibus indubitanter credere potestis, in quorum ore quidquid in epistola minus continetur, et pro vobis vel ad vos cor nostrum habet, posuimus. Amen. XXXIV. Gregorii VII epistola ad. omnes archiepiscopos, ept- scopos, abbates, reges, principes, clericos et laicos in Narbonensi (allia, Guasconia. e Hispania, re- gione constitutos quando Amatum, Oloronensem 681 EPISTOL/E EXTRA REGISTRUM VAGANTES. 682 episcopum S. R. E. legatum misit in Galliam et A et congregationem fratrum inibi Deo servientium in Hispaniam. (Anno 1077.) Mansi, Coicil. XX, 622. GREGOBRIUSepiscopus, servus servorum Dei, omni- bus archiepiscopis, episcopis, abbatibus, regibus, principibus, clericis quoque ac laicis in Narbonensi Gallia, Guasceonia Hispaniaque regione salutem et apostolicam ' benedictionem. Dilectissimi fratres et filii, prudentize vestrae ma- nifestissime notum est quod Romana Ecclesia hanc eonsuetudinem habuit ab ipsis suze fundationis pri- mordiis, ut ad omnes partes quae Christiane reli- gionis titulo pranotantur suos legatos mitteret, quatenus ea qua gubernator et rector ejusdem Ec- clesiae per suam praesentiam expedire non praevalet, vice sua legatis concessa, monita salutis ae morum "honestatem per eos eunetis per orbem terrarum eoustitutis Ecclesiis nuntiaret, easque apostolica doctrina in omnibus qua sacre religioni conveniant diligenter instrueret. Proinde horum presentium portitorem . venerabilem confratrem nostrum Ama- tum episcopum ad partes vestras dirigimus, ut, quae ibi vitia eradieanda sunt a fundamento evulsis, plan- taria virtutum, Deo auetore, solerti vigilantia plan- tare proeuret. Quem sicut nostram, imo beati Petri, presentiam vos suscipere apostolica auctoritate ju- bemus; ae pro reverentia apostolicae sedis, cujus nuntius est, vos in omnibus sibi obedire atque eum audire mandamus | ut própriam. faciem nostram seu nostra viva vocis oracula. Scriptum est enim : Qui vos audit, me audit (Luc. X, 16). Agite itaque pru- denter ac religiose ; et sic vos obedientes Deo et sancto Petro in omnibus exhibete, quatenus, ipso apostolorum principe interveniente, utriusque vitae gloriam et felieitatem consequi mereamini. . XXXV. Gregorius. VII monasterium. S. Michaelis Pisanum tuendum suscipit et ejus bona. ac jura confirmat.| C (Anno 1077.) [UGHELLI, Italia sacra, V, 361.] . GREGORIUS episcopus , servus servorum Dei, di- lecto in Christo filio Lkowr, abbati monasterii S. Mi- chaelis archangeli Pise constituti , suisque. Suecesso- .ribusibidem regulariter promovendis in perpetuum. B C tutelam et defensionem sanctee Romanz Eeclesize apostoliez tuitionis privilegium ex tune, qua per beatum Petrum, Deo- disponente, suscepimus, au- etoritate concedimus ; confirmantes et corroborantes eidem. venerabili monasterio quaeunque nune sunt in terris eultis aut ineultis, sive in quibuslibet re- bus mobilibus. vel immobilibus juste. habet, aut in posterum, Deo opitulante, acquirere poterit, qua- tenus tum ad communem usum fratrum, tam in tua, quam in suecessorum tuorum providentia et con- grua dispensatione, inconvulsa illibataque perma- neant. Eadem presentium auctoritate sancimus ut eos qui, pia devotione et amore ccelestis patriz' mundo abrenuntiantes, ibidem ad monasticam vitam regulariter se conferre voluerint, sine omni contra- dictione cujuslibet personze, ab abbate, qui pro tem- pore fuerit, ceterisque confratribus recipi ac teneri liceat. Przterea statuimus, et, juxta quod beatus papa Agapito Urbis preeseripsit, firma przceptione censemus ut nemo fideles Christianos in eodem monasterio sepelire eupientes contradicat, vel mis- sam aliquo modo cantare prohibeat, aut eleemosy- nas, quas vivorum. aut defunctorum aliquis ibidem destinavit aut pro amore Dei destinaverit, inde evellere vel aliquo modo subtrahere presumat. Si quis vero regum, sacerdotum, clerieorum, judicum ae saecularium personarum hane constitutionis no- strae paginam agnoscens, contra eam venire tenta- verit, potestatis honorisque sui dignitate careat, reumque se divino judicio existere de perpetrata ini- quitate cognoscat, et, nisi vel ea quae ab illo sunt male ablata restituerit, vel digna pcenitentia illicite acta defleverit, a sacratissimo corpore ae sanguine Dei et Domini Redemptoris| nostri Jesu Christi 'alie- nus fiat, atque in extremo examine districte ultioni subjaceat. Cunctis autem eidem loco justa servanti- bus sit pax Domini nostri Jesu Christi, ut. hic fru- ctum bona actionis percipiant, et apud districtum judicem praemia zternze pacis inveniant. Amen. Datum Florenti: rv Id. August. per manus Cono- nis cardinalis presbyteri, anno ab Incarnatione Do- mini 1077, pontificatus vero D. Greg. VII papa tv, ind. xv. XXXVI. Convenit apostolico moderamini pia religione pol- ^ Privilegium pro monasterio S. Salvatoris Septimian. lentibus benevola. compassione succurere, et po- seentium. animis alacri devotione Impertire assen- sum : ex hoc enim potissimum pramium. a condi- tore omnium Deo procul dubio promerebimur, dum venerabilia loca opportune ordinata, ad meliorem fuerint sine dubio statum perducta. Proinde postu- lante te, dilecte fili, quatenus monasterium cui, Deo auctore, praeesse dignosceris, apostolicis privilegiis muniremus ob reverentiam beati Michaelis archan- geli, in cujus honorem venerabilis locus ille consti- tutus est, precibus tuis benevola concessione am- nuendum esse destinavimus. Suscipientes igitur prafatum loeum, et omniasibi pertinentia, nee non ParnoL. CXLVIIL. ! (Anno 1078.) [UcnRELLr, líalia sacra, HI, 83.) GREGORIUsepiscopus, servusservorum Dei, dilecto in Christo filio Azoxr, abbati S. Salvatoris constructi in loco qui dieitur Septimo, suisque successoribus ibi regulariter promovendis in perpetuum. Memores divin grati: circa nos, manifeste cogno- vimus quam benevola concessione rectis desideriis et justis petitionibus condescendere debeamus, et ita administrationem nobis creditze dispensationis ad multorum utilitatem exhibendo dilatare, sicut desu- per erogato luero ab eo mercedem accipere cupimus eujus talentorum gratuita bonitate sua dona susci- 22 683 S. GREGORII VII PAPJE OPERUM PARS II. 684 pimus. Quapropter, dilectissime fili, sieut tua et A venire tentaverit, potestatis honorisque sui digni- fratrum tuorum devotio postulavit, suscipientes, sie- ut et praedecessores nostri, prefatum monasterium cui, Deo auctore, praesse dignosceris, in tutelam et defensionem sanete Romane Ecclesie, per hujus nostri decreti paginam, ad corroborandum Deo au- ctore statum ejus, apostoliez tuitionis privilegium tibi concedimus. Confirmamus omnia qua eidem ve- nerabili loco a quibuslibet hominibus de proprio jurejam donata sunt, vel in futurum, Deo miserante, collata fuerint, eujuseunque modi possessiones aut bona sunt, tam in rebus mobilibus quam immobili- bus, et postremo universa qua nune legaliter ae- quisita possidet, et in posterum, Deo opitulante, ac- quirere-potuerit. Proinde apostolica auetoritate cen- tate careat, reumque se divino judicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat. Et nisi ea qua ab - illo sunt male ablata restituerit, vel digna poenitentia illieite acta defleverit, a saeratissimo eorpore ae sanguine Domini nostri Redemptoris Jesu Christi alienus fiat, atque in eterno examine districtze ul- tioni subjaceat. Cunctis autem eidem loco justa ser- vantibus sit pax Domini nostri Jesu Christi, quate- nus et hic fructum bonz actionis percipiant, et apud districtum Judicem praemia eternz pacis inveniant, Datum Laterani tv Idus Januarii per manus Petri sancte; Romana Ecclesig presbyteri cardinalis ac bibliothecarii, anno quinto pontificatus D. Gregorii septimi papae, ab inearnatione vero Domini 1078, semus atque statuimus ut nullus regum vel impera- D indictione prima. torum, ducum, marchionum, comitum, castaldio- num, nullus antistitum, vel quaeunque dignitate praeditus, aut aliqua persona secularis vel ecele- siastica, magna vel parva, audeat przefatum mona- sterium a sui ordinis ac firmitatis stabilitate divel- lere, aut bona sibi pertinentia, pro sua rapacitate vel violentia aut inique dominationis oppressione, in- vadere, vel diripere, vel inde auferre, sive suis usi- bus impia temeritate applicando, vel aliis quasi piis de causis pro suse avaritiae excusatione concedendo: sed cuneta qua ibi oblata sunt, velofferri contigerit, tam ate quam ab eis qui in tuo officio locoque suc- cesserint, perenni tempore illibata ac sine infesta- tione aliqua volumus ac decernimus possideri, eo- rum quidem usibus, pro quorum sustentatione guber- nationeque concessa sunt, modis omnibus profutura. Item constituimus ut, obeunte abbate, non alius ibi quaeunque obreptionis astutia ordinetur nisi quem fratres ejusdem ccenobii seeundum timorem Dei elegerint, maxime de eadem congregatione, si ido- neus inventus fuerit. Quodsi talis qui huie regimi- ni congruat inter eos inveniri non possit, aliunde sibi Patrem et magistrum expetant; qui non ab alio nisi a Romano pontifice secundum consuetudi- dinem priorum abbatum consecretur, neque alterius nisi ejusdem Romani pontifieis subdatur judicio. Consecrationes autem ecclesiarum, et ordinationes clericorum prefato ecenobio pertinentium , ab epi- scopo in cujus dicecesi est accipiant, ita tamen si D ipse episcopus canonice ordinatus, aut a Romana Ecclesía tune excommunicatus non fuerit, et ordi- nationem gratis fecerit. Sin autem aliquid horum obstiterit, abbas, ad qualemcumque catholieum epi- scopum ei placuerit, causa consecrationis et ordi- nationis tam locorum quam: personarum licenter pergat : liceatque episcopo canonice, quod rogatus ab eo fuerit, peragere. Hzc igitur omnia quae hujus praecepti decretique nostri pagina continet, tam tibi quam cunctis qui in eo quo es ordine locoque suc- cesserint, in perpetuum servanda decernimus. Si quis vero regum, imperatorum, clerieorum, judieum ac secularium personarum hane constitutionis no- stre paginam cognoscens contra eam temerario ausu XXX VII. Gregorii pape. VII privilegium pro monasterio S. Crucis Kimperlegiensis. (Anno 1078.) [Callia Christiana, vet. edit, tom. 1V, p. 553.) GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, dileeto in Christo filio BENEDICTO, abbati monasterii Sanctae Crucis in Britanniasiti, in villa quee dieitur Avantot, suisque successoribus ibidem regulariter viventibus, et monachis in perpetuum. Britannia, sicut nonnulli gentis nostrze testantur, non solum ab imperatoribus, verum etiam ab ipsis habitatoribus, tutelae et defensioni sancte Romana C Eeclesi:te commissa est. Verum antecessores nostri in hae causa, sicut in multis aliis, adeo negligentes fuerunt , ut amor, et promissio apostolicae tutelae, et pristina devotionis nostre intentio, in injuriam et pene quasi inablutionem(sic)utrinque devenerint. Nos itaque, Deo auctore, hac qua hactenus neglecta sunt ad memoriam satagimus reducere, et tanto sollici- tius eirea salutem et honorem patrig vestra procu- ramus studium impendere quanto, sicut jam dixi- mus, beati Petri patrocinio gentem vestram pro de- votione cólla submisisse cognoscimus, et lieet uni- versaliter quoda nobis requiris, charissime fili, Bri- tannie debeamus , specialius tamen ad liberationem et tutelam monasterii tui munimen auxiliumque pratendimus. Unde, secundum tenorem postulatio- nis tuze, monasterium cui tu, Deo auctore, preesse dignosceris, sub tutela et defensione apostolice se- dis cum tota insula qua vocatur Guedel, vel alio nomine Bella Insula ; quz, eum aliis possessionibus qua juste sibi pertinere videntur, suscipientes , hu- jusmodi sibi privilegia praesenti auctoritatis nostrae decreto indulgemus, concedimus atque firmamus, statuentes nullum regum, imperatorum, antistitum, nullum quacunque dignitate praeditum, vel quem- cunque alium audere de his qua eidem venerabili loco a quibuslibet hominibus de proprio jure jam donata sunt vel in futurum, Deo miserante, collata fuerint, sub cujuslibet cause occasionisve specie minuere vel auferre, et suis usibus applicare, vel 685 EPISTOLAE EXTRA REGISTRUM. VAGANTES. 686 aliis quasi piis de causis pro suc avaritiae excusa- A niri non possit, aliunde sibi Patrem. et magistrum tione coneedere; sed cuncta qua ibi oblata sunt, vel offerri contigerit, tam a te quam ab eis qui in tuo officio locoque suecesserint, perenni tempore il- libata et. sine inquietudine aliqua volumus posside- ri, eorum quidem usibus, pro quorum sustentatione gübernationeque eoncessa sunt, modis omnibus pro- futura. Hec igitur omnia qua hujus praecepti de- cretique.nostri pagina continet, tam tibi quam cun- ctis qui.,in eo quo es ordine locoque successerint, in perpetuum servanda decernimus. Si quis vero im- peratorum, regum, ducum, marchionum, comitum, sacerdotum, clericorum, judicum, ac sceularium personarum hane constitutionis nostra paginam ag- noscens, contra eam temerario ausu venire tenta- verit, admonitus semel et iterum, usque tertio per convenientes inducias, si non resipuerit atque pra- dieto monasterio non satisfecerit, potestatis hono- risque sui dignitate careat, reumque se divino judi- cio existere de perpetrata iniquitate cognoscat; ct nisi ea qua ab illo.sunt male. ablata restituerit, vel digna poenitentia illicite acta defleverit, a sacratis- simo corpore et sanguine Domini nostri Jesu. Chri- sti alienus fiat, atque in eterno examine distrietze ultioni subjaceat. Cunctis autem eidem loco sua jura servantibus, sit pax Domini nostri Jesu Christi, qua- tenus et hie fructum bona actionis percipiant, et apud districtum Judicem praemia zternee pacis in- veniant. Datum Laterani vir1 Kal. April. per manus Petri S. Romane Ecclesi: presbyteri cardinalis et. biblio- thecarii, anno v pontif. domini Gregorii VII papas, indiet. prima. XXXVII. Gregori ü pape VII privilegium — pro mona sterzo S. Benign? - Divionensis. (Anno 1078.) [PÉnARD, Recueil de piécés pour servir à T histoire de - Bourgogne, pag..192.] - GREGORIUS episcopus, servus: servorum Dei, ve- nerabili filio GERENTONI, abbati Divionensis. mo- nasterii, ejusque A e Md regulariter promo- vendis in perpetuum: Superna miserationis respectu, ad hoe venerabi- lis Eeclesi: euram suscepimus et apostolici mo- deraminis sollicitudinem gerimus, ut justis precan- tium votis intenta benignitate faveamus. . Proinde, dilecte in. Domino fili, Gerento abbas, petitionibus tuis grato occurrentes assensu, libertaü ae quieti monasterii vestri, auetore Domino, duximus pro- videndum. Si quidem ipsum coenobium sub sedis apostolieze protectione suscipimus," et obeunte te, nune ejusdem loei abbate, vel tuorum quorumlibet suecessorum nullus ibi qualibet subreptionis astu- tia seu violentia preponatur, nisi quem fratres communi eonsensu, seeundum timorem Dei et re- gulam saneti Benedieti, elegerint, maxime de ea- dem congregatione, si idoneus inventus fuerit. Quod si talis, qui huic regimini congruat, inter eo$ inve- B C expetant, et Lingonensi episcopo consecrandum ordinandumque provideant, si tamen ipse episcopus gratiam apostolieze sedis habuerit, et canonice ipsam: ordinationem facere voluerit. Quod si. aliquid horum obstiterit, liceat electo ejusdem monasterii, aut ad apostolieam sedem recurrere, aut a quocun- que voluerit religioso episcopo consecrationem et clericorum ordinationes. atque caetera qua ad epi- scopum pertinent suscipere. Statuimus etiam ne ab episcopo vel ministris Lingonensis Eeclesic divina vestro monasterio interdicantur officia, sed continue celebrentur, nisi eisdem causis fratres cessare oporteat quc sedis apostolie&? praesulis Benedicti determinatione distinetze sunt. Illam quoque in mo- nachis tuis quietem ac libertatem , quam idem prz- sul decreto suo firmavit, nos beati Petri et nostra auctoritate intemeratam perpetuo manere sancimus. Quieunque vero clericorum vel laicorum sese in monasterio vestro voluerint conferre, vobis liceat eos sine aliqua contradictione recipere, dummodo pro- prie excommunicati non fuerint vel nominatim in- terdieti. Confirmamus etiam vobis ecclesias vestras , quass eunque nunc possidetis, seu quas, largiente Deo, in posterum canonice possidebitis, statuentes ut nul- lus clericorum sine assensu vestro in eis audeat ministrare; sed. quotiescunque in aliqua earum mi- nister fuerit subrogandus, vos idoneum ad hoc eli- gentes, episcopo presente, qui episeopus euram ei animarum injungat, et sic vobis de temporalibus, episcopo vero de spiritualibus debeat respondere. Si quis autem eontra hane formam in eisdem eccle- siis ministrare praesumpserit, nos eum ab officii sui exsecutione suspendimus; claustro etiam, in quo monasterium vestrum situm est, eam libertatem et immunitatem eoncedimus quam illustris rex Rober- tus noseitur contulisse, ut ab omni invasione et violentia ducis et hominum: suorum sit in perpetuum liberum ae securum, ita ut nihil prorsus a torrente, qui eastri sanctique causam dividit, aliquis vel au- ferre. presumat vel aeeipere. Ecclesiam quoque Beati Germani de Laré, ubi sanctimoniales eonsi- stunt, vobis perpetuo confirmamus possidendam, et ut ipsc sanetimoniales nunquam a subjectione Ec- - clesie Divionensis se removeant, sub anathemate prohibemus, sed semper per vestram providentiam gubernentur. Decernimus itaque ut nulli omnino ho- minum liceat.idem monasterium temere perturbare, aüt ejus possessiones auferre, et ablata retinere, minuere, vel temerariis vexationibus fatigare, sed omnino integra conserventur, eorum pro quorum sustentatione ae gubernatione concessa sunt, usibus omnibus profutura. Si qua autem ecelesiastica Sae- cularisve: persona, hane nostra constitutionis pagi- nam agnoscens, contra eam temere venire tentave- rit, et admonita semel et secundo, non congrua satisfaetione "emendaverit, potestatis honorisque sui dignitate careat, reamque se divino judieio exi- 687 S. GREGORII VII PAPZE OPERUM PARS Il. 688 . stere de perpetrata iniquitate cognoscat, et a sacra- A gratias immensas referimus, qui, nos infraetos hue tissimo corpore et sanguine Dei et Domini Redem- ptoris nostri Jesu Christi aliena fiat, atque in ex- tremo examine distrietae ultioni subjaceat. Cunetis autem eidem loco justa servantibus, sit pax Domini nostri Jesu Christi, quatenus et hie fructum bono aetionis pereipiant, et apud distrietum judicem, praemia zeternze pacis inveniant. Amen, Ego Gregorius saneta? catholiez! Ecclesi epi- Scopus. Data Laterani, per manum Joannis R. Ecelesice diaconi cardinalis, x11 Kal. Julii, anno ab Incar- natione Domini 1078, indietione 1, pontificatus au- tem domni Gregorii PP. VII, vr. XXXIX. Gregorii VII epistola ad Gallos. — Vi synodum pro discordiis inter. regnum et sacerdo- tium componendis habendam. (Anno 1078.) [MaNst, Concil, tom. XX, col. 381.) GnEGOR1US, servus servorum Dei, archiepiscopis, episcopis, abbatibus in Gallia constitutis, qui in gremio sanctae Romanae Ecelesi:e permanere. viden- tur, salutem et apostolicam benedictionem. Quantas tribulationum angustias et persecutio- num procellas ac pondera periculorum universalis mater saneta Romana Ecclesia perpessa sit tempo- ribus istis, quod credi vix potest, ex majori parte latet seientiam vestram, Ad haee quoque quid con- silii, quidve suffragii per vos, filios suos, debitae com- passionis perceperit, vos ipsi agnoscitis. Quod ita- C que sine dolore vix possumus vel reminisci, ita cha- ritas multorum circa eam refrigescit, ut haec ipsa per Evangelium praesignata quodammodo. speciali- ter videantur, ut dieitur : « Quando abundaverit ini- quitas, refrigescet eor multorum (Matth. XXIX.) » Unde quid aliud dixerim, nisi quod vos, qui aut segniter neglexistis ac jpavide refugistis matri ve- strae in tanta pressura solatiari, nomine filiorum indignos et charitatis visceribus alienos vos osten- ditis? Quem vero pudorem, vel potius quantum do- lorem, quisquis est sana» mentis non sentiat, cum consideret persecutores Christianae religionis tanta factionis conspiratione, sicut omnimodis adnisibus non solum res suas profundendo sed etiam se ip- sos morti tradendo, ad explendam animi atrocita- tem hue usque desudasse; neminem autem vel vix paucissimos, justitiae fautores, aut corporum labo- rem subire, aut rerum dispendia pati, aut de bonis suis opem matri sug Ecclesi; ferre. curavisse. Ve- rum, uteunque fraternitas vestra sese habuerit, be- nedietus Deus et Domini nostri Jesu Christi Pater, qui, nos ab adversariorum manibus et persecuto- rum violentia protegens, haetenus in manu nostra justitiam seeundum testimonium conscientie/ no- strae defendit; atque, potenti:e suce vigore humanae infirmitatis imbecillitatem nostram corroborans, ad iniquitatem converti nullis nos promissionum blan- ditiis, nullis vexantium terroribus sinit. Ipsi ergo usque in pressure tempestate conservans, ad quam- dam spem tranquillitatis sicut liberis incessibus duxit; ut non nos contra principalem justitia in- tentionem egisse, aut propria conscientia aut reli- giosorum, qui noverunt, examinatio reprehendat. De ezetero, fratres, ut causa jurgiorum et discordia qui inter regnum et apostolicam sedem jam dudum agitatur, annuente Domino , congruum valeat finem sortiri, vos ad synodum quam in medio Novembri celebrare disponimus, praesentium litterarum voca- tione, ex parte beati Petri apostolorum principis precipientes invitamus. Hoe etiam fraternitatem vestram scire volumus quia, ut secure ad nos ve- nire et in vestram patriam, Deo protegente, possitis oent Alos ad B redire, fideles nostri a majoribus, qui sunt in curia Henriei dieti regis, juramento securitatem recepe- runt. Desideramus igitur una vobiscum tractare, di- vino fulti auxilio, qualiter possimus pacem confir- mare, atque ad gremium matris Ecclesi: sanctae schismatieos, Deo auxiliante, revocare. XL. VII pape privilegium pro Casinensi ccnobio. (Anno 1078.) [GArTULA, Hist. Casin. 254.] GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei , di- leeto in Christo fratri DEsrpERIO, abbati Montis Cas- sini, suisque successoribus. Ea quie ante nos eorum definitionis finem perci- piunt, necessarium et utile videtur ut ad memo- riam futurorum non solum litteris intimare, verum etiam auctoritate sedis apostolicae munire. debea- mus. Cum enim Capua essemus, clerici illius civi- tatis. conquesti sunt, dicentes ecclesiam Saneti Angeli, qua olim fuerat juris Capuana ecelesie, in jus monasterii Sancti Benedicti injusto concambio transisse. Quam nimirum querimoniam indiscussam non permittentes, per discretos et veraces viros di- ligenter inquisivimus utrum coneambium quod pro eadem Ecclesia datum fuerat, sufficere videretur, Qui videlicet viri illud quod eis injunximus studiose perquirentes, probaverunt, quod pro comcambio donatum fuerat, videlicet ecelesiam Saneti Joannis infra Capuanam civitatem sitam, plus possessionis et ornamenti habuisse. Hoc etiam Erbeus tune ar- chiepiscopus ejusdem civitatis rem indubitanter co- gnovisse testatus est. Unde testimonio competenti promoto, litis omni dubietate sublata, censuimus tam archiepiscopum quam Capuanos clericos in perpe- tuum ab hae quaestione quiescere, et de jam dieto concambio nullam deinceps litem promovere. Unde, juxta fraternitatis tuae postulationem, presenti pri- vilegio firmum hoc et in perpetuum stabile judi- cantes, decernimus ut in praedicto loco Saneti An- geli religio monachorum sub cura et regimine abbatis Montis Cassini omnipotenti Deo deserviat. Cui nimirum eeclesie hujus modi privilegium in- dulgemus, concedimus atque firmamus, statuentes Gregorii 689 tum, nullum quaeunque dignitate praditum, vel quemquam alium audere de his qua eidem venera: bili loco a quibuslibet hominibus de proprio jure jam donata sunt, vel in futurum, Deo miserante, collata fuerint, sub cujuslibet causas oceasio- nisve specie minuere, vel auferre, sive suis usibus applieare, vel aliis, quasi piis de causis, pro sua avaritie excusatione eoneedere : sed cuncta, quae ibi oblata sunt, vel offerri contigerit a quoquam, ab eis qui in tuo officio locoque successerint, pe- renni tempore illibata et sine inquietudine aliqua volumus possideri, eorum usibus, pro quorum sustentatione gubernationeque concessa sunt, modis omnibus profutura. Haec igitur omnia qua hujus praeepti deeretique nostri pagina eontinet in per- petuum reservanda decernimus. Si quis vero impe- ratorum, regum, prineipum, sacerdotum, eleri- corum, judieum ae-sacularium personarum hanc constitutionis nostra paginam agnoscens, contra eam temerario ausu venire tentaverit, admonitus semel et iterum usque tertio per convenientes inducias, si non resipuerit, atque pradiete Ecclesi: non satisfecerit, potestatis honorisque sui dignitate ea- reat, reumque se divino judicio existere de perpe- trata iniquitate cognoscat; et nisi ea qua ab illo sunt male ablata restituerit, vel digna. poenitentia illicite acta defleverit, a sacratissimo corpore et sanguine Domini redemptoris nostri Jesu Christi alienus sit, atque in extremo examine districtiori ultioni subjaeeat. Cunetis autem in eidem loco juste observantibus, sit pax Domini nostri Jesu Christi, quatenus et hie fructum bone actionis percipiant, et apud distrietum judieem premia eterna pacis inveniant. Miserationes fue, Domine, super ommia opera twua (Psal. cXr11v). ) Datum Romae septimo Idus Decembris per manus Petri, Sancta Romana Ecclesie presbyteri, cardinalis et bibliothecarii; anno vero vr pontifieatus Domini Gregorii septimi papae, indictione rr. XLI. Littere commendatitie Gregorii VII date Berengario most consilium Romanum. (Anno 1079.) [MaNsr, Concil. XX, 621.] GREGORIUS, servus servorum Dei , omnibus beato Petro fidelibus salutem et apostolieam benedictio- nem. -Notum vobis omnibus facimus nos anathema fe- eisse ex auctoritate Dei omnipotentis Patris, et Filii, et Spiritus sancti, et beatorum apostolorum Petri et Pauli omnibus qui injuriam aliquam faeere prz- sumpserint Berengario, Roman«e Ecclesiz filio, vel in persona, vel in omni possessione sua, vel qui eum voearit hzreticum. Quem post multas quas apud nos, quantas voluimus, fecit moras, domum suam remittimus, et cum eo fidelem nostrum, Fulconem nomine. EPISTOLAE EXTRA REGISTRUM VAGANTES. nullum imperatorum, regum, principum, antisti- A 690 XLI. ' Gregorii. VII epistola ad. Germanos. (Anno 1079.) [Maxsr, Concil. XX , 383.] GREGORIUS, servus servorum Dei, omnibus archi episcopis in Teutonico atque in Saxonico regno eommanentibus, omnibusque principibus, eunetis- que majoribus et minoribus, qui non. sunt excom- munieati et obedire voluerint, salutem etapostolicam benedictionem. Quomodo ex lite et dissensione vestra maximum in sancta Eeclesia periculum fieri quotidie cognosci - mus, visum est nobis, visum est et fratribus nostris in concilio congregatis, summa ope elaborare pro viribus, quatenus idonei nuntii tam religione quam scientia pollentes et latere apostoliecze sedis ad. partes vestras mitterentur, qui religiosos episcopos, laicos etiam paeis et justitiae amatores, in partibus vestris commorantes, ad hoe opus idoneos econgregarent, qui, Domini gratia preeunte, die etloco ab illis statuto, tam ipsi quam quos ipsis adjungere adhue debemus, aut pacem componant, aut, veritate praecognita, super illos qui sunt tanti dissidii causa, canonicam censu- ram exerceant. Verum quomodo nonnullos diabo- lico instinetu confectos, iniquitatis suze facibus igni- tos, eupiditate induetos, discordiam potius quam pacem fieri et videre desiderantes fore non ignora- mus, statuimus in hae synodo, sieut et in preterita, ut nulla persona alieujus potentie vel dignitatis , sive parva, sive magna, sive princeps, sive subje- etus, aliqua praesumptione audeat legatis nostris ob- sistere et, eum ad vos pervenerint, de componenda pace contraire, nec postea contra interdictum illorum, alter in alterum audeat insurgere, sed usque ad diem ab illis statutum firmam" pacem omnes sine ulla occasione et fraude observent. Quicunque au- tem haec vestra statuta ulla praesumptione violare tentaverit, anathematis vineulo eum ligamus, et non solum in spiritu, verum etiam in eorpore et in omni prosperitate hujus vitae apostoliea auctoritate innodamus et vietoriam in armis auferimus, ut sic saltem confundantur et dupliei eontritione conte- rantur. XLIII. Gregorii VII epistola ad Rodulfum regem. (Anno 1079.) [Bruno, De bello Saxonico, ap. PERTZ, Monum. Germ. hist., Seript. V, 378.] GnEGORIUS episeopus, servus servorum Dei, Ro- DULFO regi etomnibusseeum Christianam religionem defendentibus salutem et apostolicam benedietio- nem. Quod regnum Teutonicorum, hactenus inter om- nia mundi regna nobilissimum, jam video incendiis, ezdibus et rapinis devastari, confundi et annullari, quam magnus exinde cordi meo dolor insideat, quam continuus in visceribus meis me gemitus afficiat, testis est ille solus, qui omnium hominum corda scrutatur et probat. Deferuntur enim nihi 604 S. GREGORII VII PAPJE OPERUM PARS II. 692 jam sepius legationes Henrici, cum per proprios À cum nostra voluntate, et apostoliea benedictione nuntios, tum per cognatos et aliarum terrarum prin- cipes etaffines, modo omnem obedientiam pro- mittendo, módo per varia ingenia sollieitando, id a me summo conamine- cupientes efficere quo me ad votum suum suis partibus valeant inelinare. Verum quia hine inde et Romana gravitas et apostolica mansuetudo me per mediam justiti:e viam incedere cogunt, omnibus quibus possum modis hoc oportet intendere quómodo veram a falsa justitiam, perfe- etam a ficta obedientiam judieio saneti Spiritus valeam discernere, et. rato ordine ad finem usque perducere. Hec vero et alia, si, propitio Deo, ad vos sani perveniunt legati mei, melius quam ha litterce viva voce testifieabuntur et docebunt. XLIV. Gregorii VII epistola ad Rodulphwum regem et Saazo- nes. — INuntiat se curasse ut per legatos suos de vebus a se decretis in duabus. synodis docerentur ; tum ad patientiam hortatur et ut Magdeburgensis archiepiscopatus optime provideatur. (Anno 1079.) GnrGORIUS episcopus, servus servorum Dei, R. regi omnibusque seeum in regno Saxonum com- manentibus, tam episeopis quam ducibus, comiti- bus,nee non majoribus et minoribus peccatorum absolutionem et apostolicam benedictionem. Cum Veritas ipsa dicat omnium qui propter ju- stitiam persecutionem patiuntur regnum esse cce lorum (Matth. v), et Apostolus elamet neminem, nisi qui legitime certaverit, posse eoronari. (1I T/m. 12), nolite, filii mei, in hoe, qui vos jam multo tem- pore exagitat, bellico furore deficere ; nolite per ul- lius fallentis personae. mendacia de nostro fideli ad- jutorio dubitare; sed magis magisque pro tuenda veritate eeclesiastiea, pro defendenda vestras nobili- tatis libertate , labori jam citius finiendo ineumbite ; et ex adverso ascendendo vos et corpora vestra quasi murum pro domo Dei opponere satagite. Quidquid jam in duobus synodi nostre conventio- nibus de rege R. et de H. statutum sit, quidquid ibi de pace et concordia regni et eum ;juramentis sit diffinitum, per nostras litteras et per nostros lega- . tos, nisi sorte capti sint, apertissime potestis co- gnoscere ; et, si quid adhue remanserit, per episcopos Metensem et Papiensem et abbatem Augustensem, qui nobiscum finem rei prasstolando morantur, cum ad vos ipsi venerint, quasi in promptu habetis au- dire. Postremo hoc vos ignorare nolumus quod qua omni oportet instantia, eum orationis nostre assi- duitate, tum officii nostri gravitate, et prospieiendo consulere, et consulenda prospicere ver; necessi- tati non dubitamus. Audivimus de vestro archiepi- scopatu Magdeburgensi, in disciplinam quorumdam ejusdem Ecclesi: filiorum, pro aequirendo sacu- lari habitu et honore, obortam fuisse contentionem, quos modis omnibus ex precepto Dei omnipotentis et sancti Petri, et nostro, ne sibi in locum damna- tionis culmen arripiant regiminis prohibete, et Deo dignum dispensatorem, prout jus postulat et ordo, et communi omnium bonorum tam elericorum quam laieorum electione disponite. Vos tamen ipsi nostis quod, in constituendis episcopis, neglecta sanetorum Patrum instituta hune qui modo fundi- tur sanguinem genuerunt, et adhue, nisi provi- deantur, pejores prioribus errores fovendo partu- riunt. XLN. Gregorii epistola ad, omnes fideles per Teutonicum et Italicum regnum. (Anno 1079.) [Mariani Seotti Chronicon, ap. PERTZ, Monum. Germ. hist., Script. V, 561.] GnEGORIUS apa, servus servorum Dei, per totum Italieum regnum et Teutonicorum, debitam sancto Petro obedientiam exhibentibus apostolieam bene- dictionem. Si qui sunt. presbyteri, vel diaconi, vel subdiaconi, qui jaeeant in erimine fornicationis, interdieimus eis, ex parte omnipotentis Dei et auctoritate sancti Petri, introitum eeclesiae usque dum poeniteant et emendent. Si qui vero in peccato suo perseverare maluerint, nullus vestrum officium eorum auscultare praesumat ; quia. benedictio illius vertitur in maledi- ctionem , et oratio in peecatum , testante Domino per prophetam Maledicam ,. inquit, benedictionibus vestris. XLVI. Gregorii VII pape epistola ad monachos Casinenses. (Anno 1079.) [GAvrTULA, Hist. abbatie Casin., YY 149.] GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, dile- ctis in Christo filiis Saneti Benedieti monachis sa- lutem et apostolieam benedictionem. Audivimus, quod sine gravissimo dolore dicere non possumus, quosdam homines a Jordano principe suggestione diaboli missos, secretarium vestrum intrasse, et quaedam commissa vobis inaudita téme- ritate detulisse. In quo facto nimicz negligentize, et aeriter uleiscendz timiditatis vos et abbatem ve- strum arguere possumus, et gravius adversum vos commoveri deberemus, nisi ea qua vos semper charitate dileximus, detineremur ; si quidem tolera- bilius nobis videretur villas et. eastella Saneti Be- nedieti in predam et direptionem dari, quam ut sanetus locus, et per totam, ut credimus, Christiani- tatem famosus et venerabilis, tante ignominize perieulo subjaceret. Quapropter hujus temeritatis noxam inultam esse non ferentes, presertim eum locum vestrum violatum esse, et exemplo hujus fa- cinoris deteriora posse vobis contingere perpen- dentes, admonemus ut divinum officium in ecclesia Beati Benedieti non faciatis, sed altaria omnia qux» intus sunt detegentes, quantum sit hujusmodi viola- lionis perieulum quosque coguoscere faciatis. Si enim in ecelesia Saneti Petri humano sanguine respersa divinum offieium non sine diligenti reconci- liatione celebratur, multo magis istud quod in eccle- 693 EPISTOL/E EXTRA REGISTRUM VAGANTES. 694 - Sia Beati Benedicti pernieio (sic) suis commissum est, À banensi et OpErRICO Pataviensi, salutem et aposto- competenti indiget expiatione. Vos itaque omnipo- tentem Dominum instanter deprecemini ut tristitice mentis nostre dignetur super hae re nobis consola- tionem impendere, et ad reparandam in omnibus vestram dignitatem, modis quibus decet, nos instruere. XLVII.. Gregorü VII pape epistola ad monachos Casinenses. (Anno 1079.) | [GATTULA, Hist.abbatie Casin., 1I, 149.] GREGORTUS episeopus, servusservorum Dei, vene- rabili eongregationi Casinensis coenobii salutem et apostolicam benedictionem. Nuper, dilectissimi fratres, nos violentia sacrilegii huie reverentissimo loeo illata compulsi, vestre ecelesie offieium ob tantum facinus irrogatum in- terdiximus. Verum quia ascensionis Domini solem- nitas toto venerabilis orbi nune imminet , nolentes jam propter alicujus seelus in tanto festo tam reli- giosum locum ofíicio pietatis carere, decrevimus et vos et eumdem locum ab interdicto absolvere. Qua- propter, apostoliea mansuetudine ducti, reddimus et ecelesiae ministerium et cultum religionis devo- tioni vestra licentiam celebrandi. Volumus etiam atque rogamus charitatem ve- stram ut, nostri memores, pro nobis preces fundatis ad Dominum, pro statu quoque sanctze. Romanae Eeclesice Reetori rerum quotidie supplicetis$; nec non tam pro inimicis quam etiam pro amicis, dilectionis affectu, omnipotentem Dominum deprecari sedulo memineritis et studeatis; nec non et pro illo qui tam sanctissimum loeum, toto mundo famosum, violavit preces effundite, ut Deus det illi. cor poenitens, et sie eum ad se convertat, ut in hac vita et futura mereatur gratiam Dei obtinere. Ef ?mmediate se- quuntur hec alia verba in codice : Hoc autem accidit per..... Rosellano episcopo ; nam idem episcopus non parvam pecuniam huie commendaverat loco. Jorda- nus autem princeps missis militibus praecepit ut eamdem sibi deferrent pecuniam. Fratres autem ad licam benedictionem. Sunt mülti, quibus tamen non credimus, qui de legatione vestra murmurare incipiunt, suspicantes vos aliter velle incedere quam a nobis preceptum est; et alterum vestrum nimis simpliciter, alterum vero non adeo simpliciter acturum esse causantur. Quapropter diligentissima cireumspectione eaven- dum est vobis, ut utramque suspicionem possitis exstinguere. Quod ita facile eum Dei adjutorio pro- veniet, si praecepta nostra ante mentis oculos sem- per teneatis, et nihil aliud praesumatis efficere, nisi quod nos vobis noscimur, non modo nudis verbis, verum etiam litteris ineuleando mandasse. Volu- mus autem ut de eausa regum vel regni sive etiam de Trevirensi vel Coloniensi et Augustensi electis, vel de omnibus istis qui investituram per manum laieam acceperunt, nullum prassumatis exercere judieium, summumque vobis studium sit, si rex aequieverit vobis de statuendo colloquio et pace firmanda in regno, et de restituendis episcopis in sedibus suis, et hzec eadem cito ad nos aut per vos ipsos aut per certos legatos annuntiàre, ut tot et ta- les persoras possimus illue ad constitutum tempus dirigere, qui ad tantum negotium determinandum valeant una vobiscum, Deo auxiliante, sufficere. Interim vero sie vos utrique pàrti communes, et ab omni suspicionis nao, quantum in vobis est, cum divine grati: adjutorio exhibete immunes, ut ju- stitite semper et nullo modo partibus faveatis, sieut habetis formam nostram; qui videlicet, postquam judieium tanti hujus negotii in manu beati Petri commissum est, nihil aliud vobis testibus intendi- mus, nisi ut per justitite. semitam incedamus. Ad nullam partem sinceritatem apostoliecy discretionis infleximus, nullis promissionibus aut terroribus ces- simus, nec aliud unquam, Deo protegente, acturos nos esse confidimus. Praeterea specialiter vobis de abbate Augiense injungimus, qui nuper ad aposto- lorum limina veniens, non solum captus est, sed etiam in loco ejus quidam est tyrannice subrogatus, ut ea bona sua, quibus exspoliatus est, expulso in- vasore illo, restitui faciatis. Qui tamen postquam de hee Peeuniam, qua S. Benedicto eredita est, nos D his quze perdidit, fuerit pleniter investitus, si quid alieui viventium minime damus, sed eam super corpus ejus ponimus; inde qui praesumpserit aufe- rat. Milites autem tollentes thesaurum de altario ad prineipem deferunt. Quo accepto statim idem prin- ceps, tanti auctor sceleris, lumen amisit, et usque ad mortem ita permansit. XLVIII. VII epistola ad Petrum Albanensem et: Odelricum. Patavinum. (Anno 1079.) [Hugonis Flaviniae. Chronicon, ap. PERTZ, Monum. Germ. Hist. Seript. VIII, 450.] GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, dile- ctis in Christo fratribus et coepiscopis, PETRO Al- Gregorii contra illum habet aliquis, paratus erit in nostro judieio respondere. Non enim debet ab alio aliquo judicari, qui in apostolica sede scitur a memet eon- secratus. Et certe gravis fuit praesumptio, manum in eum ponere, qui tanto erat privilegio munitus. Quod si invasor ille contra interdietum nostrum predicto fratri sua restituere contempserit, confe- ' stim in eum velut in rebellem et invasorem ex aucto- ritate apostoliea sententiam excommunicationis in- tendite. Quidquid autem agitis, vel quidquid vobis contigerit, litteris semper mandare et frequenter ad nos mittere proeurate. Omnipotens et misericors Deus, a quo bona cuneta procedunt, meritis beate Dei genitricis Marize, dominae nostre, et beatorum apostolorum suorum Petri et Pauli, ab omni malo 695 S. GREGORII VII PAPAE OPERUM PARS II. 696 vos defendere, et in omnem veritatem inducere di- A auetoritate decernimus. Quod si post hujus nostrae gnetur, quatenus quidquid agitis secundum timorem Dei et utilitatem sancte Ecclesi feliciter peragatis. Inter omnia studiosissime Wormatiensis episcopi mementote, qui cum esset diu ab Eeclesia sua ex- pulsus, et ob id Romam veniret, ut auxilium aposto- lieze sedis aequireret, non solum nihil sibi profuit , sed modo etiam pejus ineurrit. Interim vos saluta- mus, et rogamus ut sitis memores nostri, memoris vestri; apud Deum. XLIX. Gregorii VII epistola ad. Hugonem episcopum Dien- sem.— Gratulatur de pace Ecclesie ejus restituta. & (Anno 1079.) [Hugonis Flaviniae. Chronicon, ap. PERTZ, Monum. B Germ. hist., Serip. VIII, 421.] GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, di- leeto in Christo fratri HucoNr, Diensi episcopo, salu- tem et apostolicam benedictionem. Quod divina clementia pacem Ecelesice tuae resti- tuit, seiat fraternitas tua nos haud aliter quam de nostra, aut sancte Romana Ecclesi: tranquillitate et profectu gaudere. Et hoc in mente tua semper maneat fixum , quod omnipotens Deus, cui fideliter famulari toto cordis affectu adniteris, et tempora- lem tibi pacem competenter conciliabit, et sempi- termam meritis tuis bonus remunerator retribuet. De discordia vero quam inter Lugdunensem ar- chiepiscopum et abbatem Cluniacensem significasti, noverit dilectio tua nos non parum gravari, sed, quoniam inter religiosos jurgia sunt, multum pro- fecto dolere. Quippe quorum concordia multis pro- desse poterat et debuerat, non dubium est quin de eorum dissensione plurimis oriatur et futura sit gravis pernieies. Unde fraternitatem tuam vigilare oportet et curare necesse est religiosos tibi viros adhibere, et ita praefatos ex parte nostra super con- cordia convenire. Denique quicunque illorum jus- titia, secundum consilia vestra, non acquieverit, nulli sit ambiguum quod nos in eum graviter, om- nis person: acceptione postposita, commovebimur. Quia vero in partibus preordinatis concilium cele- brare non potuistis utiliter, competens arbitramur ut aptum loeum diligentia vestra inveniatis, ubi sy- nodo congregata Remensis archiepiscopi causa diligenter examinetur. Et quidem, si idonei accu- satores et testes inventi fuerint, quod objicitur ei canoniee eomprobantes, quam justitia dictaverit sententiam dare absque hssitatione vos volumus. Alioquin si tales personz fuerint quz recipi ratio- nabiliter nequeant, quoniam turpis de eo fama non solum Galliam, verum etiam fere totam replevit Ita- liam, sex episcopis, quorum vita non notetur in- famia, assumptis sibi, si potest, excuset se, et sic purgatus eum pace in Ecelesia sua et propria digni- tate remaneat. Praeterea eum quem per secularem potestatem, id est regiam investituram, Cabilonen- sem Eeclesiam intrasse significastis, ab omni regi- mine et spe ipsius Ecclesie alienum esse apostolica interdictionis sententiam ad hujus regiminis digni- tatem aspiraverit, quid beati Petri gladius valeat sine dubio experietur, et in perpetuum nulla sibi ecclesiastici regiminis fiducia relinquetur. Ad eom- primendum etiam multorum conatus illicitos, qui obstinatis animis non timent Deum postponere et su- perbiam suam propalare, diabolum imitantes, qui non contentus sibi concessis, dum illicite nititur ad altiora, et quod habebat juste amisit, volumus vos in omnibus conciliis vestris, vice nostra, omnes illos excommunicare quicunque apostolieze sedis decreto super hae re synodaliter constituto obviare pra- sumpserint, et de manu alicujus laici investituram Eeclesiarum susceperint, ut his saltem terroribus a spe ambitionis suce redueti, non aliunde ut fures et latrones ad ovile Dominieum ascendant, sed ex habitatione religiosorum virorum invitati, ut boni et idonei pastores per ostium ingrediantur. Admo- nemus etiam ut viscera pietatis tuze dolor et eala- wmitas Lingonensis Ecclesie penetret, et una cum fratre. nostro Lugdunensi archiepiscopo, modis quibus valetis, tantis ejus periculis consulatis, illud principaliter perfieientes ut in decanum, qui fere omnia illius Ecclesiae officia pessimis studiis arri- puit, justam sententiam detis, et officia illa per religiosos et competentes viros pure deinceps ad- ministrentur. L. C Gregorii VII pape epistola ad. Anselmum, mona- sterii Deccensis abbatem.— De celeberrima Anselmi fama. (Anno 1079.) [Mansrt, Concil. X X, 619.) GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, AN- SELMO, venerabili abbati Beccensi, salutem et aposto- stolieam benedictionem. Quoniam fructuum tuorum bonus odor ad nos usque redoluit, quam dignas grates Deo referimus, et te in Christi. dilectione ex corde amplectimur; credentes pro certo tuorum studiorum exemplis Ecclesiam Dei in melius promoveri, et tuis similium- que tui precibus etiam ab instantibus perieulis, Christi subveniente misericordia, posse eripi. Nosti D frater : si justi apud Deum praevaluit oratio (Jac. v), quid justorum ? praevaluit equidem, imo impetrabit, sinedubio, quod petierit (I7I Reg. xv11). Ipsius etiam Veritatis auctoritate cogimur hoe confiteri : Pulsate, inquit, et aperietur vobis, petite et accipietis (Matth. vit, 7). Pulsate simpliciter, petite simpliciter hzc etiam qua sibi placeant. Simplex est ostium, sim- plex dator vult peti simplicia, et quae sibi conveniant : hoc modo aperietur, hoc modo accipietis, hoe modo justorum exaudietur oratio. Unde volumus tuam tuo- rumque fraternitatem assidue Deum orare, ut Ec- clesiam suam, et nos (qui ei licet indigni praesidemus) ab instantibus haretieorum oppressionibus eripiat, et illos, errore dimisso, ad viam veritatis reducat. Querimoniam apud nos fecit quidem peregrinus de 697 EPISTOL/E EXTRA REGISTRUM VAGANTES. É 698 quodam. converso tuo : Justus Dominus justitiam A per Christum intrantem /Joan. x, 2). Qui enim ali- dilexit, cequitate vidit vultus ejus (Psal. x, 8). Imitare Dominum tuum, imitare magistrum, a quo habes doctrinam vitze. Preecipimus etiam et nos ut ei justitiam faeias eoram Huberto dilecto filio nostro, et (ut intelleximus) amico tuo. LI. (415) Gregorii VII epistola ad Henricum. episcopum Leodicensem. (Anno 1080.) (Mast, Concil. XX, 6925.] Pervenit ad nos te, fratrem et coepiscopum no- strum Henrieum, Leodicensem episcopum, ad apo- stolorum limina venientem, ab Arnulpho comite re- bus tuis exspoliatum, et ad nequiti&/ augmen- tum gladiis jurare compulsum quod ablata nun- quam repeteres, et hujus tanti sceleris a nobis sibi veniam impetrares. Cognita itaque contumelia tibi, imo beato Petro, illata, valde doluimus, asserentes fraternitatem tuam nullis juramenti vineulis posse teneri, quze tam nefandissime coaeta juraverit. Un- de et apostoliea te auctoritate absolvimus, ut non tua vel alieujus eonscienti:e ab [ob] hoe videaris innexus. Insuper etiam eadem freti potestate, ne hoe in exemplum ezeteris improbis audendi pejora sitfuturum, fratri nostro Virdunensi episcopo et aliis illius patri [ partis] beati Petri fidelibus summopere praecipimus ut eum ut tyrannum et Christianz reli- gionis coneuleatorem impugnent, et armis tam car- nalibus quam spiritualibus undique et ubique, quantum possunt, nisi digne satisfecerit, insequan- tur. Volumus itaque ut prefatus episcopus prius quoscunque potest episcopos et reliquos sacerdotes sibi adjungat, et illum Dei inimicum ad dignam sa- tisfactionem convocet. Quod si digne peenitere et ablata restituere noluerit, datis sibi 15 dieram in- dueiis, introitu eeclesiae privetur, et prefato modo njuria beati Petri vindieetur usque ad satisfactionem. Lil. Gregorü VII epistola ad Aymericum vicecomitem et Narbonenses. (Anno 1080.) [Mausr, Concil. XX, 621.] GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, clero, vicecomiti AYMERICO nec non universo populo Nar- bonensi apostolicam benedictionem libenter vobis manderemus, si in apostolieze sedis reatum incur- risse vos non cognosceremus. Verum ubi ab eadem vos resipuisse excommunicatione cognoverimus, et archiepiscopalem patri vestro Dalmatio obedientiam exhibere, benedictionem beati Petri mandabimus. Sieut novit prudentia vestra, inimieus humani generis Ecclesiam vestram malis et Simoniacis pa- storibus invasam quasi jus proprium longo tempore possedit. Sed condolentes necessitati et periculo vestro, bonum et legalem pastorem vobis praficien- dum censuimus non aliunde, sed per ostium, id est (415) Vide lib. vir, epist 13, 14, Registri. ter, id est sine Christo, ingrediuntur, fures sunt et latrones, ad hoe constituti ut gregem Dominicum mactent et perdant (Ibid., 10). Hie itaque aposto- licet sedis benedictione et auctoritate confirmatus per exemplum laudanda conversationis su: et do- cumentum praedicationis, quidquid eulpa et injuria malorum pontificum inter vos commissum est, Do- mino auxiliante, poterit corrigere, vosque bonus pa- stor summo Pastori devotissime commendare. Ad- monemus itaque prudentiam vestram, ut eum quem Romana Eeclesia vobis legaliter constituit, honeste et cum benevolentia recipiatis, et ei sicut spirituali Patri et archiepiscopo obedientiam et reverentiam impendatis, memores Domini sermonis fideles Suos commendantis : Qui vos audit, me audit; et qui os spernit, me spernit (Luc. x, 16). Neque enim vos ignorare volumus quod si quis vestrum, quod non speramus, obedientiam sibi contradixerit, iram Dei et vindictam B. Petri ad perieulum suum provoca- "bit et sententiam excommunicationis in Tolosana sy- nodo a legatis nostris promulgatam apostolica aucto- ritate confirmabimus. Qui vero obediens fuerit, gratia et benedictione ejusdem apostoliez sedis gaudebit. LIHT. Gregorii VII epistola ad. Rodulfum. archiepiscopum Turonensem et Eusebium episcopum Andegavensem. — Mandat ut Berengarium sacerdotem a Fulconis comitis Andegavensis aliorumque injuriis defendant. (Anno 1080.) C [Franeiseus de RovE, Vita, Hewesis et Poenitentia Berengarii, 75. GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Ro- DULPHO Turonorum archiepiscopo et EUSEBIO Ande- gavorum pontifiei, salutem et apostolicam benedi- ctionem. Audivimus, fratres, comitem Andegavensem, quo- rumdam instinetu, qui filio nostro charissimo Be- rengario inimicantur, in ejus odium exarsisse. Qua- propter fraternitati vestrae mandamus quatenus ipsi comiti, nostra vice, preecipiatis ut non ulterius su- praedictum virum inquietare presumat, Nec solum, sed et contra omnes inimicos et perturbatores rerum ipsius, vicem nostram ad ferenda illi auxilia susci- piatis, praecipiendo precipimus ex auctoritate beato- rum apostolorum Petri et Pauli. Valete, et nulla ratione qu:& priecipio contemnite. LIV. Gregorii VII privilegium pro monasterio S. Zenonis Pisano. (Anno 1080.) [Ucnzrrt, Italia sacra, III, 364. | GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, di- leeto in Christo filio LEoNr abbati monasterii S. Ze- nonis in Pisana urbe, et ejus successoribus. Superna miserationis respectu, ad hoc universalis Ecclesi: curam suscepimus et apostolici modera- minis sollicitudinem gerimus, ut justis postulantium votis attenta benignitate faveamus, precipueque ad 699 S. GREGORII VII PAP/E OPERUM PARS Il. 700 venerabilem locorum quietem stabiliendam, nostra A matione privilegiorum Cluniensis eeclesize, episeopo auctoritatis munimen conferre debeamus. Proinde preelibatum monasterium eui tu praeesse dignosce- ris, juxta petitionem tuam, sub apostolieze sedis de- fensione recipimus, et presentis privilegii decreto euneta quae hactenus jure possidere visum est, vel deinceps Domino largiente juste aequiret, concedi- mus atque firmamus; insuper etiam, consentiente Pisano episcopo, decimationes omnium terrarum quas ad dominieatum vestrum laborare feceritis an- nuimus : adjicientes ut fidelium oblationes aeecipere, et eos qui se devoverint in coemeterio vestro sepe. liri, nee non etiam quieunque sceulo renuntiantes ad vestram conversationem venire voluerint, licitum sit vobis sine alieujus contradictione admittere. Quae omnia, sicut scripta sunt, ut memoratum ecenobium tuum per suecedentium temporum eurricula secure ac sine inquietudine firmiter et inconvulse obtineat, apostolica auctoritate corroborantes statuimus nul- lum regum, vel imperatorum, antistitum nullum quaeunque auetoritate preditum, vel quempiam alium audere de his quz& eidem venerabili loeo a quibuslibet hominibus de proprio jure jam donata sunt, vel in futurum, Deo miserante, conferentur, sub cujuslibet ausu oecasionisve specie minuere vel auferre, sive suis usibus applicare, vel aliis quamvis piis de causis pro sua avariti:e. excusatione conce- dere. Si quis vero regum, sacerdotum, clerieorum, judicum ac secularium personarum hane constitu- tionis nostre paginam agnoscens, contra eam teme- rario ausu venire tentaverit, admonitus semel, et C iterum usque tertio per convenientes testes, si non resipuerit, atque przedietze Ecclesize non satisfecerit, potestatis honorisque sui dignitate careat, rveumque se divino judicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat. At nisi ea qua&& ab illo sunt male ablata restituerit, vel digna poenitentia illieite aeta defleve- rit, a sacratissimo corpore et sanguine Domini Re- demptoris nostri Jesu Christi alienus fiat, atque in extremo examine districtze ultioni subjaceat. Cunctis autem eidem loco justa servantibus sit pax Domini nostri Jesu Christi, quatenus et hie fruetum bona actionis percipiant, et apud distrietum judicem praemia zeternze pacis inveniant. à Datum Laterani rv Non. Martii per. manus Petri S. Romance Ecclesi: presbyteri, cardinalis ac biblio- | theearii, anno 1x pontifieatus D. Greg. VII papa, indicet. 1v, 1081. LV. Epistola Gregorii V1I ad Landricum, Matisconensem episcopum, pro confü'mandis per eum privilegiis Clu- miacensis ecclesie. (Anno 1081). . [Bullarium Cluniacense, 21.) GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, di- lecto in Christo fratri LANDRICO, Matisconensi epi- Scopo, salutem et apostolicam benedictionem. Mirari valde compellimur quomodo fraternitas tua persuasione elerieorum, sicut audivimus, in confir- Albanensi legationem nostram ferenti inobediens exstiterit, preesertim cum, etiamsi aliquid, quod non eredimus, inconsultius tibi irrogare voluisset, quid- quid esset, pro reverentia apostolieze sedis ferre de- cuisset. Itaque, propter bonam vitam et pastoralem vigilantiam qua circa Ecclesiam tibi commissam desudas, hane culpam?supportantes, precipimus tibi quatenus vocatis de melioribus monachis Cluniensis ecelesi:te, ad communem locum inter Matisconem et Cluniaeum venias, ut in presentia illorum prza- dictum. privilegium confirmes, et sic in episcopali officio restitutus, adjuvante Domino, populum tuum valeas consolari. De ccetero fraternitatem tuam pa- terno affectu, quo eam amplectimur, admonemus ne improbitati vel levitati elericorum tuorum ulterius credulus existas, sed meis, qui te, non tua, diligo, potius quam illorum consiliis aequieseas. Quod si feceris, scias profecto quod nos Eeclesiam tibi com- missam praejudicium sustinere nullatenus patiemur, Interim autem sine omni inquietudine et discordia vos et abbas Cluniensis pacifice maneatis, donee co- ram vicario Diensi episcopo hujusmodi lis religiosa- rum personarum consilio terminetur; aut, si illud non potuerit fieri, nos, utraque parte vocata et eausa diligenter discussa, auxiliante gratia Dei, finem con- gruum imponere valeamus. Clerici autem qui, spi- ritu superbia ducti, contra legatum nostrum Alba- nensem episcopum turbam fecerunt, et archiepiseo- pum Viennensem Cluniaeo revertentem ablatis rebus suis contumeliose invaserunt, apud Cluniacum nudis pedibus ante altare sancti Petri satisfaciant, et sie emendatis moribus absolvantur. Absque data. LVI. Gregorii VII epistola ad canonicos.S. Martini Turo- nensis. '(Anno 1081.) [MAa2iLL. Annal. S. Bened. V, 176.] GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, cano- nicis Sancti Martini Turonensis. Quia legatis nostris et archiepiscopo vestro non obedire, sed insuper eum expulisse audivimus, et ab eis vos esse excommunicatos ob culpam vestram didicimus, ideirco salutem et apostolicam benedi- ctionem mittere ausi non fuimus, eujus rei indignos vos existere profecto plus vobis ipsi dolemus. Nam si animarum vestrarum curam gereretis, omnino nee illud presumere, nec post flagitium tandiu in impoeenitudine manere consilium haberetis. Qua- propter paterna vos allocutione monentes ex parte B. Petri pracipimus ut de tanto facinore digne sa- tisfacientes, preedietum fratrem nostrum archiepi- Scopum ad Ecclesiam suam eum honore reducere procuretis; ac, deinceps ei paternalem, sieut decet, obedientiam et. reverentiam exhibentes, obedire nul- latenus detrectetis. Praecipimus etiam vobis ut res tam ipsius archiepiscopi, quam canonieorum Saneti Mauricii in integrum restituatis; atque legatis no- stris de c:etero. debitam obedientiam exhibentes, et 701 EPISTOLAE EXTRA REGISTRUM VAGANTES. "709 ab ipsoeomite excommunicato Fuleone et ab omni- A vicecomiti AYwERICO, neenon universo populo Nar- bus excommunieatis vos eustodire vigilanter stu- deatis. Quod si nec his etiam mandatis salubriter obe- dire volueritis, sententiam anathematis in vos confir- mantes, apostolicae ultioni vos subjacere decernimus. | LVII. (416) Gregorii VII epistola ad. Richardum, Ecclesie Romance cardinalem et abbatem |Massiliensem. — Precipit ut |. excommunicatos S. . Saturnini mona- chos absolvat. (Anno 1082.) [MANst, Concil. XX, 656.] GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, R. ve- nerabili sancte Romance Ecclesi& cardinali et abbati Massiliensi salutem et apostolicam benedictionem. Pervenit ad nos quod monachos illos qui eecle- siam Saneti Saturnini non sine licentia proprii/ab- batis acceperant, ae deinde, compellente eos jussu majoris abbatis Cluniacensis, eamdem dimiserant, tua fraternitas illos, postea quo satisfacientes exie- rint, excommunieavit. Quod si ita est, non parum de prudentia tua miramur. Unde volumus atque praci- pimus ut tam illos. ab excommuniecationis vineulo solvas quam et de ezetero; ne tam leviter in religio- sos viros hujusmodi sententiam feras, summopere cavere proeures. Quid est enim aliud quam aucto- ritati derogare indiscrete vel temere in quasque ho- nestas personas auctoritatis licentia uti ? Quod ut de futuro vigilanter attendas solliciteque provideas, ite- rum iterumque monemus. LVIII. Gregorii VII epistola Ugont Diensis Ecclesie epis- scopo, et Richardo Massiliensi, cardinalibus. (Anno 1082?) [|D. BouquErT, Recueil, tom. XIV, pag. 186.) GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, U. Diensi episcopo, et R. cardinali et abbati, salutem et apostolicam benedietionem. Aquensis archidiaconus A. (Arnaldus) queritur quod archiepiscopus W. (Willelmus) et A. (Amatus) legatus noster, nec non episcopus Vasatensis, insur- gunt adversus ecclesiam suam, et ecclesias quasdam ejusdem episcopatus sui auferunt et violenter inva- dunt. Ausciensis quoque archiepiscopus et Amatus episcopus litteris suis nobis signifieavere ab Aquen- sibus easdem ecelesias proprietati Olorensis eccle- si ab antiquo tempore pertinuisse. Unde fraterni- tati vestrae injungimus ut, si potestis, ambo, sin autem unus in competenti loco eorum negotium audiat, atque, canonicis rationibus diligenter utrin- que perserutatis, Deo placentem et justitite con- gruum finem imponat. LIX. Gregorii VII epistola ad. clerum, Aymerieum. vice- comitem et universum populum Narbonensem. (Anno 1082.) [CATEL, Mémoires de l'Hist. du Languedoc, pag. 782. | GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, clero, D bonensi. Apostolieam benedictionem libenter mandaremus si in apostolie sedis reatum ineurrisse vos non cognoseeremus; verum ubi ab eadem vos resipuisse excommunicatione cognoverimus et archiepiseopa- lem [Patri vestro Dalmatio obedientiam exhibere, benedictionem beati Petri mandabimus. Sieut novit prudentia vestra, inimicus humani 'generis Eecle- Siam vestram malis et Simoniacis pastoribus inva- sam, quasijus proprium longo tempore possedit ; sed eondolentes neccessitati ae periculo vestro, bo- num et legalem pastorem vobis praficiendum cen- suimus, non aliunde sed per ostium, id est per Christum, intrantem ; qui enim aliter, id est, sine Christo ingrediuntur, fures sunt et latrones ad hoc constituti ut gregem Dominicum mactent et per- dant. Hie itaque apostolicze sedis benedictione et auctoritate eonfirmatus, per exemplum laudanda conversationis sue et documentum praedicationis, quidquid culpa et injuria malorum pontificum inter vos commissum est, Deo auxiliante, poterit corrigere, vosque bonus pastor summo Pastori devotissime commendare. Admonemus itaque prudentiam ve- - stram ut eum quem legaliter Ecclesia Romana vobis constituit honesta etiam benevolentia recipiatis, ut ei sieut spirituali Patri et archiepiscopo obedien- tiam et reverentiam impendatis, memores Dominici sermonis fideles suos commendantis : Qui vos audit, me audit; et qui vos spernit, me spernit. Neque enim vosignorare voluimus quod si quis vestrum (quod non speramus) obedientiam sibi contradixerit, iram Dei et vindictam beati Petriad perieulum suum provoca- bit, et sententiam excommunicationis in Tolosana sy- nodo a legatis nostris promulgatam, apostolica aueto- ritate confirmabimus ; qui vero obediens fuerit, gratia et benedietione ejusdem apostoliez sedis gaubedit. LX: - Gregorius VII confirmat omnia privilegia Panormi- tanc Ecclesie. (Anno 1083.) [CocovEuiNEs, Bulla». Rom. pont. Collect., tom.1I, pag. 58, ex Roeco Pyrrho, Sicilia sacra, tom. I, eol. 70.] GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, di- lecto in Christo fratri AncuERIO, Panormitano archi- episcopo, salutem. ! Summma sedis apostolice, eujus, lieet indigni, eu- ram gerimus, contemplatione monemur ut omnibus sacris Ecclesiis, qua defendi seu roborari nostrae auctoritatis privilegiis expetunt, nos, in quantum favet justia, libenter annuamus; et earum recto- ribus honorum suorum insignia, qu: antiquitus obtinuisse noscuntur, requirentibus, per nos, lar- giente Domino, facilius praebeatur assensus. Przci- pue tamen oportere arbitramur ut rudibus Eccle- siis, scilicet noviter ad fidem vel venientibus vel redeuntibus, nostri favoris fiduciam, et apostolici muniminis, miserante Domino, perfidi: tenebras (416) Vide Greg. VII, lib, 1x, cap. 29. Vide etiam Castellum in Memoriis Hist. Oceis. pag. 871, 874, et in Historie comitum Tolosanor., pag. 126. 703 S. GREGORII. VII PAPZE OPERUM PARS I. 704 ac erroris laqueos evaserunt, eodem juvante in A tuis sint forma etregula, ut si quid in eis ex hu- Christianze fidei vigore ac religionis amplitudine per nostrze benignitatis studium, ac tuitionis adjutorium magis ac magis excrescere valeant (417). Quam- obrem, charissime frater Alcheri, Panormitanam Ecclesiam cui tu, Domino auctore, preesse digno- sceris, quae quondam nobilis et famosa, postmodum peccatis exigentibus in Sarracenorum potestatem perfidiamque redaeta, nune revera ad Christianam fidem labore vel instantia filii nostri gloriosi ducis Roberti, Domino innuente, conversa est, te postu- lante privilegio apostolice liberalitatis fulciri, nos tam juste petitionis intuitu quam etiam prefati ducis amore, quem id scimus optare, cupere, gra- tanter concedimus, tribuimus atque largimur. Apo- stolica igitur auctoritate confirmamus eidem Eecle- sie et per eam tibi, quidquid dignitatis antiquitus tenuisse probatur, id est omnes ejus suffraganeos episcopatus, vel si qui, destructis illis, in eorum loco statuti sunt, vel, opitulante Domino, statuentur, ut in praffate tuz ecelesie pristinam redeant potesta- tem ; insuper quidquid possessionis per regalem lar- gitionem et justam concessionem antiquitus ha- buisse, ae quidquid (quod justitia non contradicit) antiquis superaddidisse dignoseitur. Proinde presentis auctoritatis nostrz decreto, tam presentium quam et futurorum omnium hominum temeritatem coercentes, interdicendo statuimus nullum regum, vel imperatorum, anstistitum nullum quacunque dignitate praditum, vel quemcunque C alium, audere de iis quz eidem Ecclesice a quibus- libet hominibus de proprio jure jam donata sunt, vel in futurum conferentur, auferre, vel diminuere. Praeterea fraternitati tuc pallii usum seeundum an- tiquum Ecclesi tuze morem concedimus, ut eo inter missarum solemnia his duntaxat festivitatibus utaris, videlicet, Nativitate Domini, festivitate S. Ste- phani, Epiphania, ecena Domini (in die Paschz), Ascensione, Pentecoste, et quatuor festivitatibus S. Mariz, nàtivitate S. Joannis Baptistze, natalitiis apostolorum, S. Laurentii; in festivitate Omnium Sanctorum, quz celebratur Kel. Novembris ; et die tum ordinationis, et in festivitatibus SS. quorum reliquiis tua decoratur Ecclesia, atque in ordina- tione episcoporum, seu czeterorum clericorum, et in consecratione ecclesie. Hortamur itaque fraterni- tatem tuam ut honor tantze dignitatis, supplemen- tum utique totius sacerdotalis ordinis, moribus tuis conveniat; et non solum exteriori, sed interiori homini tuo decorem przestet, et gratiam , siquidem ista sunt pallii, ista sunt hujusmodi indumenti signa, ut Dominum ex toto corde, et tota anima, et omni virtute diligas, et. proximum tuum sieut teipsum. Nam licet ad usum pallii omnium virtutum orna- menta sint necessaria, inseparabiliter tamen chari- tas, qui» omnes superexcedit, ac pollentem digni- tate comitari convenit. Ad imitanda igitur omnium bonorum instrumenta, vita et scientia tua subditis (417) Videtur aliquid deesse. mana fragilitate reprehensibile deprehenditur, in- tuitu sanete conversationis tuc ad rectitudinem sinceritatis corrigatur; quibus sic studeas dispen- sationis jura moderari in corrigendis vitiis, ut zelo rectitudinis ferveas, et modum temperantiae non excedas; et, ut paucis multa explieemus, quidquid in sanctorum Patrum dictis reperis, ad tuam, et eorum, qui tibi subduntur, utendum censeas zdifi- cationem ; quatenus, documentis tuis instructi, sedem boni Pastoris tecum valeant pertingere, et perpetuae vitze felieitatem percipere. Datum Roma, xvi Kal. Maii, per manum Benja- min, fungentis vicem Petri sanete Romana Eeoelesice presbyt. cardinal. et bibliotheearii, anno Dominicae Incarnationis 1083, pont. vero domini Gregorii VII pape anno X, indict. V. LXI. Gregorii VII privilegium pro ecclesia S. Quintini. (Anno 1083.) [Guiberti Opera, ed. D'AcHERY, p. 600.] GnEGOnRIUS dilectoin Christo filio IvoNr, praeposito eeclesize S. Quintini, sitae in episcopatu Belvaeensi, suisque suecessoribus regulariter promovendis. Superna miserationis respectu, ad hoe universalis Eeclesi:e curam suscepimus et apostoliei modera- minis sollicitudinem gerimus, ut justis precantium votis attenta benignitate faveamus, et libramine equitatis omnibus in necessitate positis, quantum, Domino donante, possumus, subvenire debeamus. Proinde, interventu et rogatu eonfratris nostri Gui- donis Belvacensis episcopi, prefate? ecelesice con- Structoris, postulationi tuze annuentes, sub tutela et defensione sancte sedis apostoliez, locum cui preesse dignosceris, ecclesiam videlicet S. Quintini martyris suscipimus. Cui privilegia ejusmodi pra- senti auctoritatis nostre deereto indulgemus, con- cedimus atque firmamus : statuentes nullum regum vel imperatorum, antistitum, nullum quaeunque dignitate praeditum, vel quemquam alium audere de his quz eidem venerabili loco a preefato episcopo vel a quibuslibet hominibus de proprio jure jam do- nata sunt, vel in futurum Deo miserante collata fuerint, sub cujuslibet eausa occasionisve specie, minuere vel auferre, sive suis usibus applicare, vel - aliis quasi piis de causis pro su: avaritive excusa- tione concedere. Sed cuncta qua ibi oblata sunt, vel offerri contigerit tam a te quam ab eis qui in tuo officio locoque suceesserint, perenni tempore ilibata, et sine inquietudine volumus possideri eorum quidem usibus, pro quorum sustentatione gubernationeque concessa sunt, modis omnibus profutura. Nominatim, ete., deinde cunctis posses- sionibus enumeratis. Datum Laterani vir. Kalendas Decemb. per ma- nus Petri S. R. E. presbyteri, cardinalis ae bi- blioth., anno xt pont. dom. Gregor. VII papse, anno videlicet Dom. Incarnat. 1083, indiet. vt 705 EPISTOLJE EXTRA REGISTRUM VAGANTES. LXII. Bulle Gregori$ VII pro monasterio S. Marice Pinerolensis. S (Anno 1083.) [GuricHENON, Histoire généalogique de la maison de Savoie, . Preuves, tom. IIl, pag. 16.] GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, dile- eto filio AnNuLPnRO venerabili abbati monasterii San- ete Marie in Pinarolo constituti, suisque succes- soribus regulariter intrantibus in perpetuum. Religiosis desideriis et petitionibus justis benigni- tatis studio ac benevolentie munere effectus tri- buendus est, ut dum spirituali auctoritate susceptae dispensationis effectum peragit, dum venerabilibus locis presidium defensionis impendit affectus, inde augeatur divina retributionis meritum, quod in prae- stando beneficio non minor fuerit charitas quam potestas. Hac enim et bonorum studiis tempore profieiendi auctoritatem tribuit, et opus proprium, fruetum perfectionis, Deo acceptabile reddit. Qua- propter zequitatem tuc postulationis attendentes, prefato monasterio S. Maria cui preesse videris, charissime fili et preenominate abba, cum omnibus sibi pertinentibus, subsanctae Romana et apostolicze sedis tutela susceptum, interpellante charissima S. Petri filia comitissa Adelayda cum filiis suis, quae eumdem venerabilem locum, pro redemptione ani- mae sud suorumque parentum, ex propriis faculta- tibus fundavit atque constituit, presenti privilegio apostolice auctoritatis munimus, et perpetuo robo- ratum fore sancimus; concedentes et confirmantes eidem monasterio, ac ejus catholicis abbatibus in perpetuum, tam in ecclesiis quam in villis, agris, vineis, cultis et incultis, et in omnibus qua nune le- galiter possidet, vel in posterum, juste quomodolibet [possidebit], quatenus sub apostolica tuitione, in jure ac proprietate praefati monasterii, sub regimine ab- batiali, ad communem usum fratrum ibi Deo famu- lantium, semper illibata permaneant. Statuimus ut nemo ibi mortuum sepelire prohibeat, secundum quod beatus papa Gregorius, Agapito Urbis Veteris episcopo promulgat, salva justa consuetudine sui episcopi, et sanctae matris Ecclesiae. Item, in hae eadem nostra decretali pagina sanci- mus atque constituimus ut, defuncto abbate praefati ecenobii, abbates monasteriorum videlicet Fructua- riensis, Bremensis, S. Salvatoris Taurinensis, S. Michaelis Clusini, et si alii religiosi in illis parti- bus fuerint, in unum conveniant, in quorum pra- sentia fratres aliquem de congregatione ejusdem monasterii, si quidem idoneum reperire. valeant, communi consensu in abbatem sibi eligant. Quod Si ex suis nequiverint fratres huie regimini con- gruum invenire, aliunde talem, cui saeri canones et monastica regula non contradicat, eligant; qua- tenus eleetio, si bona fuerit, a praedictis abbatibus probetur, Sin vero illorum discreto judicio repro- betur, a fratribus in congruam personam transmit- tetur. Denique hoc ordine et hac cautela electus 796 A abbas, susceptaque, seeundum morem, regula et cura regiminis, a sceeulari potestate, qua pro tem- pore ibi fuerit, sine omni contradictione laudetur, nec aliter contradicendi licentia per potentiam ali- eujus domini protegetur, nisi forte a pluribus et re- ligiosis viris alicujus electio improbetur. De conse- eratione vero abbatis et. cohabitatione fratrum ita decernimus ut, si episcopus, in cujus dicecesi est, ordinatione et vita religiosus fuerit, ordinationem gratis faciat, alioquin Astensem episcopum, sub ejus- dem religionis observatione, abbas pro sua suo- rumque monachorum ordinatione requirat; sin vero et hic talis religionis expers fuerit, Albingau- nensem episcopum adeundi licentiam habeat. Quod si, peecatis facientibus, et ille contra religionem B constitutus apparuerit, praedietus abbas apostolicam sedem adeundi liberam licentiam habeat, quatenus a Romano pontifice suc ordinationis et suorum fratrum honorem atque mandata suscipiat. Heec omnia qu& infra terminos ejusdem parochic conti- nentur: ecclesia de Adreio ; ecclesia S. Saturnini, quae est super Ligerim ; ecelesia Saneti Petri de Monte Foleti,^ et quiquid Robertus de Monte-Contorio Vindocinensi ccenobio donavit, et ejus filius Ber- trannus concessit; ecclesia Saneti Joannis, quee est super Ligerim : neque etiam subditas praedieto loco ecclesias, ubicunque sint, excommunicare, vel in- terdicere cuiquam liceat, nisi apertis pro culpis, et quas Vindocinensis abbas et fratres canonice ab ipsis episcopis admoniti emendare contempserint. Si quis vero contra illum beati Petri locum pro aliqui- bus rebus causari voluerit, non ei abbas vel fratres respondeant, antequam Romanum pontificem con- suluerit, quia quidquid sine nostro vel successo- rum nostrorum judicio definitum fuerit, sive distra- ctum, irritum erit. Praeterea notum esse volumus saneta? Dei Eeclesiae fidelibus, et huie nostra con-. firmationi adnectendum , quod Theodericus Carno- tensis episcopus, in eujus dicecesi supradictum Vin- docinense monasterium situm noscitur, Clementis papa praesentiae suam transmiserit epistolam, ro- gans eum quatenus monasterium ipsum per illum sic sua corroboretur auctoritate, ut nulli suecesso- rum suorum post eum res hujus loci auferre vel mi- nuere, vel excommunicare, seu interdicere, vel po- testatem aliquam in ipso loco exercere liceret, seu quolibet modo rectorem loci vel fratres molestare aut inquietare auderet, quod Clemens papa benigne annuit, et nos nostra auctoritate dignum annuere censuimus. Si quis autem violator hujus nostri precepti exstiterit, nisi resipuerit, et Romana Ec- clesiae satisfecerit, sciat se apostolica auetoritate perpetuo anathemate pereulsum, atque a corpore sancte Eeclesie divisum, diaboloque eum impiis traditum; qui vero conservator et obediens huic. nostrze confirmationi et apostolice auctoritati fuerit, benedictione et gratia omnipotentis Dei perfruatur, et inter prospera humilis , et inter adversa maneat securus, et divina misericordia munitus valeat per 701 S. GREGORII VII PAPE OPERUM PARS Il. 708 beatum Petrum coelestia regna intrare, et eum Chri- A — Datum Roma, vri Idus Januarii, anno x1 pontifi- sto in zeternum gaudere. Seriptum | per manus Octaviani, sceriniarii notarii sacri. palatii in mense Aprili, indict. xtv. et LXI. Epistola Gregorii VT ad monachos Conehenses et Figüacenses. — Abbutiam Figiacensem | ita. unit cum. Conchensi, ut wnus deinceps. esset. utrdusque monasterii Pater, (Anno 1084, 7 Jan.) [Dom Bouqurr, Rocuett, XIV, 664.] GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, dile- etis in Christo fratribus in Conchensi et Figia- censi monasterio habitantibus, salutem et. apostoli- cam benedictionem. In discussione negotii vestri (418) diu multumque laborantes, intelleximus Figiacensem loeum subesse debere monasterio Conchensi, et cohaerere sibi sicut capiti membrum, seeundum dispositionem eorum qui eadem loea construxerunt. Verum quia uterque abbas auctoritate et praecepto apostolie; sedis or- dinationem suscepit, paei et concordi» utrinque providentes, adjudieavimus ut ambo loca illa his rite ordinatis regantur abbatibus , eo videlicet pacto ut, si Stephanus abbas Conehensis prius obierit, Ayraldus Figiaeensis sibi succedat, et tam ipse quam monachi Figiaeenses eaput suum Conchense monasterium deinceps recognoscant; et sieut uni abbati subdendi sunt, ità uni professionem mona- sterio, videlicet Conehensi faeiant. Quod si Figia- censis prius decesserit, nihilominus adjudieavimus Figiaeensem eeclesiam ^ Conchensi monasterio in perpetuum uniri, atque, sopita omni lite et contro- versia, uni duntaxat abbati, scilicet Conehensi, |per omnia subdi, sitque hoe perpetua stabilitate firmum et inconvulsum ut eo defuneto, videlicet. qui nune est Figiaeensis, Conchensis abbas à communi con- gregatione eligatur, et utrique loco praesit secundum regulam S. Benedieti. Admonemus itaque et aposto- lica auetoritate interdieimus ut eontra hujus defi- nitionis tenorem nullus agat seu in aliquo contraire praesumat; et sieut salubriter et; diserete provisum est, permanere permittat (418*). Si veroaliquis (quod non speramus) definitioni nostra contraire tentave- rit, sí abbas, vel episcopus est, proprii ordinis pe- riculo subjacebit; sí vero monachus, laieusve fue- rit, absque dubio excommunieabitur. ; (448) Jurgii causam narrat. anonymus qui Histo« riam Figiacencis monasterii scripsit, a Baluzio editam, t. HI Miseellan., p. 298, in eujus fine. ait: « Post Lau- tardum Willermus Fiaeo successit, qui in expu- gnandis inimicis diu vietoriosus exstitit. Hie de Si- monia aeeusatus, qua .pestis jam per ultimum pa- pam Leonem fuerat declarata, et per Gregorium VII ejus suceessorem valde inseeuta, quamvis invitus abbatiam dimisit, et pastori legitimo introducendo loeum vaeuum reliquit. Monachi vero Figiaeenses ab- batem legitimum domnum Hugonem Cluniacensem eligentes, admonuerunt Conchenses ut, abjeeto suo Simoniaco, more solito subderentur illorum abbati — D 4 G catus domni papae Gregorii VII, anno. videlicet Do- miniece Incarnat. 1084, indictione vir, LXIV. Grogorti VII. epistola. ad. omnes fideles. — Demon- strat se. in malis ideo versari quod nolit Ecclesiam in servitutem | redigi. (Anno 1084.) (Maxsr, Concil. XX, 628.] GnEGOnRIUS episcopus, servus servorum Dei om- nibus in Christo fidelibus apostolieam sedem revera diligentibus, salutem et apostolieam benedictionem. Pervenit, fratres charissimi, pervenit, ut zestima- mus, ad notitiam vestram, quia nostro tempore in- novatum est, quod in Psalmista inquirendo dieitur : Quare. fremuerunt gentes, et populi meditati sunt inania ?/ Astiterunt reges terra,, et principes convene- iunt dàn wnum adversus Dominum, et adversus Chrt-. stum ejus (Psal. 1v, 1). Prineipes enim gentium, et principes sacerdotum eum magna multitudine con- venerunt in unum adversus Christum, omnipotentis Dei Filium, et adversus apostolum ejus Petrum, ut Christianam religionem exstinguerent, et hzereti- eam pravitatem propagarent. Sed, Deo miserante, illos qui confidunt in Domino, nullo terrore nullaque credulitate vel mundane gloriae promissione ad suam potuerunt defleetere impietatem. Pro nulla quippe alia qualibet actione eontra nos iniqua conspirantes, manuserexerunt , nisi quia periculum sanete Ecclesize noluimus silentio proeterire, et his [restitimus] qui eamdem sponsam Dei non erubescunt in servitutem redigere. In omnibus enim terris licet etiam pauper- culis mulieribus su patrice lege suaque voluntate vi- rum aeeipere legitime; sanete vero Ecclesic, qua est sponsa Dei et mater nostra, non licet, seeundum im- piorum votum et detestabilem consuetüdinem, di- vina lege propriaque voluntate suo sponso legaliter in terris adherere. Non. enim pati debemus ut filii saneta? Ecelesie hzretieis, adulteris et. invasoribus, quasi patribus subjieiantur atque ab eis velut adul- terina. infamia notentur. Hine multa, diversa peri- cula, et inaudita crudelitatis scelera qualiter sint exorta, a nostris legatis luce clarius veraque rela- tione potestis addiscere , et, si revera doletis et con- tristamini de ruina Christianae religionis et con- fusione, eique vultis manum praebere adjutorii, in- lrinsecus certo taeti dolore, ab eisdem instrui sa- legitimo. Atilli indignati, non solum nom sunt emendati, sed multa faeientes, plura mendacia in- venientes, eaput in caudam, caudamque in eaput erigere eonantes, in tantum sunt pejorati, ut more Judo oseulot radi ,et a proprio monasterio Figiaeen- ses ejici fecerint, et Airardum Figiacensem abbatem, cui subditi auctoritate apostoliea fuerant, contra to- tjus. Christianitatis ritum ase projecerint. (418*) In eoneilio Narbonensi anno 1096 celebrato, hee controversia denuo agitata, ita definita fuit ut uterque loeus eardinalem, id est. proprium ab- batem haberet. Vide! inf. Urbani II ea de re lit- teras. 709 EPISTOL.E EXTRA REGISTRUM VAGANTES. 710 tis potestis. Sunt enim beato Petro fidelissimi, A ut omnia in contrarium verteret. Ideo in. nos, imo et inter primos domus ejus unusquique in suo or- dine annumerati, qui nullo terrore nullaque tempo- ralium rerum promissione potuerunt in aliquo ab ejus fidelitate et. defensione avelli, et a gremio S. matris Eeclesie separari. Sed quia, sicut novit ve- stra fraternitas, licet indigno, et peccatori divinitus per prophetam dicitur : Super montem excelsum (Isa. LVII, 7), et reliqua ; et iterum : Clama, ne cesses (Isa. LVIII, 1), velim, nolim, omni postposita verecundia, timore quoque vel alieujus terreno amore, evange- lizo, clamo, clamo et iterum clamo, et annuntio vo- bis quia Christiana religio et vera fides, quam Filius Dei de coelo veniens per patres nostros nos docuit, in seeularem versa pravam consuetudinem, heu! proh dolor! ad nihilum pene devenit, et immutato antiquo colore cecidit non solum in diaboli, verum etiam in Judeorum, Saracenorum atque paganorum derisionem. Tlli enim leges suas, licet hoc tempore ad nullam animarum salutem utiles, nullisque mira- eulis, sicut lex nostra ceterni regis frequenti attesta- tione clarifieatas et corroboratas, prout credunt, ob- servant. Nos autem seculi inebriati amore, et vana decepti ambitione, omni religione et honestate cupi- ditati atque superbie postpositis, exleges et quasi fatui videmur; quia presentis vitze et future salu- tem et honorem sieut patres nostri non habemus, nee etiam sicut oportet speramus. Et si sunt aliqui, licet rarissimi, qui Deum timeant, pro se utcunque, non pro communi fratrum salute decertant prompta voluntate. Qui, vel quoti sunt, qui pro timore, vel - amore omnipotentis Dei, in quo vivimus, movemur et sumus (Act. Xvi1, 28), tantum desudent, vel usque ad mortem laborent, quantum szeulares milites pro dominis suis, vel etiam pro amicis et subditis? Ecce multa millia hominum saecularium pro dominis suis quotidie currunt in mortem; pro coelesti vero Deo et Redemptore nostro non solum in mortem non currunt,verum etiam quorumdam hominum inimi- citias subire contemnunt. Et si sunt aliqui (imo , Deo miserante, sunt, licet perpaucissimi,) qui in faciem impiis usque ad mortem resistere pro amore Chri- stianze legi$ contendunt ; non solum a fratribus, ut dignum est, non adjuvantur, sed etiam imprudentes et minus discreti ut dementes habentur. Sed quia Dp hac et his similia specialiter imminent nobis, ut vo- bis indieemus, quatenus, Deo largiente, et vitia pos- simus a cordibus fratrum avellere, et virtutes in eis plantare : rogamus et obsecramus in Domino Jesu, qui nos sua morte redemit, ut tribulationes et angu- stias quas patimur ab inimicis Christiane religionis, cur et qualiter patiamur, diligenter investigando in- telligatis. Ex quo enim dispositione divina mater Ecclesia in throno apostolico me valde indignum, et Deo teste invitum collocavit, summopere procura- vi, ut saneta Ecclesia sponsa Dei Domina, et moter nostra, ad proprium rediens decus, libera, et casta, et catholica permaneret. Sed quia hosti antiquo haee omnino displicent, armavit contra nos membra sua, in apostolicam. sedem tanta fecit, quanta facere a tempore Constantini Magni imperatoris nequivit, Nee valde mirum; quia quanto plus tempus appro- pinquat, tanto amplius Christianam religionem ex- stinguere decertat, Nunc autem, fratres mei charis- simi, diligenter quae vobis dico, audite. Omnes qui in toto orbe Christiano censentur nomine, et Chri- stianam fidem vere cognoscunt, sciunt et eredunt beatum Petrum, apostolorum principem, esse omnium Christianorum Patrem, et primum post Christum pastorem, sanctamque Romanam Ecclesiam omnium Ecclesiarum. matrem et magistram. Si ergo hoc creditis, et indubitanter tenetis, rogo vos et prae- cipio ego, qualiscunque frater et indignus magister vester, per omnipotentem. Deum adjuvate et suc- currite pradicto patri vestro et matri, si per eos absolutionem omnium peecatorum, et benedietio- nem atque gratiam in hoc seculo et in futuro ha- bere desideratis. Omnipotens Deus, a quo bona cun- eta procedunt, mentem vestram semper. illuminet, eamque sua. dilectione ac proximi feeundet, ut me- reamini prefatum Patrem vestrum et Matrem certa devotione debitores vobis faeere, et ad eorum so- cietatem, sine verecundia pervenire. Amen. LXV. Gregorii VII privilegium pro ecclesia S. Sophie Be- neventana. (Anno 1084.) [Anecdota |. Ughelliana, 491 .] GnEGORrIUS episcopus, servus servorum Domini, MADELMO dilecto nostro in Christo filio, et abbati venerabilii coenobii alme et eoaterne Dom. Patri Sophia, intra Beneventum in loco nuncupato Urbe vetere exstrueti, suisque successoribus regulariter in eodem coenobio promovendis in perpetuum. Cum officium sit apostolieum, omnium Ecelesia- rum Domini utilitatibus , in quantum possibilitas da - tur, salubriter providere, cultui tamen venerabilium locorum, atque Domino devote militantium, pro- pensiorem euram pia sollicitudinis indeficienti vi- gilantia debemüs adhibere. Quocirca, excellentis- sime fili, quia saneta devotionis affeetu petiisti a nobis ut praefatum monasterium tuum sub aposto- lieze defensionis tutela admitteremus atque susci- peremus, et in eadem ecclesia, quidquid moderno tempore juste habere videtur aut in futuro etiam poterit acquirere tempore, per nostri privilegii pa- ginam confirmaremus, petitionibus tuis libenter admodum annuimus, quandoquidem justis postula- tionibus facilis debetur assensus et piis desideriis promptus pro posse affectus. Unde per hujus nostra constitutionis decretum 'et ápostolicee liberalitatis edictum, seeundum praedecessorum nostrorum. pri- vilegia, prenominato monasterio S. Sophiow virgi- nis, tibique prenominato, amande fili, tuisque successoribus regulariter justeque promovendis, concedimus et confirmamus atque in perpetuum 741 S. GREGORII VII PAPZE OPERUM PARS Il. 712 corroboramus omnia qua predicta ecclesia vene- A de Aliperga, et S. Nieolaum de Pozano, S. Mar- rab. tui monasterii ad presens habere, aut dein- ceps juste divinis humanisque legibus in perpetuum aequisierit, tam in ecclesiis, casis, terris, vineis, hortis, olivetis, pratis, campis, silvis, curtibus vel eastellis, quamque in servis et ancillis, et in om- nibus rebus et possessionibus suis mobilibus et immobilibus, seseque moventibus, et qua liberali- tate, seu collatione sive concessione religiosorum hominum legaliter et laudabili studio aequisivit, aut acquirere poterit, et prorsus quc concessa sunt illi et corroborata piorum imperatorum aut prinei- pum praeceptis. Quanquam vero istam in Pantano capellam, qua vocatur Saneti Benedicti, et aliam S. Vitalis eum omnib. pertinentiis suis, et aliam S. Michaelis archangeli, quae dieitur ad Olivolam una eum omnibus suis pertinentiis, et in Paletria capellam unam S. Marie, eccl. S. Bartholomei apostoli et martyris, et curtem in collina, et cur- tem de Muriano, in Petra strumina casas, et silvas, et curtem de Lapillo, haereditatem de Bato, in Cur- tiano capellam. in honore S. Petri apostolorum principis, in Cereto capellam S. Martini episcopi cum omnibus pertinentiis suis, capellam .S. Sylve- stri confessoris de Corneto in comitatu Capuano, in loco Biniano capellam S. Maria Virginis Matris- que Domini Dei nostri, in Bibino ecclesiam S. Marciani, in Beletro flumine infra civitatem Asco- lensem ecelesiam S. Desiderii, et foris omnem hereditatem, in finibus Canna ecclesiam S. Julia- ni, in comitatu Tranensi curtem de Pazano eum omnibus olivetis suis, in comitatu Sipontino pi- scariam, in comitatu Lesinensi piscariam, Cajazo curtem in molino; Laniensem curtem unam, San- etum Roseum de Sessa cum eurtibus suis omnibus, in finibus Capuc Sanetum Reinerum, et Sanctum Robertum cum territoriis suis, in campo Marini in finibus 'Tremonensibus Sanctum Adjutorem erga B fluvium Vulturnum eum terris suis, in finibus Ca- pud Sanctum Stephanum de Strada eum territoriis suis, sed etiam in Castello Magno ecclesiam Sancti Magni eum omuibus suis territoriis, et ecclesiam S. Angeli in Altissimo super fluvium Bivernum in finibus campi Morani cum ejusdem ecclesie haere- ditate, qua est in longitudine milliarium duo, nec non ecclesiam S. Joannis eum omnibus pertinentiis suis in casa Pollucis, ecclesiam S. Petri in finibus de Loreto una cum omnibus suis pertinentiis, castel- lum quod. voeatur Becelo cum ecclesia S. Marciani, et Nieolai episcopi, et Sanctum Maurum, in Cur- fiano villam qu: nominatur Leo Cubante, in eivitate Alife ecelesiam S. Mercurii cum aliis ecclesiis sibi per- tinentibus, ripa longe in civitate Arole ecclesiam S. Mercurii, et S. Petrum ad Mortitam eum omnibus pertinentibus suis, S. Stephanum de Lucore, et S. Stephanum de Fromari, et S. Angelum in Pleseo, et S. Angelum de Atriano, et Sanetum Angelum in Palumbara, et S. Gregorium de Lescle, et S. Mar- tinum de Ventecano, et S. Petrum, et S. Mariam cellum in Tommano, Sanctam Mariam in Calisi, S. Mariam de Regina cum omnibus eorum perti- nentiis, in Eliceto S. Effrem cum territoriis suis, Sanctum Mareianum de Parituli, et Sanctam Ma- riam de Sableta, S. Mariam in casale Geldoni eum omnibus eorum pertinentiis. Preterea auetoritate sanetcee Romane et aposto- licae sedis concedimus atque confirmamus tibi ae tuis successoribus omnes in integrum oblationes viro- rum ae defunctorum qua ipsi monasterio per te- stamentum, aut etiam sine testamento jure accesse- rint; et perpetuo maneat jam ipsum fatum mona- sterium sub tutela, ditione, seu jure sanetze Roma- na Ecclesie liberum et immune ab omni subje- ctione alterius Ecclesiae, et ab omni jure immolesta- tum. Statuimus etiam ut sint monachi tui ab omni saecularis officii infestatione securi, et omni przegra- vamine mundana oppressionis remoti, in sanetze re- gula observatione quieti, nulli alii nisi Romanae et apostolice sedi, eujus juris est, aliqua teneantur occa- sione esse subjecti; qui de suis sibi qualem volue- rint secundum B. Benedicti regulam, abbatem eli- gant; si vero ex eis idoneus defuerit, ab aliis utilem et religiosum eum consilio Romani pontifieis aeeci- piant, ab eodem benedicendum et consecrandum. Consecrationes etiam ecclesiarum, et ordinationes monaehor. sive clerieorum suprad. ecenobio perti- nentium, ab episcopis, in quorum dicecesib. sunt, accipiant, si tamen episcopi canonice ordinati fue- rint, et ordinationem gratis fecerint; si autem ho- rum aliquid obstiterit, abbas cum licentia et aueto- ritate Rom. pont. ad qualemeunque catholicum episc. placuerit, causa consecrationis et ordinat. tam locorum quam personarum licenter pergat. Hac igitur omnia qui hujus praecepti decretique. no- stri pagina continet, in omnibus in perpetuum con- servanda decrevimus. Si quis vero imperatorum, dueum, marcehionum, comitum, principum ae judieum, aut quacunque dignitate preedita, cujus- cunque ordinis vel etiam conditionis magna par- vaque persona hanc constitutionis nostre paginam cognoscens, contra eam temerario ausu venire ten- taverit, aut tentari consenserit, vel fautor exstite- rit, admonitus semel atque iterum et tertio per competentes inducias, nisi ea qua ab illo sunt male ablata ecclesie; humiliter satisfaciens restituerit, potestatis honorisque sui dignitate cadat, reumque se divino judicio de perpetrata iniquitate cognoscat et a saeratiss. corpore ac sanguine Dei ac Dom. nostri Jesu Christi alienus fiat, usque dum resipi- Scat; cunctis autem qua superius scripta sunt obser- vantibus sit absolutio ae remissio omnium peeca- torum suorum, sit gaudium et exsultatio, letitia et pax in die adventus Domini nostri Jesu Christi, et sic in hoe seeulo fruetum bona actionis susci- piant, quatenus apud distrietum Judicem in futuro premia geternze pacis inveniant. Bene valeat. Data Salerni 111 Id. Decembr. per manum Grego- 743 EPISTOLJE EXTRA REGISTRUM VAGANTES. 744 ri S. R. E. diaconi, anno Pontificatus Domini A licet esse sacrorum ordinum professores, qui sub Gregorii VII papa duodecimo, ab Inearnatione vero Domini nostri Jesu Christi 1084, indictione octava, feliciter, feliciter. LXVI. Gregorii VII epistola ad. Altmannum, episcopum Passaviensem. (Fragm. — Anno 1073-1085.) [Vita Altmanni, Acta SS. Aug., tom. IT, 374.] Quia te eredo sincero corde amare pro Deo sanctae Ecclesi? honorem et libertatem, volo et praecipio ut summopere cum clericis tuis vel laicis qui ad hoc apti videntur procures, ut sponsa Christi non ha- beatur amplius pro ancilla. LXVII. Gregorii VII epistola ad — Altmannwum episcopum Passaviensem. (Fragm. — Anno 1085.) [Vita Altmanni, Acta SS. Aug., tom. IT, 374.] .o o. . Ut presbyteros in. fornicationem lapsos, si vere poenituerint in pristinum gradum restituat ; si negligentes et inutiles, eos penitus abjieiat. LXVIII. Gregorii VII epistola ad episcopum Rotomagensem. — JDe is qui ecclesias vel ecclesiastica beneficia vendunt. (Fragm. — Anno 1073-85.) [GRATIANI Decret. causa r, qu. 3, c. 2.] Si quis dator vel acceptor, Dei ecclesias vel eeclesiastiea beneficia (quae quidem prabendas vo- cant) sub peeuniz interventu susceperit, sive dando emerit, sive accipiendo vendiderit, a Simonis non exeluditur perditione. Sed si perseverans fuerit, perpetua multetur damnatione. Nam qui sub reli- gionis obtentu Deo famulari voluerit, si. quid acei- pit, etmeritum perdit et beneficio accepto frustratur. Rationis ergo vigore cogitur quod injuste receperit restituere, et quidquid turpis lueri gratia receperat non tenere, LXIX. Gregorii VlI epistola ad. Wimundum | episcopum Aversanum. — Qualibet sit consuetudo, veritati est postponenda. (Fragm. — Anno 1073-85 [419].) [GRATIANI Decret. I, dist, 8, c. 5.] Si consuetudinem fortassis opponas, advertendum est quod. Dominus dieit : Ego sum veritas et. vita. Non dixit, ego sum eonsuetudo, sed, veritas. Et certe D (ut beati Cypriani utamur sententia) quaelibet con- suetudo, quantumvis vetusta, quantumvis vulgata, veritati omnino est postponenda; et usus, qui veri- tati est contrarius, abolendus. LXX. Gregorii VII epistola ad episcopos Hispanos. — De Qs qui sacros ordines munerum acceptione dispen- sant. (Fragm. — Anno 1073-85.) [GnaTrrANI Decret., causa r, qu. 3, c. 1.] Audivimus, dilectissimi, quod nos audisse opor- tuit, sed audisse profecto non libuit : quosdam sci- munerum datione vel acceptione Dei ecclesias vel earum sibi beneficia usurpant. Quod quidem scelus vos non jam dudum acriter correxisse vehementer admiramur. Juste enim uterque corripiendus est et a sanetz liminibus Ecclesie submovendus, et qui - pro Eeclesi:e ambitu munera largitur, et qui ut Ec- clesiam adeat quidquam praesumit accipere. Iste quippe domum Dei emere, hic autem praesumit ven- dere. A sacrilegio quoque hoe faeinus non dispar dixerim, cum id quod sponte et sacro deliberatio- nis arbitrio gratis fieri debuit, sub pecunize pactione causatur. Quare, fratres charissimi, quze taliter facta sunt curiose refellite, infecta prohibete, vestrisque jussionibus resistentes, digno anathematis vineulo B percutere non dubitate. LXXI. Privilegium confirmationis bonorum. immunitatum- que monasterii Hirsaugiensis, quod sub apostolice: sedis protectione recipitur, injuncto onere annui census. (Anno 1073-85.) (CoquEriNzs, Bullar. sum. pont. ampl.Collect. 1I, 59.] GnEGORIUS episcopus, servus servorum Dei, di- lecto filio WILLELMO, abbati monasterii S. Aurelii in Hirsaugia in episcopatu Spirensi siti, ejusque successoribus in perpetuum. Cum omnium Ecclesie filiorum saluti et securi- tati saneta sedes apostoliea ex generali pastoralis regiminis providentia cavere et consulere debeat, tum vero alacrius et impensius [eam] pi: intentionis et religiosae devotionis vota suscipere, ae salutifero effectui mancipari necesse est, ut gratanter bono- rum studiorum petitionibus occurrat, et qua ad lau- dem et gloriam divini nominis sunt instituta aueto- ritatis suze soliditate firmiter tenenda stabiliat. Unde et nos dilecti filii nostri Adelberti de Calb laudabili desiderio congaudentes, precibus ejus sanete? sedi apostolice humiliter directis aequiescere decrevi- mus, et religiose postulata efficaciter concessimus ; qui, seternae retributionis amore suecensus , in praedio suo, quod dicitur Hirsaugia, monasterium a proge- nitoribus suis antiquitus eonstruetum, nuper, amissa restituens, venuste reparavit, et in usus fratrum inibi Deo servientium, pluribus possessionibus ei redditibus adjectis, largius ampliavit. Quam suze li- bertatis [liberalitatis] institutionem ne in posterum ulla perversorum hominum audacia imminuere aut violare praesumat, apostolieze auetoritatis privi- legio muniri et sanete Romana. Ecclesize tuitione roborari, data annui aurei Bizantii pensione, postu- lavit; illud profeeto considerans quia, dum à san- cUe matris Ecelesiw fidelibus beatis apostolis Petro et Paulo honor, metus et obedientia exhibetur, quod eorum deereto et nomine solidatum et robo- ratum fuerit nullius eversionis illicita praesumptione quatiatur. Quam. ob rem idem praefatum monaste- rium eum omnibus sibi hoc tempore juste pertinen- (194) Rectene hoc fragmentum Gregorio VII ascrilatur dubium est. JAFFÉ. ParROL. CXLVIII. LH] 22 7AS S. GREGORII VII PAPJE OPERUM PARS II. 716 tibus, et legaliter collatis, et deinceps quarumcun- A esse perpendimus. Proinde, juxta petitionem tuam, que personarum authentica traditione conferendis, sub apostolieze sedis tutela et protectione generaliter amplectimur, et sub alis beatorum apostolorum Petri et Pauli, tibi, fili Willelme, tuisque successo- ribus, eliminata ae prohibita omni infestantium in- quietudine, libere et absolute possidenda, et regu- lariter atque utiliter ordinanda praesentis scripture testimonio confirmamus. Constitutionis quoque , immunitatis, libertatis modos, quos praefatus comes illustris Adelbertus scripto suze traditionis inseruit et regio sigillo imprimi curavit, ad posteritatis cau- telam et arcendos infestantium impetus diligenter observandos statuimus, hos duntaxat, qui canoni- cis sanctionibus non obsistunt, ut nec de permissis quidlibet negligatur, nec de vetitis quidlibet irroge- tur. Hac igitur qua hujus praecepti deecretique nostri pagina continet, tam tibi quam cunetis qui in eo quo es ordine locoque successerint, in perpe- tuum servanda decrevimus. Si quis vero regum, sa- cerdotum, clericorum, judicium et sczeeularium per- sonarum, hane constitutionis nostre paginam agnoseens, eontra eam venire tentaverit, potestatis honorisque sui dignitate careat, reumque se de perpetrata iniquitate divino judicio agnoscat. Et nisi ea que ab illo sunt male ablata restituat, vel digna poenitentiaillicite acta defleverit, a sacratissimo corpore et sanguine Domini Redemptoris nostri Jesu Christi alienus fiat, ótque in eterno examine di- stricta ultioni subjaceat. Cunctis autem eidem loco justa servantibus, sit pax Domini mostri Jesu Christi, quatenus et hic fructum bona actionis per- cipiant, et apud distrietum judicem praemia zeternce retributionis inveniant. Datum Romx (420). LXXH. Privilegium Gregorii VIT Gad. Almodum | abbatem Rothonensem. —. Confirmat privilegia | monasterii - Rothonensis. (Anno 1073-85.) [Dom ManrTENE, Thesaurus Anedot., Y, 204, ex ms. S. Michaelis in periculo maris.] GnEGOARIUS episcopus, servus servorum Dei, dile- cto in Christo filio ALwopo , abbati monasterii S. Salvatoris, constructi in loco, qui dicitur Rotho- nensis, in Britannia constituti, suisque successori- bus ibidem regulariter promovendis in perpetuum. Supernz miserationis respectu, ad hoc universa- lis Ecclesi: curam suscepimus et apostolici mode- raminis sollicitudinem gerimus, ut justis precan- tium votis attenta benignitatefaveamus, et, libramine equitatis, omnibus in necessitate positis, quantum, Deo donante, possumus, subvenire debeamus. Prz-- cipue tamen de venerabilium locorum stabilitate, pro debito honore summze et apostolicze sedis, cu- jus membra sunt, quantum ex divino adjutorio pos- sibilitas datur, nobis pensandum et laborandum (420) Hucusque auctor Chronici. Diploma vero, in cujus calce antiquitate fortasse corrosos chronologi characteres ille non legit, nos datum putamus anno prefato monasterio, cui tu praeesse dignosceris, et quod juris S. R. E. esse dignoscitur, unde per sin- gulos annos census trium denariorum aureorum sibi redditur, hujusmodi privilegia prasenti aucto- ritatis nostrae deereto indulgemus, concedimus at- que firmamus : statuentes nullum regum vel impe- ratorum, aut antistitum, nullum quoque dignitate praeditum, vel quemcunque alium, de his quae ei- dem venerabili loco de proprio jure jam donata sunt, vel in futurum, Deo miserante, collata fuerint, sub cujuslibet eause oceasionisve specie minuere vel auferre, et sive suis usibus applicare, vel aliis quasi piis de causis pro sua avariti:e excusatione concedere; sed cuneta, quae ibi oblata sunt vel of- B ferri contigerit, tam a te quam ab eis qui in tuo of- ficio successerint, perenni tempore illibata et sine inquietudine volumus possideri, eorum quidem usibus pro quorum sustentatione gubernationeque concessa sunt, modis omnibus profutura. Item eon- stituimus ut, obeunte abbate, non alius ibi quaeun- que obreptionis astutia ordinetur, nisi quem fratres ejusdem coenobii, eum communi consensu, secun- dum timorem Dei elegerint; maxime de eadem: congregatione, si idoneus inventus fuerit. Quod si lalis, qui huie regimini congruat, inter eos inveni- rinon possit, cum consilio Romani pontificis, alium sibi Patrem et magistrum expetant. Hoe quoque prasenti capitulo subjungimus, ut ipsum monaste- rium, et abbates ejus, vel monachi, ab omni seecu- laris servitii sint infestatione securi, omnique gra- vamine mundana oppressionis remoti in saneta religionis observatione seduli et quieti, nulli. alii, nisi Romana et apostolieze sedi, eujus juris est, ali- qua teneantur occasione subjecti. Conseerationes etiam ecclesiarum et ordinationes. monachorum sive clericorum sepefato coenobio pertinentium, ab episcopis in quorum dioecesi sunt, accipient; ita ta- men si episcopi canonice ordinati fuerint, et ordi- nationes gratis fecerint. Sin autem aliquid horum obstiterit, abbas cum licentia et auctoritate RRkoma- ni pontificis ad qualemcunque ecatbolicum episcopum ei placuerit, causa consecrationis et ordinationis tam loeorum quam personarum, licenter pergat. p Hec igitur omnia qua hujus precepti decretique nostri pagina continet, tam tibi quam eunetjs qui in eo quo es ordine locoque successerint, vel eis quo- rum jnteresse potuerit, in perpetuum reservanda decernimus. Si quis vero regum, sacerdotum, clc- ricorum, judicum ac secularium personarum, hane constitutionis nostre paginam cognoscens, contra eam venire tentaverit, potestatis honorisque sui dignitate careat, reumque se divino judicio - existe- re de perpetrata iniquitate cognoscat; et nisi illa qua sunt male ablata restituerit, vel digna poeni- 1083, ut ex ejuslem monasterii historia potest conjici, 747 EPISTOLJE EXTRA REGISTRUM VAGANTES. 718 tentia illieite acta defleverit, a sacratissimo corpore A dientia exhibeatur. Quod si aliquis episcoporum, et sanguine Dei et Domini redemptoris nostri Je- su Christi alienüs fiat, atque in zeterno examine distrietze ultioni subjaceat, eunetis autem eidem loco justa servantibus sit pax Domini nostri Jesu Christi, quatenus et hie fructum bonz actionis pereipiant, et apud distrietum judicem premia eterna lucis inveniant. Amen. LXXII. Bulla Gregorii Vil pro monasterio S. Petri Juncellensis. N (Anno 1073-85.) [Gall. Christ., Instrum., tom. VI, pag. 12, exarchiv. Juncell.) GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, di- leeto in Christo filio..... abbati monasterii S. Petri Juneellensis constituti in loco qui dicitur Lunate, suisque suecessoribus ibidem regulariter promoven- dis in perpetuum. Superna miserationis respectu ad hoe universalis Ecclesi: euram suscepimus et apostoliei modera- minis sollicitudinem gerimus, ut justis precantium votis assueta benignitate faveamus, et, libramine aequitatis, omnibus in necessitate positis, quantum, Deo juvante, possumus, subvenire debeamus. Pro- inde juxta petitionem tuam praefatum monasterium Juncellis, cui tu praeesse dignoscerís, in tutela et de- fensione sanct? Romanz et apostolice sedis susci- pimus, et ab omni szeulari dominatione liberum semper esse decernimus, eui hujusmodi privilegio presenti, auctoritatisque nostra decreto indulge- mus, concedimus et firmamus, statuentes nullum regum vel imperatorum, antistitem nullum, qua- eunque dignitate praeditum, vel quemquam alium audere de iis quze eidem venerabili loco a quibus- libet hominibus de proprio jure jam donata sunt, vel in futurum, Deo miserante, collata fuerint, sub cujuslibet causa oceasionisve specie, minuere, vel auferre, et sive suis usibus applicare, vel aliis quasi piis de causis pro suze avaritize excusatione conce- dere, sed cuneta quz ibi oblata sunt, vel offerri con- tigerit, tam a te quam ab eis qui tuo officio locoque suecesserint, perenni tempore illibata et sine inquie- tudine volumus possideri, eorum quidem usibus pro quorum sustentatione guberpationeque concessa sunt, modis omnibus profutura. Item constituimus ut, obeunte te, non alius ibi cujuscunque obreptionis astutia sive per investituram, sive per sacularem potestatem ordinetur, nisi quem religiosi fratres ejusdem coenobii eum communi consensu seeundum timorem Dei elegerint de eadem congregatione, si idoneus inventus fuerit. Quod si talis, qui huie regi- mini congruat, inter eos inveniri non possit, cum consilío religiosorum virorum aliunde sibi Patrem et magistrum expetant, ordinandum vero ab episcopo in cujus diaeesi monasterium vestrum constitutum est, nisi forte ipsum ab apostolica sede interdictum esse claruerit; qui quandiu in eadem interdietione seu rebellione remanserit, nulla sibi à vobis obe- seu qualibet ecclesiastiea vel secularis persona... monasterium vestrum, et abbates ejus vel monachi ab omni smeularis servitii sint infestatione securi, omnique gravamine mundana opressionis remoti in religionis observatione seduli atque quieti per- maneant. Haec igitur omnia quz in hujus praecepti decretive pagina nostri continentur in perpetuum servanda decernimus Si quis vero regum, impera- torum, sacerdotum, elericorum, judieum ac secula- rium personarum hanc constitutionis nostre pagi- nam ignorans contra eam temerario ausu venire tentaverit, admonitus semel, et iterum, usque tertio per eonvenientes inducias, si non resipuerit atque pradietze Eecleside vestrae non satisfecerit, potestatis p honorisque sui dignitate careat, reumque se divino judicio existere. de perpetrata iniquitate cognoscat; et nisi que ab illo sunt male ablata restituerit, vel digna poenitentia illicite acta defleverit, a sanctis- Simo corpore ac sanguine Redemptoris nostri Jesu Christi alienus fiat. Cunctis autem eidem loco vestro justa servantibus sit pax Domini nostri Jesu Christi, quatenus et hie fructum bonae actionis percipiant, et apud distrietum Judicem premia cerno afi inveniant. LXXIV, peto Gregorii pape de itai afanyd 8. Benedi. (Anno 1073-85.) zz 1!4f £^ [MantiLL., Annal. ord. S. Bened. V, 640.] C GnrGORIUS episcopus, servus seryorum Dei, Hu- GONI, venerabili abbati Cluniacensis monasterii suisque successoribus in perpetuum. Suscepti nos officii cura compellit venerabilibus locis, et precipue his quae. proprii juris sunt sanctae Romana Ecclesia, talem nostra dispensationis p hibere diligentiam, ut in illis ea maxime apostolicis privilegiis et memorabili auctoritate firmentur qua ad sacre eruditionis studium, et ad religiose vitae propositum et diuturnam spiritalis gratie cedifiea- tionem potissimum valere noseuntur. Quapropter de spiritali gubernatione et statu monasterii Sancti. Be- nedieti, consistentis inter littora Padi et Larionis fluminum, hujusmodi instituta sancire et confirmare dignum duximus, ut nostra, quam semel impendi- mus, semper eum Dei adjutorio sollicitudc vigilet. Et sicut in illo auctorum, a quibus , copsiructum et Deo oblatum est, omni tempore devotio, fides vivit et pietas; ita ad commune ipsorum ac nostra devo- tionis meritum nostra ibidem providentia, Deo dispo- nente, vivat ac operetur auctoritas. Namque mona- sterium illud a Thedaldo, illustri viro, patre mar- chionis Bonifacii constitutum est, traditum vero et in proprium jus collatum beato Petro et ejus apostolieze sedi, sicut et aliqua alia monasteria tempore nostri pontificatus, a Mathilde, filia ejusdem marchionis Bo- nifacii, quondam decreta et corroborata constitutione, sicut etiam in aliis, qug ad communionem et confir- mationem ejusdem loci fecimus, habetur privilegiis 719 S. GREGORII VII PAPZE OPERUM PARS 1l. 720 ut inde per singulos annos beato Petro et ejus apo- A nullum quacunque przeditum dignitate vel quemquam stolicze sedi, in przesentia Romani pontificis aut ejus archilegati, Romz aut ubi ipse jusserit, octo diebus ante vel post Kal. Maii, id est Romanze, uncia auri impensioni reddatur. Verum quia tu, dilectissime frater et abbas venerande, ad regendum illud idem monasterium de congregatione Cluniacensis mona- sterii, cui, Deo auctore, praeesse dignosceris, fratrem Widonem nobis donasti, virum religiosum et pru- denter edoctum, qui ibidem sacrz religionis formam atque doctrinam secundum regulam sancti Benedi- cti et vestre conversationis consuetudinem edoce- ret, et, Deo auxiliante, institueret; ne hujus zdifi- cationis vestigia in posterum deleantur, aut tui, frater, spiritualis germinis fructus, per subrogatio- nem alicujus extraneze conversationis et infecundz supplantationis, aliquo deinceps tempore deficiat vel occasione depereat; curam illius loci tibi tuis- que successoribus in perpetuum in nostra vice com- mittimus, ut in ejus gubernatione atque custodia nostre sollicitudinis tu omnesque successores tui et potestatem habeant et studium procurationis mpendant. Decernimus etiam ut, obeunte ibi abbate, vestra semper provideat diligentia quatenus idonea et huie officio digna in loco regiminis secundum re- gulam S. Benedicti persona subrogetur, et quidquid in monasterio ad augmentum et observationem mo- inastice religionis institui vel emendari oportuerit, vestro semper magisterio et dispensatione admini- stretur, salva quidem in omnibus auctoritate sedis apostoliee, cujus juris loeus ille esse dignoscitur, et ezteris quze de consecratione abbatis et fratrum monasterii nec non et aliorum ad id pertinentium, seu de redditione census, postremo de omni statu ejus, in privilegiis pro sua stabilitate et speciali mu- nitione sibi concessis, decreta ac statuta firmavimus. LXXV. Gregorius V1I privilegia, Ecclesie S. Audomari in Arthesia, Roberto Flandrie comite postulante, con- firmat. (Anno 1073-85.) Min Us, Opp. diplom.,tom.1V, pag. 5, ex motivo juris capituli Audomari contra Bertinianos.] GnEGORIUS.... dilecto..... filio RoBERTO Flan- drensium comiti..... Ecclesie, quam beatus Audomarus, tertius Mori- norum episcopus, fundavit in honore beatze Dei ge- nitricis Marie, et qua usque in hodiernum dicm ejusdem episcopi venerabilis habetur eorpore, hu- jusmodi privilegia,.. auctoritatis nostre decreto.... concedimus atque firmamus. Renovamusque etiam illa qua beatus Nicolaus a beato Gregorio quadrage- simus secundus eidem ecclesize fecit privilegia, prac- sente Balduino quondam tuo progenitore, qui, zd apostolorum limina ad eumdem papam venien:, promeruit pacificari eorum auctoritate cum socero suo Carolo imperatore, cujus filiam sibi copulaverat eo ignorante. Statuentes nullum regum, antistitum, alium, de his qua eidem ecclesiae a beato Audomaro, Adroaldo et «ezeteris donata sunt, minuer vel au- ferre, sed euneta quze ibi oblata sunt, perenni tem- pore illibata et sine inquietudine aliqua volumus possideri, eorum.... usibus pro quorum sustentatione gubernationeque concessa sunt, modis omnibus pro- futura. Item, constituimus ut, obeunte przeposito vel de- cano ejusdem ecclesiz:?, non alius ibi substituatur quacunque obreptionis astutia, nisi quem consensus canonicorum canonice et secundum Dei timorem pro- viderit ordinandum, vel elegerit constituendum , ete. LXXVI. Gregorii VII papa bulla qua monasterio Cavensi San- cte Trinitatis donat et confirmat quedam mona- steria. (Anno 1073-85.) (MunarORI, Antig. Ital., V, 479.] GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, om- nibus Christi fidelibus, clericis ae laicis salutem et apostolicam benedictionem. Notum esse volumus ommibus clericis ac laicis, Deum pia catholicaque fide colentibus, nos in apo- stolieze. defensionis tutelam Cavense monasterium suscepisse, quod apud Salernum in sancte ac indi- viduz Trinitatis houore constructum esse dignosci- tur: cui monasterio nos quazedam in Cilentio monte C posita monasteria, videlicet monasterium Sancta Marie de Gulia, moncterium Sancti Nieolai, San- eti Archangeli, Sancti Magni, Sancti Fabiani, Saneti Georgii, Saneti Matthaei ad duo flumina, et ecclesiam Sancti Angeli de monte Corase, Sancti Blasii de Butrano, Sancti Joannis de Turesino, Saneti Salva- toris de Nuce, sancti Zacharize de Lauris, cum eellis eorum, jure perpetuo possidenda atque regenda, et secundum Deum ordinanda venerabili Petro, abbati ejusdem monasterii, charissimo filio nostro Gisulfo principe concedente, olim donavimus, et nune eidem abbati ejusque successoribus ad regendum ceorri- gendum et procurandum ipsa committimus et au- ctoritate apostolica confirmamus. Interdieimus igi- tur in nomine Domini nostri Jesu Christi , et ex au- ctoritate beati Petri apostolorum principis, cujus vice sancte Romana Ecclesie presidemus, et om- nino prohibemus ut nullus archiepiscopus aut epi- scopus, nullus regum, ducum, principum, comitum, nullus elericorum, laicorum aut quzlibet omnino magna vel parva persona, praefato sanctae Trinitatis coenobio in praedictis monasteriis vel ecclesiis, cun- ctisque ad ea pertinentibus, quocunque modo seu qualibet occasione aliquid minuere, vel dolos vel molestias aut aliquam violentiam inferre, aut Dei servos inquietare punienda temeritate praesumat, quatenus Romana soli Eeclesie idem monasterium cum prafatis ecclesiis pleno jure videatur esse sub- jectum. Tanto enim religiosi monachi, ibidem Deo servientes, sinceriori mente divinum opus exsequi 721 EPISTOL/IE EXTRA REGISTRUM VAGANTES. 722 devotissime poterunt, quanto nos eorum quieti no- À mantes, sieut supra diximus, quzecunque nunc juste stra, imo beati Petri apostolorum principis, aucto- ritate per omnia providere studemus. Si quis vero adversus predietum monasterium justam se putat habere querelam, et apud coenobii abbatem vel monachos litem suam decidere ac diffinire noluerit, volumus atque edicto perpetuo statuimus ut ante nos vel legatos nostros querimonia deferatur, qua- tenus zquitate judieii sine personarum acceptione sua unicuique justitia, Deo auctore, servetur. Si quis autem eontra hane nostri decreti auctoritatem ire tentaverit, sciat se beati Petri apostoli gratiam amissurum, et apostoliczee indignationis ultione fe- riendum. Obedientes vero, et hujus pagine pra- cepta servantes, digmam a Deo retributionem accipiant, et apostolieam — benedictionem conse- quantur. LXXVII. Gregorii V ILepistola ad Laetum, abbatem S. Michaelis in Passiniano. (Anno 1073-85.) [Laut, Delicie erudit. tom. III-IV, pag. 198.] GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, dile- cto in Christo filio LAETo, abbati monasterii Sancti Michaelis archangeli in Passiniano, suisque succes- soribus ibidem regulariter promovendis in per- petuum. Suprema miserationis respectu, ad hoc universalis Ecclesi: curam suscepimus et apostolici modera- minis sollicitudinem gerimus, ut justis precantium votis attenta benignitate faveamus, et, libramine aequitatis, omnibus in necessitate positis, quantum, Deo donante, possumus, subvenire debeamus. Prz- cipue tamen de venerabilium locorum stabilitate pro debito honore summa et apostolica sedis, cu- jus membra sunt, quantum ex divino adjutorio pos- sibilitas datur nobis, pensandum et laborandum esse perpendimus. Proinde, juxta petitionem tuam, prz- dicto monasterio vel eeclesize tua, cui praeesse digno- sceris, hujusmodi privilegia presenti auctoritatis nostre decreto, consensu et rogatu fratris nostri Guillelmi Fesulani episcopi, indulgemus, concedimus atque firmamus, statuentes nullum regum vel im- peratorum, antistitum nullum, quaeunque dignitate praeditum, vel quemquam alium audere de his quz ei- dem venerabililocoa quibuslibet hominibus de princi- pio jure jam donata sunt, vel in futurum, Deo mi- serante, collata fuerint, sub cujuslibet causc& occa- sionisve specie minuere vel auferre, sive suis usi- bus applicare, vel quasi piis de causis pro suce avaritiae excusatione concedere. Sed cuncta qua ibi oblata sunt vel offerri contigerit, tam a te quam ab eis qui in tuo officio locoque successerint, perenni tempore illibata et sine inquietudine volumus pos- sideri, eorum quidem usibus pro quorum sustenta- tione gubernationeque concessa sunt, modis omni- bus profutura. Nominatim etiam concedimus eidem ecclesi: vel monasterio decimas suarum possessio- num in usum pauperum et advenientium ; confir- habet, aut in postremum, Domino annuente, habere contigerit, in quibuslibet rebus mobilibus vel im- mobilibus, salva quidem canonica subjectione pro- prii episcopi. Hzc igitur omnia qua hujus przecepti decretique nostri pagina continet, in perpetuum ser- vanda decernimus. Si quis vero regum, imperato- rum, sacerdotum, clericorum, judieum ac saecula- rium personarum, hanc constitutionis nostra pa- ginam agnoscens, contra eam temerario ausu venire tentaverit, admonitus semel, et iterum, usque tertio per convenientes inducias, si non resipuerit atque pradictze Eeclesi& non satisfecerit, potestatis ho- norisque sui dignitate careat, reumque se divino ju- dicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat. Et nisi ea qua ab illo sunt male ablata restituerit, vel digna poenitentia illicite acta defleverit, a sacratissi- mo corpore ac sanguine Domini, Redemptoris nostri Jesu Christi, alienus fiat, atque in extremo examine distrietze ultioni subjaceat. Cunctis autem eidem loco justa servantibus sit pax Domini nostri Jesu Chri- sti, quatenus hie fructum bonz actionis percipiant, et apud districtum Judicem praemia zterna pacis inveniant. LXXVII. Gregorii VII papa privilegium pro ecclesia S. Pauli Roma. (Anno Christi 1074, Martii 13.) [(MAncaAninI Bullarium Casinense, tom. IL, pag. 106, ex archivis sac. monasterii S. Pauli de Urbe caps. T,n. 1-2.] . Domino sancto, ac beatissimo, magnoque pradi- catori, Magistro gentium in fide et veritate, PAULO apostolo, GREGORIUS indignus servus. Quotiescunque tibi, S. Paule, apostole, Vas ele- ctionis, aliquid dare videmur, non nostra concedi- mus, sed tua potius reddimus vel confirmamus. Nam quid unquam sine te nostrum est? Quapropter ego Gregorius, episcopus servus ejus omniumque servorum Dei, a remedio animz meze cedo, trado et inviolabiliter largior omnes oblationes, quecunque a fidelibus Christianis super altare tuum oblatze fue- rint, sub quo sacrosanctum corpus tuum creditur esse reconditum; nec non et oblationes confessionis et omnium altarium tuz ecclesia, et substentationes D fratrum ibidem servientium Deo in perpetuum, sicuti a sanctis antecessoribus nostris, tibi famulantibus, concessum esse dignoscitur; atque totum Galdum qui vocatur Lapigio in integrum, cum ecclesia S. Proeuli, sive quibus aliis nuncupatur vocabulis, cultum, vel ineultum, et cum omnibus ad suprascri- ptum Galdum generaliter etin integrum pertinen- tibus; et medietatem castelli Ardiz2e, cum rocca sua, et Turre Majore, eum omnibus suis pertinentiis; et ecclesiam S. Mariz in Cannella, cum suis perti- nentiis; et massam Fulanam, cum omnibus suis pertinentiis; et medietatem laci Caprulaci; et ca- strum Velletrum, cum omnibus suis pertinentiis, sieut a sanctis pontificibus concessum est; et in Al- bano cellam S. Nicolai et cellam S. Maria quz vo- 723 S. GREGORIL VII PAPAE OPERUM PARS Il. 724 catur Minor, sitam in palatio, et cum omnibus ad A in territorio suprascripto; insuper ecclesiam Saneti supra dietas cellas pertinentibus; et in palatio eccle- siam.S. Trinitatis, cum toto eodem palatio; et mas- sam qua vocatur Floriana, vel quibus aliis vocabu- lis nuueupetur, cum terris, silvis, eampis, pratis, pascuis, vel cum omnibus ad supraseriptam massam Florianam generaliter et in integrum pertinentibus ; iterum easale quod vocatur Castellione, eum casale juxta se, quod vocatur Filioli, eum terris, silvis, campis, pratis paseuis, vel cum. omnibus. ad ipsos pertinentibus; atque. casale quod vocatur Ulmetum, cum. vineis suis atque silvis simulque pratis; et casale quod. vocatur Squezanellum, eum suis perti- nentiis, easis, casalibus, vineis; atque. cellam vina- riam. Antonionum, villam. Pertusam, Bifureum, et Priminianum, Cassianum, Silonem, Cornelium, Te- solatam atque Cornelianum, eum omni jure instru- mentoque suo, et eum omnibus ad eam generaliter pertinentibus. Adjicientes etiam huic cessioni hortos duos, posi- tos inter Tiberim et porticum ipsius eeclesiae, eun. tibus a porta civitatis parte dextra, quos dividit flu- vius Almon, inter affines horti monasterii S. Ste- phani, quod est monasterium ancillarum Dei, posi- tum ad S; Petrum apostolum ; et fundum Pisciniani, eum vineis et hortis suis; simulque terrule quae vocantur Fosse Latronis, positae item juxta eam- dem portieum, euntibus similiter a porta parte sini- stra, ubi nuhe vitiec faetee sunt, quae terrülae eohie- rent ab uno latere possessioni Eugenitis quondam scholastici, et ab alia parte possessioni monasterii S. G Eristi; item monasterium S. Cosmati situm in valle Tiberina, cum omnibus suis pertinentiis; et. eecle- siam S. Pauli apostoli, sitam infra civitatem Tiber- tinam ; simulque Antedoniam civitatem, eum perti- nenliis suis et portu suo; montem qui vocatur Ar- gentarium, eum laeu Catamare, ubi est ecclesia S. Angeli; et medietatem castri Orbitelli cum pertinen- liis suis; et eastrum quod voeatur Elsa, cum omni- bus suis pertinentiis; pari modo lacum prope mon- tem Argentarium, cum piscariis suis, ita ut medie- tas piscium qui ibi capiuntur reddatur suprascripto monasterio S. Pauli apostoli; insuper et Casama- riam, eum terris et familiis suis, sieut in curte regis persolvere solita erat, omnia in integrum, sicuti ab imperatoribus et sanetissimis pontificibus concessa sunt et. in perpetuum confirmata; etiam portionem de lacu qui vocatur Dulia, nee non et Cesinam, quae ponitur in Piretu, atque vineas qua» ponuntur in Semproniano, insuper et terram juxta Piscariam, seu vineas qua» ponuntur in. Cerbarola; et alias. vi- neas quie ponuntur iu Querquetu ;. nec non et casale quod vocatur Visilianum, eum. oratorio. sanctorum Joannis et Pauli, eum casis et vineis, xmassaritiis et familiis suis, et eum omnibus ad se pertinentibus ; pariterque salinas in. Urbe Vetere, et alias salinas positas in Abinea, paria duo ; item casa, massaritia eum maheipiis suis, et eum omnibus ei in integrum pernitentibus; et alias salinas, paria duo; positas Angeli in Semproniano, cum oratorio Sancti Joan-. nis posito in portu Herculis, omnia juris proprie- tatis ejusdem monasterii ; insuper trado tibi quatuor. molas in Albano et unam in valle Aricia, cum forma sua, cum omnibus qua tuo jure videntur ibidem haberi; itemque confirmamus tibi, Doctori gentium, monasterium Saneti Sergii, cum omnibus suis per- linentiis, situm in Subura; et monasterium Sanelae Priscae, eum omnibus suis pertinentiis; item et. ec- clesiam Sancti Focae martyris, quee juris Saneti Ana- stasii olim fuit; et eeclesiam Sancti Leonis papa, positam juxta monasterium Saneti Andre ad clivum Seauri ; nec non et ecclesiam Saneti Nieolai, sitam juxta formam Claudii ; similiter et piseariam in flu- B mine Tiberis in Marmorata; seu omuia qui infra Romana urbe a viris religiosis seu a quibuscunque personis tibi concessa sunt. , Corroboramus insuper curtem Sancta Coeiliae, qua vocatur de Mega, eum omnibus suis pertinen- tiis, sitam foris portam $8. Laurentii, his finibus terminatam, ab uno latere flumen Tiberis, ab alio latere rivus Mega, et per eumdem rivum ascendit usque ad terram S. Luci: de Renati, indeque usque ad publieam viam qua& vocatur S. Valentini, et subinde descendit usque in puteum publieum, et ex co descendit per formellas, usque in supra seriptum flumen Tiberis; fundum vero Paterni, qui similiter situs est. foris portam S. Laurentii, eum terris, plantanis, hortis, aquimolis, terris eultis vel ineultis, et eum omnibus suis pertinentiis et omni- bus terminibus sicut concessum est monasterio tuo à papa Pasehasio predecessore nostro, excepta lerra. pàrva quae ibidem detinet S. Sabas; et totam massam Caesanam, cum colonis et colonabus suis, sicut Benedietus Campaninus monasterio tuo dedit, quando effectus est monachus; et totam massam Lulianam cum castello; Julianellum eum. colonis et colonabus. Itemque confirmamus tibi Casale de Solone eum eastello suo quod vocatur Ponte de Nona; simulque Casale quod vocatur Casa Arsicia. Quin insuper concedimus tibi castellum. quod vo- catur Longezzie, eum omnibus suis pertinentiis, silvis, campis, pratis, pascuis, arboribus pomiferis, fructiferis vel infructiferis diversi. generis, fontibus, rivis aqua perennis, sdilieiis, parietinis, cryptis, arenariis, et. eum aquimolis suis; simulque me- dietatem Castelli Novi cum suis pertinentiis ; eurtem quoque et massam S. Juliani eum pantanis, et silvis, terris cultis et incultis, sicut. antiquitus limi- tata fuit, cum medietate laci Borrani, videlicet à primo latere flumen Tiberis, a. secundo latere rivus Osa, per eumdem rivum, usque ad pontem sanetarum Digna et Merita a tertio vero latere, ab eodem ponte per Silicem, usque ad Pilum fra- ctum, et exinde per eamdem Silicem, in rivum Spineti; quarto vero latere. terminatur per eumdem rivum Spiueti. usque in Silieinum rivum, et per eumdem rivum usque in flumen. 723 EPISTOLJE EXTRA REGISTRUM VAGANTES. 726 Proeterea confirmamus tuo venerabili monasterio, A que portam Urbis qua vocatur Sancti Pauli eum et corroboramus castellum Passaraui cum rocca sua et eum omnibus sibi pertinentibus. Simulque concedimus tibi roeccam quc' vocatur de Guerro, eum omnibus suis pertinentiis, atque mediétatem castelli quod voeatur Columna, cum omnibus suis pertinentiis intus vel foris, cum ecclesia tota Sancti Salvatoris, et alia ecclesia Sancta Dei geni- trieis Mari: posita in Oliveto; atque ecclesia Sancti Laurentii quae vocatur Marmorio, eum omnibus suis pertinentiis; nec non et castellum Sancti Victorini, cum omnibus qua sibi pertinent; et in civitate Tiburtina monasterium Sancti Angeli, qui vocatur Plaeiule; roccam quoque Sancti Joannis, qua& vocatur Camporacii, cum omnibus suis perti- nentiis; Poium vero de Numentana eum omnibus suis ecelesiis atque pertinentiis; castrum Rotundum cum ecclesia Sanete, Reparate, atque silvam qua vocatur de Sancta Reparata; in Albano fundum Tribuni. Quin et donamus tibi, egregio Doctori gentium, eastrum Flaiani cum suis pertinentiis intus vel foris, atque castellum Vaccariciee, eum omnibus suis pertinentiis; itemque castrum Mori- lupo eum omnibus suis pertinentiis ; castrum vero Lepronianum eum omnibus suis pertinentiis; ter- liàm partem civitatis Scapranata cum omnibus suis pertinentiis; civitatem vero de Collinis cum omuibus suis pertinentiis ; castrum quoque Formelli cum omnibus suis pertinentiis; fundum quoque Ma- ceranum, positum juxta ecclesiam Sancti Cornelii; monasterium Saneti Benedicti de Nepe, positum in Pentoma; massam qua vocatur Ulmetum, positam in territorio Nepesino; similiter massam quz vo- catur Meiana, positam juxta Nepesinam civitatem ; atque lacum qui vocatur Jamela; itemque conce- dimus tibi, egregio Doctori gentium, ecclesiam Saneti Stephani eum castello et burgo suo, posi- tam juxta civitatem Sutrinum , cum terris seu hortis, atque molendinis, vineis, campis, pratis, pascuis, arboribus pomiferis, fructiferis vel in- fructiferis. Nec non et confirmamus tibi fundum qui vocatur Lubre, cum vineis et pratis, eum terris sementariciis, cum plantariis et paludibus suis. ltemque eonfirmamus hareditatem quz olim fuit de Guido de Sergi, postea empta a monasterio tuo; quartam scilicet. partem Castellionis, sex pedicis terra sementariclis, eum vineis, seu plántariis, atque pratis, atque cum parte quarta rivi Octavi, atque ecclesiam Saneti Joannis, positam in fundo qui vo- catur Maliano, cum ipso fundo, sicuti a sanctis pon- tificibus concessum est tibi; item in civitate Ho- sliensi, ecclesiam sancte genitrieis Marize Dominae nostra, cum suis pertinentiis; et juxta mare, me- dietatem ecclesiae Sancti Laurentii, sitam in terri- lorio Ardeatino; atque ecclesiam Salvatoris, posi- tam in Decimo; castellum quoque quod vocatur Sanctus Paulus in Jona; terram vero de Canneto, qu& est foris portam Sancti Pauli, juxta portieum, quam nunc detinent monachi Sancti Bonifacii; at- reditu suo; et molas duas in fluvio Almonis subtus pontem , cum ecclesia Saneti: Andre2; totumque castellum Sancti Pauli quod vocatur Joannipolifa, eum mola juxta se ; itemque totum castellum quod vocatur Curcurlum, cum eurte Sancti Primi ; et cás- trum quod vocatur Polis; et castellum quod vocatur Fustinianum; et castellum quod vocatur Gallicani, sicuti Theodorus de Rufino olim tibi dedit; cività- tem vero Patrieam, eum omnibus appendiciis, ét cum tota ecclesia Saneti Laurentii, sicuti beatis Marinus papa concessit monasterio tuo; et montefi Porculi, atque monasterium Sancti Petri de Massa, situm. in territorio Palestrino. Itemque concedimus tibi Sanctam Mariam, qua cognominatut Dominé- Quo- Vadis, et totam planitiem ante januas dictc ec- clesiae, ubi fullones candifieant pannos, cum tribus molendinis quae ibidem sunt; et medietatem cirei cum omnibus cryptis, ubi lutea vasa coquuüntur; et balneum, quod nunc detinet Gregorius dé Tuscü- lana; eeclesiam quoque S. Salvatoris in capite poti- tis S. Marie, cum domo ejus; et, infra urbem et portieum S. Petri, quinquaginta mansiones; atqué decem et octo filas salinarum in campo de Saline; et casale, quod vocatur Fulconis, totum ex integro, usque ad pontem Molli et usque ad S. Leuciüin ; et totum Fascanorum, et totum Quintüm; et totatii Galleriam eum colonis et colonabus suis; atqué me- dietatem civitatis Manturane et totius territorii ejus; cum colonis et colonabus suis, sicuti papa Agapi- tus dedit monasterio tuo, qui et alteram medietatem retinuit in dominio suo; et medietatem Pontis Ve- neni; et duas ecclesias in collina, juxta Vacceati- ciam, eum omnibus villis suis, id est S. Christi- na et S. Lueiani; et quatuor massas in Nazzano usque ad portam ipsius castelli quod vocatur Naz- zanum, et usque ad easam murmuratam, quorum nomina haec sunt : Monumentum; Priscianum, Pà- ramentum, Cascanum, Casaretuli, prope monteim Soracti, eum colonis et colonabus suis, quz dedit Farulfus comes tibi, qui sepultus est in nionasterio tuo; itemque totum agrum Veranum, ubi ecelesia S. Laurentii martyris sita est, quem Cornstantintis imperator tibi Doctori gentium dedit, tali tehote ut per singulos annos redderes trecentos quinquaginta solidos; duo quoque castella quie detinet Rayne- rius comes, filius Veille, id est mons Pado, et Campum laéum, Grossetum, que omiiia tibi dedit beate memorie papà Márinus, eum Elsa Majore, qua vocatur Crassa. Tandem quia longum est ire per singula, summa- tim confirmamus et corroboramus tibi tuoque coeno- bio in perpetuum quidquid confirmatum et corrobo- ratum tibi constat per antecessorum nostrorutn privilegia, seu quidquid justum et concessum tibi est et deineeps coneedetur per quorumlibet homi- num scripta. Ab omni etiam jugo seu ditione cu- juseunque persone prafatum monasterium hoe privilegio nostra auctoritatis absolvimus, Decerni- 721 S. GREGORII VII PAPZE OPERUM PARS II. 728 mus etiam ut cuneta loca urbana, vel rusticana, A summa eum diligentia dignum ministrum ad regen- id est curtes, massas, casalia, vineas, terras diver- saque praedia eulta vel inculta, cum colonis et colo- nabus, servis et ancillis, quze ab aliquibus fidelibus Christianis eidem monasterio concessa sunt, seu et quae a beate memoriz, octo videlicet praedecessori- bus nostris pontificibus Gregorio quondam doctore mellifluo, atque Leone IV, atque Sylvestro et Marino, sive a Leone nono, et Agapito, atque Paschasio et Alexandro, praefato monasterio per praecepti paginas concessa et confirmata sunt, et etiam quae per ali- qua munimina vel precepta antecessorum nostro- rum ad eumdem pium loeum pertinere videntur, cum magna securitate servitores tui loci possideant in perpetuum, ut nihil omnino de iis quce a nostris praedecessoribus vel ab aliquibus Deum timentibus inibi concessum est, ullo modo, qualibet occasione, vel cupiditatis ingenio, alieujus discretionis titulo, scilieet de hzreditatibus ipsius loci omnino immi- nuatur, interdicentes per sancte Romang sedis, quam vos Deo auctore fundastis, auctoritatem. Sta- tuimus insuper ut hoc praefatum monasterium nulli alteri ecclesi» jurisdictionibus nisi Romano pon- tifiei submittatur. Et ideo omnem cujuslibet ecclesize sacerdotem in praomnominato monasterio et in cun- ctis ecclesiis sibi pertinentibus, qualibet auctoritate, habere ditionem, prater nostram sedis apostolieze, prohibemus, atque terribiliter sub divini judicii obtestatione, nostraque, videlicet tam Petri coapo- stoli tui quamque tua potestate, mihi, quamvis in- digno, tradita, interdicimus. Et, nisi a rectore ipsius tui praedicti monasterii fuerit invitatus, nee missa- rum solemnitatem ibidem quis non praesumat cele- brare omni modo. Et ubieunque et a quocunque episcopo servitores tui voluerint ordinari ad. diver- sos ecclesiasticos ordines, vel altaria cedificare, sive ehrisma suscipere, liberam habeant facultatem. Concedimus etiam tuc sancte congregationi ut nullus episcopus audeat quemque monachorum vel clericorum, per diversa loca, ecclesias eidem sacra- tissimo tuo loco subjectas, excommunicare, vel ad synodum sine licentia sui prelati provocare. Praeterea concedimus eidem congregationi sacra- tissimi tui loci predicti, omnibusque inibi spiri- tualiter seeundum regulam, scilicet beati Benedicti, monachis tibi servientibus, potestatem eligendi sibi specialem rectorem, pari modo communique con- silio, ad laudem Dei et salutem suarum animarum, ex eadem videlicet congregatione, si inter eos fuerit inventus qui predictum monasterium seeundum Deum regere possit. Quod si in eodem monasterio mon fuerit inventus dieti regiminis quisquam specia- lis idoneus, quod, te cum omnibus sanctis juvante, nunquam eventurum speramus, tum successor no- ster, una eum specialibus clericis et laicis diversi ordinis, de quocunque loco potuerit, tibi sancte Paule, duci bonorum, fortissimoque przdicatori, (421) Clausula corrupta est. JAFFR. dum tibi servientes eligere procuret. Przeterea, se- cundum hoc privilegium nostrae auctoritatis, et pro- pter ipsius coenobii devotionem, quam specialiter retinemus in te maxime, Pradicator veritatis, et propter utilitatem illius monasterii, quam per omnia comprobavimus et quotidie comprobamus, remitti- mus et indulgemus tuo monasterio in perpetuum omne servitium vel xenium quod antecessoribus nostris et nobis solebat persolvi ad consuetudinem ecterorum monasteriorum Romanae urbis; ita ut nec vinum, nec verrem, nec vaccam, imo nihil om- nino vel intra aut extra Quadragesimam persolvere cogatur, aut facere aliquid in Lateranensi servitium palatio, nisi forte voluntarium. Sitque per hanc no- stram decretalem paginam coenobium tuum ab omni conditione, gravamine vel reditu absolutum atque liberrimum, secundum quod ipse, libertatem tuam primis tunc apostolis cozequans, gloriam tuam evacuare cogentibus protestaris, dicens : Von sum liber? non sum apostolus? plus enim omnibus laboravi. Quod si quisquam temerarius, parvipen- dens Dei tremendum judicium, hoc nostra auctori- tatis ac dilectionis et devotionis erga te privilegium, vel antiquorum nostrorum praedecessorum decreta, minuerit, vel immutare ad damnum coenobii tui prassumpserit, omnibus modis, quod contra egerit, evaeuetur, atque anathematis ultione multatus par- tem cum Juda traditore Christi, nisi resipuerit, in fine extremi examinis habeat; et per auctoritatem, quam Deus beato scilicet Petro, coapostolo tuo, tibi- que et in coelo et in terra ligandi atque solvendi tribuit, sit a consortio omnium fidelium perenniter exclusus; insuper et nostro palatio et tuo monaste- rio centum libras pretiosi auri componere cogatur, quatenus honor ab omni Ecclesia tibi debitus, di- vina juvante gratia, in omnibus exhibeatur, et laus Dei omni tempore in tuo sacratissimo monasterio laudabiliter celebretur. Scriptum per manus Benjamini, notarii sacri pa- latii, in mense Martio, die xrir, indietione r (421). LXXIX. Privilegium pro ecclesia S. Audomari. (Anno 1077-85.) : [Mmuxus, Opp. diplom. IV, 5.] Licet hanc sanctam sedem..... Ecclesiam itaque beati Audomari antecessorum nostrorum privile- giis munitam et summe corroboratam, auctoritatis etiam nostra prasentia et apostolieze diguitatis cen- sura corroboramus, et corroborando statuimus ut ejusdem Eecclesia fratres et canonici possessionum suarum liberam dominationem obtineant.... Statui- mus praeterea presentibus episcopis Gaulfrido Pa- risiensi, Rabodone Noviomensi, Gerardo Camera- censi, Arnulpho quoque ejusdem Ecclesi: przeposito et Joanne, abbate sancti Bertini, ut nullus cleri. corum aut laicorum, magna seu parva persona, Ec- clesia memoratz canonicis molestiam aliquam in- 729 EPISTOL/E EXTRA REGISTRUM VAGANTES. 730 ferre audeat, aut in eorum monasteriis novam con- A in Christo fratri Altmanno, Pataviensi episcopo, salu- suetudinem contra voluntatem eorum inducat..... LXXX. Gregorius VII Altmanno, episcopo ' Passaviensi, « epistolam mittit, in qua ei rigorem canonum pro tempore flecti permittit. » (Anno 1073-85.) [Vita Altmannz, Acta SS. Bolland., Aug. 11, 374.] GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, dilecto tem et apostolicam benedictionem. Ex quo a nobis dicessisti, frater charissime, ali- quoties legatus ex tuo nomine ad nos venisse me- minimus... DUBIA. LXXXI. VII privilegium | pro monasterio docinensi. (Anno 1073.85.) [LAuwor Opp., tom. II, part. 1, pag. 367.] GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, Oprx- RICO religioso, abbati venerabilis monasterii Vindo- einensis, cunetisque successoribus ejus ibidem re- gulariter promovendis in perpetuum. Justis petitionibus et quieti servorum Dei prospi- cientibus competens et facilis debetur assensus. Quapropter monasterium sancte et individue Tri- nitatis, apud castrum Vindocinum situm, quod a suis fundatoribus, Gaufredo seilicet nobilissimo Andegavorum comite, et Agnete nobilissima comi- tissa, conjuge ejus, oblatum B. Petro Romanz Ec- clesie in alodium et patrimonium novimus, tam juxta votum fundatorum ipsius loci, quam etiam omnibus hujus loci abbatibus ecclesiam B. Prisca cum dignitate cardinali, sancti Spiritus judicio decer- nentes, ut nulla deinceps ecclesiastica szecularisve per- sona przedictam B. Prisezeecclesiamseu ecclesiz digni- tatemeis auferre qualibet occasione presumat. Statui- mus etiam ut, defuncto abbate ipsius monasterii, suc- cessor ei eligatur de eadem congregatione, si tamen di- gnus saneto regimine inveniatur. Quod si dignus apud eos non fuerit inventus, quod absit! a Cluniaco, seu a Majori Monasterio, vel undecunque melius poterunt, procurent monachi sibi Patrem secundum Deum eligere, non tamen sine trium abbatum consilio, quos religiosiores de vicinis locis habere poterunt. Electus autem, ne statim Romam venire fatigetur, a quocunque voluerit eatholico episcopo consecra- tionem suscipiat : electio vero vel ordinatio qualiter facta fuerit studeant monachi /pape litteris intimare, ut aut emendet, si opus fuerit emendandum, aut si fuerit seeundum Deum et nostrum decretum facta electio sive consecratio, bono studio congratuletur etab ipso confirmetur. Przcipimus etiam ut abbas ipse qui alodiarius Romana Ecclesize dignoscitur, ab episcopo vela quolibet apostolicee sedis vicario ad concilium non vocetur, nec coactus veniat, sed Romanam Ecclesiam per se aut per legatum suum studeat visitare. Censum vero ad memoriam et cognitionem sempiternam duodecim solidorum Gregori Vin- B C D de moneta ejusdem patriae, sicut statutum est a fundatoribus loci, B. Petro reddi per unumquemque annum volumus. Quod si forte legatus Romanz Ec- clesize supradictum B. Petri locum visitare voluerit, ibi eum charitate suscipiatur, et quae corpori erunt necessaria ei a fratribus diligenter, juxta loci possi- bilitatem, ministrentur : ipse vero in eodem loco ni- hil per se corrigere, neque occasione legationis re- ctorem loci vel fratres molestare presumat; sed si quid viderit corrigendum, pap: litteris intimare li- cebit. Illud etiam confirmamus, ut loeus Sancti Sal- vatoris, prope muros Andegavis constructus, sub monasterio Vindocinensi semper -maneat, nec ali- quando ibi ordinetur aliquis rector vel prepositus nisi voluntate abbatis Vindocinensis. Hoc etiam, di- vina fulti fiducia, apostolica auctoritate prohibemus, ne in Vindocinensi coenobio, seu in przedicta Sancti Salvatoris eeclesia, nulli unquam persona nisi soli papa liceat potestatem aliquam aut dominationem exercere, aut excommunicareé seu interdicere, etiamsi Carnotensis vel Andegavensis patria excommunicata fuerit aut interdicta; excommunicatos tamen mona- chi non suscipiant. Nos autem ea qua ab ipsis fun- datoribus vel ab aliis personis usque ad hune diem eidem loco oblata sunt, nostra auctoritate firmamus et corroboramus in perpetuum juri ejusdem loci sine diminutione vel qualibet detractione persistant. In quibus hzc propriis visa sunt exprimenda nomini- bus : Ecclesia sancti Georgii Oleronis in insula cum magna parte ejusdem insule, ecelesia Beate Marize de Castro Oleronis, ecclesia sancti Nicolai de Ole- rone, ecclesia Beate Marie de Surgeriis, ecclesia Sancti Sepuleri de Balgentiaco, ecclesia parochialis Sancti Clementis de Credone; et omnes ecclesie qua infra hujus decreti pagina continet, tam tibi quam cunctis qui in eo quo es ordine successerint, in perpetuum servanda decernimus. Si quis vero regum, sacerdotum, clericorum, judicum, aut sacu- larium personarum, hane constitutionis paginam agnoscens, eontra eam tentaverit, potestatis hono- risque sui dignitate careat, reumque se divino ju- dicio existere de perpetrata impietate agnoscat; et nisi male ablata restituerit, vel digna poenitentia defleverit illius acta, a sacratissimo corpore et san- guine Redemptoris nostri Jesu Christi alienus fiat, at- 191 S. GREGORII VII. PAPJE OPERUM PARS 1. 132 que in extremo examine distrietze ultioni subjaceat. A decessor Leodegarius et alii predecessores firmius Cunctis autem eidem loco justa servantibus sit pax Domini nostri Jesu Christi, ut hic fructum bonae áctionis percipiant, et apüd clementem Judicem premia sterhe pácis inveniant. - Datum Laterani, per manus Petri, sanete Romanae Ecclesi: presbyteri cardinalis. LXXXII. Confirmatio primatus Ecclesie Viennensis, et con- cessio privilegiorum, confirmatis dis que a prede- cessoribus pontificibus eidem concessa sunt. (Anno 1073-85.) [CocouxLINES, Bullar. Rom. pont. Collect., tom. IE, pag. 41.] GREGORIUS episeopus, servus servorum-Dei, WA- RUMUNDO venerabili fratri, Viennensi archiepiscopo, et per eum ipsius successoribus, et Viennensi eccle- site, in perpetuum. Cum ex apostoliee sedis moderamine, cui Deo auctore- preesidemus, omnium qua usquam sunt Ecclesiarum curam gerere, et tamen illis nos conve- nit invigilare, ut et de ipsarum juribus quod modo forte diminutum est in reliquum: inviolabiliter custo- diatur, omnem nostram sollicitudinem iis exhibere qua principales ac speciales filie sanetae sedis apo- b stolicee et appellantur et existunt, et aliarum pri- matum continent Eeclesiarum. Certüm quippe est Viennensem Ecclesiam hujus sedis concessione su- per septem provineias primatum tenere, ipsam Viennensem, Bituricam, Burdegalam, Auxionensem* quae appellatur Novem-Populana, Narbonám, Aquen- sem et Ebrudunum, in quibus Viennensi archiepi- scopo, juxta Nicolai decretum, Romani pontificis vices agere, conventus scilicet synodales indicere, et jura ecclesiastica juste ae regulariter apostolica auctoritate concessum est definire. Hoc utique in privilegiis eidem Ecclesice a. sanetissimis preede- cessoribus nostris collatis habetur; hoc. quoque in privilegio beatze memoria Leonis pape continetur. Ex quo liquet privilegio, et aliis quampluribus et his authenticis, supradietas vir provincias ad Viennen- sis Ecclesiz privilegium, utpote a beatissimis apo- stolis. Petro et Paulo fündate, juste et rationabiliter pertinere. Et ad potestatem ejusdem . ecelesie, se- eundum antiquam.auctoritatem catalogi x et vrlL, pertineant; definitum est ut vrt oppida vel civitates, Gratianopolis videlicet, Valentia, et Dia, Alba Viva- rium, Tarentasia, Geneva, Maurienna, Viennensi Eeclesize interim subjectee permaneant, donee quae residue sunt, certius discusse et plenius ventilatae, sub potestate Viennensis Ecclesie redigantur. Porro "Tarentasiam ita semper sub primatu Viennensis Ecclesie permanere decernimus, sieut a sanctis Pa- tribus Leone et Nicolao noscitur confirmatum. Prze- terea. de. Salmariacensi archidiaeonia unum nolis intimasti. Conseeràátiones vel ordinationes, et quid- quid ad pontificale pertinet officium, sicut tuus prze- (432) In Historia Viennensis Eeclesie C. Charvet, p. 29, hee epistola. Gallico reddita nomen praefert D obtinuerunt, ita tibi tuisque successoribus absque ulla inquietatione seu diminutione, obtinere con- cedimus; sed et abbatiam S. Petri foris portam Vienna sitam, et infra eamdem urbem S. Andrez abbatias, unam monachorüm et alteram sanetimo- nialium; nec non abbatiam sancti Theuderii, quam idem venerabilis confessor zedificavit, juri Viennen- sis Ecelesidb pér omnia subjectas esse-non dubium est. In Romanensi quoque Ecclesia, quamvis se fuleiat nostre libertatis, visis tamen imperatorum preceptis, tam in szeeularibus quam in regularibus canonicis, per consilium viearii nostri Hugonis Dien- sis episcopi, inibi ordinatis tibi tuisque suecessori- bus, in omnibus omnem potestatem habere aposto- lica auctoritate decernimus. Quoniam igitur, dile- etissime frater, qui divina dispositione ejusdem Ecclesi: regimini. preees; tua veneranda religiositas ab apostolica sede humiliter postulavit ut antiqua privilegia. a sanctis praedecessoribus nostris saerae sedi Vienna tradita eonfirmaremus; quoniam res digna petebatur, tui dilectione cum ejusdem Eecle- sic debita charitate libenter annuimus. Privilegia igitur et praedia, vel bona qua» a beato Silvestro, Leone et Nicolao; et ab eorum successoribus, vel a Romanorum imperatoribus, seu Francorum vel Burgundie regibus, Ecclesie tua sunt data vel reddita, confirmamus et apostolica auctoritate prze- senti privilegio corroboramus; ex parteque Dei omnipotentis et beati Petri apostolorum principis praecipimus ut futuris temporibus deinceps firma et inconvulsa permaneant et incommutabiliter con- sistant. Si quis autem hujus privilegii nostri san- ctionem violaverit, nisi resipuerit et digna satisfa- ctione emendaverit, sit extorris a regno Dei, et digne excommunicatione damnatus ab Ecclesia Dei effi- ciatur extraneus, perpetuzque subjaceat maledi- ctioni. Daàtaper manum Petri cancellarii, rt Nonas Martii, anno Domini Incarnationis 1077, indictione xv, anno pontificatus domini Gregorii VII PP. rv. LXXXIII. Epistola. Gregorii VII ad clerum. et opulum Vien- nensis Ecclesie. — De Warmundi electione in tpso- rwm archiepiscopum gratulatur, hortaturque ut eum adjwvoent in recuperandis rebus Viennensi ec- clesie ablatis. (Anno 1073-1085.) [D. BouquET, Recueil, tom. XIV, p. 609.] GREGORIUS (422) episcopus, servus servorum Dei, clero et populo Viennensis Ecclesie, quibus pro meritis et devotione debetur, salutem et apostolicam benedictionem. Non solum vobis, sed et omni pene mundo mani- festissime notum est quod per multa jam tempora Simoniaea haeresis, Ecclesiam Dei suis callidis ma- chinationibus perturbavit, et adeo in eam inva- luit violenter, ut quasi fera bellua (quod. equidem Alexandri II, at perperam, ut mox ex sinceris mo- numentis dicemus, 133 dilaniando prope conutriverit. Unde nos qui nutu divinz dispositionis ae providentia divine elemen- tiae, licet non nostris meritis, in vertice tamen uni« versalis Ecclesioe speculatores existimus ad defén- dendam libertatem matris nostra sancte Ecclesi, nec debemus nec possumus animum cohibete. vel linguam. Seriptum est enim, Maledictus qui prohibet gladium. suum a sanguine (Jer. x,vxi1), hoc est, qui prohibet linguam suam. a. correptione carnalium. Nos quidem semina, loquendo veritatem, in terris cordium servorum Dei jactare studebimus; ipse au- tem, qui Veritas est, messem ad fructum maturitatis ut sibi placet enutriat. Vobis quidem; modernis tem- poribus, adeo maturum ac laudabilem fructum con- EPISTOL/E EXTRA REGISTRUM. VAGANTES. est), per erudeles.suos ministros suis jam morsibus A bulo tante 734 (ubertatis) saginata congaudeat. Quis non latetur canonice et per omnia, juxta normam ecclesiastice institutionis, in Eeclesia Dfi virum re- ligiosum atque prudentem ordinari episcopum? Ha- betis quidem ex dono divinze propitiationis. ordina- tum Warmundum (423) bonum et justum episcopum. Studete ergo sié sibi-in omnibus obedientiam exhi- bere et pro timore divini nominis et reverentia apo- stolieae sedis, cujus auctoritate (424) hoc. actum. est, cuncta qua juris suut Eeeleside vestrze, sicut ipsa Ec- clesia. antiquitus tenuit, tenere, et quae violenter sibi ablata sunt, eum reeuperare juvare, nominatim autem abbatiam S. Bernardi, quatenus ipsum Deum possitis exinde habere propitium, et B. Petrum vo- bis debitorem faciatis, ut in presenti et futura vita stt n cessit, ut non solum nos, sed universa Ecclesia, pa- B suum vobis auxilium impertiri dignetur. EPISTOLAE DIVERSORUM AD GREGORIUM. VI. T: Lanfranew | avchiepiscopi Cantuariensis, ad Hilde- brandwm, Romanes) Ecclesi archidiaconum. De sua in illum. benevolentia prefatus, docet Ebo- racensem controversium fuisse compositam , qmis- samque ad sedem apostolicam Tei geste melatio- nem, quod, ab ipso legi cupiat. [ Opp. Lanfranci, p. 304.) . Domino sanete Roman: Eeclesite archidiacono HiLpEBRANDO LANFRANCUS stus sanctis prineipils sauctum conjungere finem. Explicare litteris mens mea non potest quanta dilectione vestrae sinceritati connectitur, quantaque duleedine gratiarum vestrarum, quas mihi tam presenti quam absenti benignitas vestra semper exbibuit, indesinenter reminiseitur. Propterea si, donante Deo, in quibuslibet rerum generibus aliquid boni faeio, salutem vestram tam temporalem quam tempore carentem tradere oblivioni nom valeo. Et hoe oro omnipotentem Deum, quatenus vitam ve- stram ad honorem et firmamentutn sanete Ecclesiae sud prolixam in hoe seculo faciat, incontaminatam ab omni peeeati contagione eustodiat, et in fu- turo centuplicatis operibus vestris vitam vobis per- mauentetn eopiosus remunerator retribuat. Porro ealumnia quam Eboracensis Ecclesiw an- tistes adversum me movit de primatu et subjeetione quorumdam episcoporüm, secundum préeeptum apostolieze sedis audita et determinata est. Cujüs negotii gestionem breviter ex ordine scriptam Do- C mino nostro Papa transmisi, quam volo et rogo a » (423) Warmundus seu Guarmundus, abbas Dolen- sis ecenobii, anno 1077 ordünatus est in. archiepisco- pum Viennensem, ex Chronico Dolensi, tomo nostro XII, p. 455; et in Chronico antistitum Viennensium, ibid. p. 346, legitur :. « Warmundus cirea annum 1071 eanoniee fuit electus in sedem Viennetisem, explosis iis qui eam Simoniaee administrare conaban- tur, et a Gregorio pontifice, qui eum fidelem et pru- dentem noverat, confirmatus, etc. » vobis competenti diligentia legi, quatenus charítas vestra' certissimum teneat quid mihi Ecclesieque mec sedes apostolica confirmando concedere, et concedendo confirmare per privilegium debeat. It. Hildebrand ad. Lanfrancum. — Ideo pallium, quod ejus legati petebant, missum mon fuisse, quod ab- sentibus mitti mon soleat. Protnde necessarium esse ut Romam. veniat. [Ibid] LaNrRANCO venerabili Cantuariorum atehiepisco- po satictae Romanae Ecclesize HILDEBRANDUS archi- diaconus salutem in Domitio. Verba'legatorum vestrorum graviter [a7. gratanter) aecepimus, sed quod voluntati vestrz in mittendo ab- senti personze vestrae privilegio, ut illi petebant, rite non potuimus satisfacere, valde doluimus ; neque id cgre ferat vestra prudentia, quoniam si alieüi archi- episcoporum vestris temporibus absenti hoe conées- sum fuisse vidissemus, profecto religioni vestrae promptissima charitate honorem hune absque ve- stra fatigatione impenderenius : unde necessarium nobis videtur vos apostolorum limitia visitare, qua- ienus de hoe et ecteris una nobiseum effieacius quod oportuerit eonsulere valeamus atque statuere. De ectero si legatos nostros ad vos venire eontige- rit, solita charitate reeipite, qui [a4., et quae] vobis in aure dixerint, prout charissimum sanete Roma- ng Ecclesice filium, et religiosum decet sacerdotem, procurare studete. méeui (424) Exauctorato nimirum Herimanno, de quo in concilio Romano anni 1076, apud Labbeum tom. X Concil. col. 356 : « Viennensem episcopum Heri- mannum, juste depositum, pro Sinionia, perjürtis, sacrilegiis, et apostasia, quia Viennensem Ecclesiam infestare non desistit, excommunieamus. » Hinc quantum errànt qui Herimanum Warmundumque xnam eamdemque personam fingunt ! 738 Hl. Lanfranci ad. Gregorium VII. — Purgat quod ob- jectum fuerat a. pontifice, minus se ab eo ef Eccle- siam Romanam post adeptum episcopatum diligi, quam solebat; amorem contra pontificis remis- siorem ait erga se videri. Se regi, quod. per lega- tum suggesserat, suasisse, sed non persuasisse. (Opp. Lanfranci, p. 304.] Reverendo sanetz» universalis Ecclesia. summo pastori GRzGORIO peccator, etindignus antistes LAN- FRANCUS servitium cum debita subjectione. Litteras excellentiae vestrae per Hubertum sacri vestri palatii subdiaconum porrectas, qua decuit humilitate, suscepi : in quarum fere omni con- textu paterna me dulcedine reprehendere studuistis, quod in episcopali honore positus sanctam Roma- nam Ecclesiam vosque ob ejus reverentiam minus diligam quam ante honoris ipsius susceptionem diligere quondam solebam, presertim cum aposto- liez? sedis auctoritate ad ipsius apicem honoris me pervenisse non dubitem, nec quemquam dubitare existimem. Et quidem, venerande Pater, verbis tuis calum- niam ingerere nec volo nec debeo; ego tamen, teste conscientia mea, in memetipso intelligere non possum quid vel corporalis absentia, vel locorum tanta intercapedo, aut ipsa qualiscunque honorum sublimitas, in hac parte vindicare sibi quidquam pravaleat, quin mens mea praeceptis vestris in om- nibus et per omnia, secundum canonum praecepta, subjaceat; et si, praestante Deo, praesens presenti loqui quandoque valerem, me amando crevisse, vos vero ( quod pace vestra dictum sit) a pristino amore -nonnulla ex parte defecisse, non tam verbis quam rebus ipsis ostenderem. Verba legationis, vestrae cum prafato legato vestro prout melius potui Do- mino meo regi suggessi; suasi, sed non persuasi. Cum [al., eur] autem voluntati vestre omnifariam non assenserit, ipsemet vobis tam verbis quam lit- teris innotescit. IV. Sigefridi Moguntini episcopi ad. Hildebrandum, Ro* mane Ecclesie archidiaconum, epistola. [ Mast, Concil. XX, 53. ] SickrFRIDUS Moguntinus, id quod est. Dei gratia, HILDEBRANDO sancte apostolica sedis archidiacono, et archicancellario, salutem et fraternz dilectionis integram veritatem. Plurimum gratie vestra referimus charitati, pro (425) Episcopatus Moravia: Joanni episcopo com- missi a Pragensi divisionem cum proventuum quo- rumdam episcopatus Pragensis assignatione conco- quere non valens Jaromir, alio nomine Gebehardus, Pragensis episcopus, nihil non moliebatur ut zemu- lum episcopum vexaret. Quin nec a vulneribus fce- disque aliis manus abstinebat. Ut id rescivit Ale- xander papa II legatos suos eo misit, Bernardum et Gregorium, qui Pragensem episcopum ab officio suo suspensum palam edixerunt. Acta sunt hac ante obitum Alexandri parum; eui succedens Gregorius causam totam resumens, prius quidem litteras dedit ad Wratislaum Bohemia ducem, Jaromiri quidem S. GREGORII VII PAPJE OPERUM PARS Il. À eo quod omnibus et legationibus et rationibus no- B 736 stris, quas ad sedem apostolicam direximus, sem- per dexter stetistis, et in omne disceptatione et negotio semper partes nostras sapienti? et bona voluntatis vestrae scuto defendistis. Proinde multi- plices primum vobis grates referimus; deinde ut quandoque occasio subluceat qua vobis vicem di- lectionis rependere possimus, vehementer exopta- mus. Licet enim, inter multimoda Ecclesicze, quae quotidie portatis, negotia, nihil nisi Dei gratiam re- quiratis, neque de terrenis rebus quidquam, nisi ad ordinandum potius quam ad possidendum, attingere velitis; tamen, quia hilarem datorem, ut pro Deo multa possit dare, necesse est multa juste habere, mandamus vestre dilectioni ut, si quid nostrum est quod vestro sedeat beneplacito, si nobis scire detur, statim vestrum fiet ex nostro. Quis enim tantum virum possit non diligere? Quis ei quidquam audeat denegare ? Rogamus autem dulcedinem vestra charitatis ut per vos legationi nostrae, quam nune ad sacram se- dem apostolicam dirigimus, aditus pateat, et de his quae postulamus vestra ope effectum obtineas, scilicet ut ad synodum quam super rebellibus Thu- ringis pro decimationibus decrevimus celebrare, domnus apostolicus de latere suo dignetur mittere qui et synodo przsint, et auctoritate ejus determi- nent ea quacunque determinanda occurrerint. Quod si hoc fieri nequit, saltem scriptis beatitudinis ejus synodus nostra roboretur, et rebellium temeritas tali auctore comprimatur. Adnitatur ergo dilectio vestra ut hoc obtinere valeat petitio nostra. V. Sigifred? Moguntini archiepiscopi ad. Gregoriwm VII epistola (425). [MANSs1, Concil. XX, 390.] Reverentissimo Patri, noviter sacerdotio primae se- dis apostoliezee infidato, S. Moguntina dispensator Ecclesize, sedulam benevolentia servitutem, et debi- tam obedientia: subjectionem. Semper quidem desiderio desiderabamus eum apo- stolicze sedis presulem esse, qui vita et moribus, verbis, exemplis ad salutem prcesset et prodesset sancta? Dei Ecclesi. Nunc vero quomodo melliflui D facti sunt coeli, solito dulcius distillantes rorem gra- tie Dei, divina miseratio votis nostris solito cumu- Jatius satisfecit, et eum, quem maxime optabamus, eidem sancte Romana Ecclesie praefecit, qui nobis fratrem, sed aemulo illius faventem, conquerens de injuria legatis apostolicis a Jaromiro illata, tum ad- dit se aggravaturum sententiam, nisi ad officium re- diisset. Interea Jaromir ad Moguntinum metropolita- num suum confugit, narrans se inauditum, nec a metropolitano in synodo damnatum, injuria prohi- beri ne episcopale munus exerceret. Has Pragensis simul et suas querelas Sigefridus Moguntinus ar- chiepiscopus per litteras ad Gregorium pontificem detulit, quam ejus epistolam huc transfero, quod lu- cem affundat litteris Gregorii ad Wratislaum vulga- tis Regist. lib. r, epist. 17. j 731 EPISTOLAE EXTRA REGISTRUM VAGANTES. 738 semper dexter stetit in omnibus negotiis, nunquam A gens illa catholieze fidei novella est plantatio, et non- nobis defuit in nostris. Unde totis precordiorum medullis gratias agimus Deo altissimo, qui cathedram Petri, caput seilicet ecclesiarum, vestro, mi reve- rende Pater, illustravit et ornavit sacerdotio, humili supplieatu orantes et deprecantes ut qui primitias apostolatus vestri perfudit oleo latiti:e pra partici- pibus vestris, gratiam et pacem multiplicet Eeccle- sic? su: cunctis diebus vestris. Optamus autem pro- mereri ut peculiarem gratiam apud vos obtineamus, eta vestra paternitate specialem nobis provenire clementiam, non solum ea charitate quam universali debetis Ecclesize, sed etiam eo gratiae privilegio quod semper sacra sedes vestra Moguntinze impendit Ec- clesi:, ut pia mater speciali filis. Hac ergo freti gratia, in omnibus quz nobis obviant, ad vos recur- rimus, et quidquid nobis adversatur, ad vos velut membra ad caput referimus. Unum humiliter inti- mamus vestra sanctitati quod sub anteeessore vestro pic recordationis papa A. contigit nos, ut salva re- verentia dixerimus, injuste praejudieium pati, et in- .elementer deturbatos esse ab eo jure, quod sacri ca- nones et Patrum scita metropolitanis jubent servari. Denique eidem sanctissimo Patri de fratre et suffra- ganeo nostro episcopo Pragensi sinistra relatione suggestum est, et, me ignorante, ab inimicis apud eum aecusatus est; unum et hactenus insolitum ab eo exiit edictum, ut eumdem fratrem, et coepisco- pum nostrum nec inter fratres suos canonice prius auditum, nec canonice ad se vocatum , nec inobe- dientize culpa denotatum, non solum ab officio suo suspenderit, sed etiam rebus et reditibus su:e Ec- clesie omnino spoliaverit et extruserit, ita ut mis- sis nuntiis publice nuntiari fecerit in clero et populo ut, eum qui excommunicatum habentes, nihil quod episcopi esset vel quaererent vel acciperent ab eo. Quod factum si apostolicam deceat mansuetudinem, Si decretorum servet auctoritatem, vestram non pra- terit sanetitatem. Debuit namque, juxta decreta ca- nonum, ad nos primum eausa deferri, et ad conci- lium vocatus intra provinciam, inter fratres suos audiri; ego vero et fratres mei deberemus ad apo- stolieam sedem, velut ad caput nostrum referre, si tanta res esset ut per nos nec posset nec deberet terminari. Nune autem frater noster et coepiscopus a sede sua vagus et profugus, et, ut diximus, rebus et reditibus Eeclesice suze injuste spoliatus et extru- sus, indignum patitur judicium, et omnibus fratri- bus et coepiscopis nostris magnum inde provenit seandalum, et episcopale nomen et officium, quod apud Deum et homines sacrum est, intolerabile pa- titur opprobrium. Porro Ecclesia illa jam multis diebus pastorali caret administratione, et unico pa- store vidua episcopali vacat benedictioni, in quo epi- scopus ille qui expulsionis et perturbationis hujus auctor est, ejus sibi usurpat officium, et, quod om- nibus eoneiliis et decretis maxime cautum est, con- secrando et confirmando eumdem circuit episcopa- tum. Quod maxime ob hoe. perieulosum est, quod dum radieata et fundata in Christianismo, et facile ad antiquum paganismi revolabit errorem, si inter pastores suos tantam viderit durare dissensionem. Quapropter ego et omnes fratres mei vestigiis vestrze sanctitatis affusi oramus et obsecramus, primum Ecclesi: rationes, neenon maligni hujus temporis inclamare importunitates. Habebam quoque de qui- busdam-agere vobiscum ipse praesens, quod nec lit- literis intexere, nec nuntio etiam alicui fidelissimo habeo aperire. Quapropter praesentes fratres cum litteris meze excusationis ad vos dirigo, qui vobis suggerant quod ad vos non veni non esse temerita- tis, sed inevitabilis et suprema necessitatis. Noverit autem sancta paternitas vestra quod non est homo in terra mevobis fidelior, et ad omne pu:cetum ve- strum implendum devotior, nec adventum meum ad vos aliquod negotium posset retardare, si tamen juvarer virium valetudine. Pro inveterata autem 'Thuringorum obduratione novam vobis facio con* questionem, qui, sieut semper, sic etiam adhue Spi- ritüi sancto ejusque justissimis resistunt legibus, redituum suorum negando decimationem, usque adeo ut, dum monerem eos ut omnipotenti Deo obe- dirent, ipsi e contra armata manu promiscuz plebis me et meos obsiderent; nisi Dominus omnipotenti manu liberavisset, forsitan crudelitas eorum usque ad internecionem in nos descvisset. Unum rogo sa- eram paternitatem vestram, ut eontra tam nefarium tamque insolitum facinus, respectu eecclesiastieze di- sciplinae, nobis compatiendo suecurratis, et contra inimicos Dei gladium arripiatis, quatenus sentiat contumax et rebellis serva Thuringia, quod adhuc in clavigera manu Petri vivitet regnat imperatrix Roma. VI. Epistola Sigefridi Moguntini archiepiscopi ad. Gre- gorium papam. [Maxnsr, Concil. XX, 433.] Domino venerabili, et Patri in Christo amabili GnrEGOR10, prima sedis antistiti S. Moguntinus, id, quod est gratia Dei, debitze obedientize subjeetionem, et sedulam obsequii devotionem. Quid causs intercedat, et quid impedimenti in- tercipiat quod saero huie sancta apostolieze sedis eoneilio interesse non possum, sicut jam priori le- D gatione significavi, ita et nune sanctse paternitati vestrae ex ipsa veritate denuntio, videlieet quod eodem paralysis morbo quo tune laborabam, non quidem remissius, sed in dies auetius acriusque la- boro. Non hoc pramitto, aut fastu superbiz, aut contemptu inobedientize, quem animae morbum di- vina miseratio longe faciat a me. Non enim cujusli- bet negotii quamlibet maximi me retinere posset impedimentum, eum me ad vos non sola ducit vo- ]untas, sed et ardens trahit desiderium. Mea namque intererat, et haec obedientiz ratio et charitatis ordo poscebat, ut huie consortio sanctorum interessem, et de praesentia vel alloeutione atque de salutifera collatione divini Patris mei, Gregorii, et Christi sa- cerdotum hilarescens in melius proficerem. Non 739 8. GREGORII VII PAPAE OPERUM PARS Il. -"IA0 peenitendum esset longe vie et magni laboris ; A non excedat justitite mensura. Sacrum apostolatum quippe inde proveniret fruetus magnae salutis. Maxi- mas autem gratres eum humili inelinio vestrae refero sanctitati quod. legationi nostrae tam clementer au- rem inelinastis, ipsosque legatos bene admisistis et melius dimisistis, quodque placuit vestro» sanetitati antique dilectionis.et germane affectionis nostrae tam benigne reminisci, nec in summa speculationis aree, et in ipsa omnium Ecclesiarum sollicitudine duxistis praetereundum quod. olim, adhuc in ipsa privata conversatione, Christi inter nos fuerat chari- tate conjunetum, Primum multiplices erga me . be- nignitatis vestrae gratias nulla temporum longinqui- tate deleri, nulla unquam rerum vel eventuum incequalitate poterit oblitterari ; sed ad hoc remedium nostra sedulo vigilabit industria, ut in hac perse- verare vestra dignetur benevolentia. Quod autem in eommonitorio vestro posuistis, me vestrae pater- nitati secretorum , imo salutis mece commisisse con- silium ;. quod alia quzdam et correctionis limam addidistis ad castigationem vite et morum; hoe semper feci et semper faciam, nec ab hoc opere unquam vita comite desistam ; et quod ibi eautum est, cautissime cavebo, et quod ibi praeceptum . est, prout vires dederit Deus, pleniter adimplebo. Et si aliter de me alicujus adversantis vobis suggeret. re- latio, noverit sanetitas vestra quod unitatem scindere et charitatem corrumpere suo mendacio conetur, nisi forte hoc aceuset quod aliquando illud, quo me eastigo, frenum disciplinze aliquantum laxare consilio fratrum compellor eausa medicinz. Porro quod, de examinandis episcopis quos mibi nominastis, et in- troitum eorum et conversationem diligentissime inquirére, et per muntios nostros vobis insinuari mandastis, perpendat vigilans ille oculus sapientia vestraà quod, a reditu legatorum nostrorum usque ad hane iteratam legationem, non tantum erat tem- poris interstitium ut vel fratres eolligere vel exa- minationis etiam possem habere judieium, non aliud super hae re adhue vobis de his intimare valeo, quam quod vel vosscitis vel communis habetopinio. Verum litteras vestras illis quantocius direxi, et ut mandatum vestrum impleant etiam nostris litteris diligenter submonui. De poenitentia autem Strasbur- B vesuum pro nobis orantem Samarites ille custo- diat, qui in eustodiendo suum Israel non dormit ne- que dormitat, et divisiones gratiarum, quas in clave Petri adunavit, ipse in vobis unitas integrasque eonservet, qui ipsam clavem vobis commisit, VII. Ejusdem. ad. eumdem. [Maxst, Concil. XX, p. 483.] Specialis reverentize patri GnEGoRIO, primae sedis antistiti S. Moguntinus id quod est Dei gratia, quod patri filius, quod przelato subjeotus .: Adhibito. desidize pastorum et negligentice sacre exhortationis et ammonitionis incitamento, vigilan- lia pastoralis officii vestri, mi reverende Pater, nos quasi de somno excitavit, et ut opus Evangelii, ad quod servi Patris familias deputati sumus , indesinen- ter curemus implere, quam studiose incitat, tam reli- giose invitat. Saera namque est pia sollicitudo providi pastoris, beata et remunerabilis exseeutio hujus di- vini operis,sed heu ! multum reclamat rerum vertigo, et iniquitastemporis. At vero si dies mali sunt, tamen admonita vestra vigilanti cautelatempus redimendum est, ne, si propter aufe intemperiem vineam Domini : eulturare desistat, de negligentia ceondemnetur qui- libet inutilis operarius, et, si tempestas hodie ingruit qua nos ab opere repellat, eras coelitus reddita se- renitate studium nimirum in id ipsum recurrat. Itaque indixit auctoritas vestrae sanctae paternitatis ut statuta die, colleetis fratribus ex apostoliea lega- tionis mandato, concilium debeamus eelebrare, et quidquid in. provineia aut in regno nostro vel per Simoniacam haeresim vel quomodocunque contra regulam ecclesiastiez reetitadinis perperam gestum aut male usurpatum vel temere preesumptüm oeeur- rerit, judicio fratrum recidere non differamus falee justitie. Quod pracipitis mihi, Pater, zequum est et justum, et hoe per provincias bis in anno fieri man- dant decreta sacrorum canonum ; sed ad quod de- eretorum auctoritas et vestra paternitas impellit, ab hoe et rerum incqualitas et hujus maligni tem- poris importunitas nos longe repellit. Denique au- ditum credimus vestra paternitati, quantus in regno nostro motus, quanta sit perturbátio, quam pericu- l gensis episcopi nihil certi possumus vobis respon- b lose bella grassantur et seditiones, sicut audivimus dere, quod nee, si ei injuncta esset, antehae seivi, nec, si eam observet, propter temporis compendium inquirere potui. De castitate vero clericorum et de Simoniaca heresi, ad summam de omnibus quam mihi mandastis, semper, prout ipse adjuverit, obe- diam Deo et vobis. Erit autem apostolicze mansue- tudinis et paterna dilectionis, si ad fratres mandata dirigere ecclesiastica, ut et temporum opportunitates et singulorum. possibilitatem dignemini inspicere, ut et deviantibus et dyseolis adhibeatur disciplina quz debetur, et infirmis, et opus habentibus medieo, compassio charitatis. non negetur, sgpeque exami- natis negotiorum causis adhibeatur judieii eensura, ut apostolieze diseretionis et paterna pietatis modum in evangelico. Auditum, inquam, eredimus vobis de bello, quod a Domino nostro rege factum est contra Saxones et Thuringos, et quomodo dextra Domini prostraveritet fugaverit rebelles et impios; et tamen adhuc in eadem obstinatione perdurant etiam vieti, et iterum perfidiae caput levant, ae totius regni gla- dios contra se acuentes iterum recidua bella parant. Unumtimemus, quod pro peceato populide vagina sua eductussitgladiusDomini, et tamen [nisi] pernostram aliorumque sanctorum propitietur intercessionem, forsitan dessviet usque ad internecionem. Soluto namque pacis vineulo et rupto diseiplinae freno, gens insurgit eontra gentem de terminis regni. Hostilis gladius exterminavit coneordiam et pacem, et ita 74 EPISTOLJE EXTRA REGISTRUM VAGANTES. 749 obmutescentibus Evangelii tubis, nee praeco clamoris A scopus, fidelem servitutis et obedientize subjectionem vocem, nee populus habet audiendi aurem. Hostili prada et pervasione magna ex parte disperit res et reditus episcopi nostri, et hoc idem patiuntur plu- rimi fratres nostri, neque hiec rerum angustia eos patitur venire ad concilium. Hue accedit quod plures coepiscopi nostri, qui ad concilium vocati sunt, non sunt in gratia principis, nec usquam audent pro- gredi sine dispendio salutis suze. Et si consideremus eos episcopos qui accusantur, et eos qui adesse non audent, si eoncilium congregetur, vix invenian- tur qui judicent. Accedit hic etiam ad eumulum nostri timoris et exaggerat vim nostri doloris, quod, si de diversis imo adversis regionibus ad econci- lium eonvocentur, qui ad invicem inimieantur, dum patamus nos colligere ad concilium fratres, paratas habeamus aeies ad bellum : et dum corrigendis erroribus et sopiendis querelis in unam tendimus pacis ecclesiastice. communionem, forsitan, nisi Deus prospiciat, conventus noster turbabitur usque ad internecionem. Recordetur autem sanetitas vestra quod propter Wultensem abbatem aliquando conti- gerit Goslari:, quot boni milites in ipsa vespera Pentecostes gladio perempti sunt intra septa ecclesiae, perfusa sunt altaria sanguine interfectorum, et insti- gante diabolo totum profanatum est sanctuarium. Et tune certe omnes convenerant ad curiam sub specie pacis, nisi quod inter eos latebat quaedam simultas, quasi doloso cineri suppositus ignis. Et quid credi- mus futurum si illi qui aperte inimicantur, eongre- gentur in unum ? Pro his et pro hujusmodi fratres nostri, qui sunt sanioris sententid, dieunt sibi bo- num videri ut adhue concilium differatur, donec videamus si quomodo reddita pace Dominus propi- tietar. Nos autem omnibus 'consiliis et conciliis vestram przeferimus sententiam, id quod nobis indi- eitis nullo modo propter vestram omittemus con- Scientiam. Unde statim post regiam expeditionem multa cum festinantia nostram vobis dirigemus le- gationem, nee ad hoc intemperiem consideramus anni, ut advertatis quanti nobis constet auctoritas praecepti vestri. Ergo sapientia vestra, quz in se ipsa cuncta metitur, retractet quis hujus perturbationis provenire posset eventus ; et pericula, quze timemus, consilio et oratione praeveniens disponat in melius, D et quidquid dictante Spiritu sancto super hujusmodi fieri decernitis, nobis de oraculo sacri pectoris vestri respondere velitis. Quod si probatis, propter pericula, quze timemus, ad praesens indictum con- cilium differatur, et quidnam vobis plaeuerit, et opportunitas evenerit, celebretur in id ipsum. VII bis. Epistola Manasse Remorum. archiepiscopi ad. Grego- rium VII. — Scripta post concilium ZEduense, sive Augustodunense, sed ante Pictavense (Gag. VIT, lib. v1, ep. 2 et 3.) [Mausr, Concil. X X.] Domino GREGORIO, summo pontifici, Patri et do- mino suo, Mawassrs Dei gratia, Remorum arehiepi- et orationis devotionem. 2 Vestro, domine, interventu et obsecratione red- didi domina M. marchise omnia qua de me suus antecessor tenuit, et ad defendenda eadem consi- lium meum et auxilium ae receptus meos promitto fideliter et promisi : et de rejieiendo G. et reci- piendo comite A. quidquid ipsa quesierat paratus sum exsequi. Ad quz omnia confirmanda diebus sacris Pentecostes eum fratre nostro, fideli vestro "Theoderico Virdunensi episcopo, suc civitati inter- fui, relictis causa necessitatis suze in sacrosaneto tempore meis omnibus necessariis. Sed ego, fidelis vester et per omnia Ecclesic jura vobis obedire paratus, vestrum de archiepiscopo Viennensi Guar- mundo summopere requiro consilium et implere judieium, qui in arehiepiseopatu meo presbyteros degradavit, et eosdem iterum regradavit. Legatum se Romanum cum non esset simulavit, marsuptum suum, non sub appellatione veritatis, sed imitatus eos qui, ut ait Apostolus, quasstum :estimant pieta- tem, cum tandem implesset, a dioecesi mea ad suam rediit. Quapropter, ad honorem Dei et Romanae Ec- clesi:e, hujusmodi prosumptionem et simulationem sieut decet corrigite, ne deinceps quisquam in alieno prasumat aliquid tale. Notum etiam facio vobis quod duo suffraganei mei episeopi, Laudunensis et Suessionensis tertium Ambianensem in archiepisco- patu meo, me nesciente, utpote Romae posito, epi- Scopum eonsecraverunt. Primum eontra. decretum vestrum, quo statueratis ne quis saltem archiepi- scoporum eum ceonsecraret episcopum qui a laica persona aecepisset episcopii donum ; maxime eum idem ipsi interfuissent apud Augustodunense conci- lium, ubi dominus Hugo, Diensis episeopus, promul- gavit et statuit coram omnibus hoe vestrum ecele- siastieum decretum. Hoc igitur preeter id quod dixi- mus eontra auetoritatem et canones factum, et ctiam inauditum, eunctisque qui sanüm sapiunt mirabile, et plus quam dici possit stupendum, si placet, de- putetur irritum. Quin potius, quia sine metropoli- tano juste expleri non potest a quibuslibet coepisco- pis consecratio pontificis, sieut scitis, oratum et exoratum vos esse volo, ut ad honorem Dei oe. que ae nostrum tam temerariam ecclesiastiei or- dinis confusionem zelo justitie corrigatis, ut sciat unusquisque in gradu suo et modo persistere, non aliena sibi temere arrogare. Obsecro etiam benevo- lentiam honoris vestri ut dignitatem quam ante- cessores vestri antecessoribus meis archiepiseopis servaverunt, et privilegiis aliisque scriptis ad poste- rorum memoriam reliquerunt, mihi reservare di- gnemini. Ne irritum aut infraetum fiat privilegium quod ipse dedistis mihi, seilicet ut vobis ipsis inter- pellatus et non interpellatus respondeam et legatis vestris Romanis, non ultramontanis, qui- conjuncti Romanis querunt qua? sua sunt, non que Jesu Christi, et sub honestis nominibus eupiditati suc consulunt, non Eeclesi: Dei. Unde, propter talium 743 S. GREGORII VII PAPZE OPERUM PARS Il. 744 pudendas reprehensiones et vocationes, mihi qui A hoc ergo a vobis veniente mrissatico remansit a totius Galli episcopos debeo convocare, liceat con- fidere de vobis sine legatorum vocatione, donec ad Pascha veniam ad vos, Deo volente. Preterea volo obnixe supplicare et praenuntiare vobis ut, quoniam in absentia mei, nuper apud vos commorantis, multa prave et inordinate acta sunt in partibus meze dice- cesis, ego vero non potero omittere quin ministerio vestro utar in his ecclesiastice corrigendis. Si quid pro hoc de me accusationis perlatum fuerit vobis, ne hoc vel cito credatis vel moleste erga me acci- piatis; sed illud in presentia nostra ante vos di- mittatis, quia ego nullatenus volo excedere metas auctoritatis. Quandoquidem enim illis qui legatos vestros se faciunt multo justius ego debeo per vos ea quae sunt providenti:? nostre corrigere, quam quisquam aliena tractare. De comite OEbalo, qui me in prasentia vestra accusare tentabat, et se suamque fidelitatem vobis verbis simulantibus com- mendabat, satis in promptu habetis cognoscere eujus potius sinceritas fidelitatis erga vos videatur existere : utrum mea, qui Deo et vobis paratus sum per omnia obedire, an illius, qui et apud vos per semetipsum impugnat beati Petri Eeclesiam, et epud nos per Manassem et suos sequaces in suo castro receptos persequitur beatam Mariam. Manasses enim de quo diximus, cui nos jussu vestro quod in nos admiserat, siad Ecclesiam matrem suam rediret, indulsimus, conscientia sceleris sui depressus nec ad nos vult redire, nec paci Ecclesie concordare; quin potius eum illis suis sequacibus, quia factis non potest, verbis et maledictis Ecclesiam meque lacerarenon desinit. Unde, ut de ipso OEbalotaceam, in quem vos credo justam et apostolicam exercere sententiam, super Manasse instanter deprecor san- etitatem vestram, ut aut jubeatis eum ad sua re- gredi et ulterius non impugnare Ecclesiam, aut in eum ejusque fautores et cooperatores apostolici vi- goris dirigatis animadversionem. Dignemini etiam ad eorum receptores scribere aptam epistolam, ut aut eos eontra Eeclesic jura non retineant, aut pari sententia se multatos agnoscant. Restat mihi hoc vobis dicere quia dominus Hugo Diensis episcopus . interdixit episcopum nostrüm Drogonem sedis 'Tar- venniez, qui tanta est senectutis, ut cum ante epi- seopatum diu permanserit in ordine presbyterii, jam nune ultra tempus Lx annorum gradum tenuerit episcopi, et pene per singula momenta propinquat exitui. Quapropter volumus vos obnixius exorare ut eum jussu vestro dignemini restituere ministerio suo, ne, quod magnopere formidamus, in hae mo- riatur interdictione. De hac vero quod me interpel- lastis ut in conduetu episcopi Parisiensis, aliquos vobis milites mitterem , notum vobis facio quod ego volebam dirigere; sed comes de Arlonis Fulco re- diens ab urbe Roma hoc mihi intimavit ex vestra parte, quia libenter me de ipsa transmissione mili- tum importabatis, ideo ut in regione nostra strenue et intentius exsequerer domina marchise M. Pro D nostra parte praediote expeditionis transmissio. Valeat sanctitas vestra, pater reverendissime. VIII. Epistola Hugonis Diensis episcopi ad papam. (MaNstr, Concil., tom. XX.] Reverendissimo patri et domino papa? GREGORIO suc sanctitati inutilissimus servus, Huco, humilis presbyter Diensis, salutem. Quoniam didicimus R. vestrum Parisiensem re- diisse, cui injunxeramus ut fideliter, sicut filius ve- ster, vobis referret gesta Augustodunensis concilii , cui interfuit, qui neque per nos rediit, neque quid- quam de statu vestro nobis seripsit; rogamus pater- nitatem vestram ut sententiam suam nobis dignetur Scribere super ordinatione Remensis, Bituricensis et Carnotensis Ecclesiarum. Seiat quoque paternitas vestra quia ille Noviomensis dictus episcopus, sub comminatione publiez examinationis a nobis fami- liariter exactus, confessus est nobis Simoniam suam praesentibus Laudunensi et Lingonensi episcopis, eum aliis quibusdam. Unde etiam sacramento supra sacra Evangelia nobis firmavit quod, visis litteris vestris vel legatione vestra, Ecclesiam quam male occupaverat bene dimitteret, et pro posse et scire suo ut juxta Deum ordinaretur, adjuvaret. Silvane- ctensis vero episcopus, accepta investitura de manu regis, ordinatus est ab illo Remensi haresiarcha, eui litteris vestris interdixistis ne hujusmodi in epi- scopos acciperet. Antissiodorensis infra annos or- dinatus, investituram quidem de manu regis non accepit, quanquam per familiares regis gratiam ejus consecutus sit. De Senonensi autem archiepi- scopo, quantam contumeliam quantamve injuriam aueioritati vestrae in nostra legatione intulerit, a pradieto R., ut spero, sufficienter audistis. Neque hoc dicens, Deus testis est, gloriam meam quaro. Burdegalensis quoque, quoniam vocatus przeterito anno ad Arvernense concilium neque venit neque canonice se exeusavit, in eodem concilio ab episco- pali offieio suspensus est. Quod ille vilipendens, in- terdictum sibi usurpavit officium. Rursus vocatus ad Auguslodunense concilium, quoniam nullam causa- tionem nobis misit, etiam a sacerdotio suspendimus: eum. De his ergo omnibus quid maguitudo vestra judicaverit, quid inde agere placuerit, parvitati no- strae, rogamus, rescribite. Praeterea summopere po- scimus ut per dominum Valentinum episcopum pal- lium nobis mittatis ad confirmandam ordinationem religiosissimi Lugdunensis Ecclesi? archiepiscopi, contra oblatrantes hareticos, et de regis indigna- tione adversus ordinationem Dei carnaliter glo- riantes. Ipse enim, postpositis omnibus incommodis el periculis penuri: atque itineris, sanctitatis ve- strae conspectui devotissime se praesentaret, si Ec- . clesia illi commissa, tandiu languida et pastoris so- latio. destituta, quoquomodo absentiam ejus sine magno detrimento pati potuisset. Valentino episcopo precipite, et securitatem in ma;.u vestra accipite, 745 EPISTOLJE EXTRA. REGISTRUM VAGANTES. 746 quatenus circa festum S. Joannis Baptistae, prout A Roberto Bambergense, qui horum omnium auetor nos eum eo condiximus, Ecclesia sua ad celebran- dum officium illum accipiat, quia valde opportunus videtur ad oppugnandam provincialium arrogantiam. Manassem autem amieum nostrum in Christo, qui in Claromontano coneilio Remensis Eccleside male acquisitam praposituram in manu nostra dimisit, commendamus gratie sanctitatis vestra, sicut ca- tholiez fidei sincerum defensorem et dominum Bru- nonem Remensis Ecclesie in omni honestate ma- gistrum (426). Digni sunt enim ambo a vobis, et in his quae Dei sunt vestra auctoritate confirmari, quo- niam digni habiti sunt pro nomine Jesu contumeliam pati. Et ideo consultores profuturos caus Dei et eooperatores in partibus Francie adhibeatis. Re- mensis h:zeretici depositionem con..... revelatam ini- quitatem sanguis cceli et....... clamat, auctoritatis vestrae scripto robora hos rogamus Remensi Ecclesi: destinate....... suam satisfactionem, eut ipse si placit........ aut nobis suscipiendam przci- pues Quin. 72 exeommunicationem vestram, nobis ineonsultis, episcopi electionem fecerunt. Tiezo filius vester jam redisset ad vos, nisi ad con- vocandum eoncilium xvirr Kalendas Februarii, Pi- etavis, Deo annuente, celebrandum detineretur; in quo coneilio meritorum vestrorum patrocinium adesse nobis supplieiter exoramus. Orate pro nobis, san- ctissime Pater. (Eo spectant, arbitror, que habet Gregorius pon- tifex supra epist . 17 libri v, indict. 1, septimo Idus Martü.) IX. Epistola Sazonum ad Gregorium VII. — Quid egerint ut decretis ojus parerent; quod minus sibi, plus adversarüis faveat, queruntur. [Mansr, Concil. XX, 385.] - Novit sanctitas vestra et omnibus cireumquaque notum est quam difficulter quantoque bajulorum diserimine legationes ad vos transmittimus, quia iter, quod omnibus temporibus, populis, tribubus, linguis fuit pervium, nune clauditur illis maxime qui non minimum pro honore illius laboraverunt, ad eujus éorpus eadem via dueit. Ef post aliqua : Post longam exspectationem reverso nuntio nostro, nihil aliud nobis consolationis relatum est, nisi ut B C decretis his quz mandavimus fidem vos non habuisse. [) Ex qua re, charissime domine, incredibile vobis vi- sum est quod fratres nostri et eoepiscopi Wicebur- gensis et Pataviensis cum aliis religiosis vobis in veritate nuntiaverunt , quodque se vidisse et audisse testati sunt; certe non in verbis mendacii confidi- mus liberari, sed credimus quia Veritas liberabit nos; Deus non deseruit sperantes in se; nam rex noster Rodolfus, fortis in eo qui dat salutem regi- bus, de inimicis Domini potenter triumphavit. Hein- rieus autem eum suis complicibus, praeter eos qui in gladio ceciderunt, in fugam vérsus est, comite illo cujus malitiam vos in bono vincere frustra tentastis, et incentor est. Et o utinam de sua et sociorum ejus fallacia satis edoctus fuissetis! Nolite, charissime domine, amplius ad irrisionem sancti nominis ve- stri hujusmodi homines mulcere, et post tam fre- quentes repulsas iterum ducatum ab eis quaerere. Adventus vester ad nos tantum nobis esset desidera- bilis quantum et necessarius, sed vere scimus quia sponte illorum ad nostras partes nunquam venietis, nisi certi sint vos illorum parti favere. Ef post pau- ca : Ergo si non propter nos, tamen propter ho- norem sedis apostolice confirmate quod operatus est ejusdem sedis legatus, ita ut sine ambiguitate denuntietis quid in hae Eeelesiz divisione tenendum sit, quid sequendum; quod si jamdudum factum fuisset, forte pars iniqua adeo jam vires perdidisset, ut nec nobis nee vobis nocere pravaleret. Rogamus etiam ne in haec statuta canonica deficere patiamini, ut corpora excommunieatorum, qui in persequendo Eeclesiam occisi sunt in atriis ecclesiarum sepeliri non permittatis; ubi autem sepulta sunt, divina of- ficia celebrari prohibeatis. Multi ex eis in Augusta civitate sepulti sunt : ejusdem loei congregationibus litteras vestras per discurrentes peregrinos satis mit- tere potestis. X. Saxonum Rodulpho faventium ad Gregorium epistola. [Apud Maxsr, ibid.] Testis est excellentia vestra et litterze vestrze, quas in testimonium habemus, quia nec pro eonsilio no- stro nec pro causa nostra, sed pro illatis sedi apo- stolieze injuriis regem nostrum regia dignitate pri- vastis, nobisque terribili interminatione, ne ei sieut regi serviamus, interdixistis, et omnes Christianos a vinculo juramenti quod ei fecerunt vel facient, ab- solvistis, eumque vineulo anathematis alligastis. In his omnibus paternitati vestraa cum magno periculo nostro, sieut nune patet, obedivimus, et quia eidem deposito ad depositionem vestram cum ezeteris con- cordare noluimus, tantam in nos crudelitatem exer- cuit, ut plures ex nostris, amissa omni substantia, animam in hoc eertamine ponerent et filios exhere- des et ex divitibus pauperes reliquerunt : qui au- tem residui sunt, de vita quotidie solliciti, vitae sub- sidia pene omnia amiserunt. Sed cum nulla nos per- secutione superaret, superatus est ille, ut licet no- lens suam nobis presentiam exhiberet, et ei quem inhonoravit cum suo dedecore honorem impenderet pro quo labore hune fructum recepimus, quod his qui cum periculo animarum nostrarum vestigia pe- dum vestrorum adorare coactus est, absque nostro consilio et sine correctione absolutus, ad nocendum nobis libertatem recepit. Ef paucis interpositis : Ergo eum jam ultra anni terminum sine rectore es- semus, in loeum de quo pravaricatus est, ille alius principum nostrorum lectione subrogatus est. Cum- que de electo nobis rege, et non de regibus spes ad (426) Eum intelligit qui Carthusianorum fundator postea exstitit. ParnRor. CXLVIII. m "e 741 refocillandum imperium succresceret, ecce ex in- A sperato litterze vestrae duos it uno regno reges pro- nuntiant, duobus legationem decernunt, quam regii nominis pluralitatem ae regni divisionem divisio . queque populi ac studia partium subsecuta sunt; quippe cuni in epistolis vestris przevaricatoris per- sonam semper preponi cernerent, et ab eo sieut a potente exigi, quatenus dueatum vobis in has partes ad discutiendam eausam praeberet. E( post pauca : Hoe quoque infirmitatem nostram movet, quod sicut nobis persuadetur ut in inccepto firmiter perduremus, sie'etiam contrarie parti verbis et rebus spes innui- tur. Nam familiares predicti Heinrici, qui ab omni regno infamia notantur, quique illi ut regi serviendo synodalibus przeceptis manifeste inobedientes sunt, et una eum capite suo per legatum apostolicum ab Ecelesia separati, ad hane sedem venientes benigne suscipiuntur, et non solum impuniti redeunt, sed insuper gloria et honore coronantur, et ad priorem inobedientiam superbiendo revertentes nostra mi- serie insultant. Nobis autem quasi ridiculis ad insi- pientiam reputatur quod ab illorum consortio abs- tinemus, qui ab ipso capite nostro tam charitative in communionem recipiuntur. Accedit et hoc ad cu- mulum infortunii nostri quod prater illa quae nos ipsi delinquimus, etiam adversariorum culpa in no- bis euditur, dum nostra negligentiz attribuitur quod idoneos et frequentes legatos hue non mittimus; luee enim clarius patet quod illi hoc fieri prohi- bent, qui ne probiberent jurejurando vobis promi- . serunt. Et nunc de violentia sacri itineris interclu- sionis et de manifesto illorum perjurio tacetur, et nobis imputatur, quod nuntios non mittimus. Sci- mus et ex consideratione vestrae pietatis speramus quia hae omnia bona intentione et subtili aliqua deliberatione agitis, sed nos homines imperiti oc- enltam illam dispensationem penetrare non suffi- cientes, quod manifeste audivimus et vidimus de illa utriusque partis eonfortatione, .et rerum certa- rum. incerta dilatione ortum esse et quotidie oriri vobis exponimus, hoc est bella intestina, homicidia innumerabilia, vastationes et incendia domorum et ecclesiarum sine differentia, oppressiones. paupe- rüm, direptiones rerum ecclesiasticarum, quales nunquam audivimus, legum. quoque divinarum et saecularium. defectus sine spe reparationis; postre- mo in dimicatione duorum regum, quorum uterque ad oltentura regni spem a vobis accipit, tanta pro- fligatio regalium, ut posthae reges nostrarum par- tium rapinis sint sustentandi. Hzc incommoda aut nulla essent jam, aut multo minora, si neque ad dexteram, nec ad sinistram vestra sententia diver- tisset. E/ quibusdam interpositis : Nam si hoc quod in synodo Romano definitum, et post a legato sedis apostolieze confirmatum est, silentio contegi oportet, quid posthac nobis credendum vel pro rato haben- dum sit , omnino nescimus. S. GREG. VII PP. OPP. PARS IL, — EPIST. EXTRA REGIST. VAG. 748 XI. í Willelmi regis Anglorum ad, Gregorium VH. — Ad- monitus rex a legato, de fidelitate facienda ponti- fici et de pecunia Romam mittenda, de pecunia ' annuit, de fidelitate, quia inusitatum, recusavit. [LANFRANCI Opp. pag. 304.] Excellentissimo sanctz Ecclesie pastori GREGO- A10 gloriosus gratia Dei Anglorum rex et dux Northmannorum WiLLELMUS salutem cum amicitia. Hubertus legatus tuus, religiose Pater, ad me veniens ex tua parte, me admonuit quatenus tibi et successoribus tuis fidelitatem facerem et de pecunia, guam antecessores mei ad Romanam Ecclesiam mittere solebant, melius cogitarem : unum admisi, alterum non. admisi. Fidelitatem facere nolui, nec B vole, quia nec ego promisi, nec antecessores meos antecessoribus tuis id fecisse comperio. Pecunia tribus fere annis, in Galliis me agente, negligenter eolleeta est; nunc vero divina misericordia me in regnum meum reverso, quod collectum est per prze- fatum legatum mittitur; et quod reliquum est, per legatos Lanfranci archiepiscopi fidelis nostri, cum opportunum fuerit, transmittetur. Orate pro nobis et pro statu regni nostri, quia antecessores vestros di- leximus et vos pro omnibus sincere diligere ct obedienter audire desideramus. XII. Jusjurandum Roberti, dicti Carnotensis episcopi, cujus meminit Gregorius VH Registri lib. 1v, €pist. 14. [Mawstr, Concil. XX, 461.] Ego Robertus promitto omnipotenti Deo, et B. Petro apostolorum principi, cujus corpus hic re- quiescit, quod in quocunque tempore legatus apo- stolieze sedis directus a domino nostro Gregorio, qui nunc est Romanus pontifex, vel ab aliquo sue- cessorum suorum item Romanorum pontificum , ad me venerit, infra terminum quem ideo- legatus |f. idem legatus. HAnp.] mihi constituerit, Carnotensem episcopatum, omni occasione sublata vel fraude, di- mittam, et eum bona fide studebo quatenus Eccle- sia illa seeundum Deum ordinetur, nihil acturus, me Sciente, per me vel per aliquam a me submissam personam, unde eadem Eeclesia, vel clerici ejus [) meo studio vel malitia laesionem aut detrimentum accipiant. Hoc sacramentum [jubente] domino no- stro Gregorio VII papa, ego Cono humilis presbyter tituli Christi martyris et virginis Sancte? Anastasice scripsi, et in ecclesia Beati Petri in confessione ad corpus ejus ubi factum est interfui. Interfuerunt etiam Joannes Portuensis episcopus, Theodinus. ar- ehidiaeonus, Gregorius, Bernardus, diaconi [dia- conus] sanctze Romanze Ecclesia, et alii duo, vide- licet Ingelrannus [Engelramus] decanus Carnotensis Ecclesi;, et lvo tune magister scholarum in ea- dem Eeclesia. ' Actum Roma mense Aprili, indiet. xtv. ——— P —À - -— e) S. GREGORII VII PAPJE OPERUM PARS II. — CONCILIA ROMANA. GREGORII PAPA VII DECRETUM. (Mast, Concil. XX, 385.) , Gregorius papa VII et Urbanus papa 1l consti- A tyrium verbis et exemplis instituere non destiterunt. tuerunt ut festivitates Romanorum pontificum ce- lebres habeantur. Martyrum in IX lectionibus, confessorum in tribus saltem lectionibus preter quorumdam, qui pro: sua excellentia celeberrimi haberentur, sicut et S. Silvester, Gregorius et alii. Nam cum qualibet Eeclesia sui patroni, et si con- - fessor fuerit, festum solemniter observet, quanto magis eorum qui totius Ecclesie non tam patroni quam Patres exstiterunt, quam et usque ad mar- MM HM Ql € € € € i De his quidem sanctis martyribus invitatorium, hymnus, responsoria, psalmi et versus, ut de mar- tyribus, decantantur. Nota autem S. Gregorium papam Lin graduali libro de his martyribus, sicut et de confess. pontificalia administrantibus insti- tuisse officia, ut de S. Mareello P. et M. Statuit ei Dominus; et de S. Felice P. et M. Sacerdotes. Et hoc utique satis congrue propter excellentiam di- gnitatis apostoliece. SANCTI GREGORII VII PONTIFICIS ROMANI ÜPERUM PARS TERTIA. — CONCILIA ROMANA. CONCILIUM ROMANUM I PRO REFORMANDO ECCLESLE STATU. Celebratum anno Domini 41074. (Apud Maxsr, Conciliorum. Collect. tom, XX, eol. 401.) Gregorius, predecessorum suorum vestigiis ir» p, vivere. €ogerét ritu angelorum, et dum. consuetum sistens, per epistolam ad episeopos Longobardi datam indixit synodum prima hebdomada Quadra- gesimze celebrandam. Statuto die episcopi qui convocati fuerant magno numero adfuerunt. Ad expurgandam Ecclesiam a concubinariis sacerdo- tibus principio statuerunt, u£, secundum. instituta. antiquorum canonum, inquit Lambertus, presbyteri wuores non habeant, habentes aut dimittant aut de- ponantur. Nec quisquam omnino ad, sacerdotium. admittatur, qui non ín perpetuum continentiam vi- tamque eclibem profiteatur. Quam constitutionem dum jussu pontifieis episcopi in Germania promul- gassent, acciderunt quz? a Lamberto anno 1074 deseribuntur his verbis : Adversus hoc deeretuim protinus vehementer infremuwit tota factio clericorum, hominem plane hereticum et vesani dogmatis. esse clamitans, qui oblitus sermonis Domini, quo ait z Non ommnes capiunt hoe verbum : qui potest ca- pere, capiat (Matth. x1x, 11, 19); et Apostolus : Qui se non continet, nubat; melius est enim nubere: quamair (I Cor. vit, 5) : violenta exactione homines P cursum. natura negaret, fornicationi. et immunditiei frena. laxarct. Quod si- pergeret sententiam. confir- . mare, malle se sacerdotium quam, conjugium. dese- vere , et tunc visurum eum, cui homines sorderent, unde gubernandis per. Ecclesiam Dei plebibus angelos comparaturus esset. Nihilominus instabat, et assidwis legationibus episcopos ommes socordie ac desidie arguebat, et misi ocius 4njunctum sibi negotium | exsequerentur, apostolica se censura in eos. animadversurum com- minabatur. Archiepiscopus Moguntinus sciens mon parvo constare operam hanc, wt tamto tempore in- olitam consuetudinem vevelleret, atque ad rudimenta mascentis Ecclesie semescentem jam mundum vefor- maret, moderatius agebat cum eis. Et primo eis in dimidium annum inducias et deliberandi copiam dedit, hortans eo8 "ut quod necessario faciendum sit sponte faciant, et tam, sibi quam Romano pontifici necessitatem adimant aliquid 4m eos quod. secus sit decernendi. Ad ultimum congregata synodo in Erfordia mense Octobri pressius jam imminebat, 781 nv ut, relegata omni tergiversatione. imprasentiarum A aut conjugium abjurarent, aut. sacri altaris ministe- rio se abdicarent. Multas econtra illi rationes affere- bant, quibus instantis perurgentisque improbitatem [forte, ?miportunitatem| eludere, sententiamque cas- sare niterentur. Cumque adversus apostolice sedis auctoritatem, qua se tlle ad hanc exactionem prater voluntatem propriam compulsum obtendebat, nihilar- gumenta, mhil supplicationes precesque proficerent, egressi tanquam ad consultandum, consilium ineunt ut in synodum non redeant, sed injussi omnes in do- mos suas discedant. Nonnulli etiam confusis vocibus clamitabant, melius sibi videri ut in synodum regres- si (psum episcopum, priusquam exsecrabilem. adver- sus eos sententiam. promulgaret, cathedra episcopali deturbarent, et merita morte multato insigne monu- B mentum ad posteros transmitterent, ne quis deinceps successorum ejus talem sacerdotali nomini calumniam struere tentaret. Cum ad episcopum. relatum. esset Aoc eos machinari, commonitus a suis ut tumultum qui oriebatur matura, moderatione preverteret, misit ad eos foras, rogavitque ut sedato pectore in synodum regrederentur, se, cum primum opportunitas arrisis- set, Romam missurum, et dominum apostolicum, si qua posset ratione, ab hac sententie austeritate dedu- cturum. Postero die admissis in auditoriwn commu- niler luicis et clericis, veterem llam de reddendis decimis querelam replicat, etc. In hac eadem synodo excommunicatus est Rober- tus Guiseardus Nortmannorum princeps, de quo in fine libri primi epist. Gregorii supra hzc referun- tur : Celebravit Roma synodum, in qua, inter cetera qua ibi gesta sunt, excommunicavit atque anathema- tizavit Robertum Guiscardum ducem Apulie et Cala- brie atque Sicilie , cum omnibus fautoribus suis, quousque resipisceret. Post hac diversorum abba- tum et episcoporum cause cognita sunt et dijudi- cate. Piectavensibus canonicis indultum fuit, ut eorum episcopus, decanus, vel alius aliquis przela- tus, jus retineat certis diebus cantandi missam in aliena et exempta ecclesia, sicut Roma atque alibi instationibus observari consueverat. Decreto hujus synodi mandatum est Hispaniarum Ecclesiis, : ut Romanum ordinem atque officium recipiant, prout Hispaniarum episcopi qui praesentes erant se D faeturos promiserant. Insuper lectze fuerunt litterae Geise Hungariz regis, quibus idem rex suum erga sedem apostolicam incomparabile studium et obser- vantiam indicabat, petens ne adversantium hostium suorum querelis et calumniosis aecusationibus ulla fides adhibeatur. In eadem synodo Guilielmus episcopus Bellova- censis dignum exhibuit specimen Christiana cha- ritatis et episcopalis modestie, ut qui gravissima a suis tam clericis quam laicis perpessus, pro iisdem ea de causa excommunicatis apud pontificem inter- cesserit, eosque ab excommauuicatione absolvi peti- erit et impetraverit. Ad hane eamdem synodum vo- cati sunt canonici Lucenses, ut causam redderent C S. GREGORII VII OPP. PARS III. — CONCILIA ROMANA. 792 cur adversus Anselmum episcopum suum Lucen- sem eonspirassent. Qui de conspiratione et insidiis suo episcopo instructis convicti, juxta eanones et capitulum sancti martyris et pontificis Fabiani, quo conspiratores et insidiatores suorum episcoporum curiae tradendos esse decernitur, judieio totjus san- ctc? synodi etiam ipsi curi? traditi fuerunt. Hzc ex Gregorii epist. 51 et sequentibus decem, Baro- nius anno 1074, num. 36 et sequentibus. Vide epistolam Gregorii ad Ottonem Constantien- sem episcopum, infra capitulo primo sequentis apo- logetiei, qua eum de rebus in hae synodo gestis summatim ac breviter informat, quaeque in ea sa- lubriter contra Simoniacos et concubinarios decreta. sunt per eumdem promulgari praecepit. Apologeti- eum sermonem pro haec synodo scripsit auetor qui- dam hujus temporis, qui exstat in antiquissimo manuscripto codice monasterii Weingartensis, quem inde descriptum hie subjungimus. INDEX CAPITULORUM. I. Decretalis epistola venerabilis pape Gregorii, etc. lI. De auctoritate quatuor principalium conciliorum acumenicorum. III. De auctoritate apostolicarum constitutionum. IV. De auctoritate reliquorum conciliorum. V. Brevis enumeratio decretorum superioris epi- stole. VI. De primo statuto, id est de Simoniacis. VII. De secundo statuto, id. est de emptoribus eccle- siarum. VIII. Quod et sacra Scriptura damnet venditores spiritualiwm officiorum. IX. X. Item quod. emptores eorum damnet, et quod mediatores hujus negotii damnet. XI. De tertio statuto dicte decretalis epistola, id est, ut incontinentes altari nullatenus ministrent. XII. De anathemate eorum qui defendunt inconti- nentiam sacerdotum per Sozomeni cap. ez Tripar- tita historia depromptum. XIII. Quod non sacrorum ministris, sed. laicis, per- missum sit ut unusquisque suam habeat uxorem. XIV. Quid Apostolus constituat de sacris ordini- . bus. XV. Utilis consideratio ejusdem institutionis. XVI. E«positio beati Hieronymi super eamdem. in- stitutionem. XVII. De quarto statuto jradicte decretalis episto- ie, ne populus officia clericorum Tecipiat, quos apostolica statuta contemnere videat. XVHI. Cur eorum officia populo sint prohibita. XIX. Emwplanatio. cujusdam. capituli quod. prasenti statuto videbatur adversari. XX. Quid dominum apostolicum compulerit ut huc statuta depromeret. XXI. Quod. non illis, sed sanctis Patribus, pro hu- jusmodi statutis esset indignandwum. XXII. Cur eisdem statutis nulla apposite sint. indu- cic. 753 CONCILIUM ROMANUM I. 754 XXIII. Quod domnus apostolicus non solum episco-. A tinopolitanum quoque, quo Eunomii et Macedonii pos sed et subditos eorum damnare possit. XXIV. Quod cujuslibet episcopi parochianus domno. apostolico etiam, plus debeat obedire quam proprio episcopo. 'APOLOGETICUS SUPER DECRETA Que venerabilis papa Gregorius ejusdem mominis septimus in Romana synodo promulgavit contra Sümon?acos et incontinentes altaris ministros. PROLOGUS. In superioribus epistolis illi nostro, nolit Deus ut deinceps dicam, amulo, sed amicissimo satisfacere studui, et capitulum statutis nostri apostolici con- trarium nullatenus attendendum, ut puta sub ana- themate . prohibitum evidenter monstrayi, . adeo videlicet ut ipse amieus noster sejam non ulterius contentioni, sed amicitia. operam daturum mihi rescriberet. Sed plures adhue restant, qui eisdem statutis obstinato animo nimium periculose, imo pernieiose resistunt, qwi et alios simpliciores, quippe non multum studiosos ad; considerandos canones adeo seducunt, ut et ipsi praedictas authen- tieas sanctiones contemmant, et suam consuetudi- nem jucundissimam quidem, sed pernieiosissimam, retinere contendant. Quod non plures eorum fe- cissent, ut mihi videtur, si ipsis compertum bene esset quam parum et potius quam nihil noster apostolicus in praedictis statutis deviet a sanctis Patribus. Quapropter mihi meisque similibus com- modum fore censui, si eadem statuta canonicis scripturis conferrem, et mutuam eorum concor- diam qualiscunque styli officio breviter ac fideliter commendarem, et hoc ea intentione : ut si quis forsitan ex idiotis hoc inspicere dignetur, tanto vivaeius ad. obediendum apostolicis institutis resi- -piscat, quanto evidentius videat baec eadem nulla- tenus a sacratissimis canonibus deviare, sed cum eisdem ex ipsa sacra Scriptura processisse. CAPITULA. I. In. primis igitur decretalem epistolam . nostri apostoliei describere juvat, ut tanto apertius se- quentia elucescere valeant. « GREGORIUS episcopus servus servorum Dei, dilecto in Christo fratri Orrowr Constantiensi epi- Scopo, salutem et apostolicam benedictionem. « Instantia nuntiorum tuorum, » ete. Ezstat supra inter epistolas. Hl. Sed priusquam statuta singulatim eonsidere- mus, quiddam de ipsorum eanonumauctoritate non incommodum astimo prelibare, ut tanto firmius teneatur quidquid ex eis ad observandum nobis de- nuntiatur. : Sanetissimus papa Gregorius, quem noster apo- stolieus nomine et actione nostris representavit temporibus, in sua synodica, id est synodali epi- stola, sanctissima quatuor concilia confirmat ita : Sicut saneti Evangelii quatuor, sic quatuor concilia suspicere et venerari me fateor: Nicamnum scilicet, in quo perversum Arii dogma destruitur; Constan- b error convincitur; Ephesinum etiam primum, in quo Nestorii- impietas judicatur; | Chaleedonense vero, in quo Eutychetis Dioscorique pravitas repro- batur, tota devotione amplector, integerrima ap- probatione eustodio; quia in his velut in quadrato lapide sanete fidei struetura consurgit, et cujuslibet vite» atque actionis norma consistit. Quisquis eo- rum soliditatem non tenet, etiamsi lapis esse videa- tur, tamen extra zdifieium jacet. Cunctas vero per- sonas quas praffata veneranda concilia respuunt respuo, quas venerantur amplector; quia dum uni- versali consensu sunt constituta, se et non illa destruit, quisquis preesumit aut solvere quos reli- gant, aut ligare quos solvunt." Quisquis ergo aliud. sapit, anathema sit. Hucusque Gregorius. Hanc autem synodalem epistolam idem apostoli- cus statim post ordinationem suam composuit, et reliquis patriarchis, quippe Constantinopolitano, Alexandrino, Antiocheno, Hierosolymitano transmi- sit. Consuetudo enim erat eo tempore ut quilibet in aliqua patriarehalium sedium noviter ordinatus, se predictas quatuor synodos custodire, reliquis sedi- bus transmissa epistola profiteretur, antequam no- men ejus apud reliquas sedes in diptychis describi mereretur: nomen videlieet proedecessoris ejus, li- cet defuncti, relique sedes computabant inter vi- ventes, donec ipsius noviter inthronizati presulis synodicam reciperent epistolam : quze quia eumdem episcopum quatuor synodos recepisse denotavit, hoe sibi nomen synodicam ab eisdem synodis non incongrue videtur mutuasse. Hanc autem consuetu- dinem illius temporis fuisse idem sanctissimus papa testatur in epistola ad Seeundinum servum Dei in- clusum, quam et usque ad beati papae Adriani tem- pora, quippe ad Carolum regem, perdurasse Joan- nes Romana Ecclesie diaconus asserit, qui Vitam S. Gregorii ex przacepto Joannis pape fideliter descripsit. Sed utrum adhue eadem consuetudo perduret ignoro, quam.tamen prefatis temporibus fuisse non dubito. Patet ergo evidentissime quam magna sint auctoritas illa quatuor concilia, qua sanctus Gregorius, imo per ipsum Spiritus sanctus, non semel, ut przedietum.est, sed szepius et Evange- D liis comparat, et omnes ab eisdem dissentientes anathematizat, quee et quilibet novitius patriarcha se observaturum per epistolam suam. reliquis sedi- bus profiteri debebat, si se inter eatholieos pa- triarehas in diptychis deseribi volebat. IIl. Decreta vero sanctissimorum Romanorum pontifieum, si possemus, etiam studiosius quam illa quatuor concilia venerari et observare debere- mus, eum et ipsa concilia omni firmitate carerent, si non apostolieze sedis pontifices eadem per apostoli- cam auctoritatem congregare et-corroborare decre- vissent. Unde et beatus papa Marcellus, qui et ante Niezenum concilium sua decreta martyrio consecra- vit, ipse, inquam, vir apostolicus in decretis suis capite undecimo testatur : ita Ipsi apostoli eorumque 199 nulla fieret synodus praeter Romanae sedis auctorita- tem. Sanctus quoque Athanasius prasul Alexandri- nus,qui non minima pars Niccni concilii fuit in epistola ad Felicem papam eap. 2, ita dicit : Scimus in Niezena magna synodo trecentorum decem et octo episcoporum ab omnibus concorditer esse robora- tum non debereabsque Romani pontificis sententia concilia celebrari. Sed et beate memoriz Julius papa idipsum eap. 5 profitetur, dicens : Ipsi vero prima sedis Ecclesia convocandarum generalium synodorum jura et judicia episcoporum singulari pri- vilegio evangelicis et apostolicis atque canonicis con- cessa sunt institutis. B. quoque Damasus papa in decretis suis cap. 9 hanc intulit sententiam : Nulla unquam concilia rata leguntur quze non sunt fulta apostolica auctoritate. His autem sententiis B. Isi- dorus, rimator Seripturarum sagacissimus, fideliter astipulatur, dicens : Synodorum vero congreganda- rum auctoritas apostolieze sedi privata commissa est potestate, nec ullam ratam esse legimus qua ejusnon fuerit auctoritate congregata et fulta. Haec canonica testatur auctoritàs. Hee eeclesiastiea hi- storia roborat. Hzc sancti Patres confirmant. Si erzo illa quatuor concilia omni àuctoritate carerent, nisi principaliter ex deeretis Romanorum pontifi- cum firmitatem obtinerent, quis infieiari poterit quanto deereta per ipsos apostolieos viro$ promul. gata majori veneratione digna merito censeantur quam ipsa concilia, que. non per ipsorum apostoli- corum presentiam, sed tantum per eorum legatio- nem authentica fieri merebantur? Sic enim legat sedis apostolice eorumdem principalium concilio- rum sanctiones primaria subscriptione apostolica viee eanonizabant, Nempe sub piissimo imperatore Constantino, magnus Osius Cordubensis episcopus, Vietor et Vineentius presbyteri Romana Ecclesiae ex parte saneti Silvestri papae Niezeno concilio prz- fuerunt, et ipsum principali subscriptione firmave- runt. Item temporibus Theodosii junioris Augusti sanetus Cyrillus patriareha Alexandrinus et Arca- dius episcopus ex Italia vice beatissimi papae Coele- stini Ephesino concilio praefuerunt, et ipsum aposto- liea viee corroboraverunt. Item tempore Marciani prineipis Paschasius et Lucentius episcopi et. Bonifa- [) cius presbyter vice S. Leonis papiein Chalcedonensi concilio per: duodecim dies celebrato primi fuerunt qui et Anatolio patriarchae Constantinopolitano quod- dam privilegium in eoncilio usurpanti liberaliter. con- tradixerunt, et reliquis statutis apostolica vice sub- . scripserunt, ut liber Liberati Carthaginensis diaconi de eodem eoncilio testatur. Haee autem omnia ma- nifestius ille videbit, quicunque eorumdem. con- ciliorum subscriptiones studiose perspexerit. Ergo reverentiam sive obedientiam, quam sacratissimis 1V eoneiliis juxta S. Gregorium merito exhibemus, decretis apostolicae sedis nullatenus denegare, imo, si possibile est, studiosius impendere debemus, eum sine eorum auctoritate nec ipsa concilia fas esset recipere. S. GREGORII VII OPP. PARS III. — CONCILIA ROMANA, suecessores, Domino inspirante, constituerunt ut A 756 1V. Sed nec reliqua concilia parvipendere debemus, in quibus multa nusquam alibi inventa, ecelesia- stieà. tamen dispensationi. necessaria, reperimus; qua quidem a superioribus authenticis sanctionibus nullo modo diserepant, cum Christiane religioni apertissime conveniant. Hujusmodi, inquam, capi- tula in quibuslibet conciliis inventa, nullatenus ab aliquo eatholico sunt contemnenda, presertim eum ipsa reliqua concilia ex saeratissimarum auetoritate sanctionum descendisse non dubitentur, quz per singulas provincias bina episcoporum concilia an- nuatim fieri firmissime decernunt. Hoe, inquam, beatus Anaeletus ab ipso principe apostolorum pre- sbyter ordinatus in decretis suis cap. 17 certissime decernit. Congregatio, inquit, summorum per sin- B gulos annos fieri solet et debet. Hoc excellentissima synodus Niezna cap. 5 constituit. Bene, inquit, placuit singulis annis per unamquamque provinciam bis in anno concilia celebrari, ut communiter omni- bus simul episcopis congregatis disentiantur hu- jusmodi questiones. Item Constantinopolitanum con- cilium, enumeratis privilegiis diversarum Eeclesia- rum, cap. 2 constituit : Servata regula quae scripta est de gubernationibus, manifestum est quod illa: qua sunt per unamquamque provinciam ipsius pro- vinci? synodus dispenset, sicut Nieceno constat de- eretum esse coneilio. Item Chaleedonense eonci- lium cap. 19 dieit : Deerevit saneta synodus secun- dum canones Patrum bis in anno. episcopos in id- ipsum in unamquamque provineiam convenire, quo metropolitanus antistes probaverit, et corrigere, si quzedam fortassis emerserint. Patet ergo quod au- thentiecz? sanctiones etiam provineialia concilia fieri precipiunt, quod ineassum praeiperent, nisi et nos eorumdem eoneiliorum probabiles sententias ob- servare decernerent. Unde et in tertio Toletano con- cilio universali decretum est : Qui concilia ortho- doxorum episcoporum consona sanctissimis qua- tuor conciliis non recipit, anathema sit. Quicunque ergo et horum eonciliorum rationabilibus statutis obviare conatur, etiam a superioribus authenticis sanetionibus in perieulum suum dissentire proba- tur. Beatus quoque Isidorus in quadam sua prafa- tione de eanonibus eap. 11 prcedietis rationibus asti- pulatur hoe modo : Nosse etiam oportet, licet cze- tera non infirmentur, quatuor esse principalia eon- cilia. His autem enumeratis, subinfert in eodem capitulo: Sed etsi quae sunt concilia qua saneti Patres Spiritu Dei pleni sanxerunt, post istorum quatuor auctoritatem omni manent stabilita vigore. Est ergo dignum, ut et hujusmodi conciliorum sta- tutis obtemperetur: si enim non parva stultitiae constat, si quis cujuslibet unius hominis sano con- silio aequiescere detrectat, quanto magis reprehensi- bile videtur, si quis impudenter resistat hujusmodi conciliorum statutis, non unius, sed plurimorum sapientium, auetoritate et judieio prolatis atque pro- batis. Nempe hujusmodi conciliis plures catholiei et eximii doctores interfuisse leguntur, ut in Africanis 1791 " CONCILIUM ROMANUM I. 158 coneiliis legati sedis apostolieze , Faustinus, Honora- A — V. Horum illud erat. primum, ut cleriei aliquem tus, Urbanus, episcopi; sanctus etiam Aurelius Car- thaginensis archiepiscopus ; item ipse vir omnium virtutum Augustinus Hipporegiensis [Hipponensis] episcopus, quem et Ccelestinus vir apostolieus in de- eretis suis ità nobis commendat : Augustinum, in- quit, sanetae recordationis virum, pro vita sua atque meritis in nostra communione semper habuimus, nec unquam hune sinistrae suspicionis saltem rumor aspersit, quem tantz scientie olim fuisse memini- mus, utinter magistros etiam a meis praedecessoribus - haberetur. Bene ergo de eo omnes in eommunesen- serunt, utpote qui abique cunctis et amori fuerit et honori. Huic etiam Augustino, üt liber Liberati testatur, "Theodosius imperator per saeram suam mandavit, ut se Ephesino concilio preesentaret : heu! tam egregius doctor ante mundo substractus est, quam ad illum invitatoria Romani prineipis epistola: pervenisset. Hi ergo quos predixi, et alii innumerabiles sancti Patres, Afrieanis conciliis interfuere, inio praefuere. Sic etiam. sanetus Maria» nus [Marinus] Arelatensi concilio :per sanctum Sil- vestrum -papai approbato; sic sanetus Caesarius Agathensi; sie sanctus Hilarius Arausicensi, san- etus Albinus (427) Aurelianensi, sanctus Bonifacius Moguntiensi concilio. Sie et alii aliis conciliis non soli, sed cum pluribus aliis sanctis Patribus, inter- fuisse leguntur, qui in Christiana religione et. do- etrina tam insignes fuisse creduntur, ut vel unius eorum singulari. judieio- obviare nimium esset te- merarium. Ergo multorum sapientium judicio. non acquiescere. multo magis est intolerabile, in lis duntaxat capitulis. quae praedictis authenticis: statu- tis non adversantür ; sed institutioni Christiane re- ligionis proeul dubio sufíragantur. Nam: juxta beati Augustini judicium, pro nullius personcé reverentia est recipiendum, si. quid canonicze veritati in aliquo concilio. vel alieubi reperitur: adversum. Preterea sancta et veneranda synodus. Chalcedonensis etiam provincialia concilia. ante ipsam transaeta canoni- zasse uon dubitatur, ita. decernens cap. 1. : Regulas . Sanctorum Patrum per singula nune usque. concilia eonstitutas proprium robur habere decrevimus. Hcc autem concilia ante ipsum Chaleedonense leguntur fuisse Ancyranum, Neocassariense, quae et. Nicaeno concilio antiquiora traduntur : item. Gangrense, Sardicense, Antiochenum, Laodicense; ergo eadem et in Chalcedonensi synodo non METANDAS esse ro- borata, quee etiam eum Afrieanis canonibus beatus Adrianus papa Carolo imperatori ad disponendas Eeclesias in regno suo Rome tradidisse legitur. Quapropter nec provincialium conciliorum statuta a quolibet temere sunt respuenda, quz et apostoliea sedes censuit recipienda. Hucusque suffieiat dixisse de sdcrorum eanonüm auetoritate : nune ad propo- situm redeamus, etstatuta, quae noster apostolicus in superiori epistola Ottoni Constantiensi episcopo cau- tissime descripta tránsmisit, per ordiném digeramus. sed B saerorum ordinum gradum et offieium per pretium adepti nullatenus deinceps in Ecclesia ministrent ; secundum, ut. Ecclesiam pretio aequisitam nullus retineat, nee alieui deiuceps Ecclesi: jura vendere vel. emere liceat ; tertium , ut a clericali officio eag- sent quieunque se pro incontinentia reprehensibiles exhibent; quartum, ut populus clerieorum offieía nullatenus recipiat, quos apostolicas institutioiies contemnere videat. Curramus ergo per singula et eadem, quam authentiea, quam attendenda, ime quam inevitabilia sint, non ex nostris eonjecturis, sed ex sanctorum Patrum statutis Pp io monstremus. | VI. Primum itaque statutum. in Chalcedoneiüsi concilio plenissime ' et. evidentissime reperitur, quod unum ex quatuor predictis conciliis tem- pore quidem, non dignitate ultimum, sàncti: Pa- tres Leoni Augusto usque ad sanguinem vindican- dum esse mandarunt, ut Liberatus in libro suo te- statur : in ipso, inquam; concilio seriptum: est ca- pite 2 : Si quis episcopus per-peeunias fecerit órdina- tionem, et. sub pretio redegerit. gratiam quae nan potest vendi, ordinaveritque per pecunias episco- pum, aut presbyterum, aut diaconum, aut quemli- bet ex his qui numerantur in clero, aut promoverit per pecunias dispensatorem, aut defensorem, vel quemque qui subjectus est regulae pro sui turpissimi lucri commodo, is, cui hoc attentanti: probatum fue- rit, proprii gradus periculo subjacebit : et qui ordi» matus est, nihil ex hac ordinatione vel promotione, qua est per negotiationem faeta, proficiat, sed sit alienus a dignitate vel sollicitudine. quam pecuniis quaesivit. Si quis vero mediator tam turpibus et ne- fandis datis vel acceptis exstiterit, et ipse, si quideni clerieus fuerit, proprio gradu decidat ; si vero laicus aut monachus, anathematizetur. Et notándum quam caute istud caput omnes Simoniacorum astutiás excludat, eum quolibet modo per peeuniam promo- tos absque omni spe recuperationis deponat. Solent enim Simoniaci diversis modis, sed uno reatu, sa- cras dignitates mercari, nempe nunc ipsi, nune pro ipsis eorum amicis, pretium pro sacra dignitate: vel ante ordinationem suam: dederunt, et in ipsa dant; et postmodum se daturos promittuht, et hoe nune electoribus eorum, nune eoruni ordinatoribus,'vel demum quibuslibet eorum fautoribus. Quieuniqué ergo aliquo horum modorum, quemlibet promoverit, vel seipsum ita promotum esse cognoverit, indubi- tanter.a superiori capite degradari jubetur, cum per pecuniam vel alium promovisse, vel ipse promotüs esse non dübitetur. Sed nec hoc sine consideratione praxereundum videtur, quod idem caput duo nego- tiatoruin. genera damnavit, unum. quideni eorum qui ad- diaconatum, vel: presbyteratum, vel ad ali- quein hujusmodi gradum: per pecuniam ordinantur, alterüm eorum- qui-ad dispensationis ministerium; (427) Quid. sit coneilium-illud et quis ille Albinus nemo hactenus docuit. 199 S. GREGORII VII OPP. PARS III. — CONCILIA ROMANA. 760 vel ad aliquod hujusmodi clericale officium, per pe- A sive Turonensi statutum legitur, ut presbyter Eccle- cuniam promoventur, qualis est vicedominatus, prae- positura, decania, archipresbyteratus, et his similia. Sic ergo et noster apostolieus duo negotiatorum genera, et omnes negotiantium versutias in primo ejus statuto comprehendit, in quo clerieos aliquem sacrorum ordinum gradum et officium quoquo mo- do per pecuniam adeptos depouit, quod tamen sta- tntum superiori capite mitius liquido probatur, eum spiritualium officiorum venditores, et tam nefaria : negotiationis mediatores, debita ultione non damnet, quos tamen prcdietum caput cum ipsis emptoribus degradandos et anathematizandos esse decrevit. Et nota si mediator degradari vel anathematizari me- rito jubetur, quid de illo censes qui per eamdem ne- gotiationem indigne promovetur. Hoc utique quod sanctissimus papa Gregorius, imo per illum Spiri- tus sanetus, de hujusmodi negotiatoribus indubi- tanter decrevit, qui in ejusdem apostolici aurieulam sub columbina 'specie quzelibet decernenda dictare consuevit. Nempe scriptum est in decretis suis ca- pite 131 : Quicunque ergo ecclesiasticum officium pretii studet datione mercari, dum non officium sed nomen attendit, sacerdos non esse, sed inaniter tantummodo dici coneupiscit. Et paulo post in eodem eap. (lib. rx Epistolarum, ep. 34) : Cum liqueat hanc heresim ante omnes radice pestifera subrepsisse, atque in ipsa sua origine apostolica detestatione esse damnatam, cur non cavetur, eur non perpenditur, quia benedictioilli in maledictionem vertitur, qui ad hoc ut fiat hereticus promovetur? Quid ergo mirum si noster apostolieus eos tantum ab ecclesiasticis ministeriis separavit, quos sanctissimus ejus zequi- vocus ab Ecclesia separatos esse cum reliquis haere- ticis deputavit? VII. Secundum quoque statutum nostri apostolici quod Ecclesias emptoribus earum adimi precipit, item in pradicto Chalcedonensis concilii eapite, licet obscure, comprehensum videtur, quod etiam dispen- satori rerum ecclesiasticarum per pecuniam pro- moto officium dispensandi jubet auferri; quilibet enim presbyter dispensator debet existere, non prae- dicationis tantum, sed etiam rerum Ecclesiz sibi commissa, quas sancti Patres non solius presbyteri, siam pretio adeptus, et presbyterio et Ecclesia pri- vetur. Item beatus Leo papa ejus nominis nonus, nostro tempori pene contiguus, in prima sua Roma- na synodo Simoniacam haeresim penitus damnavit, emptiones et venditiones altarium sub anathemate prohibuit; quod anathema illi non evaserunt qui- cunque deinceps tam nefariam negotiationem exer- cere praesumpserunt. Libet ergo considerare quam clementer noster apostolicus tantum emptas Eecle- sias emptoribus eorum ademerit, quos juxta censu- ram sanctorum Patrum et Ecclesia et. presbyterio, imo Christiano nomine et communione, privandos esse non ignoravit. VIII. Sed cur in tantum laboramus, ut predicta nostri apostolici statuta ex synodicis sanetorum Pa- trum sententiis processisse demonstremus, cum ea- dem ex ipso sacrae Scripture armario emanasse nullum dubitare eruditum putemus? Nam in eadem Seriptura omnes personae tam nefarii mercimonii damnata reperiuntur, scilicet et venditores et spiri- tualium officiorum emptores, atque hujus negotii mediatores.lpse enim Dominus pariter. ementes. et vendentes de templo suo ejecit, et cathedras ven- dentium columbas jam tuncipse subvertit (Matth. xxI, 12); quod S. Gregorius ille theologus noster in vigesima secunda homilia exponit ita : Cathedra ergo vendentium columbas evertitur, quando hi qui spiritualem gratiam vendunt, et ante humanos ocu- los, et ante Dei oculos, sacerdotio privantur ; et me- rito, nam ipsa Veritas precipit in Evangelio : Gra- tis accepistis, gratis date (Matth. X) : quod cum tales non attendant, etiam a Deo seipsos alienant, qui in eodem Evangelio dicit: Qui est ex Deo, verba Dei audit : ideo vos non auditis, quia ex Deo mon estis (Matth. v ). Preterea princeps apostolorum Pe- tus, imo per illum ipse Christus omnibus przelatis in Ecclesia precipit ita : Pascite, qui n vobis est, gregem Dei; providentes mom coacte, sed spontanee secundum Dominum ; non turpis lucri gratia, sed. vo- luntarie: (I Petr. v). Contra hoc preceptum illi agunt, quicunque hoc spirituale officium pro seeu- lari lucro subjectis suis turpiter impendunt, de qui- bus idem apostolus in sua posteriori epistola te- sed quorumlibet. egentium necessitati dispensandas [) statur : Secuti sunt viam Balaam ez Bosor qui mer- esse censuerunt. Preterea in eodem capitulo cui- libet clerico omnis ecclesiastica sollicitudo per pre- tium acquisita jubetur adimi, procurare autem ipsam Ecclesiam cum sacerdotali diligentia, ni fallor, clericalis sollicitudo est et ecolesiastica. Ergo et in eodem capitulo ecclesiz sollicitudo per pecu- niam usurpata jubetur auferri. Unde et beatissimus papa Gregorius scribens ad Clementem Bizanzenum (forte, Byzacenum] de quodam presbytero, decernit ita: Ut si idem presbyter quamdam Ecclesiam obti- nuisset per pecuniam, non solum eadem Ecclesia privaretur, sed etiam presbyterii honore spoliare- tur. Sie quoque et in antiquis nostrarum provincia- rum conciliis, Moguntiacensi videlicet, Remensi, cedem iniquitatis amavit; correptionem vero habuit su vesania : subjugale mutum animal, hominis voce loquens, prohibuit propheta insipientiam (TI Petr. 1). Quod venerabilis presbyter Beda in tractatu super eamdem epistolam dilucidat ita : Nonnulli catholi- corum intantum mercedem amant iniquitatis, ut etiam docti ab indoctis, a laicis cleriei merito lace- rentur: qui jure comparantur prophetz, qui verbis asine contra naturam loquentis corripitur, nec ta- men a proposito pravi itineris retardatur. Iste vide- licet Balaam idem esse asseritur qui et beatum Job in libro superflue et arroganter docuisse legitur, qui et Eliu, id est divinus, ab officio divinandi est co- gnominatus. Sic enim testatur sanctus Hieronymus 761 CONCILIUM ROMANUM I. 762, in libro De Hebraicis questionibus. Hic ergo cum A qui pro solo nefario appetitu damnatus, per ipsos esset propheta a Balaae rege Moabitarum ad male- dicendum filiis Israel conductus, illis quidem in verbo Domini pro pretio studuit maledicere, sed pra- vitatem suam, Domino vetante, ad effectum non per- duxit, nec mercedem iniquitatis accepit, qui tamen adeo a Deo reprobabilis denotatur ut asina ejus sa- pientiam, imo vesaniam ejus et insipientiam corri- puisse, et eum a gladio ejus [f., ei) resistentis angeli eripuisse, legatur, quam ipse angelus non morituram fore testatus est, etiamsi ipsum reprobum prophe- tam debita morte multasset. Si ergo Balaam tantum amando mercedem iniqui- tatis adeo legitur reprobabilis, quanto magis ille inter reprobos est computandus, qui eum Balaam de iniquissima venditione spiritualis offieii pretium studiosissime requirit, nec cessat donec ambitionem suam ad effectum perducat. Preterea beatus Hie- ronymus in tractatu super Mattheum, illum seri- bam qui dixit Jesu : Magister, sequar. te quocunque iveris (Matth. vr11)), ideo repudiatum a Domino te- statur, quia more Simonis Magi eum. sequi volue- rit, ut ex operum miraculis luerum assequeretur, unde et sibi a Domino respondetur : Vulpes foveas habent (Ibid.), ete.; ac si diceret : Cur propter lucra et divitias vis me sequi, cum tantae sim paupertatis ut nec proprium habeam hospitium, cum vulpes etiam et volucres proprias habeant mansiones? Si ergo ille,. qui spirituale officium pro lucro tantum exercere voluit, ab ipso Domino jure reprobatur, quanto magis ille qui et hujusmodi officium penitus aliis vendidisse detegitur! IX. Emptores autem spiritualium officiorum cum ipso principe eorum Simone Mago in Actibus apo- stolorum damnati leguntur, ubiille noster Simon prin- ceps apostolorum eumdem alium Simonem princi- pem apostatarum zterna damnatione multavit, ita decernens : Pecunia tua tecum sit in perditionem, quoniam existimasti donum Dei pecunia possideri. Non est tibi pars neque sors in sermone isto. Cor tuum non est rectum coram Deo. Panitentiam itaque age de hac malitia tua, et. roga Dominum, si forte remittatur tibi hec cogitatio cordis tui. In felle enim amaritudinis et obligatione iniquitatis video te esse. Respondens autem, Simon dixit : Precamini et vos pro me ad, Dominum, ut nihil veniat super me horum qua dixistis (Act. vir). Et nota ipsum haeresiareham Simonem Magum pro sola nefaria cogitatione ab aquivoco. suo damnatum, quem videlicet spirituale officium mercari solummodo cogitasse, nullatenus autem tam nefariam negotiationem legimus implesse : videsne quam rationabiliter illi damnentur qui et tam inhianter, ut Simon Magus, spiritualia officia mercari concupiscunt, et insuper desideratam nego- tiationem perficiunt : et qui et eadem scelerate acquisita sceleratius uti, imo abuti non verentur, unde non parum ipsum Simonem Magum in culpa praecedere videntur. Ille enim emptionem, quam male concupivit, nullatenus ad effectum perduxit, B C apostolos apud Dominum efficere studuit ut damna- torias eorum sententias subterfugeret, non ut officium criminose appetitum eriminosius obtineret. Sed eur idem hzresiarcha spirituale officium mercari appe- tisset, nisi emptum deinde nefandius vendere vellet, non enim frustra de eo scriptum esse videtur, quod stupidius de signis et virtutibus admiretur, quae ut ipse posset facere per pecuniam suam voluit efficere, videlicet, ut, juxta sancti Hieronymi assertionem, temporale lucrum ex miraculis assequeretur. Ergo non solum emptores, sed et venditores spiritualium officiorum, sectatores praefati heeresiarchae denotan- tur, unde et cum eodem eeterne damnationis vinculo adstricti non dubitantur, attestante beato Gelasio in decretis suis capitulo vigesimo quarto. Quos vero constiterit indignos meritis sacram mercatos esse dignitatem, convietos oportet arceri, non sine peri- culo tale facinus patrantes, quia dantem pariter et aceipientem damnatio Simonis, quam sacra lectio testatur, involvit. Hane autem generalem sententiam B. Gelasius papa pertraetans de singulorum graduum ordinatio- nibus subintulit, inter quos etiam ostiarios, notarios, sive defensores, numeravit, qui nec per manus im- positionem ordinantur, nec ipsi manus alicui impo- nere permittuntur; unde et illum in decretis saneti Alexandri Simoniaeum vocari non dubium est, qui peenitenti ad reconciliationem pro pretio apud epi- scopum juvat. Ex qua re colligitur, non solum illos reputari inter Simoniacos, qui per pretium ad ma- nus impositionem perveniunt, sed et illos qui et alia clericorum officia per pecuniam aequirunt. Omnia autem in ejusmodi officiis operatur unus atque idem Spiritus (I Cor. xi), cujus donum non gratis, sed per pretium dare et accipere, non catholicum, sed indubitanter est Simoniacum. X. Mediatores quoque hujus nefandissima nego- tiationis ab ipso vase electionis damnatur, qui eos ita detestatur : Nam digni sunt morte non solum qui nefanda faciunt, sed qui facientibus consen- tiunt (Rom. Y). Item citharista noster David : S? vi- debas, inquit, furem, currebas cum eo (Psal. X11x). Et illud : Os tuum abundavit malitia; et lingua. tua concinnabat dolos (Ibid.). Deinde in eodem psalmo terribilis sententia de hujusmodi assentatore profer- tur, videlicet quod a Domino arguendus, nec per aliquem a. manu Domini deinceps eripiendus. Nec mireris si spiritualis officii mercator sub nomine furis desiguetur, eum ab ipsa Veritate in Evangelio ita nominetur : Qui enim aliunde intrat nisi per ostium, non pastor ovium, sed fur et latro nuncupa- tura Domino (Joan. x). Nempe nullus in Ecclesia pralatus per ostium, hoe est per ipsum Dominum, ad pastoralem curam intravit, qui per avaritiam, id est idolorum servitutem, ad hoc officium pervenit. Non est ergo indignum hujusmodi mercatorentr sive mercenarium sub nomine furis infamari, cujus furtivam irreptionem non expavit imitari. Htu- 763 S. GREGORII VII. OPP. PARS IIT. — CONCILIA ROMANA. 764 jus autem eriminosissimi mereimonii mediatores A opus interdicatur, qui et pro ipsa cohabitatione fe- non negligenter attendant Giezi puerum Elisci, qui ex parte domini sui, eo quidem nesciente, mu- nera sponte oblata suseepit a Naaman Syro, qui jam a lepra mundatus est ab Eliseeo propheta. Idem quippe Giezi, lieet inter Eliseeum et Naaman medius nefarie lucraretur, neutrum tamen secum sceleris fecit ejusdem obnoxium. Nam et ille spon- taneam oblationem sortis eleganter respuit, quam iste non quasi ex debito ementis, sed ex benigno affectu mentis, liberaliter obtulit; sed quamvis Giezi neutrum horum in erimine seeum attraxerit, sed se solum in hos medium simpliei crimine obli- gaverit, ipse tamen et omnes et posteri pro eadem culpa leguntur severissime puniti; sed et lepram, a qua mundatus est Naaman, quasi bareditariam in sempiternum sortiti. Quapropter mediatores Si- moniaec negotiationis attendant quam districte, imo quam distrietissime sint damnandi, qui non solum se ipsos, sed et illos quorum mediatores sunt sub zeterna damnatione secum posuerunt. Satis ergo, ut opinor, declaratum est quam summopere pra- dietas nostri apostoliei sanctiones venerari et obser- vare debeamus, quas non solum ex synodiecis et authenticis sanetorum Patrum sententiis proma- nasse, sed etiam ex propheticis, evangelicis et apo- stolieis scripturis processisse probatum est eviden- tissime. Ipsa videlicet Veritas eadem, et per seipsam, et per suos fideles indubitanter promulgavit, quze et sub fideli attestatione nobis dicit : Amen, amen dico vobis : Sí quis sermonem meum servaverit, non videbit mortem in eternum (Joan. x vi11). Item alibi : Si quis diligit me, sermonem meum servabit (Joan. XIV). Ergo qui mandata ejus non observat, ipsam Veritatem non amat : Qui autem non diligit, atte- stante saneto Joanne, manet in morte (I1 Joan. Yu; qui vero divina praecepta contemnit, nullatenus mortem subterfugere valebit. XI. Tertium autem apostolici nostri statutum, quod ineontinentibus clericis ministerium altaris interdicit, nihilominus definitum est a sanctis Pa- tribus : est enim scriptum in Nícceno concilio, quod maximum est inter quatuor concilia Evangeliis ad- aequata, capite tertio : Interdieit per omnia magna synodus, non episcopo, non presbytero, non dia- cono, nee alicui omnino qui in clero est, licere subintroductàm habere mulierem, nisi forte ma- irem, aut sororem, aut amitam, vel eas tantum personas qua suspicionem effugiunt. Ut autem hujus capitis intentio clarius elucescat, apertiorem ejus translationem subneetere non pigeat : Omnimode saneta interdixit synodus, neque episcopo, neque presbytero, neque diacono, neque ulli omnino cle- ricorum, licere habere secum mulierem extraneam, nisi forte mater sit, aut soror, aut amita : in his namque personis, et harum similibus, omnibus su- spieio declinatur : qui aliter praeter hzc agit, peri- clitabitur de elero suo. Videsne ergo, quod penitus clericis conjugale minarum non solum de ministerio altaris, sed de elericatu suo perielitari jure censentur. Nee hoe tantum de sacerdotibus, sed de omnibus saeris or- dinibus evidenter decernitur. Item Neoccesareense concilium, quod ante Niezinum concilium fuisse le- gitur, capite primo decrevit : Presbyter si uxorem duxerit, ab ordine deponatur; si vero fornicatus fuerit, aut adulterium perpetraverit, amplius ox debet, et ad peenitentiam redigi. Chaleedonense etiam concilium, quod ipsas Neo- ecsareenses et Niconas, imo omnium sanctorum Patrum sanctiones ante ipsum transaetas, ut prca- dietum est, confirmat, etiam earumdem sanctionum praevaricatores generaliter ita condemnat capite 10 : D Eos autem qui ausi fuerint per [lege post., IIARD. diffinitionem magne et universalis hujus simili quicunque ex his qua sunt prohibita penetrare, de- crevit sancta synodus a proprio gradu recedere. Item beatissimus papa Silvester, qui Nieznam synodum congregavit et eamdem apostolica aucto- ritate corroboravit, in suis synodalibus decretis ita decernit capite sexto : Nemo presbyter a die hono- ris presbyterii sumat conjugium : quod si quis ne- glecto hoe aliter egerit, duodecim annis eum jube- mus privari honore; quod si quis eontra hoe ehiro- graphum presens et publiee dietum egerit, damna- bitur in perpetuum. Item beatus Sirieius papa in. decretis suis capite septimo : Quilibet episeopus presbyter atque diaeo- nus, quod non optamus, deinceps, si incontinens fuerit inventus, jam nune sibi per nos omnem ad- itum indulgentiae intelligat obseratum. ltem in eis- dem capite duodeeimo : Feminas etiam non alias esse patimur in domibus clericorum, nisi eas tan- tum, quas propter solas necessitudinum eausas ha- bitare cum eisdem synodus Nieana permisit. Item sanctissimus papa Gregorius scribens ad Romanum defensorem ita decernit capite decimo : Si quis epi- Scoporum, quos eommissi tibi patrimonii finis in- cludit, eum mulieribus degunt, hos ut omnino com- peseas jubemus, et de cetero illie eas inhabitare nullo modo patiaris, exceptis iis quas sacrorum ca- nonum censura permittit, id est matrem, amitam, p germanam, et alias hujus modi, de quibus prava su- spicio non possit esse. Melius tamen faciunt, si se etiam a talium cohabitatione contineant. Nam legi- tur quod beatus Augustinus nec eum sorore habi- tare consenserit; dicens : Qua eum sorore mea sunt sorores mea: non sunt. Doceti ergo viri eautela magna nobis debet esse instruetio. Et post pauca : Praeterea eurze tuae sit eosdem confratres nostros ad- hortari, ut subjectos sibi in saeris ordinibus consti- tutos, quod ipsi servant, ad similitudinem suam, modis omnibus servare commoneant. Item Zacha- rias papa in decretis suis eapite primo : Decerni- mus ut episcopi cum mulieribus omnino non habi- tent, ne ab antiqui hostis fraude decipiantur. Item in eisdem capite undecimo : Ut presbyteri et diaconi 765 CONCILIUM ROMANUM I. 166 subintroduetas mulieres nullo modo secum habere A subjungit : Nunc iterum dico vobis, si quis evange- audeant, nisi forsitan commatrem suam, aut proxi- mitatem generationis sibi habentes, quae suspiciones effugiunt; sieut in Niezno concilio habetur quis preeter haee statuta praesumpserit agere, sacer- dotii sui honore privetur. ltem beatus. Hieronymus scribens ad Oceanum, authenticis rationibus probavit non licere clericis conversari cum feminis; et postmodum subintulit : Quod si post nostra monita aliquis clerieus agape- ias amplius quisierit amare quam Christum, se- eundum synodalem regulam conveniatur, ét prae- cepta in Niczea diffinita ei legantur ; jam vero si con- ventus praedictos fugerit et reliquerit, consecuti su- mus maximum luerum. Alioquin talis ab Ecclesia anathematizandus est, germinant enim feminae spi- nas cum viris habitantes , et arcana mentium aeuto muerone percutiunt. Sed quid dicam ulterius? deficit enim mihi tem- pus, ut enarrem viritim sanctos Patres predictis nostri apostoliei statutis subscribentes. Nam om- nes Catholiei eadem observanda es$e censuerunt; qui et a sacratissimis IV conciliis dissentire nolue- runt, ex quibus noster apostolicus prefata produxit decreta : quapropter nec idiotas latere aestimo, quam periculose vel potius quam perniciose sibi suisque sectatoribus desipiant, quieunque per Sozomeni ca- put sacerdotibus incontinentiam ascribere non for- midant : quibus licet superiorum epistolarum as- sertio"suffieere debeat, iterum tamen eos pramo- nere de cavendo anathemate non tzedeat. XII. Vetus "Testamentum partim in mysteriis, partim in moralibus preceptis continetur : sed, adveniente Christo, cessavit in mysteriis et carna- libus observantiis, quia ipse est finis sive com pletio legis; in moralibus praeceptis adhue manet, quia semper est observandum : Diliges proaimum tuum sicuí teipsum (Matth. x1), et reliqua. Quieunque ergo ex lege aliquam carnalem observantiam novo quidem Testamento adversam adhue observandam esse dogmatizat, proeul dubio cum Galatis, imo cum Ebionitis, judaizat. Conjugale autem opus sacerdo- tum inter earnalis legis observantiam computatur : quibus unquam (forte, in quam, HAn».] sacerdoti- bus hoe tantum in lege suecessionis causa legitur coneessum, quia ex alia tribu nullus eo tempore pervenit ad sacerdotium. Nam nostro tempore ex quolibet genere sacerdotes eligere licet, quibus et merito interdicitur eonjugale opus, cum non jam successores habent necessarios. Quapropter quis- quis et hoe tempore illud Judaieum eonjugium sa- eerdotibus licere cum Sozomeno, vel potius cum Ebione, dogmatizat, non negligenter illud inevitabile anáthema considerat [forte, consideret. HAnD.], quo ipse Apostolus specialiter Judaiearum observatio- num pradieatores anathematizat, Galatas judaizan- tes ita deterrens : Sed licet nos aut angelus de elo evangelizet vobis, preterquam quam quod evangelizá- mus vobis, anathema sit (Galat. Y). Item vero ineuleans, nii . lixaverit, preter id quod accepistis, anathema sit (bid.). Idem quoque Paulus ipsum principem apo- stolorum Antiochiz, licet ejusdem sedis episcopum, liberaliter corripuit, eo quod non quidem predi- cando, sed suo exemplo judaizare eogeret, eum se ab eorum convivio pro timore Judaeorum simulando subtraheret. Praeterea ipse haeresiarches Ebion cum omnibus suis seetatoribus inter reliquos Mhere- ticos anathematizatus est a sacratissima synodo Constantinopolitana, et a beato Gelasio papa in apo- stoliea sede : quod anathema: nullus subterfugere poterit, quieunque ipsum h:wresiareham per Sozo- meni eaput seetari praesumpserit. XIII. Quidam etiam videntur sibi nimium scholi [seioli|, asserentes incontinentiam sacerdotibus esse eoncessam in illo Apostoli :: Unusquisque suam uaxo- rem habeat (I Cor. vir); qui autem non intelligunt qui loquuntur, neque de quibus aflirmant (T Tim. I); aut, si intelligunt, suam ipsorum conscientiam impugnant. Nam, attestante beato Hieronymo, Co- rinthii inter ezetera ab. Apostolo quassierant an nu- per renatis in Christo carnalis copula lieita esset : quibus ita rescripsit Apostolus : De quibus autem scripsistis miht, bonum est hominem mulierem mon tangere : propter fornicationem aut unusquisque suam uxorem habeat, wunaqueque virum suum. Ucori vir debitum reddat, similiter autem et umor. viro. Mulier sui corporis potestatem mon habeat, sed vir; similiter et vir sui corporis potestatem mon habeat, sed mvulier. Nolite fraudare invicem, nisi forie ex consensu ad tempus, ut vacetis orationi (I Cor. v11, 1): quod ita exponit beatus Hieronymus in libro con- tra Jovinianum : Non dixit Apostolus propter for- nieationem dueat unusquisque uxorem, alioquin hac excusatione libidini frena laxasset, ut quoties- cunque uxor moriatur, toties ducenda sit alia, ne fornicemur; sed unusquisque uxorem suam. habeat : suam, inquit, habeat, sua utatur, quam habe- bat antequam crederet : quam bonum erat non tan- gere, et post fidem Christi sororem tantum nosse, non conjugem, nisi fornicatio tantum exeusabilem faceret. Nolite fraudare invicem, misi forte ex con- sensu ad tempus, ut vacetis orationi. Oro te, quale illud bonum est, quod orare prohibet, quod corpus Christi accipere non permittit, quandiu enim impleo mariti offieium, non impleo continentis. Jubet idem Apostolus in alio loco ut semper oremus (I Thess. v) : si semper oramus, nunquam conjugio serviendum est, quandoquidem quotieseunque uxori debitum reddo, orare non possum. Sie et Petrus apostolus docet Christianos ut infirmiori vasculo muliebri honorem tribuant, ab opere conjugali cessantes, ne impediantur eorum orationes. Quis ergo sanz mentís pr&dietas apostoli sententias de exercendo conjugali opere sacerdotibus aseribat, quorum quotidianum est offieium non modo orare, sed et divina Saera- menta contreetare, presertim cum in eodem loco etiam euilibet Christiano tempore orationis injun- 767 S. GREGORII VII OPP. PARS III. — CONCILIA ROMANA. 768 gatur continentia? Nempe si Apostolus his etiam A feminarum consortia licere : et hoc ideo ut a ma- sacerdotibus carnalem copulam concederet, profecto contrarius sibi esset, qui ad Titum scribens przeeipit ut sacerdotes sobrii, justi sint, atque continentes (Tit. vr). Et non hie sacerdotibus, sed laicis, et his non solidum cibum sed lacteum potum ministrat, utputa neophytis, qui nondum sibi, necdum aliis sufficienter erant instructi.... idem Apostolus sacer- dotale officium penitus intercludit. Eadem etiam ra- tione probatur ad laicos, non sacerdotes, spectare quidquid idem Apostolus scribit de exercendo opere conjugali, ut illud : Quod sí se mon continent, nu-. bant. Melius est nubere quam uri (I Cor. v1) : id est, melius est legitimo marito misceri quam fornicari. Et illud : Solutus es ab uxore? noli quaerere uxorem ; joribus..... quia seriptum est : Et erant illis omnia communia, (Act. 11), inter que Nicolaus numeravit et conjugia. Sieut ergo ille apostolieum exemplum nimis generaliter et perverse acceptum in heresim mutasse refertur, sic et isti illud Apostoli : Unus- quisque uxorem suam habeat (I Cor. v11), nimis ge- neraliter et perversissime interpretantes, in erro- rem vertisse notantur, qui sub eodem exemplo con- tra eumdem Apostolum sacerdotibus conjugale opus concessum fallaci pertinacia contendunt. Quamvis enim in saeris ordinibus promiseua feminarum consortia magis detestanda sint quam singularia, depravatori tamen apostolieze institutionis ipsi hze- resiarehae Nicolao minus imputanda videtur quam si autem acceperis urorem, non peccasti; ef si nupserit D istis. Ille enim eo quidem tempore apostolicam do- virgo, non peccat (Ibid.). Hoc itaque nullo modo de sacerdotibus vel de aliis continentie dedicatis dici- tur, sed de illis tantum qui legitime conjugari pos- sunt. Unde beatus Hieronymus in libro supradicto : Si, inquit, nupserit virgo, non peceabit, non illa virgo qu& semel Dei cultui dedicata : harum enim si qua nupserit, damnationem habebit, quia primam irritam fecit fidem. Si autem hoc de viduis dictum objecerit, quanto. magis de virginibus przvalebit, cum etiam his non liceat quibus aliquando licuit : virgines enim qua post consecrationem nupserint non tam adultere sunt quam incestz. Si ergo prze- dieta apostoli sententiae hujusmodi continentibus carnalem copulam non concedunt, quanto minus sacerdotibus; maxime cum illae simpliciter ad conti- nentiam sint consecrata, illi autem ipsis continen- tibus sint praelati, et per venerandam manus impo- sitionem, et per sacrosancti chrismatis unctionem. Praeterea idem Apostolus ipsis quibus conjugale opus exercere concedit, eisdem etiam secundas nu- ptias inire licenter permittit. Soluto enim ab uxore aliam ducere concedit, et viduze nubendi licentiam attribuit. Nullatenus ergo sacerdotes sub permissoria carnalis copulae. sententiae comprehendit, quibus in epistola ad Timotheum et Titum bigamiam penitus prohibuit, eum jubeat tantum unius uxoris virum eligi ad sacerdotium : nam nec apud ethnicos bigamia licebatsacerdotibus beatoHieronymoasserente contra Jovinianum. Legant, inquit, nostrates, antequam religio nostra fulgeret in mumdo, unicubas semper habuisse inter matronas decus, per illas Fortunz muliebri sacra fieri solita, nullum sacerdotum biga- mumy,nullum flaminem bimaritum.Hierophantas quo- que Atheniensium usque hodie cicutze sorbitione castrari, et postquam in pontificatum electi fuerint, viros esse desinere; quicunque autem praedicti Apo- stoli verba intantum adulterant ut sub eorum per- versa interpretatione, etiam sacerdotibus inconti- nentiam licere consignent, procul dubio sequuntur Nicolaum haresiarchen, quem Clemens Alexandri- nus in tertio libro Stromatum refert uxorem suam cuilibet etiam volenti prostituisse, et hoc exemplo suo docuisse cunctis promiscua atque communia ctrinam male interpretatus est, cum vix in primis nomen Christianitatis inccepisset, cum evangeliea et apostoliea doctrina nondum esset per totum mun- dum dilatata, nondum tot virtutibus, tot signis, tot sacratissimis sanctorum martyrum triumphis appro- bata; isti autem eamdem doctrinam jam ubique ignotam, nec rusticis jamdudum [notam nec rusticis jamdudum ignotam], imo jam ab antiquo sanguine: sanctorum Patrum consecratam et irrefragabiliter corroboratam, obstinatissima temeritate nituntur depravare. Unde et illam perditionem subterlugere nequibunt quam ipse princeps apostolorum deprava- toribus Scripturarum assignat, qui Epistolas coapo- stoli ejus Pauli ita nobis commendat : In quibus, in- quit, Epistolis sunt quedam difficilia intellectu, que indocti et instabiles depravant, sicut et cateras Scri- pturas, ad suam 4psorum perditionem (I Petr. vu). Vos ergo, fratres, praescientes custodite ne insipien- tium errore tradueti excidatis a propria firmitate. Ut autem clarius eniteat Apostolum in superiori- bus sententiis non sacerdotibus, sed laicis, carnale commercium indulsisse, diligenter inspieiamus quid idem Apostolus ministros sanetorum observare de- cernat, et quibus saeros ordines concedi vel denegari constituat. Nam in eadem apostolica institutione et defensoribus sacerdotalis incontinentie perpetuum silentium evidenter imponitur, et prafata nostri apostolici statuta irrefragabiliter corroborantur; D quippe qua nulli saerum officium interdieunt, nisi quem et apostolica precepta penitus ab ipso sacro ordine secludunt. XIV. Beatus ergo Paulus apostolus scribens ad Timotheum de sacris ordinibus ita testatur : Fide- lis, inquit, sermo : Si quis episcopatum desiderat, bo- num opus desiderat. Oportet ergo episcopum irrepre- hensibilem esse, unius wucoris virum, sobrium, pru- dentem, pudicum, ornatum, hospitalem, doctorem, non vinolentum, nom percussorem, sed modestum; non litigiosum, mon cupidum, sed swe domui bene prapositum ; filios habentem subditos cum omni ca- stitate. Si quis autem domui sue preesse nescit, quo- modo Ecclesie Dei diligentiam habebit ? Non neophy- tum, ne fn superbiam elatus ?n judicium incidat dia- DERELuM dos EE ——— 769 CONCILIUM ROMANUM I. TiO boli. Oportet autem et illum. testimonium habere A propter auferenda schismata in toto decretum est bonum ab his qui foris sunt ut non 4n opprobrium incidat et im laqueum diaboli. Diaconos simili- ter pudicos, mon bilingues, non multo vino deditos, non turpe lucrum sectantes, habentes mysterium fidei in conscientia pura. Et hi primum probentur, et sic ministrent, nullum. crimen habentes. Mulieres simi- liter pudicas, non detrahentes, sobrias, fideles in omnibus. Diacones sint.viri unius uxoris, qui filiis Suis bene prasint et domibus suis; qui enim bene ministraverint, gradum sibi bonum acquáirent et mul - fam fiduciam in fide qug est in Christo Jesu (I Tim. II1). Item ad Titum : Hujus, inquit, rei gratia reliqui te Crete, ut ea qua desunt corrigas, e£. constituas per civitates presbyteros, sicuf ego tibi disposui; si quis sine crimine est, unius umoris vir, filios habens fideles, non in accusatione luxurie, aut non subditos. Oportet autem episcopum sine crimine esse, sicut Dei dispensatorem ; non superbum, non iracundum, non vinolentum, non percussorem, non turpis lucri cupi- dum, sed hospitalem, benignum, sobrium, justum, sanctum, continentem, amplectentem. eum qui secun- dum. doctrinam: est. fidelem sermonem, ut potens sit et exhortari in doctrina, sana. et eos qui contradicunt arguere. Sunt multi inobedientes, vaniloqui et sedu- ctores, mawime qui de circumcisione sunt; quos opor- tet redargui, qui universas domos subvertunt, docen- tes, quee non oportet, turpis lucri gratia. Et post pau- ea : Inerepa illos dure, ut. sint sani, in. fide, non in- tendentes Judaicis fabulis. e. mandatis hominum aversantium se a, veritate (Tit. 1). XV. In primo igitur notandum est in his aposto- lieis institutionibus sub nomine episcopi etiam pre- sbyteros comprehendi; inconvenienter enim Apo- stolus post descriptionem episcop statim de diaco- nibus subinfert, si non et presbyteros sub episco- pali descriptione comprehenderet, qui post episcopum proximi, et ipsis diaconibus indubitanter sunt ante- positi. Aut enim nusquam de ordinatione presby- terorum dixit, aut. sub nomine episcoporum eos descripsit. Sed. incongruum esset ut pretermisso magistro ministrum ejus describeret, eum tamen magister ecclesiasticis dispositionibus magis esset necessarius. Preterea eum Apostolus Tito praci- piat ut per civitates presbyteros ordinet, statim eum de ordinatione eorum informans subinfert : Oportet episcopum sine crimine esse (Tit. Y). Idem Timo- theo scribit : Noli negligere gratiam quae data est tibi per prophetiam cum impositione manuum presby- terii (I Tim. 1v); eui in sequentibus statim dixit : Nemini manum cito imposueris (Ibid.), quod proprie episcoporum est : ergo eumdem episeopum dicit quem et presbyterum nominavit. Sie beatus Hiero- nymus et sanctus Ambrosius, przdietas Apostoli sententias fideliter exponentes, testantur apud an- tiquos idem fuisse episcopum et presbyterum , ut nomen unum esset officii, aliud zetatis. Postea au- tem, ut. Hieronymus asserit, cum unusquisque eos quos baptizaverat suos esse putaret, non Christi, iU C D orbe ut unus de presbyteris preponeretur ezteris, ad quem omnis cura Ecclesi:e pertineret. Post de- scriptionem autem episcopi et presbyteri caute Apo- stolus subjungit de diaconibus ita decernens : Dia- conos similiter, id est, oportet esse pudicos, etc. (I Tim. Yi), ac si diceret : Quod de episcopis et pre- sbyteris decrevi, hoe idem et de diaconibus me sciatis decrevisse. Satis ergo evidenter patet, ut ze- stimo, Apostolum in superioribus suis diffinitioni- bus etiam presbyteros cum episcopis et diaconibus comprehendisse : unde et merito quilibet eorum a saeris ofüciis dimoventur, quicunque ex illis in se apostolicam informationem corrupisse probantur. Nempe Apostolus testatur episcopos, presbyteros et diaconos oportere turpis lucri non esse cupidos. Omnis autem Simoniacus turpissimi et nefandissimi lueri indubitanter est eupidus, ergo inter sacros or- dines nullatenus est computandus, seilicet. jamdu- dum per apostolicam sententiam penitus ab eisdem segregatus. Notandum autem, si neophytus inter sacros ordines non recipitur, qui tamen inter laicos posse salvari ereditur, quanto magis inde sunt se- gregandi cupidi, sive avari, qui sunt idolorum servi ; qui, juxta Apostolum, nullatenus habent lwereditatem in Christo et regno Dei (Ephes. v). Item Apostolus praecipit in superioribus ut episcopi, presbyteri , diaconi sint pudiei et continentes; nee mirum , cum et laicos hortetur ad continentiam, dicens : Volo au- tem omnes homines esse sicut meipsum, utique con- tinentes (I Cor. vri). ltem : Reliquum est, ut qui ha- bent wxores, tanquam non habentes sint (Ibid.). Item : Viri, diligite uxores vestras, sicut et Christus Eccle- siam (Ephes. v). Unde Hieronymus : Si Christus, inquit, sancte, caste, si absque ulla maeula diligit Ecclesiam, viri quoque in castitate uxores suas di- liant, et scia unusquisque vas suum possidere in sanctificatione et. honore, non in passione desiderii, sicut et gentes, que Deum ignorant (I Thess. iv). Quem honorem ita interpretatur beatus Hiero- nymus : Si, inquit, abstinemus nos a coitu, hono- rem muliebri vasculo tribuimus; si non abstinemus, perspicuum est honori eontrariam esse contumeliam. Pratterea omnis populus filiorum Israel, ad montem accessurus et Dei eloquium de longinquo tantum au- diturus, triduo sanctificari et se continere ab uxo- ribus jubetur (Exod. xix). Jure ergo Apostolus sa- crorum ministris incontinentiam interdixit, qui et sceularibus debent preminere in castitate, qui et ipsius Spiritus saneti locutorium effecti, quotidie Dominum pro populo debent interpellare. Quieun- que ergo horum incontinens esse detegitur, ab ipso Apostolo sacris ordinibus interesse prohibetur, cum per ineontinentia apostolice institutioni seipsum subtraxisse videatur. Nam quod Apostolus dicit. : Unius uxoris virum (I Tim. rr), juxta attestationem sanetorum Patrum, ante ordinationem tantum, non post ipsam est intelligendum. Unde sanctus Cypria- nus, in libro De duodecim abusionibus, dieit quod TÀÀ , S. GREGORII VII OPP. PARS III. — CONCILIA ROMANA. 712 talis esse debeat episcopus ut ante episcopatum A Domini Jacobus : In multis enim. offendimus omnes unam tantum uxorem habuerit, non plures. Unde et sanctus Hieronymus in apologetico ad Pamma- chium : Episcopi, presbyteri, diaconi, aut virgines eligantur aut vidui, vel certe post sacerdotium in eternum pudici. Item, beatus Zacharias, vir aposto- lieus, scribens ad sanctum Bonifaeium Moguntiacen- sem archiepiscopum ita decrevit : Cum, inquit, tua fraternitas in concilio Moguntino consederit cum Carolomanno excellentissimo viro, si quos repererit episcopos, presbyteros, aut diaconos, contra canones vel statuta Patrum excessisse, id est in adulterio, vel si plures uxores habuerunt, aut etiam aliis ca- pitulis, quibus canones obviasse reperit, tua san- ctitas nulla ratione apostolica auctoritate permittat eos sacerdotio fungi, quia tales a suo proprio ore falsi nominantur sacerdotes, et deteriores saeculari- bus esse noseuntur qui se neque a fornicationibus neque a nefariis matrimoniis abstinent. Nam quod inde sentiunt, dicente Domino : Sacerdotes ei se- mel nubant; et Apostolus : Unius umoris virum; et hoc ante sacerdotium susceptum uti licitum est : nam a die suscepti sacerdotii etiam ab ipso proprio conjugio prohibendi sunt. Unde et Hieronymus ad Vigilantium scribens testatur : Ecclesia Orien- tis et JEgypti, et apostolica sedes, aut virgines clericos accipiunt aut continentes, aut, si uxo- res habuerint, mariti esse desistunt; quomodo enim juxta eumdem Apostolum, ut predictum est, se continerent, si cum conjugibus incontinen- tiam exercere deberent? Quae quia contraria sunt, nullatenus simul esse possunt. Sed et hoe diligenter inspieiendum quod Apostolus jusserit eligi ad sacer- dotium, nam qui jam per incontinentiam filios ge- neraret, sed qui dudum filios adultos et bene nutri- tos habuisset. Nota autem Apostolum inobedientes et vanilo- quos nullatenus inter sacros ordines eomputasse, imo peritos sacerdotes constitui praeeepisse ad hos utique arguendos qui universas domos subvertunt, docentes que non oportet turpis lucri gratia ; quos etiam dure increpari jubet ne Judaieis fabulis inten- dant, et mandatis hominum aversantium se a veri- tate, ut illi qui juxta mandatum Pauli Samosateni, sive Ebionis, Judaicam incontinentiam Christianis J) sacerdotibus licere dogmatizant. Quid ergo mirum .Sietiam noster apostolieus hujusmodi inobedientes a sacro officio dimovit, quos et Apostolus dure in- crepari, non saeris ordinibus annumerari, decrevit ? Videsne ergo quam inevitabiliter sint observanda nostri Gregorii statuta, qua? a sacratissimo fonte Seripturarum videmus derivata? Sciendum autem Apostolum constituisse ut ordinandi sive ordinati sine erimine essent, non sine peceato. Nam in mundo nullus, juxta Augustinum, exceptis parvulis bapti- zatis, sine peccato conversatur, attestante ipso di- leetissimo Domini Joanne : Sé diwerimus, inquit, quia peccatum non habemus, ipsi nos. seducimus, et veritas én nobis non. est (I Joan. vir). Item | frater (Jac. 1). Multi autem sine crimine reperiuntur. Unde beatus Augustinus in tractatu quadragesimo primo super Joannis evangelium testatur. Sed plane multi justi dicti sunt sine querela, quod intelligitur sine crimine. Nulla enim querela justa est de his in rebus humanis, qui non habent erimen. Crimen vero est peccatum grave accusatione et damnatione dignissimum; qui ergo tam grave admiserit, juxta Apostolum, peccatum, sacrum ordinem obtinere non4ebeat. XVI. Ut autem hzc apostolica institutio de sacris ordinibus nobis evidentior fiat, beati Hieronymi ex- positionem super eamdem considerare non pigeat, qui eam in libro eontra Jovinianum ita dilucidat. Sed et ipsa episcopalis electio mecum faeit; non enim dieitur : Eligatur episeopus qui unam ducit uxorem, et filios faciat, sed qui unam habuerit uxo- - rem et filios in omni subditos disciplina. Certe con- fiteris non posse esse episcopum qui in episeopatu filios faciat. Alioquin si deprehensus fuerit, non quasi vir tenebitur, sed quasi adulter damnabi- tur; aut permitte sacerdotibus exercere opera nu-. ptiarum, at idem sint virgines quod mariti, aut si sacerdotibus uxores non licet tangere, in eo saneti sunt quia imitantur pudicitiam virginalem; Sed et hoc inferendum : $i laicus et quieunque fidelis orare non potest nisi vacet [careat] ab officio conjugali, sacerdoti, cui semper pro populo offerenda sacrifi- cia, semper est orandum : si semper orandum est, ergo semper carendum matrimonio. Nam et in ve- teri lege, qui pro populo hostias offerebant, non so- lum in domibus suis non erant, sed etiam purifica- bantur [ad tempus] ab uxoribus separati et vinum et siceram non bibebant (Levif. x), que solent libidinem provocare. Eliguntur mariti in sacerdotium : non ne- go, quia non sunt tanti virgines quanti sunt neces- sarii sacerdotes. Nunquid quia in exercitu fortissi- mus quisque eligendus est, ideireo non assumentur et infirmiores, eum omnes fortes esse non possunt? si exercitus viribus tantum constaret, et non etiam numero militum, adjicerentur imbecilliores : nunc et secundarum et tertiarum virium gradus assumitur, ut turba et numero exercitus compleatur. Et quo- modo, inquies, frequenter in ordinatione sacerdo- tali sacerdos virgo negligitur, et maritus assumi- tur ? Quia forte et ccetera opera virginitati non habet congruentia, aut virgo putatur, et non est, aut est virginitatis [virginitas] infamis, aut certe ipsa vir- ginitas parit ei superbiam, et dum sibi applaudit de sola corporis castitate, virtutes exteras negligit : non fovet pauperes, aut peceuniz cupidior est. Eve- nit interdum ut tristior vultus, adductum superei- lium, ineessus pomparum ferculis [similis] offen- dat populum, et qui nihil habet quod reprehendat in vita habitum solum oderit et incessum. Multi eliguntur non amore sui, sed alterius odio. In ple- risque suffragium meretur sola simplicitas, et alte- rius prudenti? et calliditati quasi malitia opponi- ^ TT3 CONCILIUM ROMANUM I. TA tur. Nonnunquam erat vulgi pebisque judicium, et A scopi, presbyleri, aut diaconi sunt, sed si virtutes in sacerdotibus eomprobandis unusquisque suis moribus favet, ut non tam bonum quam sui simi- lem querat prepositum. Evenit aliquoties ut. ma- riti, quae pars major est in populo, maritis quasi sibi applaudant, et in eo se esse arbitrentur non vir- gines, si mariti virgini praeponantur. Dicam aliquid quod forsan cum offensione multorum dicturus sum, sed boni non mihi irascentur, quia eos pecca- ti eonscientia non remordet. Interdum hoc et pon- tificum vitio accidit quia non meliores, sed argutio- res in clerum eligunt, et simplices quosque atque innocentes inhabiles putant. Et affinibus et cogna- tis quasi terrenze. militiae officia largiuntur; sive di- vitum obediunt jussioni; quodque his. pejus, [illis] clerieatus donant gradum, quorum obsequiis sint deliniti. Alioqui si juxta sententiam Apostoli, non erunt episcopi, nisi mariti, ipse Apostolus episco- pus esse non debet, ut qui docet [qui dixit] : Volo auiem omnes esse sicut ego sum (1 Cor. vii). Et Jo- annes indignus hoc gradu zstimabitur, et omnes virgines [et] continentes, quibus quasi pulcherri- mis gemmis Ecclesie monile decoratur. Episcopus, presbyter, diaconus, non sunt meritorum nomina, sed officium, nec dicitur : S? quis episcopatum de- sideraí, bonum honorem [gradum] desiderat, sed bonum. opus desiderat. (I Tim. 111), quod. in majori ordine constitutus possit, si velit, occasionem exer- eendarum habere virtutum. Oporíet ergo episcopum irreprehensibilem esse, ut nulli vitio mancipatus sit; wnius waoris virum, qui unam uxorem habuerit, non habeat; sobrium, sive, ut melius in Grzco di- citur, vigilantem, vro&áAwov, pudicum, hoc enim si- gnifieat cógpov [cógpoya]; ornatum et castitate et moribus; hospitalem, ut imitemur Abraham, et cum peregrinis, imo in peregrinis suscipiat Christum; doctorem, nihil enim prodest ei conscientia virtu- tum perfrui, nisi et ereditum sibi populum possit instruere et valeat exhortari in doctrina et eos qui contradicunt redarguere; non vinolentum, quia qui semper in sanctis sanctorum est, et offert hostias, et vinum et siceram non bibit; [qui] sie bibat episcopus ut an. biberit ignoretur [quia in vino lu- xuria est]; mon percussorem, id est, qui conscientias singulorum non pereutiat; neque enim pugilem de- seribit sermo apostolieus, sed pontificem instituit ; quid faeere non debeat docet, nunc e regione quid faciat. Sed quid? modestum, mon litigiosum, non cu- pidum, domum suam regentem, filios habentem sub- ditos cum omni castitate (1. Tim. 111). Vide quanta pudieitia exigatur in episcopo, ut si filii ejus impu- diei fuerint, ipse episcopus esse non possit, et eodem officio offendat Dominum quo offendit et Heli ponti- fex; corripuerat quidem filios, sed quia non abjecerat delinquentes, retrorsum ceciditet mortuus est, lucerna Dei antequam exstingueretur. Mulieres similiter pu- dicas et reliqua (Ibid.). In omni gradu et sexu tenet pudicitia primatum, Cernis ergo quod episcopus, . presbyter, diaconus non ideo sint beati quia epi- habuerint nominum suorum et offieiorum. Alioquin si diaconus episcopo suo sanctior fuerit, num non ex eo quod in inferiori gradu est, apud Christum deterior erit? Absit ut Stephanus diaconus, qui pri- mus martyrio est coronatus, minor futurus sit in regno coelorum multis episcopis, et Timotheo et Tito, quos ut subjicere non audeo, ita nec ante- ponere. Hucusque sanetus Hieronymus, qui quanta au- ctoritatis fuerit, etiam apud episcopos, apostolicae sedis decreta beati Gelasii papas satis insinuant, qua inter authenticas et canonicas sanctiones opu- scula ipsius recipienda esse decernunt : sicut et sancti Cypriani, Ambrosii, Augustini opuscula, sive traetatus reliquorum sanctorum Patrum, qui nee - in fide nec in praedicatione a saneta Romana Eecle- sia deviarunt, sed in ejus communicatione usque ad finem vite perdurarunt. Intantum namque bea- tus Gelasius in praedictis decretis auctoritatem saneti Hieronymi nobis commendat ut et aliorum opuscula, juxta ejus judicium, rapienda vel re- spuenda esse ibidem decernat. Quieunque ergo de- bitam obedientiam apostolica sedi impendere vo- luerit, nullatenus hujusmodi sanctorum Patrum singularibus sententiis repugnabit. Hucusque suffi- ciat dixisse quid Apostolus exigat a sacerdotibus, quod quicunque fideliter perspexerit, nequaquam statuta nostri apostolici obliteranda judieabit, quae nec aliquis contemnere poterit, nisi et ipsorum apostolorum sententiis repugnare velit, quibus ipsa Veritas in Evangelio fidelissime promittit : Amen dico vobis : Erit remissius terre Sodoma in die ju- dicii quam ilis qui sermones vestros non recepe- runt (Matth. x1). : XVII. Quartum autem nostri apostoliei decretum praeipit ut populus clericorum officia non recipiat, quos saeris eanonibus, imo evangelicis et apostoli- cis iustitutionibus, adversari percipiat : videlicet quos.juxta censuram sanctorum Patrum damnatos in propriam eorum perniciem altari ministrare vi- deat. Nempe Antiochenum concilium a sacratissimo Chaleedonensi concilio, ut praediximus, indubitan- ter roboratum, offieia damnatorum clericorum a D populis recipi distrietissime — prohibet, intantum Scilicet ut etiam ab ecclesia abjiciendos esse cen- seat qui illis elerieis saltem eommunicaverint, quos interdietum sibi ministerium usurpare cognoverint. Sic enim quartum ejusdem coneilii caput testatur : Si quis episcopus a synodo damnatus, vel presbyter aut diaconus ab episcopo, ausi fuerint aliquid de sacro ministerio contingere, sive episcopus juxta praecedentem eonsuetudinem, sive presbyter aut dia- conus, nullo modo liceat ei et in alia synodo resti- tutionis spem aut locum habere satisfactionis ; sed et communicantes ei omnes abjici de ecelesia, ct ma- xime posteaquam (forte, qui posteaquam] didicerint adversus memoratos prolatam fuisse sententiam, eis communicare tentaverint, Juxta hujus capitis teno- 715 S. GREGORII VII OPP. PARS rem sancti Patres, qui in Chalcedone saeratissimos A canones promulgaverunt, omnes communicatores cujusdam damnati Timothei Alexandrini praesulis excommunieatos esse censuerunt; qui Leoni impe- ratori pro eodem Timotheo consulenti hoc modo rescripserunt : Eos etiam qui, eum scirent '"limo- theum fuisse damnatum, communicare illi sine pe- riculo crediderunt, extraneos esse a Dei Ecclesia judieamus, secundum consequentiam regularem nulla eis venia nee spe restitutionis ullo modo re- manente, sieut 83 regula de talibus aperte decernit, cujus initium est : Si quis episcopus a synodo, etc. Quapropter et noster apostolieus merito populis officia hujusmodi clericorum probibuit, eorum, in- quam, quos non tam ipse damnavit quam a sanctis Patribus jamdudum damnatos esse monstravit. B Preterea sanctissimus papa Alexander, a B. Petro quintus, qui potius in camino ignis concremari quam mentiri fortissimus athleta delegit, ipse nam- que nec loquendum eis esse testatur quibus et epi- scopus pro sceleribus eorum sentitur adversus , et hoc ex ipsius principis apostolorum auctoritate con- firmat, ita dicens, cap. 6 : B. Petrus in ordinatione sancti predecessoris nostri Clementis instruens clerum et populum ait : Si inimieus fuerit Clemens alieui pro actibus suis, nolite vos exspectare, ut ipse vobis dieat : Cum illo nolite amici esse; sed observare prudenter debetis et voluntati ejus absque commonitione obseeundare, et avertere vos ab eo cui ipsum sentitis adversum ; sed nee loqui his qui bus ipse non loquitur, ut unusquisque qui in culpa est, dum eupit omnium vestrum amicitias ferre, festinet citius reconciliari ei qui omnibus praeest, et per hoe redeat ad salutem, eum ebedire coeperit monitis presidentis. Si vero quis amicus fuerit his quibus ipse non loquitur, unus est et ipse ex illis qui exterminare Dei Ecclesiam volunt; et cum cor- pore vobiscum esse videatur, mente et animo contra vos est; et est multo nequior hostis hie quam illi qui foris sunt, et evidenter inimici sunt; hic enim per amicitiarum speciem quze inimica sunt gerit, et Ecclesiam dispergit ac vastat. Ubi ergo ipse prin- ceps apostolorum tam striete prohibet ne quis eis saltem loquatur qui apostolicis institutis non obse- eundare deprehendantur, ibi etiam evideniissime vetat ne populus missas aut reliqua officia hujus- modi ab eis recipiat. Mos enim populi Dei, juxta Augustinum, pro lege tenendus comprobat nobis cum canonibus, ut (forte, ne) populuseujuscunque sa- cerdotis missas audiat, ejus etiam singulis saluta- tionibus in missa respondeat. Quapropter populus hujusmodi pravarieatorum missas nullatenus reci- piat, si ipsius principis apostolorum sententiam observare volet. XVIII. Sanctissimus papa Gregorius scribens ad reges Franeorum de hujusmodi sacerdotibus cano- num contenptoribus, cap. 135, testatur quod regnum ex culpa talium saeerdotum pregravetur; et post pauca subjungit : Major, inquit, metuenda est locis x Ill. — CONCILIA ROMANA. T6 ' illis calamitas, ubi tales intercessores ad loeum re- giminis adducuntur, qui Dei magis in se iracundiam promovent quam per semetipsos populis placare debuerant. Jure ergo nostri temporis Gregorius populum hujusmodi prazssumptorum officia recipere prohibuit, quos sanctissimus cquivocus et regnum eulpa sua pregravare, et Dei iracundiam in se magis provo- eare asseruit : scriptum est enim : Qui averterit au- rem suam ne audiat legem, exsecrabilis erit ejus oratio (Prov. xxvr11). Quo crimine omnes obligantur, qui- cunque canonicis sanctionibus obstinato animo re- fragantur; unde et eorum offieia merito populis interdicuntur quorum orationes omnipotens Deus non dico non recipit, sed exsecratur. Sed jam ad ipsum "Vas electionis veniamus, qui et presenti statuto nostri apostolici consonare non dubitatur : Si is, inquit, qui. frater nominatur, est fornicator, aut avarus, aut idolis serviens, aut maledicus, aut ebriosus, aut rapaz, cum hujusmodi nec cibum sumite (UL Cor. xi), videlicet qui nolunt juxta ec- clesiasticas sanctiones emendari, licet certis et pu- blieis criminibus sint obligati. Item'ad Thessaloni- censes : Renuntiamus autem vobis, fratres, in nomine Domini nostri Jesu: Christi, ut subtrahatis vos ab omni fratre ambulante inordinate.et non secundum traditionem quam acceperunt a nobis (IJ Thess. 111). Et paulo post : Si quis non obedit verbo nostro, per epistolam hunc motate, et mon commisceamini cum illo, ut confundatur (1bid.). Cum quibus igitur Apo- stolus fideles nec corporalem ;cibum sumere per- mittit, et a quorum consortio fideles discedere precipit, de eisdem apostoliee institutionis ceon- temptoribus populo przeeipit noster apostolicus, ut eis saltem ad Dominicam mensam non communi- caret, et eorum societati se saltem eo tempore sub- traheret, cum illi contra fas et jus sacra mysteria in perniciem suam usurparent; juxta Apostolum enim : quicunque Dominicum panem et calicem su- mit indigne, corporis et sanguinis Domini reus erit, et judicium sibi manducat et bibit (I Cor. x1); quod omnes faciunt, qui fornicationem et avaritiam non solum exercere, sed etiam obstinato animo defende- re przsumunt : de quibus Apostolus dieit : Quo-- niam qui talia agunt, regnum Dei non possidebunt (Gal. v) : qui etiam pro eisdem criminibus juxta canonicas sanctiones damnati interdietum sibi offi- cium temeraria usurpatione frequentant. Nempe ipsi quos proprie vocamus poenitentes, licet pro hu- jusmodi eriminibus canoniez disciplinae colla sub- mittant, non tamen divinis sacramentis tam temere approximant. Unde, juxta sententiam beati Inno- centii pape, nec infirmos poenitentes et reliquos wgrotantes saero chrismate ungi licet, quibus, in- qüit, poenitentibus reliqua denegantur sacramenta, ne sibiipsis damnationem potius quam remissionem ácquirant, si eadem tam indigni, nondum sane per poenitentiam ad plenum purgati, pereipiant. Si ergo poenitentes, etiam canonice pro criminibus suis sa- TTl CONCILIUM ROMANUM I. T18 tisfacientes, divinis sacramentis judieantur indigni, A perniciem depravantes ita pronuntiant : Quieunque quanto magis illi qui non. poenitere, sed culpas suas jamdudum publieatas pertinaciter defendere conan- tur, qui et obstinato animo resistentes etiam Spi- ritum sanctum blasphemare probantur? Sie enim beatus Damasus papa in epistola ad sanctum Aure- lium Carthaginensem archiepiscopum testatur. Vio- latores, inquit, canonum voluntarii graviter a san- etis Patribus judieantur, et a Spiritu sancto, cujus instinetu ae dono ditati sunt, damnantur, quoniam blasphemare Spiritum sanctum non incongrue vi- dentur, qui etiam contra sanctos canones non ne- eessitate compulsi, sed libenter, ut prefixum est aliquid aut proterve agunt, aut loqui presumunt, aut faeere volentibus sponte consentiunt. Talis enim praesumptio manifeste unum genus est bla- sphemantium. Spiritum sanctum, quoniam, ut jam prelibatum est, contra eum agit, eujus nisu et gra- tia iidem sancti eanones sunt editi. Itaque illi sa- cerdotes, qui tam gravissimis eriminibus sunt obli- gati, imo qui pro eisdem secundum canonica insti- tuta jam sunt damnati, nullatenus nisi in perniciem suam saerificare possunt. Unde et illi non parum deliquerunt [forfe, delinquerent], quicunque ipsis in propriam necem saerifieare usurpantibus per solitas responsiones in missa scienter cooperari praesume- rent. Non enim pro parvo crimine haberetur, si quis alicui seipsum crudeliter occidenti scienter co- operaretur. Sapientissime ergo vir apostolicus po- pulum hujusmodi praesumptorum usurpationibus in- teresse prohibuit, quas non solum ductoribus eorum sed et receptoribus, perniciosas esse non ignoravit. Sic enim ipse Dominus a Core ejusque sequacibus sa- erifieandi officium usurpantibus reliquos filios Is- rael discedere precepit, ne peccatis eorum involve- rentur, sicque erudelissima morte cum eisdem dam- nari mererentur. Nam ipsi haresiarche, videlicet Core, Dathan, et Abiron, cum universa eorum subs. tantia vivi ad infernum ex improviso descenderunt ; sequaces vero eorum per ignem a Domino penitus comburi meruerunt (Num. xvi). Horum itaque .subitaneam et erudelissimam ultionem illi diligenter attendant, qui contra apostolica precepta interdi- ctum sibi sacerdotale officium obstinata temeritate usurpant ; pec otiose mortem Osez considerent, qui, cum David arcam Domini de Philistiim in novo plaustro reduceret, a Domino percussus interiit, eo quod arcam, licet jam casuram, manu sustentare presumpserit. Si enim ille merito periit qui temere .quidem, sed benigne, arcam Domini tantum tetigit, quanto magis ille qui contra fas et jus ipsum cor- pus Domini contrectare sibique incorporare pra- sumit indignus? XIX. Quidam tamen satis imperite nostro apo- .Stolico objiciunt quartum Gangrensis concilii capi- tulum : Quicunque discernit a presbytero qui uxorem habuit quod non oporteat eo ministrante de obla- tione percipere, anathema sit. Hoc etiam capitulum, juxta Petri apostoli attestationem, in suam ipsorum PATROL, CXLVIII. recusaverit missam conjugati presbyteri, anathema sit, videlicet ut eos anathematizatos esse demon- strent qui apostolicis institutis obedientes inconti- nentium sacerdotum missas recipere detreetant. Sed frustra; nam praedictum caput illos tantum ana- thematizat qui respuunt presbyteri oblationem, non qui modo habet, sed qui quondam habuit uxorem. Eo enim tempore, ut prologus Gangrensis concilii testatur, erant haeretici sectatores cujusdam Eusta- 'thii, qui legitimas nuptias quali mortale crimen condemnabant, asserentes nullum in conjugali gradu positum. spem habere apud Dominum; unde etoblationes presbyterorum etiam ante ordinationem legitime conjugatorum respuisse traduntur, quippe legitimum conjugium pro mortali crimine deputan- tes; quales etiam si quis hoc tempore perpetrasse detegitur, altari ministrare juxta eanones non per- mittitur. Merito ergo anathematizantur iidem hzre- tici dogmatizantes contra illud Apostoli : S? acce-- peris uaorem, mon peccasti (I Cor. vin; et illud : Oportet episcopum unius uxoris esse virum (I Tim. 1). Sepe positum autem nostri apostolici institutum nulli prohibet audire missam illius presbyteri qui, juxta apostolieam permissionem, ante saerum ordi- nem unam tantum uxorem habuit, quando et sine crimine uxorem ducere potuit; sed illius presbyteri qui, eontra Apostolum, in crimine fornicationis detegitur jacere, quem ipse Apostolus, et reliqui saneti Patres suecessorque eorum noster aposto- lieus a sacratissimo officio segregavere. Igitur qui- cunque hujusmodi presbyterorum missas respuit, nullatenus tamen superiori Eustathianorum anathe- mati subjacebit, cum optime Apostolo consentiat qui et sacerdotibus continentiam indicit et fideles prz- varieatoribus sermonum ejus admisceri non per- mittit. Notandum autem quod noster Gregorius, juxta sanetorum Patrum statuta, prius inconti- nentes presbyteros officio privavit, | postmodum populo, ne eorum officia reciperet, interdixit : unde non tam incontinentium quam pro ineonti- nentia damnatorum missas audire prohibuit, ne et populus se juxta Antiochenum concilium sub excommunicatione poneret, si eorum officia re- cipere prasumeret. Ipse autem Spiritus sanctus per Samuelem prophetam docet populum ut cano- nicis institutionibus nostri apostolici potius obediat quam hujusmodi presumptorum sacrificia in peri- eulum suum recipiat. Dicit enim : Melior est obe- dientia quam victima, et auscultare magis quam afferre adipem arietum, quoniam quasi peccatum arto- landi est repugnare, et quasi scelus idololatrie nolle acquiescere (I Reg. xv). Igitur populus apostolicis institutis obediens inobedientium sacerdotum officia et sacramenta recusat, ne ipse crimen idololatriae per inobedientiam incurrat. Item Dominus alibi pro- testatur : Misericordiam volo, et mon sacrificium (Matth. xx), quibus scilieet placens Deo, ut per obe- dientiam potius animze suc misereatur (Eccli. XXX), 25 7T'179 S. GREGORII VII OPP. PARS III. — CONCILIA ROMANA. 780 eui potissimum est miserendum, quam cum inobe- A hieresiarchis fidem sanctorum Patrum impugnent, dientia, aut per se aut alium Domino offerat saeri- fieium. Libet autem considerare quam clementer noster apostolicus etiam ipsos contemptores cano- num in superioribus statutis tractavit, quos tantum a tali officio removit, quod tamen nullatenus nisi in perniciem suam celebrare possent, si canonicis san- ctionibus repugnantes ipsum Spiritum sanetum bla- sphemare non desisterent. Ipsorum sane diuturnam obstinationem jamdudum acrius pleetendam non- dum debita severitate punivit. Sed illos, ut saltem adhue redirent ad cor, paterno affectu exspectavit, ut vel in hoe suam damnationem cognoscere vellent, cum populum a recipiendis eorum offieiis justissime prohibitum negare non possent. XX. — Fortassis autem aliquis dicit: Cur noster Gregorius tam contraria nostra consuetudini statuta observari preceperit, cur non potius nostram con- suetudinem quasi misericordi dissimulatione tole- rarit? Sed ille audiat quid B. Leo papa, qui sacra- tissimo Chalcedonensi concilio praefuit, decernat ; qui Anatolii pressulis Constantinopolitani preesum- ptionem cohibens ita pronuntiat : quod in reatum Romani pontificis deputetur, si institutio canonum non prohibente, et in hoe quasi connivente alicubi violetur. Item sanctissimus nostri apostolici homo- nymus scribens Vietori episcopo hane terribilem et generalem sententiam protulit : Quisquis ad hoc facinus, videlicet Simoniaee aut neophytorum haz- reseos, emendandum officii sui consideratione vehe- menter non arserit, eum ipso se habere non dubitet portionem a quo prius hoc piaculare flagitium et crimen sumpsit exordium. Igitur et ille nihilominus Ebionis haeresiarehie particeps detegitur, quicunque pro debito officii illius haeresim, id est Judaicam in- continentiam, modernis sacerdotibus prohibere non studuerit. Ipsa quoque sacratissima concilia, ex qui- bus statuta nostri apostolici profluxerant, adeo am- plexati sunt saneti Patres, ut, sieut ipsorum scripta testantur, potius seipsos diversis tormentis affligi, imo se potius erudeliter occidi permitterent quam violatoribus earumdem sanctionum consentire vel- lent. Ob hane causam magnus Athanasius patriarcha Alexandrinus post diversas calamitates in exsilium deportatur. Ob hoe etiam Félix papa Romanus ab episcopatu depositus martyrio legitur coronatus, et multi ejus presbyteri, diaeones et reliqui ex clero, etiam intra Ecclesiam, ob eamdem causam, heu! cru- delissime occisi leguntur, videlicet quia sectatori- bus Arii in violationem Nicieni concilii assentiri nolebant. Hz&e autem et hujusmodi innumerabilia ex ecclesiasticis historiis affatim colligere poteris. Dieat ergo quivis quomodo noster apostolicus sine 8uo perieulo aut potius exitio negligere posset quin tam inevitabilium sanetionum, non dico violatori- bus, sed impugnatoribus, ex debito officii sui ob- viaret, quibus ipsos sanetos Patres etiam usque ad Sanguinem restitisse non ignoraret. Quamvis enim modo quidam non tam aperte cum Ario et reliquis tamen eorum moralibus statutis cum ipsa quidem fide pereosdem sanctos Patres eodem tempore eadem subseriptione roboratis obstinate resistunt, quae et eum eadem fide ex sacratissimo fonte Seripturarum emanaverunt. : Sed in hae eorum nefandissima rebellione etiam ipsam fidem saneti Patres probantur adnullare, eum in authenticis sanctionibus auctoritatem illorum pro nihilo ducunt qui et fidem sua auctoritate eonfirma- verunt. Nullotenus sane alieui fides sanctorum Pa- trum proderit qui eorum canonieis atque moralibus praeceptis non obedire, sed pertinaciter resistere stu- duerit; nam, ut Jacobus frater Domini testatur : Fides sine operibus mortua est (Jac. 11) ; qualem et demones habere fatetur. Non ergo minus est re- sistendum pertinacibus authenticarum institutionum impugnatoribus quam sacre fidei violatoribus, cum et daemonibus assimilentur quieunque institutio- nem sanetorum Patrum in fide tantum et non etiam in conversatione pro viribus asseéctantur, qui et culpam, quia humanum fuit committere, diabolico instinetu non timent pertinaciter defendere. Amplius ipsum Vas electionis in sua persona omnibus ecele- siastieis pastoribus dieit : Si evangelizavero, mon est mihi gloria, necessitas enim mzhi incumbit ; ve enm est mihi, si non evangelizavero (I Cor. 1x). Quomodo ergo noster apostolicus istud ve subterfugere pos- set, si gregem sibi commissum juxta ipsius Apostoli precepta instituere negligeret? Sanctus etiam Spi- ritus per Ezechielem prophetam cuilibet pastori terribilem proponit conditionem ; Si, inquit, non diceris peccatori, Morte morieris, et ostenderis ut recedat ab iniquitatibus suis, tpse quidem (n peccatis suis morietur, sanguinem autem ejus de manu tua requiram. Si autem. dixeris, et ille contempserit et mom obediüerit, ille àn. sceleribus suis morietur; tu autem animam tuam liberabis (Ezech. xxxru). Hae quidem translatione S. Augustinus in sermone de psalmo xxix utitur, statimque suis auditoribus sub- jungit : Dico vobis, libero animam meam ; in magno enim sum non perieulo sed exitio constitutus, si tacuero. Satis ergo patet quam immerito quidam nostro apostolieo pro superioribus statutis indi- gnentur qui tam inevitabili necessitate coactus eadem instituisse detegitur, videlicet né propric mortis erimen ineurreret, si nos ex debito officii sui instituere negligeret. XXI. Preterea si ob hoc nostro apostolico in- dignari satagunt, eur non potius illis 318 sanetis Patribus in Nieza congregatis, ut [forte, aut, HARD.] 630 Patribus in Chaleedone congregatis et coaduna- tis indignantur, qui, ut praedietum est, contra Simo- niacos et incontinentes altaris ministros multo aeriores sententias protulerunt quam noster aposto- lieus. Indignentur sane sanctissimo papze Clementi, qui martyrio sua decret confirmavita, quem ipse princeps sibi successorem destinavit. Legitur enim in decretis ejus, cap: 46, quod incontinentes penitus 381 CONCILIUM ROMANUM f. 182 ab altaris officio removerit, quod etiam eohabitatio- A prepropere agi a quacunque parte videatur, quia nem extranearum feminarum clericis prohibuerit, quod violatores hujusmodi institutionis prorsus anathematizaverit. Indignentur etiam beatissimo pops Silvestro, qui in apostolica sede constitu- tus ineontinentiam totius mundi presbyteris, ut prodietum est, prohibuit, et omnes huie decreto repugnantes in perpetuum damnandos esse de- erevit. Indignentur etiam beato martyri. Damaso papa, cujus auetoritate secunda universalis synodus Constantinopolitana legitur roborata. Item sanctissi- mo papa Leoni Chaleedonensium canonum auetori, quorum uterque eadem et apostoliea auctoritate in decretis suis, ille quidem, cap. 4, hie autem, cap. 5, ita generaliter decrevere : Omnia deeretalia cunctorum pontifieum pradeeessorum nostrorum constituta, quae de ecclesiastieis ordinibus et cano- num promulgata sunt disciplinis, ita omnibus epi- Scopis ac cunctis generaliter sacerdotibus eustodire debere mandamus ut si quis in illa commiserit, veniam sibi deinceps noverit denegari. Indignentur etiam sanctissimi nostri apostolici zequivoco qui sub generali anathemate damnavit omnes a sacra- Ussimis quatuor conciliis dissentientes. Sed cum nullus sang mentis hujusmodi sanctis Patribus [forte, Patrum, HaR».] sententiis indignetur, patet - evidentissime quam irrationabiliter quidam nostri apostolici institutis indignentur, in quorum promul- gatione nullatenus a sanetis Patribus diserepavit exeepto hoe tantum, quod non tam severe, ut illi, eontemporibus canonum obviavit. Illos enim elericos ab officio tantum privavit, quibus saneti Patres non modo offieium, sed et veniam, et ecclesiasticam communionem denegavere. Nil denique novi noster apostolieus nobis observandum injunxit, quod etiam Si fecisset, non tamen sine periculo ejus contemni preceptum posset. Nam apostolica sedes ex divina confessione [forte, concessione, HAn».] hune semper obtinuit et obtinebit primatum, ut totius mundi Eeelesias non solum antiquis institutis, sed etiam novis disponat, prout diversorum necessitas tempo- rum postulat. Cogunt enim, aitsanetus Augustinus ad Bonifacium, multas invenire medicinas, multorum experimentà morborum. Hoc utique diversa Roma- norum pontifieum decreta testantur, in quibus ipsi diversis temporum necessitatibus consuluisse le- guntur. XXII. Incassum autem publici contemptores apo- stolieze institutionis inducias suc damnationis a nostro apostolieo quzrunt, quos, ut predictum est, saneti Patres absque omnibus induciis damnave- runt. In dubiis enim rebus, licet veris, nondum tamen publieatis, necessario conceduntur induciz, ut juxta sanetiones apostolicorum virorum Felicis, et Julii et reliquorum ipse accusatus possit se con- tra aceeusatores pleniter praeparare ad. abluenda eri- mina; unde et beatus Eleutherius a B. Petro duo- decimus in deeretis suis, cap. 1, testatur : Inducize non modiec ad inquirendum dandz sunt, ne aliquid per subreptionem multa proveniunt. Jure ergo illi absque induciis damnantur qui eulpam suam jam- dudum a sanctis Patribus diffinite damnatam non negare, sed publiee contra apostolica statuta conan- tur defensare. Nempe B. Gregorius, ab omni catho- lico pastore merito imitandus, contemptores sedis apostolieze etiam ante peractam culpam: solebat ex- communicare : sic enim Maximum per ambitionem. Salonitano episcopatui inthronizatum, et omnes ejus ordinatores exeommumicavit, quos eadem excom- munieatio, nondum peracta culpa pro qua excom- municati sunt, obligavit; nam priusquam Maximus ordinaretur, sub excommunicatione prohibuit san- etus Gregorius ne hoe presumeretur; quod pra- b ceptum contemnentes episeopi, eum ordinarent eum- dem Maximum, ante peractam ordinationem erant excommunicati, juxtaattestationem S. Gregorii ; scri- bit enim in epistola ad eumdem Maximum prz- sumptorem, ita detestans ejus consecrationem : Quam rem, inquit, nos eonsecrationem dicere nullo modo possumus, quia ab excommunicatis celebrata est. Non enim post ordinationem excommunican- dos, sed in ipsa ordinatione dixit. excommunicatos. Sic idem apostolieus per subdiaconem suum Natalem Salonitanum episcopum absque induciis, si pre- cepto ejus non obedisset, pallio et communione censuit privandum esse. Sic, inquam, ipse et reliqui ejusdem sedis episcopi quoslibet et absque induciis damnaverunt, qui aliquam rem sub excommunica- . tione vel officii suspensione prohibitam temerarie usurpaverunt. Has ergo et hujusmodi rationes. mo- derni praesumptores caute considerent, nec deinceps injuste se absque induciis damnatos esse existi- ment. Forsitan autem aliquis adeo delirat, ut sub ditos eujuslibet episcopi peripsum tantum non per Romanum pontificem dàmnari posse dicat. XXIII. Sed illi ipsa Veritas in Evangelio contra- dicit, quze B. Petro principaliter inter reliquos apo- stolos hoe privilegium eoneessit : Quodeunque liga- verts super terram,erit ligatum et incclis (Matth. x v0); qui enim generaliter omnes apostolica potestat subjecit, nullo modo alieujus episcopi subditum ex- cepit. Unde idem Apostolus et a senioribus sui p temporis, id est presbyteris, sive episcopis et ab eorum subditis, obedientiam generaliter exegit, cum tam subditis quàm przelatis, tam feminis quam vi- ris, specialia vivendi precepta in Epistolis suis tra- diderit; quod ineassum ipse faceret, si non gene- raliter omnes ejus institutioni obedire deberent. Beatus quoque Anaeletus, ab ipso principe apostolo- rum presbyter ordinatus, in decretis suis cap. 3; testatur : Saerosaneta Romana et apostolica Eccle- sia non ab apostolis, sed ab ipso Domino nostro pri- matum obtinuit, sicut ipse B. Petro dixit : Tu es Petrus, ete. (Ibid. Ergo hae apostolica sedes eardo et eaput omnium Eleeesiarum a Domino non ab alio est eonstituta, et sieut cardine ostium regi- tur,sic hujus sanete sedis auctoritate omnes Eccle- 783 S. GREGORII VIE OPP. PARS Ill. — CONCILIA ROMANA. 1784 sie Domino disponente reguntur. Item B. Gelasius A apostolico quam proprio episcopo obedire debet, doctor apostolicus, cap. 11: Cuneta per mundum novit Ecclesia quod saerosaneta Romana Ecclesia de omni Ecclesia fas habeat judicare, nec. cuiquam de ejus lieeat judieare judicio ; siquidem ad illam de qualibet mundi parte appellandum est, ab illa autem nemini appellare licitum est. Sed nec illa praterimus, quod apostolica sedes, sine ulla synodo przeedente, exsolvendi quos syno- dus iniqua damnaverat, et damnandi, nulla existente synodo quos oportuit, habuerit facultatem. Et hoe nimirum pro suo principatu, quem B. Petrus apo- stolus Domini voce et tenuit, et semper retinebit. His autem sanctissimi Patres Callistus, Fabianus, Sixtus, Silvester, Julius, et reliqui innumerabiles adstipulantur, qui adeo amplexati sunt veritatem, ut potius mori quam mentiri desiderarent. Hujus ergo privilegii auctoritate B. Simplicius papa xrix Gre- "| gorium Mutinensem episcopum Ravennatis archi- episcopi suffraganeum a ditione ejusdem archiepi- seopi penitus absolvit, et hoc ideo, quia idem ar- chiepiseopus eum invitum Mutinensi cathedrz in- thronizavit. Item, S. Gregorius Honoratum Saloni- tanze Ecclesi: archidiaconum, qui jam ex archidia- eonatu ad presbyterium devenit, invito etiam epi- scopo adpristinum gradum reduxit, deposito quidem eo- quem idem Salonitanus episcopus in locum ejus ordinavit. Quapropter apertissime desipiunt, seque reos apostolieze auctoritatis efficiunt, quicunque ejus potestati temere prajudieant, cum cujuslibet episcopi subditos non per Romanum pontificem, sed per proprium tantummodo antistitem, ligari vel solvi posse confingant. Preterea B. Leo papa, qui quartam universalem synodum Chaleedone congre- gavit, item Vigilius papa, sub quo quinta universa- lis synodus Constantinopoli convenit, item: beatus Pater Gregorius, hi, inquam, singuli eadem aucto- ritate praeipui, pene eadem voce in decretis suis verissime testantur hoc modo : Sancta Romana Ec- clesia vices suas ita aliis impertivit Ecclesiis ut in partem vocate sint sollicitudinis, non in plenitudi- nem potestatis. Unde liquido demonstratur quod quilibet episcopus nee super gregem sibi commis- sum tantam potestatem habeat quantum (Pro, quan- eum auctoritas proprii nullatenus eum ab apostoliea : damnatione valeat liberare, si apostolicis preceptis inobediens exstiterit. Et econtra dominus apostoli- cus, si ei obedierit, eumdem ab omni violentia pro- prii episcopi facillime poterit defendere, videlicet - et ipsum parochianum ejus ditione penitus emanci- pando et episcopum ab injuria per correptionem et damnationem apostolica auctoritate refrenando. At- tendat sane cujusvis episcopi subditus, ne vel pro- prio episcopo eontra apostoliea przecepta obediat in aliquo, eum S. Gregorius archidiaconum Saloni- tanum, in locum Honorati jam depositi subrogatum, deposuerit, eo quod idem proprio episcopo se in loeum illius ordinari post apostolicam prohibitio- B nem obedierit. Hinc etiam patet quam apertissime illi desipiant qui dicunt quod subditi eujuslibet epi- scopi apostolieze sedi nullatenus obedire debeant, si proprio antistiti obediant, cum a S. Gregorio et ille merito dezradaretur qui et per obedientiam episcopi sui apostolieze sedi adverscs fuisse detegitur. Nempe nullus debitam obedientiam proprio episcopo exhi- bere poterit, nisi qui apostolieze sedi principaliter obedire studuerit. Omnis enim qui vult esse episco- pus, hoc maxime subditis suis inculcat ut sanctorum Patrum institutis absque omni contradictione obe- diant; quz ut przedictum est, apostolieze sedi prin- cipaliter ab omnibus obediendum esse denuntiant. Quieunque ergo suo legitimo pastori debitam obe- dientiam exhibuerit, etiam principaliter domino apostolico obedire studebit. Nam juxta ipsius Veri- tatis edictum : Discipulus non est honorandus super magistrum (Matth. x). Si autem Dominus apostoli- eus proprio et legitimo pastori jure przeponitur, quanto magis illi qui nee nititur esse quod dieitur. Has ergo et hujusmodi rationes quieunque, saltem ex rudibus, fideliter inspicere dignabitur, nullatenus predicta nostri apostoliei statuta proseribere cona bitur; presertim cum videat evidentissime eadem ex sanctorum Patrum sententiis, imo ex divinis Scripturis, emanasse. Przterea vero quamplures alias rationes superioribus annectere et innumera- bilia sanctorum Patrum exempla przfatis statutis assignare, hac consideratione prettermisi, ne gravis tam] presul apostolieus; qui licet curam suam in [) essem idiotis, quibus hie specialiter satisfacere pro- singulos episcopos diviserit, nullo modo tamen se- ipsum sua universali et. principali potestate priva- vit, sicut nec rex suam regalem potentiam diminuit; licet regnum suum in diversos duces, comites sive judices diviserit. Cum igitur dominus apostolicus in omni Ecclesia tam principalem postestatem habeat, ut etiam invito episcopo cujuslibet Ecclesize quid- quam in ea juxta canonicas sanctiones possit dis- ponere, quis denegare poterit quin ubique gentium tam subditos episcoporum quam ipsos episcopos apostolieg institutionis contemptores damnare pos- sit? XXIV. His autem rationibus et hoc declaratur quod cujusvis episcopi parocehianus potius domino posui: quibus pauca ex multis tam indubitatze veritatis sufficere possunt,si indagande potius ve- ritati quam infructuose contentioni operam dare volunt. OBSERVATIO PHILIPPI LABBE, S.J. De eadem synodo Romano occasione consecrationis Hugonis Diensis episcopi, quemadmodum supra di- ctum est, hmc habet Hugo Flaviniacensis abbas dn Chronico Virdunensi, p. 196, tom. I Bibliotheom mo- stra nova librorum 1188. Cum ergo Romze positi (Anselmus scilicet Lucen- sis et Hugo Diensis) prestolarentur diem econsecra- tionis sue, venerunt nuntii regis Henrici Romam, rogantes ne contra morem pradecessorum suorum 785 CONCILIUM ROMANUM I. j 186 - dominus papa eos 'eonsecrare vellet qui episeopatus A Item, in vir universali synodo habita a 5 patriar- electionent solam, non autem donum per regiam ac- ceperant investituram.. At ipse, convocatis eardina- libus, legationem regis aperuit, et quid sibi ad hoc respondendum, quid esset faciendum admonuit. Quibus respondentibus usum Ecclesi: hune esse, - hune haberi pro lege, eum auctoritas eis nulla ad hoe suffragaretur, in Lucensi tamen electo eis acquievit, ut consecrationem ejus differret, donee investituram episcopatus ex regio dono aecepisset. In Diensi vero aequiescere noluit, sed eum prima xr hebdo- mada, Sabbato in presbyterum, et Dominica con- seeravit in episcopum. Et quia vidit hoe sanetorum Patrum adversari decretis, ut in canonica electione episeopi pravaleret donum regis, imo multoties "ipsam eleetionem immutaret, vel potius irritam fa- ceret, eodem (428) anno in Romana synodo 50 epi- scoporum, considente presbyterorum et abbatum B multitudine, juxta decreta pontifiealia et institutio- nes canonieas ne hoe amplius a quoquam presu- meretur prohibuit sub interminatione anathematis, decretum faciens in hae verba : Si quis deinceps episcopatum vel abbatiam de manu alicujus laicce persone susceperit, nullatenus inter episcopos vel ab- bates habeatur, nec nulla ei ut episcopo vel abbati au- dientia concedatur. Insuper et gratiam B. Petri e£ introitum ecclesie interdicimus, quoad. usque locum quem, sub erimine tam ambitionis quam tnobedientie, quod est scelus idololatrie, cepit, deseruerit. Similiter etiam de inferioribus ecclesiasticis dignitatibus con- , Stituimus. Item. si quis imperatorum, ducum, mar- chionum, comitum, vel quilibet. secularium potesta- tum,'aut personarum, investituram episcopatus, vel alicujus ecclesiastice. dignitatis dare presumpserit, ejusdem sententie vinculo se, astrictum sciat. Secu- tus est autem in hoe Patrum exeupla, lieet jam per multa annorum currieula damnabilis hzee. consue- tudo inolevisset, et in usum conversa esset, Dicitur enim in vir universali synodo a 5 patriarchis et 350 Patribus sub Adriano papa habita, cap. 111 : Omnis electio episcopi, presbyteri vel diaconi, a principibus faeta, irrita maneat, seeundum regulam quae dieit : Si quis episeopus sceularibus potestati- bus usus Eeclesiam per ipsos obtinuerit, deponatur et segregetur, omnesque qui illi communicant. D honesta doceret et docenda faceret. C chis, sub Nieolao I pontifice, cap....., promotiones vel eonseerationes episcoporum concordans priori- bus ceoneiliis hzee saneta et universalis synodus ele- ctione et decreto episcoporum fieri constituit, et statuit atque promulgavit neminem laicorum princi- pum et potentum semet inserere electioni vel pro- motioni patriarehe vel metropolitze, aut cujuslibet episcopi, ne inordinata hine et incongrua fiat con- fusio vel contentio, przsertim. eum nullam in tali- bus potestatem quemquam potestativorum laieorum habere conveniat, sed potius silere, et attendere sibi usquequo regulariter a collegio Ecelesiz sus- cipiat finem electio futuri pontifiis. Si quis vero laieorum ad eoneertandum et cooperandum invitatur ab Eeclesia, lieet hujusmodi eum reve- rentia obtemperare aseiscentibus. Quisquis autem seeularium principum et potentum, vel alterius dignitatis laieus, adversus communem et conso- nantem atque canonieam electionem ecclesiastici ordinis agere tentaverit, anathema sit, donec obediat et consentiat. Item ex eoneilio Niezno, cap. 6. Per omnia manifestum 'est, quia si quis prater voluntatem et conseientiam metropolitze fuerit ordinatus, hune sanetum et magnum conei- lium statuit non debere esse episcopum. Item ex concilio Antiocheno, eap..... Si quis presbyter vel diaconus per szeularem dignitatem Ecclesiam Dei obtinuerit, dejieiatur, et ipse et ordinator ejus a communione modis omnibus abscindantur, et sint sub anathemate sieut Simon Magus a Petro. In ele- ctione igitur et consecratione domini Diensis eviden- ler ostenditur operata divinitas, quia per hanc occa- sionem sancte Dei Eeelesie sub papatu domini Gregorii multis retro annis obnubilata electionis ecelesiastieze splenduit veritas. Viderint igitur viri cordati quid juris imperatoribus, regibus, et prinei- pibus, in eleetione pontifieis reservetur. Commisit autem ei viees suas in Gallia, ubi plurimum Simo- nie serpebat pestis iniqua, quia perrari illie erant qui non essent aut Simoniaei, aut a Simoniacis ordinati, aut per manum laieam investiti, plurimum illi ineuleans potestate data non abuti, quominus depravata corrigeret, damnanda reeideret sancta et AD ROMANUM CONCILIUM I, Contra clericos Simoniacos et incontinentes a Gregorio VII pontifice anno 1074, priori Quadragesim: hebdomada, celebratum, additio. (Suppl., MaNsr, tom. II, p. 2.( Actorum hujus concilii. synopsim tantummodo ea- hibet Labbeus tom. XH pag. 547, Venet. edit, Acta ipsa interciderunt. Eorumdem actuum fragmentum lieuit mihi investigare in. Gerhoi. Reieherspergensis . epositionibus in Psal. ad psal. X pag. 197. Con- tinet. autem. fragmentum | istud tpsos concilii canones tertium, et quartum, ut ez collatione synopsis eorum- dem canonum intelligimus. Gregorius septimus dieit : Si qui sunt presbyteri, vel diaconi, vel subdia- (428) Imo 1075, inquit Pagius, quo primum deeretum eontra investituras editum in Romano concilio contendit ad au. Chr. 1075, n. 1 et seq. 787 S. GREGORII VII. OPP. PAHS III. — CONCILIA ROMANA. 788 coni, qui in erimine fornieationis jaeeant, interdi- A vestris. Qui vero huie saluberrimo prccepto obedire cimus eis ex Dei parte omnipotentis et saneti Petri auctoritate introitum, usque dum poeniteant et emendent. Si qui vero in peecato suo perseverare maluerint, nullum vestrum eorum audire praesumat officium, quia benedietio eorum vertitur in maledi- ctionem, et oratio in peecatum, Domino testante per prophetam : Maledieam, énquit, benedietionibus noluerint, idololatrie peccatum ineurrunt, Samuele teste et beato Gregorio instruente : Peecatum ario- landi est non obedire et scelus idololatrie nolle acquiescere. Peccatum igitur paganitatis incurrit quisquis dum Christianum se asserit, sedi aposto» licae obedire contemnit. CONCILIUM ROMANUM II 9», Pro reformanda Ecclesia. celebratum anno Domini 1015. ». (Apud MaNs. Concil. XX, 443.) Anno ab Incarnatione Domini (430) millesimo Bj Gregorius anno 1074 synodum indixit exordio Qua- septuagesimo — quarto, pontifieatus- vero Domini Gregorii papae (431) seeundo, indictione 13, celebra- vit ipse dominus Gregorius papa Rome synodum a sexto Kalendas Martii usque ad pridie Kalendas (sequentis) preeteriti mensis. Ubi interfuit archiepi- scoporum, episcoporum et abbatum multitudo at- que diversi ordinis elericorum et laicorum copia, Inqua inter cctera decreta qua ibi gesta sunt, quinque de familia regis Teutonicorum, quorum consilio ecelesie. venduntur (vendebantur), a limi- nibus sanete Eeclesio separavit, ita ut si abinde usque ad Kalendas Junii Romam non venirent et sa- tisfacerent, excommunicati haberentur. Philippus rex Francorum, si nuntiis papze ad Gallias ituris de satisfactione sua et emendatione securitatem non fecerit, habeatur excommunicatus. Liemarum Bre- mensem archiepiscopum pro inobedientia superbize sua ab episcopali officio suspendit, et a corpore et sanguine Domini interdixit. Guarnerium Strazbur- gensem ab episeopali et sacerdotali officio suspendit. Henrieum Spirensem suspendit. Henrimannum Bam- bergensem, si ante Pascha non venerit satisfactu- rus, similiter suspendit. Item in Longobardia Gui- lielmum Papiensem et Cunibertum Taurinensem sus- pendit. Dionysium Placentinum deposuit. Rober- ium ducem Apulie jam anathematizatum, et Ro- bertum de Loritello invasores bonorum Saneti Pe- tri, excommunicavit. NOTJE SEVERINI BINII. Concilium. Ad veformandam Ecclesi: disciplinam D (429) In hoc concilio editum fuisse primum con- wa investituras deeretum docet Pagius ad ann. Ch. 1075, n. 1 et seqq. (430) Non a Natali Domini sed a die Annuntia- dragesimae anni 1075. celebrándam, ad quam voea- vit imprimis longius distantes Britannos episcopos et abbates, Tullensemque episcopum de Simonia et cohabitatione eum muliere, quam haberet ut conju- gem, diffamatum. Isembertus Pictavensis episeopus, - qui per milites irruerat in episcopos causam inee-- stuosi comitis cognoscentes, eorumque quosdam ver- beribus, quosdam contumeliis affecerat, ab offieio suspensus, jussus est Romam venire, sieut etiam Benno Osnaburgensis episcopus et abbas Corbeiensis , inter se litigantes. Citavit etiam Liemarum Bremen- sem archiepiscopum ob causam supra enarratam. Sigefridum Moguntinum archiepiscopum eum om- nibus suis suffraganeis episcopis eidem synodo assi- Stere praesentes mandavit. Ab Henrico rege per lit- teras petiit ut legatos ad synodum mittat, illosque non audiat qui discordias inter se seminant. Cuni- bertum 'Taurinensem episcopum, qui de invaso mo- nasterio Saneti Angeli aceusabatur, jussit etiam ad- C venire, sicut etiam Guilielmum Papiensem ob cau- sam divortii inter Azonem et Mathildem. Hugonem militem, qui bona Taurinensis Eeclesi:? invaserat, ad reddendam rationem citavit. Ea qua supra de Herimanni Bambergensis episcopi suspensione, et Dionysii Placentini episcopi depositione, in Aetis synodalibus recensentur, inveniuntur etiam apud Gregorium libri 11, epistola. 54 et 76, et libri tertii epistola 3. In. eadem synodo compositas fuisse discordias inter Pragensem et Moravensem episco- pos declarat Gregorii epistola 93 libri 1r. Constituta synodalia per universum orbem promulgari manda- vit, seriptisque ad sanetum Annonem Coloniensem et Sigefridum Moguntinum episcopos epistolis vo- luitab iisdem congregatis in sua dicecesi conciliis, ea precipue qua de continentia clericorum et pra- vitate Simoniaea eorrigenda decreta et constituta fuerant, promulgari. Baronius anno 1075, nu- mero 10 et sequentibus. tionis Virginis, et incarnationis Verbi numerans annos, ut dietum est superius. 3 (431) "Tertius autem incipit hoc anno, die 22: Aprilis. P - Vol 789 CONCILIUM ROMANUM III. 190 CONCILIUM ROMANUM III, Quo Henricus rex Germanie, Sigefridus Moguntinus , Wilielmus Trajectensis, et. Robertus ... Bambergensis episcopi ezcommunicantur, anno Domini A011. vs, (Maxst, Concil, XX, 467.) Annoab incarnatione Dominimillesimo septuage- A (Imbertum de Bellojoco) propter infestationes Lug- simo quinto, indict. xtv, celebravit ipse (432) dominus Gregorius papa Roma synodum in ecelesia Domini Salvatoris, quz& Constantiniana dicitur, ubi interfuit episcoporum et abbatum, atque diversi ordinis cle- rieorum et laicorum copia, in qua, inter cetera deereta quae ibi gesta sunt, excommunicavit Sige- fridum Moguntinum archiepiscopum in hunc mo- dum : Sigefridum Moguntinum archiepiscopum, qui eonatus est episcopos atque abbates regni Teutoni- eorum a saneta Romana Ecclesia, videlicet spirituali matre sua, scindere, judicio saneti Spiritus et aucto- ritate beatorum apostolorum Petri et Pauli ab omni episcopali offieio suspendimus, et a communione eorporis et sanguinis Domini separamus, nisi forte mortis perieulum superveniat, ita tamen ut poeni- tentia duetus resipiscat. Cateros vero qui sua sponte ejus schismati consentiendo subscripserunt, et in ea iniquitate perdurare volunt, similiter ab omni episcopali officio, suspendimus. Tllos vero qui non sponte consenserunt, usque ad festivita- tem saneti Petri sufferimus, eo quidem respectu, ut si infra istum terminum idoneam aut per se aut per nuntios suos satisfactionem praesentiae no- strae non obtulerint, episcopali deinceps officio pri- ventur. * Eaccommunicatio episcoporum Longobardic. Episcopos Longobardie, qui, spreta canonica et apostoliea auetoritate, contra beatum Petrum apo- stolorum prineipem sacramentum conspiraverunt, auetoritate ejusdem beati Petri ab omni episcopali offieio suspendimus, et a communione saneta Ecele- Sie separamus. Exocommunicatio episcoporum ultramontanorum. Agathensem episcopum Berengarium, quia (qui) Narbonensi episcopo excommunicato communica- vit, et vices episcopales pro illo fecit, excommuni- camus, Viennensem episeopum Herimannum juste depositum pro Simonia, perjuriis, sacrilegis et apostasia, quia Viennensem Ecclesiam infestare non desistit, excommunicamus : et Ecclesiis Roma- nensi et Saneti Irenai Lugdunensi, quousque eas occupaverit, divinum interdicimus officium. Deside- rium et Romanenis Ecclesi clericos, qui, regula- res nostros ab ea expulerunt, et excommunieatis communicaverunt, inde, donec satisfaciant, excom- municamus. Abbatem Sancti JEgidii similiter, et co- mitem saneti ZEgidii, propter consanguineam, et comitem Forensem, et Umbertum de Bellogioco (432) In cod. Mutin. deest dominus. dunensis Ecclesie ; Podiensem Simoniacum, homi- cidam Stephanum, scilicet a legatis nostris excom- municatum, et Pontium Gratianopolitanum, quo- usque resipiscat, excommunieamus; et ea «ua Diensis episcopus in episcopatu Diensi de deci- mis et primitiis et Ecclesiis fecit, et czetera quiz in legatione nostra statuit, nos quoque confir- manus. Exzcommwnicatio Henrici regis Teutonicorum. Beate Petre apostolorum princeps, inclina, qua- sumus, pias aures tuas nobis, et audi me servum tuum quem ab infantia nutristi, et usque ad hune diem de manu iniquorum liberasti, qui me pro tua fidelitate oderunt et odiunt. Tu mihi testis es, et do- mina mea mater Dei, et B. Paulus frater tuus, et omnes sancti, quod tua sancta Romana Ecclesia me invitum ad sua gubernacula traxit, et ego non rapi- nam arbitratus sum ad sedem tuam ascendere, po- tiusque volui vitam meam in peregrinatione finire, quam loeum tuum pro gloria mundi seculari inge- nio arripere; et ideo ex tua gratia, non ex meis ope- ribus, credo quod tibi placuit et placet, ut populus Christianus tibi specialiter commissus mihi obe- diat, specialiter pro [f., vice, sic e£ in Mutin.) vita tua mihi commissa, et mihi tua gratia est potestas a Deo data ligandi atque solvendi in ccelo et in terra. Hac itaque fiducia fretus pro Ecclesi: tuc honore et defensione, ex parte omnipotentis Dei Patris et Filii et Spiritus saneti, per tuam potestatem et au- ctoritatem, Henrico regi filio Henrici imperatoris, qui contra tuam Ecclesiam inaudita surperbia insur- rexit, totius regni Teutonieorum et Italie guberna- cula contradico, et omnes Christianos a vineulo ju- ramenti, quod sibi fecere vel facient, absolvo, et ut nullus ei sicut regi serviat, interdico. Dignum est enim ut qui studet honorem Ecclesic tuc immi- nuere, ipse honorem amittat quem videtur habere. Et quia sicut Christianus eontempsit obedire, nee ad Dominum rediit quem dimisit, participando excom- municatis, meaque monita, qua pro sua salute sibi misi, te teste, spernendo, seque ab Ecclesia tua, tentans eam scindere, separando, vinculo eum ana- thematis vice tua alligo, et sie eum ex fiducia tua al- D ligo, ut sciant gentes, et comprobent quia tu es Pe- trus, et super tuam petram Filius Dei vivi zedificavit Ecclesiam, et portae inferi non preevalebunt adversus eam (Matth. xv1). 791 NOTE. SEVERINI BINII. Concilium. Qua. in hae synodo Roma aeta fue- rint, summatim apud Lambertum recensentur his verbis : « Legati, ut jussum fuerat, summo conatu iter aecelerantes, pridie quam a papa Roma synodus indieta celebraretur (erat, ex more, prima hebdo- mada Quadragesima), Romam ingressi litteras tra- dunt. Tune czeteram legationem, sieut in mandatis habebant, verbo non minus contumelioso quam scripto exsequuntur. Papa, nihil permotus atrocitate nuntii, postera die, cum elerus et populus ad syno- dum frequens confluxisset, in auribus omnium litte- ras recitari fecit, et sic cunetis qui convenerant episcopis id fieri decernentibus, regem excommuni- cat, et cum eo archiepiseopum Moguntinum Sige- fridum, episcopum Trajectensem Wilielmum, epi- scopum Bambergensem Robertum. Ceteris qui con- spirationis hujus participes exstiterant diem statuit, qua, nisi Romam presentati causam dicerent novae hujus et inusitatae contra sedem apostolicam rebel- lionis, similem eaeteris excommunicationis senten- tiam sortirentur. Porro Ottonem Ratisponensem episcopum, et Ottonem Constantiensem episcopum, et Burchardum Lausannensem episcopum, Eberhar- dum comitem, Uldalrieum, et alios nonnullos, qui- bus rex potissimum consiliariis utebatur, jampri- dem excommunieaverat. » In eadem hae synodo, teste Domnizone presbytero in Vita Mathildis, Gregorius papa ad reprasentandum et exprimendum totius tragoeedi:e quam eum rege habebat argumentum, hoe usus est symbolo : « Anguis quidam, inquit, pereussus seipsum spiris collegit; qui dum morsu rabido ovum lapideum juxta se positum ad leeden- dum appeteret, a lapide quem laedere intendebat ipse lesus aufugit. » Quod symbolum ea haud du- bie intentione dixit, ut significaret petram, quae est Ecclesia, furore persequentis regis laedi non posse; ipsum vero potius laedi, qui eam persecutione lace- randam attentavit. Verba Domnizonis presbyteri metriee conseripta ita sunt : e" Incipiens synodum pastor Gregorius, ovum Galline sculptum, gestans in cortice scutum Et colubrum nigrum, qui tendebat caput, ictu Quippe vepercussus quodam, pertingere sursum Non poterat, caudamque plicans dabat sinuatam, Non erat hoc plana, sed. erat sculptura levata. Ad synodum fertur nunquam par ante repertum. Quod. d'um miratur, pradictus et ecce Rolandus In medium venit, pape moa dicere capit : heo jussit terre, jusserunt pontificesque, Ut linquas sedem quam non es dignus habere. Romanis clericis mox idem portitor, inquit : Costes in pente Romam, testor, veniet rem. Missurus papam, lupus hic, non est quia papa. , H&c eadem de Rolando habent aeta ipsius Grego- rii, quibus ejusdem pontificis Vita texitur, et reliqua consentientia iis subjieiuntur. Nune pergit Domnizo. Has gestare decet virtutes non modo vere, Atque crucem. Christi studeamus ferre metipsi. JNon nos a Christo tribulatio separet isto Tempore, sed, colla subdamus membraque nostra Martyrio. Verbo fidei feriatur hic ergo Ostensus serpens, qui scutum gestat et ensem Adversus matrem Romanam catholicamque Ecclesiam Christi de sanguine rubra benigni. Plura, loquens papa; dixit synodus sibi sancta ; Tupateres patrum, blasphemum contere, pravum, Est nostrum quippe jussis parere, tuisque Pro Christo mortem patienter gliscimus omnes. Judicium. confer, gladium trahe, percute fortem. Omnibus excelso dignum. clamantibus esse Privari regno regem, maledicere nec non. Papa dolens. vinclis anathematis illico strinacit Regem predictum. Cui regnum devetat ipsum. In Quadragesima synodus celebrata sit ista. S. GREGORII VII OPP. PARS III. — CONCILIA ROMANA. A B C 792 Qui Petrum sanctum, qui papam diligit almum, Hoc anathema probat. Eadem habentur in rebus gestis saneti Anselmi Lucensis episcopi his verbis : « Inaudita deinde au- dacia et admirabili superbia sui facinoris compotes, nee dicendos colligit episcopos;in civitatem Worma- tiam, habitoque conciliabulo, proseripserunt primae sedis episcopum : quod a seculis non est auditum. Fecit deinceps legationem in Italiam, eamdem affir- mans praesumptionem per schismaticos sibi compli- ces episcopos. Hujus legationis lator fuit quidam (Rolandus) Ebarardus nomine, Teutonicus natione, filius seculi, hamus diaboli, inventor omnis fere mendacii. Hie cireuivit et perambulavit terram ut schismatica omnes inficeret contagione. Multos certe, qui propter interdictum domini papa divino ab officio cessaverant, ipse interdictus et vinculo perditionis ligatus inaudita temeritate ae superbia reconciliavit; et ex parte domini sui regis, ut offi- cium more priori celebrarent, indixit. « Cum igitur dissimulare amplius tanti facinoris malitiam non posset apostolicus, excommunicavit tam ipsum quam omnes ipsius fautores, atque om- nem sibi regiam dignitatem interdixit, et obligatos sibi sacramentis ab omni debito fidelitatis absolvit. Quia (quod verecundum etiam est dicere) praeter haereticam, quam przelibavimus; culpam, aderant in sancto concilio nuntii illius sie audentes latrare : Praecipit dominus noster rex ut sedem apostolicam, papatum utpote suum, dimittas, nec locum hune sanetum ultra impedias . Proh nefas ! O exsecrabi- - lem infelicissimi hominis temeritatem ! En suum esse dixit quod solum apostolorum principi Petro Christus Dominus commisit; nee subito, quidem commisit, verum tertio antequam eommitLeret in- terrogavit : Simon, inquiens, amas me? pasce oves meas (Joan. Xx1). Non regem, non imperatorem, aut aliquam Christiane, professionis conditionem excepit, praeter eam quae suam se ovem esse negave- rit. Igitur quem sui solius judicio Dominus reser- vavit, hie non solum judicare, verum etiam suum dicere, et, quantum in se est, audet damnare. Quam ob causam omnis illa sancta synodus jure indignata, anathema illi conclamat atque confirmat. » Hacte- nus de his ibi. In Vita autem ejusdem pontificis additur, quod sequenti die, post Rolandi illius in synodo habitam invectivam orationem, allatee sunt littere peeniten- tium episcoporum. Sunt autem hae ibi seripta : « Die vero altera ab episcopis ultramontanis litte- r& ad pontificem sunt allatze, in quibus confiteban- lur se errasse, et nimium deliquisse : qui postula- bant quoque veniam, et omnem de cetero sibi obe- dientiam observaturi firmiter spoponderunt. Vixque sedato tumultu, synodalis tractatus in tranquilli- tate processit. Sed eum tempus jam instaret absol- vendi synodum, pontifex babito cum centum et de- D cem episcopis utiliori consilio, in eumdem regem, qui ecclesiasticam unitatem scindere attentavit, excommunicationis sententiam protulit, et usque ad condignam satisfaetionem sententiam ipsam firmi- ter observari praecepit. » Quod quidem pie, sanete, juste riteque factum praedecessorum exemplis pluri- bus auctor docet. Gregorius igitur ubi anathematis sententia in synodo perculit Henricum regem, et omnes qui perpetrati sceleris fuissent. auctores, ad omnes Christi fideles has litteras dedit, quibus et sententiam excommunicationis in eosdem latam adjunxit : « GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, omnibus qui eupiunt se annumerari inter oves quas Christus beato Petro commisit, salutem et apostolicam benedictionem. « Audistis, fratres, novum et inauditum, » ete. ut supra epist. 6. lib. rr. Ad hanc quoque synodum spectare noscuntur sententiz illae breviores, quae inter epistolas Grego- 793 CONCILIUM- ROMANUM 1I. 794 rii lib. rr, post epist. 55, habentur hoe titulo in- A pore in Romanam Ecclesiam insurgentium experi- scripte : Dictatus pape. Quas sine dubio pontifex retur. Vide Baronium anno 1076, numero 16 et se- eo consilio promulgavit, ut rex ex his audaciam, quentibus. schismaticorum episcoporum et principum hoe tem- - AD CONCILIUM ROMANUM III. ADDITIO. Scitum est Romani hujus concilii habendi eausam prabuisse impudentiam Henrici Germania regis, quo agente coneiliabulum Wormatiae coaetum eo devenerat audacie, ut Gregorium e pontificali sede dejieeret. Cujus definitionis auetoritate fretus Hen- ricus litteras injuriarum. plenas dedit ad Hildebran- dum seu Gregorium papam, quas integras inseruit in aliis litteris ea de causa ad Romanum clerum destinatis. Hze vero littere tum quz» ad Henrieum eum quae ad Romanos scriptzte sunt, per bajulum misse, Gregorii jussu recitatze sunt in plena Romana synodo anni 1076, teste annalista Saxone Eceardi ad ann. 1076, ex quo easdem litteras integras habemus. Cum igitur ad acta synodi haee pariter scripta per- tineant, zequi bonique facient lectores ecclesiastieze Historic studiosi, si huc translatas habeant; quos tamen praemonitos volo ut qua in Gregorium feeda jaetantur, haee dieta aecipiant ab homine impotenti, qui commoti animi insanias non veritatis consilia sequitur. HzNnicus Dei gratia reo, universo sancte Romana Ecclesie clero et populo, gratiam, salutem et omne bonum. Haec fides firma et inconcussa ereditur, quz sem- per et eadem et praesenti et. absenti servatur, nec diuturna ejus, eui debetur, absentia, nee longi tem- poris taedio immutatur, quam talem vos nobis ser- vare scimus, et gratias agimus; et ut eadem perse- veret petimus, videlicet, ut, sieut faeitis, amicis nostris amici, inimicis inimici jugiter existatis. In- ter quos scilicet Hildebrandum monachum notan- tes, vos in ejus inimicitiam exeitamus; qui huie Ecclesi: invasorem et oppressorem, et Romana reipublieze vel regni nostri insidiatorem deprehen- dimus, ut in sequenti epistola sibi a nobis directa in promptu est. , « HriNRICUS, Dei gratia rex, H1LDEBRANDO. « Cum hactenus ex te ea quz patris sunt expecta- rem, tibique in omnibus magna fidelium nostrum indignatione obedirem ; percepi a te vicissitudinem, qualem oportebat ab eo qui vitae regnique nostri perniciosissimus esset hostis. Nam cum in primis omnem hareditariam dignitatem, quz mihi ab illa sede debebatur, superbo ausu rapuisses, longius inde progrediens, regnum 1tali&? pessimis artibus alienare tentasti. Nee hoe contentus, in reverendis- simos episcopos, qui nobis velut dulcissima mem- bra uniti sunt, manum mittere non timuisti, eosque superbissimis injuriis acerbissimisque contumeliis contra divina et humana jura, ut ipsi aiunt, ex- aeerbasti. Quae omnia eum ego quadam patientia dissimularem, tu hoc non patientiam, sed ignaviam (Mawsr, Suppl., t. II, pag. 16.) existimans, in ipsum caput ausus es insurgere, mandans qua nosti, scilicet, ut tuis verbis utar, quod aut tu morieris, aut mihi animam regnum- que tolleres. Hane inauditam contumaciam ego, non verbis, sed re confutandam dijudicans, gene- ralem eonventum omnium regni primatuum, ipsis supplieantibus, habui, ubi cum ea qua hactenus metu et reverentia tacebantur in medium deducta fuissent, veris assertionibus illorum, quas ex ipso- rum litteris audies, palam factum est te nullatenus in apostoliea sede posse persistere. Quorum sen- tentia, quia justa et probabilis coram Deo homini- busque videbatur, ego quoque assentiens, omne tibi papatus jus, quod habere visus es, abrenuntio, at- que ut a sede urbis, cujus mihi patrieiatus, Deo. tribuente et jurato Romanorum assensu, debetur, ut descendas edico. » Hee series epistole nostrae ad Hildebrandum mo- nachum, quam ideireo et vobis scripsimus, ut. et vobis nostra voluntas, et nobis, imo Deo et nobis vestra satisfaciat charitas. Exsurgite igitur in eum, fidelissimi, et sit primus in fide, primus in ejus damnatione. Non autem ut sanguinem ejus fun- datis dieimus, quippe eum major sit ei post depo- sitionem poena vita quam mors; sed ut eum, si nolit descendere, cogatis, et alium communi om-. nium episcoporum et vestro concilio anobis electum in apostolicam sedem recipiatis, qui quod iste in Eeclesia vulneravit, curare et velit et possit. C HzNwnrCUS 7»0n usurpative, sed pia. Dei ordinatione rem, Hildebrando, jam mon apostolico, sed falso monacho. , Hane talem pro confessione tua salutationem promeruisti, qui nullum in Ecclesia ordinem prz- teriisti, quem confusionis non honoris, maledictio- nis non benedictionis, participem non feceris.. Ut enim de multis pauca et egregia loquamur; recto- res sancte Ecclesiz, videlieet arehiepiscopos, epi- Scopos, presbyteros non modo tangere sieut christos Domini non timuisti, quin sicut servos nescientes quid faeiat Dominus eorum sub pedibus tuis cal- easti ; in quorum conculcatione tibi favorem ab ore vulgi comparasti, quos omnes nil scire, te autem omnia nosse judicasti, qua utique sententia, non ad D aedificationem, sed ad destructionem uti studuisti, ut jure hoe B. Gregorium, cujus nomen tibi vindi- casti, de te prophetasse credimus sie dicentem : .Ex affluentia subjectorum plerumque animus prelati emtollitur, et estimat se plus omnibus nosse, cum sc videt plus omnibus posse. Et nos quidem haec omnia Sustinuimus, dum apostolicze sedis honorem ser- vare studeremus ; sed tu humilitatem nostram ti- 195. S. GREGORII VII OPP. PARS III. — CONCILIA ROMANA. 796 morem fore intellexisti, ideoque et in ipsam regiam A non excepit. Tu ergo hoe anathemate, et omnium potestatem, nobis a Deo concessam, exsurgere non timuisti, quam te nobis auferre ausus es minari;: quasi nosa te regnum acceperimus; quasi in tua, et non in Dei manu, sit regnum vel imperium, qui Dominus noster Jesus nos ad regnum, te au- tem non vocavit ad sacerdotium. Tu enim his gradibus ascendisti, scilicet astutia, quod mona- chica professio abominatur, pecuniam pecunia, favorem favore, ferrum ferro; sedem pacis ad- isti, et de sede pacis pacem turbasti, dum subdi- tos in prelatos armasti, dum episcopos nostros a Deo vocatos, tu non vocatus, spernendos docuisti, dum laicis ministerium eorum super sacerdotes usurpasti, ut ipsi deponant vel contemnant, quos ipsi a manu Dei per impositionem manuum episco- episeoporum nostrorum judicio, et. nostro damna- tus, descende; vindicatam: sedem apostolicam re- linque; alius in sedem beati Petri ascendat, qui. nulla violentiam religione palliet, sed B. Petri sanam doctrinam doceat. Ego Heinrieus Dei gratia cum omnibus episcopis nostris tibi dicimus : Descende, descende. Que litteree (subdit annalista Saxo Eecardi) eum domno papae in basilica Lateranensi sanctze synodo presidenti fuissent allatze, et eoram synodo palam recitatee, tanta fit in Ecclesia commotio, ut legatus (Henrici) nisi inter apostolici pedes defensionem invenisset, membratim laniatus interiisset. Sequenti die dominus papa coram synodo declaravit qua mansuetudine regem de magnis criminibus eorri- palium descendi acceperant. Me quoque, quilicet B puisset; utque episcopos a captivitate liberaret, indignus inter Christos ad regnum sum unctus, tetigisti, quem sanetorum Patrum traditio soli Deo judicandum deponendumque commiserit. Ipse quo- que verus papa B. Petrus clamat : Deum timete, regem honorificate (I Petr. 1r). Tu. autem, quia Deum non times, me constitutum ejus inhonoras. Unde B. Paulus ubi angelo de ccelo, si alia prcdicaverit, non pepercit, te quoque in terris alia docentem quanta suavitale rogasset et jussisset, quamtamque superbideamaritudinem recepisset. Deinde, cunetis aeclamantibus , ne talis contumelia remaneret inulta, omnium consilio et consensu Henricum sy- nodali judicio damnavit, regisque nomine et honore privavit, atque anathematis gladio percussit. B. Petre, apostolorum princeps, ete. Vide inter episto- las, supra. * CONCILIUM ROMANUM IV, In quo Gilbertus Ravennas , Tebaldus Mediolanensis, aliique plures episcopi ezcommunicantur, à anno Domini 108. (Mast, Concil., XX, 603.) .(433) Anno ab Incarnatione Domini millesimo (; sacerdotium schisma facere non abhorruit, ut septuagesimo octavo, pontificatus vero domini Gre- gorii papze VII anno 5, celebravit ipse dominus Gregorius papa synodum, ubi interfuere archi- episcopi et episcopi diversarum urbium fere numero centum, nec non et abbatum ac diversorum ordi- num clericorum et laicorum innumerabilis . multi- tudo. In qua apostolica constituta corroborans, multa qua eorrigenda erant correxit, et quae corro- boranda firmavit. Inter czetera namque in fine synodalis absolutionis hae annexuit, et perpetuae memorie pro posteris scribenda mandavit, ita dicendo : Tebaldum (Theobaldum) dictum arehie- piscopum Mediolanensem, et Ravennatem Gilber- tum, inaudita haresi et superbia adversus hanc sanetam catholieam Eeclesiam se extollentes, ab D episeopali omnino suspendimus et sacerdotali of- fieio, et olim jam factum anathema super ipsos innovamus, Arnulphum Cremonensem publice co- ram nostra presentia convietum et confitentem se Simoniaeum, ab omni episcopali offieio absque spe recuperationis deponimus, et usque ad dignam satisfaetionem anathemate pereutimus, Rolandum vero Tarvisiensem, qui pro adipiscendo episcopatus honore subdolus faetus legatus inter regnum et (433) Dantur variantes ex cod. Mutin. amodo et usque in seculum episcopali careat digni- tate, apostolica censura censemus, et ut nullus successorum nostrorum suc consecrationi aliquo modo consentiat, modis omnibus prohibemus, et perpetuo eum anathemate alligamus, nisi resi- puerit, et digne Deo satisfecerit. Hugonem cardina- lem tituli Sancti Clementis, tertio ab apostolica sede damnatum, eo quod aspirator et socius factus heresis Cadaloi Parmensis episcopi, et iterum constitutus legatus apostoliee sedis, hcretieis et Simoniacis, et ab apostoliea sede damnatis se con- junxit, et tertio factus apostata et hzeresiarcha, schismata et divisiones atque scissuras in Eeclesia Dei tentans eam scindere fecit, ab omni sacerdotali offieio privamus, et tam ab ingressu et honore predicte Ecclesie, quam omnium Ecclesiarum, .Sub perpetua et irrevocabili sententia submovemus, et usque ad satisfactionem anathemate pereutimus. Renovamus etiam excommunieationem a pra- decessoribus nostris faetam super Gaufredum archiepiscopam Narbonensem, et absque ulla recu- perationis spe ab episcopali officio eum submo- vemus. 797 De causa regis [deest Henrici et aliorum] Henrici, et aliorum. - — Et quoniam lis et perturbatio (litem et perturba- tionem) regni in maximum sancte Ecclesic peri- eulum et detrimentum quotidie redundare cernimus [lege cernuntur], placet nobis elaborare pro viribus, quatenus idonei tam religione quam etiam scientia pollentes nuntii e latere apostolice; sedis ad partes illas mittantur, qui omnes religiosos et justitice amatores in Teutoniei regni partibus commorantes cleriealis et laicalis ordinis viros et ad hoe opus idoneos eonvocent, eum quibus (Domini gratia praeeunte aut finem et pacem juste componant, aut veritate preeognita, eui parti magis justitia faveat, ad plenum addiscere valeant; quatenus pars injusta desistat, et apostoliea auetoritate munita, justitia vigoris et auctoritatis robur obtineat. Verum quo- niam nonnullos diabolieo instinctu collectos, ty- rannidis sua» facibus aecensos, turpis lueri ava- riti mancipatos, diseordiam potius quam paeem fieri et; videre desiderantes, fore non ignoramus; statuimus ut nulla unquam persona alicujus po- lentide, sive rex, aut archiepiscopus, episcopus, dux, eomes, marehio, sive miles, aliqua prz- sumptione, temerariove ausu, fraude, dolove, seu aliqua perturbatione, legatis nostris obsi- stere et contraire, ne justitiam et finem com- ponant, pertentent. Quieumque autem temerario ausu (quod non optamus) hujus nostra constitu- tionis violator exstiterit, legatisque nostris ad hane pacem ecomponendam euntibus prenominatis fraudem opponere tentaverit, vinculo eum anathe- matis alligamus, et non solum in spiritu, verum etiam et in corpore et omni prosperitate hujus vitae apostoliea potestate innodamus, et victoriam ejus in armis auferimus ; ut sie saltem confundantur, et duplici eonfusione et contritione conterantur. Item Rainario vero Ugizzoni (Rainerio vero Vidicionis) filio inducias trium hebdomadarum damus. Quodsi in spatio isto coram praesentia nostra aut per se aut per legatos suos justitiam facere noluerit, eo quod fratrem suum manu sua interemit, et multa perju- ria ut. scelestus ineurrere non abhorruit, et cogna- tam suam et pupillos, liberos utique fratris sui, ca- stra eorum diripiendo et przedia, contra. perieulum anime suz vexare non desinit. Transacto praenomi- nato termino anathemate eum alligando percutimus. Et filium comitis... datis induciis usque in Palmas simili excommunicatione innodamus, eo quod Lu- censem Ecelesiam quiete manere sua diripiendo minime permittit. Excommunicamus (Leo episco- pus Ostiensis, lib. 111.) omnes Nortmannos, qui in- vadere terram Sancti Petri laborant, videlicet mar- chiam Firmanam, ducatum Spoletanum, et eos qui Beneventum obsident, et qui invadere et depraedari nituntur Campaniam et maritimam, atque Sabinos, nee non et qui tentant urbem Romanam eonfunde- * CONCILIUM ROMANUM IV. 798 A re. Episcopos vero qui acceptis epistolis nostris, B C aut eognilis, neque per se, neque per canonicam excusationem ad praesentem synodum venerunt, ab episcopali suspendimus officio; et quicunque eo- rum, seu episcopus sive presbyter, preedietis Nort- mannis, donee excommunicati fuerint, divinum of- ficium fecerit, a sacerdotali offieio perpetuo submo- vemus. Abbati Farfensi octo similiter dierum indu- cias coneedimus; post quem terminum, nisi ad emendationem venerit, excommunieamus, et ei eor- pus et sanguinem Domini interdieimus, abbatisque ordine in perpetuum carere eum censemus. Et quoniam Dei judieio nonnullos naufragio per- ire cognoseimus, et eos quasi legali Jam jure dia- bolieo imo instinctu, ab his quibus misericorditer sublevari et consolari deberent depredari eonspici- mus, statuimus et sub anathematis vineulo, ut a praedecessoribus nostris statutum est, jubemus ut quicunque naufragum quemlibet, et bona illius in- venerit, secure tam eum quam omnia sua (bona sua) dimittat. Ordinationes vero illorum qui ab excommunieatis sunt ordinati, sanetorum Patrum sequentes vestigia, irritas fieri censemus. Iterum sanetorum przadeceessorum nostrorum statuta te- nentes, eos qui excommunicatis fidelitate aut. sacra- mento eonstrieti sunt, apostolica auctoritate a sacramento absolvimus, et ne sibi fidelitatem ob- servent omnibus modis prohibemus. Item : Et quo- niam multos, peccatis nostris exigentibus, pro causa excommunicationis perire quotidie cernimus, par- tim ignorantia, partim etiam nimia simplicitate, partim timore, partim etiam necessitate, devicti misericordia, anathematis sententiam ad tempus, prout possumus, opportune temperamus. Apostolica namque auctoritate anathematis vineulo hos sub- trahimus, videlicet uxores, liberos, servos, anceil- las, seu mancipia, nec non rusticos et servientes, et omnes alios qui non adeo euriales sunt, ut eorum eonsilio scelera perpetrentur, et illos qui ignoranter excommunicatis communicant, seu illos qui com- munieant eum eis qui communieant excommuniea- lis. Quieumque autem aut orator, sive peregrinus, aut viator in terram excommunicatorum devenerit, ubi non possit emere, vel non habet unde emat, ab excommunicatis accipiendi licentiam damus. Et si quis excommunicatis pro sustentatione, non super- bie sed humanitatis eausa, aliquid dare voluerit, fieri non prohibemus. Actum Rom: in ecelesia Domini Salvatoris quinto Nonas Martii, indictione prima. NOTJE SEVERINI BINII. Concilium. His actis synodalibus redarguitur Ma- rianus Seotus in Chronico, seribens Gregorium in hac synodo Henrieum regem regno privasse, illud- que in Rodulphum Suevi: ducem transtulisse. Nam nonnisi post biennium a Saxonibus et principibus imperii electus auctoritate Gregorii confirmatus fuit, ut infra dicemus in concilio Remano VII synodica epistola de rebus in hac synodo gestis extra supra lib. v, epist. 15. — . 799 S. GREGORII VII OPP. PARS III, — CONCILIA ROMANA. 800 CONCILIUM ROMANUM V, Celebratum. anno Domini 1078 , PRO RESTAURATIONE SANCTAS ECCLESLE. (Masi, Concil., XX, 507.) (434) Anno ab Incarnatione Domini millesimo se- A Utepiscopi qui consenser int fornicationem vel incestum ptuagesimo octavo, pontificatus vero domini Gre- in. suis parochiis a. suo officio suspendantur. A yu: : i ; n Ut omnes episcopi fürmamentum faciant, ne praedia gorii septimi papa sexto, tertio (tertio decimo) Ka- Ribes ADR: / f P lendas Decembris, indietione seeunda, celebrata est — Ut nulli episcopi predia Ecclesie in. beneficium. tri-. | synodus Rome in ecclesia Sancti Salvatoris pro buant sine consensu pape, si de sua, sunt conse- restauratione sanetze Eeclesize. In quà inter alia € eratione. Ceteri autem sine consensu archiepiscopi ' j zn id P d PfoS "t sui et fratrum suorum hoc idem non presumant ; eommunieatus est Constantinopolitanus imperator, si autem prasumgpserint, a.b of ficio Suo suspendan- alique qui subscripti habentur. Juraverunt quoque tur, et. quod. venditum est vel datum beneficium : s: : : ; clesigg reddatur, omnino evacuata omni vendi- legati Henrici et Rodulphi, quisque pro domin Ec Ju pub MU qne D a tione, vel in beneficium traditione. quod nullis dolis colloquium legatorum sedis apo- ^ Ut omnes episcopi artes litterarum in suis. Ecclesiis stolicee in Teutonico regno habendum impedient. doceri faciant, et ornamenta Ecclesie sine. certa Constituta etiam. sunt illic ad utilitatem sanetze Ee- utilitate, aut gravi necessitate, nullo modo nullo- : itul P : que ingenio Ecclesiis subtrahant, ne periculum sa . elesice quaedam capitula quae in sequentibus deno- erilegii, quod. absit, incurrant. k tantur: Ut annuntietur laicis cum quanto periculo anima su decimas detinent, et Ecclesias possident. Uit qui certam partem in solemni missa volunt habere, aliquid procurent offerre. De Teutonicis contradicendis, ne predia ecclesiastica a regibus data, sive ab invitis episcopis, detineant. B Ut iterum excommuwnicentur illi quorum culpa collo- quium. remansit. Decreta quedam in hac. synodo facta : multa enim Narbonensis archiepiscopus tterum. excommunicetur. desiderantur, quorum tantur tituli habentur Et alii qui ab Amato episcopo sunt. excommunicati. I. Quicunque militum, vel cujuscunque ordinis — Comes sancti /Egidii excommunicetur propter wxo- mae i iro SES 7 prop vel professionis persona, predia ecelesiastiea a quo- Et idem monasterium, si fuerit in potestate comitis. — cunque rege, seu saeculari principe, vel ab episcopis Monasterium Sancti Benedicti montis Cassini defen- — invitis seu abbatibus, aut ab aliquibus ecelesiarum datur ab omnibus Nortmannis : : : ; L 2 LS iu da : rit, vel suscepit, vel invasit, v Ut contradicatur ne aliquis accipiat énvestituram Ec- LN IER: d inva, ed clesiarum De manibus laicorum. etiam de rectorum depravato seu vitioso eorum Et ne prabenda vel officia ecclesiastica, vendantur. ^ consensu tenuerit, nisi eadem przdia Ecclesiis re- De consanguinitate, stituerit, excommunicationi subjaceat. De Simoniacis. De castitate clericorum. ' Si quis Nortmannorum (435), vel quorumlibet ho- -De falsis ordinationibus. minum, predia monasterii Saneti Benedieti montis De falsis pomifentiis. Cassini invaserit, vel quaseunque res ejusdem mo- Qualiter vera penitentia detur dcos : ' : De decimis a laicis injuste detentis. (; nasterii injuste abstulerit, et bis vel ter admonitus De patriarcha A quileiensi. non emendaverit, excommunicationi subjaceat, do- De patriarcha, Gradensi. nee resipiscat, et Ecclesize satisfaciat. De imperatore Constantinopolitano. I : : à "Ecclesi E De festivitatibus pontifieum Romanorum celebrandis. - Quoniàm investituras Ecclesiarum eontra giae De abstinentia Sabbati. tuta sanetorum Patrum a laicis personis in multis De Judais non proyponendis Christianis. partibus cognovimus fieri, et ex eo plurimas pertur- De sancti Petri hareditate occultata. : E a aie : I. Ut nullus pemnitens suscipiatur sine litteris episcopi bationes in Ecclesia oriri (436), ex quibus Christiana sui, nisi forte fuerit episcopus mortuus velexcom- religio coneuleatur; decernimus ut nullus clerico- mawnicatus. rum investituram episcopatus ; vel abbatia, vel ee- h Ut nullus abbas decimas et primitias sine auctoritate : ; ; ; anl ris, vel regis, vel alieuju Romani pontificis seu episcopi consensu, in. cujus Un dida wy eas *H 5 5 ^t diocesi habitat, detineat. laieze personae, viri vel feminae, suscipiat. Ut nullus d gravamen, seu servile servitium, Quod (437) si praesumpserit, recognoscat investi- eo usu abbatibus imponat. i i i irri LAVAL XE L Dpostoliea auetoritate irritam es Ut sacerdotes sine licentia, sui episcopi, et monachi turam illam ap i ; se, et de notis monasteriis sine licentia suorum abbatum, Se usque ad condignam satisfactionem excommuni- non recipiantur. cationi subjacere. (434) Dantur variantes ex cod. Mutin. (436) In Ecclesia imo ruinam sancte religionis (435) Haee desunt in chronieo Virdunensi Hugo- oriri. nis Flav. (437) H&ec quoque desiderantur in eodem Chronico. - 801 CONCILIUM ROMANUM V. 802 , III. Si quis prebendas, archidiaconatus, prepo- A X. Si quis predia B. Petri apostolorum principis situras vel aliqua officia ecclesiastica vendiderit, vel aliter quam statuta sanetorum Patrum praecipiunt ordinaverit, ab .offieio suspendatur : dignum est enim, ut sieut gratis episcopatum accepit, ità mem- bra ejusdem episcopatus gratis distribuant. IV. Ordinationes qua interveniente pretio, vel precibus, vel obsequio alieujus personz (aliqui per- sona?) ea intentione impenso, vel quae non communi consensu eleri et populi secundum eanonicas san- ctiones fiunt, et ab his ad quos consecratio pertinet non comprobantur, infirmas et irritas esse dijudi- camus : quoniam qui taliter ordinantur, non per ostium, id est per Christum, intrant, sed, ut ipsa Veritas testatur, fures sunt et latrones (Joan. x). V. Falsas poenitentias dicimus, quae non secun- dum auctoritatem sanctorum Patrum pro qualitate eriminum imponuntur. Ideoque quieunque miles, vel negotiator, vel alicui officio debitus quod sine peccato exerceri non possit, si eulpis gravioribus irretitus ad poenitentiam venerit, vel qui bona alte- rius injuste detinet, vel qui odium in corde gerit, et recognoscat se veram penitentiam non posse per- agere, per quam ad eternam vitam valeat pervenire, nisi arma deponat, ulteriusque non ferat, /nisi con- silio religiosorum episcoporum pro defendenda ju- stitia, vel negotium derelinquat, vel offieium dese- rat, et odium ex corde dimittat, bonaque qua in- juste abstulit restituat, Ne tamen desperet; interim quidquid boni facere poterit hortamur ut faciat, ut omnipotens Deus cor illius illustret ad pceniten- tiam. VI. Decimas, quas in usum pietatis concessas esse canonica auctoritas demonstrat, a laicis possideri apostolica auctoritate prohibemus : sive enim ab episcopis, vel regibus, vel quibuslibet personis, eas acceperint, nisi Ecclesi? reddiderint, sciant se sa- erilegii crimen eommittere (incurrere), et ceternze damnationis periculum incurrere (pcenam subire). VII. Quia dies Sabbati. apud sanctos Patres no- strosin abstinentia celebris est habitus, nos eorum- dem auctoritatem sequentes, salubriter admonemus, ut quieunque se Christiane religionis partieipem esse desiderat, ab esu carnium eadem die, nisi ma- jori festivitate interveniente, vel infirmitate impe- diente, abstineat. VIII. Ut nullus abbas decimas et primitias, et reli- qua quiz secundum statuta canonum ad episcopos pertinent, sine auctoritate Romani pontificis, seu episcopi consensu in cujus dioecesi habitat, deti- neat, apostolica sanctione firmamus (auetoritate san- cimus). IX. Nullus episcopus gravamen, seu servile servi- tium, ex usu contra ecclesiasticam normam abbati- bus seu clericis suis imponat. Interditum (vel in- terdietum) sardotale officium pretio interveniente restituat. Quod si fecerit, offieii sui periculum sub- eat. (438) Desunt in Chron. Virdunensi. * ubieunque posita in proprietatem suam usurpaverit, vel sciens oceultata non propalaverit (vel [438] debitum servitium exinde beato Petro non exhi- buerit), recognoscat se iram Dei et sanctorum apo- stolorum velut saerilegum incurrere. Quicunque autem in hoc crimine deprehensus fuerit, eamdem haereditatem beati Petri legitime restituat, et poe- nam quadrupli de propriis bonis persolvat. XI. Si quis episcopus fornicationem presbytero- rum, diaconorum, seu subdiaconorum, vel crimen incestus in sua parochia, precibus vel pretio inter- veniente, consenserit, vel commissum sibique com- pertum auetoritate sui offieii non impugnaverit, ab officio suspendatur. XII. Ut omnis Christianus eUtort ad missarum solemnia aliquid Deo offerre, et ducat (et duci ) ad memoriam, quod Deus par Moysen dixit : Non ap- parebis in. conspectu meo vacuus (Exod. xxii). Ete- nim in collectis sanctorum Patrum liquido apparet quod omnes Christiani offerre aliquid Deo ex usu sanctorum Patrum debent. ADDITIO PHILIPPI LABBE, S. J. Hujus Roman? concilii canonibus lwec praemittit Hugo Flaviniacensis abbas jam scepe laudatus : Con- secratus, ete., alibi jam excusa. NOTA SEVERINI BINII. Concilium. In hac synodo, post ea qua in actis su- pra recensitis conünentur, nefandissimum Gilber- tum Ravennatem archiepisco pum ad synodum fre- quenter citatum, apostoliec 'sedis patientia et be- nignitate abutentem, ob immensa scelera perpetrata depositum esse, indicat epistola Gregorii decima li- bri sexti, quam ad. ommes Ravennates de Gilberti sceleribus et depositione perscripsit. : Excommunicatus est. Constantinopolitanus impe- rator. Nicephorus nimirum, cognomento Botoniates, qui imperium sibi tyrannice vindicans, Michaelem cum Maria Augusta conjuge, filioque Constantino Porphyrogeneto - in Blachernis captos in monaste- rium relegavit. Coronatus est autem ipse Nicephorus a Cosma patriarcha, qui eodem anno, Joanne Xiphy- lino defuneto, a Michaele imperatore in loeum ejus fuerat subrogatus. Venerat iste Hierosolymis, et magna existimationis erat apud imperatorem. Joannes Curopalates. Si quis Nortmannorum. Hujus canonis saneiendi occasionem Leo Ostiensis episcopus qui aderat lib. 3, cap. 45 et 46, sic enarrat : « Eodem tempore Ro- sellanze Eeclesize pontifex ad hoc ccenobium veniens, - non parvam pecunia summam in hoe loco: deposuit. Quod ubi Jordani principi Capuz relatum est, mis- sis militibus, eam de secretario eeclesiae abstrahi, et ad se praecepit afferri. Ad haec fratres : Pecuniam, inquiunt, qua Patri Benedicto credita est, nos nulli omnino viventium damus ; verum in secretario conditam: qui praesumpserit tollat. Milites diabolico furore ebriati peeuniam de secretario abstrahunt, ac abstraetam ad principem deferunt. Tantum vero et tam immane inauditumque facinus Gregorii papae dum pervenisset ad aures, hujus temeritatis noxam inultam esse non ferens, et verens ne hoc rursus exemplo ecclesia nostro violaretur, divinum officium in ecclesia Patris Benedicti interdixit, altariàque omnia nudari fecit, asserens in tanto scelere nimi negligentiae damnandaeque formidinis Desiderium 803 S. GREGORII VII OPP. PARS III. — CONCILIA ROMANA. 804 abbatem hae fratres argui merito posse: seque ad- A Ecclesic utilitate et necessitate in Lateranensi pa- versus congregationem nostram severius commo- vendum, nisi ea qua semper locum istum dilexerat charitate teneretur. Siquidem tolerabilius esse villas et castella juris nostri in praedam et direptionem dari, quam sanetum loeum, ubique terrarum famo- sissimum, tante ignominie subjacere. Sed non diu divina ultio dilata est. Nam priuceps tanti auctor sceleris, postquam pecuniam tulit ecclesi:e, lumen amisit. Inde vero Gregorius in concilio przsidens constituit, ut si quis Nortmannorum vel quorumlibet hominuni, predia, monasteria, villas, possessiones- que nosti monasterii Cassinensis invaserit, et se- eundo ac tertio admonitus non emendaverit, excom- municationi subjaceat, quousque satisfaciat. » ^ Quoniam (nvestituras ecclesiarum.: De hoe canone Leo Ostiensis, cap. 41, ita seribit : « Per idem tem- pus, supradicto papa Gregorio synodum habente, Leo hujus monasterii bibliotheearius, qui postea Ostiensis episcopus fuit, proposuit litem de mona- sterio Sanetze Sophicde de Benevento, quod nuper Be- neventani a ditione nostri ecenobii violenter abstra- xerant. Cumque res ad judieium deducta esset, au- dientibus omnibus recitata sunt omnia privilegia nostra, quibus principes Romanique pontifices, im- peratores, reges, duces, predictam cellam huic mo- nasterio donasse probatum est, deeretumque a sum- mo pontifice cellam illam nihil ad Beneventanos pertinere, sed juris nostri perpetuo esse debere. In eadem item synodo institutum est, ut qui a laieo in- vestituram Ecclesi: acciperet, anathemate uterque plecteretur, et qui seilicet daret, et qui acciperet. » Hec Leo. ADDITIO PHILIPPI LABBE S. J. De Gregorii VII zelo adversus Sinyoniacos , concu- binarios, ete., c habet idem Hugo Flaviniacen- .$is, pag. 207 Chronici Virdunensis. .. Conseeratus igitur in justitia et sanctitate miro -modo assiduis votis pro se et grege sibi commisso excubans, urgente pastoralis officii necessitate, dis- torta perversorum corda ad rectitudinis lineam summa vi corrigere nitens, veritatem Dei absque personz acceptione omnibus patefecit, nactus om- nium bonorum dileetionem ob zeli Dei fervorem, et justitia exsecutionem. Sed quia nulla est societas luci ad tenebras, perditorum hominum odium et de- iraetionem, imo persecutionem acerrimam incurrit; regiam tamen viam, quam semel intraverat, incon- eussus, immotus, per arma justitide a dextris et a sinistris fortiter incessit. Ac primo quidem aposto- lica auetoritate, veridicis sanctorum Patrum ani- matus sententiis, ad eliminandam Simoniacam hz- resim, et precipiendam clericorum castitatem com- missi sibi officii debito vehementer exarsit. Audiant igitur qui audire volunt, ut muniantur, qui audire nolunt, ut confundantur, quam libera, quamque ca- tholiea voce contra insanos impiorum latratus, im- piaque molimina, aususque nefandos intonuerit hic propugnator Eeclesie&. Cum enim omnes fere sua quarerent, non qua Jesu Christi, et adhaerere mal- lent discipulatui Simonis, quam pauperiem Christi servare in .unitate fidei; ministri quoque divini sanetuarii feedam libidinosa contagionis pollutio- nem eontra jus fasque usurpatam, et subintrodu- etam nollent abjicere, investiture etiam Eeclesiarum a laieis indebite usurparentur : ipse pro communi B latio aggregata synodo, cireumsedentibus archiepi- scopis, episcopis, abbatibus et religiosis Deumque timentibus clerieis et monachis, de suprascriptis et alis Ecelesizte commodis tractans, haec decretalia promulgavit capitula. : I. Quicunque militum, ete. Hzc sunt beatissimi papze synodalia decreta (pag. 208 ejusdem Chron.) moribus corrigendis idonea, sanctorum Patrum decretis consona, ecelo rorante stillata, universis fidelibus ineuleanda, amplectenda atque tenenda, justitia dictante prolata, fortitudine roborata, prudentia promulgata, temperantie vir- tute preedita. Sed perversi dum in eorum norma vi- te sus perversitate offendunt, haec gravia, haee di- ficilia, haee, quia corrigi nolunt, emendari refugiunt, omnimodis appellant impossibilia. O mentem amen- tem ! o spurcam nequitiam ! et nequissimam spurei- tiam! Nunquid si perditorum mores hominum cor- rigi refugientes desipiunt, justitia silebitur, pietas conculeabitur, et ecclesiasticze animadversionis gla- dius a sanguine prohibetur? Vze reetori quem denotaverit sententia hujusce maledietionis! male- dietus est qui prohibet gladium suum a sanguine. Gladium a sanguine prohibere est predieationis verbum a carnalis vitae interfectione retinere. Ob - hane igitur causam, quia seilicet sanetam Dei Ec- clesiam castam esse volebat, liberam, atque catho- cam; quia de sanctuario Dei Simoniaeam et neophy- torum hzeresim, et feedam libidinoscze contagionis pollutionem volebat expellere, membra diaboli ece- perunt in eum insurgere, et usque ad sanguinem presumpserunt in eum manus injieere, et ut eum morte vel exsilio confunderent, multis eum modis conati sunt dejicere. Sic surrexit inter regnum et sacerdotium contentio, acerevit solito gravior saneta Dei Ecclesi? tribulatio. Henrieus enim Henriei imperatoris filius adversus Deum et matrem om- nium catholieorum Romanam Eeclesiam superbe tumidus, qui vita ejus prava sanctorum Patrum decretis. et canonicis adversabatur institutis, adver- sus Deum et adversus Christum. ejus (Acf. 1v) insurrexit, ecclesiasticis sanetionibus impie faetus. D rebellis : membra diaboli contra eum incitando, et omnes quos potuit minis, blanditiis, terroribus, mu- neribus contra eum armando, facta cum multis episcopis Lothariensibus et Transrhenensibus com- positione. Posito enim adhue in diaconatus officio eodem papa sanctissimo, cum de eo sinistra et in- honesta ubique ferretur fama, propter imperialem dignitatem ei patris matrisque reverentiam, necnon propter spem correctionis ejus, sepe ab eo litteris et nuntiis est admonitus, ut memor clarissimi ge- neris, memor imperialis dignitatis, vitam suam mo- ribus imperio congruentibus institueret, ut regem se et imperatorem moribus ostenderet, operibus exhiberet. Sed quia cum setate illius quoque pariter crevit iniquitas, sublimatus in ordine pontificatus, ..805 * CONCILIUM ROMANUM V. 806 auetoritate offieii Sibi commissi multo sollicitius ad A catione vestra filiatiónis. Non solum enim nos res vitze meliorationem eum in dies hortabatur, cum ille exeusatione etatis fluxce et fragilis de die in diem monita ejus se suscepturum verbis quidem promitteret, czeterum re et exaggeratione eulparum, malo eorum, in quorum manus curia erat, eonsilio penitus coneulcaret. Hine jam proclivior faetus ad scelera presceps praecipiti usus consilio ferebatur j per devia. Visum est papae beatissimo ut familiares ejus, quorum machinationibus per episcopatus et monasteria inductis Simoniace lupis pro pastoribus, Ecclesie innocentiam haresi nefanda foedaverat, ad poenitentiam — vocaret, venientes susciperet, re- spuentes a communione corporis Christi et consor- tio fidelium separaret, ut vel sic eum ab eorum sub- reptione et maligno consilio segregaret, admonens eum ut eos excommunieatos a domo, ab convivio, ab omni etiam familiaritate et communione sua ex- pelleret. Interim vero invaleseente eontra eum Sa- xonum causa, cum vires regni et praesidia a se vi- deret deficere velle, epistolam ei direxit supplicem et humilitate plenam, poenitentiam de perpetratis agens, emendationem pollieens, et suam ei obedien- tiam et fidele adjutorium contra rebellantes promit- tens; Et hoe postmodum legatis ejus Humberto Prae- nestino et Giraldo Ostiensi episcopis, in illorum manus per sacratas eorum stolas, quas collo ge- stabant, jurejurando confirmans. Textus autem epistola iste est : « Heinrici imperatoris epistola ad papam. « Vigilantissimo et desiderantissimo domino papa Gregorio apostoliea dignitate coelitus insignito, Heinricus Dei gratia Romanorum rex debiti famu- latus fidelissimam exhibitionem. « Cum regnum et sacerdotium, ut in Christo ri- te administrata subsistant, viearia sui ope semper indigeant, oportet nimirum, domine mi et Pater amantissime, quatenus ab invicem minime dissen- tiant, verum potius Christi glutino eonjunetissimo indissolubiliter sibi cohaereant. Namque sic et non aliter conservatur in vinculo perfecte charitatis et ».paeis, et Christiane coneordia unitatis et eeclesia- stiece simul status religionis. Sed nos, qui, Deo an- nuente, regni jam sortimur ministerium et sacerdo- tio, ut oportuit, per omnia jus et honorem non ex- hibuimus legitimum. Quippe date nobis a Deo po- testatis vindicem gladium non sine causa portavimus, nee tamen in reos, ut justum fuit, judiciaria illum censura evaginavimus. Nunc autem divina misera- tione aliquantulum compuncti et in nos reversi, pee- eata nostra priores vestra indulgentissime paterni- tati nos accusando confitemur, sperantes de vobis in Domino ut apostolica vestra auetoritate absoluti justificari mereamur. Heu, criminosi nos et infeli- ces! partim pueriti:e blandientis instinctione, par- tim auctoritatis nostrae imperiosa libertate, partim etiam eorum quorum seductilia nimium secuti su- mus consilia, seductoria deceptione peccavimus in ecelum et eoram vobis, et jam digni non sumus vo- B D ecclesiasticas invasimus, verum quoque indignis quibuslibet, et Simoniaeo felle amarieatis, et non per ostium, sed aliunde ingredientibus, ecclesias ipsas vendidimus, et non eas ut oportuit defendimus. At nune, quia soli absque vestra auctoritate Eccle- sias corrigere non possumus, super his, ut etiam de nostris omnibus, vestrum üna consilium et auxi- lium obnixe quarimus, vestrum preceptum stu- diosissime servabitur in omnibus. Et nunc impri- mis de Ecclesia Mediolanensi qua nostra culpa in errore est, rogans ut vestra apostolica districtione canonice corrigatur, ei exinde ad Ecclesias corri- gendas auetoritatis vestrae sententia progrediatur. Nos ergo vobis Deo volente in omnibus non deeri- mus, rogantes idipsum suppliciter paternitatem ve- stram ut nobis alacris adsit clementer in omnibus. Litteras nostras non post longum tempus cum fide- lissimis nostris habitis, ex quibus nostra qua dicen- da adhue restant, Deo dante, plenius audietis. » Verum, commisso prelio et. victoria obtenta, ad vomitum cito rediit, vota fregit, excommunicatos in communionem et gratiam suscepit, Ecclesiarum confusionem non abhorruit. Pius autem papa adhuc animum ejus tentandum credens, litteras ei direxit commonitorias, ut recordaretur Domini Dei sui, recordaretur promissi, uec inhonoraret honoran- tem se, nee crederet se fallere posse Deum, adji- ciens Deum superbis vesistere, humilibus autem dare gratiam (I Petr. v), pareensque ei et moderaminis apostoliei erga eum censuram eonservans, quem. potüisset pro hoec solo scelere juste punire. ALTERA ADDITIO PHILIPPI LABBE, S. j. Ad concilium Romanum V, ez chronico Virdunensi, vag. 215, tom. I. Bibliotheere nove ms. librorum. Anno ab Incarnatione Domini 1078, indictione I, pontificatus ejus anno v, mense Martio, Gregorius papa VII Romane synodo episcoporum centum prag sidens, dixit post aliqua - Ordinationes illorum qui ab excommuniestis sunt ordinati, sanetorum Patrum sequentes vesti- gia, irritas fieri censuimus. Sanetorum pradecesso- rum nostrorum statuta tenentes, eos qui excommu- nicatis juraverunt fidelitate aut saeramento absol- vimus, et ne sibi fidelitatem observent modis omnibus prohibemus. Et quoniam multos, peecatis nostris - exigentibus, pro eausa excommunieationis quoti- die perire cernimus, "partim ignorantia, partim etiam nimia simplicitate, partim timore, partim etiam nimia necessitate, devieti misericordia, ana- thematis sententiam, prout possumus, ad tempus opportune temperamus. Apostoliea itaque auctori- tate ab anathematis vinculo subtrahimus, videlicet uxores, liberos, servos, ancillas, seu mancipia, neenon rusticos et servientes, et omnes alios qui non adeo curiales sunt ut eorum consilio scelera perpetrentur, et illos qui ignoranter excommunica- tis communieant, seu illos qui communicant eum eis qui communicant exeommunieatis. Quicunque 807 S. GREGORII VII OPP. PARS III. — CONCILIA ROMANA. 808 autem orator, sive peregrinus, aut viator in terra A « opuseulum suum scripsit. Unde et adhuc multi excommunicatorum venerit, ubi non possit emere, aut non habet unde emat, ab excommunicatis ae- cipiendi licentiam damus. Et si quis excommuni- calis non sustentatione superbia [/ege pro sustenta- tione, non superbiz, ete., uf supra concil. Rom. IV, HaAnp.] sed humanitatis causa aliquid dare vo- luerit non prohibemus. Acetum in ecclesia Domini Salvatoris qua appellatur Constantiana [forte, Constantiniange, HAnp.], v. Nonas Martii. OBSERVATIO P. ANTONII Paar ad an. Chr. 1078, n. 4 el 5. Subdit de v synodo Romana Bertoldus in Chro- nico : « In synodo ista Berengarius Andegavensis « eanonieus, ut ab heresi sua resipisceret, synoda- « liter convenitur, eique induci; usque ad proxi- « mam futuram synodum dantur. » Huc referen- dum quod anonymus Chiffletianus in opusculo de Berengarii haesiarehee damnatione multiplici scri- bit : « Reverendissimus papa Gregorius VII, suc- cessor Alexandri, iterum eidem Berengario au- dientiam in duabus synodis generalibus Roma concessit. Sed cum ipse sectam suam catholicze fidei contrariam denegare non posset, iterum sub juramento eamdem abdicare et fidem catholicam profiteri delegit, sicut in superioribus conciliis fecit. Tot igitur conciliis Berengarianam hzre- sim damnatam percipimus, tum ex fidelium re- latione virorum qui eisdem conciliis interfuerunt, tum ex regestis Romanorum pontifieum, tum ex scriptis religiosorum virorum qui de his fidelis- sime scripserunt. Nam eadem concilia nostris temporibus infra 40 annos celebrata reperiun- tur; quot anni ab exordio pontificatus S. Leonis Pape usque in presentem annum computantur, qui est ab Incarnatione Domini 1088 (quo auctor 6 z « E 2 « 2 Aa Aa ^ 2a Az A b C « vivunt, qui eisdem conciliis interfuerunt; qui. et « nobis de iisdem conciliis fidelissime testifieati « Sunt. » Berengarius, qui primam fidei professionem, an- no 1059, coram Nicolao papa fecerat, secundam in ista synodo edit, quam hactenus ineditam ex veteri codice Ms. Mabillonius, tom. II. Analect. in Obser- vat. de multipliei Berengarii damnatione in hunc modum exhibet : « Profiteor panem altaris post consecrationem esse verum corpus Christi, quod natum est de Virgine, quod passum est in cruce, quod sedet ad dexteram Patris : et vinum altaris postquam consecratum est, esse verum sangui- nem, qui manavit delatere Christi. Et sieut ore pronuntio, ita me in corde habere confirmo. Sie me adjuvet Deus, et haec sacra. » Verisimile est, inquit Mabillonius, Berengario, postea quam prio- rem confessionem quasi proprium Humberti eardi- nalis fetum tam atrociter, scripto suo a Lanfraneo confutato, lacerasset, ut vel sic omnis causandi ae lergiversandi aditus ei preecluderetur, datam fuisse potestatem suis verbis explicandi propriam de eu- charistia mentem, quod ipse praestiterit, edita hae confessione secunda, id qua subdolis veri corporis et veri sanguinis verbis catholicam fidem ' profiteri videbatur; tametsi sub ejusmodi speciosis larvis haeresim suam occultabat. Inde factum ut haee con- fessio permultis istius synodi episcopis non fecerit satis, ideoque remissa ac dilata sit amplior hujus rei discussio in synodum anni subsequentis, cujus gra- tia frequentior episcoporum numerus Romam con- venire debebat; ac interim Berengarius ad id tem- pus Roma residere jussus. Quae viri doctissimi conjectura valde mihi probatur. « « « « « « « X AD CONCILIUM ROMANUM V ADDITIO. Cum in concilio isto Romana res Cassinensis monasterii contra Normaunorum invasiones asserta fuerint, non dubito quominus ad idem Romanum concilium pertineat sententia illa adversus eosdem . Normannos lata, qua eosdem castigat pro simili in- vasione rerum monasterii Casauriensis vel Pisca- rie, qua insula est maris Adriatiei in Aprutio ulte- riori, Hane igitur damus ex Chronieo ejusdem mo- nasterii exhibito Rer. Italic. tom. II, par. 1t, pag. 365. Insuper de investituris dignitatum ecclesia- sticarum a laicis non recipiendis, decreta duo in- tegra eum non legantur in synopsi actorum hu- jus eoncilii, quam solam hie pro actis deperditis ex- hibet Labbeus, supplemus ex opuseulo S. Anselmi Lucensis contra Wibertum antipapam, lib. rz, pag. 384, edit. Canisianae Basnagii; sed antequam hzc proferantur, disquirere aliquid juvat de haretico Berengario, cujus causa non in concilio tantammo- do Romano sequentis anni tractata est, quod et Labbeum non latuit; sed et quod ipse ignoravit, in D prasenti pariter jussus est fidei suze confessionem exhibere, quam, siquidem vera ille narraverit in seripto quodam suo vulgato in Anecdotis Martene, tom. IV, pag. 103, concilii illius Patres tunc qui- dam catholieam agnoverunt; sed alii latere in illa veneni aliquid haeretiei suspicati persuaserunt pon- tifidi ut Roma ad concilium usque sequentis anni illum detineret. Ibi clariorem fidei suze. confessio- nem exprimere coaetus est. Porro ex ea Berenga- rii de rebus suis narratione intelligimus concilium istud Romanum in festivitate Omnium Sanetorum cocepisse, idque vero toto illo mense perseverasse demonstrat inseriptio ejusdem concilii in editis Labbeanis, que diem III Kal. Decembris signat. Nune tandem confessionum fidei ejusdem Berenga- rii ex eodem opusculo promamus. Juramentum Berengarii Turonict. Profiteor panem altaris post consecrationem esse verum corpus Christi; quod natum est de Virgine, quod passum est in cruce, quod sedet ad dexteram 809 CONCILIUM ROMANUM VI. 810 Patris, et vinum altaris postquam consecratum est, A aliisque compluribus, quorum nomina dignitatesque esse verum sanguinem, qui manavit de latere Chri- sti. Et sicut ore pronuntio , ita me corde habere con- firmo, sie me adjuvet Deus, et haec sacra. (439) Scriptum istud, cum Roma apud papam moram facerem in conventu episcoporum, quem -habuit in festivitate Omnnium Sanetorum, vocifera- tione multa omnibus pronuntiari fecit, dicens suffi- cere debere fidei, sufficere debere his quibus lac potus dandus esset non cibus, seeundum quod seri- bit B. Augustinus de sacrificio Ecclesic dicens : Quod videtis in altar? panis est. et vinum, quod. etiam oculi vestri vobis renmuntiant; quod autem fides in- séruenda postulat, panis est corpus Christi vinumque sanguis. Inclamans populo me non hereticum esse, ita me de Scripturis, non de corde meo habere, omnibus testificans in audientia sua Petrum Da- miani, non inferiorem lima eruditionis, non infe- riorem Lanfranno dignitate Christiane religionis , Romo non consensisse de sacrificio Ecclesie dictis Lanfranni, pro eo se dare sententiam, negligenda esse ea qua diceret Lanfrannus, potius quam ea quae diceret Petrus Damiani Romana Ecclesi filius, S. Rufinae, si satis memini, episcopus, non inferior, ut dieta repetam, Lanfranno lima eruditionis, dignitate Christianae religionis; multo Lanfranno operosior in studio divine lectionis, secundum quod prace- pit ipse Dominus: Serutam?ni Scripturas (Joan. X). Ita papa ille, eum quo moras pene per annum fece- ram, compescitam putare visus est et compositam vecordiam turba turbata; ut ait B. Augustinus, coni coramoti, quo me haretieum quantum potuit iusimulaverat: maxime quia papa undecunque li- bros comportari fecerat episcopis et abbatibus, cle- ricis et monachis, unde sacrificia Christi imperver- tibilia; sensa et scripta Augustini, Hieronymi, Am- brosii, aliorumque legenda proposuerat, mecum sen- tientibus, in eis. qui cum papa erant, episcopo Por- tuensi, episcopo Sucirensi (lege Sutrineusi), epi- scopo Terracinensi , cardinalibus Attone Mediolanen- si, monacho Tudensi Romana Ecclesie cardinali nomine Deusdedit, Petro cancellario, benigni atque humilis cordis fratre Fulcone transmontano, clerico b ipsius domini papa convietore nihilominus Teth- i; baldo, qui litterarior diligentia peculiari apud S. Petrum eo tempore habebatur clericus, et fratre quodam qui cognomine Bona-dies appellabatur, (439) Haec narrat Berengarius in scripto a Mar- tene vulgato. : i (440) Ex opusculo S. Anselmi Lucensis contra non teneo. Cum tamen urgerent papam illum quam maxime pestilentes et Scripturarum perversores, ut exigeret a me moras adhuc Roma facere usque ad conventum qui futurus erat apud eum in Quadra- gesima, episcoporum, etc. Gregorius V1t, Romana synodo. quinquaginta epi- scoporum, considente presbyterorum. et abbatum multitudine, statuit dicens : I. Si quis deinceps episcopatum vel abbatiam de manu alieujus laiez personae susceperit, nullatenus inter episcopos habeatur, nec ulla ei ut episcopo aut abbati audientia concedatur, insuper ei gratiam B. Petri et introitum ecclesicze interdicimus, quo usque locum, quem sub crimine tam ambitionis quam inobedientize, quod est scelus idololatriz, cepit, resi- piscendo non deserit (440). Similiter etiam de infe- rioribus et ecclesiasticis dignitatibus constituimus. II. Si quis imperatorum, regum, ducum, mar- chionum, vel quilibet saecularium potestatum aut personarum investituram episcopatuum vel alicu- jus ecclesiastieze dignitatis dare praesumpserit, ejus- dem sententi: vineulo se astrictum esse sciat. Sententia a Gregorio papa V4I promulgata contra pervasores possessionum monasterii S. Clementis. (441) Si quis Nortmannorum vel quorumlibet ho- minum praedia monasterii B. Clementis invaserit, vel quascunque res ejusdem monasterii injuste abs- tulerit, si bis vel ter admonitus non emendaverit, excommunieationi subjaceat, donec resipiscat et Ec- clesiae satisfaciat. Si quis praedia B. Clementis ubi- cunque posita in proprietatem suam usurpaverit, vel sciens oceultata non propalaverit, vel debitum servitium exinde B. Clementi non exhibuerit, reco- gnoscat se iram Dei, 'et S. Clementis velut saeri- legum ineurrere. Quieunque autem in hoc crimine deprehensus fuerit, eamdem hareditatem B. Clemen- ti restituat, et poenam quadruplum de propriis bonis persolvat. Quicunque militum, vel eujuscunque or- dinis vel professionis persona, predia ecclesiastica, a quocunque rege seu scculari principe vel ab epis- copis aliquibus [donata] , invitis abbatibus aut Eccle- siarum rectoribus suscepit, vel susceperit, vel inva- sit, vel etiam eorumdem rectorum depravato senten - tioso consensu tenuerit, nisi eadem praedia Ecclesiis restituerit, excommunicationi subjaceat. Rome in universali synodo, praesidente B. Gregorio papa, ab eodem promulgata, ab universaliconcilio comprobata. Wibertum lib. r1 Canif. Veter. Lecti., t. III, p. 384, edit. Basnag. (441) Rer. Ital. tom. II, part. 1r, eol. 865. —MÀ— CONCILIUM ROMANUM Vi, LI In quo Berengarius sepe ad ponitentiam vocatus, sepiusque relapsus , haresim suam iterum -abjuravit, fidemque catholicam professus fuit , anno Domini 4079. (Mansr, Concil. XX, 523.) (442) Anno ab Incarnatione sempiterni Principis (442) Ex Thoma Valdensi tom. || cap. 43, qui PArRor, CXLVIII. [Prineipii] millesimo septuagesimo nono, mense Acta formata Aujus' concilii dicit a se reperta fuisse 26 11 S. GREGORII VII OPP;, PARS Hl. — CONCILIA ROMANA. 812 Februarii, indictione xr, pontificatus vero domni A ritate Dei omnipotentis et sanctorum apostolorum Gregorii (443) universalis pontificis VIE anno vi ad honorem Dei et ;edificationem sanete Ecclesiae, sa- lutem quoque tam corporum quam animarum ex praecepto sedis apostolieae convenerunt finitimi et diversarum regionum et provinciarum archiepi- Scopi, episcopi, religiosadeque persona, ut sanctam synodum celebrarent. Omnibus igitur in (444) ec- clesia Salvatoris congregatis habitus est sermo de corpore et sanguine Domini nostri Jesu Christi, multis hae, nonnullis illa prius sentientibus (445). Maxima siquidem pars panem et vinum [per] sacra orationis verba et sacerdotis consecrationem, Spiritu sancto invisibiliter operante, converti substantialiter in corpus Dominieum de Virgine natum, quod et in cruee pependit, et in sanguinem qui de ejus latere B militis effusus est laneea, asserebat, atque aueto- ritatibus [rationibus] orthodoxorum |. sanetorum Patrum, tam. Graecorum. quam Latinorum, modis omnibus defendebat. Quidam vero caecitate nimia et longa perculsi, figuram tantum substantiale illud eorpus in dextera Patris sedens esse, seque et alios decipientes [figurate tantum se quam alios deci- pientes] quibusdam —cavillationibus | conabantur astruere. Verum ubi eopit res agi, prius etiam quam tertia die ventum fuerit in synodo, defecit conira veritatem niti pars altera, nempe saneti Spi- ritus ignis (446) emolumenta palearum. consumens , et fulgore suo falsam lucem | diverberando obtene- brans, noetis caliginem vertit in lucem. Denique Berengarius hujus erroris magister, post longo tem- pore dogmatizatam impietatem, errasse se coram eoneilio frequenti confessus, veniamque postulans et orans ex apostoliea clementia meruit, juravit- que (447) sieut in consequentibus continetur. dusjurandum: Berengarii Turonensis presbyteri (448). Ego Berengarius corde credo, et ore confiteor panem et vinum qua ponuntur in altari per myste- rium saerae orationis et. verba nostri Redemptoris substantialiter converti in veram et propriam ac vivifieatricem carnem et sanguinem Jesu Christi Domini nostri, et post censecrationem esse verum Christi corpus, quod natum est. de Virgine, et quod b pro salute mundi oblatum in eruce, pependit, et quod sedet ad dexteram Patris, et verum sanguinem Christi, qui de latere ejus effusus est, non tantum per signum et virtutem sacramenti, sed in proprie- tate naturce et veritate substantie, sieut in hoe. brevi continetur, et ego legi, et vosintelligitis. Sie credo, nec contra hane fidem ulterius docebo. Sic me Deus adjuvet, et hoec saneta Dei Evangelia. 'Tunc domnus papa praecepit Berengario ex aucto in annoso libro decretorum pontifieum sub decreto Gregorii pape. HARDUINUS. — Dantur variantes e cod. Mutin. (143) Vald. pape septimi. HARD. (444) Eadem habentur pag. 214 tom. I, biblio- theece novae ms. librorum in Chronico Virdunensi Hugonis abbatis Flaviniacensis. c Petri et Pauli, ut de corpore et sanguine Domiui nun- quam ulterius eumaliquo disputare velaliquem docere prassumeretexcepta causa reducendiadfidem hane eos qui per ejus doctrinam ab ea recesserant [recesserunt]. His itaque pie et feliciter actis, inter multas pro- clamationes conquesti sunt legati regis Rodulphi super Henrico, quod, nulli loco nullique persona parcens religionem '"Transalpinam contereret et con- culearet : neminem debitus honor vel reverentia vel dignitas tueretur, et ceu vilia mancipia non modo sacerdotes, sed etiam episcopi archiepiscopique. ea- perentur, vineulisque manciparentur, partimque trucidarentur. Decreverunt ergo quamplures con- cilii in illius. tyrannidem gladium apostolieum de- bere evaginari; sed distulit apostolica mansuetudo. Juraverunt igitur legati Henrici regis illud quod in sequentibus seriptum reperitur. : Sacramentum: nuntiorum Henrici regis. Legati domini mei regis ad vos venient infra ter- minum Ascensionis Domini, exceptis legimitis s0- niis (449) id est morte, vel gravi infirmitate, vel captione absque dolo, qui legatos, Romana sedis secure ducent et reducent, et dominus rex obediens erit illis in omnibus seeundum justitiam et judieium illorum : et hec omnia observabit absque dolo, nisi quantum ex jussione vestra remanserit, et haee juro ex proeceeptó domini mei regis Henriei. Jusjurandum nuntiorum Rodulphi regis, itidemque Rodulphi, quod sequitur. Si colloquium ex vestro praecepto constitutum fuerit in partibus TTeutoniecis, loco et tempore a vo- bis definito, ante presentiam vestram vel legato- rum vestrorum dominus noster rex Rodulphus vel ipse veniet, vel episcopos et fideles suos mittet, pa- ratusque erit judicium quod saneta Romana Ecclesia decreverit de causa regni subire, nulloque malo in- genio conventum a vobis sive legatis vestris consti- tutum impediet, et, postquam certum inde vestrum nuntium videbit de pace in regno constituenda et confirmanda, studebit ut legatio vestra provenire ad paeem regni et concordiam possit. Haee omnia ob- servabuntur nisi quantum ex vestra certa licentia remanserit, vel ex impedimento legitimo, scilicet morte, vel gravi infirmitate, vel captione, sine dolo. Sacramentum archiepiscopi Aquileiensis. — Juravit idem eodem tempore archiepiscopus Aqui- leiensis Henricus secundum hac verba : Ab bac hora et inantea fidelis ero beato Petro et papae Gre- gorio, suisque successoribus, qui per meliores cat- dinales intraverint : Non ergo [forte, Non ero; HaRDb., sic et in Mutin.] in consilio, neque in facto; (445) Vald. alia sentientibus. HARD. , (446) Vald. emolimenta. HARD. (447) Vald. sicut nunc. in. HARD. (448) Uncis inelusa desunt. (449) Sive econiis, hoc est legitimis excusationi- bus qua causc sontice dicuntur. Cod Mutin. fert; causis mortis vel gravis infirmitatis vel eaptionis. ae 813 capti sint mala captione. Ad synodum ad quam me vocabunt vel per se, vel per suos nuntios, vel per suas litteras, veniam, et eanonice obediam; aut, si non potero, legatos meos mittam. Papatum Roma- num et regalia sancti Petri adjutor ero-ad retinen- dum et defendendum, salvo meo ordine. Consilium vero quod mihi erediderint per se, aut per nuntios suos, sive per litteras, nulli pandam, me sciente, ad eorum damnum. Legatum Romanum eundo et re- deundo honorifice tractabo, et in necessitatibus suis adjuvabo. His quos nominatim excommunicaverint Secienter non. communicabo. Romanam Ecclesiam per secularem militiam fideliter adjuvabo, cum in- vitatus fuero. Hzec omnia observabo, nisi quantum sua certa licentia remanserit [forfe remiseris, HARD.) B Excommunicati sunt in eadem synodo sine spe recuperationis archiepiscopus Narbonensis, Tedal- dus [Thebaldus] dietus archiepiscopus Mediolanen- sis, Sigefridus dictus episcopus Bononiensis, Ro- landus Tarvisiensis, item episcopi Firmanus et Ca- merinus. Hi omnes eum sequacibus suis tam clerieis quam etiam laicis. Sacramentum Regiensis episcopi. Ego Gandulphus Regiensem episcopatum contra interdictum vestrum, aut vestri legati, octo diebus non tenebo, neque aliquo inveniam studio, quo vestra legationi resistatur. Sie me Deus adjuvet, et haec sancta Dei Evangelia. CONCILIUM ROMANUM VII. ut vitam aut membra aut papatum perdant, aut A 814 NOTAE SEVERINI BINII. Concilium. Cum in hae synodo Berengarii hzeresis damnata fuerit, quis. non videt calumniam esse men- dacissimam , qua Gregorius in conciliabulo Mogun- lino propterea damnatus fuisse asseritur, quod an- tiquus diseipulus Berengarii exstiterit ? Inter alias Gregorii epistolas exstat unica primo anno sui pon- tificatus ad Mathildem scripta, qua evidenter profi- tetur, sub speciebus panis et vini vere ipsum corpus et sanguinem Domini contineri; quz uniea epistola, si nullum aliud monumentum existeret, sufficiens esset ad integerrimam fidem Gregorii papae demon- strandam, et ad schismaticorum ealumniantium os impudens obstruendum. In hoec concilio S. Brunonem, qui paulo post Si- gnia episeopus creatus est, adversus Berengarium disputasse, acta Vite illius attestantur. Petrus lgneus Albanensis episcopus missus est legatus in Germa- niam, estque illi adjunetus Udalricus Patavinus epi- scopus, ut tradit Bertholdus in Chronico hoec anno. Prater haec alia quaedam in ista synodo agitata fuisse indieant epistolae 18 et 19, lib. vr, quas ex hae synodo ad Parmensem et Bambergensem Eccle- siam scripsit. ADDITIO PHILIPPI LABBE, S. J. Eodem anno Gregorii papa VII sexto habitum fuit die rv Nonas Maii Romanum aliud concilium : Utrum, seilicet, bona. Ecclesiarum. possint poni. 1n pignore pro pecunia, colligenda ad. resistendum Gui- berto, archiepiscopo Ravennati Romanam sedem inva dere conanti. Interfuisse episcopos quatuor cum pluribus cardinalibus, abbatibus et archipresbyteris fidem faciunt duo pervetusti codices mss. quos pos sidebat illustrissimus dominus Petrus de Marea ar- chiepiseopus Tolosanus, ut monuimus pag.: 379 hi- storig nostre synopseos. CONCILIUM ROMANUM VII, In quo regnum Germanie Henrico abrogatum , collatum. fuit Rodulfo, ea constitutione addita , ne deinceps investitura beneficiorum a laicis conferantur vel accipiantur, anno Domini 4080. (Maxsr, Concil. XX, 531.) Anno ab Incarnatione Domini millesimo octua- (; abbates habeatur, nec ulla ei ut episcopo seu ab- gesimo, pontificatus vero domini Gregorii VII papae anno vir, indictione 11m, celebravit ipse dominus papa synodum Rome, ubi interfuerunt archiepi- scopi, episcopi [et episcopi] diversarum urbium, nec non et abbatum ae diversorum ordinum clerieo- * rum et laicorum innumerabilis multitudo. In qua, apostolica [auctoritate] constituta corroborans, multa qua corrigenda erant eorrexit, et quae cor- roboranda firmavit. Inter caetera namque in fine synodalis absolutionis hae annexuit, et perpetua memorie pro posteris scribenda mandavit, ita di- cendo : I. Sequentes statuta sanctorum Patrum, sieut in prioribus conciliis, qua, Deo miserante, cele- bravimus, de ordinatione ecclesiasticarum dignita- tum statuimus; ita et nune apostoliea auctoritate decernimus ac confirmamus ut, si quis deinceps episcopatum vel abbatiam de manu alieujus laiece personae susceperit, nullatenus inter episcopos vel bati audientia eoneedatur. Insuper etiam ei gratiam S. Petri et introitum eeclesiae interdieimus, quous- que locum, quem sub erimine tam ambitionis quam inobedientia (I Reg. xv) (quod est scelus idolola- tri:) cepit, resipiscendo non deserit. Similiter etiam de inferioribus eeelesiastieis dignitatibus constituimus. 1 ; II. Item si quis imperatorum, regum, ducum, marchionum, comitum, vel quilibet secularium po- testatum aut personarum, investituram episcopa- tuum vel alieujus eeelesiastieze dignitatis dare pra- sumpserit, ejusdem sententice vinculo se obstrietum esse sciat. Insuper eliam, nisi resipiseat, et Eecle- sic: propriam libertatem dimittat, divin animad- D versionis ultionem in- hae praesenti vita tam in cor- pore suo quam ezeteris rebus suis sentiat, ut in ad- ventu Domini (I Cor. xv) spiritus salvus fiat. HI. Item sententiam depositionis et. excommu- niceationis, jam plerumque datam in "CTedaldum 815 S. GREGORII VII OPP. PARS III. — CONCILIA ROMANA. 816 [Tebaldum] Mediolanensem dictum archiepiscopum, A sulendi scientia, qui animas hominum magis ad in- et Guibertum [Gibertum] Ravennatum, et Rolandum 'Tarvisiensem , confirmamus et corroboramus. Et Petrum olim Rothonensem [Ruthenensem, cod. Mu- tin. Redonensem] episcopum , nunc autem Narbo- nensis Eccleside invasorem, pari sententia damna- mus. IV. Item si quis Nortmannorum terras Saneti Petri, videlicet illam partem Firmanc marchia, que nondum pervasa est, et ducatum Spoleta- num, et Campaniam, nec non Maritimas atque Sabinum, et comitatum Tiburtinum, nee non monasterium Sancti, Benedicti montis Cassini, et terras sibi pertinentes; insuper etiam Beneventum invadere vel depredari presumpserit, gratiam sancti Petri et introitum ecclesie ei usque ad sa- tisfaetionem interdicimus. Verumtamen si quis il- lorum adversus habitatores harum terrarum ali- quam justam causam habuerit, prius a nobis, vel a rectoribus seu ministris inibi constitutis justitiam requirat; quae si ei denegata fuerit, concedimus ut pro recuperatione suarum rerum de terra illa aeci- piat, non tamen ultra modum, nee more praedonum, sed, ut decet Christianum, et eum qui sua magis quarit recipere quam aliena diripere, et qui timet gratiam Dei amittere et maledietionem beati Petri incurrere, ] V. Preterea admonemus omnes qui aeternce dam- nationis poenas evadere, et vera beatitudinis glo- riam cupiunt intrare, ut a falsis sibi caveant poni- tentiis. Sicut. enim falsum baptisma non lavat ori- ginale peccatum, ita post baptismum falsa poeniten- tia non- delet nefas commissum. Ideoque valde ne- cessarium est ut qui se aliquod grave crimen com- misisse cognoscit, animam suam prudentibus et religiosis viris committat, ut per veram poenitentiam certam peccatorum suorum consequatur veniam. Hec est enim vera poenitentia, ut post commissum [commissionem] alieujus gravioris criminis, ut pote meditati homicidii et sponte commissi, seu perjurii pro cupiditate honoris aut pecunice facti, vel aliorum his similium, ita se unusquisque ad Dominum con- vertat, ut, relictis omnibus iniquitatibus suis, deinde in fructibus bona operationis permaneat. Sie enim teritum quam ad salutem ducunt, teste Veritate quae ait : Sé eeeus eecum ducat, ambo 4n foveam cadunt (Matth. xv); sed ad. eos qui, religione et Scriptura - rum doctrina instructi, viam veritatis et salutis vobis ostendere valeant. VI. De electione pontificum. Quoties, defuneto pastore alieujus Ecelesia, alius est ei canonice subrogandus,.instantia visitatoris episcopi, qui ei ab apostoliea vel metropolitana sede direetus est, elerus et populus, remota omni saeeu- - lari ambitione, timore atque gratia, apostolieze se- dis vel metropolitani sui consensu pastorem sibi se- cundum Deum eligat. Quod si corruptus aliquo vi- tio aliter agere presumpserit, electionis. perperam B facete omni. fructu carebit, et de caetero nullam ele- ctionis potestatem habebit. Electionis vero potestas omnis in deliberatione sedis apostolice sive metro- politani sui consistat. Si enim is ad quem conse- cratio pertinet, non rite eonsecrando, teste beato Leone, gratiam benedictionis amittit, consequenter is qui ad pravam electionem declinaverit, eligendi potestate privatur. VI. Excommunicatio regis Henrici. Beate Petre, princeps apostolorum, et tu, beate Paule, Doctor gentium , dignamini, queso, aures vestras ad me inclinare, meque clementer exaudire. Quia veritatis estis discipuli et amatores, adjuvate ut [et] veritatem vobis dieam, omni remota falsitate quam omnino detestamini, ut fratres mei melius C mihi aequiescant, et sciant et intelligant quia ex vestra fiducia post Dominum et matrem ejus semper virginem: Mariam pravis et iniquis resisto ; vestris autem fidelibus auxilium presto. Vos enim scitis quia non libenter ad sacrum erdinem accessi, et invitus ultra montes eum domino papa Gregorio abii, sed magis invitus eum domino meo papa Leone ad vestram specialem ecclesiam redii, in qua utcun- que vobis deservivi. Deinde valde invitus, cum multo dolore et gemitu ae planctu, in throno vestro valde indignus sum collocatus. Nec ideo dico [forte verius, hac ideo dico, HAnp., sic ef in Mutin.] quia non ego vos, sed vos elegistis me, et gravissimum pon- dus vestra Ecclesia supra me posuistis; et quia Dominus per prophetam docet : Si conversus fuerit [) super montem excelsum me jussistis ascendere, et impius ab omnibus iniquitatibus suis et. custodierit universa mandata moa, vita vivet, et non morietur (Ezech. xvin). In quibus verbis manifeste datur in- telligi quoniam qui aliena bona diripuit, et ea, cum possit, reddere vel emendare noluerit, vel qui arma eontra justitiam portavit [portaverit], aut odium in corde retinet, vel qui hujusmodi negotiationibus aut officiis implicitus fuerit quae sine fraude, sine falsi- tate, sine invidia, sine deceptione fratrum exercere non possit, nec ad Dominum conversus, nec de per- petratis facinoribus veram poenitentiam facere cre- dendus est. Unde inter omnia vos hortamur atque monemus ut, in accipiendis peenitentiis, non ad illos eurratis in quibus nec religiosa vita, nec est con- elamare atque annuntiare populo Dei scelera eo- rum, et filiis Ecclesia peccata eorum (Isa. LvIIT), membra diaboli contra me cceperunt insurgere, et usque ad sanguinem presumpserunt in me manus suas injicere. Astiterunt enim reges terre et prin- cipes seculares et ecclesiastiei, auliei et vulgares convenerunt in unum adversus Dominum, et adver- sus vos christos ejus, dicentes : Dirumpamus vin- cula eorum; et projiciamus a nobis jugwm. Tpsorum: (Psal. 11), et ut me omnino morte vel exsilio con- funderent, multis modis conati sunt in me insur- gere. Inter quos specialiter Henrieus, quem dieunt regem, Henrici imperatoris filium, contra vestram 2 87] CONCILIUM ROMANUM VII. 818 caleaneum erexit Ecclesiam, facta cum multis epi- A Christianorum morti tradi, et Eeclesias fecit dissi- scopis ultramontanis et Italieis conspiratione, adni- tens me dejieiendo eam sibi subjugare; cujus su- perbice vestra resistit [forte, restitit, HAnD.] aueto- ritas, eamque nostra destruxit potestas; qui con- fusus et humiliatus ad me in Longobardiam veniens, absolutionem ab excommunicatione quaesivit. Quem ego videns humiliatum, multis ab eo promissionibus acceptis de su: vit:e emendatione, solam ei commu- nionem reddidi, non tamen in regno, a quo eum in Romana synodo deposueram, instauravi, nee fide- litatem omnium qui sibi juraverant, vel erant jura- turi, a quo omnes absolvi in eadem synodo, ut sibi servaretur, praecepi. Et hee ideo detinui, ut inter eum et episcopos vel prineipes ultramontanos, qui ei causa jussionis vestrae Ecclesi: restiterant, justitiam facerem vel paeem ceomponerem, sieut ipse Henrieus juramento per duos episcopos mihi promisit. Predieti autem episcopi et principes ultramon- tani, audientes illum non servare mihi quod promi- serat, quasi desperati de eo, sine meo consilio, vo- bis testibus, elegerunt sibi Rodulphum ducem in regem. Qui rex Rodulphus festinanter, ad me misso nuntio, indicavit se eoaetum regni gubernaeula suscepisse; tamen sese paratum mihi omnibus mo- dis obedire : et, ut hoe verius eredatur, semper ex eo tempore eumdem mihi semper [dele semper| misit sermonem, adjieiens etiam filio suo obside et fidelis sui ducis Bertholdi filio quod promittebat firmare. . Interea Henricus coepit me precari ut illum contra predietum Rodulphum adjuvarem, eui respondi me libenter facere, audità utriusque partis ratione, ut seirem cui justitia magis faveret. Ille vero putans suis viribus eum posse devincere, meam contempsit responsionem. Postquam autem persensit se non posse (sieut speravit) ager&, duo episcopi, Virdu- nensis videlicet et Osenburgensis (forte, Osnebru- gensis, Hanp., cod. Mut. Osneburgensis], de con- sentaneis suis Romam venerunt, et in synodo ex parte Henrici me ut ei justitiam facerem rogaverunt; quod et nuntii Rodulphi fieri laudaverunt. Tandem, aspirante Deo, sicut eredo, statui in eadem synodo in partibus ultramontanis fieri eolloquium, ut illic ! aut pax statueretur, aut eui amplius justitia faveret, eognosceretur. Ego enim, sieut vos mihi testes estis, Patres et domini, usque hodie nullam partem dispo- sui adjuvare, nisi eam cui plus justitia faveret. Et, quia putabam quod injustior pars eolloquium nollet fieri ubi justitia suum loeum servaret, excommu- nieavi et anathemate alligavi omnes personas sive regis, sive ducis, aut episcopi, seu alieujus hominis, qui eolloquium aliquo ingenio impediret ut non fieret. Przedictüs autem Henrieus cum suis fautori- bus non timens periculum inobedientie, quod est scelus idololatriae (I Reg. xv), eolloquium impediendo exeommunieationem ineurrit, et seipsum anathe- matis vineulo alligavit, magnamque multitudinem pari, et totum pene Teutonieorum regnum desola- tioni (desolatum] dedit. Quapropter, confidens de judicio et misericordia Dei ejusque piissimze matris semper virginis Maris, fultus vestra auctoritate, sepe nominatum Henricum, quem regem dieunt, omnesque fautores ejus excommunicationi subjieio et anathematis vinculis alligo; et iterum regnum 'Teutonieorum et Italie ex parte omnipotentis Dei et vestra interdicens ei, omnem potestatem et dignita- tem illi regiam tollo, et ut nullus Christianorum ei sieut regi obediat interdieo, omnesque qui ei jura- verunt vel jurabunt de regni dominatione a jura- menti promissione absolvo. Ipse autem Henricus eum suis fautoribus in omni congressione belli nul- B jas vires nullamque in vita sua victoriam obtineat. T AL C p 5 J Ut autem Rodulphus regnum Teutonicorum regat et defendat, quem "Teutoniei elegerunt sibi in re- gem, ad vestram fidelitatem ex parte vestra dono, largior et concedo : omnibus sibi fideliter adhzerenti- bus absolutionem omnium peccatorum, vestramque benedietionem in hae vita et in futura, vestra fretus fiducia, largior. Sieut enim Henricus pro sua superbia, inobedientia et falsitate a regni dignitate juste abji- citur, ita Rodulpho pro sua humilitate, obedientia et veritate potestas et dignitas regni eoneeditur. Agite nune, quaeso, Patres et principes sanetissimi, ut omnis mundus intelligat et eognoseat quia, si po- testis in ccelo ligare et solvere, potestis in terra impe- ria, regna, principatus, ducatus, marchias, eomitatus . et omnium hominum possessiones pro meritis tollere unieuique et coneedere. Vos enim patriarehatus, primatus, arehiepiseopatus, episeopatus frequenter tulistis pravis et indignis, et religiosis viris [reli- giosi vero] dedistis. Si enim spiritualia judicatis, quid de saecularibus vos posse eredendum est? et, si angelos dominantes omnibus superbis prin- cipibus judieabitis, quid de illorum servis facere potestis? Addisceant nune reges et omnes sseculi prineipes quanti vos estis, quid potestis; et timeant parvipendere jussionem Eeclesi& vestre, et in predieto Henrieo tam eito judieium vestrum exer- cete, ut omnes sciant quia non fortuito, sed vestra potestate, eadet. Confundatur utinam ad' poeniten- tiam, ut spiritus sit salvus in die Domini. Aeta Roma Nonis Martii [Maii], indictione tertia. Rodulphi regis Romanorum, et principum imperüi, propositio àn synodo Romana contra Henricum IV imperatorem. 1. Nos ex legatione domini nostri regis Rudolphi et principum ejus conquerimur Deo, et sancto Petro, vestraeque paternitati, et euncto huie sanctissimo concilio quod ille Henrieus, quem vos apostoliea auctoritate deposuistis a regno idipsum regnum con- tra vestrum interdietum tyrannice invasit, omnia cireumquaque ferro, prada, incendio devastavit; arehiepiscopos, episcopos, de episcopatibus suis im- pia erudelitate expulit, et eorum episcopatus suis fautoribus in^ benefieia distribuit; per eujus etiam 819 S. GREGORII VII OPP. PARS III. — CONCILIA ROMANA. 820 tyrannidem pi; memorie Werinharius Magdebur- A — Actum Roma anno ab Incarnatione Domini 1080, gensis arehiepiseopus occisus est; Adelbertus Wor- matiensis episcopus adhue ab eo, eontra sedis apo- stolieze praeceptum, in eaptione erueiatur; multa ho- minum millia ejus faetione sunt oceisa; quamplu- res ecclesice abbatis reliquiis (s/e) ineensee ae penitus destruetaec. 2. Innumerabilia quidem facinora sunt qua idem Henrieus in principes nostros perpetravit, eo quod sibi, contra sedis apostolieze decretum, ut regi obe- dire noluerunt, et eolloquium quod vos pro inqui- renda justitia et pace componenda fieri decrevistis, ex culpa Henrici et fantorum ejus (irritum) remansit. 3. Quápropter vestram humiliter imploramus clementiam, ut nobis, imo sancta» Dei Ecclesiae. de- eretam sacrilego pervasori Ecclesiarum justitiam B esse, faciatis. pontifieatus vero domini Gregorii papze septimi anno vit indietione rrr. NOTE SEVERINI BINII. Concilium Coronae, quam ex hoe concilio Gre- gorius papa ad Rodulphum misit, iste versus inseri- ptus fuit : Petra dedit Petro, Petrus diadema Rodulpho. In hae synodo ventilatam quoque esse antiquam illam controversiam inter Turonensem et Dolensem Britannize Ecclesiam ejusdem Gregorii papae littere ad episcopos Britannia date significant. Nihil certi in ea definitum, sed de mittenda legatione in Bri- tanniam ad eausam cognoscendam deliberatum; de- que juribus Lemovicensis Ecelesice super monaste- ria a Dolensibus monachis usurpata, atque aliis a Remensi archiepiseopo oceupatis in eadem actum ezdem epistola testantur. Baronius, anno 1080, numero decimo sexto. ADDITIO AD ROMANUM VII CONCILIUM. Anni 1080. In quo Henricus regno exspoliatur, Rodulphus ?nvestitur. (Supplem. MANsr, IL, 46.) Ec hac synodo scriptas testatur Annalista Saco (, etiam pacis et justitizte amatores, in partibus vestris Eccardà litteras, quas. ex llo acceptas hic repeto. Forte tamen he litterce preecesserunt. sententiam. in Henricum, regem in conczlio pronuntiatam. Hanc vero sententiam. amno 1080 dune arbitror dictam, cum Henricus victoria de Samonibus relata inflatus omnem in apostolicam sedem observantiam abjecit. Pralium vero illud die x1 Kal. Februarii Annalista Saao con- signat. Ex quo fieret conciliwmn. hoe. Januario mense convenisse, Quibus constitutis, hoc Romanum ab eo in quo sententia. eoauctorationis 4n. Henricum dicta. est, consignaturque Martio mense, plane distinguitur. In ipso anno domnus apostolieus in "Teutonicas partes a synodo subjectam misit epistol. -. « GREGORIUS, servusservorum Dei, omnibus archi- episcopis et episcopis in Teutonico, atque in Saxo- nieo regno commanentibus, omnibusque principi- bus, cunctisque majoribus et minoribus, qui non sunt excommunieati,. et obedire voluerunt, salutem et apostolicam benedictionem. » Quomodo ex lite et dissensione vestra maximum in saneta Eeclesia perieulum (ieri quotidie cognosci- mus, visam est nobis, visum est et fratribus nostris in concilio eongregatis summa ope elaborare pro viribus, quatenus idonei nuntii, tam religione quam scientia pollentes, e latere apostolieze sedis ad partes vestras mitterentur, qui religiosos episcopos, laicos commorantes, ad hoe opus idoneos econgregarent; qui domni gratia praeeunte, die et. loco ab illis sta- tuto, tam ipsi quam quos ipsi adjungere adhue de- bemus, aut pacem componant, aut, veritate prazeco- gnita, super illos qui sunt sancti, dissidii causa canonieam censuram exerceant. Verum quomodo nonnullos diabolico instinctu eonfeetos, iniquitatis sua facibus ignitos, eupiditate inductos, discordiam potius quam pacem fieri et videre desiderantes fore non ignoramus; statuimus in hae synodo, sicut et in preterita, ut nulla persona alieujus potentice vel di- gnitatis sive parva sive magna, sive princeps sive subjectus aliqua praesumptione audeat legatis nostris obsistere, et cum ad vos pervenerint de componenda D pace contraire, nec postea eontra interdietum illo- rum alter in alterum audeat insurgere, sed usque ad diem ab illisstatutum firmam pacem omnes sine - ulla occasione et fraude observent. Quicunque autem haec vestra instituta ulla praesumptione violare ten- laverit, anathematis vinculo eum ligamus, et non solum in spiritu, verum etiam in corpore et in omni prosperitate hujus vitze apostoliea auetoritate inno- damus, et victoriam in armis auferimus, ut sic sal- tem confundantur et dupliei contritione conte- rantur. GONCILIUM ROMANUM VIII, | [n causa Henrici regis et episcoporum quorumdam, celebratum c anno Domini 1084. (MANSIT, Concil. XX, 571.) Anno ab Incarnatione Domini millesimo octuage- simo primo, pontificatus vero Gregorii septimi anno oetavo nondum exacto, preesidente eodem apostolico celebrata est synodus Romae in basilica ejusdem Sal- 821 CONCILIUM. ROMANUM IX. 822 vatoris et Redemptoris nostri Jesu Christi, in qua A miter laudaverunt sacras res Ecclesiarum nullate- inter ezetera sententiam depositionis archiepiscopo- rum Arelatensis et Narbonensis atque excommuni- eationis per legatos apostolieze sedis promulgatam, dominus papa, his qui aderant. collaudantibus, fir- mavit. 1 Henrieum quoque dietum regem, et omnes fau- tores ejus, qui in praeterita excommunicatione ani- mum induraverunt, iterum excommunicavit. Anathematizavit item Ildimundum et Landum Campaninos tyrannos, omnesque adjutores eorum. Praeterea suspendit ab officio quosdam episcopos, qui, ad eoncilium invitati, neque ipsi neque nuntii eorum pro ipsis venerunt. CONCILIUM ROMANUM HABITUM ANNO 1081. Anno Gregorii VII pape nono, rv Nonas Maii, convenientibus simul episcopis, cardinalibus, abba- tibus, archipresbyteris ut. discerent utrum bona Ecclesiarum possent poni in pignore pro pecunia eolligenda ad resistendum Guiberto, archiepiscopo Ravennati Romanam sedem invad ere conanti, quze- sitis auetoritatibus exemplisque sanctorum, unani- nus in militia seculari exponendas, nisi in alimonia pauperum, in saneto usu rerum divinarum, et in redemptione captivorum. Ita quippe. sub proeura- tione Joseph fuerant immunia a tributo praedia sa- éerdotum, nec exponebatur aut mittebatur in cor- bonam pretium sanguinis (Matth. xxv1r), nec Helio- dorus raptor sacrarum rerum sub Onia pontifice fuit impunitus (II Mac. 111). Quibus actis interfue- runt Joannes episcopus Portunensis, Joannes episco- pus Tusculanensis, Ümbertus episeopus Prcenesti- nus, Brunus episeopus Signinus, Beno cardinalis Saneti Martini, Ber..... cardinalis Chrysogoni, Bene« dictus cardinalis Sanctze Pudentiane, Cono cardi- nalis Sanetee Anastasi;, Azo cardinalis Saneti B Marei, Romanus cardinalis Sanctae Susanna, Bonus senior cardinalis Sanctae. Marie, Maurus abbas Saneti Sabbz, Laurentius cantor, Petrus arehipre- sbyter de porta Latina, Joannes archipresbyter de Sancto Sebastiano, Joannes archipresbyter de Sancta Cecilia,...... arehipresbyter Salvatoris, et alii plures. CONCILIUM ROMANUM IX, Anno Domini 1083 celebratum. (Apud Mast, Concil. tom. XX, col. 587). (450) AnnoabIncarnatione Domini millesimo (451) C biennii bello fatigatum, acri inedia laborabat : cum octuagesimo quarto, pontifieatus vero domini Gre- gorii papze septimi anno undecimo, duodecimo [x1v] Kalendas Decembris, praesidente eodem apostolico, celebrata est tribus diebus in Lateranensi basilica synodus, in qua fuerunt archiepiscopi, episcopi, et [deest et] abbates Campani, et de principatibus atque Apulia, pauci quoque Gallicani; nam pluri- mos Henrici tyranni perfidia iter retro vertere com- pulit, qui Ostiensem episcopum de apostolica lega- tione redeuntem contra fas et juramenti fidem capi jussit sive permisit. Tres autem synodos quadrage- simales ejusdem Henrici persecutio impedivit [prae pedivit]. Qui semel beatum Paulum, bis beatum Pe- trum aggressus, demum post multum fusi sangui- nis, non tam suorum fortitudine quam negligentia civium, portieu[portieze] muros subripuit. Romanum siquidem vulgus, pars videlicet copiosior civitatis, (450) Dantur variantes ex cod. Mutin. (451 Legendum 1083, ut annus xi Pontificatus Gregorii hoc anno inehoatus certo demonstrat. Prae- nec ipsis ad vicina oppida vel castra exire liceret, nee illi jurati Henrici in Urbem vellent negotiatum venire; multi quoque fame abacti Urbem reliquerant. Proinde ccteri bello remissius attenti rem ex animo minus gerebant, et a eustodiis, prout cuique licebat, sine timore negligentes aberant. Haee super Henrici tyrannide, quia se occasio prebuit, prcstrinxisse sufficiat. i Cseterum dominus apostolicus in eadem synodo de fidei forma et Christiane religionis conversatione, sed et robore animique constantia ad presentem pressuram necessaria, ore non humano sed ange- lico patenter edisserens, die tertia totum fere conven- tum in gemitus et. laerymas compulit, sieque conci- D lium apostoliea benedictione letifieatum | in pace dimisit. - é terquam quod an. 1084, m. Novembri, Gregorius VII Roma non erat. PAGIUS ad An. 1083, n. 5. CONCILIUM ROMANUM X, Quo Guibertus antipapa et haeresiarcha atque Henricus pseudoimperator cum omnibus suis fautoribus , excommunicatur, anno. Domini 1084. (Mausr, Concil. X X, 589). De hoc concilio ista Bertholdus : Dominus autem papa, colleeta synodo, iterum sententiam anathema- tis in Guibertum hzresiareham, et Henricum, et omnes eorum fautores, promulgavit ; quod et in festo 823 "AD OPERA S. GREGORII! APPENDICES 824 sancti Joannis Baptistze praeterito jamdudum Roma A (Matth. xx1v), » etc. Nee mutabat pardus varietates fecit, eum Henricus adhue ibi moraretur. Hane sen- — suas (Jer. x11), Henricus scilicet nequitias suas; tentiam legati sedis apostolieze, videlicet Petrum Al- — quinimo Roma positos quotquot poterat minis, ter- banensis episcopus in Francia, Otto Ostiensis episco- —roribus, blandimentis, promissis sibi conciliabat, pus in terra Teutonieorumusquequaque divulgarunt. bella, czedes, homicidia per se suosque faciens, et to- Hec Bertholdus. tis quibus poterat viribus iniquitati favens, veritati Ad hunc quoque annum referenda que scribit Hugo — resistens et insuper suis litteras mittens, quibus se Flaviniencis in Chronico anno1084: Henricus Romam — Romam obtinuisse, papam dejecisse et omnibus om- veniens urbem cepit, muros evertit, Gregorium pa- nino pravaluisse mendaciter confingebat. At vero pem in turre Creseentis muro clausit, suumque pa- — Mathildis, ete. Gregorius igitur in turre Crescentis pam in ecclesia S. Petrisedereconstituit, ut implere- — muro claususlegatos misit ad Robertum, Apulize du- tur quod seriptum est : « Cum videretis idolum abo- . cem, ut veniret et obsidionem solveret, eto. minationis stans ubi non debet, qui legit intelligat AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. — APPENDIX PRIMA. OPERA À NONNULLIS S. GREGORIO ASCRIPTA. n GCOMMENTARIUS IN VII PSALMOS P(ENITENTIALES. (Vide in S. Gregorio I papa, Operum ejus tomo V, col. 549, Patrologie tom. LXXIX.) II. FRAGMENTUM EXPOSITIONIS IN MATTH/EUM. (FAnRIC., Bibl. med. et inf. Lat., I1I, 92.) Expositionem in VII psalmos peenitentiales, quam supra inter Gregorii I scripta retuli, parum certa con- ectura Hildebrando aliqui tribuunt, sieut etiam Commentarium uberiorem in Mattheum, ex quo ms. in ibliotheca Lambethana Petrus Allixius in praéfat. ad Determinationem Joannis, Parisiensis praedicatoris, de modo existendi corpus Christi in sacramento altaris, Lond. 1686, 8, protulit hoc fragmentum. Cum autem panis et vinum, inquit, dicantur a. cunctis sanctis, et a fidelibus creditur transire in substan- tiam corporis ef sanguinis Christi ; qui fit illa conversio, an. formalis, an substantialis, queri solet. Quod au- tem formalis non sit, manifestum est; quod forma panis et vini remanent. Utrum vero sit substantialis, per- spicuum non est. Quidam autem dicunt hic substantiam transire et converti, ut luec fiat illa, nec tamen illa augeatur, nec concedunt quod hanc esse illam vere dici possit. Alii autem sic dicunt, hanc in illam transire et converti, quod. sub illis accidentibus sub quibus prius erat substantia panis et vini, post consecrationem est substantia corporis et sanguinis, quibus tamen mon efficitur. Nos autem, incerta relinquentes, quod aucto- ritatibus certum est profitemur, scilicet substantiam corporis et sanguinis Christi converti, modum vero con- versionis ignorare mon erubescimus fateri. Subjungit post hoe clarissimus Allixius : « Hildebrandi, qui deinde Gregorius VII, esse hoc opus, verba quibus illud elauditur, demonstrant : ExeLicr ExPosrrro HiLpEBRANDI, SERYI JESU CanisTr, sUPER MaTTHEUM, PER YERBA ET SENSUM HORUM EXPOSITORUM ET SUBTILITATEM GLOSSARUM VENERANDORUM MAGISTRORUM. ÀDJIURO TE UT LIBRUM HUNC PER PRJESENS EXEMPLAR CORRIGAS. » Sed omnino audiendus Henrieus Warthonus, qui, eo- dem ms. codice Lambethano usus, Commentarium hunc in auctario ad Historiam dogmaticam Jac. Usse- rii, p. 405, non Gregorio VII, sed juniori cuidam Hildebrando, cirea annum 1150 tribuit. Ascribam ejus H 825 APPEND. II. — WIBERTUS ANTIPAPA. — NOTITIA DIPLOMATICA. 826 verba, quo rectius lectori de commentario illo adhuc inedito possit constare. « Hildebrandus junior ezypo- sitione in. Evangelium S. Matthei ms. in bibliotheca Lambethana. S. Scripture ubertatem atque pleni- tudinem, omnibus ex zquo Christianis paratam, sepius depradicat. Hinc illam comparat cum fermento, cujus admistione integra farinae massa animatur; cum margarita, pro cujus aequisitione omnia sunt ven- denda; cum vinea, in quam Dominus omnes confertim servos ad operandum immisit; cum talento, quod dominus peregre profecturus universis servis negotiandum concredidit; denique cum prandio, ad quod Dominus omnia hominum genera invitari voluit. Sic enim scribit lib. vrrr, homil. 64, in illud Matthzei cap. 22 : Dicite invitatis quod prandium meum paravi : Prandium est doctrina justitie, et verba celestium my- steriorum de Dei Filio. Ey. omni igitur lege, et ez omnibus prophetis et Scripturis, mensam S. Scripture or- dinavit : in qua mensa, doctrina omnis justitic et diversorum mysteriorum : quia diversi cibi sunt. Magni- tudo igitur et abundantia divinorum mysteriorum, quinimo cibi animarum, in mensa sancta Scriptura inve- niuntur. Expositionem istam Hildebrando cardinali, qui postea Gregorius VII fuit, deberi credidit vir doctis- simus P. Allixius, qui ex ea deseriptum de Eucharistia fragmentum edidit in Praefat. ad Joannem Pari- siens. Verum longe a Gregorii VII genio ac sententia abludit istius libri auctor. Ille hzereticos et Eeclesize Romana adversarios ferro flammaque exscindendos clamavit, et exemplo preivit; clavium potestatem Pe- tro a Christo datam super omne fas nefasque extulit; Eeclesiam super Petrum fundatam esse constanter docuit; et ordinem monasticum, cui impense favit, summo sibi studio addictum habuit. Iste e contra hare- lieos morte nequaquam mulctandos esse contendit; de clavium potestate haud minus sobrie sensit quam Protestantium quivis, omnibusque ex zequo apostolis datam fuisse docet; Ecclesiam non super Fetrum, sed super ipsum solummodo Christum zdificatam esse asserit : et monachorum ordinem Phariszis semel at- que iterum comparans, eorum tonsuram, vestes religiosas et vigilias vellieat (lib. vt, homil. 42 et 50; lib. vi, homil. 69). His adde, Gregorium VII preces lingua populo ignota factas maxime comprobasse. Noster autem Hildebrandus ejusmodi orationem non obscure improbat, ad illud Matth. xxim: Excolantes culi- cem, camelum autem glutientes : Ve nobis, ad quos vitia. Phariscorum pervenerunt ! Quia 1n tonsura, et veste religionis, et orationg labiorum, et jejuntis et vigiliis quibusdam mos quasi bonos ostendimus. Et cum talia facimus, quid. aliud. quam vilia olera, decimamus ; et relinquimus dilectionem Dei et progimi, justitiam, et fidem, et simplicitatem, et humanitatem, puram n Spiritu sancto orationem, et alia virtutum germina? Demum, quod rem extra omne dubium ponit, noster Bernardum citavit, Gregorio VII inferiorem. Eecle- siasticorum enim vitia insectatus, ista subinfert : Lege librum domini Bernard? Clarcevallensis abbatis De consideratione, valde bonum, quem scripsit Eugenio papa, ibi plenius. invenies descriptos errores malorum prelatorum. Hildebrandus itaque junior quidam hujus expositionis auctor fuit. Istum circa szeeuli duode- cimi medium collocavimus, tum quod certior caleulus desit; tum quod et codicis ms. ctas, et loquendi de Bernardo modus, illi aetati optime conveniant. » Hzc V. C. Henricus Warthonus. APPENDIX SECUNDA. M —À—M—MÀ WIBERTUS ANTIPAPA (CLEMENS III. NOTITIA HISTORICA. (CrAccowr, De Vitis pontificum Romanorum, pag. 340.) » * Clemens tertius, Parmensis, Guibertus de Corri- A ad S. Petrum x Kal. Aprilis Dominica Palmarum gia antea vocatus, archiepiscopus Ravennas ab anno 1084. Cardinales fecit viginti novem, episco- Alexandro II facetus, olim imperatoris Henrici IV eancellarius, et, eo auctore, in schismate Romanus antipapa creatus, contra Gregorium VII et ejus successores Victorem III, Urbanum II, et Pascha- lem Il, eo imp., sedit annos 21, menses et dies aliquot. Creatus Brixini in Norieis a triginta episco- pis sehismatieis, auctore Henrico IV imp., v11 Kal. Julii, feria 1r, indictione 111; coronatus Roma pós quatuor, presbyteros decem, et diaconos quatuor. Obiit Roma in arce S. Angeli post Kal. Septembr. anno 1101; sepultus Ravenne in cathedrali ee- clesia, et non longe post corpus ejus, exhumatum jussu Paschalis IT, combustum est. Schisma in Romana Eeclesia pessimum vicesi- mum tertium, NOTITIA DIPLOMATICA. (JarrÉ, Registra Romanorum pontificum, pag. 443.) In. Wiberti bullis has sententias reperimus : B VERBO DOMINI COELI FIRMATI SUNT, CONFIRMA HOC, DOMINI EST TERRA ET PLENITUDO EJUS; — CON- FIRMA HOC, DEUS, QUOD OPERATUS ESIN NOBIS (7); et: D&EUuS, etc. (8). 8277 Data sunt p. m. Roberti card. presb. (1), Bernerái vice cancellarii (7), Bernerii vice Petri cancellarii (8), Roberti Sanentini (Y. Faventini] episcopt AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 828 vice cancellarii Petr (9), Tiderici Albanensis episcopi (11). In bulla 2 legitur : Per manum. Joannis serintarii et notarii nostri palatii, qui seripsisse eam vi- detur, WIBERTI ANTIPAP/E EPISTOLJE ET PRIVILEGIA. 1. Canonicorum Veronensium possessiones et privilegia confirmat. (Anno 1084.) [UenELLI, líalia Sacra, V, 769.] CLEMENS episeopus, servus servorum Dei, dile- etissimis in Christo filiis PAvuro archipresbytero, et ToToNrarchidiacono, et Torowr preposito, omnibus- que canonicis S. Veronensis Ecclesie, tam preaesen- tibus quam et futuris, perpetuam in Domino sa- lutem. Convenit apostolico moderamini pia religione pollentibus benivola compassione incurrere, et pe- tentium desideriis congruum impertire suffragium, Quapropter ex parte omnipotentis Dei Patris, et 1 B vestram ecclesiam. nunquam earituram. clericis qui ad hos honores sint utiles. Si vero archipresbyter et arehidiaconus uno tempore mortui fuerint, liceat proposito frui offieio illorum de investituris donee arehipresbyter vel archidiaconus ordinatus fuerit. Si enim ab aliquo aliquid inventionis scriptum re- pertum fuerit ad destruendam rectitudinem ordi- num, aut hareditatem vestram, vel ea quce supra diximus, precipimus ut omni modo destruatur, et. nunquam compareat, si vero (quod absit !) aliquis. contra hoe nostra auctoritatis scriptum agere ten- laverit, vel vos in his qua supra diximus offenderit, et infra annum .non emendaverit, illius irritus fiat conatus, et illum vivum terra deglutiat, sicut Dathan et Abiron in seditione Core; lepra Naaman Filii, et Spiritus sancti, et beatze Marice semper vir- (? Syri super eum veniat, et maledietio qua fuit data ginis, BB. apostolorum. Petri et Pauli, cztero- rumque sanctorum quorum nomina. in libro vitze aseripta sunt, necnon ex auctoritate sanctorum canonum omnibus patriarchis, archiepiscopis, episcopis, ducibus, marchionibus, vestras personas, seu predia ac beneficia, omnem- que vestram justam possessionem et investituram benefieiorum predietae eanonieze quam usque nune tenuistis, nulli liceat Izedere, disvestire, inquietare, abstrahere. Similiter praecipimus ut nullus vestrum aliquo ingenio ab episcopo vestro beneficia, quae soliti estis investire, requirat, vel investituram ex illius manibus accipiat. Similiter praecipimus de omnibus rebus vestrze canoniea, tam de cur- tis, quam de castellis, seu villis, xenodochiis, faetitiis, ineensitis, libellariis, decimis, servis et ancillis, terris, vineis, pratis, salietis, mon- tibus, planitiis, tam infra civitatem quam extra civitatem, quz a fidelibus vobis sunt collata vel fuerint, ut nulla magna parvaque persona se intromittat; sed liceat vobis quieto éas tenere ordine, sicut per mercedem meorum antecessorum pontificum, seu imperatorum et regum hactenus tenuistis, eo videlicet ordine qui in vestrarum char- tularum paginibus continetur : et de nulla alia eeclesia super vos archipresbyter vel archidia- conus pra&feratur. Quod ob hoc dieo quia spero comitibus, seu . .eunetis magnis parvisque personis, preeipimus ut in monte Nebal, et anathema maranatha, et omnes jillze plagae et maledictiones quibus Deus Pharaonem et /Egyptum pereussit, que sunt seripta in quinque libris Moysi; et Judce traditori soeiatus cum Anania et Saphira poenam luat sternam, et nostro, seu nostrorum suceessorum subjaceat judicio : haec;om- nia juxta privilegium sanetissimi Leonis Noni papae ita firmari ae corroborari decrevimus. Aetum Ravennae, anno Dominice Inearnatio- nis 1084, indict. vir. Datum per manum Roberti card. presb., anno rrr Ordinat. D. Clementis itr PP., vr Non. Mart. feliciter. " II. ? p Littere! Clementis III antipape ad ommes fideles ordinem sessionis inter episcopos concilio assiden- tes statuit. (Anno 1085.) (MonaTORI, Rer. Ital. Script. Y, 11, 583.] CLEMENS episcopus, servus servorum Dei, omni- bus sancte Ecclesie filiis perpetuam in Christo sa- lutem. x Quod propulsis de apostoliea sede iis qui in ovile sanetissimo apostolorum prineipi Petro a Christo Domino eommendatum non ingressi fuere per ostium, sed aliunde subrepere, utpote fures et la- trones, prospicientes suis commodis potius quam gregis utilitati, non est nostris meritis ascribendum, sed divin: benignitati, qui elegit ea qua non sunt 829 APPEND, II, — WIBERTI ANTIPAPJE EPISTOLAE ET PRIVILEGIA. 830 tanquam sint, ut ea quie sunt evaeuentur. De mul- A placuit nostris litteris apostolieis adnotari, et tam tis autem qua in ipso nostri pontificatus primordio acta sunt in [synodo, quam pro communi utilitate maturavimus, eam circa Nonas Januarii celebran- tes, unum, propitiante Domino, nobis concessum est, illud determinare, quod, multoties ventilatum a retro pontificibus praedecessoribus nostris, aut vix aut nullo fine sopitum est : istud videlicet in synodo sedenti jargium quod emerserat inter Ravennatem et Mediolanensem archiepiscopos, unde etiam in ipsa nostra synodo Aquilegiensis patriarcha mussi- tabat; quisque enim juxta nos dextri lateris locum vindieabat, et cui jure deberetur, nobis incertum erat. Contigit autem primo die synodi non interesse Mediolanensem archiepiscopum a primordio, sed jam die inelinata eum patriarcha a dextris nostris se- deret, interposita tamen sella charissimi filii nostri imperatoris Henrici, qui jam advenire putabatur, quia eo loci erat elatus, quasi Ravennatis Ecclesiae a sinistris nostris assideret. Quo Mediol anense are chiepiscopo in medium veniente, dextrumque locum petente, hune acclamatum est ab eleeto Ravennate sibi deberi. Illine simili modo a patriarcha Aquile- giense; et ita unius rei altercatio inter tres exorta est. Placuit autem universe synodo trium partium dissensionem eoram deferri. Statimque prolatus est quidam eatalogus nominum eorum archiepiscopo- rum, et ipsorum qui interfuerunt synodo Symmachi papae, ubi preeseriptus erat Mediolanensis archiepi- scopus. Quo contra ostensum. est privilegium Ra- vennatis Ecclesia, continens qua habet illa in seri- ptis. nominum, non aliquo jure, non aliqua re- etitudine, sed potius causa humilitatis evenerit quod scilicet archiepiscopus Ravennas permiserit preseribi sibi illo termino casu archiepiscopum Mediolanensem, et ne pro. . . . . . quivis esset im- posterum gigneretur, placuisse papa Joanni, suc- cessori illius Symmachi, ipsum privilegium fieri. Hoc autem proposito, ut quis eorum videretur esse major, quamvis vero dextra papze Romani semper - jure deberetur archiepiscopo Ravennati, addendum tamen ei soli imperatori, si presens adesset, ut sie ad sinistram eum transmigrare debere. Quibus duo- rum altereatorum ostensis, tertii vero altercato- rum, id est patriarehee, ostensum est privilegium a D Joanne nono decimo papa factum similiter de ses- sione ad dexteram partem. His auditis universa sy- nodus interrogata est a nobis : primo autem om- nium Romani episcopi elerusque Romanus, quibus et auctoritas est major, et ipsa res erat notior; deinde caeteri omnes. Cumque ex ordine Joannes episcopus Portuensis, et Petrus diaconus nostra apostolieee sedis cancellarius, privilegium ' Raven- nàtis Ecclesie vice sua universe partes laudarent, Poppo quoque Brisegensis episcopus hoc idem fe- cit, ejusque vocem tota synodus consecuta est. Quo igitur in unum placitum vox omnium convenerat, noster quoque assensus pari ratione accommoda- tus est. Ut vero quod actum est omnibus innotescat, presentibus quam futuris intimari, ut tanto firmius valeant credi, quanto constat de nostro ore audiri. Verum ne. posthae iterum vel archiepiscopo Medio- lanensi, vel patriarchae Aquilegiensi de sessione dextri lateris nostri liceat exerere quamlibet con troversiam, interdieimus nostra apostolica auctori- tate hoe eis de caetero licere. Quod si forte fuerit perruptum per temerationem interdietum nostrum, non modo saneti Petri nostraque sedis indignatio- nem, verum nostre quoque excommunicationis et anathematis laqueos ineurrat, Sedem enim Raven- natis arehiepiscopi jubemus semper esse a dextris nostris nostrorumque suecessorum seeundum anti- quae constitutionis auctoritatem, nisi forte impera- tor adfuerit; et tune etiam ipsum sinistram nostram tenere per hane nostrae auctoritatis firmitatem huie nostre narrationi subjectam. per manum Joannis seriniarii et notarii sacri nostri palatii. Bene va- lete.. Ego Ubaldus Ravennas tabellio, et notarius sancte Ravennatis Ecclesi, ut in authentico vidi et legi, ita seripsi. Ego Artufinus, et Bartolinus , et Canulius de Ar- tusinis vidimus authentieum privilegium bullarum cum bulla domini Clementis papa. Et ego Paulus Seordili de Candia doetor decre- torum, praepositus et canonicus cardinalis sanctae Ravennatis Ecelesize, illud privilegium in authentico vidi, et legi bullatum bulla. plumbea apostolica sed non more aliarum apostolicarum bullarum . anno Domini N. J. C. 1413, indictione vr, die primo Maii; Amen. I1. Ravennatis ecclesi privilegia a Wüberto antipapa, qui Clemens appellari volebat, confirmantur. (Anno 1086.) [Mawsr, Concil. XX, 615.] CLEMENS episcopus servus servorum Dei, san- etae Ravennati. Ecclesie, omnibusque futuris in illa archiepiscopis per eam in perpetuum. Cum ad nos Eeclesiarum cura respiciat, et de sin- gulis cogitare eonveniat, et ex debito suscepti regi- minis omnibus nos providere oporteat : specialiter tamen et maxime Ravennati prospicere debemus Ecclesie, cui praesumus, Deo propitio, ut sponsze et filie, Hujus igitur miserias nimis «egre ferentes, et, quantum in nobis est, amputare volentes, hoc reme- dii genere, hoc concilii antidoto tandem subvenire curavimus, ut, consideratis privilegiis decessorum nostrorum Romanorum pontifieum et praeceptis imperatorum qua in archivo nostre Ravennatis Ecclesi: continentur, quacunque in illis leguntur privilegii astipulatione firmentur, ut, sublatis de cetero seminariis litium, nec Romana Ecclesia Ravennati Ecelesiz, mater filie suze, injuriam faciat, nec matri filia contradicat, sed dignitatem suam utraque possideat. Et deinde quid melius, quid Deo 831 AD OPERA $8. GREGORII APPENDICES. 832 jucundius, quam scandala tollere, lites reprimere, A offensione, debitam beati Petri, contra omnium pree- pacem componere, Ecclesiarum coneordiam videre? lis Deus lzetatur et gaudet, et talibus super omne sacrifieium placatur muneribus. Consentientibus igitur et collaudantibus primo cardinalibus nostris, Ruberto Sancti Marci, et Anastasio Sanetze Anasta- sie, confratribus et coepiscopis nostris, Rolando Tarvisino, Milone Paduano, Hecelino Vicentino, Fuleone Forosemproniense, Thebaldo Castellano, aliisque quampluribus qui fuere prasentes : hujus nostri privilegii auetoritate firmamus quaecunque in privilegiis Romanorum pontifieum leguntur, Pauli, Sergii, Anastasii, Leonis, Adriani, Eugenii, Theo- dosii, Valentiniani, Ludovici, Caroli, Othonis, Chunradi, Henrici, et aliorum : omnes donationes et concessiones illorum, quas Ravennati fecisse perhibentur Eeelesi:e tam in episcopatibus quam in abbatiis, comitatibus, exarchatu ceterisque similibus, qua in privilegiis et preceptis plenius habentur, hujus seripture nostra assertione munimus. De- cernentes, et auctoritate apostolica statuentes ut, si quis contra hoe nostrum privilegium venire tenta- verit, si quis contradietor exstiterit, sit anathema maranatha, sitque pars ejus cum Pilato, et Herode, et Juda traditore. Quod ut certius credatur, et ab omnibus diligentius observetur, sigillo nostro pra- sentes litteras statuimus roborari. Aeta sunt haee Ravenne, in plenaria synodo, in matrice ecelesia, quze dicitur Agice Anastaseos, anno Dominiee Inearnationis millesimo octuagesimo sexto, imperante Henrieo tertio Romanorum Augu- sto, anno imperii ejus secundo, indic. nona, tertio Kal. Mart. er M Clementis III antüipaye epistola ad Wratrizlaum primum: ducem, postea regem Bohemie. Hortatur ad solvendam. sedi Romam oblationem, et ad cujusdam ad episcopatum promotionem. (Anno 1086.) [PETZ, Thesaur. anecd. VI, 1, 286, ea biblioth. S. Em- x mer. Ratisbon.] C. episcopus, servus servorum Dei, W. glorioso prineipi Boemiorum, ae dilectissimo filio, salutem et apostolieam benedictionem. Tuam, dilectissimefili, prudentiam credimus nosse quantis dolis, quantis fraudibus adversarius noster diabolus humanum genus exagitet, quantis versutiis eam, quam inter angelos, et inter Deum, et primum hominem seminavit, discordiam quotidie inter Christianos seminare laboret. Ut enim tibi veritatem fateamur, plurima jam sz:epius nobis de te sunt re- lata, qua adversum dilectioném tuam animum no- strum, quod Deus avertat! incitarent. Sed ipse cor- dium inspector... est testis, nolle nos super tua di-- gnitate aliud quam deceat, vel credere, vel audire, et quod in omnibus te et desideravimus et desideramus prosperari. Tuus tantum animus, undedolemus, unde ingemiscimus, non ea se erga nos charitate, ea qua deceret devotione habere videtur; cum, nescimus quo nostro peecato, qua nostra erga tuam dilectionem D decessorum nostrorum religiosissimam institutio- nem, et exhibitionem tantotempore detinueritis, et, multoties inde a nobis paterna affeetione admonitus vel nos, vel nostra mandata parvi pendens prorsus neglexeris. Sed talia tibi forsan sunt relata. Est enim hodie terra, perversis delatoribus plena, quae tuc menti sinistram, ut videtur, de nobis injecere suspi- cionem, et, falsitati eredulus, tam illieite retinendi illieita qualitereunque adeptus es occasionem. Sed Deus novit, qualitereunque te erga nos habueris, nos semper te Corde puro dilexisse, et tuam modis omnibus prosperitatem exoptasse. Aufer itaque, di- lectissime fili, omnem de animo tuo,si qua est, con- irarietatis rubiginem, et eam, quam nos erga te, tu quoque erga nos, habeas dilectionis sinceritatem. Quia vero de sancte Roman: Eeelesice injuria eum salute animae nostrae silere non possumus, adhue te paterne admonemus, rogamus etiam et obsecramus, charitative quoque consulimus, ne beati Petri de- bitam oblationem ulterius retineas, ne videlicet ip- sam retinendo ejus iram in te exasperes, sine quo - aperiente nemo regnum valet intrare ecelorum. Sed, sieut decet, debita eam reverentia dirige, ut ipsum tibi pacatum valeas invenire. Proxterea non credimus a tua exeidisse memoria, quod dileetionem tuam et per litteras et per nun- tium tuum plurimum postulavimus. Obnixe rogavi- mus super quodam dilectissimo filio nostro [Felice] , tibi equidem fidelissimo et satis noto, celsitudinem tuam interpellantes, ut in illa re quam postulaba- mus nostra voluntati assensum preeberes. Sed nihil nobis de hae ipsa re postea, unde plurimum mira- mur ,remandasti. Et ipse quidam jam magnifice, sieut dignusest, foret locatus, nisi haefuisset exspectatione detentus; quo, Deus novit, fideliorem tibi non pote- ris invenire. Hoc autem tus sit notum dignitati, quod cum Domino imperatore, charissimo filio no- stro, de re istanondum quidquam egimus, quoniam tuc certitudinem voluntatis hactenus exspectavimus. De hoe vero certissimus existas, quod si hoc unumno- stri causa, nostro rogatu feceris, quidquid a nobis deineeps me et te dignum petieris, impetrabis, Quidquid igitur de hae re sedet tuo animo, utrum videlicet nostris tam dignis, quod non diffidimus, assentiaris petitionibus, nos quantocius effice cer- tos. Nolumus enim tantum virum, tam utilem eecle- siastico regimini, tali amodo suspendio detineri. Novo quoque sigillo, utpote evidentiori, has litteras ideireo insigniri praecipimus, ut tua etiam dignitas evidentissimum tua concessionis signum, aliquod videlicet admirationis novum in novo, quem peti- mus, episeopo [Misnensi] eligendo et eonstituendo mittere dignetur. V: Clementis antipape et concilii Romani synodica T ad clerum universum. (Anno [1089.) CLEMENS episcopus, servus servorum Dei, omni- 833 APPEND. II. — WIBERTI ANTIPAPJE EPISTOL/E ET PRIVILEGIA. 834 bus orthodoxis fratribus, archiepiscopis, episcopis, A ctum. » .Et ut. manifestissime. omnibus pateret abbatibus, atque universis sancte Ecclesice ordini- bus, salutem et apostolieam benedictionem. Quante et quam pestifera schismaticorum adin- ventiones nostris temporibus sanctam Ecclesiam perturbaverint, et quantos populos, peccatis nostris exigentibus, erroribus suis infecerint ; fraternitatem vestram eredimus non latere. Venenum siquidem eorum, a eapite sanctze Ecclesie usque ad ultima membra passim diffusum, vobis et subditis vestris constat non modieum certamen generasse, et usque ad medullas corporis vestri dolorem tanta prasum- ptionis intrasse. Hac itaque necessitate compulsi, ne B. Petri navicula tot perturbationum fluctibus et pene ad naufragii discrimen inflexa praeceps labere- tur, ad arma quibus Patres in defensionem Chri- stiana fidei usi sunt, nos convertimus, atque episco- pos et abbates et quamplures honestos viros ad syno- dum in ecclesia B. Petri celebrandam ex diversis parti- busconvocavimus. Quibus Spiritus sancti inspiratione congregatis, inter ecdtera qua synodalis conventus tractanda susceperat, quaestionum impia dogmata ad pernieiem. multorum noviter orta, a nonnullis communi audientia inferuntur; quce fraternitati ve- strae dignum duximus notificare, quatenus ad ea de- vitanda, imo Deo auxiliante destruenda, promptiores vos et vigilantiores redderemus. Ibi namque de per- juriis qua ipsi ad perieulum | imperialis dignitatis fieri hortantur, non parvus clamor exoritur. Et quia negotium illud radix et origo ccterorum flagitiorum videbatur, placuit de eo primum tra- ctari debere, et quam pessima et periculosa sit hu- jusmodi adhortatio ostendi. Unde in imperatorem exeommunicationem promulgatam necessariis do- eumentis improbavimus, quia illius ex occasione perjuriorum et. -omnium assertionum snarum vires contraxisse videbantur. Ad convineendam itaque eorum temeritatem, cum plurima tam ex sacris ca- nonibus quam etiam et mundanis legibus exempla occurrerent, illatamen ad auxilium nostrum sufficere documenta visa.sunt, scilicet quod in eos qui non sunt legitime vocati, et rationabiliter convicti, qui- que bonis suis exspoliati, sententia damnationis non sit proferenda, Nieano concilio approbante : « In- certa nemo pontificum judicare presumat, quia, quamvis vera sint, non tamen credenda sunt nisi qua manifestis indiciis eomprobantur, nisi quae ma- nifesto judicio convincuntur, nisi qua judicatorio ordine publicantur. » In eodem : « Caveant judices Ecclesi: ne absente eo eujus eausa ventilatur sen- tentiam proferant, quod irrita erit. » In eodem (452): « Non est privilegium quo spoliari possit jam nuda- tus. » Item B. August. plenius in lib. poenitent. tractans, ita inter ecetera dicens : « Nos a commu- nione quemquam prohibere non possumus, nisi aut sponte confessum, aut in aliquo sive seculari sive ecclesiastico judieio nominatum atque convi- (452) Hoc pariter testimonio, tanquam ex Gelasio et synodis Niezna ae Sardicensi petito, usi sunt Pa- eos ipsos ejusdem — exeommunicationis senten- üam. subiisse, utile. visum fuit hae ex dictis B. Augustini recitare (Aug. serm. 351 de Peomit. t. V, pag. 948 nov. edit. Antuerp.) : « Quidam intuentes pracepta severitatis, quibus jubemur non dare sanctum canibus, ut ethnichum habere ecclesie contemptorem, a compage corporis mem- brum, quod scandalizat, evellere; ita perturbant eccleside pacem, ut conentur ante tempus zizania eruere, atque hoe tempore caecati ipsi potius a Chri- sti unitate separantur. » His itaque ad medium re- citatis, adjudieante universa synodo, constituimus ut nullus deinceps ad. injuriam. Domini imperatoris praesumat de hae quaestione disputare, et ei sub- ditos a servitio et communione ipsius subtrahere : Ad hoe etiam quod genus ultionis mereantur sub- ire qui, hortatu sehismatieorum, juramenta regi et prineipibus facta non timent violare ; sicuti Au- gustini auctoritatem induximus : « Si quis laicum juramentum violando profanat, quod regi et Domino suo jurat, et postmodum perverse ejus regnum et dolose tractaverit, et in mortem ipsius aliquo ma- chinamento insidiatur, quia sacrilegium peragit, manum suam in Christum Domini mittens, ana- thema sit, nisi. per dignam poenitentic satisfactio- nem emendaverit, sicut constitutum est a saneta synodo, et seculum relinquat, arma deponat, in monasterium eat, et poeniteat omnibus diebus vitze sua; verumtamen eommunionem cum eucharistia in exitu suo accipiat, episcopus vero, presbyter, dia- conus, si hoe erimen perpetravit, degradetur. » His vero diligenter expositis, summa nos necessitas compulit ad ea qua de sacramentis ecclesiasticis inimici christiana religionis adversus catholicam fidem oblatrant, diseretas auctoritates opponere; et quae dicere et audiri nefas est, probabilibus argu- mentis confutare. Dicunt attamen sacramentum cor- poris et sanguinis Domini nostri Jesu Christi, con- seerationes chrismatis, imo quacunque ad episco- pale.et sacerdotale offieium pertinent, ab his qui sectzde eorum non communicant celebrata, nulla prorsus esse sacramenta, et nihil aliud. suscipien- tibus nisi damnationem conferre. Nam panem illum b qui de ccelo descendit, in quo tota salus et. vita no- stra consistit, impio blasphemantes ore, pollui potius. quam eonseerari astruunt; aquam quoque baptismatis, per sacerdotum preces ac. benedictiones et chrismatum admistiones nihil sanctificationum suscipientem, his qui regenerandi sunt potius sor- diditatis maculas quam spiritales munditias aiunt prestare. Sie etiam pessime sentiunt de reiterandis ecclesiasticis ordinibus, de reconsecrandis ecclesiis, et pueris reconsignandis ; postremo de omnibus idem testantur,qua per sacerdotale officium christianis con- feruntur. De his itaque diutius laborantibus (sic), sin- gulis eorum erroribus opponenda censuimus, quibus tres synodi Perestadensis anni 1085, quam legas in Collect, Concil. e 835 manifeste declaratur, non solum apud nos Dei gratia A eatholicos, verum etiam apud sehismatieos, et hze- reticos, hzec omnia esse rata nee ulla unquam ra- tione iteranda. Augustinus super Joannem : « Sive aut baptizet servus bonus, sive servus malus, non sciat se ille baptizari qui baptizatur, nisi ab eo qui sibi tenuit baptizandi potestatem. » Et paulo post : « Non exhorreat columba ministerium malorum, respiciat Domini potestatem. Quid tibi faciat malus minister, ubi est bonus dominus? et te non deci- piant seductores. Agnosce quod docuit columba : Hic est qui baptizat in Spiritu saneto; » etin se- quentibus dicit : « Seduetor, non habes baptismum, malus tibi dedit, traditor nescio quis dedit. De offi- ciali non disputo, judicem attendo, ego a Christo ipso baptizatus sum. Non, inquit, sed ille episcopus te baptizavit, et ille episeopus illis communicavit. A Christo ipso sum baptizatus, ego novi. Docuit me columba quam vidit Joannes. O milve, non me dila- nias, male. Justos, inquiunt, oportet esse tanti ju- dieis ministros, Sint ministri justi, si velint; si autem superbus fuerit minister, cum Diabolo com- putatur; sed per illum donum Christi non contami- natur. Quod per illum fluit, purum est ; quod per illum transit, liquidum est. Puta quod ipse lapideus est, quod ex aqua fructum ferre non potest, et in canali lapideo aqua nihil generat, sed hortis fructum afferet. Spiritualis vero virtus sacramenti ita est ut lux, quae et ab illuminandis pura excipitur, et si per immundos transeat non inquinatur. Quos baptizat (; ebriosus, quos baptizat homieida, quos baptizat adulter, Christus ipse baptizat. » Idem ad Vincen- tiam Donatistam : « Non sacramenta Christiana fa- ciunt te haretieum, sed prava dissensio. Non pro- pter malum quod processit a te, negandum est bonum quod remensit in te ; quod malo tuo habes, si ibi non habes unde est bonum quod habes. Ex catholica itaque Eeclesia sint omnia saeramenta Do- minicea, qua? sicut habetis et. datis, quomodo habe- bantur et dabantur etiam priusquam inde exiretis. Non tamen ideo. non habetis, quia non estis ibi unde sint qua habetis. Non in nobis mutamus, in quibus estis nobiscum. Nam et de talibus dictum est quo- niam in multis erant mecum. Sed ea corrigimus, in quibus non estis nobiscum, et' ea vos hie accipere volumus, qua non habetis illie ubi estis. Nobiscum autem estis in baptismo, in symbolo, in ezeteris Do- minieis saeramentis. In spiritu autem unitatis, et in vinculo pacis, in ipsa denique catholica Ecclesia nobiseum non estis. » Item in quarto libro contra Donatistas : « Sieut. urgeri videor, eum mihi dici- tur : Ergo hareticus dimittit peccata, cum juxta te baptizat; sic et ego eum dico : Ergo avarus reli- gionis simulator peccata dimittit? Si per vim sacra- menti, sieut ille, ita et ille : si per meritum suum, nec ille, nec ille. Illud igitur sacramentum, et in malis hominibus, Christi esse cognoscitur. » Item in quinto libro contra Donatistas : « Quomodo aquam mundat et sanctificat homicida? quomodo ben:edi- D AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 836 eunt Deum tenebra? si autem Deus adest sacramentis et verbis suis, per qualeslibet administrentur; et sa- cramenta Dei ubique recta sint, et mali homines, quibus nihil prosunt, ubique subversi. » Item in eodem : « Quomodo exaudiet Deus homicidam de- preeantem vel super aquam baptismi, vel super oleum, vel super eucharistiam, vel super capita "eorum quibus manus imponitur? Qua tamen om- nia et fiunt et valent, etiam per homicidas, id est qui odorunt fratres etiam in ipsa intus ecclesia. » In eodem : « Sicut fieti veraciter conversis recipiuu- tur, nec tamen eorum baptisma reprobatur; sie et illa quam schismatici vel haeretici aliter habent, nec aliter agunt, quam vera ecelesia, cum ad nos veniunt, non emendamus, sed potius approbamus. Ita ergo nec foris, sieut nee intus quisquam, qui ex parte diaboli est, potest vel in se, vel in quoquam maeulare sacramentum, quod Christi est.» Hiero- nymus ad Luciferianum : « Sieut hie est qui ba- ptizat, id est Christus, ita hie est qui sanctificat. » Idem : « Oro, inquit, te ut aut saerificandi licentiam ei tribuas eujus baptisma probas; aut reprobes ejus baptisma quem non putas sacerdotem. Neque igitur fieri potest ut qui in baptisterio sanctus est, sit apud altare peecator. » Papa quoque Anastasius, scribens ad Anastasium imperatorem, asserit omnes quos ordinavit Acacius, licet a B. Felice papa exeom- munieatus et haretica pravitate infectus, debere in suis ordinibus absque omni reordinatione perma- nere, sic inter cetera dicens : « Acacius bonum male administrando sibi tamen nocuit, nam invio- labile saeramentum, quod per illum datum est aliis, perfeetionem suc virtutis obtinuit. » His et aliis pluribus diversorum patrum sententiis recitatis illam synagogam Satanze ad reddendam impietatis suc rationem litteris et nuntiis nostris ad synodum vo- cavimus, non tamen ut ipsi audientiam, in preeter- itis conciliis jam prorsus ei exclusam, mererentur; sed ut pacem sanete Ecclesie, qua per ipsos om-. nino divisa est, in unitatem componeremus. Littera- rum autem hie tenor fuit. VI. Wiberti epistola ad O. Ostiensem. — De rebus a se in synodo Romana constitutis, e quod ad synodum vocatus non venerit, objurgat. (Anno 1089.) [Mawst, Concil. XX, 599.] CLEMENS episcopus, servusservorum Dei, O., olim dieto Ostiensi episcopo, et sequacibus suis quie merentur. Licet synodali audientia vos indignos fecissetis; quia ad synodum sancte Romane Ecclesie multo- ties vocati venire reeusastis, et hae de causa excom- munieati estis, tamen ut murmur populi erroribus infecti vestris auferatur, apostoliea auetoritate prae- cipimus ut ad synodum quam in ecclesia beati Petri Deo auxiliante celebramus securi penitus veniatis, ut de eo quo sanctam Ecclesiam perturbastis, sicut decet, rationem reddatis. Verum ipsi nec Deum 837 APPEND. Il. — WIBERTI ANTIPAPJE EPISTOLAE ET PRIVILEGIA. 838 timentes, nec hominem. reverentes, legatos et litte- A nummulariis jubemur. Ideirco, fratres, hortor dile- ras nostras nec audire nec videre voluerunt. Unde in erroribus suis perdurantes ex latebris quas ser- pentino more incolunt, ad decipiendos incautos, vel simplices dira sibila emittunt, acuentes linguas Suas sieut serpentes venenum aspidum sub labiis eorum, etc. Quante igitur humani sapguinis effu- siones in Italico et Teutonico regno occasione prz- dieationis eorum facte sint, quante ecclesiarum destruetiones, quanti viduarum et. orphanorum ge- mitus; postremo quante universi Romani regni depopulationes, lucidius ex eorum gemitibus, qui opprimuntur, quam nostra relatione comprobatur. Preterea placuit saneto conventui, ut. in Simonia- cos, qui Eeclesiam Dei latronum speluncam fece- runt, debita animadversione inveheremus, et redi- vivum caput illius haereseos toties a sanctis Patri- bus abscissum gladio beati Petri amputaremus. Unde eorumdem Patrum sanetorum documenta sectantes apostolica auetoritate praecipimus ut nullus deinceps alicui manum prassumat imponere potius quam pessimi «commercii conventione. Si vero, quod absit, hoc crimen in aliquo deinceps repertum fuerit, et ordinator propria in perpetuum careat dignitate, et ordinatus ex ea quce per eommereium facta est, perficiat ordinatione. Preterea, quod silentio pretermittendum non fuit quia murmur populi adversus incontinentiam clericorum passim crescit ac dilatatur, utile visum fuit, ut ea qua de- betis diligentia, ministros altaris seeundum statuta canonum vivere, atque munditiam castitatis, sine -qua, teste Apostolo, placere Deo non possunt, irre- prehensibiliter custodire commoneatis, quatenus de correctione eorum ab his qui foris sunt, bonum testi- monium habentis, et murmurantis populi insolen- tiam quiescere faciatis. Hi vero qui missas pecca- torum sacerdotum respuunt, et qui eis ante judicii nostri censuram opinionis $uc' prejudicium infe- runt, communione sancta Ecclesie usque ad emen. dationem priventur. Conjunetiones autem eonsan- guineorum fieri prohibete, quoniam has, et divinae et seculi. prohibent leges. - Consideret vero, fratres dilectissimi, vestra excellens prudentia, quam bo- nuni sit persistere in dispensatione vobis credita, et in fide recta, atque hereticis, et aemulis Chrisu re- pugnare, et nunquam a veritatis tramite declinare, quam Dominus et Salvator omnium, eujus fidem tenemus , qui pro nobis mori non dubitavit, et pro- prio nos sanguine redemit, fidem B. Petri non de- fecturam promisit, et confirmare eum fratres suos admonuit, quod apostolicos pontifiees meae exigui- tatis predecessores confidenter semper fecisse, cunctis est cognitum, quorum et pusillanimitas mea, licet impar et minima pro suscepto, tamen divina dignatione ministerium pedissequa cupit existere. Ve igitur erit nobis, qui hujus ministerii onus sus- cepimus, si veritatem fidei ad hujus destructionem erroris pradieare neglexerimus. Ve erit nobis si veritatem silentio oppresserimus, quam erogare etionem vestram, obtestor et moneo, ut qua debetis et potestis, sollicitudine vigiletis, ad. investigandos haretieos, et inimicos sanctie Dei Ecelesie, eta sanis mentibus ne pestis hac latius divulgetur, severitate qua potestis pro viribus exstirpetis, quoniam sieut habebit a Deo dignae remunerationis praemium, qui diligentius quod ad salutem commissa sibi plebis proficiat, fuerit exsecutus; ita ante tribunal Domini de reatu negligentie .se non poterit exeusare qui- eunque plebem. suam contra tam sacrilege persua- sionis auctores noluerit custodire. VIT. Privilegium Clements III pro parthenone Beati Petri Patavini. (Auno 1091.) [OnsaTo, Hist. di Padova, p. 262.] CLEMENS episcopus, servus servorum Dei, dilectis- sime in Christo filia THEOPHILzx, monasterii Beati Petri in Paduana civitate siti abbatisse, et Dei an- cillis inibi famulantibus, cunctisque inibi regulariter succedentibus in perpetuum. Ex consideratione pastoralis cure, quam. admi- nistratione sedis apostolieze gerimus, eui . nullis propriis meritis. sed divina providentie dispensa- tione presidemus, omnium qua usquequaque sunt Ecclesiarum proveetui nos convenit invigilare, ac justis fidelium postulationibus eequitatis assensum prebere, bonisque ac religiosis ineceptis, ut de die in diem augmententur, et ad perfectionem usque perdueantur, nostri favoris nostraque auctoritatis suffragium impertiri, quatenus personz . Deo dica- (e et divino eu)tu perpetuo jure manceipata, ab omni saecularium inquietudine remota et. eunctis mundialibus impedimentis expedite, pura et in- tenta mente Creatoris sui laudibus insistere te- neantur.. Unde, reverenda filia Theophila, quoniam sanctissima devotio tua, religiosis moribus suffra- gata, humiliter petiit ut praedietum Beati Petri mo- nasterium nostri privilegii auctoritate firmaremus, quatenus omnibus futuris temporibus monaste- rium. ancillarum Dei existeret, ut. videlicet sanceti- moniales, nullorum absque omni contradictione, sub regimine abbatissae degerent ; devotas petitiones p t"was per interventum honorandorum confratrum nostrorum Milonis, scilicet ejusdem civitatis epis- copi, et Roberti Faventini episcopi, neenon dilectis- simi filii nostri Petri Paduani archidiaconi, | gra- tanter suscipimus, et tuis religiosis votis libenter annuimus. Quapropter apostolica auctoritate, et hujus nostri privilegii constitutione, concedimus et confirmamus ut omnibus deinceps futuris tempo- ribus monasterium illud predietum sanctimonia- lium monasterium habeatur, nec ulla sit deinceps magna parvaque persona qua hoe ullatenus audeat immutare. Confirmamus quoque eidem monaste- rio, tibique et omnibus tibi regulariter succedenti- bus ad usum sanctimonialium inibi Deo servien- tium. omnia quc habentur in charta donationis 839 AD OPERA S. GREGORII. APPENDICES. 840 quam episcopus Milo vobis fecit, et omnia qua nunc A in Rivalta eum castro et suis pertinentiis, et man- habetis, vel acquisistis, et quae deinceps, tam vos quam succedentes vobis, juste acquisiture estis. Pracipimus insuper et apostolica auctoritate in- terdicimus ut nullus dux, marchio, comes, vice- comes, nullaque magna parvaque persona sive ec- clesiastica, sive seecularis, praedictum monasterium Beati Petri, vel Dei famulas ibi servientes, de his qua hujus nostri privilegii auctoritate confirma- mus, audeat deinceps ulla inquietudine molestare. Si quis autem hujus nostri privilegii sanctionem violaverit, nisi resipuerit, et digna satisfactione emendaverit, sit. extorris a regno Dei, utpote apo- stolicae auetoritatis saerilegus contemptor, et, digna excommunicatione damnatus, ab Ecclesia Dei pror- sus extraneus efficiatur, perpetuceque subjaceat maledictioni. At vero qui pius observator exstiterit, perpetua benedictionis abundantia repleatur, con- stituimus. Anno Dominiee Incarnationis 1091, indictione xiv, anno autem pontificatus domni Clementis ILI pape vir, xiv Kal. Februarii. Datum per manum Bernerii vice cancellarii in urbe Paduana, actum feliciter. VIII. Clementis ILL, sive Guiberti, pseudo-pape bulla, qua canonicis ecclesim Regüensis omma illorum. bona et jura confirmat. (Anno 1092.) [MunaAronr, Antig. Ital., 11, 185.] CLEMENS episcopus, servus servorum Dei, cano- nicis Regiensis ecclesie, ipsorumque successoribus in perpetuum. "Oportet nos in specula sancte sedis apostolica constitutos ad defensionem et firmitudinem ecele- siarum Dei vigilanter insistere, quatenus de bono in melius Deo adjuvante proficiant, ut, remota om- nium pravorum hominum inquietudine, ministran- tes divinis officiis promptius intenti quiete mini- strare queant, et nos boni pastoris mereamur per- cipere praemia. Ac per hoc per praesentem sceriptu- ram apostolica auctoritate in perpetuum manendum confirmamus canonicis sanete Regiensis ecclesiz, ut ad canonieam suam inviolabiliter teneant cur- tem unam quas dicitur Villa, et mansos tres in Gova, mansum unum in Noniano, in Campilia curtem unam, et mansos duos, et unum quem dedit Sige- fridus, qui dieitur Galliulo, curtem qua dicitur Massa, cum suis appendiciis, Prenniano cum suis, et terram quz est in Castro Holeriano in Mucleto mansum unum, in Dinazano unum, in Valle Birli unum, in monte Babuli unum, in Casalieio unum, in Braciano tres in Veterivola unum, in monte Todio- ni unum. Et quidquid pertinet ad praedictam San- ctae Maria et Saneti Michaelis canonicam in Tabia- no, Caterniano, Mellocio, et Grazano, et Verniano, cum suis appendiciis, et in civitate Nova, et in Cur- lo, et resillas cum silva in Bajarola, et plebem unam sum in Corniano et in Runcho, Folliano et Alliano, et res in Gavassa cum decimis, et sylva, et. in Cor- rigia, seu in Butrio,in Rio, Fazano, Campogalliani, in Fontana, in Prato, Canule, Mandrie, in Gurgo. Et sortes duas quae sunt prope Curtemnovam, -et mansos duos in Cetlole, et plebem de Nuvalare cum omnibus suis pertinentiis, et mansos tres in Canole, Corviatico, Mandriole, in Fabrica mansum unum, et in Seso, Rodano, Silvarano, Carbognano , Cal- dariola, Campaniola, Bedullo; vico Martini, Quer- ciola, Monte Gamoni. Et capellam Sancti Viti in Offiano, et Capellam Saneti Abundi cum suis perti- nentiis, Pratum de Boceto, Ariole, Gaziata, Mote lena, Campigene, Marmoriolo, et res qua rejacent B juxta pontificellum Rodani, silva de Groseto, Purci- liole, Runeise, et in Casale Fossedunde, et Razolum cum piscariis, et omnibus suis pertinentiis ad San- etum Stephanum, ad Sanetum Possidonium, in pa- go Mutinensi Buyda, in monte Passarario, in Pulia- gnello, Serra, Appollina ad Sanctam Mariam cum oliveto. Et decimam in civitate qua vocatur Regium, eum omni integritate, et in Marsia. Et omnes res qua sunt in eireuitu civitatis quce vocatur Emilia. Et eurtem unam in 'Tertonensibus, quz dicitur No- va, et omnes res quae sunt in Aqueductio, et cur- tem Saneti Stephani eum plebe qua infra castrum sita est, cum omnibus suis pertinentiis, sieuti a bo- na memoric Sigefrido episeopo vel ab aliis episco- pis, pro suis suorumque successorum. animabus, eidem canonieze per scriptum vel investituram bene providendo integre collata sunt. Atque omnes res quas de donis episcoporum vel voto fidelium prae- dicte canonieze vel canonicis oblatas esse dignosci- tur, sanetorum eanonum auetoritate nostraque apo- stolica immunitate huic nostro inseripsimus privi- legio, cum omnibus suis adjacentiis et pertinentiis in perpetuum inviolabiliter conservandas, absque omni contradictione alicujus magni parvaeque per- sona. Si quis autem temerario ausu contra hoe nostrum apostolicum privilegium agere, vel ordi- nare aliter res canonicas, vel alium. in eis usum ponere presumpserit quam eum quem constituit Teuzo episcopus, Sigefridus, Adhelberius, Wol- marus, Gandulfus, sciat se omnipotentis Dei pote- State, ac beati Petri apostoli, sanctorumque om« nium, nostra etiam auctoritate, anathematis vin- culo innodatum, eta regno Dei alienatum, et eum omnibus impiis eterno incendio coneremandum. At vero qui observator exstiterit, gratiam et miseri- cordiam vitamque zeternam a misericordissimo Do- mino nostro consequi mereatur. Datum apud Cesenam per manum Bernerii vice Petri cancellarii, anno Dominice Incarnationis 1092, indietione xv, anno autem pontificatus domni Cle- mentis tertii pap: 1x, Idibus Junii. IX. Clementis III antipapa 'epistola ad. Ruithardwm ar- 841 APPEND. Il. chiepiscopum Moguntinum. — Diem illi ad. syno- dum. Vercellis agendam dicit. (Anno 1097.) ('Y 5. MANSI, Coneil XX, 6054 3 CLEMENS episcopus, servus servorum Dei, R. con- [ratri et eoepiscopo Moguntino salutem et apostoli- eam benedietionem.. Nati «c diat Faventinum fraternitati tuae ut ad synodum, quam pro totius Eeclesize necessariis, causis in jam dicto loco et tempore eelebraturi, sumus, omni postpo- sita occasione advenires, mandavimus et per sum- mam obedientiam praecepimus. Et primum qui- £e i PP icy dem bene promisisti, verum postea, voluntate. iua. in aliqua parte peracta, cum praedictus nuntius red-- iens veram tibi ut czeteris obedientiam injunge- ret, dixisti te a nobis per tuum nuntium esse re- laxatum. Quod ut audivimus, quam graviter tule- rimus nequit efferri. Hoc enim dietum magna per- turbatio synodi videbatur, cum omnes pene suffra- ganei tui ad te respiciant, eum omnium vox sit : quod magister meus fecerit, hoc faciam. Quapro- pter eidem N., qui tam nefandum, tam exsecrabile, tam nocivum sancta et universali Ecclesi:e menda- cium protulit, omne divinum officium apostolica auctoritate interdicimus, donee: ad nos veniens de tanta tam detestandi mendacii iniquitate satisfa- ciat. Quod nisi usque ad festum scilicet Michaelis ad nos de hae re satisfacturus venerit, ampliori quam forsitan estimet excommunicationi subjace- bit. Tibi vero apostolica auctoritate et per veram : obedientiam iterum atque iterum praecipimus ut ad synodum in festo sancti Dionysii Vercellis cele- brandam venias, et omnes pA go tuos per eamdem obedientiam admoneas. . e Clementis II] pseudopapm epistola ad Rotbertum Bambergensem. episcopum. — Monet. ut ad syno- dum aceusator Rwithardi Moguntini archiepiscopi veniat. (Anno 1097-98) ^ ' ^". (Mansr, Concil. XX, 600.] CLEMENS episcopus, servus servorum Dei, R. con- fratri et eoepiscopo Babenbergensi, salutem et apo- stolieam benedictionem. — WIBERTI ANTIPAP/E EPISTOL/E ET PRIVILEGIA. 842 A los juste disputando fortiter stabas, audivimus et gavisi sumus, ideoque tibi gratias referimus. Quod autem quae de Ecclesia tua Romanze debes Ecclesiae te diu injuste detinuisse patienter exspectavimus, non propter ignorantiam fecimus, sed gratuitam obedienti:e tue prestolati sumus benevolentiam. ..In hoe; quam parum pr ofeci mo; firmiter proeipimus ut quod DON M, bla- tumque temere restituere non differas. Si hoe non : feceris, etiam advoeato nostro imperatori, et omni- bus fratribus nostris publice et per legatos nostros querimoniam faciemus. Moguntino episcopo, quem nobis pessimis criminibus aceusando detulistis, ad ; respondendum. nobis inducias dedimus ad festum " Saneti Michaelis. Huie rei te eum caeteris fratribus B nostris volumus. interesse, ut, sieut. eum aceusasti absentem, ita illum veris testimoniis sub nostra auetoritate convineatis praesentem. Relatum est no- bis a quibusdam quod Judaeis baptizatis, nescio qua ratione, permissum sit apostatare, ritumque Judaismi excolere. Quod quia inauditum est et prorsus nefa- rium, te et omnes fratres nostros verbo De; constrin« gimus, quatenus id, seeundum canonicam sanctio- nem et juxta Patrum exempla, corrigere festinetis, ne sacramentum baptismi, et salutifera invocatio nominis Domini videatur annullari. XI. Clemens III antipapa G(odeboldo] preposito et uni- verso clero Moguntino scribit de Ruthardi archi- episcopi criminibus. Quem dicit ob Simonte in- C famiam primum « per Romane Ecolesice cardina- les Warinum, Anastasium et Adalmarium, postea. «b episcopis Tüderico Albanensi et Ruoppertho . Faventino , postremo per Hugonem sacri palatii diaconum, ».ter vocatum non venisse, àmo violata imperatoris fidelitate ad regn? ac sacerdotii inimi- cos se contulisse, tisque concrtatis, et vitae et coro- nw imperatoris insidiatum esse. Aliis incusatio- nibus additis, obedientia Ruthardi eos solvit ;. cui ne quis communicet, sub anathematis ona inter- dicit. « Data p. m. Tiderici Albanensis episcop? rv Kol. Aug. defuncto Urbano 1v Kal. Aug. sined via- - lico corporis . et. , sanguinis Domini. » (Legendum ' haud dubie est : Data. — 11 Kal. Aug., defuncto d bano IV Kal. Aug. ete.) (Anno 1099.) misero H [Apud Scuuwcx Beitr. sur Mainzer Gesch. VI, 115, teste JaAFFE Hegesta pont. Rom., AMT. — Ineip. Quod contra Ecclesize demolitores et nostroseemu- D « Quanta his temporibus. » ! ParRor. CXLVIIT, APPENDIX TERTIA. |. — VETERA MONUMENTA CONTRA SCHISMATICOS ' .AAM OLIM PRO GREGORIO VII ALIISQUE NONNULLIS PONTIFICIBUS ROMANIS CONSCRIPTA, ET NUNC PRIMUM IN LUCEM VINDICATA S, TU DTO CLARISSIMI ET ERUDITISSIMI VIRI DOMINI SEBASTIANI TENGNAGEL J. U. DOCTORIS ET CJESAREI VIENNJE BIBLIOTHECARII (Opp. Gretserà VI, 499). AD NOBILEM ET CLARISSIMUM VIRUM AC DOMINUM D. SEBASTIANUM TENGNAGEL- Dum veterum chartas densa caligine mersas Extrahis in lucem, ne pereantque caves : Jure tibi applaudit doctorum turba, rogatque, Tales ut pergas promere semper opes. a ants Sint alii CONDI, sint. CLUSII et omnia claudant; Tu PROMUS nobis esto et APERTA simul. EPISTOLA NUNCUPATORIA Reverendissimo et illustrissimo preesuli ac domino domino Melchiori Krzsr, episcopo Viennensi nomi- nato, episcopatus Neostadiani administratori eonfirmato, cathedralis ecelesi:e Viennensis preposito, et arechigymnasii ibidem celeberrimi cancellario, saerie ccesarec et regize majestati a conciliis, Domino suo clementissimo, ete. Quantopere oi. 2& 2yavc(as, illustrissime et reverendissime praesul, apertis machinis, telisque, atque cuni culis pugnent, ut sacrosanetam illam pontifleum Romanorum majestatem et auctoritatem violent, labefa- etent, ae denique funditus exeisum eant, testatum facit, luce meridiana clarius, eorumdem indefatigabile studium, quod obsoletasschismaticorum affanias, apinas, et purgamenta, horridis jam diu merito damnata tenebris, ceu nare canina, investigant, eruunt, et dias in luminis oras confertim protrudunt : ac si quid in venerandum illud sacro hierarchiz caput, quod Indi, ZEthiopes, Arabes, Persz, Tartari, etiam religionis nostre non consecranei, ut sileam Europaeos, supremam inter Christianos auctoritatem obtinere agnoseunt, si quid, inquam, petulans aliquod ingenium amori, odio, vel luero obnoxium chartismale sanis illeverit, id àx«v- 6oXóyot isti et «2Xxpoo9dxzot, veluti ccelo demissum et Zoeuaxov aliquid arripiunt, eudunt, reeudunt, ac tantum non cedro et immortalitate dignum censent, atque hinc sinuosi illi Centuriarumet memorabilium recondita- rumque lectionum, aliique ejusdem noti? male suti centones, tanquam vomica et carcinomata sincerz veritatis, prodierunt, licet illi ipsi, quos adeo amant, vulgant prostituuntque auctores, magnam partem ab horum profanis dogmatissectisque varie dissectis dissideant, atque ita asciam, quam nobis infligere magno conatu laborant, suis illidant cruribus, 845 APPEND. lil. — MONUMENTA GREGORIÍANA. 846 Horum itaque exsuscitatus studio et industria, ut et ego, quem in Ecclesia tenet (B. Augustini dictum usurpo[epist. 165]) ab ipsa sede Petri apostoli, cui pascendas oves suas commisit Christus, usque. ad prz- sentem episcopatum suecessio sacerdotum; tenuem symbolam aliquam in augustum hoc et iisdem cum sole limitibus eireumsceriptum eatholieze Ecclesie amphitheatrum conferrem, membranacea quzdam opu- seula, ezdeteroquin situ squaloreque peritura, et tineis blattisque excussi, exscripsi, et pancratiastze nostra- rum partium eximio, reverendo P. Jacobo Gretsero societatis Jesu, una cum suis typis exprimenda dedi, qua, eujus commatis sint, ut laciniosa oratione explicem, supersedeo, ne illud etrivio Lucilianum audiam. — Seruta. quidem, ut vendat, scrutariw laudat, Prefractam strigilem, soleam improbw | dimidiatam. Illud interim elogii vice sit, quod 2xxcizz ille annalium ecclesiasticorum promus condus illust. ear- dinalis Baronius, hz nostra videre, et commentariis suis inserere summis votis diseupiit, quz& indeptus haut poenitendum auetarium Xl et Xl tomo junxisset, et calumniarum illas nebulas, quas veluti e plau- stro in Gregorium VII, Alexandrum III et Adrianum IV, x»x&9t cvv y^.6267, (ut Callimachi verbis utar) pro- fundunt, illustri hoc veritatis sole clarius dispulisset. Sit itaque nostra opella, veluti tenue spieum post haec magnam Baronianam segetem, relietum. Quam tuo illustri nomine, illustrissime presul, ceu Palladis zegide, eontra rupiconum et vitilitigatorum incondita rostra, tectam , publici juris nune facio, et tibi, ut eamdem laborum et periculorum aleam cum pontifieibus nostris, quos scriptio tuetur, sceepenumero subeunti, jure optimo L.. M. dedico. Tu enim, ma- gne et inviete athleta, manu conserta eum adversariis cerebro congressus, eorum strophas, sutelas, varieque contextas technas, veluti aranez telam, unieo ictu. discidisti, usque adeo ut grandiloquentia tua, quasi Mereuriali quadam catena, devineti, perculsi et prostrati, veritati manus darent, et ejeratis, quibus hacte- nus imbuti fuerant, profanis mysteriis, in fidei nostrae orthodoxa numeros transcripti, pro eadem velle uri, vineiri, virgis ferroque necari, sese sacramentis alcres promptique obligarent. In. quorum animis porro fir- mandis dum strenue adlaboras, caput hoc tuum, religioni propaganda devotum, prassentaneo sepe pro Christo et Ecelesia ejus objecisti perieulo, et, contemptis inimicorum hine inde imminentium insidiis, con- iempta vite preesentis cura, ceternae vitze viam regiam, totius venerande antiquitatis vestigiis tritam, erronum divertieulis et precipitiis flexuosis insuper habitis, neophytos tuos ingredi, gratia duce, comite fide, constanter solideque docuisti . . Usque adeo ut religio catholiea, quae collabascere hic paulatim ae retro in pejus ferri tum temporis visa erat, omnem sui eultum, ornatum ac incrementum, quo nune splendet et efflorescit, tibi uni, ut incom- parabili propugnatori, qui se iurum ac vallum aheneum pro domo Domini confertis hostium telis vel millies objecit, gratissimo se debere animo profiteatur, quz licet nune iterum temporum injuria nonnihil hie delibari et adversaria cervicem erigere, pedemque nostrum premere videatur, spes est tamen confore ut nova et ignobilis haee Titanum soboles, ccelum ecelitesque nefarie oppugnans, supremi Moderatoris ductu auspiciisque, cujus decreta figit et refigit, ex alto dejecta, sua aggestorum montium mole obrutà op- pressaque demum jaceat. Conferant itaque pedem, irruant et impugnent andabatarum in morem , terribi- lem hane, et ut castrorum aciem bene ordinatam , Romanam vere statu felicem Eeclesiam (ut Tertullianus Afer ait [de Presceript. e. 36]), cui totam doctrinam apostoli cum suo sanguine profuderunt, ubi Petrus passioni Dominiec adcequatur, ubi Paulus Joannis exitu coronatur, ubi apostolus Joannes, postquam in oleum igneum demersus nihil passus est, in insulam relegatur. Stabit nihilominus illa, ut 4àxapvzo- nibo xlov, ut columna et firmamentum veritatis, adversus map ne inferorum. quidem porta pre- valebunt. Quo in omine abjungo, et ut tenue hoe chartaceum munuseulum, meritorum in métuorum mnemosynon, lubenti manu et serena fronte, illustrissime Mecenas, excipias, et editorem suum, eum . prope solus ^ Tristes hac tempestate Camenas Respicis..... auetoritate et gratia tua complectaris et foveas,jet ad majora publieanda exstimules, rogo, et supremum numen, ut conatus tuos reipubliez, Christianz salutares annutu suo firmet prosperetque, ex animo voveo. Dat. Vienna Austriorum, ex Museo. Regio, xni die D. Hippolyto Austrice tutelari sacra. Anno salutis a Christo restitutae 1611. : SkBAsTIANUS. TENGNAGEL jCus et Caes. Reg. Biblioth. INDEX AUCTORUM. l. Epistola S. Gebhardi archiepiscopi Salisburgensis ad. Herimannum episcopum. Metensem. IT. Vita S. Altmanni episcopi Passaviensis. IH. — Vita B. Tiemonis archiepiscopi Salisburgensis. ' IV. — Vita S. Anselm? Episcop? Lucensis: 847 AD OPERA $. GREGORII. APPENDICES. | 848 V. Domnizonis presbyteri de vita et rebus. gestis Mathildis comitisse libr duo. (Editionem Muratorii sequimur. EpiT. PATROLOG.) : VE. — Bernald? Constantiensis presbyteri opusculum de vitanda excommunicatorum. communione, ete. (Apud, nos accedunt opuseula Bernaldi jam eodem Gretseri Operum tomo VI edita. Ip.) VH. | Synodus Moguntina, cum | Sigefridi archiepiscopi Moguntini aliorumque epistolis. VIIE. — Epistola Stephani episcopi Halberstatensis. X. . EpistolaS. Anselmi archiepiscopi Cantuariensis. IX. .Hessomis Scholastici commentariolus de rebus gestis inter Callistum papam et Henricum V. regem ac imp. (Damus infra in CALLisTO I], ad an. 1124. Ip. XL — Varie hactenus inedito» epistola. SANCTI GEBHARDI ARCHIEPISCOPI SALISBURGENSIS EPISTOLA AD IERMANNUM EPISCOPUM METENSEM PRO € GREGORIO VII PONTIFIGCE MAXIMO Contra ejusdem temporis schismaticos Dr s Nune primum eo tenebris in lucem prolata. n vm LECTORI. Amice lector, si nosse eupis quis quantusquelepistolae hujus auctor fuerit, lege Vitam ejus editam a C. V.. D. Henrico Canisio, tom. 1l antiqua Leetionis, et tom. VI, ubi resab eo gestas longe copiosius explicatas invenies. Adi etiam Brunonem a Frehero editum tom. I Scriptorum Germanicorum ; ad. ealeem. Commen- tarii De bello Saxonico, ubi memorat, Gebhardo nostro in conventu quodam utriusque partis episcoporum et principum, partes perorandi demandatas esse. « Nostri, inquit Bruno, rumpentes silentium, ut omnium faceret. verbum, Gebehardum petierunt Salzburgensem archiepiscopum. Qui surgens, ut erat vir per om- nia prudens, et honestus, et honori quem gerebat non minimum conferens honoris, vultu modesto, voce mediocri, sensum profudit sapientis et pii pectoris. Quia vero oratio S. Gebhardi ad calamitates illorum temporum melius perspiciendas, et ad hujus epi- stola, quam publicamus, clariorem intelligentiam plurimum facit, haud gravabor eam lectoribus hoe loco repraesentare; cum Brunonis De bello Saxonico historia paucis sit nota. lta ergo S. Gebhardus ad episco- pos et principes, qui a schitmaticorum partibus stabant. « Episcopi venerabiles, ceterique. »... Reliqua habes Patrologie tom. CXLVII. col. 489, in BRUNONE. Hac S. Gebhardus anno 1081, cui Bertoldus Constantiensis suo in Chronieo ejusmodi monumentum posuit, anno 1088. Gebehardus venerande memorie | Juvaviensis archiepiscopus, in causa S. Petri praci- puus, qui schismattcos publice dictis et. scriptis conf'utare consuevit. de hac luce subtractus xvi. Kalend...... magnum mororem Catholicis reliquit. Yn. Vita. tom. VI antiqua Lectionis obiisse dieitur xvx Kalend. Julii, in. eastro suo, quod. Werven dicitur. Porro Hermannus episcopus Metensis, ad quem S. Gebhardus hane epistolam dedit, hoc elogio ab eo- dem Bertholdo cohonestatur, anno 1090: Ieremannus pic memorie Metensis episcopus, et Bertholdus dua Alemannic, filius Rudolphi regis, in fidelitate S. Petri, Maia mense, diem extremum. clausere, magnumque merorem Catholicis, et exsultationem schismaticis reliquere. Sed jam ipsum S. Gebhardum loquentem audiamus, in quem sehismatieus apologista, in apologia pro Henrico IV, quam heretici nostri non semel exceuderunt, acriter dentes stringit; quod tanti viri auetori- tate et auspiciis plurimi a schismatieorum castris abstinerentur et revocarentur. At citius anonymus iste dentes suos fregit; quam S. Gebhardi famam et existimationem infringere potuerit. Creseet extento Ge- behardus &vo, illum aget penna metuente solvi fama superstes. EPISTOLA. S. GEBHARDI ARCHIEPISCOPI SALISBURGENSIS AD HERMANNUM EPISCOPUM METENSEM. Venerando in Christo Patri et Domino, Hrmr A — Mandavit jam secundo, charitas tua mihi meis- MANNo sancte Metensis Ecclesi episcopo GEBHAn- — quein persecutione sociis, indicare tus paternitati nus frater et coepiscopus, quidquid potest in Chris- — quid in hac Ecclesia dissensione tenendum sentien- to melius. dumque censeamus, ut respondere valeas; his qui 8&9 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 850 €ontraria sentiunt et loquuntur. Nos autem, moduli A nos sequantur. In locis siquidem de quibus nostrze nostri non ignari, ad instruendam prudentiam tuam nequaquam prorumpimus, quod non minus ridicu- lum foret quam si quis solem facibus adjuvare vel- let. Hue accedit quod, sicut facultas hoe non mini- strat, sic nee voluntas suggerit. T2diosum namque et supervacaneum videtur, illos praeparandis respon- sionibus operam dare, quos nemo dignatur audire. Rarum infortunii genus est quod patimur, qui et in multis aeeusamur, et tamen nullum exeusandi lo- eum habere possumus. Seniores namque nostri, scilicet contrariz partis episcopi, eam cum suis sa- cerdotibus humanitatem in agendis causis exhibere dedignantur quam nee propriis mancipiis quem- quam oportet denegare, non utentes in nobis exem- plo beati Job dicentis : Si contemps? subére judicium cum servo et ancilla-mea (Job XxxY). Ex quo enim hzc inter nos dissensionum scan- dala oriri cceperunt, nunquid illos, licet frequenter . et devote orando, exorare potuimus quatenus, ad reformandum Eeclesi& formam, et nos illos audire et audiri ab illis concederent, promittentes, si parti illorum justitiam favere constaret, nos sine dubio sententiam illorum secuturos. Sed fortasse ignorantibus incredibile videtur quod dieimus, tantze dignitatis et reverentie viros affli- etis fratribus non solum compassionem non exhi- bere, sed et justitiam denegare. Ad faciendam ver- bis nostris fidem, propter legationes quibusdam il- lorum privatim directas, ipsas personas exprimi- mus eum quibus in publico colloquio vivis vocibus hae tractata sunt; scilicet archiepiscopum Colo- niensem, episcopos Babinbergensem, Spirensem, electos (electum) Treverensem, electos (electum) Trajeetensem. Istis pene omnibus Saxoniae et Thu- ringie majores, ubi condietum est, obviam vene- runt, et, in ea quam praediximus sententia eoncor- dantes, ultro se discutiendos obtulerunt, ea condi- tione ut, si causam suam juxta leges et consuetudi- nes ecclesiasticas defendere non possent, sanioribus illorum ' eonsiliis aequiescerent, non confusionem hoe reputantes, si, meliora et viciniora saluti ab illis discentes, errorem suum relinquerent. He in auribus omnium qui aderant non conten- B partis pontifices expulsi sunt, doctrinz sibi locum vindieant, ibique, in Ecclesiis non suis, oves ad se non pertinentes usurpat? predieationis pabulo: ad hoe usque informaverunt, ut pastores pios non so- lum despicere, sed etiam persequi dignum! arbi- trentur. Ergo si eousque prodit iniquitas nostra ut nul- lum de aberratione nostra dubietas loeum habeat, et magis plectendi simus quam audiendi, oportuit tamen viros qui ejusdem nobiscum sunt nominis et offieii eonvertendis fratribus potius quam per- dendis studere, errantibus viam veritatis ostendere, et salutaribus monitis divisa membra ad unitatem luerari. Hoe bonum esset et acceptum coram Sal- vatore nostro, ut qui de plenitudine ejus abundan- tius aeceperunt, aeceptam prz aliis gratiam in alter- utrum administrarent (T Pef. 1v), sieut scriptum est : Qui audit, dicat : Veni. Bonum quidem esset, et fraternitatis amatoribus competens, in tali, ut aiunt, precipitio positos, etiam nolentes retinere, quanto magis eos qui summo id desiderio expetunt, et rectiora doceentibus obedire in promptu habent. Non grave aut inhonestum arbitrantes sic ab aliis vinci, ut et ipsi suum errorem vincerent. Postremo, si tantze obstinationis essemus ut veri- tatis sermo in nobis non eaperet (Joan. vir), ipsi tamen impiis iniquitatem suam annuntiando ani- mas suas liberarent. Nobis autem, quorum ealami- tatis adeo eupidi sunt, carbones ignis congererent ; quia tune nobis major confusionis eumulus acere- sceret, quando, agnita veritate, ab eis de ignoran- tia excusationem non haberemus. Age nune, charissime Pater et domine, quando- quidem nos indigni judieamur quos verbum verita- tis erudiat, eum domus exasperans (Ezech. 1r)si- mus; tu tamen, eui, pro commorandi vicinitate, - eolloquendi eum eis facilior aditus patet; quem etiam, tam pro vitze quam dignitatis honestate, re- pulsam pati non oportet : tu, inquam, pro nobis verbum fae; tu tibi inter nos mediatoris vicem as- sume. Audi ab eis quod audiamus; ex te disce quod doceas; inquire quibus. eeclesiastieis sanctionibus eausam suam probent, nostram vero improbent; tiose, sed humiliter proponentes nihil profecimus, p) quatenus per te illos audiamus, quos per se ipsos Et nune super hzc omnia, fratres et domini nostri, nihil fraternis ealumniis et supplicationibus moti, ea qua eceperunt erga nos induratione perdurant, nobis quidem audientiam denegantes; aliis, quibus valent et quantum valent, sinistra de nobis insi- nuant; nos seduetos et seductores, nos perfidos, nos imminentium malorum caput et causam esse te- stantur. Quod sieut incessanter, ita nec efficaciter docent. Adjuvat enim sacerdotalem doctrinam re- galis munifieentia, quze uno eodemque incitamenti genere et doctores facundos et auditores dociles reddit et capaces. Tantum persuadendi studium tanta plurimorum credulitas subsecuta est, ut etiam oves nostra vocem nostram non audiant, sed alie- audire non contingit, et quod proprii oris officio impetrare non potuimus, per allegantis reverentiam consequamur. Quod si, tuz& charitati aequiescentes, hane a te vicissitudinem exigunt ut, sieut suam nobis, ita nostram illis sententiam insinues, dic quod. nosti, die quod nihil novum, nihil inusitatum cudimus, nihil a nobis quasi ex nobis, sed quod audivi- mus et vidimus, quod patres nostri narra- verunt nobis (Psal. Lxxv15, nihil de nobis prz- sumentes, sed potius contenti stare et tenere traditiones quas didieimus (II TAess. IU), nihil per contentionem, nihil per argumentationum ver- sutiam , qua inimiea est fidei. Quod nec propo- 851 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 852 siti nostri est, nec :elatis; quin potius. ea qua .A imo secundum illos, aliorum Patrum copiosa mul- hujusmodi sunt. cetati decentius lasciva relinqui- mus, his quidem qui ad hoc exercitatos sensus habent, non, juxta Apostolum, ad déscretzonem. bon? et mali (Hebr. v), sed ut ingenii sui subtilitate et lingue. volubilitate id. quod justum est, quasi recte pervertant. Nostri autem nee officii est, nec studii esse debet, ut dicamus bonum malum, et malum, bonum ; sed ut Domini nostri zemulatores, quantum ipse concesserit, studeamus reprobare malum, et eligere bonum (Isa. vi1). Hac itaque puritate contenti, eo, quod in presenti versatur negotio, hoe solum tenemus quod Eoeclesia catholiea semper tenuit, quod ab initio coepte Christianitatis usque ad monstruosa hee tempora, stabile et inconvulsum perstitit, scilicet quod ex- communieatis non est communicandum. Hae nam- que dissensionum causa est et seditionum, quod illi ab excommunicatis non abstinent, et non absti- nendum docent. Nos vero et abstinemus, et absti- nendum persuademus, precipue ab illis qui a precipua. et prima sede excommunieantur. Quae diversitas contraria docentium sacerdotum vere faeta est. ruina populi, vere multorum radix ma- lorum. Ex qua tot male feeundi rami pullulantes in universa Ecclesia varios fruetus protulerunt, et quotidie. proferunt. Quorum fructuum amaritudo amarissima non tam ramis quam radici aseribenda est. Quidquid enim studia partium delirant, quid- quid in hae rerum turbulentia a subditis perverse agitur, juste in eapita perversa docentium [videtur deesse vocula recidit, relabitur, vei similis]. Vere nune impletur quod seriptum est : Egressa. est ini- quitas a senioribus judicibus, qui videbantur regere populum (Dan. xn). Hi namque qui veritatis prae- cones dieuntur, quibus credita sunt eloquia Dei ad evangelizandum populo Dei, si id ipsum dicerent omnes, et non essent schismata in eis; si more speculatorum providerent quatenus contentio inter eos aut non Oriretur, aut orta, collatis ex more fraternitatis tractatibus, sed aretur; dubium non est quin illorum in assertione veris unitatem unitas etiam populi sequeretur, et adhue in suo statu permanens antiquam pacem obtineret Eeclesia, quae ' nune, inimicorum suorum pedibus exposita, inau- dita contritione conteritur, et incomparabili tam corporum quam animarum strage eruentatur. Cujus sanguis non ineongrue de manibus illorum requi- ritur qui, eam in sui proeuratione suscipientes, eontra eam. dogmatizando transgredi fecerunt po- pulum Dei. Nos igitur et qui nostre partis sunt, quibus etiam Eeclesie. disciplina commissa est, ipsi Ecclesice in hoe satisfacimus, quia nihil docuimus vel docemus preter id quod didicimus. Si inquirimur unde, a quibus didicerimus, certe multos et nequaquam obseuri nominis doctrine nostre astipulatores ha- bemus. Apostoli nos docuerunt, apostolorum suc- cessores, apostoliez: sedis pontifiees; preter illos, titudo, qui notz sanetitatis et auctoritatis sunt, quorum. doetrina fulget Eeclesia, et qui eum . Do- mino regnant in ccelis, et in terris miraeulis eo- ruscant; quorum sanctionibus non ignorantia vel negligentia, sed. studio reluctari, quid aliud est quam Spiritum, qui per eos locutus est, blasphe- mare? Istis sine dubio, et non nobis adversantur quieunque ab excommunicatis ante canonicam examinationem non abstinent, et non abstinendum docent. Talia enim preedietos Patres concordi et assidua prohibitione vetasse non solum hi seiunt qui ex scriptis illorum acceperunt, verum etiam rudes et illitterati, qui, et si legem ignorent, tamen ea qua legis sunt (Rom. 1I) ex inveterata et nun- quam mutata consuetudine didicerunt. He itaque, qua legislatorum talium unanimitate statuta, usu antiquissimo huc usque stabilita sunt, quando- quidem apertis oppositisque impulsionibus quassari nequeunt, quasi ex latere machinationes parantur ad decipiendas illorum opiniones [forte, animas] qui minoris intelligentize eestimantut. Et quia apud tales etiam non leviter agitur, ut - in adeo triti lateque patentis itineris duetu exorbi- lent, juxta iter seandalum ponitur (Psal. CXXXIX), dum quadam vitia veritati ad subversionem veri- tatis illis proponuntur. Audivimus enim quosdam contrari partis clericos, de sua scientia gloriantes, id studii habere ut de sacris undique codicibus Cillas sententias colligant quas saneti Patres ad cohibendam illorum sacerdotum intemperantiam condiderunt, qui in proferendis sententiis praecipites sunt indiscrete ligando vel solvendo. Vere in his, ut in omnibus, laudabiles atque amplectendse illo- rum sententie, qui omnium sic curam gerebant, ut et prelatos a preecipitatione compescerent, et sub- jectorum innocenti defensionem necessariam pro- viderent. Verum illi qui, ad hoc quod persuadendum susceperunt, ista introducunt, bono, at non bene utuntur. Nam quod sancti doctores ad communem profectum tam eorum qui prasunt quam qui sub- jaeent constituerunt, hoc isti proeul. dubio. ad p contemptum episcopalis ministerii, et ad suscitan- dam inter pastores et oves discordiam assumunt. Quod in hoe profecto patet, quia illas solummodo sententias quas sua persuasioni commodas existi- mant auditoribus suis inculeant, aliis prorsus silentio oppressis, quas nihilominus Patres catho- liei de eadem re statuerunt, quaeque ad hane litem dirimendam ita necessarie sunt ut. nullo modo sine illis juste diffiniri valeat. Qua vero illae sint, ne- quaquam a nobis docendi sunt. Ipsi enim melius nobis sciunt multos Ecclesi? doctores multimodis [multis modis] et verbis hoc instituisse, ut, si quando de sententia exeommunicationis contra- dictio oboriretur, canonicis discussionibus utriusque partis diligens examinatio fieret, et sie excommu- 853 APPEND. II. — MONUMENTA GREGORIANA. 854 nicatoris sententia aut probaretur aut emenda- A qui ante synodum Nieznam fuerunt, decernerent de retur. : Hae et his similia preedieti fratres, quasi inco- gnita nec aliquid ad rem pertinentia, dissimulantes, ad hos suos sequaees instruunt ut, temere et absque omni probatione legitima prolatam in se sententiam contemnentes, jugum disciplinze penitus exeutiant. Cumque ignorent minime hoe etiàm an- tiquitus scitum esse, quod pastoris sententia, sive justa sive injusta, timenda tamen sit; illi homines sub anathemate positos securos, et de timenda illa a nostra diversione [nobis diversa] nihil: sollicitos reddunt : illa Seripturarum testimonia frequenter replieando, in quibus hoc astruitur, quod qui inno- centem maledicit, sibi plus noeet quam cui nocere appetit, aliaque in hune modum. A quibus saneto- rum. verbis nequaquam nos dissentimus, quin potius eum amore et reverentia recipimus, stu- dentes, quantum divina largiente gratia possumus de illa pastoralis officii abusione et nobis cavere, et aliis ut eaveant persuadere. Illis autem qui hae ad sua partis adjumentum plus zquo intorquent, eum tali moderamine assensum przbemus, ut nequa- quam ultra terminos constitutos illorum vestigia prosequamur : non adjicientes ut hoc ex illorum documentis subintelligamus, quod-jam suos audi- tores subaudire fecerunt; hoe scilicet ut, si quis excommunieatus injuste se excommunicatum nu- dis tantum verbis asserit, excommunicatoris sententia protinus irrita judicetur. Si stabit hzec eonsequentia, jam a nullo excommunicato abstinet ; quia nullus eorum se juste judicatum esse fatetur : . Sed non est cqua partitio ut subjecti ita audiantur quatenus praelati inauditi prejudieium patiantur , sieut dieitur : Non esse justum mediatorem, qui sic unam partem. audit, ut nihil alteri reservet. Quod si hae noviter emergens doctrina in Ee- elesia fructificare cceperit, antiqui Patres in vanum laboraverunt (Psal. cxxv1), qui id modis omnibus satagebant, id conati sunt, quatenus in uno Christi eorpore, quod est Ecclesia, nec ab excelleptioribus membris minora gravarentur, nec inferiora superio- ribus resultarent. Multe illorum constitutiones, eause quz inter nos ventilatur eongruentes, hoec his qui communione privantur, seu ex clero seu ex laico ordine, ab episcopis, ut hi qui abjieiunt et qui abjieiuntur [videtur deesse vocula. innoteseerent , vel similis], ita subjunxerunt: Requiratur autem ne pusillanimitate, «aut contentione, vel alio quolibet episcopi vitio wideatur «congregatione 'seclusus (Niown. concil. eap. 5). Qualiter autem quibusve modis inquirendum sit, nihilominus addiderunt his verbis : Uf ergo decentius inquiratur, bene placuit annis singulis per unamquamque provinciam bis àn anno concilim celebrare | (Nic. come., loc. cit.); et ezetera qua sequuntur. Igitur qui ad decentem rei hujus inquisitionem concilia eelebranda esse decreverunt, nequaquam, ut nune moris est, arbitrati sunt ad probandam eorum qui abjecti sunt innocentiam hoe posse sufficere, si passim vageque in suos excommuni- eatores absentes convitia et obtreetationes eructent. Ergo qui contra saeros canones Nicanos, nulla condieta synodo, nulla precedente inquisitione, canoniea communione privatos in communionem recipiunt, audiant si ejusdem concilii statuta tam leviter violanda sint et contemnenda; audiant quid sanctus Gregorius de auctoritate quatuor concilio- rum principalium, quorum istud praecipuum est, sentiat. Siquidem in epistola Alexandrino, Antio- cheno, Hierosolymitano patriarchis directa, sic ait (lib. r, epist. 24) : Sicut sancti Evangelii quatuor libros , sic quatuor. concilia suscipere et venerari me fateor, quia in his, velut à quadrato lapide, sancte fidei structura. consurgit, et. cujuslibet vite atque actionis norma. consistit. Quisquis eorum soliditatem non tenet, etiamsi lapis esse videatur, tamen extra c dificiwmn jacet. Item, post pauca, de iisdem conciliis : Quia, dum "universali sunt consensu constituta, se et mom illa destruit quisquis presumit aut solvere quos ligant , dut ligare quos solvunt. Quisquis ergo aliud. sapit, anathema sit. Audiant etiam qui tanto adnisu saneti ae magni concilii Niezeni statuta annullare satagunt, specia- lem de illo beati Leonis sententiam (epist. 53) : Leo episcopus Anatholio episcopo. Non. trecentis, inquit, novo dogmate frustrantur et in irritum cadunt. D decem atque octo episcopis, quantumlibet copiosior Quorum synodicas et deeretales sententias si hic inserimus, fortasse fastidium legentibus ingerent, eo quod trit; sunt et tam usu quam auctoritate notissima.. Quandoquidem autem illi qui contraria agunt tam serena luci caliginem inferre conantur, necessarium ducimus, contra ingruentes novitatis hujus obseuritates, antiquam et notam Ecclesiae lucernam super candelabrum ponere (Luc. x1), ut quod illi tanto eonatu oblivioni tradere conantur, nos ad memoriam revocemus, satis cestimantes ad defensionem nostram nota replicare quam ut nova introduxisse videamur. Sancti Patres in Niesa congregati, cum juxta institutionem apostolorum, et eorum apostolicorum sit. numerus sacerdotum, vel comparare se: audeat vel preferre ; cum tanto divinitus privilegio Nicena synodus sit consecrata, ut sive per pauciores sive per plures ecclesiastica judicia celebrentur, omni penitus auctortitate sit vacwwmn. quidquid ab illorum. fuerit constitutione diversum. Item de eadem re : Sancti et venerabiles Patres in urbe Niccna, sacrilego Ario cum sua impietate dam- nato, mansuras usque in finem mundi leges ecclesta- sticorum eanonum condiderunt, et apud nos, 4n toto orbe terrarum, in suis. constitutionibus vivunt, et. s quid usquam aliter. quam illi statuerunt prasumi- tur, sine cunctatione cassatur : Ecce nos sumus, in quos fines seculorum devenerunt (1 Cor. X), in quo- 855 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 856 rum temporibus ille penitus leges destruuntur, quas A mus, illud videlicet ubi dicitur : Quia oportet ei qui saneti doctores usque in finem mundi mansuras praedixerunt. : Quandoquidem igitur synodo eujus hie testimo- nia inserta sunt, omnes synodi qua authentiez sunt, quasque Eeclesia recipit, principatum conee- dunt, singulas aliarum sententias anneetere non tam necessarium est quam prolixum. Unum tamen et pluribus de Sardieensi concilio excerpere, non abs re ducimus. In. hujus namque coneilii praefatione, cum de diversis diversorum conciliorum regulis tractaretur, ita tandem subjunetum est : Sed in his omnibus illa sequi debemus quecunque a Niccno concilio eí a sancta atque apostolica Romana. (-Eccle- sia] non discrepare videmus. Quod autem in ejusdem concilii capitulo 17 invenitur, illos velimus attendere qui tam fa- eile etiam quorumlibet episeoporam, nedum Ro- mani pontifieis sententiam sine legali examina- tione rescindunt; quasi diseussione non indigeat quidquid . illorum verbis sive justum sive inju- stum asseritur. Continetur autem sie in prefinito capitulo : Si episcopus quis forte iracundus, quod esse non debet, cito et aspere commoveatur udversus pre- sbyterum sive diaconum suum, et exterminare eum de Ecclesia voluerit, providendum est ne innocens dam- netur, aut perdat communionem. Et, paucis inter- missis, sic demum eoncluditur : Tamen, priusquam omnia diligenter et fideliter ^ examinentur, eum qui fuerat a communione separatus, ante cogni- tionem nullus debet presumere ut eum. communioni societ. Ecce in hoc loco specialiter de illo excommunica- tionis genere agitur, quod, iracundia grassante , committitur, quod propero et aspero motu aecelera- tur; et tamen summopere cavetur ne vel sic excom- municatum ante diligentem examinationem aliquis recipiat. Hae et his similia in conciliis et in Romanorum praesulum deeretis quasi usque ad fastidium incul- eantur. Nec hoe quidem intermittitur, qualis utros- que vindieta sequatur : istos, si excommunicatis "scienter et ante utriusque partis justam examina- tionem |. eommunicant, latebrasque defensionum, quominus ad satisfaetionem perducantur, praten- dunt; excommunicatos autem, si ante, audientiam communieare prasumpserint, si causze suae adesse neglexerint, si infra constitutum terminum coram suis excommunieatoribus causam suam non per- egerint, si interdietum sibi ministerium usurpave- rint ; qua& quia nulli incognita sunt, latius hie enu- merare nec necessitas exigit, nec brevitas epistolaris admittit. Sed quia adversus ista excusatio loeum non ha- bet, fortasse ex ipsis quiddam nobis objicitur, quod in predicto eapitulo statutum est; quod nos qui- dem, sicut alia. quaedam, compendii causa reticui- C abjectus es. mon negare audientiam roganti ; et ille episcopus qui eum juste vel injuste abjecit, patienter accipiat ut negotium discutiatur. Hine, ut putamus, ad exeusandas excusationes (Psa/. CXL), occasiones sumunt, quasi propter hoe, examinatio, sieut de- buit, fieri non debuisset (453), quod excommunica- tor ad probandam vel improbandam sententiam eis patientiam non exhibuerit. Ad quod refutandum non Seripturarum testimo- nia, non eanonum auetoritas, sed ipse rerum ge- starum ordo respondeat. Notum enim omnibus cir- cumquaque est, anathema illud. de quo agitur in synodo Romana qua (1080) prima Quadragesimae hebdomade ex more celebrata est prolatum fuisse. Quod eum in partes Teutonicas insonuisset, in proximo Pascha, episeopi qui in civitate Babin- perga festum illud celebrarunt, in die sancto, inter missarum solemnia multa et inhonesta in Dominum papam (Gregor. VII) vitia jaculantes, omnibus qui congregati sunt denuntiaverunt ex tunc in reli- quum nequaquam pro apostolieo habendum esse; ibique incipientes, pertransierunt per universum regnum eadem praedicando, adjunctis sibi et aliis ejusdem verbi ministris. Quod si talia se ea neces- sitate aggressos esse obtendunt quod audientia eis denegata fuisset, judicent omnes qui sanum sà- piunt si in tali temporis intervallo hoe ullo modo fieri potuerit quatenus, post agnitionem prolate in se sententie, sedem apostolicam pro discutienda causa interpellassent, eaque hoe denegante in pra- dieto loco et tempore hane seditionem commovis- sent. Liquet profecto quod, etsi voluntas hoc illis suggereret, sieut nec fecit, tamen temporis augustia non pateretur. Unde totum illud pariter comproba- tur, quod nee diseussio facta est, nec ut fieret quze- situm est vel denegatum. Constat ergo temeritatis potius impulsu quam necessitatis id actum esse ut excommunicati ante probationem legitimam in eom- munionem reciperentur. Quod quemadmodum pre- fatis conciliis et decretis invenitur adversum, ita etiam non nostro, sed virorum apostolieorum Gre- gorii atque Leonis [judicio] omni auctoritate vacuum et sine eunetatione eassandum. Et quia non minus ecclesiasticis consuetudinibus quam legibus refraga- tur, predictis duobus testibus, tertium, beatum Augustinum eonjungendo, triplieem funieulum fa- ciamus. Qui, ad Casulanum presbyterum seribens, inter alia sic ait : Sicut pravaricatores legum divi- marum, ita et contemptores consuetudinum ecclesia- sticarum coercendi sunt. Item et. Januarium : Om- nia talia, que nec sanctarum Scripturarum auctori- tatibus continentur, nec episcoporum conciliis statuta reperiuntur, nec- consuetudine universalis Ecclesie roborata sunt, resecanda existimo. Verum de militibus Dominicis interim tacendo, ad ipsius Domini illorum verba veniamus, dicentis (493) Videtur loeus corruptus et leg. Sicut debuit fieri, facta non fuisset. 857 APPEND. IIT. — MONUMENTA GREGORIANA. 858 in Evangelio : Non est discipulus super magistrum A synodo et suo tempore, apostolica auctoritate con- (Matth. x). Vere evangelicam et apostolicam doctri- nam ante tempus judicaverint qui tam inordinate non solum sententiam summi pontifieis, sed et ip- sum econdemnantes judicaverunt, sententia indis- eussa, auctorem sententiae, inauditum, inconvictum nec confessum, sed neque conventum vel commcni- tum ! sententiam quidem, quz talitempore a synodo Romana promulgata est, quando nulla de przsi- dente contradictio fuit; ipsum prasidentem, eui tune temporis non solum ea qua in istis partibus est Ecclesia, sed illa quze in toto orbe diffusa est debitam subjectionem exhibuit ; illum, inquam, suo et non synodali judieio refutaverunt, et alium, qui paulo ante a sede apostolica damnatus est, eidem, sedi qua illum dammiaverat, pontifieem designave- runt, Romana Ecclesia nec conscia nec consen- tiente. Quid igitur eanonum testimoniis ad impro- banda hac judicia indigemus, quz nec. similitudi- nem sensatorum judiciorum tenent, sed quasi prima fronte plena blasphemic apparent? Nam, ut verum fateamur, nihil in sanctorum Patrum scriptis contra hujusmodi prasumptiones specialiter edictum nos invenisse meminimus, quia insanie& non erat lex ponenda. Ex abundanti autem ab antiquis doctori- bus statutum est contra illas imperitorum episco- porum infestationes, qua, etsi ab adversantium insi- diis procedant, nonnullam tamen zquitatis imagi- nem pretendunt, scilicet induciis,' evocationibus, diseussionibus, aliisque juxta tenorem judieiorum. C Ad istorum cautionem distinguendam si auctoritas a nobis requiritur, non Scripturarum excerpta sed volumina opponimus, sieut est liber decretorum pontifiealium, qui pene totus in talium discussione cuditur. Sed ne nihil horum ad prasens induxisse videamur, illud saltem beati Gregorii inseramus, quod ad Joannem Defensorem euntem in Hispanias scribit de Stephano episcopo, qui injuste esse se depositum eonquestus est. Primum, inquit, diligen- ter querendum est. si judicium ordinabiliter est ha- bitum, si alii accusatores, alii testes fuerunt ; deinde causarum qualitas, si, accusato presente, sub jureju- rando contra eum testimonium dictum est; si respon- dendi locum habuit, si examinatio personarum accu- vocata, judicari aut damnari possit; et quod sine prima sedis auctoritate concilia rata esse non pos- sint. Hzec qui quarit, invenire poterit in scriptis apostolieorum Julii, Damasi, Marcelli, Gelasii alio- rumque, beato Isidoro idipsum attestante. Mirandum igitur est viros prudentes adeo nota oblivioni tradidisse, qui, nulla existente synodo, illum episcopum judieantes reprobaverunt sine cu- jus auetoritate nee episcopum aliquem damnare, nec generale concilium licet congregare. Ecce no- vus ordo judieiarius, ecce matura Domini sacerdo- tum judicia! Isti judices si eo quo judicaverunt judiearentur [judicio], ita ut a subditis suis eamdem predamnationis vicem reciperent quam praelato suo b impenderunt; nequaquam hoe ecclesiasticum judi- eium, sed vere furorem tyrannicum nominarent. Nec id mirum ; nam, ut de episcopis taceamus, certe nulli hominum, ecujuseunque professionis vel condi- tionis sit, tale judicium jure competit, quale in ul- lum processit qui a nullo homine judicandus est. Sicut ille , apostolieze doctrinze adhue nescius, cano- num ignarus, Nieodemus dixit : Nunquid lez nostra judicat quemquam, nisi audierit ab ipso prius et co- gnoverit quid faciat ! (Joan. v1.) De illo autem (Guiberto) quid dieamus, qui, ad supplendum hujus depositi locum, tam provide de- ligentium dispositione erectus est? Vere deillo hoc - dieimus verisque testibus approbamus, quod, etsi jam pro suis erratibus nee damnatus esset nec dam- nandus, sed et sedem illam vacantem invenisset, cui nune superstite pontifice adulterinus invasor depu- tatus est, tamen, teste beato Leone, nulla ratio si- neret ut inter episcopos haberetur, quem nec clerus elegit nee populus expetivit. Cumque ejusdem Lec- nis atque Coelestini sententiis diffinitum sit ut nullis invitis episeopus detur, quanto minus illi Ecclesie nolenti episcopus aliunde superponendus erat, que sui incolumitate pontificis et concordia potita est. 1 Ergo quia eum hujusmodi portionem ponere non aequievimus, maledieimur et persecutionem pati- mur (Joan. W1), et velut tantze discordie auctores traditi sumus nos et nostra in direptionem omnibus santium ac. testificantium regulariter facta est; quod U qui in cireuitu nostro sunt. Vere, ut aiunt, ab illis si forte hcc solemniter. acta non. sunt, in Ecclesia sua omnibus modis revocetur. Hi vero qui eum con- tra Dei timorem et statuta canonum. condemnave- runt, ad agendam paenitentiam mittendi sunt sex menswus, ita sane ut, si alicui eorum mortis con- tigerit. imminere discrimen , viatici benedictio mon negetur, Videant ergo pradietorum judiciorum mediato- res, Si in Romani praesulis refutatione vel unum de illis saneti viri praeceptis observaverint, qua ille in unius cujuslibet episcopi discussione observanda esse decrevit. Huc aecedit quod multis sanetorum statutis dif- finitum est ut nullus episeopus, nisi in legitima qui hae faciunt, discordamus, sed non amore discor- di, imo timore perpetuz damnationis, certi quod anathema nobis esset sine fine, si in talibus nos contingeret vitam finere. Ecce ut jussisti, o dileetissime presul, quid in hae re mediocritati nostra videatur, charitati tuze expositum est. Si autem a prudentioribus potiora audiemus, obaudire parati sumus, ea tamen inler nos eteos qui a nobis diversa sentiunt vicissitu- dine servata, ut non per ambages vel extrinsecus detortas virisimilitudines res agatur. Nec bona qui- dem sstimationis est, ibi exquisitis cireumquaque argumentis inniti, ubi de ipsa re tot speciales atque diffinitivae sententie, uz nulla possunt ratione con- - 859 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 860 velli, a. sanctis Patribus promulgate sunt, ita ut A lum est et modis omnibus cavendum. Illa autem di- nullum dubietatis serupulum reliquerint. Ecce, omni tergiversatione remota, eausce a nobis expositee sunt de hoe quod excommunieatis, quibusilli communi- cant, non communicamus; quod apostoliec sedis pontifici, et beati Petri vieario abrenuntiare non prasumimus ; quod eodem, vivente et eum Romana Eeclesia, concorditer agente, alium ad eamdem se- dem eligere aut eligentibus consentire non aequie- seimus, Ergo si illi qui contraria gerunt, verioribus et preepollentioribus doeumentis ea licere approbant quae nos illieita esse demonstravimus, aequum est ut rectiora docentibus et auditum et assensum ac- commodemus. Sed his qua ad rem pertinent omissis , vitia [eon- vicia] et vituperationes, ut dieitur,in Dominum apo- stolieum dictitant ; quid hoc nostra interest? Si de vita illius agitur, nos non pro vitze suae eonsidera- tione ille obedimus , sed pro ministerio eollatae in illum dignitatis. Nam meritorum suorum qualitas sacerdotali offieio non praejudicat. Quapropter quan- tumlibet docte, quantumlibet artificiose in reprehen- siones illius invehantur, tamen convicia pro accu- satione recipienda non sunt. Ipsienim, ut sapientes, norunt probe hune vere confusum et praeposterum ordinem esse, si illum, quem sine accusatione vel discussione praedamnaverunt, nune tandem post fa- ctum judieium aecusent et discutiant. Sed etin hoe, ut audimus, studium exhibent, qua- tenus ex multis Scripturarum ecollectionibus suis se- quacibus ostendant quanti si reatus perjurium in- currere, et nomen Domini in vanumassumere ( Exod. - Xx). Et de episcopis, sieut paulo ante praediximus quia insontes damnando sibi plus nocent quam qui- bus nocere cupiunt, quze quidem sunt rationem ve- ritatis habentia, si quando suo vel loco vel tempore proferuntur, quiddam enim aliud quam quod so- nant, suggerere putantur, ad pereutiendam simpli- eiorum fratrum infirmam conscientiam, quatenus eis sub specie pietatis laqueum injiciant, et quasi vera dicendo fallant ; diligentius autem intuentibus, ad nostre controversiam causa nihil pertinere vi- dentur. Quomodo enim ad litem inter nos agitatam hoe pertineat, in quo prorsus nihil discordamus, sed ex utraque parte unum idemque fatemur? Nam quis sanze mentis perjurium grave peccatum esse dubitet ? Similiter, quod de illa preecipiti sententia- rum prolatione dicunt, dieimus, sed ad quod dieendo tendunt, non prosequimur. Verba illorum aliud so- nant, aliud sapiunt. Quod eontra inordinatas epi- scoporum promulgationes ab antiquis Patribus gene- raliter disputatur, ita laudamus ut nullatenus, sieut modum [modo] nolunt, speciatim alieujus episcopi sententiam temere et absque probatione refutemus. Item de perjurio id ipsum quod et illi, imo quod omnes dicunt, dicimus; quia ingens animze pericu- (454) Videtur hic aliquid deesse. — — D Im vince legis praecepta quibus innituntur, licet ommi veneratione dignissima sint, non tamen ut illi intel ligi volunt intelligimus : videlieet ut quidquid quis- que juret, indifferenter et sine retractatione servan- dum sit; quin potius hoc, quod scriptum est : Non pollues momen Det tui in. vanum (Levit. xvi); Non perjurabis in meo nomine (Levit. xix), cautione [eaute] omnibus observandum esse credimus, ut aut nihil jurent qua juranda non sunt, et qua jurata servari nec debent nec possunt, vel servata in aliud majus aut &eque magnum | perieulum indueunt. Si qui doctores subditos suos aut omnino non jurare, aut aliis juramentis, si quia necessitate fiunt, diligen- tiam adhibere non docent, sed, quolibet modo fiant vel faeta sint, exsolvenda predicant; talis. doctrina nullo unquam tempore sana exstitit; minime autem in isto, in quo pene omne quod loquitur populus, conjuratio est. Quorsum autem hze praedicamenta tendant, omis- sis ambagibus, quasi ad vivum tangendo edissera- mus. Hoe sine dubio suis machinationibus moliun- tur, ad hoe sequaces suos perducere satagunt, qua- tenus quod summum nefas est fas esse putent, ita quidem ut qui propriis gravantur, alienis commu- nicare non timeant peccatis, communicando- exeom- municatis, ut, nulla suadente ratione, sed pro libitu secularis potentie, illius potestatis a se jugum projieiant in qua Dominus et Salvator noster totius Eeclesicze posuit principatum, ut in sedem adeo spe- cialiter constitutam violenter irruentibus consensum et auxilium praebeant. Ad persuadendas autem tales blasphemias quia convenientia testimonia non inveniunt, ratione et auctoritate defieientes, ad juramenta eonfugium fa- ciunt, quasi, jurationum suarum necessitate, neees- sario illa perpetranda sint quae propheticis, evan- gelieis et apostolieis institutis aperta fronte refra- gantur. Prophetieis quidem, sieut in Deuteronomio legislatorem et prophetam dixisse novimus : Qui su- perbierit, nolens obedire sacerdotis imperio qui eo tempore ministrat Deo tuo, e; decreto judicis morie- tur homo ille, et auferes malum de Israel (Deut. xvi); evangeliea autem tuba intonat : Non est discipulus super magistrum (Matth. x); apostolorum autem et apostolieorum (454), et quantae in illos animadver- siones procedant, qui contra sedem beati Petri ejus- que successores se erigant, per singula evolvere, süpersedimus; quia tritum et prolixum est. lllud tamen saneti Gregorii quarti (455), quo expresse sacerdotes sedi apostolieze adversantes denotantur, non reticendum putamus : Sif, inquit, ruine suc dolore prostratus, quieunque apostolicis voluerit con- traire decretis mec locum deinceps, (nter sacerdotes habeat; sed emtorris a sancto fiat ministerio. Et post pauea : Quia majoris eacommunicationis (455) Greg. IV in epist. ad univers, episc., tom, III Coneil., fol. 539. 861 APPEND. HI. — MONUMENTA GREGORIANA. 862 dejectione est exigendus cui sancta Ecclesie com- A tvanda flagitia eruento ministerio utuntur, homines missa fuerit. disciplina, qui non. solum prefate san- cte Eeclesie jussionibus parere debwit, sed. etiam aliis ne praterirent insinuare. Communiter autem omnibus timendum est quod ipse primus apostolo- rum de primo suo successore loquitur : Sí quis, ait, qmunc constristaverit Christum, qui ei cathedram credi- dit, non recipiet; et deo mec dpse recipietur dn ve- gnum celorum. Dieant ergo qui verba legis ad de- struendam legem assumunt, si propter aliqua jura- menta in illas praevarieationes reeidendum sit quae in Veteri Testamento morte muletantur, in Novo au- tem, sieut Discipulus veritatis docet, a Christo et a regno celorum separant. Quicunque in istis se transgressuros jurejurando spoponderunt, nune sero de juramenti cautela provident. Certissime en&m B constat quia ipsa hora qua jurabant quod non ju- randum esse ignorabant, polluerunt nomen Dei sui, et assumpserunt nomen Dei sui in vanum (Exod. x x). Igitur eum apostolis a Domino dictum sit : Nolite omnino jurare (Matth. v), nonne contra Dominum fuit ut episcopi, apostolorum vicem tenentes, illum episcopum qui prineipis apostolorum vicem tenet, abjurarent et proseriberent? Audire ergo velimus e duobus contrariis, quorum alterutrum infirmari necesse sit, utrum tamen Ecclesiae magis eligendum Sit :an quod prophete; quod apostoli, quod ipse denique prophetarum et apostolorum magister insti- tuit; seu quod eontra hzee omnia moderni pontifices, imo ex pontifieibus palatini eonjuratores effecti, noviter conflaverunt? Sed, ut de sublimioribus Ee- eleside documentis taceamus, utrum major reveren- tia debetur illis 318 qui in urbe Nicaea in nomine Domini eongregati sunt, an istis qui (456) preeter- erito anno Brixinz convenerunt adversus Dominum et adversus Christum ejus? (Psal. 11.) Nam quod illi Spiritu sancto, ut credendum est, dictante in saneta illa et nominatissima synodo condiderunt, hoe ipsi absque synodali conventu in curi: tribu- nalibus abjuraverunt. Siquidem Niecni canones communione privatos nullatenus absque legitima examinatione recipiendos docent; isti autem a san- eta et apostoliea sede excommunicatos non solum sine discussione receperunt, verum et, ad ignomi- niam et confusionem totius eeclesiasticze regionis, ex ipsis anathematizatis apostolicum sibi elegerunt, vel, ut verius fateamur, apostolicum illum nomi- nantes apostatze angelo configuraverunt; quem etiam eidem sedi, a. qua damnatus est, esse- imposituros jurejurando pollieiti sunt ; et nune quidem, ut quod inique. promiserunt, erudeliter adimpleant, in ore gladii, in sanguinis effusione non modica, in sacri- lega bonorum beati Petri vastatione grassantur. Sed nee regni profligationibus, nec ececlesiarum destruetionibus pareitur, dum illorum conjuratio effectu non eareat. Illi vero quorum ad hae perpe- D quidem litterarum expertes, ideoque ad seductionem suam creduli, ita novis illis de eavendo perjurio do- gmatibus infeeti sunt, ut levius atque venialius pu- tent quorumlibet scelerum mensuram implere, quam stulte? ae prevarieatorice promissionis suz vota infringere; non attendentes quod et illa ju- ramenta qui ex more fiunt et legitima. dieuntur, interdum, propter varios rerum intercidentium even- tus, gravioris reatus timore rescinduntur ; sicut seepe milites a suis szepe famulis, sive satellitium sibi pro- fessis, juramenta more usitato exigunt et acci- piunt. Qui si versa vice promissores fidei ad exer- cenda latrocinia invitantur, vel ad traetandam prin- cipis aut virorum eeclesiasticorum necem, seu ad infringendas ae spoliandas ecelesias, seu ad. raptum sacratarum Deo virginum; nunquid non jam stul- tum esset eos qui invitantur ad utrorumque perni- ciem expetitam opem ferre, et, sub nomine fidelita- tis, perfidize et crudelitatis opera implere? Sie etiam episcopis, ducibus, aliisque in sublimitate positis ab Ecclesia vel fisci hominibus saeramenta exhi- beri solent. Qui si juxta legum constitutiones, ut aliquando fit, a suis honoribus destituuntur, ju- ratores sui, cum alios sortiuntur dominos, ab ante- riorum jurata fide et subjectione se subtrahunt. Isti, quandoquidem non voluntarie, sed compulsi jurato- riam promissionem irritam faciunt, quid mirum si ab aliquibus ligandi atque solvendi potestate preedi- tis illius culpe indulgentiam eonsequantür, quam ex inopinata necessitate magis quam mala voluntate ineiderunt ? Sed novi dogmatiste , longe aliter judi- cantes, talium absolutionum ministros, subversores atque perjuriorum persuasores nominant, ideoque eos super cathedram Moysi jam non sedere astruunt ; quia Moyses dixit : Non perjurabis (Lev. x1x). Quod si haec litterae vetustas absque nova spiritus discre- tione immutabiliter tenenda est, possunt quidem di- cere et ipsum Moysen Moysi cathedra descendisse. Ipse enim qui dicit : Non. perjurabis , dixit etiam : Non occides (Exod. xx); et tamen post frequenter intulit : Qué hoe vel tllud. fecerit, occidatur. Propter quas sententiarum varietates, neque prae- dictarum eulparum remissores Moysi, nee Moyses ipse sibi contrarius est; sed dispensatoria saerarum institutionum edicta, ad aliud et aliud relata, utro- bique tamen veritati et justitia. consona sunt, et causarum ordini congrua. Ecce legislator propter hoc legalem sententiam immutat, ut a legis trans- gressione coerceat, E contrario novi legislatores propter hoc legum transgressores faeti sunt, ut con- jurationis suze sententia non immutetur. Sunt autem ex ipsis episeopis qui non se cum aliis juramento obligatos fatentur, et tamen in eamdem sententiam votum vovisse non negant; cui illorum facto non aliud quam conspirationis eulpam parvi faciunt (456) Seripta est ergo hzee epistola a S. Gebhardo anno 1081, quia pseudosynodus Brixinensis habita est anno 1080; vide Baron., hoc anno, tom. XI. 863 AD OPERA $. GREGORII APPENDICES. 864 novimus (457). Si qui autem conspirationis culpam A inferimat, nonne solvisse contra offium est? 1tem parvi faeiunt, Chalcedonensis concilii statuta relegant (can. 18), ubi, inter juratores et conspiratores nullo: discrimine habito, utrique pari eensura pleetuntur. Quandoquidem igitur hanc promissionem suam, eujuscunque vocabuli sit, tanta cautela eustodiunt, eum pace illorum inquirimus quo ordine, qua ra- tione novum illud votum antiquiori praeferant, quod in die ordinationis suze voverunt, cum ad summum sacerdotium promovendi de fide et obedientia inter- rogarentur. Credimus enim memorie illorum non excidisse quod in sacro illo episcoporum et cleri conventu (458), ad promerendam promotionem suam beato Petro suisque vicariis et successoribus fidem et subjectionem se servaturos promiserunt; qui tamen nuper ad injuriam ejusdem principis aposto- lorum. suecessori ejus promissam fidem et subje- etionem publica professione abnegaverunt. Illud ex antiquorum sanetorum Patrum auetoritate edoeti fecerunt; in isto autem solam mundana potestatis voluntatem exseeuti sunt. Quomodo ergo hoc pluris faciunt, quod in cubieulo sive in aula regis inter palatinos strepitus conspiraverunt, quam illud, quod eoram sacro altari sanetisque sanctorum reliquiis sub testimonio Christi et Ecclesiae professi sunt ? At fortasse, ad suam defensionem nostram vero exprobrationem, illius juramenti quod nobiseum commune habent necessitatem preetendent, dicentes se juratam fidelitatem infringere veritos nisi regia voluntati morem gererent. Ad quod respondendo, de illis inhonestum aliquid eloqui non praesumimus. De nobis autem, quotquot principi fidem juravimus, hoc vere et irrefragabiliter attestamur quod, si, nostro consilio animatus nostraque ope fretus, illud agres- sus esset unde tantum anime periculum, tantum regni et regii honoris defectum incidisset, sine dubio et sacramenti violatores et fidei existeremus, et non tantum ecclesiasticae regionis, sed et reipublieze publiei hostes adjudiearemur. Quamvis enim senior dignitate, zetate tamen juvenis fuit eui haee fidelis sponsio facta est. Quapropter id potius fidei erat, quatenus proveetiorum aetas juvenilis animi irra- tionabiles motiones magis mitigaret quam noxia assentatione inecitaret. Hoc, inquam, fidei esset et officii; sed, sub fidei specie, nocitura persolvere, contra fidem et officium est, sieut sanctus Ambro- sius testatur in libro rrr De officiis (cap. 12), ubi de Herodiani sacramenti nefanda adimpletione tractat. Quod, estimatum est, inquit, fidei esse, amentiüe fwit. Ytem in eodem libro (cap. 50), de exhibendi offieii discretione : Officium est, ait, depositum servare et reddere. Sed interdum commutatio fit. aut tempore. aut necessitate, wt non sit. officium reddere quod. acceperis, velut. sí quis, contra patriam opem ferens barbaris, pecuniam apertus hostis reposcat, vel insanienti gladium depositum non neges, quo ipse se (457) Loeus mendosus ; sensus est : Quos suo facto non aliud quam conspirationis culpam parvi facere novimus. (cap. 12) : Est etenim nonnunquam. contra officium promissum solvere, sacramenta custodire, wt Herodes, quà juravit, et vecem Joannis prestitit, ne promissum negaret. Item post aliqua : Unusquisque simplicem sermonem proferat, nec fratrem cirumscriüptione verborum indu- cat, nihil promittat inhonestum. Ac si promiserit, to- lerabilius est promisswm non facere, quam facere quod turpe est. Sepe, inquit, plerique se constringunt ju- risjurandi sacramento, et. cum psi cognoverint jro- mittendum non fuisse, sacramenti tamen contempla- tione faciunt quod spoponderunt. Et paulo post : Melíus est votum mon solvere, quod sibi is eui promit-. titur nolit exsolvi. Non semper promissa solvenda sunt omnia. Denique ipse Dominus, sieut Serüptura indicat, frequenter suam mutat sententiam. Sanctus Isidorus in libro Sententiarum : Non est, inquit, servandum sacramentum quod male et in- caute promittitur, veluti si quispiam adultere cum ea permanendi fidem polliceatur; tolerabilius enim est non 4mplere sacramentum, quam permanere in stupri flagitio. Similiter in libro Soliloquiorum : In malis promissis rescinde fidem, in turpi voto muta de- cretum. Quod incaute vovisti, me facias ; insipiens est promissio que scelere adimpletur. Sed et Venera- bilis Beda in Explanatione evangelica, qua publice quotannis in Ecclesia pronuntiatur in decollatione sancti Joannis Baptiste : SZ forte, inquit, aliquid nos (, incaute jurasse contigerit, quod observatum pejorem vergat in exitum, consilio illud salubriore mutandum noverimus. Et paulo post : Non solum in jurando, sed in omni quod agimus lwec est moderatio solertius observanda, wt si talem forte àn lapsum versuti hostis insidiis incidimus, ea quo sine contagio surgere mon possimus, illum potius evadendi aditum petamus, in quo minimum periculinos perpessuros esse cernimus (459). Mirandum igitur non est seniores Scripturarum peritos, eum de juramentis verbum facerent , nihil de pradicta jurandi cautione attigisse, sed hoe so- lummodo ad probandum suscepisse, de quo nunquam quaestio mota fuit. Nullus enim negat, sed omnes aque fatentur perjurium malum esse. Ergo si ma- lum est, imo quia malum est, caveant prudentes p ne sie jurent quatenus pejerare compellantur, hoe pro certo scientes quia se ipsos male et incaute ju- rando destruere possunt ; legem autem Domini et le- gem Patrum nostrorum jurando destruere, Deo pro- pitio, non possunt. Ecce in preelibatis catholicorum Patrum sententiis satis demonstratum est quod jura- menta injuste promissa et in majus periculum vergen- tia [mutare] eogimur, quia nihil iniquum juravimus. Sed dieitur nobis : Fideli prineipi jurastis, cui si fideles esse vultis, fidem domino apostolico et obedientiam abnegate, et abnegationem illam jura- mento vel scripto firmate, et ab excommunieatis a (458) In coneiliabulo Brixinensi, anno 1080. (459) Exstat haee homilia tom. VII Operum Vene- rab. Beda. 865 APPEND. IIl. — MONUMENTA GREÉGORIANA. 866 sede apostoliea non abstinete, et non abstinendum A urgentem przecedentis injuriz necessitatem, omnem- docete; quod si non feceritis, velut infideles, regice sententia subjacebitis. Dura propositio, et antiquae illi quodam modo conformis, qua dicitur : Si vis «mi- eus esse Cesaris, sacrifica diis ; quod. si mon feceris, punieris. Si eam quam jubemur fidelitatem regi impendimus, non tantum eoram isto rege sed coram omnium regum Rege perfidi: reatum ineurrimus, nam omnes divinarum legum sponte violatores, sieutSeriptura docet, apostata efficiuntur. Quomodo ergo ad apostasiam et perfidiam quasi pro jurisju- randi religione constringimur, qui nihil nisi fidem jurasse dicimur? Mira res ! fidem juravimus, et nisi perfidiam faciamus, perjuri dicimur et infideles; nibil unquam juravimus, nisi quod salvo ordine nostro fieri posset. Videamus igitur si sacerdotalis vel ordinis vel offieii sit ad hoe consilium vel opem ministrare ut Christianus princeps a Christiana lege homines cogat discedere, et discedere nolentes publica animadver- sione persequatur ut, fugatis sa cerdotibus, Sanctua- ria Dei, quasi hereditate possideat (Psal. Lxx x1) ; ut oblationes fidelium et patrimonia pauperum, suis suorumque usibus incomparabiliter.[irrecuperabili- ter] usurpet ; ut, Neronis exemplo, Petrum et Paulum iterum in membris suis pati faciat; ut Simonem Magum rursus eontra Simonem Petrum excitet; ut intret in sanctificationem eum superbia, ubi usque modo fideles, in corde contrito et humiliato, pro remissione peccatorum suorum nudis pedibus in ecclesiam [introire] consueverunt ; ut loca sanctorum sanguine consecrata famulorum saneti Petri cruenta strage polluat. Nunquid pastoralis officii est talibus actu vel consilio participare? Nunquid fidelitati com- petit regibus persuadere ut, Christi tunicam et sacer- dotum ejus vestimenta scindentes, scindi a se re- gnum mereantur ? Sed hacomnia novi doctores fidelitati attribuunt, dicentes se quidem beato Petro atque sedi aposto- liege devotos existere; sedenti autem super sedem illam insolitas injurias merito irrogari, qui in ho- mines immeritos, regem scilicet et episcopos, tam insolitam damnationis sententiam promulgavit. Qui- bus respondendum est quod, et si in illis synodalibus que hujus discidii eulpam ad inehoationis primordia referri. Audiant, inquam, quod, etiamsi Christianze vel ecelesiastieze religionis esset talibus injuriis tales vieissitudines rependere, certe nec hoc modo inexeusabiles fieri possent : nam apostoliez animad- versionis, qua se injuriatos causantur, ipse potius causa exstiterunt, et unde seaceensos conqueruntur, hoc ipsi prius ineenderant; ideoque injurias non tam retulerunt quam intulerunt. Cum enim primum ad initiandam hane rem (460) Wormatiz confluxis- sent, ubi omnis quam patimur calamitas exordium sumpsit, nullam adhue dominus papa excommuniea- tionis vel anathematis sententiam destinavit, sed ipsi (primitize discordiarum), ipso ignorante et nihil minus putante, przelationi suce superba et repentina temeri- tate abrenuntiaverunt, Initia dolorum haee (Marc. x1ir) primum. Hoc fermentum totam Ecclesie massam corrupit (I Cor. v). Quod si quis negat, facile pro- bari potest, si gestce rei et temporis series recensea- tur. Conventus enim ille, de quo dicimus, inter Na- tivitatem Dominicam et sequentem Quadragesimam constitutus est, ita distantibus spatiis ut quaecunque gererentur Romam synodi tempore differri possent. Sed ante eamdem Nativitas Dominicae festivitatem, eum rex natalitium diem Andrec apostoli Bapinberg celebrasset, tanta adhuc inter regnum et summum sacerdotium concordia viguit, ut omBe quod (461) ibi in destituto ejusdem loci episcopo alioque sub- stituto actum est, totum jussioni et obedientia Ro- mani imputaretur pontificis. Et ipse quidem prin- ceps hoe verbis, hoc litteris a. sede apostolica cha- ritative directis injunctum sibi fuisse testatus est. Eece manifesta indicia hoc usque permanentis con- cordie. Quid ergo tam cito intercidere potuit, utille, qui in proximo ante Nativitatem Domini tante in Ecclesia magnificentize fuit ut ad nutum illius digni- -tatum mutationes fierent; idem paucis post Nativi- tatem diebus, inconventus, inauditus, totius etiam. ignarus dissensionis, proscriberetur? Ab illa. enim die, qui tanti habitus est ab eis, imo ab omnibus, nullam eorum legationem aecepit, usque dum illa veniret qua dietum est: Descende, descende, 4nter- dicimus tibi omne jus papatus ; aliaque hujusmodi. judieiis distrietio mansuetudinem excessisset, ita ut [) — Dieant ergo hujus legationis compositores, qui domnus apostolieus plus solito et non pro materia super eos manum congravarit, decuerat tamen or- thodoxos episcopos, catholico principi [suadere] quatenus sic injuriam suam uleisceretur ne divinam ultionem in se provocaret, ne Ecclesi: regulas pe- nitus confunderet, ne eadibus, incendiis, vastatio- nibus id ageret quod ecclesiastieis diseussionibus agendum erat. Aliud, quod. attendendum est, velimus attendere tam illos, quam qui ab illis edocti sunt ut eredant h&c omnia licite et impune committenda propter ..(460) Habitum est hoc conciliabulum anno 1076. Vide Baron. tom. XI. (461) Loquitur de Hermanno episcopo Bamber- conventui Wormatiz habito intererant, ubi gratis a se jugum diseiplinze projecerunt, ubi sanetze obe- dienti: libellum repudii conseripserunt, ubi novam hanc mundo legem eondiderunt ut servus principis summo pontifiei cathedram episcopalem interdicendi jushabeat : dieant ergo, dicant ; et si nonnobis, tamen Eecleside juste adversus eos proclamanti respon- deant quibus praecedentibus causis talia ex debito recompensarint. Si autem competentem rationem reddere non possunt, imo quia non possunt, fatean- tur necesse est (462) novae se confusionis auctores, gensi ob Simoniam deposito, et in. locum ejus Ru- perto substituto. Jp am SA mE s (462)Hie, ut orationi major insit vis, perspieuitas 867 AD OPERA $. GREGORII APPENDICES. 868 antiquz pacis autem et quietis pertubatores, legum A bertus ita seribit, prout in codice calamo exarato divinarum et humanarum destructores. Sed utinam fateri mallent, quam tueri quod perperam admis- sum est, et fatendo polius corrigere, quam defen- dendo multiplicare ! Haee faciat Deus, et haec addat ut, quandoquidem coeptis suis omnia confusa respon- dere conspiciunt, tandem ad cor redeuntes, non ad- jiciant ut similem principio finem faciant ! Finis epistole S. Gebhardi. .ADNOTATIO AD PRJECEDENTEM EPISTOLAM. Schismatici olim, praesertim Guibertini, sub Hen- rico IV valde BUT bant orthodoxis, quasi perjuris, quod sé ab Henrici regis per sedem apostolicam non tantum excommunicati, sed etiam a regno omnique regia potestate depositi, obedientia subtraherent ac sejungerent; ut videre est cum apud alios schisma- ticos scriptores, tum in decreto quodam Guiberti p pseudopapas ad universam sehismaticorum ecollu- viem. misso, ex coneiliabulo quodam Rom in ec- clesia S. Petri abominabiliter coacto (cum Guibertus Romana in urbe omnia sacrilegiis suis profanaret et incestaret); ubi terque quaterque perjurus Gui- et, quam dicunt, cvupecpíx, verborum ordinem ali- quantulum immutavimus, ut seilicet 75 (mo quia mon possunt cà fateantur necesse est praeposuerimus. Quod reperimus : Ibi namque de. perjuriis, quc ipsi ad, pe- riculum. imperialis dignitatis fieri hortantur, non parvus clamor eaoritur. Et quia negotiwm illud radix et origo caterorwm flagitiorum. videbatur, placuit de. eo primum tractari debere, et quam pessima et peri- culosa sit hujusmodi adhortatio, ostendi. Unde in imperatorem eccommunicationem promulgatam ne- cessariis documentis 4mprobavimus, quia dius em occasione perjuriorwm et omniwnm assertionum suarum. vires contraaisse videbantur. Hcc et plura hujus fa- ring exsecrando Guibertus in illo suo decreto. Quam eriminationem S. Gebhardus sua in epistola eo fusius et aecuratius confutat et profligat, quo a schismaticis frequentius ingerebatur et inculcaba- tur. Quae et hodie in recentiurà Guibertinorum, hoc est Lutheristarum et Calvinistarum animis renovata est; qui receptissimam in Ecclesía catholica doctri- nam de potestate summi pontificis, in perniciosos reges ae principes omnium perjuriorum originem appellitant, homines fcedifragis perjuriis (quod prae- cipue de Calvinieolis dietum sit) a planta pedis usque ad verticem capitis immersi. Quod proinde Gebbar- d sque ac priscos illos perjuros Guibertinos re- ellit, eaterum ita, ut nos scribimus, ab ipso auctore scriptum, librariorum autem incuria serius deprava- tum esse arbitramur. EDIT. PATROL. . VITA ET RES GEST /E SANCTI ALTMANNI EPISCOPI PASSAVIENSIS, IN QUIBUS Preclara de GnEconio VII pontifice maximo Lector inveniet, | INunc primum ex Manuscripto codice ezcripta et in lucem prolata. LECTORI. Epistolze S. Gebhardi visum est subjungere Vitam S. Altmanni episcopi Passaviensis, tum ut quos viventes in terris pietatis amor ab ineunte zetate, et defensio sedis apostolicze arctissimo nexu copulaverat, seripto- rum monumenta non disjungerent; tum quia Gregorii VII pontif. honorifica mentio in hac Historia exstat, sub eujus vexillo maluit Altmannus militare, quam in schismaticorum castris stipendia facere : cui Bertol- dus Constantiensis in Chronieo anno 1091 hunc panegyrieum dixit : « Altmannus, sanetze recordationis Pataviensis episcopus, in eausa S. Petri, et in ecclesiastica religione studiosissimus, post multa pericula, tribulationes et exsilia, quce pro Christo sustinuit, in senectute bona migravit ad Dominum vi Idus Au- gusti. Hie in episcopatu suo tria ccenobia clericorum, juxta regulam S. Augustini communiter viventium instituit, et tertium in Frigensi episcopatu, in allodio Welphonis ducis, per clericos suos zedificavit, et re- snaras disciplinis instituit. Hie fuit tante sanctitatis, continenti; et religionis, ut reverendissimo papae regorio, sanctoque Lucensi episcopo (Anselmo), imo omnibus religiosis reverendus esset et amabilis, schi- smatieis vero et. sceleratis odiosus et formidabilis. Unde in obitu suo bonis magnum moerorem, malis vero magnam reliquit exsultationem. » Nomen auctoris qui hane. Vitam conscripsit non exprimitur. /Etatem ejus colligere licet ex hisee ejus verbis : « Sanctus vero presul, annuente pio principe marchione Luipoldo, hujus Luipoldi, qui hodie . prin- cipatur, avo, » etc. Prior est Luipoldus seu Leopoldus hoc nomine quartus, qui obiit anno 1096, vel, ut habet Betholdus, 1095. Luipoldus autem alter, sub quo auctor vixit, est Luipoldus sextus(filius S. Luipoldi quinti et nepos quarti) qui marchionatum iniit anno 1136, ut est in Chronica Australi, quam Freherus publicavit. Aliter tamen Lazius. INCIPIT PROLOGUS " IN VITAM S. ALTMANNI EPISCOPI. Conditor ae gubernator rerum universarum, de (; oritur, et claudit stellas quasi sub signaculo, ipse; ad quo Seriptura testatur quod precipit soli, e£ non — temperandam hujus noetis ealiginem quae nostris 869 APPEND. III..— MONUMENTA GREGORIANA. 870 temporibus profundior inhorruit, ea luminaria quae A rimum posse quem tibi tua sanitas probat etiam in- posuit in firmamento ut luceant super terram , non- nunquam clarius effulgere, et quae dudum sibi tan- tum interluxerunt cum jucunditate, etiam homini- bus clementer facit. innotescere. Inter que ego non immerito numerarim B. Al- tmannum Pataviensis Ecelesi& venerandum antisti- tem, qui post occasum hujus mortalis vite inter sidera cceli collocatus, tam. crebro nobis; desuper novo micat splendore, videlicet in virtutibus et si- gnis, quz per eum operatur mirabilis in sanctis suis Deus, ut non incongrue ad eum B. Job dixisse judieem : Cum te consumptum. putaveris, orierzs ut lucifer (Job x1). Ad ejus enim merita declaranda fugiunt daemones, paralytici curantur, illuminantur esci, contracti restituuntur, et variarum pelluntur damna incommoditatum. Erisne ergo presens setas adeo ceca, ut tanti luminis claritas, quo Deus illu- strat et mirificat sanctum suum, ingratos oculos tuos non perstringat? non conterreat? Dixerit huc- usque : O generatio prava et exasperans! (Psal. LXXYIT) signa, nostra non vidimus, jam. non est. Pro- pheta (Psal. .xxitm). En, qui faeit nobiscum signum in bonum (Psal. LXXXv), et consolatur nos per me- rita famulisui, innovat signa, et immutat mirabilia usque ad diem hanc (Eccli, Xxx vt). Ergone dubitabis de viro hoc, o incredule, quod ipse non introierit in potentias Dominii (Psal, Lxx), qui tam, potenter adesse non tardat supplicibus suis ? Non quidem au- dis vocem, umbram non vides; manum non sentis, B visibiliter adfuisse. Proinde crede sanctum, przedica probatum, qui jam non se, sed quem Deus com- mendat (II Cor. x); qui jam non de se ipso testi- monium dieit (Joan. v1), sed cui dant testimonium tres, qui sunt in ccelo, Pater, et Filius, et Spiritus sanctus (I Joan. v). Itaque si leprosi, qui habitabant in porta Samariz, semetipsos arguunt , si diem boni nuntii tacent civitati (IV Reg. vi), multo magis non arguendi, et incredulitatis atque ingratitudinis peecato erimus notandi, si Ecclesie Dei tantas Dei laudes, tanta hujus sancti praconia, tantum apud nos repositum. thesaurum invideamus vel abscon- damus. Conabor quamobrem, vestris victus et adjutus precibus ,reverendi domini et fratres, scribere aliquid de vita et miraculis tanti pontifieis, non n persuast- bilibus hwmancg: sapientie verbis (I Cor. 11, que mihi nulla est, et quam ego eum Apostolo stultitiam novi fore apud Deum; sed sermone simplici et pio proponam leetori quidquid ex antiquioribus qui- busdam scriptis recentique memoria vos, filii veri- tatis, indieaveritis et astruxeritis. Seribere autem qua ad rem non pertinent, et amplificandi eausa a narratione longius digredi, nec vos petitis, nec ergo spondeo. Spondeo vero, si quid in his seriptis cor- rigendum, mutandum, aut tollendum zstimaveritis , id eequum mihi non turbare animum, quippe qui nec amieis, quorum oeuli 'non. sunt columbarum, sed aquilarum, haee carpenda nego; pro quibus nullam ut quondam in apostolis :egri audiebant, videbant *' quero gloriam, sed tantum vobis debitam exhibere et sentiebant; et tamen sentis beneficia, et ad invocationem ejus pristina gaudes incolumitate. Crede igitur apud Deum vivere, et apud eum plu- obedientiam, et ejus, de quo scribimus, apud Deum intercessionem et misericordiam. Explicit prologus. INCIPIT VITA S. ALTMANNI - PATAVIENSIS EPISCOPI, Beatus igitur Altmannus de gente Saxonum oriun- [) (Isa. Lxv1.) Unde etiam, secundum ejus sententiam dus; nihil tamen ferum aut saxeum ab illa didicerat natione, sed, tanquam gemma pretiosissima quae ex auro fulgentior nitet, sic ille claris parentibus in omni bonitate et honestate clarior effulsit. Qui libe- ralibus traditus studiis, eo intus aspirante et do- cente qui docet hominem scientiam (Psal. xcnr), tam divinis quam philosophicis. elegantissime institutus est disciplinis. Et licet nonnullos scientia haec inflet (I Cor, vxtY), hune tamen. virum illa. non inflabat, sed ornabat, sed commendabat. Longe fuit et alter ab bis qui. plus sapiunt quam oportet sapere (Rom. Xir), fastu scientige suze spernunt. simplices, et con- euleant humiles. Alioquin,nisi humilibus assensisset, et nequaquam alta sapuisset (Ibid. ), quomodo in- tràsset in eum Spiritus sanctus? ille, qui sacrarum scientiarum Dominus est; cum non requiescat nisi super humilem et quietum, et trementem verba sua? qui dixit quod humilem spiritum sequitur (forte sus- eipiet) gloria, dignus habitus est exaltari, qui tam prudenter apud se didicerat humiliari In Ecclesia quae dieitur Paderbrunne, non solum canonicus, verum etiam ad regimen scholarum de- lectus et multis annis astrietus est. Crescente vero tanti viri fama, consequenter crevit et gloria. Quare in illa nobili Eeelesia Aquisgrani, quz longe jam antiquitate, sede Teutoniei decoratur regni, cano- nicorum prapositus meruit sublimari. Eo quoque in tempore in palatio Heinrici tertii imperatoris in rebus agendis fidelis et prudens inventus est. Puto quod tunc experiebatur Deus in famulo suo an di- gnus futurus esset cui quod majus erat credere- tur, si, in eo quod minimum est, fidelem compro- basset. Defuneto itaque imperatore, in ipso tamen probata fidelitas defuncta non est, quam infatigabi- 871 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 872 liter servavit Agneti imperatriei inter turbines ce A n ferra visus est, et cum hominibus conversatus est fsuum diversorum, quibus tunc miserabiliter con undebatur regnum et sacerdotium. Ea tempestate nonnulli nobilium, amore ac de- siderio Hierusalem coelestis quae sursum est et quae libera est (Gal. rv) et est mater nostra, hanc ter- renam Hierusalem in qua Redemptor humani gene- ris opus salutis nostrae, quod dedit ei Pater ut face- ret (Joan. rv), misericorder consummavit (Matth. XXVIII) aggressi sunt invisere (463), et, exemplo sanetarum mulierum qua quondam venerunt eum aromatibus, etiam ipsi eum odoramentis votorum ae preeum suarum, locum adire et videre in quo positus erat Dominus (Luc. xx1v). Quis opinari au- deat diversarum civitatum pontifices, viros pruden- tia ae nobilitate insignes, summos honores, patriam, *ognatos, divitiasque contempsisse pro quadam vul- gari opinione, quasi dies extremi instaret judicii; eo quod Pascha illo in anno celebrandum occurrisset vr Kal. April., quo videlicet inscribitur resurrectio Christi? Ego magis putaverim pia devotione permo- tos, aut crebrescentibus undique malis conturbatos laborem hnjus peregrinatiomi$ arripuisse, et quod decebat sapientes et religiosos, dies malos potius in- sumere voluisse in reddendis votis Domino Deo suo, quam sine fructu omni in talium temporum pericu- lo conversari. Fuerunt in hae multitudine viri prze- cipui : Sifridus Moguntiensis archiepiscopus, et Guntherus Babenbergensis episcopus, et cum eis viri nominati tam clerici quam laici (464). His quo- C que S. Altmannus cum pluribus honoratis de palatio comes adjunctus est. a Igitur ingressi iter propositum inciderunt in la- trones. Inimici namque crucis Christi, eorum co- operatores et socii, de quibus David eonqueritur : In via hac, qua ambulabam, absconderunt superbi la- queum mihi (Psal. cxxx1X), insidiis eos. circumve- nientes complures eorum despoliaverunt, vulnera- verunt et peremerunt (464*). Docemur certe hic non modo descendentes ab Hierusalem in Jericho peri- eula pati latronum, verum nihilominus ascendentes ab Jericho (Luc. X), id est ab hoc mundo in Hieru- salem, non solum invisibilium sed etiam visibilium insidias sustinere inimicorum. Utrorumque insidias et laqueos considerans, sanetus confitetur et dicit : D Oculi mei semper ad Domiünum quoniam ipse evel- let de laqueo pedes meos (Psal. xx1v). Et iterum de Domino dieit: Ipse liberavit me de laqueo venan- tium, et a, verbo aspero (Psal. XC). At viri. virtutis, quorum erat in timore Domini fidueia fortitudinis , rebus adversis fortiores, per damna et ludibria, at- que verbera, quibus eos crudeliter et multipliciter affecit saeva barbaries, tandem Hierosolymam per- venerunt; ubi, reddentes Deo vota qua distinxe- rant labia sua (Psal. Lxv), et visitatis debita vene- ratione loeis in quibus Dominus et Salvator noster (463) Instituta est haee peregrinatio anno 1064, duce Sigefrido archiepise. Moguntino. (464) Vide Baron. tom. XI, anno 1064. Baruch, 11»), et precipue loco passionis ejus et re- surrectionis, atque in ccelos ascensionis, quia non habebant ibi manentem civitatem, sed futuram, in- quirebant patriam (Hebr. xrrr quam liquerant re- visere, et exinde ad patriam coelestem. transmigra- re communibus votis optaverupt. In Pannoniam vero pervenientes, eum in castro quod nostra lin- gua Wizzeburch appellatur (Albaregalis) demora- rentur, Guntherus venerabilis episcopus de hoc sae- culo migravit ad Dominum ; auditurus, ut speramus, illud : Euge, serve bone (Luc. X1x), qui pro apportato et multiplieato talento vocatur intus in gaudium Do- mini sui (Ibid.). Defungitur eodem tempore etiam Egelbertus Pataviensis episeopus, illis admistus in ccelis quorum dignitate adornatus est in terris. Post eujus excessum, collato invicem consilio, favente Agnete imperatrice, nec minus regni opti- matibus, omnium pari conniventia beatus Altman- nus in loeum defuneti in Pataviensi sede episco- pus denominatus est. Applaudit clerus, populus congaudet, et, nemine dissentiente, hunc pontifica- : libus infulis dignissimum approbant, quem decus generis, vitze sanetitas, sanitas doctrine, et testi- monium commendaret fama inviolate. Mittuntur proinde in obviam viri honorati, qui virgam pastora- lem et annulum pontifiealem electo in Pannonia m' deferant, ac talibus insignibus quid de eo superna ordinaverit dispositio fideliter attestentur. ' d Vocatus ergo a Deo tanquam Aaron, non ipse sibi sumens honorem (Hebr. v), nec instar multorum fugientem insequens, aut reelàmantem 'obséquiis de- liniens, ab ovibus sibi ^ commendatis eum maximo tripudio exceptus; et post modicum a' reverendo ar- chiepiscopo Gebehardo [Salisburgensi] debita bene- dietione consecratus, a Spiritu, testimonium red- dente spiritui, nostro quia filii Dei sumus (Rom. v1), testimonium accepit quod vere sit ipse Filius cui S. Pater effieaciter imprecatus est, dicens : Qui maledixerit tibi, sit 3lle maledictus; et qui bene- dixerit tibi, benedictionibus repleatur (Gen. xxvi). Directus est in eoab illo die et deinceps Spiritus Domini. Jam exhine totus suecenditur in amorem: Dei; et, illius refectus visione, minus de reliquo re- spexit in vanitates et insanias falsas (Psal. XXXIX); constans in jejuniis, in vigiliis perseverans; «creber in orationibus laborabat, per singulas noctes in ge- mitu suo et lacrymis stratum suum rigabat (Psal. vI). Abscondebat eleemosynas in sinu pauperum, ut ipsi orarent pro eo, cum ille orare minus potuisset. Et have quidem agebat in abscondito, ut Pater suus, qui videt in abseondito, redderet ei (Math. v). Sed quoniam acceperat ab Apostolo providere se debere bona non solum eoram Deo, verum etiam coram omnibus hominibus (Rom. x11); quod a pri- mava atate deeretum sibi fuerat, optimis foris or- (464^) Ex 7 millibus vix duo millia redisse di- euntur, 813 APPEND. III, — MONUMENTA GREGORIANA. 874 nabatur moribus, quales idem docere videtur Apo- A Pataviensem sedem episcopus gubernabo. Vatici- stolus, eum sive Timotheum sive Titum instruit di- cens : Oportet autem episcopum ireprehensibilem e88e, sobrium, prudentem, pudicum, hospitalem, be- nignum, modestum, et. amplectentem eum, qui secun- dwum sanam doctrinam est, fidelem sermonem (I Tim. 1H; Tit. 1). Et tamen in omnibus his ad exemplum B. Job, non vidit solem cum fulgeret desuper, nec lunam incedentem clare (Job xxx1); quia, ut B. Gre- gorii verbis utar, cum opus suum. etiam aliis exem- plorum. lucem. tribueret, ad. presumptionis gloriam vir sanctus illud. non attendit; sed, dum pro eo ez- folli timuit, ab. intuendo eo oculos mentis avertit. Nam, sicut luna illustrationem a radio solis accipit, ita. fama, à, bono opere vires et favoris gratiam, quasi claritatem luminis aspergit. Sanctus ergo vir, quem nee opus manifestum nec. fama laudabilis extulit, nee solem fulgentem desuper vel lunam incedentem clare vidit. Porro eum nemo aecendat lucernam et ponat eam sub modio, sed super candelabrum, ut luceat omni- bus qui in domo sunt (Matth. v), placuit invisibili et soli Deo, qui lucem habitat inaccessibilem, lucer- nam hane quam ipse Pater luminum -aecenderat, ut.luceret coram hominibus, et viderent opera ejus bona, et glorificarent Deum (Ibid.) suo testimonio his. qui tantum vident in facie et cor intueri ne- queunt, amplius quam innotuerat innotescere et ma- nifestare; manifestare autem sie : Erat in civitate Pataviensi femina quaedam, cujus filia unica plaga leprae percussa est. Cui sepius oranti et salutem filie a Domino suppliciter postu- lanti revelatum est in somnis, si de ablutione ma- nuum B. Altmanni post sacramenta missarum fi- liam: perungeret, pristinze sanitari redderetur. Quod dum illa fideliter fecisset, sanata est filia ejus ex illa hora. Quid minus habere videtur sanetus iste ab illo magno propheta Eliseo, qui lepram Naaman Syri eurandam docuit in Jordane? (IV Reg. v.) Ille septies sanandum jussit lavari; haee semel lota, secundo lavari non eguit, quia sanitatem illi- co sensit quam optavit. Nee hoe solo miraculo Dominus declaravit eujus apud eum meriti dilectus famulus suus fuerit; quin etiam per antecedentes prophetias jam dudum pre- signaverat, quid post plures annos futurus erat. In annis enim adolescenti: constituto, cum simul es- sent ipse et Gebhardus, cujus supra meminimus, et(465) Albero [Adelbero] postmodum Wirzeburgen- sis episcopus, accidit ut super marginem fontis ali- eujus panem comesturi consedissent. Inter mutua eolloquia, quibus pauperem mensam condiebant, meliora: de se sperare, et quodam occulto ae prz- sago spiritu praedicere adorti sunt. Aitque Gebhar- dus: Ego in Salzpurgensi Ecclesia episcopus futu- rus sum. Albero vero : Et ego, inquit, in Wirzpur- gensi cathedra presidebo. At Altmannus : Et ego D nium hoc rerum probavit eventus; singuli namque in ecclesiis, quas sibi delegerant, sublimati, ne in- fruetuose arbores ab ipso qui plantaverat eos in domo sua invenirentur, reddiderunt fructum tem- poribus suis; singula quippe monasteria in suis constituerunt episcopiis, et sepultura sua illustra- verunt. Gebhardus namque in. Admontensi, Albero vero in Lambacensi, Altmannus in Kotwicensi monasterio requiescit in Domino. Corpora quidem illorum illic in pace sepulta sunt, sed vivent nomina eorum in zeternum. (Eccli. xyrv.) Quomodo non vi- verent, qua in libro vitze ascripta tenentur; eum vere ex illis fuerint quibus Dominus repromittit : Ef non delebo, inquiens, nomina eorum de libro vite? (Apoc. rr.) Sunt, qui voeant nomina sua in terris suis (Psal. xLvin), nee tamen. cognoscuntur ex nomine (Exod. xax1ii1); quia deleti sunt de libro viventium, et cum justis nequaquam consceribun. tur. Unde et distrietus Judex dicturus est eis in illa tremenda separatione bonorum et malorum : Discedite a me, maledicti, in ignem eternum (Matth. xxv), quia non novi vos. Horum secundum sanctum David perit memoria eum sonitu (Psa/. 1x); aut, si qua est, hec non in benedictione, sed in maledictione. est. Nunquid enim parum erat illis, molestos esse hominibus; quia molesti erant et Deo, sieut de similibus. eorum testatus est Isaias? (Isa. vir.) Et ideo longe est ab eis. quod de dilecto Déo et hominibus dieitur, eujus memoria in benedi- ctione est (Eccli. XLv). Attendite, quaeso, pontifices seeculi nostri, quae vobis memoria succedat; non de constructione. ec- clesiarum, sed castellorum, qua vos in excelsis. et praruptis montibus pauperum sudore et viduarum minutis instauratis. Ad quid autem, nisi ut abinde pellantur homines; non daemones inibi vineti ge- mant in ergastulis, defieiant in supplieiis, ut. ibi peccatores non convertantur, sed puniantur; pu- niontur non ad peccatorum veniam, sed ad vestre injurize vindictam. Vos sancti Domini, ministri Dei nostri, de quibus nobis sermo est, saniore consilio instruxistis monasteria de oblationibus fidelium et - rebus ecclesiarum, unde abiguntur daemones, et ubi recipiuntur pauperes, convertuntur peccatores, et sancta simplicitatis ae beate paupertatis religio conservatur. Ubi die ae nocte non tacebunt laudare nomen Domini, quos a solis ortu et oecasu, ab aquilone et mari, ex omnibus populis et linguis, ex omni state et conditione, sexu et natione econgre- gavit ad glorifieandum se; qui de servientibus sibi omnibus facit cor unum et animam unam (Acf. 1v). Et vos licet somno vestro requieseatis, ut semper optastis, et. requieseatis a laboribus vestris (Apoc. x1v), haud tamen. erediderim spiritus vestros deesse loeis quie viventes tanta devotione eonstruxistis et dilexistis, Credo vos adesse cunctis illic degentibus, (465) Vide Vitam S. Gebhardi, tom. II et VI Antiq. Lect. Parnor. CXLVIII. 8 * 873 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 876 astare videlicet orantibus, succurrere laborantibus, A locum seminandi in agro Domini semen suum. Ager lapsos allevare, et vota singulorum in conspectu divinae majestatis promovere. Putaverim vos cum Domino de ccelo prospicere, ut videatis si est intel- ligens aut requirens Deum (Psal. Li1) ; et si quem inveneritis segnius agentem, et mentiri Deo in votis suis, et claudieare a semitis Domini; reor vos il- lieo eum angelis pacis amare flere, et querelam ge- mitus coram facie Domini pro eo, vel contra eum, qui ejusmodi est, medullitus deponere. Attendendum quapropter est, fratres et domini, qua disciplina reverentiave vobis conversandum sit, inter quos, cum sanctis angelis isti Patres et pa- troni vestri adsunt, discurrunt et vestrae saluti in- desinenter invigilant, ne quid irreligiosum, vel in- decens, vel incorrectum reperiatur quod eos con- tristet aut elonget. i Sed redeundum jam ad narrationem est. Non enim doctoris apud vos vicem gero, sed narratoris, earum tantum rerum quas vos Scriptis docueratis aut voce viva. taque beatus Dei famulus, quotidie cum Pro- pheta adjiciens ad laudem Domini opera Dei, non suis meritis, sed divinze attribuit misericordia, di- eens eum Psalmista : Non nobis Domine, non mo- — bis, sed nomini tuo: da gloriam (Psal. cxi). Et cum Apostolo : Gratia Dei sum id, quod sum (I Cor. xv). Ut autem non fallaciter subsequeretur, ef gratia ejus in me vacua non fui, sdificavit vir san- etus, in suburbio Pataviensi, in honore S. Nicolai ecclesiam super littus OEni fluminis, pluribus eam ditans rebus et possessionibus. Prafecit autem illic Hartmannum prepositum, virum sapientia et fa- eundia commendabilem, qui Rudolpho regi charis- simus, etiam Urbano papa suisque successoribus notissimus fuit. Hic, ut religiosus erat, ipse sic re- ligiosos clericos et laicos undecunque colligens, communem eos vitam ducere sub regula S. Augu- stini verbis et exemplis diligenter instituit. ^!His ita peractis indefessus Christi minister ma- num suam misit ad fortiora, vere fortiora; quia longe plus affert difficultatis ac laboris radicatas et inveteratas evellere pravitates quam bonas a primor- dio inserere disciplinas. Ergo, quia nomen ipsum episcopi Ecclesia Dei eum superintendere: admone- bat, consideravit agrum et vineam, quam sibi loca- verat Dominus ; et ecce totum repleverant urtice, et operuerant superficiem ejus spine, et. maceria, lapi- dum destructa, erat (Prov. xx1v). Sed quas putas quidem ego dieam urtieas et spinas? Utique, in corde negligentium prurientia terrena desideria et punctiones vitiorum. Et quam maceriam? certe di- sciplinam Patrum, qua in corde pravorum lapsa jacebat. Unde totum hoc? Quia dormiebant homi- nes, et. venit inimicus homo, et superseminavit zixa- nia in agro (Matth. x11), quem Paterfamilias opti- mus optimo severat semine. Homines przlatos ec- elesiarum accipe, quorum torpor et somnolentia ini- mico homini, id est diabolo, fiduciam prestat, et autem universalis est mundus. Sed ad eum non nobis est sermo. Agrum, vel vineam quodlibet. in- telligo monasterium; agros plures vel vineas, plura monasteria. In his vitia invalescentia letam tune temporis strangulabant frugem, sanctam dico reli- gionem. In his vitis vera conversa fuerat in amari- tudinem, Ego sum, ait Christus, vitis vera (Joan. XY). Iste dulcis et rectus Dominus nonne converti- tur in amaritudinem ei qui horret qua? sunt reeta, qua sancta, quae pudica, quee bonc fame, qua vir- tutis, qua districtionis? (Philip. 1v.) Nonne amarum judicat Christum qui renuit gustare et videre quam suavis sit ille? (Psal. xxxii.) Sie se habente agro vel vinea Domini, non eredes B virum Domini ab imo pectore ingemuisse ad. Domi- num et dixisse : Uf quid operatur agricola? de- strucisti maceriam ejus, et vindemiant eam omnes qui pratergrediuntur viam? Exterminavit. eam aper de silva, et singularis ferus depastus est. eam. Deus virtutum convertere; respice de colo, et veni et vi- sita vineam istam (Psal. Lxx1x). Dicit vero inimicus tuus : Omnis plantatio, quam non plantavit Pater meus cclestis, eradicabitur (Matth. xv); en quanta subereverunt qu& tu non plantasti, o Pater? Num, quia constituisti me, ut evellam, et destruam, et dis- sipem, et disperdam? (Jer. 1.) Aggrediar spinas istas se invieem complectentes. Una enim adheret uni, ut ne spiraculum transeat per eas (Job XLI). An quia tu dicis nobis servis tuis, ut sinamus utraque ere- Scere usque ad messem (Matth. X111) : rem tam ar- duam tamque difficilem dissimulabo? Siquidem non ignoro, Eeclesiaste docente, quod qui transfert lapi- des, graves scilieet ae duros pravorum mores, affli- getur 4n eis; et : Qui scindit ligna; id est, pertina- eium corda, vulnerabitur ab eis (Eccle. x). Ergo, si eoncedis, erescant utraque. Sed quid agemus, qui spinas crescere cernimus et tritieum — suffocari ? Sollieitus quidem es, ne forte colligentes zizania, eradicemus simul et triticum (Matth. x11). Sed non est labor in discefnendo triticum sit anm zizania; manifesta sunt scandala haec. Non egent accusatore; etiam sine teste constant. Publica fama; imo, infa- mia elamat. Nonne hic clamor jam ascendit ad. te? I) Ego tuus qualiscunque vicarius descendi ad eos, et video quod sie euneta opere compleverunt. Non in- venio illic saltem Decalogum praceptorum tuorum, cujus respectu parcere debeam, qui parcere mallem. Tuo igitur fretus auxilio, et Apostoli tui consilio, auferam malum de domibus tuis, quas decet san- ctitudo (I Cor. v, Psal. xci). Et si quid ex hoc tri- stius occurrerit, verbis doctoris tui consolabor, qui ait : Infidelis si discedit, discedat (I Cor. vix). Igitur pestilentes quosque et corruptos et abomi- nabiles factos in studiis suis (Psal. x111), de sanctis locis undique proturbat; providens vice illorum religiosos tam praelatos, quam discipulos. Inde, jam reflorere religio, inde suave redolens redire sancti- tatis opinio; inde reverentia exhiberi servis Christi. 871 APPEND. Ill. — MONUMENTA GREGORIANA. 878 Hoe tam feliei ausu solliciti eultoris, innovata sunt A otia multorum proficere saluti et conversationi. novalia ecenobiorum, et seges fecundior surrexit, quoniam infructuosum fuisset serere super spinas. Hine jam domus sancti Floriani martyris fructifi- cavit suavitatem odoris, et flores ejus fructus ho- noris et honestatis (Eccli. xxiv). Sie ccenobium Saneti Hippolyti seholarum studiis usque nunc insigne; sie monasterium Sancti Agapiti martyris in Chremismunster; quia Dominus dedit benigni- tatem, dederunt etipsa fructum suum (Psa/. LXxx1v). Quemadmodum vero de Abraham scriptum est quod erat vadens, et ultra progrediens ad meridiem (Gen. x11) : sie et in sancto hoe viro videre fuit, eo quod et ipse filius esset Abrahae. Non suffecit novum ecenobium instituisse, instituta correxisse, adhuc progreditur ad opus excelsum, in monte excelso construere, videlieet basilieam magnificam saneta Dei Genitriei ae semper Virgini Marie. Nam cum quadam die in villa que Moutarn dicitur, resideret, attendit eminus montem vicinis montibus non con- tiguum, quem vulgus Kotwich appellabat. Visus est mons ille amcenus et ad habitandum satis idoneus. Cujus qualitatem eum ab incolis didicisset, mulam suam repente sterni jubet, et multa turba comitatus, strieto quodam et prarupto ealle montem ascendit, suo instruens ascensu, quod tantum per arduas et angustas semitas mandatorum Dei de terris itur ad astra. Lustrato itaque monte toto, dum cerneret spatiosum et ad construendum monasterium aptis- simum, fixo statim tentorio, silvam qui condensa illie suecreverat succidi, et oratorium preeepit in- ehoari, Cumque adhue ambiguus pendere cui san- etorum potissimum attitularetur, pro diversis votis et affectu diversis diversa consulentibus, contigit supervenire nuntium a ducibus Boemiorum trans- missum. Ferebat iste tabulam quamdam episcopo, qui pro munere digne offerretur tanto viro; in qua cernebatur imagobeatze Virginis Marice, Greco opere mirabiliter expressa, merito in eadem ecclesia adhue conservata et perpetuo conservanda. Hane Deo ama- bilis pontifex pia veneratione deosculans, quasi di- vino commonitus oraculo , locum protinus assignavit eidem gloriosissimi:e Dei genitriei Marize. Cumque opus basilic: prospere consummasset atque cele- Struit ergo insidias et opponit impedimenta, quibus irretitum ab istis oporteat desistere quae tantorum profectui dolet prodesse. Consuetis itaque utitur instrumentis, et per membra sua effieiendum non dubitat quod per se efficere minus sperat. Quo vero ordine, explicandum superest. Fuit eo tempore per universum fere regnum Teu- tonieum grave scandalum et communis querela de incontinentia sacerdotum. Neque enim oceulta late- bat; sed frons meretricis facta erat eis, et erubescere nolebant (Jer. rr). Delata est res ad aures Ro- mani pontificis; visumque, ut deeretalibus epistolis tantam enormitatem argueret et prohiberet. Annuunt et congratulantur episcopi et, pro posse, salutaribus ' mandatis eooperantur. Quamobrem B. Altmannus, eolleeto fratrum concilio in Pataviensi sede, litteras super hae re ad se directas recitari jubet , obsecrans et exhortans ne gravis judicetur pudicitia qua spe- ciali apud Deum remuneratur corona. Quae, cum omnis fidelis anima insignis sit ornatus, eos tamen permaxime debet adornare qui sanetam et immacu- latam hostiam eorporis et sanguinis Christi pro uni- versis nobis divinz; offerre debent majestati. Quid plura ? Pluribus verbis bonus Pater et prudens doctor tante virtutis et tam amplectend: puritatis suadet amorem, sed non persuadet. Tuentur se illi anti- quitate temporum et auctoritate antecessorum suo- C rum, quorum neminem in hujusmodi severum tule- runt et violentum. Respondet servus Christi se quoque ab his velle quiescere, si mandatum domini pap: indulgeat; nune autem timere se sibi, timere illis pro eo quod seriptum sit non solum eos, qui. fa- ciunt, sed et qui consentiunt facientibus, dignos esse morte (Rom. r). Nihil ergo proficiens, solvit con- sessum. . ren Sapientioribus autem commmunieans consilium et secretum eommendans, adveniente festo saneti Ste- phani protomartyris quem illa Eeclesia patronum veneratur, cum plurimi de magnatibus ad diem so- lemnem convenissent, quia justus ut leo confidit (Prov. xxvtrm), coram omni frequentia eleri et populi ambonem conscendit, et quod apostoliez indicant litterze imperterritus enarrat. Deinde addit intermi- briter dedicasset, providit larga benevolentia posses- D nationem auctoritatis, ut, qui obsecrationibus nolue- siones inibi habitaturis. Providit quoque ornamenta divinis congrua ministeriis. Quibus rite peraetis eolleetis in unum viris religiosis, et prieposito eis viro prudente Outone, sub regula B. Augustini vitam eos ducere jussit spiritalem. Subit nune animum quod cantatur in psalmo : Peccator videbit et- irascetur, dentibus suis fremet et tabescet (Psal. cx1). Quid viderat peccator hie, ut irasceretur, fremeret et tabesceret? Haud dubium quod dispergentis res suas in pauperes, justitia ejus manet in seeeulum seculi; et quod cornu ejus exal- tabitur in gloria (Ibid.). Sie nimirum in hoc Dei famulo malignus hostis vidit quod invidit. Vidit ejus apud Deum eumulari merita, vidit ejus oecupata runt flecti, frangantur distrietione. lllieo clamor et furor ab omni parte pers trepit. Et forte in preesen- tiarum famulum Dei furibundis manibus discerpsis- sent, si non divina virtus, et optimatum presentium probitas furentibus obstitisset. Regnabat his diebus Heinrieus IV filius impera- toris Heinriei,'qui cognominatus est Pius, admodum puer, et absque frenis discipline in voluptatibus enutritus. Completum est in eo dietum sapientis, quo vatieinatur dieens : 7^ terra [tibi terra], cujus ream puer est (Eccli. 1v). Quid ejus tempore passa sit Ecclesia, quid regnum, quanti pastores ab ovibus suis sint abaeti, humanus sanguis quantus sit effu- sus, quae patratze luxuria, incendia, rapinae, orbem 879 non latet, et seriptores temporum non tacuerunt. A Ad hunc religionis hostem ecastimonideque oppu- gnatorem, ob suam tyraunidem a papa GREGORIO VII excommunicatum confugiunt quibus exhorruit ca- stitas. Apud talem judicem tales aecusatores et tales testes merentur audientiam, et viro Dei crimina de- testanti, affigunt [forte affingunt] crimina, quibus eum pontifieali honore credunt devestire. Poterat vir iste, si coram astitisset, abbreviato verbo respondisse pro se, quo etiam magister suus Cbristus respondit pro se : Opera, quae. ego facio, testimonium perhibent de me (Joan. x). Sed, in humi- litate judicium ejus sublatum est (Act. vii); affir- mantibus adversariis, ut quondam de. Salvatore Judais : Sé non esse£. hic malefactor, non tibi tradi- AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 880 Interea fautores Heinrici IV Moguntiz contrahunt concilium (466). Quo prasidente, ipsi viderint. Ibi schismatici et ab Ecclesia precisi, papam Gregorium virum catholieum et Patrem universalem, Patrem negant ejusque sequaces ipsi damnati damnant. De- liberat in his pastor Ecclesie urbi et armis cedere, puto rememorans Salvatoris licentiam qua dixit discipulis suis : S persecuti vos fuerint in una civi- tate, fugite in aliam (Matth. x). Quo facto, Wichpertus quidam (Guibertus, pseu- dopapa), cujus laus non est in pontificum Catalogo, apostoliee sedi intruditur. Quid dico, in£ruditur? Propria ambitione invadit, anhelat et preripit. Ab- hine veri pastores ubique terrarum sedibus suis proturbantur; subrogantur vero schismatiei vel dissemus eum (Joan. xvni). Et, si respondisset quod B Simoniaci. Horum etiam factione Altmannus a grege Christus respondit suis lapidatoribus : Multa bona opera, operatus ostendi vobis ex Patre meo, propter quod eorum opus me lapidatis? (Joan. x.) Verum quidem, et apertum dedisset respangum ; sed apud tales, non satis fuisset. Flexus ergo Heinrieus, Pataviam hostiliter ingre- ditur, et, Herodis vice, confundens fasque nefasque, prolibito cuncta peragens, eriminosos quosque ab episcopio pulsos, rebus et dignitatibus suis restituit. Quo recedente, cum facta crudelia fratres de S. Ni- eolao, qui in suburbio civitatis constituti religiosam vitam agebant, pariter detestarentur, a fautoribus Heinrici de monasterio violenter extraeti, publice easi et de finibus illis sunt ejecti ; substantia eorum raptoribus cedit. . Pravalente itaque iniquitate, B. Altmannusdesede sua propter justitiam;ejectus, in Saxoniam pawiam suam revertitur. Post haec, adiitlimina apostolorum, : et causam vie, et ordinem injurie Gregorio papa seriatim exponit. Et quia saneti quique verentur omnia opera sua, episcopatum domno papa resi- gnavit; hoc offensus serupulo, quod ejus investi- turam a manu laica recepisset. Cumque aliquan- tisper. papa lassus requiesceret, die quadam, eo in Ecclesia posito, et de S. Altmanni restitutione cum cardinalibus conferente, illo vero honorem tanti oneris humiliter reeusante columba quadam cuncta basiliez: loca oberrans, tandem ad pauper- culum et humilem spiritu venit Altmannum, et [) quasi diceret : Hcc requies mea in. seculum seculi, hic. habitabo, quoniam. elegi eam (Psal. CXxx1) ; et quod sequitur : Véduam. ejus, id est Pataviensem Ecclesiam legitimo sponso viduatam, benedicens be- nedicam, et pauperes ejus saturabo panibus (Ibid.), capiti antistitis insedit. Cunetis videntibus et intel- ligentibus signum, papa nil cunetatus, mitram de eapite suo tollens, ejus capiti imposuit, episco- pumque ac Roman sedis legatum constituens, au- etumque benedictione remisit in propria, quasi diceret abeunti : Ecce ego sitto vos sicut oves inter lupos (Matth. x); manete in dilectione mea (Joan. xv). (466) Anno 1080 vide Baron. hoc anno n.17. suo fugatur et Hermannus quidam frater. dueis Luipoldi substituitur. In hoc. maledictio in Judam prolata, id est, episcopatum ejus acc/piai alter (Psal. cvi), citius completa est. Vix enim biennio oves alienas totondit et mulsit, et pastoris nomen, quod falso gerebat, cum vita finivit. Dicitur tamen in extremis poenituisse et episcopalia quaeque Alt- manno episcopo reddidisse, et absolutionem anathe- matis ab eo suppliciter requisisse. Succedit huie, pecuniatamenimpetrante, Timo eanonieus Wirzpur- gensis, et episcopatum usque ad Anesim [Anasum] (467) fluvium praedo violentus oppressit. Sanctus vero presul, adnitente prio principe marchione Luipoldo, bujus Luipoldi, qui hodie prineipatur, avo, cujus nobilitas pietas et fidelitas ditissima usque nune constat hereditate, in orientali provin- eia clerum et populum strenue gubernavit, et. in-- choato operi in monte Kotwikeensi [Gotwicensi], a quo eum fraus inimici per supradieta impedimenta prepedire tentaverat, devotus invigilavit. In quo loco, dum aliquando. missarum solemnia celebraret, et quidam diaconus adventitius et sinistrae fame Evangelium lecturus benedictionem peteret, episcopus diutius intuens benedicendum, stolam de collo ejus abstulit et alii legere praecepit. Unde patet quod aliquid de illo revelatione didiceret quod cc- teri nesciebant. Confusus miser. confusione quz adducit peccatum, non confusione, qua gloriam ad- ducit, ad Heinricum pravorum refugium fidens con- fugit ; et volens eriminari episcopum et fratres, cum audientia judicaretur indignus, Deo uleiscente, pessi- ma peccatorum morte multatus est. Et quia tempora instabant periculosa et schisma grave increverat, quod prima capita imperii genue- rant et ad incrementum quotidie fovebant, placuit Deo, qui consulere non cessat universis, ad confir- mandam vacillantium fidem, decenti signo famu- lum honorare, et catholieum ministrum suum fide- libus quibusque commendare. Preceperat quippe pincerna? suo propter arctiorem et secretiorem ab- sünentiam aquam sibi in mensa apponere et, ne (467) Vide Hundii metrop. in Catalogo episcop. Passaviensium. 881 APPEND. III, — MONUMENTA GREGORIANA. 882 sciri posset, spuma cerevisiae operire. Fecit ille quod 4 scopi comminationem, revertitur miser ad vomitum sibi imperatum fuerat. Quam eum vir sanctus ori admovisset, sensit vinum et optimum illud vinum. Putans autem pincernam sibi illusisse, transgresso- rem valde indignans increpat. Verum ille horrendis juramentis quod sibi jussum fuerat apposuisse con- firmat. Episcopus quidem rem celare cupit, sed pin- cerna sublatum de mensa poculum quid episcopus biberet gustu certius explorat. Et hie postmodum in Kotwikeensi [Gotwicensi] monasterio monachus factus rem ordine refert, ut ille benedicatur in om- nibus qui ad gloriam Sanctorum suorum et ad con- firmationem et consolationem pusillanimorum facit mirabilia magna solus (Psal. Lxx1). Adhue ad laudem Dei de famulo Dei aliquid non fastidientes accipite. Quis. enim fastidiat signa tam insignia qua invisibilium adstruunt fidem et probant Dei non defecisse virtutem? Recede, o insipiens, qui dicis in corde tuo, Non est Deus (Psal. xri), et qui tanta perfidia insultas dicens : Ubi est Deus tuus? (Psal. cxiri.) Eece ?n sancto habitat /aus Is- rael (Psal. xx1). In sancto suo que vides operatur Deus. Si ille non adsit, quid faciet homo? Quid aget pulvis, qui dietum sibi novit a Domino : Sine me nihil potestis facere (Joan. xw). Scito ergo esse, et adesse Deum qui operatur quz operari non potest homo. Quod si putas quod hoe operetur homo, vade, et tu fae similiter; impera daemonibus, et. illorum experire obedientiam. Quid si restiterint? illum ve- nerare, illumque devotus amplectere in quo Deus, et per quem operatur talia. Quare Judais es dete- rior? llli aiebant de Christo : S? non esset hic homo & Deo, non poterat facere quidquam (Joan. 1x). Sed tamen audi, et a tua ineredulitate convertere. Quan- doque astabat sancto altari episcopus venerandus missas celebraturus. Audit post se daemoniosum hor- ribiliter in ecclesia voeiferantem. Interrogat quid- nam hoe sit. Indieant astantes hominem ibi atroci daemone vexari, et vix ligatum a multis teneri. Jubet praesul ad hospitium pauperum vere adduci pauperem, et cibum ei in nomine Domini apponi. À quo spiritus nequam confestim recessit, et homo sanus ad propria remeavit. Volo adhuc, o ineredule, aliquid, quod convincat famulo Dei nee prophetiz spiritum defuisse, licet in- gratum tibi, enarrare. Clerieus quidam, daemone plenus, ad eum est adduetus. llle, eontinuata ora- tione acrius instans, daemonem fugavit, ac peccatum, eujus causa huie immundo spiritui permissus fuerat, interdixit. Przedixit, si peccatum iteret, quod itere- tur in eum continuo peccati supplieium, przecipiens ut iu claustro cum fratribus vitae se tradat meliori. Petunt post haec fratres episcopum ut eum promo- veat in presbyterum. Ait przesul hoc illi non expedire. Vietus tamen pietate fratrum, rogata indulget, sed sub eontestatione quod terribile Dei non evaderet judieiunt, si non eaveret interdictum sibi peccatum. Aliquot igitur annis devitat peccatum, 'et acceptum honeste complet offieium. Negligens tandem epi- b D suum et eodem momento etiam daemonem patitur acerrimum. Rursus vir sanctus miserans miserum, bostem consuetis armis aggreditur atque triumphat et ab officio altaris liberatum removet, iterum et iterum de nefando opere sanatum commonens et promovens. Qui perterritus pro recenti flagello, ali- quanto tempore abstinet a peecato. Sed, proh do- lor! longa rursus victus consuetudine, post exces- sum episcopi, relabitur in peccatum. Ergo, secundum vocem Domini, malignus spiritus assumens alios septem spiritus nequiores se (Matth. x11), intrant ad peccantem et crudeliter noete ae die vexantes, quae- que turpia et nefaria ab eo gesta ore suo captivum fateri eompellunt. Stringitur ejulans' ille vineulis durioribus, eonjecetus in custodia hominum, qui custodiam demeruerat angelorum. Tandem in an- nuntiatione Dominica, precibus fratrum a maligno spiritu vix ereptus, et post triduum oleo saero inun- ctus et corpore Christi munitus, terribiliter flagella- tus defungitur. Credimus quod traditi Satanz in interitum carnis, spiritus salvus fiat in die Domini (I Cor. v). ; Alter etiam quidam clerieus pessimo daemoni tra- ditus, ita ut vix aliquis sanus insani manus eva- deret, ab episcopo benedictus, et a ddemone liberatus et pristinze sanitati est restitutus. : Unus ex fratribus, prolixioribus orationibus et plurimis genuflexionibus instanter deditus, usque ad desperationem fluxum sanguinis incurrit. Hie mis- sus ad episcopum, ejus meruit benedictionem, et cum benedietione continuo sospitatem. Alius item frater etiam precibus et genuflexioni- bus supra vires intentus, vitalium incidit rupturam. Qui similiter benedictione episcopi curatus, ad suos eum gaudio reversus est. : ras Quantum perieulum sit mentiri Spiritui saneto, primus pastor Eeclesize satis deelaravit, cum in Ana- nia et Saphira peecatum hoe repentina morte casti- gavit (Aet. v.). Quia ergo sanetus iste, verum se Spiritus sancti praebuerat habitaculum, merito -in mentientes sibi Dominus uleiscitur, eui etiani Pro- pheta dieit : Perdes omnes qui loquuntur men- dacium (Psal. v). Comes quidam partis Heinriei regis venit ad episcopum cum juramento promittens fidelitatem et famulatum. Conspexit ille forteagmen cornicum precatusque est sibi dieens, ut, quot eor- niees cerneret, tot daemones ejus animam posside- rent, si fidem promissam non servaret. Sed non multo post poenitens promissi, ad Heinricum ho- stem Ecclesie redit ipse hostis. Quem episcopus anathemate cauterizans, probro perfidia suz insigni- tum, divina permittit ultioni. Nee mora. Et illa ferit reum. Siquidem inopinate ab hostibus cireumfusus, multisque sauciatus vulneribus, et truncatus pene femore, quia claudieaverat a promissione, in signum transgressionis suz ab eo die ae deinceps claudica- vit pede. Miratur quis an illa in eo completa sit imprecatio, quam miser ille imprecatus est sibi? 883 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 884 Ego plane non negaverim qui non ignoroin pleris- A animabus suis, sed in castris tuis victoribus fide for- que multo tempore daemonia latuisse muta, multos- que deterius a daemonibus vexari intus quam si discerperentur foris. Quanta vero constantia strenuus pastor lupos hujus saeculi a direptione rerum . ecclesiasticarum represserit, cum nullo parentum juvaretur. auxilio, vel consilio, subjecto exemplo. cognoscitur. Nec tamen erat solus, eui semper aderat Deus. Unde et vere dicebat. : Qué me misit, mecum. est, et non reli- quit me solum ; quia. qwe placita sunt ei facio semper (Joan. vxir).. Et illud in psalmo : Bonwm. est sperare in Domino quam sperare in principibus (Psal. cx v11). Erat quidam predives et. nobilis vir, qui defuncti fratris sui beneficium, quod ab. episcopo receperat, quasi haereditario jure, usurpavit; episeopus jure b Provincia contradicit. At ille eum injuria tentat tol- lere quod eum justitia non poterat. Sustinet servus Dei ad tempus hominem vesanum dans et optans ei locum poenitentiz. Illo in malitia perseverante, ja- eulo anathematis vindicavit, Cujus communionem, cum. quique religiosi declinarent et qui primi. erant orientalis provineid&, verecundia et cunctorum ex- probratione eogente, in villa S. Hippolyti episcopum adiit, etin profunda nive ante pedes ejus prostratus et supplex diutissime, satisfecit. Nee tamen meruit reconciliationem, donec villam, quz. Ratoldesdorf dicitur, tradidit in ejus episcopii, et. sie demum mul- torum nobilium. preeibus vix intervenientibus, a vineulo excommunicationis absolutus est. Aeceptam autem episeopus villam delegavit. super altare B. Marice in Kotwigeensi [Gotwicensi] ecenobio. Inter hac marchio Luipoldus, eoadunatus pri- moribus suis in villa, quae Tulna dicitur, abhor- rens tyrannidem . Heinrici regis et sehisma , eujus auetor faetus fuerat, dominium ejus jurejurando abnegat, omnes fautores ejus de. Provincia pellit, apostoliez:v vero sedi et ejus legato Altmanno obedientes. totis viribus fovet et protegit. Qua- propter rex ira suecensus, marchiam ejusdem Luipoldi contradidit Duci Boemiorum. Nil ille distu- lit, sed eolleeto tam de sua quam de vieinis provin- ciis permaximo exercitu, ad fines marchionis advenit. Nec ille segnior eum omni populo suo in loco, qui Meurberch dicitur, hostibus occurrit. Sed proh do- b lor! ab adversariis inspirate circumventus, cum, turbato exercitu, in aciem se colligere nequaquam possent, fuso prius utrinque multo sanguine hostis praevaluit. Haee sunt judicia tua, Domine. Sic tu, Domine, taces, impio conculcante justiorem se. Nunquid vietrix causa tibi placuit? Si placuit, non ad vinceentium placuit salutem, sed ad damnationem. Sic enim perditorum perfici sinis perditionem, sie eos ruere faeis in tuam severissimam districtionem. Vieti autem. causa haud dubium tibi placuit, quia meliore devotione cirea Ecclesiam tuam et Romanum pontificem tam gravem hostem exacerbare non ti- muerunt. Et quia putabant, obsequium se prestare tibi, si hostes tuos repressissent, non pépercerunt tiores devoti oceubuerunt. Secuta. est autem stragem istam fames maxima, ut fideles suos Dominus experiretur in operibus mi- sericordize, quos satis comprobaverat in fortitudine constantia. Nihil sibi in hac necessitate Pater Alt- mannus rétinuit, usque ad ipsum linteamen eunetam episcopii suppellectilem vendidit, et indigentibus dis tribuit. Unde quoque Pater pauperum dictus est. Praecipue tamen. in monte Kotwigceensi plurima millia pauperum a famis perieulo conservavit. Quam vero negotiosus fuerit in causa Eeclesiz, quze tempore suo tanto turbine confundebatur, indi- cant epistolae tam erebro ad eum a domino papa di- recta. In quibus inter alia etiam hoc consulere et significare papa videtur, ut quz in tam gravissima sanctce Eeclesize perturbatione dissimulari ac tolerari aliquátenus possent, non sublata penitus, sed. tem- perata districtione quiescant : eum autem, miserante Deo, victoria et pax. Eeclesice reddita fuerit, de re- dintegratione justitiae, quantum ipso auxiliante pos- sibile fuerit, sollicite cogitare et. totis viribus elabo- rare. Hinc capitulum illud de incontinentia sacerdo- tum à tam invieto propugnatore castitatis dissimu - latum, non approbatum remansit. Porro quantum Ecclesia Pataviensis ejus preesula- tus tempore in constructionibus et correetionibus monasteriorum et structuris et ornamentis ecclesia- rum, et honestate ministrorum profecerit dieerem, si non contradiceret ex magna parte status, imo ca- sus rerum praesentium. Et tamen ego vermiculus neminem in hac parte judico. Quis enim sum qui judicem alienum servum ? suo Domino stat, aut ca- dit (Rom. x1v). Ipse enim sanetus episcopus tempore Reginari, qui tertius post ipsum successit, permu- tationem melioris status in eumdem antistitem citius vindicandam, cuidam religioso. fratri revelare digna- tus est. Videbatur illi quod Romz esset in concilio, et B. Altmannum eximio cultu. eum episcopis plu- ribus infulatum illie assidere. Qui consurgens, stans- que in medio a domino papa petit advocatum eausce sud. Quo aecepto, querelam proponit de Reginaro episcopo, asserens eum Pataviensem episeopatum in ccenobiis ae parochiis optime dispositum invenisse, ejus vero negligentia eunetam pene religionem in eo deperiisse. Stabat autem Reginarus retro a longe perterritus. Quaerit apostolieus super hae re ab epi- scopis sententiam , nec aliam quam damnationis ae- cepit ab omnibus. Eodem ergo anno idem Reginarus infirmitatem incidit, in qua etiam usque ad mortem perduravit. Nunc ergo quem finem vite, verius autem quod principium vitz sortitus sit beatus vir, explieemus. Sicut enim scriptum est : Cum consummawverit homo, func incipit (Eccle. xvru). Transaetis. igitur in epi- scopatu xxvr annis, post multos labores et adversus bestias Ephesi pugnas, cum jam placeret Domino emeriti. militis sudores remunerare, in villa, quae Zarzimuor dicitur, febre correptus est. Qua invale- 885 APPEND. Ill. — MONUMENTA GREGORIANA. 886 scente, intellexit nuntium mortis. Ad quem, etiamsi A Unde ingemiscens clamabat : Heu miserum, quod pro fragilitate humana inhorruit, pro conscientia tamen bona gavisus est, sciens quod hac porta in* traret in gaudium Domini sui. Itaque, quia non di- xerat sibi, pax et securitas (II Thess. v), non repen- tinus ei supervenit interitus. Rememoraverat ille semper novissima sua, et ea jugiter desideraverat dicens quotidie in eorde suo : Quando veniam, et ap- parebo ante faciem Dei? (Psal. x1). "Quapropter sentiens imminere sibi dissolutionem corporis sui, in quo jam diu peregrinabatur a Do- mino, lzetus orabat dicens : Educ de custodia ani- mam meam, ad, confitendum nomini tuo (Psal. CXL1). Et quia noverat et persepe docuerat quod ad quan- tumlibet justorum emigrationem adversarii colligun- tur spiritus, etiam contra hos pugnabat dieens : Salva me ex ore leonis, e a cornibus unicornium hu- militatem meam (Psal. Xx1). Et eum ad illud distri- etum examen superni Judicis sollicitus intenderet, gemitu; quo poterat, et intimis suspiriis adorans et supplieans ait : Non intres in judicium cum servo tuo, Domine, quia non justificabitur àn. conspectu tuo om- mis vivens (Psal. cxrL11). Advocans etiam sanctorum quemque quem amaverat, quem veneratus fuerat, et illam ante omnes beatam et gloriosam Dei geni- tricem Mariam, cui tam decorum constituerat habi- taeulum, ut ipsa eum in praeparatum sibi a Deo pia deduceret tabernaculum ; nec non et illum Dei san- etissimum eonfessorem et pontificem Nicolaum, cu- jus quoque Eeclesiam summa devotione instituerat ; illis se totum commendat; illos vie suc comites et duces praeparat. Illis nihilominus administratoriis Spiritibus, quorum virtus et potestas contrarias ar- cet potestates se totum eireumvallat, ut merito ini- miei demones dicere cogantur : En lectulum hujus antistitis ambiunt fortes ex fortissimis Israel : Om- nes tenentes gladios e ad; bella doctissimi (Cant. 1r). Quid hie astamus? Superant nos isti virtute et mul- titudine. Nonne ipse est, qui a corporibus aliorum tanta nos fugavit potestate ? Praesertim cum plures sint eum illo quam nobiscum. - Igitur non in castris, non in armis non in famu- lantium. decore tune temporis sanctus. praesul spem repositam habuit, sed in Domino Deo suo, et con- scientia bona, et fide mom ficta (I Tim. x); unde et ait : Mihi autem adhere Deo bonum est; ponere in Domino Deo spem meam (Psal. ruxxr). Hae nostra &etate hoc idem vir nobilis et praedives Otto de Len- genbach sensit et confessus est. Qui eum in extre- mis ageret, raptus; sed quomodo, nescio, Deus scit, multaque, rediens ad se, narrans ostensa et intellecta; quorum relatu tune plurimi mirati et eompuneti sunt. Tandem singula, qua multa sibi fuerant, denominans eastra : Quid nunc, inquit, opis ferunt eastra mea, praepotentes domini mei, charis- simi amici mei ? Ex his de omnium desperans auxi- lio, religiosis quibusque multa se commendabat contritione. Intellexit namque tunc vere quam diffi- eile dives intrat in regnum? celorum (Matth. xix). B plus unquam. possedi divitiarum quam simplicem vietum et vestitum! Agente itaque in extremis hujus mortalis vitze ve- nerando antistite, non opus erat ut de providendo exitu suo quis eum commoneret. Ipse enim sibi pro- viderat toto tempore vite suae, et, quia bene vixe- rat, feliciter moriebatur.. Alioquin si tune primo commoneri eum necesse fuisset, recte respondisset quod venerabilis Chuono Ratisponensis Ecelesiz epi- scopus, ante vero Sigbergensis abbas, astantibus et tune demum morituro consulentibus, fertur respon- disse. Ait enim : Bene quidem me monetis, o filii, ut in hora hac metuenda mec prospiciam. saluti. Nun- quid. hoc salutis proponebatis consilium, quando pla- cut vobis ut munera libenter acciperem, ut spiritua- lia, Simoniace venderem, ut judicia perverterem, ut peccata. subditorum dáissimularem ? Sero providerem modo, si hucusque minime providissem. Sie beatus Dei famulus mature sibi prospexerat, et ideo expe- ditius transmigrabat. Igitur a religiosis viris oleo saero inunetus, et Do- minieis sacramentis refectus, benedicens filiis suis, et eos coelesti Patri obnixius commendans, viam universa carnis letus ingreditur anno: ab Incarna- tione Domini 1091, vr Idus Augusti, flentibus eun- ctis, eL planetu miserabili lugentibus se tanto Patre orbatos, se tanto pontifice destitutos. Non quidem invidebant ejus glorie, sed suce magne dolebant miseric. Illum gaudebant ab angelis suscipi, et in C beatas mansiones electorum adduci. Pro se geme- bant in hae laerymarum valle sine consolatore mi- sere conservari, et in hoc mari magno sine guberna- tore eonquassari. Ubinam enim his diebus, qui in filios suos patris gerant affectum, et patris exsequan- tur offieium ? More struthionum indurantur in filios, quasi non sint sui, et consuetudine mercenariorum, pro lueris temporalibus astant in prosperitate a qui- bus ipsi primi fugam petunt in adversitate. Longe fuit hoe ab hoe sancto Patre, in quo superabundabat et patris dilectio et pastoris sollieitudo, et vigilantia in prosperis et constantia in adversis. Confluit interea ab omni parte populus innume- rabilis ad exsequias pontifieis. Luget tota provincia, sublimium dignitas, etas omnis, sexus uterque. Vix D indem a Christi sacerdotibus sustollitur corpus ve- nerandum, ae multa nobilium turba comitante; cum infinita populi multitudine, magna quidem Dei glo- ria, sed gravi bajulantium moestitia in montem Kotwitgeensem [Gotwieensem] affertur. Quis jam enarret mugitum et ululatum fratrum illie habitan- tium quod mons totus increpuit? lugentibus cunctis Patrem echarissimum, Patrem piissimum , Patrem sanetissimum. Advolat populus quotidie multus, di- vitum et pauperum, illum Deo, et se illi suppliciter commendare. Inter quos reverendce memorize archi- episeopus Salzpurgensis Tiemo ab episcopo Alt- manno, utpote a suffraganeo suo consecratus, qui etiam! postea Hierosolymam petens, à paganis 887 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. : 888 illustri martyrio coronatus, anhelus occurrit. Et A Quanquam et si ille signum fecisset nullum, nihil ta- eum laerymis uberrimis defunctum infudisset, obtu- lit pro eo sacrificium salutare, et corpus veneran- dum cum debito honore in ecclesia Sanctae Dei Ge- nitricis commendat sepulture, ubi, ad ;probanda tanti viri merita, erebro fiunt signa virtutum varia- rum in laudem. Dei Patris omnipotentis, qui cum unigenito Filio suo. et. spiritu saneto vivit et regnat Deus per immortalia saeeula seculorum. Amen. Quidam clericus sevo demone correptus, vix multis ligantibus atque trahentibus ad ejus tumulum est perductus. Hie omnia horribili clamore ae diro fetore replebat. Pro quo cum fratres instantius ora- rent, repente eorruit, et videntibus eunetis, nigerri- mum scarabeum evomuit, qui etiam protinus nus- quam eomparuit. Laudabant universi Deum. Isque qui advenerat ligatus et insanus, sanus recessit et solutus a nexibus mentis et corporis. Item puella quzedam immundo spiritu pervasa, a parentibus est ad sepulerum viri Dei adducta, et sine mora liberata, atque sanata. Alia itidem puella per plures annos lumine or- bata, per merita ejusdem famuli Dei, lumen, quod amiserat, invenit. Mulier quaedam habens filium parvulum a nativi- tate mutum et claudum, ad sepulerum episcopi mi- serandum deposuit; ipsaque miseranda cum fletu magno ab ecclesia exivit. Post modicum puer lo- quela et gressu restituto, matrem insecutus est am- bulans et loquens recte. Quidem miles per sex annos mente captus, et Ssepulerum ejus sine mente aecessit, et mente re- cepta sanus recessit. .Alter quidam homo totus contractus, et scabel- lulis quibusdam innixus, venit ad corpus S. epi- scopi rependo; sed incomulis factus exsiliit, et am- bulabat, et laudabat Dominum. Item quidam toto corpore languidus vix susten- tante baculo, tumbam antistitis adiit; sed infirmi- tate per beatum virum pulsa, baeulo jam non eguit; quia laetum et sanum se persensit. Quodam tempore, eum subita et seeva tempestas montes contereret, et tecta domorum et ecclesiarum ac turrium dirueret, frater quidam mente captus, in oratorium S. Michaelis, quod admodum in alto situm est, conscendit, cunctis ignorantibus et in- terim nocturnales laudes psallentibus. Hic ab alto in pavimentuum delapsus, vivus tamen sublatus est, licet non longe supervieturus. Eadem quippe die, post sacri olei unetionem, et vivifici corporis Christi communionem carne solutus est. Nemo dubitet hoc meritis beati viri ascribendum, cujus intercessio cadentem excepit, ne sanguine illius basilica resper- geretur quam ipse regalem aulam Deo ae beatae semper Virgini Maria devotus consecravit. His et aliis plurimis miraculorum signis, quae ad nostram non credimus pervenisse notitiam, magni- ficavit Dominus sacerdotem suum, qui 4n diebus suis placuit eo, et inventus est justus (Eccli. xL1v). men ex hoc ejus derogaretur sanctitati, vel apud Deum, vel apud homines. Signa quippe sanctitatem non effi- ciunt, sed ostendunt. Siquidem de Joanne Baptista, quo intermatosmulierum, nemo major surreadt (Matth. x1), Evangelium attestatur quod signum fecerit nullum. De ipso queque Domino Salvatore scriptum est, quod non fecerit signa multa, propter ineredulita- tem quorumdam (Marc. v1). Quid ergo mirum, si sanctus iste, obstante sibi prassentium - temporum incredulitate, nihil operatus fuisset virtutum, nihil sanitatum? Verum gratia divina que repromittit, quod ipsa glorifieantes se glorificet, hunc dilectum suum, ut dilectus fieret nihilominus hominibus, et ut memoria ejus in benedietione constaret, etiam magnitudine signorum similem illum fecit in gloria sanctorum (Eccli. XL1v). Mihi tamen hunc virum, vel quemlibet aliorum hujusmodi mira facientem diligentius intuenti, longe mirabilior videtur ipse qui facit, quam ea quz faeit. Ztenim si in rebus. insensibilibus plus admirationis habet interius eonsideranti causalis ratio quae effi- cit, quam id quod effieitur, multo dignius atque re- ligiosius admiranda est illa sanetitas, quae in. eon- spectu divin: majestatis sie placet et aeceptatur, ut ejus intuitu et interventu hominum pellantur incom- moda, et optatae tam animarum quam corporum restituantur sospitates; multo, inquam, amplius admiranda est ipsa intus, quam quzeeunque miranda facit foris. Mirentur ergo alii videre ezecos, elaudos ambulare ; mirentur salutem paralyticorum, deemo- num fugam; ego potius admirabor. tanti antistitis merita, quee taliatam potenter operantur quam ipsa. Tu itaque praediea in laudem Dei, qua sanetus Dei meritis suis et fide :supplieum operatur in aliis. Ego semper admirabor mirabilia quce fecit in vita sua. Mirabor humilitatem, castitatem, pietatem, chari- tatem, devotionem, sollieitudinem in agendis, pru- dentiam in disponendis, diseretionem in imponen- dis, in toleraudis longanimitatem, et. in- adversis fortitudinem. Hec mirabilia vitae. suze ego miranda judico, maxime quod nostris temporibus haee cerni- mus rariora, quam illa.signa, qua tamen credentes omnes seeutura Dominus pollieetur dicens : Signa | eos, qui erediderint, luec sequentur : In nomine. qmeo daemonia ejicient (Matth. xx vrm), ete. An adhue. forte non assentis plus mirari vitam sancti viri quam signa? qua, occulta Dei permis- sione, nonnunquam faciunt etiam viri non saneti. Nosti quippe, quod quidam reprobi et reprobati. di- cturi sunt Domino : Nonne. in nomine tuo propheta- vimus, et in nomine tuo daemonia. ejecimus, et signa : malta fecimus? (Matth. vui.) Sed esto, tuo te per- mitto judicio. Mihi tamen. semper mirabilius eon- stabit pepulisse a corde avaritiam, superbiam, luxuriam; quam ab aliorum oculis ezeitatem, a membris zegritudinem, a corpore daemonem., Verum, quia non semper constat nobis, qui in facie videmus et non in corde, qui sit internus status sanctorum, 889 ricordiam suam agit Dominus, ut per exteriora mi- raeula-agnoseatur, quam admirandi intus sint, per quos ipse foris tam mira operatur. Pensemus ergo, fratres charissimi, qua venera- tione amplectendus sit hic. famulus Dei, eujus me- rita probare, et commendare per tanta miracula di- gnatus est Dominus. Sit nostre diffidentize, si qua tamen est (absit autem ut ulla sit) invincibile argu- mentum, quod ille animarum nostrarum morbos et languores promptus et potens est curare, qui tam erebro, tamque pie infirmitates corporum non tardat allevare. Nee enim dubitari debet, plus illum pro- desse velle animabus quam corporibus; quoniam quidem illarum salus zeterna est ; illorum vero cum ipsis pariter post modieum defectura. Hucusque ex scriptis piorum S. Altmanni gesta narravimus. Quis: hominum putet illos aliquid in- certum, vel, quod sacrilegum esset, aliquid falsum ad posteros transmisisse, cum optime. noverint Deum nullius egere mendacio? Sed et ea, qua quotidie sub. oculis presentium fiunt mirabilia, prioribus attestantur, priora confirmant et augent. Ad qui deseribenda, priusquam aeeedamus, expli- cabimus forsan non inutiliter qude eausa, quo or- dine monasterium Kotwigcense (Gotwicense), quod illum. fundasse, et sacris ossibus suis illustrasse supra retulimus, a prima sua institutione canoni- eorum videlicet regularium in monaehieam pro- fessionem, ut impraesentiarum cernere licet, demu- tatum sit. i - "Tempore venerandi antistitis venit in montem Kotwich presbyter quidam natione Scotus, profes- sione monachus, conversatione religiosus. Congrue- bat ei nomen quod habebat ; dieebatur enim Joannes, quod sonat, gratia. Dei. Dilexit hane gratiam in illo antistes Altmannus ; et, ut liberius ille secum habi- taret, quodam .areto habitaculo, juxta. ecclesiam beatae Marice pro desiderio et petitione sua eum con- elusit. Videbant homines opera illius bona, et glo- rificabant Patrem suum, qui in coelis est (Matth. v). Verba quoque illius libenter audiebant; quoniam et ipsa gratiam sapiebant et zdifieationem. Post obi- tum vero beati Altmanni, in cujus diebus agni illius monasterii pascebantur in ordine suo, nonnulli sub specie agnorum corda gerentes lupina (Matth. v11), ex diversis locis pulsi et profugi illo confluxerunt. Qui post modieum vere lupi apparentes, atque in rabiem versi, et lupinis dentibus aliorum simpli- citati venena suce malitize infundentes, innocentiam et bonam famam, qua inibi sanctissime floruerat, et bonum odorem suum longe lateque diffuderat, corrumpere et. inficere. non timuerunt. Unde factum est. ut loeus ipse fieret contemptui, horrori et dete- stationi. | Beatus igitur Altmannus, cujus. oculos credimus esse super locum ipsum die ac nocte, per visum praedieto apparuit Joanni commonens, ut de-cceno montem ipsum purgaret, et fetorem stercoris abster- APPEND. Ill, — MONUMENTA GREGORIANA. quae virtus, qua libertas? seeundum magnam mise- A geret. Intellexit vir Dei visionem, eamque preposito p C D 890 fratrum referens, consuluit : turpes quosque exinde projici, et seductos ab eis poenitentia emundari. Quod tamen, eum infamiam cujus fetor longius pro- cesserat minus reprimeret, prolixiori tedio vieti, loco cedere omnes decreverunt. Rursus ergo ante fatus Joannes divino inspiratus consilio eonsulit, ut professionem pariter mutarent et habitum, asserens et promittens, si mutarent et augerent votum, quod tune prioris infamia totum exuerent opprobrium. Placet consilium ; placet etiam ut eligatur religio monachorum. Proinde consultum videtur ut res ipsa ad domnum papam referatur. Placet et illi mutatio dexterz excelsi (Psal. rXxvI1). Igitur Chuonradus prepositus, qui Outoni secundus successerat, et se hujus mutationis pium fautorem et auctorem prebuerat, consensum Romani ponti- fieis Oudalrieo Pataviensi episcopo, qui beato Alt- manno successerat, citius indicat, et in hoc tanto negotio, suae quoque auctoritatis et discretionis po- stulat consilium. Itaque Oudalrico episcopo consu- lente et adnitente, Hartmannus, qui prioris officio fungebatur in monasterio S. Blasii, abbas eligitur. Et merito. Erat enim vir religiosus, in sacris litteris optime instructus, suavis sermone, et ad cunctorum hominum qualitatem informandam, seu. fovendam, convenienter dispositus. Huic, ut ipse post fratri- bus narravit, S. Altmannus in somnis apparuit, eum adhue in predieto monasterio Saneti Blasii foret constitutus, virgamque pastoralem. ei tradi- dit, et eeenobium Kotwigcense regendum eommen- davit. Assumptis ergo viris religiosis electus abbas, cunctis flentibus, qui ejus pridem lwtifieabantur contubernio, proficiscitur, atque ad oves a Deo sibi commendatas perveniens, favorabiliter excipitur, et communibus omnium votis ab episcopo Pataviensi debita cum benedictione confirmatur. Exhine inha- bitantes ibi, sine mora et refragatione priorum mu- tant habitum, mutant et. animum, mutant et stu- dium. Exsultabat super hoe terra, magis autem ccelum ; ubi gaudium celebratur super uno peccatore penitentiam agente (Luc. xv), quanto amplius super tantorum salute et correctione? Ex tune multi no- biles de saeculo ad Deum converti, et tanti viri se discipline tradere, suaque omnia in usum mona- sterii. conferre cceperunt. Crevit per eum abinde fama et reverentia loci; surrexerunt zdificia, libro- rum copia crevit, et omnis ornatus mysteriorum divinorum. At nihil hoc fuerat, si scilicet profecissent parie- t5, et sub ruina mores mansissent. His potius in- struendis vir sagax invigilavit; sciens quod non in manufaetis habitat Deus (Act. xvr1), sed in ratio- nabilibus sanetarum animarum templis, qua piis votis eriguntur, proficiunt religione, et cousumman- tur perseverantia. Et quia gloria, ut quidam sapiens ait, etiam invitum sequitur, ccepit vir iste magnus haberi ab his quibus erat nomen magnum, juxta 891 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 892 nomen magnorum, qui sunt in terra : etideo passim A tes ejus pro eo fideliter oravissent, domi relatus, et offerebantur ei dignitatum insulae et multorum re- gimen monasteriorum. Factumque est ut rex Hein- ricus V cum Campedonensi praeficeret abbatiae, nee minus. episcopus civitatis Augustae eum monasterio S. Oudalrici praeponeret ; duxque Carinthia? cceno- bium S. Lamberti ei gubernandum commendaret. Hujus diebus, quoniam gratus et acceptus erat curi Romana, privilegia impetrata sunt. quibus loeus ipse. munitus et corroboratus est. Eo autem de hae luce submoto, successerunt. ei : viri pruden- tes, et religionis amatores ; quorum industria et vi- gilantia monasterium eo usque profecit ut cunetis viventibus, indubitanter liqueat quod. vere Dom?nus est in. loco illo ; nec est ibi. aliud. misi. domus Dei et porta oci (Gen. xxvin). Benedietus in omnibus, qui omnia, quecunque voluerit. facit n coelo. et àn terra, in mari et in omnibus abyssis (Psal.GXXXVI) : ipsi honor, laus et gloria, et gratiarum actio in sae- cula saeculorum. Amen. His ita explicitis, redeundum arbitror ad ea mira- cula. memori: | hominum. commendanda, : quibus .usque in bodiernum diem sub oeulis nostris merita famuli sui Dominus attestatur, atque ad ejus con- versationem imitandam presules nostrorum dierum suscitat et invitat. Nam si fallax hujus mundi gloria ipsos deleetat, longe plus illa eis petenda foret quam Dominus glorie eorum aviditati communicaret, non eum umbra hujus mortalis vite finiendam, sed, tam hie quam futurae beatitudinis in regno sine fine beata et inconcussa soliditate permansuram. Quodam tempore, in festo dedicationis ecclesiae puella quaedam, savissimo correpta demone, in eonspectu fratrum divinas laudes psallentium ad tumbam S. Altmanni astans, miserabiliter torque- batur. Et eece repente horrendis vocibus exelamans ut adjuvaretur postulabat. Sed quis hominum tanto horrori aecedere praesumeret? Affuit tamen invisi- biliter beatus antistes, et miseram illam in praesen- tia eunetorum a tormento salvam fecit atque dzdemo- nio. Illa, in se reversa, sacram Dominici corporis communionem sibi dari petiit, per quam a maligno spiritu ultra se tutandam non dubitavit. E Unus ex famulis monasterii multo tempore lu- . mine orbatus oculorum, eum loca sancta perá- p grasset, ubi meritis sanctorum. sanitatis gratiam sperabat, nec. invenisset, ad monasterium rediit, et in suis tenebris, ut prius, tristis mansit. Incidit aliquando menti ejus ut suum potissimum patronum prece indefessa pro restituendo sibi lumine implo- raret. Cumque crebrius atque devotius oraret die quadam, cum ad valvas basilic, puero regente gressus ejus, egressurus pervenisset, subito ait puero : Sine me, quatenus per me gradiar; video quippe. Et ab ea hora exivit ad opus suum, videns et gaudens, et laudans Deum. Puer quidam, cujus pes enormiter intumuerat adeo ut vix discerneretur au membrum illud pes fuerit, ad sepulerum beati viri adductus cum paren- illico noxio humore erumpente, sanitati restitutus est. Erat quidam de conventu fratrum ejusdem mo- nasterii, qui diu gravissima infirmitate depressus, desperatione recuperanda ineolumitatis non. parum moestificabatur. Revelatur euidam sorori ejusdem loci, eum pristinze sanitati restituendum, si ad me- ww moriam beati Altmanni oblationes pro illo offeran- tur, et missa una pro fidelibus defunctis illie, eegro- to presente, celebretur. Advehitur ille in gestatorio quatuor portantibus, duobus aliis hine inde nuta- bundum sustentantibus. Inter saera mysteria viri- bus sensim aeerescentibus, alieno sustentaculo se non egere astruebat. Missa vero completa ad domum infirmorum regreditur, suis jam utens pedibus uno tantum fratre eum adjuvante. Integra vero sani- tate post paucos dies recepta, impiger ad offieia sua surgebat, egrediens et regrediens ad imperium ab- batis sui. ' Puella quadam de vicina villa, quc Murlingen appellatur, filia eujusdam honesti et noti militis, eui nomen erat Wolckerus, repentina paralysi a media parte eorporis correpta est. Vocabatur autem illa, Pertha. Affuit illi medicorum ars, profuit vero nihil. Consulit medicus ipse, permerita S. Altmanni divinum potius implorandum auxilium. Adducitur illa ad sepulehrum viri Dei. Oravit. Oraverunt et pa- . rentes ejus; exauditaque est oratio fideliter suppli- cantium, et sanitas restituta exauditionis facta est signum. Mansit tamen, ad excitandam majoren sa- nate devotionem, et evidentiorem divina gratiae manifestationem aliquid infirmitatis in manu puellae. At illa in anniversaria depositionis die S. antis- litis, ad pium et expertum reeurrit medieum et inter orandum, quod petebat optatum aceepit reme- dium. Mulier quzedam de villa, quee Hunteheim dieitur, diuturna et gravi zegritudine ad mortem usque fere adducta, et viribus omnibus destituta, gravi portan- tium labore ad. tumulum famuli Dei adducta, pri- stince sanitati est restituta. Item puella: parvula, de villa, cui. vocabulum est Panse, diu lumine privata, inibi est illuminata. Puer etiam quidam de villa alia dicta Mar- quartesdorff, utroque debilis et elaudus pede, ve- spere illo adveetus, et ab innumeris quid mali pa- teretur visus, eum pervigilem eum eo qui eum addu- xerat duxisset noetem, primo mane reddita sibi incolumitate, curatus est. Ex eadem villa mulier quedam e&ca visum re- cepit. Matrona quadam nobilis atque devota, de castro suo, quod Hosstein appellatur, adveniens, et puel- lam quamdam caveam secum afferens, cum ad se- pulerum saneti viri instantius orarent, quo diu ca- ruerat, recuperato lumine, puella illa gavisa est. Ob eujus signi tripudium et testimonium, eadem matrona, predictam puellam, ae filiam propriam 893 APPEND. III: —— MONUMENTA GREGORIANA. 894 assumpsit, et jugiter secum retinuit. Erat autem no- A habitare cum illa. Clamor et furor, ubicunque hen puellze Truta. Eodem tempore alia mulier quzdam, de villa, qua dicta est Beheimkirchen, cum fuisset caeca, in- terveniente S. Altmanno vidit, et gavisa est. Altera item mulier de villa vocabulo Indernich, nomen habens Heilka, cum novem hebdomadibus, sicut juramento confirmabat, non vidisset lumen, ad tumulum S. viri Dei lumini restituta est. Heinrieus quidam nomine, et ipse civis forensis ville quze dieitur Heinvelde, homo maturus et qui veritatis ab omnibus habet testimonium, eum ocu- . lum ramuseulo quodam percussum irremediabDiliter doleret ejusque visu penitus careret, cum ad sacra ossa hujus antistitis fideliter, et supplex oraret, pulso dolore, sanitatem et visum recepit. Quadam mulier paupercula de partibus Bavarice, eum prole nuper genita venerat, et necessariorum eausa in servitium cujusdam matrona in Chreme- sensi civitate se contulerat. In cujus servitio per aliquod tempus morata, dolore oculorum aecedente, defectum visus passa fuit. Et heu quantis aceiden- tibus misera subjacet! Jam quo putas dolore non erueiabatur, quam et caecitas urgebat, et grave onus paupertatis premebat! Nec enim sibimet, nec proli nuper genita, pro qua magis sollieitabatur, prodesse poterat. Cumque a servitio praedictae matronz de- fectus visus illam cessare cogeret, et matrona ab administratione vietualium cessavit. Hoe noete quadam, pro tanto suo defectu in laerymas resoluta, divini luminis gratiam per merita B. praesulis me- dullitus implorabat. Et, qui desiderium pauperum exaudit, et hujus orationes audivit, et lacrymas vidit. Nam eum mane surrexisset ad omnium mem- brorum officia, visu regente, expedita fuit. Sed om- nes singillatim eventus eorum, qui ad memoriam S. antistitis beneficia luminis meruerunt, propter fastidium lectoris describere omitto. Nam preter eos qui infausta pertulerunt, rarus fuit oculos do- lens qui remedium non consequeretur. Erat mulier quaedam damonium habens tanta importunitatis et tanti furoris ut vix aliquis quiret fuisset. Omnia enim membra spiritu furoris agita- bantur. Interdum etiam idem demon, quia sciens interpretatur, organum hominis obsessi ad profe- rendam litteraturam vovebat; quasi eadem mulier litteratura, scientiam, et modum urbana pronun- tiationis ab ipsis studiis consecuta fuisset. Et certe, quod quibusdam mirum videbatur, Symbolum per omnia ut fides catholica habet, pronuntiabat. Neque tamen id mirum, eum auctoritas [Sceripturze] dieat daemones habere fidem, sed non opera. Haec, cum solemni processione plebis plebesanz parochiz, quae Tuln vocatur, ad memoriam beati viri ducta venis- set, meritis saneti presulis invasorem pessimum propellentibus, liberata fuit. Et videntes turbae ma- nifesta ejus liberationis signa, eo magis Deum et praeconia dilecti sui Altmanni glorificaverunt, quia ipsam ad diversa sanctorum limina, sine effectu ullius virtutis adduxerant. Sed quia alternis uti est delectabile, aliud mira- culum testimonio astantis Ecelesice solemniter cele- bratum accipias; ut, quanta sit hujus sancti pra- sulis meritorum praerogativa plenius agnoscas. Qui- dam debilis eam corporis pertulit molestiam ut atte- nuato vitali sanguine venarum contraetu erectus ' ire nequiret; sed, pro officio pedum, manibus re- ptando, se traheret. Is in longinquo positus in. villa qua Lo dicitur, cum hujus gratize mira opera com- perisset, spe sanitatis tumbam salutarem beati viri oraculo quodam divino elegit expetendam. Übi cum votis et precibus pro defectu corporis et molestia, ut puta potioribus medullitus insisteret; ecce, mirum dictu, nervi diu contracti, cum fragore se coepe- runt extendere, et aridi meatus venarum vitali san- guine infundi. Itaque, accepto robore, eontraetus ille super pedes constitit, et curatori suo magnis vocibus benedixit. Gloria tibi Christe, qui per me- rita sanctorum tuorum usque modo operaris, et sie elisos erigis ut eorum qui tibi plaeuerunt mortali- bus claritatem innotescas. Finis Vite S. Alimanni episcop? Pataviensis. VITA BEATI TIEMONIS ARCHIEPISCOPI SALISBURGENSIS. Qui aschismaticis sub Gregorio VII et Urbano II romanis pontificibus plurima perpessus, " et tandem martyrii corona redimitus est. INunc ez: antiquis membranis in publicum deprompta. LECTORI. Vitam Tiemonis evulgavit tomo quarto antiquze Leetionis D. HENRICUS CANisrUs. Verum quia in alio quodam membranaceo, eoque pervetusto codice, paulo aliter conscriptam reperimus, eam huie volumin inserere opere pretium duximus; nam Gebhardus, Altmannus et Tíemo conjunctissimi, et tam 1n pro- 895 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 896 speris quam in adversis individui comites, et pontifieum Romanorum adversus sehismaticorum factiones invieti propugnatores fuere. Eosdem ergo jungat charta, quos olim arctissime copulavit charitas et cor- cordia sancta. De Tiemone Bertholdus in Chronico anno 1091 : « In Bojoariam venit Salzburgensis epi- scopus Dimo, qui Pataviensi Ecclesize jam dudum viduatze, ordinavit episcopum nomine Udalrieum, » ete. Nodos quodam eirea hane historiam oecurrentes, illum presertim de idolis et idololatris dissolvit D. Henrieus Canisius in preambulis ad Vitam et martyrium Tiemonis tom. I Antiq. Lect. P q s INCIPIT PASSIO S. TIEMONIS EPISCOPI. Insignem egregii pontificis ac przeclari martyris A ba, ad arguendum, obsecrandum, increpandum Tiemonis triumphum, ejus meritis suffragantibus, litterarum memoriz tradimus, ut incompertum an- tea passionis modum noverit omnis suecessio Ca- tholicorum; sciatque singularem hujus athleta prz- cipui victoriam, si condigne recolatur, apud Deum uberiorem prastare posse gratiam. Revera magnum, perspieuumque lumen in novissimis diebus accendit in illo. misericordia Domini periculose temporum (II Tán. riy) caligini : de quo, tanquam ex viva et perlucida sui imagine, lux vera elarius queat eni- tescere, Ne ergo tanti lucerna fulgoris sub modio (Luc. x1) tegatur oblivionis, eudatur ei, lieet vilis et venei candelabrum eloquii; quatenus, in domo Do- mini valeat publice visenda proponi. Cernatur ejus in lumine formosa, tametsi nigra (Cant. r), facies Eeclesie; qui ambulat in medio septem candelabro- rum aureorum, podere vestitus, cirea mamillas Zona aurea precinetus videatur (Apoc. 1): atque, sicut est pollicitus, eum suis Christus, eorumque rectoribus, innocentia candidis, sapientia splendi- dis, usque in finem sc&eeuli manere sentiatur. Complevit, et in zeternum complere non desinit huie beatus Redemptor noster jucundze illius spon- sionis elogium : Qui vicerit, faciam illum columnam in templo meo (Apoc. 1m). Vicit enim serpentis anti- qui suggestiones in se ipso : et ideo fortis columna effectus est in periclitante Dei domus zedificio. Vicit terrores, et perseeutorum impetus, ae proinde spe- ctaculum condidit omnibus exemplum magnanimi- tatis et perseverantia deeus. Fereulum veri pacifici tanquam argentea columna suffulsit veritatis sono- ra confessione, et constanti: robore immobili, re- clinatorium aureum in se fidenter innitenti fuit Ecclesie. Cui purpureum deinde praebuit ascensum, proprio sanguine rubrieatam sternens viam) ad cce- lum. Memoriam possedit zeternam in compositione odoris optimi faetam ccelestis opere pigmentarii (Eccli. xix). Nam gubernavit cor suum ad Deum, et in diebus peccatorum corroboravit pietatem. Hic itaque electione Dei dignissimus, alto genere Bavariorum exstitit oriundus. Qui a primzeva setate in monasterio, quod dicitur Altaha monastiez vitae diligens jueunditatem, ibique diatim (dietim) profi- ciens ascendit de virtute in virtutem. In Juvavensi ergo episcopatu cujusdam monasterii Pater adeo in- D validus exstitit, ut nequaquam juxta Apostoli ver- cum patientia et doctrina (II Tim. 1v), esset ido- neus. Qui audiens episcopum inibi ordinatum, sci- licet venerabilem virum sanete recordationis Ge- bhardum, su: imbecillitatis pandens modum, ut ab- solveretur ab hujusmodi pondere, ccepit obnixe ob- nixiusque deprecari. Quod et promeruit. Nam ut est canonice ac misericorditer absolutus, in ejus loeum electus est venerabilis Tiemo jam dieti mona- sterii alumnus, moribus durus, vita austerus, om- ni tamen monastica disciplina instruetus. Qui sta- tim digna emendatione corrigebat cum omni impe- rio, delinquentes arguebat, mites vero et obedientes, ut in melius proficerent, obsecrando pie admone- bat, vineam Domini inibi ditissima fertilitate satio- nis evangelicae affatim excolere non cessabat. Ea igitur tempestate, coepit undeeunque navis Ee- clesia mediis persecutionum fluctibus aliquandiu fa- tigari. Ae fidelissimus, prepotens archiater Domi- nici gregis provisor Gebehardus a fautoribus Hein- rici jam non semel ab apostolico excommunicati , expellitur (468), aliusque vere Simonis discipulus rege jam dicto intromittitur, ordinatur, conseecra- tur, imo exsecratur, et quantocius inthronizatur. Tune venerabilis abbas Tiemo novum invasorem : atque hareticeum fugiens, vere illud apostolicum sequi cupiens : Hereticum hominem post primam et secundam correptionem devita; quia, qui ejusmodi est, subversus est, ef proprio judicio condemnatus ; adiit spiritualia gymnasia monachorum Schafhu- sensium ae Hirsaugiensium : quorum utrumque tune temporis perfectis pollebat ecenobitis, quasi pratum odoriferum, plenum undique areolis aro- matum : ae euneti advenientes theoreticam vitam diligentes jugum Domini suave, et onus ejus leve (Luc. X1) portare eupientes, utroque loco invene- runt inexpugnabile asylum. Tune evangelicis documentis instructus omnia relinquens, in Hirsaugiensi claustro optimam par- tem eligens, ad. pedes Domini cum Maria sedens verbum illius audiens (Luc. x), adamplexus Rachel quandoque pervenire cupiens (Gen. xx1x), cum illis, quibus erat cor unum, et anima una (Act. I11); qui nihil habebant, et omnia possidebant, communem vitam aliquot annos transegit : sicque demum in spirituali diseiplina adauctus, honorifice repatria- vit. Quem invasor Ecclesie Juvavensis suscepit (468) Bertoldus. Vide metropolim Hundii in catalogo episc. Salisburg. tit. 3. 897 — . APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 898 benignissime, sperans eum abbatiam suam velle A medio amne eum Pharaone immergit ; talique Dei recipere, ac suum errorem in omnibus adjuvare. Sed vir Dei non immemor consilii Petri apostoli : Melius esse viam veritatis non cognoscere, quam post agnitionem retrorsum converti (II Petr. 11) ; sciens etiam eum hujusmodi nec cibum sumere, noluit jugum ducere eum hzretieis; sed maluit abjectus esse in domo Domini, quam habitare in tabernacu- lis peecatorum (Psal. LXxx111); et secessit ad servos Dei, pauperes Christi, vieinam in eremum. Ubi sus- ceptus est inibi a fratribus degentibus eum omni charitate. Et eum. Joanne.apostolo coeperunt sin- guli baec verba dicere :. /Vos debemus hujusmodi sus- cipere (Joan. 1rr), ut eooperatores simus Domini nostri Jesu Christi. Ipse vero sepissime coepit Chri- sto psallere Psalmographi voce : Ecce elongavi fu- B giens, et mansi? in. solitudine (Psal. L1v). Non multo post tempore venerabilis archiater Ge- behardus, Pater Christi ovium dignissimus, huic vitz finem dedit, et in gaudium Domini sui, talento bene duplieato (Matth. xxv), xvix Kalendas Julii, ut credimus, honorifice intravit, oves suas non pa- stori, sed mercenario superposito, heu! dimísit lace- randas, Quod Catholici videntes, non mediocriter doluere mortem pii doctoris et magistri. Consilio autem inito, satagebant dignum doctorem, dignum pastorem Christi sponsae associare, ne lupus gregem Domini tam potestative et tam luctuose ulterius pos- set dispergere vel. pertubare. Convenientes vero boni et justi non in dubium, sed in unum, alii au- tem non in unum, sed in dubium. Spiritales spiri- talia sectantes, elegerunt spiritalem virum, videlicet dominum Tiemonem; cui merito tunc in tempore erat comparandum illud oraculum quod priscis temporibus Deus solebat loqui ad quemdam suum amicum : Novi £e ez nomine (Exod. Xx X1). Saecula- res, qua sunt hujus mundi tractantes, laudaverunt quemdam. non spiritualem, sed genere et sceculi di- gnitate admodum clarum et potentem; eui merito illud Psalmistzee coaptatur quod dereprobis dicitur : Dejecisti eos, dumallevarentur (Psal. vxx11). Quorum pactioni, quasi majori potestati assensum prabebant cuneti non corde, sed voce. Ceterum dispositor cunctorum Deus ostendit judicio illorum electio finem sortitur. Quod videntes universi, concitati sunt in laudem veri pastoris Christi, dieendo illud Psalmographi : Deus judex justus (Psal. v11) ; et illud Apostoli : Quam ?ncompre- hensibilia. sunt judicia ejus (Rom. x1).- Statimque Dei, ut eunetis elaruit, electus, ad cathedram epi- scopalem non solum est evectus, sed etiam maximo eum honore a Catholicis est susceptus. Ab omni- bus laudatur et honoratur. Postea vero opportuno tempore Dei sacerdos secundum ordinem Melchise- dech electus (Psal. cix), unguento, quod descendit in barbam, barbam Aaron (Psal. cxxxtn), etoleo leetitie unctus (Psal. xrtv) consecratur, ad archiste- rium hymnidieis odis inthronizatur. Exin verus Christi miles ex sexaginta fortissimis Israelitis lectum :veri Salomonis ambientibus (Cant. I), electum gladium tenens sancti Spiritus, die noetuque pace belloque armatus, justitia. indutus loriea, fidei galea, salutis armatura, nequissimi tela ignea (Ephes. v1) in corpore exstinxit; gregemque sibi commissum de inimici faucibus quotidianis do- eumentis eripere studuit. Sed antiquus hostis, qui genus humanum de paradisi amoenitate per se- metipsum expulerat in primo parente; hune Dei symmysten per membra sua de sede episcopali, imo de finibus illis nititur proturbare. At vero vir Dei edoctus evangelicis dietis : Cum persequentur vos in civitate ista, fugite àn. aliam (Matth. x); inde decli- nare tentans, venit in Alamanniam, ibique cum ve- nerabili viro Gebehardo Constantiensi episcopo aliquandiu degebat, et circa venerabilia loca hus millime et charitative visitabat. Illo igitur in tempore multi sunt conati Hierbéo; lymam pergere, saneta loca a gentium dominio cum Dei adminieulo eruere. Et sieut olim. per regiam viam Israelitieus populus bellieose ad terram repro- missionis ingressus est (Num. XX), ita et isti, illius exemplo confortati, bellum pro pace elegerunt. Ac multi in sanguine Agni rubrieati, animas pro Christo perdiderunt, ut in aeterna vita custodirent illas, et ethnico bello oceubuerunt. Pauci tandem liberati, ad desiderata loca pervenerunt. Venerabilis vero, de quo nobis sermo est, Metropolitana Juvavensis eunetis inspieientibus talem electionem suis non [) hierarcha, cupiens evangelicam sequi perfectionem, placere conspectibus. Cum igitur ad colloquii locum ' Pataviensis episcopus Altmannus apostoliez. sedis legatus, elerus, dux Welfo, comites, utriusque sexus multus convenisset populus, illo navicula .duetu, alveum transire cupiente, qui non Domini, non spiritalium personarum, sed paucorum sacu- lari dignitate pollentium, electus erat judicio, par- lium utrarumque suspensa fuit exspectatio. Quid plura? Cognitor oecultorum provisorque futurorum Deus, qui alienum ignem offerentes non mirabili, sed miserabili morte interire voluit (Num. 111), hanc infructuosam arborem (Jud., xi), palmi- tem non ferentem fructum abscidit (Joan. xv); ae cunetis inspicientibus eunetisque | admirantibus, ' volens dicere, cum Petro : Ecce mos reliquimus omnia et secuti sumus te (Matth.xv1); jam dudum expul- sus, cum Velfone duce iter ingressus est peregri- nationis Hierosolymitana. Sed omnes, qui volunt pie vivere in Christo Jesu, persecutiones patiuntur (II Tim. III). Persecutiones etenim nonnullas vir Dei fortiter ac patienter sustinuit; et voce Psalmographi jucun- danter in die illa cecinit : CZrcumdederunt me dolores mortis, pericula inferni invenerunt me. Tribulationem et dolorem inveni, et nomen Domini invocavi (Psal. cxiv). Et illud apostolicum : Si Deus pro nobis, quis contra nos? Quis nos separabit a, charitate Christi? tribulatio, an fames, an nuditas, an. periculum, et cetera usque qui dieat nos (Rom, VIII). 899 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 900 In civitate etenim Corozain, a Domino maledicta, A scio renovare, quia legem veterem in novam, Chri- ubi sedes est Satanz, qu illis in partibus est gen- tium famosissima, habitabant tres potentissimi ger- mani. Qui contra peregrinos Christianos, collecta multitudine innumerabili, partim occisos, partim vulneratos obtriverunt. Et sieut olim Israeliticus populus in Babyloniam duetus est captivus, ita et Christianus iste populus maxima ex parte captivus ductus est ab his regibus. Israelitieus autem popu- lus in Babylonica captivitate super flumina Babylo- nis, dum recordatus est Sion, sedebat et flebat di- cens : Quomod3) cantabimus canticum Domin? in terra aliena (Psal. cxxxvt ); hie vero, psallebat corde et ore dignum cantieum Domino in hze verba : Te decet hymnus Deus in Sion, et tibi reddatur votum in Hierusalem (Psal. Lx1iv): Et alibi :iDedisti nos tanquam oves escarum, et in gentibus dispersisti nos, quoniam. propter te mortificamur tota, die : estimati sumus sicut oves occisionis (Psal. XL1115 Rom. vit). Igitur electus de tanta multitudine, quem Deus no- verat ex nomine, scilicet venerandus heros, cui stylus noster famulatur, capitur, trahitur, ae Deo tandem per martyrium singulariter sibi reservatüm digna hostia efficitur. Cum ergo inter se dividerent spolia rerum et ho- minum, venerabilem archipresulem sue parti po- tentissimus trium regum susceperat adunatum. Quem, victimarum more àd vendendum cum aliis , quasi servum tradidit emptitium ; cupiens de pretio illo adaugere suum ararium. Cumque omnes dam- nati Christiani, illum, ut Patrem, specialiter, prae cunetis, pio affectu venerarentur, unde esset, vel quis in terra sua fuisset ab ethnicis studiose per- quiritur. Qui eomperientes eum episcopum fuisse, regi suo non differunt nuntiare. Rex autem celeriter beatum virum suis obtutibus fecit astare. Qui in- terrogatus quis esset, vel, quam artem sciret, illud poetieum animo tractans vir Dei : Est animus tibi, sunt mores et lingua fidesque : Si recte facies , hic murus aheneus esto ; (HoR., epist. 1.) tali affamine dedit responsum. Scio quidem diver- sas artes, sed precipue, ut sapiens architectus fun- damentum. scio ponere firmum. Super hoc, si quis &dificat aurum, argentum, lapides pretiosos (I Cor. II), non tempestas, non ventus, nec ullus homi- num destruere poterit, quia illud pono supra firmam petram, qua est Christus. Non interrogo te, inquit rex, de structura talis fundamentii, sed a te quaro artem aurariam, vel aliam nostre utilitati necessariam. Praesul vene- randus ad hac : Si artificem me, inquit, cupis Scire, optime vetusta scio renovare. Iratus autem rex non intelligens verba Dei paranymphi, usus est talibus verbis Horatii : Omne supervacuum pleno de pectore manat. . . (HoR., in Arte poet.) Sanetus episcopus dixit : Vere, ut dixi, vetusta sto Domino meo auctore scio transferre, et insuper materiales artes, ut desideras, videlicet aurariam, sive pietoriam scio plenarie. Tune rex letus eum gaudio magno dixit: Gratias ago Deo meo, quia servum tradidit nobis talibus imbutum artifieiis. Noli, bone artifex, noli diutius tardare, Deum meum detruncatum manibus renovare, vel, si poteris , ipsas loco suo restituere, ut propitietur nobis omnibus diebus vite nostrae. Adducite illum, inquit, ad me. Et ecce deducitur monstrum diaboli, ut dietum est, detruneatum manibus; quod cunctus populus pa- ganorum venerabatur ut Deum maximum. Allatus est magnus, ut jusserat, malleus. Quem tenens manu aggressus est fanum, in quo latitabat diabolus , scilicet universe terre gravis malleus. Adjuro te, inquit, diabole, serpens venenose, et antique se- ductor animarum, qui in isto fano ad decipiendas hominum animas lates, adjuro te per Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum, ut des mihi ad om- nia quacunque interrogavero responsum. Qui sta- tim interroganti dedit responsum. Cumque diu fa- bularentur pariter, daammon nequissimus blasphe- miam quamdam in Christum protulit; contra quam zelus domus Domini fortiter episcopum. comedit (Psal. .xvir; Joan. 11), statimque-illud fanum solo pedibus prostravit, et'malleo, quem manu tenebat, particulatim, quasi vas fictile, quia fortis erat viri- bus, cunetis coram positis ac cernentibus, velut in momento, dissolvit atque confregit. Pagani concur- rentes, virum Dei, ut sacrilegum, conati sunt inter- ficere, volentes Deum suum vindicare in illius san- guine. » Tum rex furibundus advenit, plenus ira et amari- tudine, juxta illud poetieum : Vultum verba decent iratum plena minarum. (Hon., in Arte poet.) Nolo ait, nolo eum tali, et tam levi morte finiri ; sed flagellatum, vinctum catenis, interim studiosis- sime custodite. Athleta vero Dei deductus ad carce- rem, psallebat Davidieum illud dicens : Eripe me de inimicis meis, Deus meus, et ab insurgentibus in me libera me. De viris sanguinum salva me, quia ecce ceperunt animam meam, irruerunt in me fortes (Psal. Lvii). Rex autem, ut vidit Deum suum omnino jam : dissolutum, ad aliud vieinum misit idolum; super hae re quarens consilium, quid sibi esset facien- dum. Sed ut Scriptura dicit : Non est sapientia, non est prudentia, non est consilium contra Dominum (Prov. xxI). : Quomodo, vel quali martyrio summus arbiter electum suum civibus atheriis voluisset adunare, non poterat etiam spiritus malus silentio tegere: imo, ut credimus, jussu divino, malus angelus ma- lis hominibus ad perfieiendum Deo plaeitum hujus rei exitum incitandis, sua debuit responsa mini- strare. Demon etenim ex illo fano, cum magno tre- more dedit responsa ministris regis: Heu me! quid agam? collegam perdidi, timore perterritus vix vires 901 . APPEND. Ill. — MONUMENTA GREGORIANA. 902 recepi loquendi. lte citius, domino vestro verba A Christi vero martyr non dedit ei responsum, revol- mea renuntiate et absque mora consilium meum opere studeat implere. Destructorem dei vestri in magnum campum deducite, spectaculum Christia- nis, incolis et peregrinis facite, ac ibidem cunctis inspicientibus, diversis et atrocissimis poenis illum interficite, si nolit deos vestros maximos adorare. Ad hoc ergo spectaculum omnes Christianos, sive captivos, sive ineolas adducite, ut aperte discant deos immortales honorare, dominis suis in omnibus obedire. Rex vero de consilio, imo de praecepto dia- boli, effieitur letus; ac cuncta per ordinem com- plevit, ut subsequens relatio probat. Adducitur venerabilis episcopus in medium eam- pum ferro ligatus; talique affamine Deus suum est allocutus : O Christe, Deus de Deo, lumen de lumine, Rex regum, et Dominus dominantium ; qui pro to- tius mundi salute es passus et crucifixus; te laudo, te adoro teque glorifico; qui peccatum non fecisti, nec inventus est dolus in ore tuo (I Pefr. n), con- forta me tua protectione, ut te libera voce possim laudare, sequendo vestigia tua, offerens tibi peceata mea. Cumque ad locum certaminis Christi agono- theta pervenisset, nefandissimus ae Deo abomina- bilis rex jussit omnes Christianos captivos vinctos huie spectaeulo interesse, quos in modum circuli virum Dei fecit cireumstare, ut perfectius potuis- sent illum crudeliter cruciandum inspicere, ut visu et auditu didieissent deos honorare, dominis. suis obedire et servire, sin autem, similise scirent poena finiendos fore. Paratur regi tribunal in medio totius multitudi- nis, que convenerat ad spectaculum de civitate illa, et de proximis castellis. Et sedens pro tribunali, jussit Dei famulum ante conspectum suum adduci. Ut vidit verum Christi militem audacter et sine ullo tremore accedentem : Tune. es, inquit ille profanus qui deum meum eonfregisti, qui nee deos immor- tales adorare, nec regis custodire deereta voluisti? Respondit episcopus : Quomodo potest Deus dici qui nec subvenire potuit sibi ipsi? Decreta au- tem regis mei custodire, ipso adjuvante, cupio. Et ideo veridieum illud Psalmographi quotidie decantabo : Paratus swm et mon sum turbatus, ut custodiam mandata tua. Funes peccatorum. cir- cumplezi sunt me, et legem tuam mon sum oblitus (Psal. cxviir. Iniquissimus rex dixit : Unde tibi audacia ista maxima? Invitus Christi miles respon- dit : De conscientia bona et fide non ficta (I Tim. 1). Audacia opus est. Audacia énim pro muro habetur. Nam his in praelio est maximum periculuin, qui maxime timent. Nolite, inquit. Dominus, timere €0s qui occidunt corpus, animam autem non possunt occidere; sed. potius timete eum qui potest. et animam et corpus perdere in gehennam (Matth. x). Nefandissi- mus rex dixit : Depone jam audaciam tuam, et adora deos potentissimos deumque meum quem confregisti restaura; quia Dominus tuus, quem colis, non valet te liberare de tormentis, quae tibi sunt praeparata. vens secum illud evangelieum : Nolite margaritas vestras ante porcos projicere (Matth. v1). Tune rex jussit militibus : Abscidite, inquiens, illi membratim summitates digitorum utriusque manus; qui statim jussa implentes absciderunt illi singulorum digitorum summitates. Iniquus autem rex ad Christi militem sie locutus est : Sunt verba et voces, quibus hunc lenire dolorem Possis, ef magnam morb? deponere partem. (Honar., ep.1.) Tantummodo saerifica diis, qui nobis. semper ostendunt suam divinitatem. At ille : Unusquisque, ait, Commássise cavet quod permutare laboret. B (HoRaT., de arte poet.) Tune rex ad milites : Iterum sigillatim sequentia digitorum membra illi abscidite. Volo enim longo eum cruciatu laborare. Quo dieto, singula illi membra absciderunt, manus, brachia, Et ita detrun- eatum ante regem statuerunt. Tune ommes Chri- stiani, quid ad spectaculum sunt adducti, flendo et ejulando potuerunt dicere lamentationes Jeremiz : Defecerunt pra lacrymis oculi nostri ; conturbata sunt viscera, nostra (Thren. 11). Convertens se martyr in- vietus ad eos, patria voce sic locutus est : Nolite, filii mei, nolite me flere, nolite tristes esse, sed po- tius gaudete, gratias agentes Deo Patri, qui dignos nos fecitin parte sortis sanetorum ; qui transtulit in regnum Filii dilectionis sua (Col. x). Gaudete, in- quam, et gratias agite Deo, quod in vestro tempore talem sibi hostiam dignatus est eligere, et orate di- vinam pietatem, ut opus in me initiatum dignetur perficere. Ipse enim ait : Sfate in fide, viriliter agite Q Cor. xv1); omnia vestra 4n charitate fiant (1 Cor. XIV), qu&? est Christus Jesus. Cum vos considero Christi milites, et cum faeta vestra sstimo, magna me spes victori: tenet, Animus, aetas, virtus vestra me eohortantur. Hzc ubi dixit, rex iniquus membratim pedes et crura, ut prius manus et bràáchia, fecit abscindi. "Quis furor, o eives, qua tanta unquam dementia ferri potuit? Quis potuit claris luminibus in homine tam 1mnàximum faeinus inspicere? quid dirum relatu ? quid horribile auditu? quis sic- cis oculis intueri potuit, audire potuerit tam fune- stum opus, tam erudele scelus? Sed Christi miles imperterritus adhue majora, ae sibi soli predesti- nata,et a Domino reservata exspectabat tormenta, qua iste nequissimus excogitabat post omnes Ro- manorum caterarumque provinciarum persecutores. Jussit enim detruncato martyri umbilicum incidi, et intestina paulatim detracta circa lignum ad hoc factum congregari. Quae, cum diu extraherentur, verus Christi miles oculos ad coelum erexit, Deo gratias egit, eique Spiritum suum, ultimumque fla- tum his verbis commendavit : In manus tuas com- mendo spiritum meum (Luc, xxttr). Post hee verba mox de ergastulo carnis solutus, 903 AD OPERA S. GREGORII APPENDIGES. 904 inter angelorum manus visibiliter, ^ut testati sunt A Nec mirum, si Deus adhuc viventem per manus qui aderant, exceptus, condignis laudibus a sanetis martyribus in ccelo est susceptus. Igitur invictus Christi martyr, aliquantulum | mutata facie, rv Ka- lend. Octob. debitum solvit! mortis amarz, vieturus in szternum ceres quidem Dei, coheres autem Christi (Rom. vir), talentum sibi ereditum eum lu- ero passionis digne reportavit. Igitur dignus hae melliflua, et jueundula veridicaque vocatione fuit, quia in te complaeuit anime me, ingredere locum exsultationis et laetitiae, ut videas bona Hierusalem omnibus diebus vitae tuae (Psal. cxxvir). Quis un- quam valeat digne prosequi stylo tam mirificum opus martyrii, in tali martyre Christi? Revera pa- radisi gaudia jueundanter absque publico intrasset martyrio, quia implere studuit in se ipso, qua au- divit ab Apostolo : Mortificate membra vestra, que& sunt super terram, fornicationem, immunditiam, ete. (Ephes. v.) Nam evangelieum consilium contemnendi saeculum, illi acceptabile erat et jueundum, quia non solum, qua habuit, sed etiam, quod maximum et charissimum Deo fuit, semetipsum Deo obtulit, et fortissima arma obedientie arripuit; quibus in monasterio diu perfecte et honorifice militavit. Fuit quippe sanetus iste pontifex, ut Toiada ; qui in vita sua corroboravit templum, et quasi flos in die- bus vernis demonstratus, rubore passionis in fine perornatur (Eccli. 1). Cujus labia eustodiebant scien- Uam et multi requirebant legem ex ore ejus; quia angelus Domini exereituum erat (Mal. 11), annun- tians verbum vita, per angustam portam studens oves sibi ereditas quotidianis documentis introdu- cere. Fuit etiam animal ante et retro oculatum (Ezech. Y), eireumquaque prospiciens insidias ne- quissimi hostis, ethieam virtutibus omnibus plenam capere nitens, aratrum Dominicum fortiter tenens, non tortuosum sulceum faciebat; sed caste vivendo exemplum bonum subditis praebendo, scalam Jacob (Gen. xxvir) de diversis profectuum gradibus con- sertam tripudianter ascendebat. Quid ultra moramur? Conditor orbis, cui digne militavit iste beatus, aperte monstravit suis, sci- licet. Christianis, nec non et inimicis reprobis paganis, qua gloria, qua laude spiritus ejus martyribus sanetis adjunctus, in coelesti sede sit collocatus. Nam membra Christi martyris detrun- cata gentiles disposuerunt sordidissimo loco, equo- rum ineuleari pedibus, juxta illud Memoria illius pereat de terra (Job xvrm) ; ne Christiani eum sibi martyrem possint habere. Sed, Dominus om- nium, eui nihil est. impossibile, subjecit illi omnes hostes, ut conderet eeclesiam in ejus nomine; in qua fieret ipse hostia viva in sacrifieium laudis perpetua. Ut autem conati sunt sancti martyris membra le- vare de terra, Deus ponderavit illa quasi maxima montium fundamenta; et nec minimum digitorum membrum ullo poterat artificio levare gentilis turma. illorum diversis cruciatibus permisit purgari, cor- pus occidi, post mortem vero in animo et eorpore ipse Dominus dominantium voluit dominari. Dieit enim ipse in Evangelio : Nolite timere eos qui occi- dunt corpus, post luec non habent amplius quid faciant (Matth. x, Luc. x1). Et alibi promisit suis fide- libus : Ef capillus de capite vestro mon peribit Luc. XXI.) Ut autem rex audivit hoc factum miraculum, per- territus est eum suis quod tam inauditum perpe- trasset homicidium. Et concilio inito, misit iterum ad suum consiliarium, nefandissimum idolum, Machmit nominatum. Qu gesta sunt, nuntiavit; qua adhue facienda essent, inquisivit. Cui statim idolum tale fertur dedisse responsum : Magnus et potens est Deus Christianorum. Nam suis testibus post mortem dat vivere in regno ecelorum. Ecce manifestum est, quem occidistis, suum esse fami- liarissimum, et ideo potestatem habere non potestis in illis membris. Ergo, quia vos non potestis, date licentiam Christianis, quatenus illum honorifice, ut maximum Patrem, studeant sepelire, et quem episcopum meruere viventem, post. mortem, dignum patronum se habere gaudeant. Kt reversi nuntii qua audierant regi suo detulere responsa. Qui statim sub celeritate fecit Christianos in unum convenire locum, ut digna prapararent obse- - quia, eum summa veneratione, suo archimandritze. Quale gaudium? qualis letitia Christianorum tune possederat eorda? Quis stylo posset exarare? quis hominum valeret proferre lingua ? Insonuit terra horum. gaudio; alta coelorum responsa potuerunt dare horum tripudio. Quanta laerymcee lcetitia plenze genas suffuderunt Christianorum ?quc copia posset enarrare verborum ? Post. mare Rubrum sieeis pe- dibus transvadatum, post immersionem inimicorum. Hebraeorum populus canebat Domino laudes cum magna letitia, eorumque filii post captivitatem Ba- bylonicam, visa Hierusalem, magno exsultantes tri- pudio. Sed vix aequiparari potest horum gaudio canentium et psallentium Domino, in sancti mar- tyris Christi patronique sui obsequio. Quae laus, vel quae jubilatio potuit antiquo populo major esse p quam moderno huie fuit in tali martyre? Forte videres alterum Jacob a filiis sepeliri, conditum aromatibus (Gem. L), pariter ab omnibus, quasi ipsum Christum a Joseph et Nicodemo tumulari (Joan. XIX). [ Igitur cum convenisset populus Christianus, eum maxima veneratione levantes membra martyris Christi Tiemonis, portantes in ecclesiam, tribus diebus et tribus noctibus vigilias eelebrantes, ac demum digno honore sepelierunt eum hymnis et laudibus. Ipso depositionis die et deinceps ad se- pulerum illius fiebant erebra miraeula non solum in Christianis, sed etiam in paganis ipsis, qui eum ex tunc venerantur quotidie (469). Passus. est autem (469) Iniit Tiemo peregrinationem anno 1100, teste Othone Frising., lib. vrr. Anno sequenti captum 905 APPEND. Ill. — MONUMENTA GREGORIANA. 906 beatus martyr Christi Tiemo 1v Kal. Octob., regnan- A Spiritu saneto vivit et regnat Deus, per omnia sa-- te Domino nostro Jesu Christo, qui cum Patre et — cula seculorum. Amen. Finis Vite B. Tiemonis. VITA SANCTI ANSELMI, EPISCOPI LUCENSIS, Qui Gregorit VII pontificis maximi familiaris, discipulus et strenuus propugnator fuit, Nune primum in lucem prolata. Habet in hac Historia lector insigne sanctitatis Gregoriana? adversus calumniatorum maledica ora testimonium. D. GONSTANTINI CAJETANI ANIMADVERSIO IN VITAM S. ANSELMI LUCENSIS. Hujus seriptor Historie, S. Anselmi rerum gestarum spectator et testis fuit, doetrina et pietate non mo- dica refertus exstitit, ut szepe fatetur, S. Anselmi presbyter in poenitentia, et filius, ac ab eodem Dei viro multis eum laerymis ad eumdem ordinem promotus. Ejus vero nomen a littera B incipere, notum ha- bemus ex ms. Pergameno antiquo codice nostri Musai, et ex altero ccenobii S. Benedicti de Padelirone, ut refert dominus Arnoldus monachus Cassinas, Ligni Vitaelib. 111. Quod nomen autem littera B exprimat, vel Benedicti, vel Bernard, vel Bartholomei, vel cujuslibet alterius, necdum scire potuimus. Prefatus auclor, preter Vite historiam, novem et viginti miracula de sancto viro notavit. Sequentia vero triginta diversi, sicut ipsi viderunt, vel audiverunt, descripsere. Sic habet codex Benedictinus. At - noster, prater hac, quamplura ipsius sancti pontificis habet miracula, licet in fine alia nonnulla desiderari videantur; quem defectum nec Ecclesia Mantuana, sive Lucensis corrigere valuit. Hac adnotatio doctissim et de antiquitate merendi bene cupidissimi D. Constantini Cajetani habebaturi ad finem apographi, quod Roma ad Jacobum Gretserum venit beneficio admodum reverendi in Christo Patris ae domini, dn. Petri Consolini, congregationis Oratorii preepositi dignissimi. Ex hae Vita non pauea descripsit Annali undecimo illustrissimus cardinalis Baronius : quam nune evulgamus, ut dispiciant, qui Gregorium VII tot ealumniis onerant, et maledictis incessunt, num quem pro schismatieis proferre queant, qui Anselmo, Altmanno, Gebhardo, et id genus aliis vitae sanctimonia, et miraeulorum effeetione similis fuerit. Caeterum Anselmo hoc are perennius encomium posuit Bertholdus Constantiensis in suo Chronico anno 1086 : f « Beatus Anselmus, quondam Lucensis episcopus, ipso eodem suze depositionis anno, innumerabilibus ecepit miraeulis coruscare, qui, post obitum venerabilis papae Gregorii VII, fideles S. Petri contra tyranni- dem Heinrici, adhuc in carne vivens, multum incitavit, sed multo plus, post obitum suum mira- culis eoruseans, eosdem eontra eumdem persistere confortavit : unde et pars Heinrici de die in diem ccepit deficere; Catholici autem in fidelitate S. Petri non cessaverunt proficere. Vide D. Henricum Canisium tom. VI antiquz Lectionis, in praefatiuncula ad duos libros S. Anselmi con- tra Guibertum antipapam, quos ipse praedicto tomo suo sexto antea ineditos inseruit. — Scripsit quoque vitam et miracula S. Anselmi Lucensis, sed oratione ligata, Rangerius, tertius a S. An- selmo Lucensis episcopus, ut testatur Domnizo lib. 11 de Vita Mathildis comitisse eap. 3, his rhythmis : o Tertius existens ab eo Lucensis, et ille Rangerius rector dictavit eam (410) sibi (471) metro. Addit Domnizo, eumdem Rangerium egregium librum scripsisse de controversia investiturarum : Dictavit pulchrum nuper librumque secundum, » Qui baculi litem defit. Sed haec monumenta aut perierunt, aut alieubi cum pulvere ac situ blattisque et tineis adhue luctantur. Principium libri primi inseruit operi suo Domnizo. et occisum esse, testatur Chronicon Reicherspergense nuper a C. V. D. Christophoro Gewoldo, con- siliario Bavarieo publicatum. | (470) Vitam Anselmi. (471) Mathilda comitisse: ParnoL. CXLVIII. 29 907 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 908 VITA B. ANSELMI LUCENSIS EPISCOPI, A B. (sic enim se vocat) presbytero, ejusdemque 8$. Pastoris in spiritualibus filio graviter conscripta. Cui quamplura alia ejusdem S. viri miracula adnectuntur. Devotis quorumdam precibus instanter cogimur, A illo postmodum religiose consecratus. lgitur, dum ut Vitam sanetissimi Patris nostri Lucensis episcopi, domini Anselmi, quam praesentes. vidimus et a pariter commorantibus fideliter accepimus, compen- dioso explicemus labore; qua? tot certe ae tantis preclara fulsit virtutibus, ut minime nos ad. injun- ctum tale negotium suffieiamus. Atqui, dum vene- rabile desiderium illorum perpendimus, tametsi non suffieimus,. uteunque tamen, quod expetunt, ^ineipimus. Quoniam fidelibus eunetis fidei prestat firmamentum et cornu salutis; exeommunicatis autem confusionem , verecundiam , detrimentum et perniciem. A. pueritia qualiter vixerit, tum quia pleniter non novimus, tum quia reticere impreesentiarum satius sestimamus, preetermittimus. Studiosum tamen jam tune in scholasticis etiam legendis libris fuisse, ipso scepius referente, cognovimus ; quod et rei evidenter, probavit effectus; quia in arte grammatica et diale- etiea exstitit peritus (472). Dum autem videretur jam idoneus, nempe meritis, moribus ae scientia, dignus ut in honorem sublimaretur episcopatus, mittitur a reverendissimo papa Alexandro (473) ad regem, dato sibi comite, religioso episcopo S. Ruf- fine, nomine Meginardo. Sed quia jam perfecte coeperat odisse, ut sacri ordines ecclesiastici, a saecularibus darentur potestatibus, quaecunque vel Occasione vel ratione potuit, absque dignitatis in- vestitura discessit; quanquam ea intentione domnus papa illum direxerit. Nec mirum. Qui enim ope- ratus est postea per eum multa Deus, catholicae illum electioni reservavit. Rex autem quasi despec- tum se doluit, et regalis imperii tanquam magnum detrimentum deploravit. Defuneto itaque pradieto papa Alexandro (474), dum sanetissimus Gregorius VII in Romanum ponti- ficem Spiritus sancti instigatione, ac voto communi clerieorum et laicorum, diu renitens, esset electus, ut sequeretur eum iste in omnibus, in Lucanam Ecclesiam est et ipse electus episcopus, atque ab (472) Recitat haec Baron. tom. XI, anno 1073, 12. (473) Alexander II, pontif., qui et ipse antea epi- seopus Lucensis fuerat, et Anselmi nomen ha- buerat. ; (474) Recitat haee Bar., tom. X, anno 1073, num. 60, 61. (475) -Post hae sequuntur ista apud Baron. « Nam seculi blandimenta et eorporis delicias, qui- bus gaudebant homines, ipse sibi jam tune conver- tit in tormentum, abominando quaque tanquam D aliquanto tempore, non semel aut bis, sed saepius cum eodem religiosissimo ordinatore suo moraretur, vitam ejus- consideravit ineffabiliter mirabilem, ae mirabiliter ineffabilem. Quia, cum de omnibus et singulis finibus szeculi fieret ad eum concursus, rite omnibus satisfecit. Veritas vero et justitia nunquam ori ejus defuit : imo, quod magis est mirandum, in ipsis saecularibus negotiis sepius excessit mente, exhilarato spiritu suo ccelesti contemplatione; qui, si privatus interdum exstiterit, revelationibus etiam divinis jucundatus est et confortatus. Hujus, in- quam, vestigia dum exsequi ferventer desiderat, in- cipit oblivisei mundum, ae totis viribus mentis et corporis, die ae nocte suspirare in Deum, commit- tens se non solum assidue lectioni, verum etiam continuae afflictioni (475). ! Et perscrutatis diversarum auetoritatum libris , incipit vitam suam perditissimae damnationis zsti- mare, atque accepti ministerii dignitatem, grave oneris perieulum, non honoris gaudium cogitare. Illud vero ante omnia metuens, quod post eatholi- eam electionem de manu regis annulum suscepit, et pastoralem baeulum. Nam irritum prorsus astima- vit quidquid operatus est, quasi auctoritate illius abominabilis investiture ; sed et domnus papa id solum aliquando vituperavit in illo. Disposuit ergo orationis eausa, sanctorum aliqua visitare limina, et nescientibus qui cum ipso erant parentibus ae fidelibus, fit subito monachus regulae S. Benedicti (476) subjectus. Qui non post multa, a beatissimo papa Gregorio invitus revoeatur : in eujus etiam manum, quidquid a rege acceperat, reddit et refutat, omnisque datio regalis in illo eva- euatur. Ipse vero in plenitudinem dignitatis, vix - relicto sibi habitu (477) monastieo, restauratur. Nam el illum subtrahere sibi domnus papa minabatur. Quante igitur abinceps religionis fuerit, nee lingua potest referre, nec manus scribendo valet exprimere. Monachi pariter et canonici vitam et ordinem cona- venena mortis amarissima. Cibos quoque delieatissi- mos quoniam habebat exosos, dum a cireumseden- dentibus sumere cogeretur, infirmitatem, aut vo- tum, aut aliam quamlibet oceasionem honeste finxit, ut desideratam observaret castimoniam, et convi- vantibus non afferret tristitiam, » Haee tamen omnia in apographo nostro infra comparent. (476) Bar., et Cluniacensium consuetudini subje- ctus. (477) Bar. mutato tantum habitu; sed rectius exemplar nostrum. , 909 j APPEND. IIl. — MONUMENTA GREGORIANA. 910 batur explere. Conatur etiam modis omnibus, ut sit A aquam angustia in damnationem, quam vinum lz- servus prudens et fidelis (Matth. xxv), ut in messe Domini non inveniatur otiosus, nec abscondat pe- euniam Domini sui; verum, ut possit revertenti Do- mino fiducialiter occurrere, dicens : Domine, ecce mna tua decem mnas acquisivit (Luc. XIX). Fit ergo verbi Dei praedieator egregius, instructor religionis preeeipaus ; amat clerum reverenter, do- cetque sapienter, eunetumque populum instruit de- center. Utque breviter eoneludam, omnibus omnia factus est, ut omnes lucrifaceret (I Cor. 1x). Dice- eesim suam diligenter circuit, vitam omnium, pra- sertim elerieorum dignoscere gliscit; et, ut omnis elerieus sui nominis compos existat, paterne monet, multumque desiderat. Sie enim eruditissimus doctor Hieronymus vitam describens clericorum, ait, quod a sorte Dei clericus dieitur : scilicet ut, abjecto mundi hujus impedimento, nihil preter Deum sor- tiatur. Primo igitur canonicos ecclesiae majoris in civi- tate Lucana, qua est in honore sanctissimi episcopi et confessoris Martini dedicata, mitissime aggredi- tur, monet, blanditur et suadet ut opere exerceant, quod nomine dieuntur. Canonicus enim quasi regu- laris dicitur : utque regularem agant vitam, studiose predieat et precatur. Cumque diutius illis instaret , idemque frequenter instigaret, indignati tandem sunt, ae temere nimis responderunt. At ille, sicut Pater pius et mansuetus, benigne omnia suscipit, nee tamen vinci a malo vellet, sed in bono vincere malum studet (Rom. x11). Promittit denique, tan- quam alter factus religiosissimus episcopus Augusti- nus, ut vitam eum illis peragat communem. Nihil preter illos proprium, verum ornnia simul vult eum ipsis habere communia; vult effici pauper, ut divi- tes illos faciat in Christo (I Cor. 1), omni omnino -. eonamine, tum spiritualiter, tum sceculariter nititur l eos allicere. Invitat tandem sui studii adjutricem marchionis- sam D. Mathildam moribus ac genere nobilissimam, qua spiritualis et religiosissima in occulto szcula- rem aut, ut verius dicam, militarem agebat vitam in manifesto; sie tamen spiritualem habebat ae szeeu- larem, ut et illam in Christo, et istam faceret pro C titi; in salvationem. Optant pauperes potius esse diaboli quam divites Christi. Predietus autem praesul et pastor diligentissimus, nolens oves sibi commissas perire, tum minis, tum blandimentis eos aggreditur. Cui dum resisterent illi; et, quantum potuerunt, eontradicerent, jam tunc, credo, nimium sed inaniter fatigatus cessas- set, nisi quod beatus papa Leo IX, sub decreto ana- thematis statuerat ut ejusdem ecclesie canonici vitam agerent communem, et viverent regulariter. Cujus decreti quoties vidit aut recordatus est pra- ceptum, expavit, nec tacere ausus fuit. Aecidit igitur (478) ut eamdem ad civitatem san- clissimus papa Gregorius VII veniret, perlatumque est ad ipsum idem illud negotium : qui mox incipit paterno illos primum affectu admonere, ac dicere : Quoniam Romani pontificis decreta preeterire non licet, rogat eos et suadet benigne, quatenus salu- berrimis obediant decretis, et reverendissimi Patris exsequantur voluntatem ; nec semel aut bis, sed scepe ae multum, aliquando euin eodem sancto episcopo, interdum sine ipso alloquitur illos, tum dure, tum blande, proferens eis Scripturas sanctas, et auctori- tates authenticas; illi vero, etsi humiliter se beata quandoque monita finxerunt audire, omnia tamen absentes depravarunt. Voeantur denique ad sedem apostolicam, ibique conspiratores in proprium episcopum et insidiato- res detecti sunt. Prolatis ergo canonibus, et lecto capitulo sancti martyris et episcopi Fabiani, qui conspiratores et insidiatores suorum episcoporum curia tradendos instituit, judicio totius sanct sy- nodi etiam ipsi eurid traduntur. Tune fidelis et pru- dens marchionissa Mathilda servos illos appellans, in servitutem curi vocavit eos. Quam ob causam tristes, preterquam eredi potest, etiam adversus ipsam, quotquot potuerunt, conspirare fecerunt (479). Convenerunt ergo quamplures iterum epi- scopi apud S. Genesium, quod (Bar., Castrum) a civitate Lucano non multum distat; inter quos re- verendissimus Albanensis episcopus, nomine Petrus (Igneus cognomento), vicem D. papa agebat. Qui eum eodem Lucensi episcopo $. Anselmo, et eum Christo. Quae vero seeularis, haec majoris illi fuit D reliquis omnibus conspiratores illos excommuniea- angustie ac laboris ; sed et multo pluris, spero, re- iributionis. Illa etenim voluntatis fuit propric; ista quidem obedientiz. Si quid ergo habet ipsa ingenii, si quid sapienti: vel consilii, id effudit hoc in ne- gotio hilariter. Igitur praedictos alloquitur canonicos, tum communiter, tum singulariter; incitat, instigat eos, confortat atque spondet Ecclesie augmentum et honorem; ipsis quoque commodum, tam in futuro quam impresentiarum. Promittit etiam parentibus ipsorum divitias et honores; quatenus vel sic attra- here possit voluntates illorum. At illi saeculo ne- quam excweati, respuunt omnia : eligunt magis (478) Recitat haec Bar., anno 1074, num. 46, 47. vit. Unde, insolabiliter illi dolentes et indignati, totam civitatem malitiose ceommoverunt, freti auxi- lio perditissimi hominis quondam dicti regis Hen- rici, religiosissimum episcopum a civitate repule- runt, sed et predicte domine rebelles penitus facti sunt. Hujus utique conspirationis preefatze caput et prineeps fuit quidam nomine Petrus, falsa profes- sione canonicus, ordine damnationis suz subdiaco- nus, mente superbus, incontinens moribus, verbis procax, corpore incompositus, vir sanguinum et fo- . mes omnium spurcitiarum. Qui propter immensita- tem malitiae sua factus est subito contumax praeco (479) Recitat haec Baron., loc. cit., num. 48. 911 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 912 Heinrieianze tyrannidis. Et post aliqua fit etiam fa- A templationi vacare conatur, majoribus mundi nego- miliaris eurize iniquitatis : quam justazquidem in- terpretatione a cruore dico curiam, vel potius uni- versa turpitudinis sentinam. Hic denique post tempora non plurima, veniente in Tusciam Heinrico cum haresiarcha Wiberto , de quo latius postmodum tractabimus, quoniam in- stanti videbatur opportunus insanire, eo quod nee in Deum timorem nec reverentiam habebat in homi- nem, imponitur episcopus erroris ejusdem Luecanz civitatis; qui, adjunctis sibi totius terra nequissi- mis, videlicet perjuris, latronibus, fornicariis et adulteris, terram Ecclesi: invadit, castella et ho- mines, vi aut fraude, vel pretio sibi aseiscit. Unum solummodo castrum venerabili remansit episcopo, quod etiam tyrannus ille, eo quod civitati erat proxi- mum, quasi quotidie incurrens, devastavit prz- dis, incendiis atque homicidiis. llle autem mansue- tissimus omnium omnia gaudens sustinuit, pau- , pertatem pro Christo optavit ; qui et duobus capel- lanis contentus, ae paucis servientibus, cum reve- rendissima, quam praediximus, matrona, humilis permansit. Atqui, ut universe maledictionis tunicam adver- sarius ille indueret, demum ab hzresiarcha Wi- berto, non dico consecratur, sed exsecratur; qua- tenus similis similem in omnibus imitaretur. Nam sicut ille Romanam invadendo Ecclesiam comma- eulavit, superstite adhue sanctissimo papa Grego- rio VII ; ita iste Lue anam, vivente religiosissimo suo episcopo. Itaque, ut beatissimi martyris Cypriani verbis utar : Nullus vel iste, vel ille ; quia mec suc- cessor, nec antecessor cujusquam aut ille, aut iste : ambo parricida, ambo sceleratissimi violatores suce matris Ecclesia. (480) Dum ergo expulsus ille, cum Maria securus desideraret sedere, facti sunt episcopi et principes pene omnes non solum, dico, inobedientes, verum omnino rebelles sancte. sedi Romana; et inventa est sola atque unica, dux et marchionissa Mathilda in fide permanens, zelum Dei habens, domino papae Gregorio obediens, quia, ut sanctissimam ejus vitam et religionis cognovit ardorem, totam se su: tradi- dit dispositioni, sperans ab oneribus mundi hujus tali obedientia explicari; cui econtrario in remis- sionem datur, ut, quasi altera Debbora (Jud. rv), populum judieet, militiam peragat, haereticis ac schismatieis resistat. Atque ne tanquam sola defi- ciat, custodienda commendatur prescripto Lucensi episcopo S. Anselmo; commendatur, inquam, omni diligentia, et affectu charitatis commendatur a bea- lissimo magistro fidelissimo discipulo, sicut in cruce Christus matrem Virginem virgini discipulo commendavit, Materjnquiens, Ecce filius tuus; ad discipulum autem, ecce mater tua (Joan. xix). Ita ergo, dum uterque mundi voragines evadere, et con- b tiis implicatur. Sanctissimus igitur talis ille discipulus custodiae illius [BAn., Sanctissimus itaque dominus noster et Pater Anselmus custodie illius] et studet satagere et omni studio sanctitatis magis ae magis de die in diem exardescere. Possumus certissime de illo affir-. mare quod replevit eum Dominus spiritu sapientize et intelleetus (Eccli. xv). Et erat magni consilii an- gelus. Nam eum multa haberet saecularia judicia suprascripta D. Mathilda, devota D. Petri ancilla [Ban., domina Mathildis, unica B. Petri filia], ipse suis eam consiliis ita peragere fecit omnia, ut et evangeliea praecepta, et canonum instituta, legum- que jura servaret; quod in humanis mentibus et ingeniis raro, vel nunquam invenitur. Verum ipse suo a magistro beatissimo papa Gregorio sie didi- cerat; Spiritus vero sanctus utrumque repleverat. Tune ergo ineredibili jam modo Romanus orbis in se ipsum fremuit et insanivit. Nam Heinricus, fi- lius imperatoris Heinrici tertii, magnas in omnes Catholieos inimicitias exercebat; qui dum ab ipsa infantia, defuneto jam patre, suscepisset regni gu- bernacula, impletum est quod per Salomonem di- ctum est : Ve ferra, cujus rez puer est (Eccle. x). Nam puerilibus se consiliis committens, omnium genera spurcitiarum edoctus, eunetam mox reli- gionem et jura omnia confundere non erubuit, ac sua libidini in omnibus turpitudinibus instuduit (Sic quidem ms. , forte studuit leg.]. Illo siquidem in C tempore non quisquam episeopus, aut abbas, sive prepositus esse potuit, nisi qui majorem pecuniam habuit, vel ipsius spurcitiarum compos exstitit et fautor assensit. De nullius certe vita vel conversa- tione agebatur bona, imo abominabilis religio om- nis, et veritas atque justitia habebatur. Ille sacer- dos laudabilior, eujus vestis comptior, eujus mensa copiosior, eujus eoncubina splendidior. Nee miles dicebatur gloriosus, nisi ter fuerit aut quater per- jurus; quod dum beatissimus papa Gregorius do- lens ae tristis consideraret, cupiens sanctam Ececle- siam usui ecclesiastico et legibus restituere canoni- cis, misit ad eum frequenter benignas legationes, tum paterne admonens, tum asperius etiam redar- guens. Atqui dum hoe quoque modo minime se percepit proficere, tandem direxit ad eum matrem ipsius re- ligiosissimam imperatricem Agnetem, et eum ea re- verendissimos duos episcopos, Prcanestinum et Cu- manum, quibus utique presentibus, audito diligen- ter eorum consilio, peenitentiam simulavit, obedien- liam devovit, emendationem de omnibus promisit; Redeuntibus autem illis, in seipsum est ille rever» sus, deterior quam olim effectus. Nam inaudita deinde audacia et admirabili superbia sui facinoris compotes, nec dicendos collegit episcopos in eivita- tem Wormatiam, habitoque conciliabulo proseripse- (480) Recitat haec Baron., tom. II, anno 1074, n. 14, qui legit, cum enim penitus. 913 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 914 runt prima sedis episcopum, quod a saeculis non A papa Gregorio in civitatem Augustam, etiam ipsum est auditum. Fecit deinceps legationem in Italiam, eamdem affirmans praesumptionem per schismaticos sibi eomplices episcopos. Hujus legationis lator fuit quidam (481) Eberhardus nomine, Teutonieus na- tione, filius seculi, hamus daboli, inventor omnis fere mendacii. Hic circuivit et perambulavit terram, ut sehismatiea omnes interficeret [inficeret] conta- gione; multos certe, qui propter interdictum do- mini papa, divino ab officio cessaverant, ipse in- terdictus et vineulo perditionis ligatus, inaudita te- meritate ae superbia reconciliavit, et ex parte do- - mini sui regis ut officium more priori celebrarent, indixit. Cum igitur dissimulare amplius tanti facinoris malitiam non posset apostolicus, excommunicavit b tam ipsum quam omnes ipsius fautores, atque om- nem sibi regiam dignitatem interdixit, et obligatos sibi sacramentis ab omni debito fidelitatis absolvit, quia, quod verecundum etiam 'est dicere, preter baretieam quam preelibavimus culpam, aderant in sancto concilio nuntii jllius sie audentes latrare : Precipit Dominus noster rex ut sedem apostolicam, papatum, utpote suum, dimittas, nec locum hunc san- ctum ultra impedias. Proh nefas! et o exseerabilem infelieissimi hominis temeritatem ! en ecce suum esse dicit, quod soli apostolorum principi Petro Christus Dominus commisit. Nee subito quidem commisit, verum tertio, antequam committeret, in- terrogavit : Simon, inquiens, amas me ? (Joan. xx1-) Non tanquam ipse ignoraret, sed ut futuris tempo- ribus providentiam preessignaret, ne cito et prceipi- tanter cuilibet eura committeretur animarum. Illi ergo post tertiam tandem sui amoris certam spon- sionem, Pasce, inquit, oves meas (Ibid.). Non re- gem, non imperatorem, aut aliquam Christiance professionis conditionem excepit, prater eum qui suam, se, ovem abnegaverit. Igitur quem sui solius judieio Dominus reservavit, hie non solum judi- eare, verum etiam suum dicere et, quantum in ipso est, audet damnare. Quam ob causam omnis illa saneta synodus, jure indignata, anathema illi con- clamat atque confirmat. Igitur non post multa, idem reverendissimus pa- pa, per quem restaurari cceperunt omnia jura eano- niea, usque ad ipsum prorsus pene abolita, rogatur a quampluribus regni principibus, praesertim a co- mitissa Mathilda confortatus, quze tunc maximam partem regebat Italide, quatenus in partes Teutoni- eas, ob communem matris Ecclesi? necessitatem, descendere dignaretur. Illi etenim propter insolen- tiam suam et anathema, Heinricum regem et domi- num abrogaverunli; qui etiam pariter convenientes coegerunt eum, ut, repudiatis consiliariis iniquitatis, privatim ipse quodam in castello maneret, ne mul- tos lepra sui anathematis contaminaret. Decreve- rant enim apud se ut, aecersito humiliter sancto (481) Comes, de quo Baron., anno 1076, num. 16. in eommune totius regni eonsilium ante judicem universe christianitatis adorarent; desiderantes, ut auetoritate apostoliea, aut emendatum eumdem et absolutum recuperarent, aut, ipso juste reprobato, alium in Christo eligerent. At ille, aceusante se conscientia sua, sanctum conventum non exspecta - vit; sed venit obviam domno papz in oppido Canu- sio, humiliatus usque ad pedes ejus, et facta secu- ritate domno papa per sacramenta, prout ipse di- gnatus est praecipere, praesentibus episcopis et ab- batibus, atque comitissa Mathilda, et Adeletia [| Ade- laia, seu. Adelheida, qua comitissa erat], aliisque pluribus; tertia demum die est absolutus; verum- tamen in regnum non est restitutus. Itaque ad priora iterum regreditur consilia, ad excommunieatorum perversa conventieula, et quod jurejurando promiserat, brevi tempore observabat. Nam infra quindecim, ut opinor, dies, cum B. epi- seopus Anselmus legationem domini pap: una cum religiosissimo Hostiensi episcopo Gerardo Mediola- num deferret, impediti sunt a militibus illius, et captus est Hostiensis episcopus ; sanctum vero Án- selmum nequaquam ausi sunt tangere, quoniam in- digena fuit, et nobilis prosapic;e. Ipse autem ultro se capiendum ingerebat, dicens quod a socio legatio- nis non discederet, aut illum, inquiens, dimitterent, aut se captum cum ipso tenerent. At illis hoe non presumentibus, tristis abseessit, volens, si posset, pro fratre suam ipsius animam ponere. Hzc est enim perfectio charitatis, haee summa dilectionis ut animam suam ponat quis pro amicis suis (Jozn. xv); solent alii, tanta in necessitate, simulare multa ae dissimulare; mentiri quidam, et perjurare plurimi : hie autem nec uno verbo simulationis quemquam [quidquam] simulare voluit; quod bene quidem po- tuit, sicut ab ipsis, qui capti sunt, postmodum au- divimus. His utique ac similibus multis irrita facta sunt dicti olim regis Heinrici sacramenta. Eligitur interim in partibus Teutonieis dux Ro- dulphus in regem ad defendendam catholicce Eccle- sie unitatem ; propter quod magis magisque indi- gnatus Heinrieus, spreto consilio et auxilio domni pape, in omnes Catholicos debaechatur inique. ]) Mortuo autem in fide catholica rege Rodulpho, au- det ille, quod potentissimi olim. imperatores, sive illi haeretici, aut apostata, vel etiam pagani essent, nunquam praessumpserunt; audet, inquam, eonvo- catis aliquot hereticis episcopis, vivente papa Gre- gorio, cui obediens factus est etiam jurejurando, nullo habito universali concilio, absque judicio, au- det certe in papam eligere Wibertum, Ravennatem quondam episcopum, tunc autem multis jam annis excommunieatum, cujus superius aliquam, sed bre- viter, commemorationem fecimus. Sed quis ad haee tam idoneus quam hie, qui, ab ipsis eunabulis spiritu superbi repletus, nihil me- 915 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 916 ditabatur preter elationem et superbiam. Hie nam- A sericordia, non nimium detrimenti sustinuit. Tune, que, nobis cernentibus, omnem obedientiam et subjeetionem domno nostro pap:e Gregorio exhibuit; sed et ipse eum honore illum ac dilectione in saero Lateranensi palatio recepit hospitio, et proximum illum a dexteris suis in sancto habuit concilio, et primum in omnibus, quibus digne oportuit; sperans verum esse quod perditissimus simulavit. lle au-, tem non post multa per superbiam incidit in inobe- dientiam, factus pariter perjurus, sed et parricida tandem iniquus, quia Patrem sanetum ad mortem usque est persecutus. Talem, inquam, tam justum, tam sanetum, eum suis fautoribus in papam elevat Heinrieus. Roma non quaritur, nec Romanus aut clerus aut populus. Unus quidem affuit, Hugo no- mine, Candidus nomine, nigerrimus mente, cardi- nalis olim, sed dudum jam pro suis sceleribus juste excommunicatus et abjeetus. Hic damnatus damna- tum, perjurus perjurum, parrieida laudat parriei- dam. In loco siquidem horrido et asperrimo, in me- diis nivalibus Alpibus, ubi fames assidua et frigus pene semper continuum; loeus ipse vicus est, pro civitate, qui Brixanerium vocatur, altissimis cir- ceumdatus scopulis, ubi etiam vix nomen obtinetur christianitatis. Hie, principalis ecelesie privilegia ; hie, summi sacerdotis jura; hie, sanctorum Patrum instituta; hie, omnia evacuantur canonica decreta, nimirum, si qui rogarent ut alium ccelis imponeret Deum, quantum in ipso erat, cdestimo, faceret atque confirmaret. Nam nec omnino novum est aucupium, quod agit ; a pueritia quippe sua sic didicit. Enimvero dum venerabilis papa Alexander eano- nice fuisset olim electus, ipse Cadolum [Cadaloum] Parmensem episcopum in Teutonicis partibus suum papam elegit, Romamque direxit; qui diuturnam discordiam, bellaque multa commisit. Huic nefarice prassumptioni mater ipsius Agnes imperatrix inter- fuit; quae, saneti Spiritus illustratione compuneta, apud ipsum papam Alexandrum confessionem post- modum feeit, poenitentiam accepit. Cui id pre eze- teris injunetum est, quatenus Roma moraretur, ibique sancto Petro vigiliis, orationibus et jejuniis satisfaceret, ae prodesset Ecclesi; consiliis et auxi- liis, prout valeret. Ille autem in sua permanens de- testabili pertinacia, Wibertieum adorans daemonium, admonetur rursus ab apostolico affectu paterno missis ad eum episcopis Albanensi et Paduano. At- qui, dum non emendatur, rursum perieulosissime excommunieatur. Ille ergo quasi novo tyrannidis aucupio, tune in- cepit universarum ecclesiarum tam predia quam omnes pene thesauros earum militibus dispertiri ; quos, et omnes parti suz agglutinat, praeter admo- dum paucos, quos reservavit sibi Dominus, ut non eurvarent genua eoram Baal. Collecto igitur exereitu Romam tendit, atque primo mox ingressu omnem furorem suum in supradietam dominam Meothildam convertit; villas incendit, ca- stella diruit : quae tamen, divina se protegente mi- b inquam, hominis ingenium et sapientiam, utpote saneti episeopi Anselmi laudare posses. Nam etsi navis fortis et bene composita est, nautzeque pru- dentes, facile tamen periclitatur, nisi sapiens et validus fuerit gubernator. llla pro pietate matris sollicitabatur; ille gubernandi artem meditabatur. Illa potestatem exercebat; ille regebat. Illa, prz- ceptum; et ille dedit consilium. Excellebat tamen ille in omnibus; quia obedierunt sanetitati suce tam ipsa, quam sui omnes; plus tamen ipsa. Nee mirum. Adeo enim singulis per singula provide ace sapienter consiliatus est, ut et dieto quondam regi, cunctisque majoribus ae minoribus, pene totius Italize sola domus illa resisteret, injuriam Dei suam- que vindicaret, honorem obtineret, et gratiam Dei non amitteret, Nimirum suis id meritis impetratum est, ut laudabilis illa et gloriosa per exteras etiam terras preedicaretur. Quidni? Illa enim nobiliter et magnifice, insolito mulierum more, plus dico, quam viriliter agebat; nullum fere periculum metuebat. Quisnam potentum unquam suum, ut illa, deduxit exercitum ? Recesserunt tamen ab illa plurimi suo- rum, et abierunt retrorsum. Separati sunt, inquam, a nobis; quia non erant ex nobis. Nam et angeli quidam de ccelo deciderunt, aliis sie corroboratis, ut cadere amplius non valerent. Corroborati sunt et hi, qui permanserunt, tum ex dulcedine pastora- lis sapientie, tum ex benevolentia et hilaritate tam desiderabilis matronze. Nam egregius ille pastor et doctor die noctuque adfuit illis, spiritualibus doetrinis et admonitionibus; illud maxime inter caetera replicans, ut ab excommu- nicatis se observarent, quoniam si quis eum exeom- municatis participasset, nisi, aecepta pcenitentia , primum absolveretur, nullam eum reliquis commu- nionem habere potuit. Perfecto ubique odio oderat excommunicatos, ; unde et sollieitos multos sua do- ctrina reddidit; plurimos a tyrannide tanta prohi- buit, quosdam etiam penitus convertit. Ipsi denique quondam dieto regi commonitorium dietavit; et hze- resiareham ipsum, sanctze sedis Romanz invasorem, Wibertum scriptis salutaribus commonuit. Quid tandem ? Romam sieut inecepit, tyrannus ille invadit, tribus illam annis impugnat : quamvis demum perjurus, et peeunia plus quam viribus aut sapientia expugnat. Fitque beati Petri sancta .Ee- elesia impiorum latronum spelunea (Matth. xxr). Sed necdum totam quidem Romam devicit. Quoniam in castello, quod Crescentii dicitur, reverendissimus papa Gregorius permansit. Permanserunt quoque nec corrupti nee decepti, aut devicti nobiliores qui- dam Romani, magis obedire Deo quam homini (Act. v) eupientes hzeretico. Igitur aecereseente tam impia haereticorum perse- eutione, invitatus ab apostolico viro dux Apulia et Calabrie Robertus, Romam festinavit; ante cujus adventum Heinrieus, Urbe relieta, fugit; quam una die manu armata dux fidenter expugnavit, dominum- " 917 d APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 918 que papam de angustia turris in latitudinem saeri A pauperes venerunt ac divites; qui, dum: a przdieta palatii Lateranensis eum magno triumpho et gloria reduxit. Itaque, peraetis ibi aliquot diebus, Saler- num pariter perrexerunt, ubi et sanctissimus papa emigravit ad Christum. Nam miraeula, qua per eum operatus est Dominus, alia quidem vidimus, alia ab idoneis testibus audivimus, quorum non est modo dicendi locus. Fugato ergo ab Urbe Heinrico in Teutonicas partes statim ipse revertit, concitatis primum omnibus pene Longobardis adversum pra- fatam dominam, et adversus sanctum provisorem ejus, sed et adversus omnem catholicam unitatem. Nee, multo post eece coadunati sunt episcopi et marchiones eum aliis multis, qui magno impetu et furore subito terrram invaserunt ejusdem comitissa, putantes totam illieo suae ditioni subjugare. Tune ergo congregati sunt et nostri siquidem pauci, quoniam una vix die proscii facti sunt; verum- tamen nimis confortati sunt, quia dominus noster sanctus Anselmus episeopus suam eis benedie- tionem per nostram direxit parvitatem : hoc in mandatis precipue commendans nobis ut si qui eum excommunicatis communicassent, primitus illos absolveremus , et tune pariter omnes auetoritate apostoliea et sua benediceremus, instruentes eos quo pacto quave intentione deberent pugnare, sic- que in remissionem omnium peccatorum eorum in- stantis belli committeremus perieulum. Faeto itaque congressu citissime dorsa hostes de. derunt; et captus est mox Parmensis episcopus, et nobiles multi, minores vero absque numero; sed et mortuorum non est inventus numerus. De nostris autem tres mortui sunt, et vulnerati pauci; qua in re gloriam Dei, et virtutem benedictionis reveren- dissimi praesulis fideles omnes agnoscere potestis. . Abhine enim confusa sunt hareticorum conciliabula, et declinata est nimis elata eorum insolentia. Gavisi autem et confortati sunt omnes Catholici, praesertim domus illa, quam S. Pater noster Anselmus episco- pus inexsuperatam postea custodivit, ac in fide ca- tholiea permanentem reservavit. Et factus est ille unius olim civitatis episcopus, innocenter quidem expulsus, multarum civitatum presul magnificus. Nam potestatem ei et vicem suam domnus papa commisit per omnem Longobardiam, ubi Catholici non haberentur episcopi, qui tunc inveniebantur, certe rarissimi. Coneurrunt itaque ad ipsum ab omnibus partibus Longobardize quotquot zelum habent fidei catholicae. Ibi benedictionem Catholici, absolutionem excom- munieati, sed conversi, accipiunt : ibi chrisma, ibi Sacros ordines exquirunt; illic desolati solatium, inconsulti eonsilium, consulti gaudium inveniunt. Apud ipsum quidquid usquam dubii est, sapienter diffinitur. Ejusdem semper gravitatis et reverentize reperitur, nec pretio aut precibus corrumpitur. Multi scpe ad illum modo nobiles, modo ignobiles, C comitissa vellent aliquid aut acquirere , aut acquisi- tum securius obtinere, munera sibi interdum gran- dia, interdum promiserunt alii majora ; quibus ille , quamvis pauper ipse, atque egentes sui essent omnes, iratus respondit, dona respuit, adjutorium contradixit quod, si gratis postulassent, citius certe impetrassent. Ait enim : « Si est injustum quod ex- petunt, ero particeps, imo auctor eorum injustitia ; sin autem justum est, reus ero, si justitiam vendi- dero. » Quod si mente aliqui perversa divinitus for- San execeati, aut avaritia sceuli perniciose impli- cati, catholieze et apostolice restiterunt sententia, dum seeum ratiocinari cceperunt, subito satis ob- mutuerunt, quia sapientic illius resistere non po- tuerunt, imo eloquentiam hominis tantam tamque rationabilem mirati sunt. Omnem enim sacram Scrip- turam fere memoriter novit (ita ut) quid singuli ,quid omaes dé quavis causa sancti expositores sentirent, mox, ut interrogares, responderet. Multa sibi saeris ex Seripturis divinitus exposita cognovimus, quo- rum aliqua ab ipso habemus scripta , aliqua retine- mus in memoria. Multos libellos propriis. manibus conscripsit. (482) Apologeticum unum diversis ex sanetorum Patrum. voluminibus compilavit , quibus domni papa sententiam, et universa ejus faeta atque precepta canonicis defenderet rationibus et appro- baret orthodoxis auctoritatibus. In Lamentationes Jeremic dilucidissimam fecit expositionem? Psalte- rium quoque rogatu benedictissimze Dei ancillae Ma- thildde exposuit luculentissime , breviter quidem, sed utiliter usque illum in locum, ubi ait : Benedia imus vobis in nomine Domini (Psal. cxxv11). Ibi siquidem vitam. et expositionem finivit, nobisque omnibus alter patriarcha Jacob benedixit; eujus, ut omnibus notum est, universam in Italiam benedictio descen- . dit. In. ipsum etenim et per ipsum heretici ae schismatiei alii convertuntur, alii confunduntur, quorum mox dentes confringuntur ipsorum, dum ipsius Domini verbis respondetur eis : Ceci vident , claudi | ambulant, surdi. audiunt, muti loquuntur (Matth. x1). De abstinentia vero illius quid. dicam? Omnes fere cibos habuit tanquam exosos, etiam delieatis- simos : quae praedieta ipsius in Christo filia scepe sibi exquisivit, non dieo, non manducavit, sed vix gustavit. Cuneta s;eculi blandimenta et eorporis de- lieias, quibus gaudent homines, ipse sibi convertit in tormentum, abominando singula, tanquam qua- libet venena. Cibos quoque appositos, dum a cir- cumsedentibus interdum sumere cogeretur, infirmi tatem, aut votum, vel quamlibet oeasionem honeste finxit; ut, et desideratam observaret castimoniam, et convivantibus non inferret tristitiam. Vinum, sic- ut beatus ait Hieronymus, fere ut venenum fugit. Vidi, inquam, quod et tacitus notavi, ut in ore sumptam buecellam, nollet dentibus, sicut est com- (482) Edidit hune librum apologetieum D. Henricus Canisius tom, VI Antiq. Lect, 919 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 920 munis hominum consuetudo, masticare, ne aliquam A et in cameris, inter quaeque colloquia vel eonsilia , dulcedinem caperet, sed molliter taetam et breviter involutam consumpsit. Per totam sepe mensam non bibit; verum, si ar- dentius quandoque sitis incubuit, eirca vesperas fortasse modieum aquae, privatim hausit. Nam et in ipsa aqua, prout meeum sape locutus est, gula güstrimargiam szestimavit, laqueum timuit , ideoque pareius delibavit. Quod si natura necessitas non cogeret, insomnis, ut opinor, omni tempore permaneret. Noete tota aut legit, aut seripsit, aut oravit; et, si fortius insisteret somnus, stans do- mitavit; quod si delicatius interdum, in genua usque provolutus dormivit, In lecto quidem rarissime, nisi summa cogente verecundia vel necessitate; nec idem horis produetis, sed quasi momentis. Paulo- minus jam ipsam devicerat naturam ut non jam vi- deretur corpus, sed quasi spiritus totus. Vere po- tuimus in illo Evangelium hoe, ae[pro velut] si corporaliter agnoscere, quia non 9m solo pane vivit homo, sed in omn? verbo Dei (Matth. 1v). Nam, dum omnem sibi fere vietum subtraheret, plus tamen omnibus laboravit. Venias de nocte, aut si privatim posuit, in die fecit permultas. Ad tertiam-usque sta- bat frequentissime. In consecrandis vero ecclesiis vel altariis, quasi plenus spiritu, infremuit totus : quia ferventi semper devotionis amore, quidquid erat ecelesiastieum peregit. Mirabamur omnes sub- tilitatis ejus inexsuperabiles vires, quia nobis penitus penitusque lassis, solus laborabat. Ut autem missarum ad solemnia ventum est, con- festim totus laerymis manabat. Librum ubivis [ubi- cunque] reperit, statim perserutari diligentissime studuit; ut quidquid diebus tanquam percurrendo earperet, id noctibus pleniter ruminaret. Si quando in expeditione, sieut sepius, aut in itinere fuit, licet multum fatigatus, non tamen aut cibum idcirco loutius sumpsit, aut in lecto quievit. Summa ejus delicide, aut fructus fuerunt aut herbae. Omnem vi- tam et conversationem suam , quantum potuit , abs- condit; sive fuit eum hoste in campo, sive priva- tim in domo, leetum suum modiea circeumdabat cortina, ibique [ut ibi] solus vel legeret, vel scribe- ret. A media semper noete, sicut ait Propheta (Psal. cxvir), ad officium surgebat matutinale, nisi [) raro parceret debilitati filie sibi commissae, seilicet gloriose domina Mathildze ; nam mater omnium vir- tutum discretio regnabat in ipso. O felicem illam, cui talis, tam providus semper assidebat paedagogus , non tanquam homo providus, sed ut providi consi- lii angelus! Nunquam, ut arbitror, astante illo, aut defraudata est aut decepta. Mire mirandum, dum totai quandoque staret diem eum saecularibus in consiliis plurimis et diver- sis, non est mente abalienatus, sed divinum semper aliquid intus agitabat et contemplabatur coelestia. Milites domus illius, tametsi nimium saeeulares, in illum tamen respexerunt omnes; plus ipsum quam naturdem dominam metuentes. In expeditionibus aut predieavit aut qualibet bona verba protulit. Quod suum fideliter secuti sunt consilium, sicut eis - prodixit, sie et sepius illis evenit. Si non omnes prorsus convertit, fideliores tamen plures Deo ae domina ipsorum reservavit. Omnes vero a multis Sepe sceleribus coercuit, contra hereticos stare fecit, praeter filios tenebrarum perpaucos. Religiosos omnes venerabatur ut Patres, increpa- vit delinquentes; et haereticum hominem secundo aut tertio correptum, sed non correctum, devitavit. Per singulas Ecclesias in omni supra dicte sepius domina terra regularem clericorum vel monacho- rum conposuit vitam ; qui et malle se inquit ut in Ecclesia nullus esset vel clerieus vel monaehus, quam irregularis, ut ita dieam, et irreligiosus. In divinis siquidem ofliciis quo affectu quave contri- lione fuerit, non suffieio deponere [exponere]. Nihil in eeclesia legere permisit, preter ortho- doxorum Patrum scripturas, sieut sancta praecipit auctoritas. Ordinem et concordiam, tam in eantu quam in lectionibus, prout sancti Patres statuere, conatus est observare. Apocrypha omnia sieut bea- tissimus papa Leo constituit, in Eeclesice non rece- pit officio ; pro leetione tamen privatim in mensa vel collatione non respuit omnino. Psalmos quidem ut caute ae meditatim cantare- mus praecepit, alioquin aspere increpavit. Novit Deus quoniam videbar mihimet aliquando tanquam C. plenus spiritu ex ipsius aspectu, et, quasi mei obli- tus, videbatur ille mihi velut angelus. Inter divina mysteria nunquam vel raro sedebat. Missarum so- lemnia nunquam, prout percipere potuimus, sine - lacrymis explevit. Ante omnia vero id studii semper habuit quatenus primum magistrum suum papam . Gregorium imitaretur in omnibus, adeo ut disere- pare ab illo prorsus nollet etiam in aliquo. Illius semper meritis attribuit quidquid in ipso fuit. Dum vitam rememoravit monasticam et solitariam, quam se erebro deflevit amisisse, consolatus in eodem magistro est quia obediens sibi usque ad id faetus est. Ille fons erat; hie quasi rivus bonus ab illo fluebat, et aridam irrigabat. llle caput, totum - corpus gubernabat; iste, quasi manus studiosa, quod injunetum est, peragebat. Ille sieut sol illu- minavit omnia; iste velut splendor declaravit singula. llle moriens mitram capitis sui trans- misit isti tanquam potestatem suam ligandiet sol- vendi, sed et miraeula, credo, faciendi. Nam non multo post, cognoscentibus nobis omni- bus, per ipsius consilium et fidem magnam praeclara quadam fecit Deus per eamdem mitram mirabilia. Inter alia enim reverendissimus dominus Ubaldus, Mantuanus seilicet episcopus, multis jam annis gra- vissime splenetieus, toto corpore ulceratus, praeser- tim in cruribus, sie ut vix quomodolibet stare posset, vix etiam jacere vel sedere, qui et multa in medicos erogaverat nihilque profecerat apposita 921 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 922 eadem mitra, ubi major ingruerat dolor, pristinae A oceurrit tibi. » Quod ut audivi, mox expavi, et ab redditus est sanitati. Beatissimus itaque talis ac tantus magister mira- eula fecit multa vivus et mortuus. Fecit siquidem et bonus discipulus. Magister, inquam, in Deo; di- scipulus in Deo; et in beatissimo magistro facit, ut dieitur, plura discipulus. Nec mirum. Plura enim Petrus fecit , quam Christus; non equidem propria virtute, sed quia abnegans semetipsum secutus est Christum, sicut et hic Pater noster venerabilis ; quia pium imitatus est in omnibus magistrum, multas operatur virtutes. Multi enim sunt quorum vitam novimus sanctissimam; qui et requiem vere obti- nent sempiternam, sed miraculorum non ostende- runt virtutem. Hie autem non tantum quia vitam fecit religiosam, imo quia fidelem peregit obedien- tiam, perfeeto quoque odio partem odiens excommu- nieatorum et unitatem diligens atque defendens Catholieorum, miraculis approbat quod sermone docebat. Omnes ergo qui in unitate catholica prae- ceptis domni papze Gregorii hactenus obedistis, gau- dete et exsultate, atque his, qui retrorsum abierunt et vestigia veritatis dereliquerunt, ut factis modo credant dieite, quod verbis olim noluere. I. Vidimus praesentes in vita ipsius subdiaconum ejus, nomine Teutonem, qui infirmos semper habe- bat oeulos; qui, et si preeter solitum quid vigilavit interdum, aut bibit forte vinum, diu postridie vix quidquam potuit videre, legere vero prorsus aliquan- diu non potuit. Aquam itaque, qua manus suas domnus episcopus post sacrificium abluit, accepit, oculos lavit et sanos abinceps habuit. Vigilare ac legere non minus nobis aliis potuit. II. Similiter et presbyter ejus Wido, febres patiens, aquam ablutionis manuum ejus accepit, bibit et . evasit. III. Item Joannes diaconus suus, dum apud Me- diolanum infirmaretur, festinavit sibi mandare, hoc addens in legatione quod mox audita ipsius pas- sione, vellet in se virtutem benedictionis su: sen- tire ; factumque est, ut credidit, statim enim sensit ; pauloque post pleniter evasit, quem et presbyterum postea idem dominus episcopus ordinavit. IV. Supra dietam quoque sibi commissam filiam, scilieet nobilissimam dominam Mathildam, diversis D sepe ab infirmitatibus sanavit sola benedictione, et, ut ipsa nobis consueverat referre, virtutem frequen- ter ab illo sensit exire, ita ut ad tactum. illius fuge- ret omnis tunc incumbens morbus. V. Cogitationes hominum evidenter cognovit in- terdum, ipsisque cogitantibus : « Sic et sic, inquit, tali hora, talique in loco cogitastis. » VI. Testis mihi Deus est quod non mentior, quia, dum semeleum illo de meis peccatis, sicut szepe solitus eram, eonferrem, quamdam tentationem , qua tune ferventius me spiritus nequam conabatur impugnare, confessus dixi; et ipse : « Verum, inquit, dieis, quia in ipso etiam ministerio altaris interdum B omni deinceps prava cogitatione, praesertim ille presente, studebam me coercere. Inter missarum quidem sanctas celebrationes, talia maxime con- suevit videre; qui etiam id semper studii habuit ut quotidie missas celebraret. At, si die aliqua non celebravit, quod rarissime tamen aliquo accidit im- pedimento, tota die illa tristior erat et quasi gravis pernimium ; sieut et illam quoque noctem, dum ni- miis ex vigiliis coactus dormivit aliquantulum, gra- vem et inquietam deploravit. VII. Revelationes quoque digne memorandas vidit sepissime; quarum aliquas libet breviter perstrin- gere. Quodam enim tempore, dum in ecclesia S. Pauli in territorio Mantuano, juxta episeopum, consecraret quoddam altare ad honorem S. Marice, vidit ipsam corporeis oculis in eodem altari inter ipsa solemnia consecrationis. VIII. Alio quoque tempore in Purificatione ejus- dem gloriose Virginis Marice, dum tardior ad eccle- siam veniret, cantantibus jam clericis invitatorium, ubi ait, occurrens Deo suo, vidit intranti sibi Chri- stum venire in occursum. IX. Altera vero vice quadam, dum in magna com- punetione eordis et laerymarum deecantaret psal-. mum Lxxxi, utpote, Inclina, Domine, aurem tuam, sensit Dominum ad se inclinatum, et tanquam au- rem adhibere ad auseultandum. Multa quippe et alia fecit atque vidit, quibus festinantes modo superse- demus. C Postremo, quam felicem fecerit finem, multi epi- scopi, et ecleriei nobilioresque laici praesentes vide-. runt. Testamentum non fecit, quia, unde faceret, non habuit, imitatus etiam in hoc magistrum, quem pauperem et in exsilio novimus defunctum. Qui etiam in extremis suis, sicut ab ipsius capellanis didicimus, religionis [religiosis] Post omnia, inquit, dilezi justitiam et odio habwi iniquitatem, idcirco morior in exsilio. Equidem, quod in vita sua magi- ster ae. discipulus docuerunt, hoe et in more quasi testamento eonfirmaverunt. Ille, quos obedientes sibi vivens adhuc benedixit, moriens quoque Domino . precibus commendavit; Heinricianos vero penitus penitusque, nisi post magnam demum conversio- nem et poenitentiam, reprobavit. Hie presentibus nobis in verbo Domini pracepit ut in fide ac do- etrina beatissimi papae Gregorii permaneamus. Quod et eum benedictione nobis indidit et in remissionem peecatorum nostrorum eommendavit. X. Adfuit huie benedietioni quaedam matrona no- mine Berta, nobilis genere, nobilior mentis indole, animique devotione, uxor clarissimi comitis Ber- nardi, qua insolitam in capite patiebatur infirmi- tatem. Nam tanta in vertice capitis fatigabatur frigi- ditate, ut quasi glaciem superpositam aestimare in- terdum posset; quam calefactis ad ignem pellibus aut pulvinaribus sepe conabatur depellere; sed et medicis exquisitis plurimis, nullam consecuta est sanitatem. Quod si frigus eam aut ventus ibidem í 923 non cooperto diligenter eapite vehementi vexabatur dolore, ut quasi vertentes ve] exsilientes oculos ti- meret, et tanquam contraetis colli nervis eaput fle- ctere non posset. Haee, inquam, venerat illo quadra- gesimali tempore ad. civitatem Mantuam ad comi- tissam Mathildam, ut tam venerabilis episcopi sanctum et quotidianum audiret officium. Unde acci- dit ut in extremis ejus ad benedictionem, quam pra- diximus, citius multis aliis occurreret. Quze, dum benedictionem ab ipso devotissima expeteret, ma- num ille eapiti ejus imposuit, et expulso mox insa- nabili frigore, calorem illa saluberrimum recepit, et exeunte sudore atque aliquantula sanie per auriculas ejus, usque ad octavas Pasche sublata est omnis occasio infirmitatis. Quanta deinceps signa cla- rissima Deus per ipsum sit operatus, quid mea re- fert dicere, dum constet perplurimos presentialiter omnia vidisse? 3 XI. Rogavit itaque, quoad vixit, quatenus in ca- pitulo monasterii S. Benedicti, quod est. in ripa fluminis Eridani, sub obedientia sacri Cluniacensis coenobii, unde frater ipse ac monachus fuit, sepultu- re commendaretur (483); et cum, concedentibus episcopo atque comitissa ezeterisque omnibus, jam deferretur ad monasterium corpus, adfuit subito Sutriensis episcopus nomine Bonizo [BAn., Sabinen- sis episcopus dominus Domnizo], quem et Spiritus sanctus suscitavit, ut celamaret dignum esse, ut in episcopio episcopus sepeliretur. « Tanta, inquit, lu- cerna, non decet, ut abscondatur. Ipse adhue vivens tanquam indignum se humiliavit, nos autem, ut vere dignum exaltare oportet hominem, quem fuisse scimus sanctissimum. » Acelamatum est idem statim ab universis, rapiturque a monachorum obsequiisl; in episcopium defertur, ibique venerabiliter sepeli- tur. Mirabamur hoe quasi magnum primo miraeu- lum, nescientibus, quod abinceps satis mirabilius erat futurum. Nam et id quoque tune notavimus, quod et multi episcopi et cardinales, magna etiam multitudo mili- tum, die obitus sui eamdem in civitatem venerant. Aderat siquidem Magalonensis episcopus, nomine Godefridus, et Benedictus Mutinensis episcopus, atque Aribertus Regiensis episcopus, et ejusdem D civitatis episcopus, scilicet Mantuanus, Ubaldus vocitatus; sed et Damianus, cardinalis Romana Ecclesie, qui et abbas Nonantulensis ecenobii. Hi omnes ad audiendam ejus sapientiam, ad ca- piendum ipsius consilium, sicut scepe ipsi ae czeteri Catholici consueverant, advenerunt. Sutriensis quo- que pridie tantum recesserat; sed mox post trans- migrationem ipsius, eodem die adfüit opportunus. Isti, inquam, et alii perplurimi, majores ae mino- res interfuere, qui et ipsius transitum viderunt, et clara miracula post obitum ejus przsentes cogno- verunt. (483) Sequentia recitat Bar., anno 1086, n. 10. (484) Recitat haec Bar., anno 1086, n. 9. AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. aliquando tetigit, dum fortasse improvida dormivit, A : 924 (484) Igitur anno inearnationis Domini nostri Jesu Christi 1086, episcopatus vero sui anno XIII, indictione nona, finitis jam annis septem excommu- nieationis Heinrici quondam regis; post transitum autem felicissimi papze Gregorii VII, menses novem, dies viginti tres, obdormivit in Domino venerabilis dominus et Pater noster Anselmus, Lucensis episco- pus, xr Kalend. Aprilis, in civitate Mantua, presi- dente reverendissimo episcopo Ubaldo, atque do minante ibidem nobilissima duce ae marchionissa Mathilda. XII. Tertia itaque nocte post sanetissimi Patris venerandam dormitionem, quaedam eontraeta quae una semper manu, et posterioribus per terram ser- pebat potius quam gradiebatur (485); quce etiam in do- mo nepotis episcopi annum unum et duos menses, ac dimidium manserat apud predieti Patris tumbam, meritis ipsius sana erecta est in prima noctis vi- gilia. XIII. Sequenti vero die, circa tertiam, ut visum est, horam, fertur quod quiedam a nativitate caeca, ibidem fuerit illuminata, quam Brixiensis comitatus incolam tunc audivimus. XIV. Eodem quippe die quasi hora sexta, pauper quidam in hospitio pauperum predicti praesulis Mantuani, aliquanto tempore eleemosynis sustenta- tus, a renibus usque curvus, ad ejusdem saneti Pa- tris sepulcrum orans, subito se sanum erexit. XY. Divulgatis itaque longe lateque talibus mira- culis, ecce mulier quzedam de castello, quod Capitel- lum. dieitur, quae visum penitus amiserat, ccepit vi- rum suum flagitare ut ad sancti viri corpus eam perduceret. Illo vero negante, frater ejus miserieor- dia motus, junctisque bobus plaustro, ccepit eam deferre. Dum autem duobus milliariis perrexisset, inccepit arbores et plaustrum, et boves ecteraque jam omnia videre; qua gratias Deo, ejusque saneto confessori agens, votum de paupertate sua faciens, domum reversa est. j XVI. Die nona erat in eodem castro alia quzdedam cruribus ac renibus contracta, qua nulla ex ne- cessitate, lectum suum per se potuit exire. Hzee apud civem quemdam Mantuanum, qui venerat illo, pre- cibus impetravit, quod impositam plaustro suo ad urbem detulit, et ad tumulum sancti praesulis hume- ris suis portavit : quae, faeta aliquanta oratione, paulo post sana surrexit. XVII. Die undecima, quadam etiam de castello, quod Goudium dicitur, mensibus tune viginti pri- - vata luminibus, biduo jejuna juxta corpus sanctum demorans, pristinam luminum claritatem recepit. XVIII. Die quinta decima, altera qucedam de ca- stello, ut dicitur, Lazese, manu et pede contracta ore eontorto, morbo caduco gravissime vexata, ibi- dem aliquandiu patiens, plenam reeuperavit sanita tem. ; XIX. Die sexta decima deinde astantibus nobis (485) Recitat haee Bar., anno 1086, n. 11. : 925 .APPEND. lil. — MONUMENTA GREGORIANA. 926 pariter. eum gloriosissima domina Mathilda, et A vitatem Mantuam concurreret, quidam de villa no- psallentibus in die sancto Parasceve, adveniens quzdam de loco, qui Coloniole, quz visum perdide- rat, flens et ejulans, devotissime faciens venias, et post aliqua surgens, oculos.ad tapetum sepuleri ter- sit, visumque recepit. XX. Die decima octava, mulier etiam una ejusdem civitatis non ignota, dentium dolore ac viscerum torquebatur : quae confugiens ad praedicti confesso- ris sepulerum, sana mox facta est. XXI. Altera quaevis de oppido, quod Castellucule appellatur, adeo iufirmata est ut a lecto surgere non posset ullo modo. Hae, auditis tot miraculis, vo- tum fecit, pauloque post evasit, atque octava die pedibus suis ad saneti viri tumbam veniens, votum ipsamet persolvit. XXII. Die vigesima prima, erat insuper civis Man- tuanus, qui, superveniente albugine, unius oculi vi- sum amiserat. Multa itaque in medicos expendens nihilque proficiens, ad verum medicum salutis, per merita supradicti przesulis sanctissimi confugit, vi- sumque recuperavit. XXIII. Die vigesima tertia, post haec puer unus de villa Vadumferratum appellata, quem arthetica [artritiea, opinor] officio brachiorum privaverat, ad idem oratorium delatus, sanitatem recepit. XXIV. Die vigesima quarta , alius etiam puer de Burbassie, lumine privatus oculorum, et quasi hy- dropisim perpessus, admonitus sape in somnis tandem ad sanctissimi Patris patrocinia confugit et evasit. XXV. Die trigesima prima, fuit presbyter de epi- — Scopatu Brixiensi de castro nomine Gorelengo, cui malum id, quod per antiphrasin homines bonum appellant, unius oculi lumen abstulerat, qui, audita tantorum signorum fama, ad sanctum sepulerum properavit, facta vero ibidem oratione reversus est, et quavis prurigirde, dum erat in via incitatus, ocu- lum digito fricavit, apertisque mox palpebris clare vidit. Regressus ergo ad civitatem, gratias coram omnibus tam pio retulit patrocinio. XXVI. Nocte sequenti trigesimum primum diem, quaedam autem de eastello nomine Maratica, juxta portum Lignacum in comitatu Veronensi, habens sinistram manum clausam, sed et totam partem illam gutta paralytica perditam. Hzc, trigesimo die obitus ejusdem S. praesulis, ipsius ad tumbam orans, sana surrexit. XXVII. De comitatu quoque Mediolanensi, de plebe Rosade quidam claudus adveneràt, qui et multa jam sanctorum limina sic contractus sanita- tem expetens cireuibat. Hic ad sanctum tumulum proruens, orationem faciens, sanus continuo factus est. XXVIII. Die trigesimo nono, accidit deinde quod in multorum oculis jucundum fuit et mirabile. Nam in litaniis, quz Gregoriana appellantur, dum innu- merabilis hominum multitudo ad supra dictam ci- mine Fornicata, et alia, quze Blittolo dieitur, cum vexillis et sanétuariis reliquiis], sicut est consue- tudo, venientes, et secus viam conspicientes cer- vam unam magnam, admoniti a quodam ipsorum presbytero, eceperunt omnipotentiam Dei invocare, quatenus meritis sanctissimi sui sacerdótis, ad quem. devote pergebant, illesamque eis ipsam concederet, quod et sie factum est. Nam, quasi fixa loco, stetit quieta. At illi, misso in collum ejus quodam funi- culo, ad usque sepulerum venerandi confessoris mansuetissime perduxerunt. Faetus est itaque inc- stimabilis turbze coneursus. Alii pilos ipsius, tan- quam veritatis indieium, rapuerunt. Alii tantum videre eupierunt; omnes autem cequanimiter mirati sunt. Sed, quia erat gravida, tantam sustinere pressuram non potuit, ad sepulerum tàmen perve- nit, ibique suecubuit; et paulo post, dum vivere non posset, occisa est; cujus caro in benedictionem diversas per partes divisa est, quce multis certe in- firmis pristinam reddidit sanitatem. Sed non minus laudabile ac gloriosum est, quod sequitur : Revertentibus enim eisdem post completam ora- tionem, quamdam ad aquam venerunt, quam, nisi navigio, transire non potuerunt. Ut autem manife- starentur opera Dei, navis alteram in partem tra- ducta est. Diu ergo exspectantes et aliquantulum tristes, eo quod jejuni erant ae fatigati, recordantes prioris miraculi, iterum invocaverunt Deum ut per merita sui saneti confessoris Anselmi transeundi C daret consilium. Vix precibus" completis et eece navis dissoluta absque omni remige venit ad eos. Gratias itaque referentes Deo ejusque confessori sanetissimo, omnes transierunt incolumes, - eujus ex navis ligno diversis de doloribus perplurimi sa- nati sunt. XXIX. Nosse etiam volumus sanctum desiderium vestrum, quod non aliunde didicimus, verum ipsi vidimus et fecimus. Erat in obsidione cujusdam ea- stelli veneranda, quam preediximus, comitissa, ubi "'Teutonieus quidam ictu petrze vulneratus est in: ca- pite ; qui triduo post deductus est nostrum in hospi- tium, quatenus ibi meliorem quam apud laieos ha- beret tranquillitatem. Hune deinde gutta, quam pa- ralysin medici vocant, tam crudeliter invasit quod amens penitus faetus est, adeo ut nihil sane sentiret, neminem cognosceret. Vocati sumus denique et nos, quatenus injuncta ei peenitentia communionem da- remus. Sed neque poenitentia quid esset potuimus ei innotescere. Postremo, nec quid Deus esset potui- mus eum faeere agnoscere, aut Deum vel aliquem sanctorum invocare. JEstimabamus certissime dae- monium illum habere. Vociferabatur enim, ut asso- lent insani, elamore valido inconvenientia multa ; et nisi teneretur violenter, non solum vestimenta, ve- rum etiam discerpsisset membra. Auditur undique elamor, aecurrunt plurimi, alii plangentes, alii ad- mirantes. Audivimus quoque nos in camera ipsius 927 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 928 dominze, lamentabilem illius vocem, quae divino com- A meritis beatissimi Anselmi pristinze restitutus est sa- puncta instinetu, ait ad me ut annulum, qui S. An- selmi fuerat, quem etiam beatus papa Gregorius aliquandiu habebat, in aqua lavarem, quam biben- dam, sibi [gro nimirum] porrigerem, sperans quod meritis ipsorum liberaretur. Surgens ergo, et ae- cepto annulo, perrexi ad eum, quem inveni miro modo vociferantem, ac seipsum discerpepntem. Nam licet eum quinque viri fortes tenerent, duo per crura, duoque per brachia, et unus in capite, luctabatur tamen peetore ac ventre magis quam ere- derem, nisi praesens vidissem. Accepta itaque aqua, annulum intusin nomine Domini posuimus, etaperto ejus ore in magna violentia eum coeleario parumper eum vix primo potavimus ; qui non multo post vo- cavit me ex nomine, atque incoepit vocem meam agnoscere, et admonitus continuo invocavit S. An- selmum; et, ut breviter dicam, post unam, ut cesti- mo, horam meritis sanctorum confessorum qui eo- dem annulo in divino utebantur officio, requievit mansuetissime et loquebatur recte. Huie nempe mi- * raeulo multi intererant, qui presentes viderunt et audierunt, atque misericordiam Dei in suis sanctis confessoribus glorificaverunt. Hc de beatissimo Patre ac patrono nostro san- cto Anselmo Lucensi episcopo perpauca quidem, quantum ad ipsius merita, sed vestris, spero, piis desideriis proficientia, ego B. peccator presbyter suus in poenitentia, non dico filius, sed servus, ab ipso multis eum laerymis ad eumdem ordinem pro- motus, venerabiliter vobis expetentibus explicavi devotus. Precor vos, orate pro me. Qua sequuntur a recentioribus conscripta sunt, sicut ipsi aut viderunt, aut a fidelibus intellexerunt. XXX. Quadragesimo nono die a sancti viri trans- itu, sole jam occidente, per famulum suum dignatus est Dominus ostendere et hoc miraculum. Venit ad tumulum sanetissimi Patris nostri quzedam de epi- seopatu Cremonensi, de ora illa qua dicitur Cancer, eui albulum unius oculi lumen penitus abstulerat ; alteri vero vix in die videndi facultas erat. Quae ora- tionibus aliquandiu insistens, meritis sancti preesu- lis ezecati oculi claritatem recepit. Alteri autem, cui meridies ad videndum antea vix suffecit, nune cre- puseulum noetis obedit. XXXI. Convenerat ad urbem Mantuanam pro ve- neratione saneti viri multitudo magna, de civitate et episcopatu Brixic. Inter quos erant quidam sub ob- tentu religionis, imo causa simulationis. Ad quorum incredulitatem eonfutandam, et ad credentium qui ibi aderant fidem corroborandam, Dominus omni- potens suam ostendit misericordiam ; quidam enim senex de familia Manifredi, de loco qui dicitur Pi- gognata, ob incisionem unius genu, accedente quo- que alteri gutta [apoplexia], occasione hujus incisio- nis, officio pedum tribus mensibus caruerat; qui (486) Recitat hane epist. BAn., anno 1086, num. 12. C D nitati die quinquagesimo ipsius obitus: XXXII. Domine Mathilde, Übaldus Mantuanus episcopus, gaudium et lIzetitiam (486). Immenso desiderio vestro desideratam scribimus l;:titiam. Fuit quaedam de Capriana, quze, velut ani- mal, manibus et pedibus incedebat, quam Deus om- nipotens per merita sanctissimi Patris nostri erexit, et ad iter tantum officio pedum, sieut hominis natura expetit, frui concessit. XXXIII. Simile etiam remedium euidam de insula Parmensi, qua est juxta caput Parmulz, similiter ineurvato conferre dignatus est. XXXIV. Praeterea puer quidam de Monte Claro manum et pedem contractum habebat, eui Deus utrumque precibus beatissimi preesulis ad certum usum restituit. XXXV. Nee non muneri cuidam de loco, qui di- citur Insula Ogeru [BAn., Egeni], quee manum ari- dam habebat, per ejusdem patroni nostri interces- sionem optata salus advenit. XXXVI. Cuidam quoque puero de Ripalta [Bin., Rivalta] visum reddidit. XXXVII. Quadam similiter de episcopatu Vero- nensi, eum jam civitati nostra appropinquaret, ocu- lorum claritatem recepit. XXXVIII. Quidam etiam de Plevazano [BAn., Plo- vizano], eujus caleanei natibus indissolubiliter ad- harebant, pristinze restitutus est sanitati, quem do- mino et religioso viro Lugdunensi arehiepiscopo . ostendimus, et locum denotavimus ubi ealcanei jun- cti fuerant. Quz multi ex episcopatu Brixiae et Ve- rong, diversisque aliis partibus, qui convenerant pro veneratione viri in vigilia Ascensionis Domini videntes fieri, conversi sunt ad Dominum, abrenun- tiantes diabolo et sequacibus, et promittentes se prius ad effusionem sanguinis perventuros, si ad id. perieuli devenirent quam ab hac fide deficerent. Haec omnia in vigilia Ascensionis Domini , et in sequenti nocte faeta sunt ; et multa alia, quee prae multitudine invenire non potuimus; quz, si invenerimus, vobis scribemus (487) XXXIX. Erat preterea quedam de castello, eui nomen est Gudiciole, quae pede ex contractione genu terram attingere non valens, incedendo curva vix duobus baculis infirmos sustentabat artus. Haee ali- quot diebus saneti pontificis postulans misericor- diam, consecuta est sua infirmitatis salubrem me- delam. XL. Fuit pariter vir quidam nobilis genere, Ade- cherius nomine , cui biduo sanguine e naribus erum- . pente, velut de vena ferro pereussa, de sola mortis exspectatione jam cogitabat. Sed eum jam nulla medicorum adhibita eura perrumpentem sanguinem valebat restringere, interpellans sanctum pontifi- cem, atque ad ipsius corpus se venturum devotans, (487) Hucusque epistola Ubaldi. 929 : APPEND. HII. — MONUMENTA GREGORIANA.- 930 / instantis mortis evasit periculum meritis et precibus A nimus speculum, a quo postulamus auxilium. » sanctissimi viri. XLI. (488) Miraculorum quadam vel oblivioni tradita vel antea incognita, nune vero comperta, notitias vestrae presentare eupio. Remeantes cum gaudio Brixienses, de quibus nuper scripsi vobis, cum jam perventum esset ad vadum quod paululum est supra Godium, non reperta ulla navi, nullam in eorde suo tulerunt molestiam, omnem in Deo et S. Anselmo ponentes fiduciam. Moram itaque facienti- bus, quodam equo ex alia parte fluminis viso qui moriens et exhalans absque cibo et potu per tri- duum ibi jaeuerat, quidam ex eis indubitanter ro- gavit Deum et S. Anselmum ut surgeret et omnes transveheret. Qui mox surrexit, et ad trànsferen- dum eos se obtulit. Eece, quam magnifica Patris nostri merita! Ecce, quam imperiosa potentia! Mortis lex frangitur, sua jura mutari queritur, obnoxius morti eripitur, vitce conceditur, vitae reparatur, ut servis Dei obsequatur ; et qui se ferre non poterat, ad ferendum onus prz- paravit, et tam famulanter ad parendum se offert quasi ratione non careret. Velle dicere videtur : Si natura pateretur, cur me non ascenditis? Cur me ad servitium vestrum non exercetis? Non sum ob aliud vitze concessus mortisque faucibus ereptus. In- terea quidam nautz videntes illos apud ripam ma- nentes, navigio ad transvehendum illos advenere, sperantes se ab eis pretium habere posse. Quam navem intraverunt, et feliciter transierunt. Ecce quantum equus laborabat, ut se obedientem exhi- beat, et quantum nititar, ut obsequendi voluntas manifestetur! Sed quod ore non loquitur, hoc gestu corporis profitetur. Transgrediente quippe navi transgreditur, revertente quoque illa, revertitur. Postremum transvectis omnibus, ad locum unde venerat perrexit, ibique paulo post vitam finivit. XLII. Fuit per quidam Cremonensis a complu- ribus vicinis suis ad tumbam sancti viri allatus, qui manum aridam habebat. Ejus salutem reverenter et confidenter et prae magna confidentia, quasi minitan- ter, postulabant, dicentes : « Piissime praesul, sanete Anselme, confessor Dei, exaudi nos pro famulo tuo orantes; si quid in vita a te meruimus, si preedica- lionem tuam fideliter accepimus, si fidem incorru- ptam servavimus, si contradicentibus tibi constan- ter restitimus, exaudi nos, adjuva eum et libera ; multos sanasti infidelibus, unum saltem concede fi- delibus, ne forte insultent nobis inimici objicientes : Nune apparet, quam grati, quam fidi ei in vita ex- stitistis. Si vos in vita dilexisset, in morte quoque vos honorifieasset; sed quam vos indignos, abomi- nabiles, contemptibiles esse judicavit, a tanta gra- tia alienos vos fecit. Repelle a nobis, piissime Peter, hoc opprobrium, et cito profer nostrum gaudium. Monstra te nobis propitium, in quem semper res- peximus unieum, quem nobis inspieiendum propo- (488) Epistola altera, Ubaldi episcopi Mantuani, ad eamdem illustriss. dominam Mathildam. Illis ergo tam devote orantibus, quam rogabant salu- tem eorum precibus est eonsecutus. Quam quidam Hermannus de Sceorzariolo, qui manum similiter contractam habebat, est adeptus. (489) Preterea mulier quaedam, quze humum cernua semper spectabat, quae nisi fuste sustentata - ire non valebat, apud tumulum memorati Patris, multis videntibus est ereeta. Cujus locum non no- tavi, quia prae multitudine inveniri non potuit. Tertia vero die Ascensionem Domini antecedente, duo facta sunt mirabilia. Quedam enim de episco- patu Cremonae, de loco qui dicitur Casa Anserii, quod per octo annos amiserat, intercedente sanctis- simo patrono, lumen recepit. Ipsa quoque die, mulier quaedam de abbatia Leo- nensi, dexteram habens aridam, quam contractis nervis brachii, fere juxta humerum semper tenebat, contractoque genu ejusdem lateris humum digitis pe- dis summo tenus vix tangebat, apud tumulum sancti Patris nostri utriusque mali sospitatem invenit. Inter illa quae in ascensione Filii sui Deus per fa- mulum suum magnifice operatus est, mirabiliter admirandam ejus virtutem postea mihi declaratam ab eodem cui salutis nostre Auctor suam contulit medicinam desiderio vestro desideranter notifico. Quidam enim fuit de villa vestra quae est prope Rosinam, nomine Ciliano, qui non tam renum [ge- nuum| rectitudinem dolebat sibi fuisse negatam ( quam manuum virtutem omnino ereptam. Adeo enim , gutta immaniter perurgente, tremebant , quod nihil agere nihilque tenere valebat. Huic itaque per visionem Dominus revelavit quod si ad tumulum sanetissimi Anselmi se venturum reverenter vove- ret, utriusque infirmitatis salutem illieo se adeptum gauderet. Hie ergo evigilans, visionem secum cogi- tans, nescius quid ageret, ambiguus quid ecrede- ret, revelationis incredulus, salutis tamen eupi- dus, quosdam bonos homines sus vicinie ad se acciri feeit, narrataque visione, vovendi se ab. eis consilium recepit, factoque voto, statim con- valuit. Item mulier quaedam de Fossa Capraria, renibus [genibus] ineurvata, pedum servitio privata, eorum- que loco fustium auxilio diu potita, cum jam ac- cessisset ad tumulum Patris nostri, sole jam dece- dente, tam gravis et varice infirmitatis subito sospi- tatem recepit. Quod mihi quadam matrona mulier honesta, ma- ter Joannis de Persico, retulit, vobis quoque refe- rendum putavi. Haec fide plena, Dei amore perfe- eta, sanetissimi Anselmi disciplinis instituta, suorum presbyterorum officium propter excommunicationem spernens, quadam die dum a cireumstantibus qua-- reret unde aliquem dignum et ad celebrandam mis- sam idoneum habere posset, quidam de Casalo Ma- jore astans dixit : « Cur vestrorum presbyterorum (489) Post hac nulli amplius numeri in apogra- pho nostro signantur. 931 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 932 ministerium contemnitis? — Propteramorem,inquit, A — Sicut a eomite Guifredo et a Sigefredo de Beredo et przedicationem S. Anselmi, pro cujus meritis Do- minus omnipotens quotidie facit mirabilia. « Qui dixit : « Nune vos deprecor, intoto corde rogetis eum ut, si aliquem erexit, sieut creditis, me contrahat ; aut, si quem illuminavit, mihi lumen auferat. » Vix finita prece, ultionem Dei sensit adesse, et continuo fleetens se in latus, multum claudieare ecepit. Hoe autem videns hoc, ccepit intentius rogare Deum , ut adhuc augeret supplicium super incredulitatis fi- lium, et confestim dolor tantum crevit quod vix ad hospitium perrexit, et quasi mortuus est relictus. Huic ergo matronz venienti, ut gratias Deo et S. Anselmo referret, quidam de montieulis Guiberti, bene notus, ei obvians, jam ab urbe regrediens, ma- gnum sibi quod contigerat narravit miraculum. Quadam nocte eum ivisset ad (lumen Oleum, ut hauriret aquam, porrecto uncino, quoniam ripa fuerat alta, decursus aque sibi situlam abstulit, ablataque face, quoniam nox obsceuraerat, cum vi- deret a fluminis vertigine abduci, rogavit S. Ansel- mum ut eam sibi redderet. Facta autem prece, cum deposuisset uncinum, et vix duo brachia appropin- quaret aqua, continuo ansa situlae se elevavit et uncino se applicavit. Per merita ejusdem sanctissimi Patris nostri quadam monacha de ultramontanis partibus de villa, qua dieitur Gamudium, juxta castrum Cisne sita, unius oculi lumen recepit, et de altero, gratia Dei, nune elarius videt, unde paululum vi- debat. n Quadam igitur mulier de episcopatu Cremonensi, de castro, nomine Benengo, quod est situm juxta Jovisaltam, habebat puerum duodeeim annorum qui nondum a diebus nativitatis sue, nervis contra- etis, noverat gressum. Hujus ergo salutis mater cupida, devotione plena, fide perfecta, eum se la- turam ad venerandum vovit , deferensque, jam fessa propter onus, cum'aecederet ad marcham regiam, deposuit; eujus fide et devotione, qua semper ca- ruerat, salutem mox jinvenit. Preterea quedam mulier de Wartalda in somnis premonita, revelationi eredula, venit ad imploran- dum $8. Patris nostri salutare suffragium. Haec adeo hydropieo morbo laborabat quod se ferre non va- lebat. Ejus namque corpus tantum intumuerat quod se,'quin creparet, vix continere poterat. Nec jam dicendum corpus, sed potius truncus; nec ulla ho- minis in ea videbatur species, sed tota deformis, et quadam mortis facies. Articuli enim manuum et pedum in solidum abierant. Nam si forma et oeulorum Orbitas perierant, mors potius quam vita instabat, et de salute non desperabat. Dignum ergo fuit ut sanctissimus Anselmus huie salutis tribueret gratiam, a quo tantam exspectabat me- delam, quam sequente nocte letatur se esse adep- tam. : ejus milite modo didiei vobis scribo. Vobis et ab- batissa S. Pauli de Parma Mantuzx manentibus, ejus milites, auditis multis signis de S. viro, ad cujus venerandum tumulum ire volentes orationis eausa, rogaverunt quemdam, nomine Alberieum, filium Alberici de Palmia, ut secum iret pro delictorum suorum petenda venia : «Sicut, inquit ore stulto et li- vore pleno, irem ad asinum, ita vadam ad eum, nisi fortasse derisionis causa, ad ejus impetrandum auxilium. » At illi redarguentes et contumeliam infe- rentes, tandem ut secum veniret eum compulerunt. Extremo autem die, quidam contractus fuerat, quem ad tumbam prostratum videre cupientes, accesse- runl, et reverenter orantes tumulique lapidem osculati, laetantes redierunt. Ille autem, ut videret (eum) qui liberatus fuerat, pariter volens aecedere, a sepulero, tanquam indignus et blasphemus, duobus fere passibus prohibetur, pedibus graviter et pigriter hirentibus. Hie vero, credens crura sua fasciolis strieta, exivit; et comperiens id sibi non obfuisse, iterum intravit, ultra eumdem terminum . non valens pergere. Ipse autem, dolens sese toties. esse repulsum, egressus est cum pudore, admirans et stupens quamobrem id sibi contigerit. Interea caecus quidam illuminatus est. Cognovit ergo suam stultitiam , et maledicti poenitens flevit amare. Deni- que cum canonicis pro ferendis laudibus a S. An- drea rediens, multis ante januam S. Petri profusis C laerymis, ad tumulum Patris nostri, sieut ezeteri, meruit accedere. Quod ne socii ad contumeliam sibi objieerent, tacuit; sed nunc, ad gloriam Dei et ad sanetissimi Anselmi, ubique predicat quod sibi contigit. Cum venissent aliquot Brixienses ad venerandum tumulum Patris nostri, obviaverunt cuidam pauperi similiter venienti pro salute petenda de episcopatu Cumano, de Valtelina, qui cernuus, nisi fustibus sus- tentatus, incedere non valebat; quem secum duxe- runt et pro charitate sanetissimi Anselmi commea- tum ei dederunt. Ad quorum fidem confirmandam et devotionem augendam, Dominus per intercessio- nem przdieti Patris, X Kal. Junii, noete jam appro- pinquante, hune erexit, et absque baeulorum sus- D tentatione ire concessit. Preterea cuidam puero a diebus nativitatis suae surdo et muto, paulo post migrationem sanctissimi Anselmi ejus meritis, nobis nescientibus, reddidit auditum. Huic vero secundo die intrantis mensis Junii, cirea nonam, ejus lingula solvit vinculum, juxta illud quod in Evangelio legitur : Bene om- nia fecit; surdos fecit audire et mutos loqui (Marc. v1). a (490) Aliud quoque miraeulum, quod confratre Vitali Brixiensis Ecclesi? presbytero, religiose vi- te viro, aliisque pluribus referentibus didici, pater- nitati vestrae, venerande Pater, Mantuane pontifex, (490) Ex epist. cujusdam Ugonis ad Mantuanum episcopum. LAPIS ken. i 933 APPEND. Ill. — MONUMENTA GREGORIANA. 934 me Ugonem scribere, ut jussisti, non piguit. In A rebus probata, fidem ejus. testimonio. adhibendam Villa, eui nomen est Murana, qua a civitate Brixiae septem milliariis distat, mulier erat quadam, fi- liam habens, lingua officio et pedum ita privatam quod, nisi alio deferente, aliquo modo nullatenus surgere valebat; quie, cum ex more portaret extra domum contractam filiam, taedio quotidiani laboris suspirans, inquit : « Piissime Deus, per merita san- ctissimi confessoris tui Anselmi, misertus mec tri- bulationis, aut miseram hane praemmortuam sanitati restitue, aut eam de prazsenti vita auferendo me a tanto labore erue, alioquin hie eam tibi relinquo. Fac quod placet, quia nullum pro ea laborem patiar abineeps. » Quo dicto, mox abiit, filia destituta, ut dixit. Modico autem facto temporis intervallo, do- mum remeans, quam sanctissimo Anselmo relique- rat invenit sanam. Et eam quz paulo ante linguae ligatze fuerat audivit expedite exprimere verba; quod factum mulier admirans et gaudens, Domino sancto- que prasuli reddidit laudes pro filicte recepta sa- nitate. Presbytero quoque Ottone laudabilis vitae viro narrante, quibus et Cremonensibus civibus conte- stantibus, aliud cognovi miraeulum quod silentio minime est praetereundum. Quadam die equitantibus extra civitatem. aliquot. Cremonensium , cceperunt vario sermone inter se referre quaedam miraculorum qua Dominus operatur meritis sanctissimi confes- soris Anselmi. Cumque ad invicem he revolve- rent, quidam eorum, ut mentis erat perfide, expro- brando eis interrogabat an hujusmodi vanitates cre- derent, vel quod Deus per eum miracula ostende- ret; quibus respondentibus procul dubio hunc famu- lum Dei esse sanctum et multis miraculorum signis elarificatum, inquit ille perfidus : « Si est, ut dicitis, sanctus vel si alicui reddidit gressum, nunc contra- hat in quo sedeo equum. » Sicque factum est. Nam paululum progressus, mox contractus stetit cui in- sidebat equus, atque predictus homo infirmitate praventus diu laboravit, donec ad sanetum corpus suppliciter ire destinavit. - Quod etiam matre mea de se nàrrante cognovi non est tradendum oblivioni. Die quadam subito su- perveniens gutta, ita unius oculi lumen sanguine cooperuit quod recto visu terram etiam spectare non valuit. Urgente itaque eam oculi dolore, confugit ad S. confessoris tumulum, suppliciter his verbis po- stulans suo dolori subsidium : « Sanctissime confes- sor, salubrem mihi confer medicinam. Nam nul- lum, nisi te, queram medicum. Tu enim mez in- firmitati salubre vales conferre subsidium. » Confri- cato itaque oculo ad lapidem , quo tegitur saneti corporis area, eum remearet domum, huie ego sum testis, mox noxia gutta recessit. Relatione confratris Vitalis Laudensis Ecclesize presbyteri, in multorum audientia sieut et extera, rem dignam memoria cognovi, qui huie facto pra- sens interfuit. Hujus fides et vita, jamdudum in Dei B D indubitanter demonstrat. Arialdus sanctissimi confessoris Anselmi frater quamdam habebat quinque annorum filiam, quam fe- brium vis fatigabat; et insuper ex ipsius auriculae foramine gutta, quam dicunt, fistulam generante, putredo quadam assidue guttatim stillabat; quae etiam approximantibus sibi fastidium generabat. Predietee puellae parentes particula quam habebant de ligno navis lota (eujus miraculum superius est pranotatum), aquam ablutionis suz fili dederunt bibere, invocantes sanetissimum confessorem nepti sua subvenire, qua hausta, praefata puella utraque infirmitate mox est liberata. Rem, quam impresentiarum enarro,sub D. Ma- lhildae comitisse narratione didici et testimonio. Cujus attestationi indubitanter credendum eogno- vimus ex ipsius probata fide et religiosis moribus ; quod etiam mihi pariter innotuit, asserente eadem puella eui hoe contigit : Noete quadam repente dolor, ut szepe, puellam, Athelasiam nomine, Azonis mar- chionis filiam existentem in prediete domine ea- mera, in parte ventris acriter torquens magnos co- gebat dare clamores. Interrogante autem praedicta domina quid ageret, responsum est eam S. Ansel- mum frequenter sibi in auxilium invocare. Cumque, ex precepto ipsius domin, pulvinar in quo S. prze- sul vivus solitus erat sedere illi parti corporis, in qua. dolor imminebat, fuisset impositum, mox cla- mavit puella omni dolore se liberatam. . Viro quodam, Constantio nomine, asserente, rem cognovi preterea memorie commendandam. Su- perveniens infirmitas uni puero cujusdam militis scutario in tantum vocem suffocaverat quod ab ali- quantulum a se remotis vix audiri poterat: et quia dominum suum clamore intereluse vocis vocare non poterat, habebat cornu, eujus sonitu, in quo esset loco, sibi innuebat. Hiec itaque eum prenomi- - nato Constantio ad S. confessoris tumulum , suffo catze vocis devote poscens remedium, ita sospitatem adeptus est vocis quod nune valet audiri a multum etiam remotis. Predictus Constantius, completa de- vote oratione, pulverem de lapide sepuleri sancti confessoris cum devotionis reverentia rasum, et a eustode reverenter susceptum secum detulit, quem aquae mistum cuidam mulieri vi febrium nimium laboranti, invocato auxilio sanctissimi praesulis, ad potandum tribuit. Ut autem mulier aqu: potum hau- sit, fugata omni passione febris mox evasit. Vir quidam Mantuanze civitatis civis, Oddo Mar- tini Canevarii dictus, tanti doloris cogebatur angu- stia, quod frequenter pra» dolore totum corpus coo- periebatur sudoris aqua. Et quia nimii doloris tor- quebatur instantia, dicebat se hac sola posse sanar medicina, si vestibus conscissis permitteretur eultro findere et pectus. Cum autem jam de sola mortis exspectatione cogitaret, allatum est pulvinar in quo sanctus praesul in earne manens sedebat. Quod ubi 935 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 936 ipsius pectori fuit superpositum, saneti presulis A haeres mihi pariter et multis aliis innotuit. Erat vir invocato nomine, statim discessit omnis dolor. Relatione Guidonis et Vitalis Lucensis episcopa- tus honeste vite presbyteri atque pariter sub te- sümonio Allucionis Lucanz civitatis nobilis viri, rem, quam narro, cognovi, qui praesentes interfue- runt huie miraculo. Vir quidam manum juxta bra- chium contraetam habebat, cui przedicti Allueionis frater ex pietate in domo sua necessaria longo tem- pore ministravit. Preefati vero presbyteri, atque pa- riter jam nominatus Allucio confidentes maxime de misericordia sanctissimi praesulis, hominem manu contractum, ad quamdam deduxerunt ecclesiam, in qua predictus Guido presbyter quaedam sancti pra- sulis pro reverentia ac honore condiderat vestimen- ta. Orantibus itaque illis unanimiter atque postulan- tibus devotione multa, ut Deus ad confutandam et superandam Petri haeretici et'invasoris Lucana Ec- clesie nequitiam, in hoe homine declararet sanctis- simi pontifieis admirabilem gloriam , sanatus est homo eujus manus erat contracta. Predicti itaque sacerdotes spectantes tam preeclari facti lzetitiam, ne Domini oeccultarentur magnalia, ex -priecepto obe- dientize sanato homini jusserunt elevata cruce pro- perare in Lueanam civitatem, ut populorum turbz, spectantes hune Domini misericordia mirabiliter sa- num, quem paulo ante noverant contractum, vel sie poeniterent quia sanctum praesulem sanctitatis vitam praedicantem sine causa sede propria expulerunt, ut, qui verbis ipsius noluerunt credere, vel tam eviden- "tibus operibus erederent. Sed Petrus hzereticus, qui etiam mittens manum in Christum Domini, non ti- muit prasumere sanctum pontificem de propria ex- pellere sede, et sibi eam nefande eripere, indurato corde visis signis et prodigiis, adhuc perseverat in incredulitate suce nequitiae. Considerans denique ille nefandus hoc ad confusionem et detrimentum sui evenisse, tentavit sanatum hominem in custodia re- trudere, volens hujus rei signum tali perfidia occul- tare. Sed, quia verbum Dei nunquam est alligatum QI Tóm. rr) timens populum in se hae de causa concitatum, confusus permisit abire quem habebat reclusum. Sub testimonio eorumdem virorum pariter, et aliud cognovi miraculum mirifice mirandum. Homi- [) nibus loci, eui nomen est Castellonium, diu alteque puteum fodientibus, venam aqua nulla arte, nullo ingenio reperire poterant. Cumque jam longo labore fatigati, de aqu inventione desperantes, inani opere vellent deficere, cceperunt se adhortari dicentes ad invicem : « Instantia orationum et eleemosynarum largitione deprecemur unanimiter Dominum, ut me- ritis sanctissimi praesulis Anselmi nobis concedat aquam reperire, pro qua invenienda diu frustra in- sudavimus. » Facientibus itaque illis eleemosynarum charitatem pauperibus, subito advenit puer nuntians in puteo abundantiam aqua repertam. In litteris archidiaconi Tarvisina Ecclesi D. Mathildz directis, et nuntii relatione qui eas detulit, B quidam, Lanzo Judex nomine, Mediolanensis gene- re, Tarvisinus habitatione, quem [qui] ficus eegri-- tudine vehementer virente et guttze morbo gravite eum in pedibus ferente, et gressu fuerat privatus, et requies somni penitus sibi nulla dabatur. Et quia, viribus jam deficientibus, in lecto vix se resolvere valebat, funiculus supra lectum fuerat ligatus, cujus adjutorio se mutabat in quodlibet latus. Die igitur quadam, tractis suspiriis et profusis laerymis, ccepit orarehis verbis: «Deus, meritis S. Anselmi,cujusaudio admirabilem gloriam, ostende in me etiam tuc vir- tutis clementiam. Sancte confessor, memento fami- liaritatis quce nos in scholis socios junxerat; prosint mibi, piissime praesul, que» persaepe miscui teeum amicitia verba; ad venerandum tuum tumulum veniam, si praestas sanitatis letitiam. » Tota itaque proxima nocte, sopore sommi arreptus, quievit usque in crastinum, Facto autem mane, sentiens se jam convalescere, mox incoepit confidenter ire, Sicque sancti praesulis misericordia liberatus, nune gaudet se optime sospitatum. Preterea adolescens quidam auditus et lingue officio a nativitate privatus fuerat, qui plus mensi- bus duobus nobiscum demorans suc infirmitatis certam nobis et multis aliis dederat notitiam. Hie quater in somnis vidit sibi roganti sanctum ponti- fieem, et aures juxta sanctum tumulum sibi aperiri, et vinculum lingue pariter dissolvi. Veniens igitur, nt fuerat praemonitus, ad sanctum corpus, mugiens et pectus tundens, pro viribus, sanctissimi preesulis devote poscebat praesidium. Aliquot itaque diebus insistens orationibus, et auditus consecutus est lae- titiam et distinete loquendi plenam efficaciam ; quod presentes vidimus et fere cunctus populus nostrae urbis. Preterea mulier quaedam fuit longo tempore luce privata, quam, aecedente gutta, ad tempus tantus dolor capitis vexabat, ut furiosa pre angustia pro- pria roderet membra. Hzc utique hortatu et adjuto- rio Opizonis de Gonzaga ad sancti confessoris de- ducta tumulum, et guttze liberatur angustia, et lucis pariter eonseeuta est letitiam. Cujus preeteritze in- firmitatis preedietus Opizo adest testis, qui corpo- ris alimenta ex pietate diu sibi praebuit in domo sua. | In predio Canonicorum beati Petri in loco, cui nomen est villa Sancti Laurentii, mulier fuerat qua- dam, cui nasus horribiliter intumuerat, et calor in- trinsecus urens saniem emittebat. Haec devote san- ctum deposeens praesulem, conseeuta est desidera- tam salutem. Item, quidam puer de Saeciula gaudio lucis priva- tus fuerat, qui rediens a Cremona ad sancti praesulis festinabat tumbam, a qua paucis diebus discesserat. Properans itaque sitienter ad sancti remeare corpus, ad lapillos szepissime allidebat pedes, utpote homo, qui sibi adversa nullatenus. prospicere valebat. Do- lens ergo et gemens sanctum confessorem poscebat 937 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 938 suppliciter ut ealamitatem tantam. dignaretur aspi- A predicta oratio scripta, oculis superposuit et ab- cere. Taliter igitur oranti in via, dum veniebat, oc- eurrit desiderate lucis medela. Pariter quidam de episcopatu Tarvisino, lumina ad proprium usum laxare nequibat. Hic quoque ve- niens ad venerandum tumulum, recepit optatae lucis gaudium. Puella quaedam pariter fuerat in villa, cui vulga- ris usus indidit nomen Mairana, a civitate Brixia non multum remota. Huic et linguz usus interclu- sus fuerat, et aliquot membrorum, preter manum dextram, suo officio fungi nequibat. Hane misera- bilis mater, seminecem spectans, devota devovit se eam delaturam ad sanctissimi confessoris misericor- diam, quasi altera Chananza (Matth. xv) pro filia rogatura. Juxta igitur sui voti promissionem, paren- tibus eam deferentibus, puella in via et linguae re- cepit officium, et omnium membrorum usum ; quam juxta sanetum sepulcrum gratias referre Deo vidi- mus, et ipsius patrem hujus rei dantem testimo- nium. Convenientibus multis ad sanctum corpus pro impetranda suc infirmitatis medela, quidam quoque de loco Carpum nomine, ultra Athesim posito, portui de Lignano proximo adveniebat. Qui, manum habens contraetam et brachium ariditate invalidum, in ipso itinere recepit salutis benefieium. Item cognovimus rem memoria dignam, narrante de seipsa D. Mathilda venerabili comitissa, cujus testimonio fidem facitet fides ejus probatissima, et vita pariter religione plena. Praesscripta domina mul- tis diebus febribus pernimium laboraverat , et capi- tis dolor vehemens ipsam fatigaverat. Cum vero die quadam ex more missarum solemniis adesset, eni- tens, dum legebatur Evangelium, erecta esse in pe- dibus, fatigata infirmitate, mox decidit. Aderat vero, juxta se, ob reverentiam in capella episcopi lignea tabula posita, in qua, exhalato spiritu sanctum cor- pus ad funeris exsequias lotum fuerat. Suppliciter igitur deposcens sancti viri praeessidium , ac per ta- bulam przdietam deducens frontem, illico liberata est eapitis dolore. Non multis post. diebus transactis, non modicae Seabiei fraeturae ipsius dominc manus et corpus totum fere immaniter repleverant. Cum autem prae manibus haberet episcopalem annulum, quo Dei pontifex utebatur in missarum celebrationibus, coe- pit seeum conferre quod merita tanti praesulis pos- sent sibi subvenire, ad tactum etiam annuli cum quo ipse quamplura sacrificia Deo obtulit, sicque ipsum annulum fraeturis superponens, ab ca die sanata est ipsa in, valetudine. Paueis post diebus preteritis preefatze Christianis- simze dominae acies visus adeo interturbata fuerat, quod de nocte leetioni ex more operam dare formi- dabat. Inter missarum vero solemnia, tenente ea pre manibus unam orationem quam sanctus ponti- fex eidem domina propria manu seripserat, in usu orationis sibi habendam chartam, qua continetur ParnorL, CXLVIII. stersit; et deinceps recepta lucis claritate, ut prius, nocte et die non expavit lectioni insistere. Everar- dus quidam, Francigena genere, ordine presbyter, nobiscum superaderat : eui ambos minores digitos unius manus gutta subito superveniens rigidos reddiderat, et partem palmi pariter, et juncturam qua manus brachio nodatur adeo arripuerat quod ad nullius offieii usum eam inflectere valebat. Et quia totius brachii vires etiam defecerant, corrigia in collo ligata suspensum brachium sustentabat. Prandente eo eum ipsius consociis, advenit qüzdedam paupercula, ex charitate S. Anselmi petens sibi dari eleemosynam : qui fraetum panem manu sua porri- gens mox sanatus est a praedicta infirmitate. Quod imprasentiarum narrare contendo, nullus perversa mente (ictitium vel fabulosum contendere presumat. Testis adest hujus rei idem ipse, qui, confraetis non modicis catenis, presidio sanctissimi confessoris Anselmi mirabiliter est liberatus de an- gustia careeris. Contestantur pariter catens;e con- fracto? praesentibus episcopis; audientibus populis pradieavit et praedieat suc captionis miserabilem &erumnam et liberationis predieandam leetitiam. Crescente, sicut ubique terrarum notum est, va- lidae. persecutionis tempestate adversus sanctum Gregorium VII, dignum Romance Ecclesiz? aposto- lieum, pro veritatis et justitiae praedicatione, atque pariter contra totius Romani imperii catholicos Christianissima eomitissa domina Mathilda pro Ec- clesie defensione totis insudavit viribus. Ubertus Arditionis filius, et przdictee dominz capitaneus unus, ut in hae perturbatione de ejus fidelitate et servitio indubitanter ipsa domina confideret, inter multas alias fidelitatis promissiones, omnes, qui- bus suarum arcium eustodiam commiserat, jurare compulit fortitudines arcium, quas custodiebant, supra nominate: domina potestati liberae tradituros, ae deinceps in ejusdem fidelitate permansuros, si idem Ubertus aliquid infideliter adversus eam do- minam faceret, vel quidpiam malitiose tractaret. Post, eapto Uberto ob su infidelitatis nequitiam; homines illius contra juramenti sponsiones non ti- muerunt quidquid injuriose poterant agere adversus eamdem dominam. Ex quorum numero quidam Lanfraneus, de Piola nomine, offieio miles, quia ipsorum perversitatibus inharere renuebat, insidiis et traditionibus ab eis- dem captus, et a tempore Augusti usque ad oetav. Kal. April. duro carcere est affectus et non modicis catenis astrietus. lidem quoque malitiosi cogitabant quomodo possent ei vitam eripere, nec tamen vo- lebant cognosci eorum ingenio hoc factum fuisse. Cumque tot angustiis astrictus solam mortem ex- spectaret, in vigilia sancti pontificis Anselmi ar- repto somno visum sibi est sanctissimum praesulem ante se deambulare habitu quo adhuc in carne so- lebat incedere. Ad quem mox exclamans inquit : Sanete An- 30 939 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 940 selme, quam apte, quam utiliterservivi multoties, A mum, ut sibi et miserze filie ferret subsidium ; mox, servitium meum te beneremuneraturum promisisti mihi perseepe. Ecce e&rumnas meas respice, et, quia vales, subsidium affer. Et quoniam nequaquam de- ceptus es, promissiones tuas nune adimple. Nun- quam convenientius mihi quam nune potuisti re- pendere mei servitii munus; saltem ecclesioe me restitue, quàm intrare me prohibent. Ad quem piis- simus Dei pontifex, inquit : Ne timeas ; ecclesice te ego restituam. Mox visum est sibi in eeclesiam quamdam se ab eo deduci, et signari et benedici. Cui mox : Ecce eeclesi;e. restitutus es, dixit. Ad quem homo ille : Meredditum, inquit, ecclesiz satis gaudeo; sed adhue auxilium tuum, domine, im- ploro. Quem sanctus pontifex pie consolans, ait : Ab hodie octavo die et cultrum meum tibi mittam et necessarium auxilium impendam. Itaqne die octavo occurrente, venit ad eum quidam Regine civitatis ante incognitus, aeutissimam limam defereus se- eum. Qua data, videntibus euncetis nee contradicen- tibus qui aderant custodibus, compedes et catenas rescidit velociter. Dubitante vero eo pro custodibus exire, subito sanctissimus confessor advenit, atque visa est D. Mathilda advenisse, multitudine homi- num subsequente ; cui cum diceret : Quid exspectas exire? ne differas ; surge confidenter; surrexit, vi- dentibus custodibus, et exivit illaesus. Prosentis narrationis miraculum est nobis noti- fieatum sub multorum audientia, narrante et con- testante eadem cui hoc contigit femina. /Estatis tempore nuper preteritae, quzedam femina de Ri- palta ad laborem mendicarum in eampos ex more exierat, suam secum ducens filiolam ; eo vero tem- pore luporum pestis adeo increverat quod etiam a conspectu parentum pueros rapere non formida- bant. Cumque, ut dixi, in campis existeret, lupus repente filiam sibi subripuit. Ut autem misera ma- ter dilaniatam a fera deportari vidit filiam, quibus valebat vocibus sanetissimum interpellabat Ansel- piissimi preesulis invocato nomine, rabida illa fera ab ore projecit puellam, non audens tangere eta longe prospiciens eam. Mater vero anxia, con- fisa tamen de sanctissimi confessoris subsidio, festinavit ad adjuvandam filiam. Quam eum dedu- ceret, lupus sequebatur utramque. Sancti itaque praesulis clamitans sepe subsidium, tandem fera iliius fames est refrenata, et utraque femina ab il- lius morsibus liberata. Quod praesentes vidimus, nequaquam silentio praetereundum duximus. Mulier quaedam cruribus sub se retortis contracta, manibus et natibus totum corpus gestabat. Hzee diu saneti pontificis postulans presidium, erecta est ad venerandum tumulum; b quam ante eleemosynis sustentatam novimus, et complures ex nostris civibus. Praesens adhue est nobiscum filius archipresbyter, de Colurnio Übaldus nomine, qui retulit, et sepe interrogatus itidem refert hujus rei narrationem. Hie cum in nostra civitate artis grammatiez vaca- bat studio, nullam devotionem, nullam reverentiam saneto confessori exhibens, illius sanctis de trahe- bat virtutibus. Die vero quadam vehementi eapitis dolore arreptus, ac eredens se pro dolore jam morti proximum, invocabat sancti pontificis auxilium, promittens se liberatum deinde fore credulum et ejus virtutum predieaturum gloriam, sieut de eo ante perverse locutus fuerat. Fatigatus itaque noete (; tota, eirea matutini temporis horas, leni sopore correptus, in somnis vidit sanetum Dei famulum capiti manum imponere, et se benedicere sanetze crucis signaeulo. Qua visione preeterita, evigilans cognovit se liberatum illius doloris molestia. In die Ascensionis nuper preterite quaedam fe- mina, de Godi Richilda nomine, compluribus nota, per integrum annum et eo amplius, quantum est ab Epiphania.... cetera in ms. codice desiderantur. Finis Vite S. Anselmi episcopi Lucensis. .. VITA COMITISSJE MATHILDIS DUOBUS LIBRIS A DOMNIZONE PRESBYTERO CONSCRIPTA. Ewimium sane antiquitatis monumentum : Ín quo de Gregorii VII pontificis maximi insigni sanctitate et morum innocentia, deque Urbano II et Paschali II lector non pauca reperiet. IVune primum. bono orthodox«& Ecclesie» ex tenebris in lucem profertur. LECTORI. Illustrissimus eardinalis Baronius tom. XI et XII Annalium suorum saepe citat. et recitat versus Domni- zonis presbyteri ex Vita Mathildis comitisse. Cujus auctoris desiderio naneiscendi et publieandi flagrans Jaeobus Gretserus Romam seripsit ad R. P. Ferdinandum Alberum societatis Jesu assistentem, qui pro sua singulari humanitate, et de ecclesiastica historia bene merendi prompta voluntate, mox ex codice Vaticano exemplum describendum, et ad Gretserum in Germaniam perferendum curavit. Quo nomine omnes catholice unitatis amatores et scehismatum osores multas gratias optimo Patri debent. 944 APPEND. IIl. — MONUMENTA GREGORIANA. 942 Quod si cui versus Domnizonis horridiores ac incultiores videntur, is meminerit hic non verba, sed rem seu materíam quzri. Illud etiam in mentem revocet, ne uno quidem pilo elegantiores esse versus anonymi auetoris De vita Caroli Magni, quem Reineccius evulgavit, neque versus Roswitze De gestis Oddonum, neque versus innominati versificatoris De bello Henrici IV contra Saxones; quos tamen Justus Reuberus indignos non censuit quibus inter historicos abs se editos stationem assignaret. Quin et Calviniste Guldi- nasto posterior esse satis politus visus est, quem cum caeteris schismaticis auctoribus in sua Farragine Gregorio VII ejusque propugnatoribus objiceret. Preetereo alios ab ipsis novatoribus in lucem extractos, in quorum conspectu non est quod erubescat noster Domnizo, ut taceam libros Abbonis De obsidione urbis Parisiensis, et libros Philippidos a Guillermo de Nangis conscriptos, quos clarissimus Petrus Pitheeus ex bibliothecarum latebris eruit : quos sectarii legunt sine fastidio. Ad Domnizonem statim nauseabunt , non ob indolata carmina, sed quia pro Gregorio VII, Urbano II et Paschali II pontificibus maximis adversus schismatieos stetit; quorum dolos, imposturas et improbitatem vivis sane coloribus in hoc suo opere de- pingit, ut proinde mirum non sit si haeretico et schismatico palato displiceat. Verum nunc reddamus fide- liter omnia que in apographo Romano reperimus. t Qfuratorium Script. Ital., V], uf jam monuimus, sequimur. EDrron PATROLOGLE.) IN DONIZONIS POEMA DE VITA COMITISSJE. MATHILDIS PRAEFATIO LUDOVICI ANTONII MURATORII. Anno Christo 1046, ex Bonifacio duce et mar- A vente hsec scripsit, et rerum gnarus esse potuit, chione Tusciae, atque ex Beatrice Lotharingica , nata est inclyta princeps comitissa Mathildis; anno au- tem 1115 e vivis sublata; femina cum animi vir- tutibus, tum rebus gestis ac amplitudine ditionum celeberrima, atque Itali: ae vvi sui nobilissimum decus. Ejus vitam ex professo litteris consignarunt Benedietus Luchinus, Dominieus Mellinus, Felix Contelorius, et Julius de Puteo. At precipue hanc historia partem exornarunt viri duo, non minus eruditione quam judicio subacto clarissimi, nempe Franeiseus Maria Florentinius, in Monumentis co- mitisse Mathildis italice scriptis, et Benedictus Bac- ehinius Saneti Petri Mutinensis abbas ordinis Cassi- nensis, in Historia Italica monasterii Padolironensis. Singulis tamen hisce scriptoribus facem praetulit, imo pleraque ex gestis comitisse Mathildis suppeditavit unus Donizo, qui et praesens vidit, et versibus ex- pressit praeclara fortissima illius mulieris acta. Certe nisitempus, utitot alios, hunc etiam nobisscriptorem eripuisset, mutilam minus ac non levibus tenebris obsitam haberemus Mathildis, ejusque progenitorum Historiam; progenitorum, inquam, nam et ab his suam ille narrationem exorditur, et de iis multa ha- bet, quae alibi frustra eonquirerentur. Rudi sane at- que incomposito stylo, et poesi omni poetico colore destituta rem ille suam peregit, ut proeul dubio barbarum scriptorem ac ferreum continuo clames. Verum quod illi inelegantia styli defuit, veritatis amor et quaedam sinceritatis imago satis supplevit. Accedit quod eorum quie refert Mathildis zetate peraeta, et testis ipse fuit. Nam, ut mittam vulgo credi ipsum capellani munere apud eamdem comi- tissam funetum (quod quibus tabulis affirmetur, non vidéo, imo etiam falsum arbitror), certe is ipsa vi- quippe proximus et charus Mathildi. Canusium vero, sive Canosam, nempe fortissimum ac celeberrimum illud Regiensis agri castrum, quód charum pras re- liquis eum ipsa comitissa tum illius majores habue runt, Donizo noster ubique memorat, ubique laudat, imo et loquens nobis exhibet; ibi enim Donizo jam per quinque lustra habitarat, cum hac contexenda sumpsit. Poema autem suum, vivente ipsa Mathilde, con- texuerat Donizo, eique dieare statuerat; cum ecce mors piissimam principem e vivis aufert. Hine ad- ditum a poeta postremum caput Operi suo de insigni obitu memoranda comitisse Mathildis , postqua librum ipsum concluserat capite praecedenti, eujus esttitulus : Quod erga, Dei cultum, ete. In hoc igitur penultimo capite (quod pauci fortasse huc usque animadverterunt) expressit Donizo per acrostichum, hoe est litterisinitialibus versuum nomen ac officium suum, his etiam verbis lectorem de hoe ipso mo- nens: Officium dictant nostrum metra momen et ista. Ita se habet acrostichus ille :: Presbyter huno librum fincit, monachusque Donizo. Ubi fincit idem est ae finxit, eum. nomen Christi per abbreviationem .XPI scripsisset. Simul aulem ex his intelligas quare Donizonem ego appellare ma- lim, quam Domnizonem, ut reliqui faciunt. Alterum C quoque acrostiehum nobis reliquit hie scriptor in prologo, ex eujus initialibus litteris conficiuntur hi duo versus : Filia Mathiüdis Bonefaci, Beatricis Nunc ancilla Dei filia digna Petri. 943 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 944 Et postremo versu de hoelusu monitos nos voluit A adhue monumenta testantur. Utrumque codicem scribens. Ipsius hi versus dant nomen, dantque parentum. * Sed utredeam ad aerostichum priorem, per ipsum edoeemur Donizonem non solum sacerdotem, fuisse sed et monachum. In Canusino monasterio proeul dubio is vixit, quod ex ejus epistola dedicatoria satis elucet. Et quidem eo teste lib. r, eap. 17 novimus Frazxinorense monasterium in montibus Mutinensi- bus ab ipsa Mathilde ejusque matre Beatrice fuisse zdifieatum, ae praterea Canusium, data nempe monachis ecelesia, quam antea unus praepositus cum x1 clericis sive canonieis administrabat : Canusinme quoque sancte Ecclesie nomen mutaverunt, et honorem. In melius, dudum cut prepositus unus, Usus cum cleris non nisi tantum duodenis Deservire quidem. Nunc abbas servit ibidem Cum monachis Christo multis famulantibus illo. ltaque in illo ipso monasterio, sub sancti Benedieti regula, militasse Donizonem statuendum omnino est. Id quod clarissimus Mabillonius, in Annalibus Benedictinis, ad ann. 1115, minime advertit; imo ecclesiam Sancti Caesarii in agro Mutinensi sitam, et Mathildis tempore a canonicis regularibus admi- nistratam, confudit eum Canusino Benedictinorum monasterio in Regiensi sito, scribens, multa bene- ficia a Mathilde Bondeni cgrotante postremis vite sua diebus ecelesie Sancti Cesarii canonicorum re- gularium apud Canosam fuisse collata. Donizonis liber primum editus fuit a Sebastiano Tengnagelio bibliothecario Ccsareo, sive a Jacobo Gretsero , soe. Jesu, Ingolstadii, ann. Christi 1612, inter Vetera monumenta contra schismaticos ab ipso colleeta. Ad eam editionem usus est Tengnagelius apographo ad se Roma misso. Tum clarissimus vir Godefridus Guilielmus Leibnitius in insigni Opere Seriptor. Brunsvic. illustrant., tom. I, pag. 629, al- teram ejusdem poematis editionem, anno 1707, no- bis dedit, precedenti sane accuratiorem; nam et antiquissimus codex Romanus olim Sirleti cardi- nalis cum edito collatus subsidium eidem tulit, et Vaticane bibliotheez eustos Zaccagnius nova colla- tione ipsum juvit. Prodibitnune iterum, opera quo- f) que mea, illud idem Donizonis poema ; atque, ut eli- matius et comptius prodeat, eg etiam curam omnem attuli; nee inutili fortasse studio atque labore. Nam et doctissimus P. Bacehinius, magna litterarum ja- etura, anno 1721, nobis a morte ereptus, Donizonis apographum e Padolironensis bibliotheez antiquo codice ms. desumptum mihi eommodavit ; et, quod plus est, alterum pervetustum eodieem ms. summa comitate mihi utendum dedit marchio Cajetanus de Canosa, vir nobilitate generis in civitate Regiensi inter primos eonspieuus, utpote eujus majores Ca- nosam ipsam ab imperatoribus, paucis post comi- tisse Malthildis mortem annis, in feudum recepe- runt, et per aliquot seeula retinuerunt, ut certa eum editis eontuli; et nune quid in Regiensi potis- simum observatione dignum compererim, monendi sunt lectores. : Ex eharacterum forma mihi visus est codex ille scriptus ante quadringentos annos. Oceurrebant primo figurze Mathildis et Donizonis, eidem offeren- tis librum eum hoe versu : Mathildis lucens, precor, hoc cape chara volumen. Similem effigiem, minio pietam, et ex Donizonis Opere ms. expressam, in es incidi fecit Dominicus Mellinus, et rursus Mabillonius in Annal. Bene- dietin., ad ann. 1115. Verum, si quid sapio, hae nihili facienda sunt, quippe unico amanuensium aut B pietorum ingenio serius fexeogitata, et nihil expri- C mentia germanam Mathildis imaginem. Quam etiam - opinionem mihi altius persuasit Donizonis ipsius effigies, quz laieum fortasse, certe nunquam mona- chum exhibet, qualis ipse fuit. In Regiensi codice, cap. 2, conspiciuntur figurz regis stantis, aec porri- gentis unam capsulam presbytero, in qua scriptum est : Corpus sancte Corone ; duo clerici tenent alte- ram capsulam, ubi seriptum legitur: Corpus sancti Victoris. Astat regi Atto militis habitu cum ense et eaputio. Supra legitur : Corpora sanctorum rex Attoni dedit horum. Sequuntur ali: figure eum hoe versu : Membra secat sancti Godefridus, dans ea patri. Ante eap. 8, occurrit effigies Bonifacii hoc sociata versieulo : Te redimat Sother Bonifaci marchio duxgue. L Ante cap. 10, Beatricis effügies habetur, supposito hoc versu : Det Deus in claris cameris te stare, Beatriz. Preeponuntur capiti 1, lib. rr, effigies Mathildis, Hu- gonis abbatis Cluniacensis, et Henrici regis in genua proeumbentis ante ipsam Mathildem, eum hae epi- graphe: Rex rogat abbatem, Mathildim supplicat atque. Tandem ad caleem libri hee ab amanuensi adjecta leguntur : Lector, amore Dei sepe memento met. Finito libro, referatur gratia Christo. Seriptori libri donetur gratia Christi, Nomine qui dicitur Zanelinus atque vocatur A notis cunctis, parentibus, ejus amicis, Quos diligit vere cupiens omnibusque parere Juxta posse suum. diligit ardenter amicum. f Quem sibi fidelem noscit ac esse patentem, Igitur ex hisce codieibus intellexi non paucos Do- - nizonis versus desiderari in editis libris, ae potissi- mum lib. r, infine cap. 7,et initio S, ubi habetur Urbana altercatio inter Canosam, e£ Mantuam, de corpore ducis et marchionis Bonifacii. In hac igitur editione restituti sunt LXvIII versus, qui typis editi 945 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 946 nondum fuerant. Ad hzee nonnullas variantes lectio- A cipem illum, dum venationi operam daret 2n parti- nes inde excerpsi, quae lucem aliquam subobscuro scriptori afferent. Editioni autem suc Leibnitius subdidit ex Lucensi codice olim clarissimi viri Francisci Mariz Flo- rentinii alteram Mathildis Vitam prosa, conteztam, quam et mihi retinere placuit in hae nostra, quippe qua non inutilis visa est ad facilius capiendam ali- quo in loeo Donizonis mentem. Neque enim aliud hae Vita est, quam ipsum Donizonis poema com- pendiose prosa oratione expressum. Non dissimilem Vitam, ab alio tamen scriptore, diversisque verbis, ejusdem Donizonis poemate similiter breviato, com- positam, habet laudatus codex Regiensis. Hane mihi descripsi, sed in publieum efferre animus non fuit, ne superflua merce chartam onerarem, atque lecto- res. Ceeterum Vita hae ms. me docuit, alfercatto- nem inter Canosam et Mantuam, quam nune plu- ribus versibus auetam, ut supra innui, typis dabo, non esse collocandam lib. 1, eap. 7 aut 8, ut in editis, sed quidem ante cap. 17 ejusdem libri; quod et ipsa rerum series indicabat, cum ibi de Bonifacio duce jam mortuo agatur. Et fortasse excidit eo in loco aliquis Donizonis versus e mss., quippe in ea- dem Vita hac leguntur : « Qui (Bonifacius) dum ire vellet ultra mare, et parasset naves juxta praeceptum dieti domni abbatis, mortuus, et sepultus fuit in civitate Mantuc inter Sanetum Petrum, et Paulum, et ecelesia ibi zedificata fuit in honorem ejusdem, ut sacra mysteria pro eo fierent. Et maxima altercatio inter Mantuam et Canosam orta est. Nam Canosa dicebat quod debebat habere corpus dieti Bonifacii, cum haberet majores; Mantua vero se defendebat, quia major erat. » In Donizonis poemate nihil nune de ecelesia illa; ubi sepultus fuit Mathildis pater dux Bonifacius. Alfercationem ergo illam suo loco in presenti editione restituam. In fine vero hujus Vite habetur narratio mortis Bonifacii ejusdem, eujus initium est : « Ad veram autem Historiam dicitur de morte Bonifacii patris comitisse, quod dum ipse offendisset quemdam de Campitello, nomine Scarpetam de Canevariis, ipse Searpeta aecepit arcum et sagittas toxieatas, ct dum ipse marchio Bonifacius ivisset venatum in quodam nemore ultra Olium in partibus Sancti Mar- tini de Arzino, episcopatus Cremona, a dicto Sear- peta post quamdam quercum, sive roborem, qua adhue dieitur ibi tune fuisse, cum ipse quasi per quemdam montieulum ascenderet, cum sagitta et arcu post dietam quercum percussit dominum mar- chionem, stans cum uno genu flexo in terra, et fa- ciens plures passus; et ibidem adhuc apparent vesti- gia et pedieze in loco praedicto, ab eo quod dieitur quod nunquam ibi nascatur herba; et, si destruantur dict? pediez sive vestigia, dicitur quod altera die adhue apparent sieut prius apparebant. Nec in prz- dieto loco ex postea aliquod cultum fuit; sed adhue ista quercus stat, et postea stetit. » Monumentum hoe causam Pigna et Sigonio dedit scribendi prin- C D bus Sancti Martini de Arzino episcopatus Cremona, a quodam Searpeta de Canevariis proditorie occisum fuisse. Ejusmodi narrationem tanquam fabellam ex- plodit elarissimus Baechinius in Hist. monast. Pa- doliron., pag. 48. Ego vero, Hermanni Contracti et Arnulphi Mediolanensistestimonio fretus, non omnino negandam fidem ejusmodi narrationi reor; constat enim Bonifacium ex insidiis a proditoribus in silva interemptum. Alterum quoque monumentum, de fun- datione eceleside. et monasterii Sancti Andrez in ci- vitate Mantuana, subditur in eadem Vita ms., quod uti minime contemnendum hue inferre statui, lecto- rumque judieio dimittere. Ita vero se habet : « De Beatrice ad veram historiam dicitur quod habuit Damieellum, nomine Adelbertum ; qui Damicellus, sicut Domino placuit, factus est cccus, et amisit visum, et vitam eondignam faciebat. jejunando, et vigilando, et peenitentiam magnam faciendo. Et ubi est modo ecclesia S. Andree in civitate Mantuz, erat hospitale novum et parvum, ad nomen B. An- drez apostoli faetum. Cui Adelberto tempore dictae Beatricis apparuit de nocte in somnis S. Andreas, dieens : O Adelberte, vade ad comitissam, et dic ei quod ego dixi tibi ut faceret fodi in tali loco, qui erat prope ecclesiam, ubi erat corpus B. Longini martyris, qui lancea pereusserat iatus Domini, et iude exhauserat sanguinem et aquam, et ibi in duo- bus vasis recondita sunt predicta, scilicet sanguis et aqua qua fluxerunt de corpore Jesu Christi; quod et fecit. Dicta vero ducatrix sive comitissa dixit: Adelberte, si hoc verum non erit, faciam te flagellis cedi; et flagellatus fuit dietus Adelbertus. Iterum secundo apparuit B. Andreas dieto Adelberto, dicens ei ut praedixerat. Qui Adelbertus dixit hoc comitissa, et non inventum est, et flagellatus est. Iterum tertio apparuit beatus Andreas, confortans eum quod adhue suaderet comitisse quod fodi fa- ceret, quod ,et feeit conditione predicta. Tandem presentibus pluribus episcopis inventus fuit sanguis et aqua-qua fluxerant de eorpore Christi, et corpus B. Longini, quod corpus reconditum fuit in arca pulehra in dieta ecclesia. Sanguis vero. et aqua eum vasculis recondita fuerunt in confessione dicta ec- clesie, et adhuc sunt. Propter quod dicta ecclesia, qua prius fuerat hospitale parvum, faeta est mo- nasterium magnum et nobile, et ibidem abbas cum monachis cantantes divinas nocturnasque laudes stant; et dieta ecelesia facta fuit, sieut modo est, magna, et pulehra, et lata, et dotata fuit per dietam Beatricem, et per Mathildim ejus filiam, quasi de omnibus quz habet inter Padum et Lacum, et de tota euria Fornicate. Ob quorum reverentiam infi- nita» nationes, tam Ultramontanorum quam Ala- mannorum, etiam Lombardorum et Tuscorum, et diversarum nationum solebant venire propter dictam devotionem ad civitatem Mantuz, tempore Ascen- sionis Domini, et ibi multa donaria faciebant; et in civitate Mantue jejunabatur dieta hebdomada 947 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. ij 948 usque ad diem Jovis, licet per Romanam Eeelesiam-A illudque integrum in suum librum derivavit, sed nulla vigilia sive jejunium fiat inter utrumque Pascha. « Hae est recordatio marchionis Theodaldi; quando obiit, eurrebat 1017, indiet. v. « Item Bonifacius marchio vixit post. mortem 'Theodaldi patris ejus 45 annis ; et quando obiit, cur- rebat 1052, indict. v. « Item eomitissa Mathildis vixit post mortem Bo- nifaeii marchionis patris ejus 63 annis. Quando obiit, currebat 1115, indiet. x1rr. » Prater haee in duobus codicibus ms. bibliotheeze Estensis duce ali:e. Mathildis Vit:e habentur, ezeque itidem ex Donizone breviato deductc. Prima inscri- bitur : Historia omnium nobilium et antecessorum, de quorum prosapia fuit comitissa Mathildis, ete. Ca- pitis primi tale est exordium : Comes Sigefredus ve- nit de comitatu Lucenstum in episcopatu Regino cum tribus filiis, ete. In altero codice legitur : Incipit Historia sancte memorie ducatricis et comitisse Mathildis, et omnium suorum predecessorum. Tum minio conscripta haee nota habetur : Nota quod. istam legendam scripsit quidam. monachus de Canosa me- trice ; unde consideravi versus, et seriem ejus Historie accepi breviter, vesecatis multis superfluis. In prologo suo sic procedit. Primo dicit, quod acta, et gesta In- dianorum, ete. Ibi vero in fine leguntur duc ora- tiones, quas eomposuit venerabilis antistes sanctus Anselmus ad consolationem domine comitisse Ma- thildis.Neque przetereundum videtur, jam ante duo sccula Historiam de rebus gestis comitisse Mathildis ejusque majorum Latino stylo, eoque eleganti, con- textam fuisse a Baptista Panetio Ferrariensi carme- lita, qui eireiter annum Christi 1490 fioruit, et Fer- rariensem quoque Historiam posteris pollicebatur. E ms. codice, quem Patres soc. Jesu collegii Muti- nensis servant, Vitam hane deseripseram ego, atque edere meditabar. Abstinui tamen, timore ductus, ne post Mathildis Historiam a recentioribus aceuratiori sane studio elueubratam, hae aut superflua aut manca videretur. Coterum Panetius, qui in fronte libri. elimatissimus historicus, et scriptor luculentus appellatur, sub oeulis habuit et ipse Donizonis poema, taeito nomine scriptoris, per quem tantum profece- rat. Quod silentium nemo, ut arbitror, laudabit aut feret, uti neque illorum qui, vetusti alieujus seripto- ris scriniis expilatis, sperarunt, eo deperdito, imo et per summam improbitatem e medio sublato, sua in posterum unice legenda et conquirenda. Et hac quidem habui qua de Donizone ejusque poemate commentarer. An alia ille nobis ex ingenio suo reliquerit, percontabitur lector. Ego unum in- dicabo. In laudato codice ms. Regiensi habetur etiam Enarratio Genesis hexametris et pentametris versibus ab ipso Donizone composita, cujus rei testis est versus iste in fronte positus : liec Genesis fictio (lego finoit) gratanter metra (Donzzo. Ita vero exorditur : Principium rerum struatt Sapientia celum. Primitus omne solum condidit. atque polum. Senos perque dies hcc ornat madame, dicens : Astra micent plura, luna sit astra fugans, ete. Completur totum Opus versibus 368, quos descri- bere animus non fuit, nihil enim exhibebant, quod oculos leetorum allicere unquam possit. In calce Enarrationis leguntur hi versus : Hec pinait certus Lucensis pictor Ubertus. Ecce Dei magmus miseros qui protegit agnos ; Sacra Dei deatra benedic mos intus et. extra. Pando Petrus portas, ete. Seriptori libri tribuantur gratie Chrisü. In margine autem codicis, ubi narratur mors (; Beatrieis ducissce, haec adnotantur de ejus sepulcro : - Versus tumuli apud, Pisas. Quamvis peccatrim sum. domma vocata Beatriz. In tumulo missa, quamquam fuerim comitissa. Quilibet ergo pater noster det pro mea anima ter. Tu vide Florentinium, lib. ir, pag. 161 Vite Mathildis. Ex subjectis Leibnitii notulis, quas retinui, facem interdum accipiet lector inter tenebras a poeta offu- sas. In eum finem meas et ego addidi breves notas Qui vero plura optet, memoratas Mathildis Vitas, atque ecclesiasticam Historiam consulat, ubi multa fusius enarrata inveniet, quae hie minime repe- tenda censui. LEIBNITII MONITUM. Mathildis, filia Bonifacii ducis et marchionis Tu- [) crevere hzereditatem, quam antea Henrieus V Lotha- scia, et Beatricis Friderico Lotheringize Mossellanicae duce nati, magnarum in Italia ditionum haeres, eum matre pontifici Romano Gregorio VII contra impe- ratorem Henricum IV favit. Et quoniam Guelfus noster, Azonis filius Bavarie dux, ab imperatore recesserat, ei fcedere juneta, etiam filio ejus primo- rod Guelfo nupsit; a quo tamen postremo rursus ivertit. In tabulis paeti matrimonialis dotalibus lex scripta erat ut, si superstes maritus esset, ditiones conjugis haberet. Eo ex capite postea Guelfi ducis posteri, Henricus et Guelfus, sub Lothario Saxone Augusto, vindieavere sibi, et auctoritate Cesaris rii antecessor sibi usurparat. Guelfus, qui se ducem Spoleti ae Tuscie, ac dominum domus Mathildis - appellabat in diplomatibus, has regiones in seneetu- tem usque tenuit, et tandem, neglecto Henrico Leone fratris filio, imperatori Friderieo I ejus hosti, accepta pecunia, cessit, qui Philippo filio, duei Suevie, postea regi Romanorum dedit. Hoc occiso, eum pontifex Innocentius III Ottonem IV coronasset, terras Mathildis ex ejus testamento Romana Ecclesiae vindieabat; Otto et imperii et majorum jura oppo- nebat, negabatque Mathildem testamento suo auferre his quidquam potuisse. Inde pontifieem hostem 949 APPEND. III. — MONUMENTA. GREGORIANA. 950 magno suo malo sensit, qui aemulum ipsi opposuit A apographo Boma misso primus edidit Sebastianus Friderieum I1, Neapolis et Sicilie regem, ;Hen- rici IV imperatoris filium adolescentem. Ex/eo Mathil- dis haereditas pro bona parte in Romanz Ecclesi testate fuit. Ipsa magnis in ecelésias largitionibus, non minus quam rebus viriliter gestis famam et scriptores, promeruit. Domnizo, vel Donizo ejus capellanus, arcis Canusina ecclesiastes, vitam adhue viventis carmine scripsit quale tempora ferebant, et consti- tuerat dicare principi suze. Itaque in antiquo Vati- eano codice pinguntur, ipse habitu offerentis, Ma- thilda in throno specie accipientis. Sed antequam opus ad umbilieum perduceretur, obiit inelyta prin- ceps. Ex recentioribus Vitam ejus scripsit dominus Mellinus, mox curatius quazedam notavit Felix Con- telorius, Roma sub Urbano Oetavo scriniis prae- feetus. Sed omnium diligentiam, et studium vicit vir egregius Franciscus Maria Florentinius, apud Lucenses medieus, qui patrice suz asserens hujus p principis originem, res ejus majorumque tradidit ex fide diplomatum, auctorumque temporibus vicino- rum. Hune secutus non spernendus ingenio et elo- quentia, sed inferior historicz narrationis firmitate, Julius de Puteo. Novissime vir multiplicis doctrinze ex Benedietina familia Benedictus Bacchinus, in libro de celeberrimo monasterio Sancti Benedieti ad Padolironem, quod a majoribus Mathildis fundatum, ab ipsa ditatum est, res Mathildisnovis auxiliis ex tabulis illustravit. Cum in eo monasterio ipsa se- pulta fuisset, multis post seculis corpus Urbani VIII jussu elam sublatum Romamque translatum est, ubi insigne tumuli monumentum in basiliea Vaticana aecepit, duce Mantuano, qui violatum territorium querebatur, quantumvis indignante. Porro Domnizonis presbyteri Vitam Mathildze ex Tengnagelius, bibliothecarius Caesareus, vel qui sue- centuriatam huic in ea re operam navavit Jacobus Gretserus, Ingolstadii 1612, in Opere quod inseri- ptum est : Vetera monwmenta, contra schismaticos, jam olim. pro Gregorio VII, aliisque nonnullis pon- tificibus Romanis conscripta; quod Goldasto potissi- mum oppositum erat. Sed cum postea Roma inqui- siissem, deprehendi apographum illum sumptum ex recentiore codice, non ex antiquissimo, qui tunc nondum erat in Vaticana, sed cardinalis Sirleti bibliotheca. Hune ergo contuli cum edito, ejusque ope multa restitui. Nova etiam collatione me nuper juvit vir clarissimus Laurentius de Zaecagnis, bi- bliothecae Vaticanae custos primus. Nonnulla ex rebus ipsis emendavi, ut jam vix amplius quidquam. in semibarbaro et impeditissimo scriptore fugiat legentem, eum antea multa nullum. sensum habe- rent. Figuras ex eodem codice a pictore ad normam prototypi reddi curavi. Sed hie non adjeci ; quee alio loco non intempestiveexhibebuntur. Notulas subinde aspersi sensus declarandi causa. Adjeci et chartulam comitisse Mathildis super concessione bonorum suorum, facta Romane Ecclesie, qua in eodem codiee aseripta reperitur, neque scio an ejus authen- ticum exemplar alibi habeatur, etc. Caeterum, ut, quod Guilielmo Apulo dedimus, etiam Domnizoni prastaremus, id est ut argumentum operis exhibe- remus, eo minus opus fuit quod vicem ejus praesta- bit subjecta eidem Vita Mathildis prosa scripta ab auctore anonymo, non recentissimo tamen; quem, a Francisco Maria Florentinio aliquoties ex manu- scripto laudatum, suppeditavit nobis filius ejus Maria Florentinius, vir doctissimus et officiosissimus, pa- ternarumque laudum hares; nam hwc Vita fere ex Donnizone desumpta est. ^ VITA NMLIATEILDIS CELEBERRIMJE PRINCIPIS ITALLE, CARMINE SCRIPTA A DONIZONE PRESBYTERO QUI IN ARCE CANUSINA APUD IPSAM VIXIT. "Accessit chartula. comitisse Mathildis super concessione bonorum suorum: facta. Romane Ecclesie ; item Relatio de thesauro Camnusinc ecclesie Romam transmisso et veompensatione facta, INCIPIT EPISTOLA. Munifieentissim: atque Dei gratia invietissimze (] jam per quinque lustra resideret humilitas (493) inter orthodoxarum (491) choro associanda Ma- thildi, infimus omnium presbyterorum Donizo, piis meritis quidquid valet humanitus, et quidquid est sibi divinitus. Cum ad clarorum principum mausoleum (492) (491) Non legitur hae epistola in codicibus mss., quibus sum usus. Hie restituerem mulierum ortho- docarwum, aut quid simile. MURATORIUS. (492) Ad Canossam scilicet, ubi in templo sancti Apollonii reposita erant corpora avorum comitissae Mathildis. Atque hic animadverte Donizonem jam nullamque ex eis videret memoriam, quod apicum commendaret perpetuitas, accidit quando nuper ve- stri honoris sublimitas (494) Canosam deduci arcas jussit marmoreas. ad tumulandum dignius eorum corpora, ut ea, qua? ex eis a senibus et veraciori- per quinque lustra militasse in monasterio Canusino, eum haee seribenda suscepit, anno 1114 aut etiam antea. Mun. (493) Seribe : mea resideret humilitas. MUR. (494) Canusium. LEIBNITIUS. 951 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 952 bus nostris temporibus (495) viris nostra audierat A rum exsultans in laude ejusdem Caesaris, metra pro- parvitas, ferventi zelo, carmine heroico nostra ten- taverit (496) caraxare jmperitia; ne tantorum he- oum laterent acta fortia et illustrissima ; quo d ad effectum perduximus, Christi adminieulante benevo- lentia. ; Et quia, largiente superno opifice, vos eis impa- rem in nulla esse gratia ad totius regni pervenit notitiam, quamvis rex sapiens dicat, ne laudes quem- quam in vita sua, tamen quia nullo deteriorari inde arbitramur vestram auream dignitatem seu scien- tiam, reperiamusque a praecipuis poetis antiquis po- testatibus exhibita carmina laude dignissima, ut poeta Horatius Octaviano Augusto scribit : Praesenti tibi maturos largimur honores id est, te vivente, scribimus de te carmina, et ut doctissimus poetarum eidem Augusto detulit gratis- sima ex ipso carmina, a quo libertate accepta ite- tulit talia : Ante leves ergo pascentur 4n cthere. cervi, Et freta destituent mudos in littore pisces, Ante, pererratis amborum finibus, exsul Aut Ararim Parthus bibet, aut Germania Tigrim, Quam mostro illius labatur pectore vultus. Quod zque de te conjicere possumus, benignissima domina, et ut liber reginae Esther de rege Assuero indicat, qui noctem duxit insomnem totam intente audiens scriptas de se historias, donec legentes au- divit quod Mardocheus nuntiarat ei vitze suce insi- dias, quem et protinus ob id remuneravit retribu- tione regia. Seripsimus de vobis etiam utilem ven- turis temporibus historiam, quz probatissimum erit B exemplum diligentibus Deum sanetamque ejus Ee- clesiam, Vita salusque vestra, nostra est securitas et lzetitia ; infirmitas autem, debilitaset tristitia. Det vobis vitam salutemque continuam Salvatoris om- nium misericordia. Amen. INCIPIUNT CAPITULA PRIMI LIBRI. : I. Narrat Canossa qui fuerint qui eam cdificaverint, et. a quibus regibus obsessa fuerit, et qualiter cum grandi "victoria evaserit. II. Refert Canossa amorem. Actonis erga se, et quomodo acquzstvit idem, Acto corpora Victoris et Co-. — ronc, et S. Apollonium episcopum et. confessorem. ui. Que et. qualis fuit uxor Actonis, et quot filios habuit, et quod filius ejus Teudaldus princeps exsti- tit post ipsum , et quod. idem Teudaldus edificavit monasterium tllud quod est inter Padum et Larionem. IV. De tribus fiis Teudaldi, et uxore ejus. V. De episcopo Aretine urbis, qui fuit frater Bonzfacii. UNT. Quod. nonnulli marchiones Longobardi studuerunt separare Chonradum a Bonifacio, et quod Bo- mifacius dumit waorem comitissam Richildam, et. de magno bello quod. tota. Longobardia fecit cum Bonifacio et. Chonrado apud. Curaliolum (497), qui est prope Reginam urbem. E VII. Quod, marchiones sepulti sunt apud Canossam. VII Cujus stature. et cujus qualitatis exstitit Bonzfacius, et quid de ipso sibylla prophetizavit. IX. Cum quanta gloria et honore ducit due et marchio Bonifacius illustrem ducatricem Beatricem. XO Quod, rez Chonradus Parmam vicit adjutus a Bonifacio, et quod idem rex idemque marchio jura- mento foderati sunt. XI. Quid. egit. Bonifacius in Burgundiam eundo et redeundo. XII. De aceto quod marchio Bonifacius transmisit Henrico regi secundo, et de grandi dono quod quidam servus ejus dedit eidem regt. : XIII. Quod. aliquando in consilio suo, aliquando occasione vigili moctis Henricus secundus rex tentavit capere Bonifacium. XIV. Quod. Bonifacius studiosus fuit in divinis rebus. XV. Quod. a regibus Teutonicis venit. mos venundandi ecclesias, et quod Bonifacius acceptavit inde peni- tentiam a sancto Gwidone abbate. XVI. Urbana altercatio , inter Canossam et. Mantuam de corpore ducis et marchionis Bonifacii. XVII. Quot annis vixit Beatrix post Bonifacium, et quam prudenter omnia vexit. XVIII. Quod secundus Henricus tempore Beatricis mortuus est, et quod tertius Henricus cum papa Alexan- dro II nimie discordatus est. XIX. Quod post Alexandrum Gregorius septimus papa factus est, cum quo prelibatus rez tam diu di- scordatus est, quod ab eo damnatus est. i XX. De obitu domine Beatricis, et quomodo Canossa dolet ex ea, et de corpore ejus. Expliciunt Cap. primi libri. INCIPIUNT SECUNDI. I. De primo adventu tertii Henrici regis, et VII pape Gregorii in Longobardiam, et qualiter a duca- trice Mathildi apud. Canossam suscepti sunt, et quod eumdem regem subvertit Guibertus archiepi- Scopus, et alia, vice venit cum. eo Romam contra papam . IJ. Gam, contra regem et. Guibertum eaarserit domina. Mathildis, et quod. cunctis catholicis sub-.- enerit. IIT. - De obitu pape Gregorii, et de electione Desiderii et Urbani papa, et. quod cunctis catholicis sub- (495) Seribe : nostrorum temporum. Librarii, ple- (1 seribere (in antiquo cod. Vaticano est caracare). LEIB. rumque rudes et indocti, minime assequuntur com- pendia verborum in mss. codicibus. Hine ejusmodi errores interdum in editis. Mun. (496) Charazxere (a graeco, yap£asw), ezarare, con- (497) Cod. recentior Vatieanus Curtiliolum, anti- quus habet Cuvitiolum, quod rectius, quia et inferius summa capitis ita habet, LIB. 953 IV. VI. VI: VIHI. IX. X. IS XII. XIII. XIV. XV. XVI. XVII. XVIII. XIX. XX. APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 954 venerit, et quod domina, Mathildis pro Romana Ecclesia pugnavit, et de obitu S. Anselmi Lucensis episcopi. Je tertio adventu regis Henrici in Italiam, et de obsidione Mantuance urbis. Objurgatio ac detestatio seu digna exhortatio contra Mantuam. Item fn eodem, rege et domina eadem, et de bello militum comitisse cum. rege apud tres co- mitatus. De obsidione Montis Belli, et de vexillo. regis apud. Canossam capto. De separatione Praxedis regine ab. Henrico rege, et de adventu pape Urbani in. Longobardiam. De obsidione Nogara. Quid. in. Galliis papa Urbanus lucratus est, et de reversione sua ad Italiam. De recessu Chonradz ab Henrico patre suo, et de morte pape Urbani. De electione Paschalis pape, et de prava. Guiberti morte. De obitu Chonradi? regis, et de obsidione Ferraria. Quod, papa Paschalis ob piam tutelam domine Mathildis direxit in Longobardiam venerabilem car- dinalem Bernardum. De obitu regis Henrici tertii. Congrua exhortatio Paschalis pape. - De adventu Paschalis pape n Longobardiam et in Gallias. De legatis et de primo adventu quarti Henrici regis àn. Italiam. Quo timore Mantuani ad. fidelitatem domine Mathildis redierint. Quod. erga Dei cultum domina Mathzldis intentissima fuit. ———MÁáÀÁ——————————————— PROLOGUS ISTE DOCET QUORUM FIT NOMINE CODEX. "iraneorum prosa sunt edita bella sonora; -talieque stylus quod pingit praelia scimus ;: t-ongobardorum venantia facta priorum ; -nmpia multorum, seu vilia dieta virorum »-ddita sunt libris, ne possint mente recidi ; Ealo sub exemplo tanto depromere metro 7rdua faeta ducum nostrorum. Sim licet usus -antum plana sequi , nudisque referre loquelis, müstoriam fingam eum carminibus tamen istam: —nspicimus grossis saccis subtilia condi. Carga colonus hebes dat terre. semina saepe, Citius exereseunt preebente Deo sibi tempus. -nterior campus, grossus meus undique saccus, wemina si qua gerit, subtilia, si qua recepit. ezrachia nam nobis summi tribuere Satoris, Optimus iste sator proprios dum seminat agros, zn tribulos gignunt, sed prabita grana remittunt, tust melius grano, granum verumtamen agro, "ossor agro semen ponit, quod congruit zeque. 7»-]ter habet linguas plures, alterque Sophiam crat, et hie fessum (498) discretor, et alter habetur, -gnis divinus sua dat, vult munera, sieut -rradiat splendens doctas sapientia mentes. czlaesa quidem recta facit ora docetque modesta ; Et res eximias monstrat dictare Sophia ; ».lta poli tractat, quem pleniter haee amat alma; -jangere summa nequit, qui non sibi prorsus adhesit. zegula, sed praestat eui non datur edere celsa, —lla tamen promat, qua continet atque laborat, cumque labore calet, succedunt maxima plane ; —nde meus sensus animatus fingere versus vpe meliorandi volo terrea scribere saltim. Zlec titulo vera (499), qua condidit esse poeta, -^ineit euneta labor, si permanet improbus, atrox (500). Zn cessabo quidem quae qui (501) inseribere scire censuit infelix mea stulta scientia, metris etis perfectis nulli dare, ni sapienti "Zectarece nostre Mathildi seilicet, orbem cujus habet nomen repletum propter honorem -]lius immensus quem servat more parentum, c"atius ista viget, virtutes quatuor illae r-argifluze degunt omni quia tempore seeum ; z-lta regens justos regit hane' prudentia eunetos, (498) Pro egrum positam voeem suspicari possu- — condit poeta, sint vera. MuR. mus. Respieit hoe in loco poeta Apostolum 1 Cor. (300) An. potius Donizo seripsit Zmprobus ar dor xu, 8. Alii quidem per Spiritum datur sermo sa- — MUR. dpt pientie, alii gratia sanitatum, alii genera lingua- (501) Cod. Vatie. antiquus (quem simpliciter su b rum, etc. MUR. cod. ant. nomine eitamus) habet quee quiet, recte, ut (499) Corrige, praelueentibus codicibus nostris: ^ feresemper. Lrrs. — In codice quoque Regiensi ha nec titubo vera.Hoe est : neque dubito, quin ea, quae betur que quivi. MUR. AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 956 Eiscrete vadit, sua temporat (502) acta ducatrix, e:xercet valde pietatem justitiamque, —udicis observat coelestis jura timenda, "ortis in adversis, minus est elata secundis, -nque fide vera Deitatis credula sperat. Cumine ceu fidei sie faetis pollet amcenis, —dcirco fructus centeni colliget (503) usus. »-Iter terdenam, sexagenamque coronam Cum tenet alter, habet centenam grandior alter, —sta legit totas probitatis jure coronas, cymnasii mensa sint haee recitata decenter, ZJoseat ei, grandis quod calliditas manet anguis »-ligeri plane comitatur simplicitatem. "dosteritas nostra tantam dominam, volo, noscat tin ego dietabo ceu quibo, postque rogabo, -iutius, ut verbum si currerit hie inhonestum, FWespiciat, pareat veneranda Mathildis amanda. --psius hi versus dant nomen, dantque parentum. EXPLICIT PROLOGUS, PRINCIPIUM LIBRI DE PRINCIPIBUS CANUSINIS Plurima scribentur metra de quibus ut memorentur. Vivus si Plato foret hactenus, ipseque Maro, Innumeros versus daret illis fingere tempus Istud de nostris ducibus (504), quos totus hie orbis Funditus.esse catos (505), non solum fatur et altos, Imo testatur de talibus, ae laerymatur, Egregiis unquam sibi quod plaga nulla redundat, Temporibus priscis nullus melior fuit istis : Nam Priami proles his non sint nobiliores, Ulterius nemo par his nascetur in zevo. Hi velut astra nitent de lumine quippe Sophiz, Ceu Phoebus terras omnes illustrat, et herbas Confovet ae nutrit, quin maturescit, et urit; Horum sie ultra rutilabat curia. eulta (506). Aulas nempe ducum, comitum transcendit et usum ; Regia dona dedit, docuit bellare, peremit Quos male conspexit patrare, bonisque pepercit, (502) Seribendum femperat. LErB. — ita quoque mss. codices nostri. Mun. (503) Cod. Padolir., colligit. Mum. (504) Tusci quidem, ac fortassis etiam Spoleti, duces fuere Bonifacius ac ejus filia Mathildis. Sed qua quao ratione Donizo, Canusini monasterii in Regiensi agro siti monachus, eos duces. nostros appellat? Ad Tuscie ducatum minime novimus , Speetasse Regiensem agrum, et arcem Canusinam, quam Doenizo incolebat. Aut ergo opinari placeat, Donizonem e Tusca provincia originem traxisse, aut ducali quoque titulo in Langobardicis eivitatibus dominatam fuisse Mathildim. In antiquis Mutinen- sium Annalibus mss., suo loco edendis, Mathildis ipsa appellatur dux Thuscie, et Longobardi, et Marche, et. Spoleti, et marchie Camerino. Petrus quoque Diaconus in Chron. Casin., lib. 11, eap. 48, eam dominam Tuscie et Liguric dicit; Ptolemzeus C vero Lucensis dominam Tuscice et Lombardie. Uti Mediolanenses olim regem suum appellabant, qui illis solo ducis titulo imperabat, ita et Donizo fecerit , potiori titulo usus. MUR. À Judicio justa, loeuples habilisque, venusta. Jurgia si qua sonant, hzee finit euria sola. Hostibus hi nunquam sua norant volvere dorsa, Regnum (507) signiferi vincebant bella periti ; Ipsorum framez resecabant noxia sepe; Justitiae palmam gestabant semper et arma. Ut vehemens grando segetes devastat in agro Damnant fellones (508), cruciant furcisque latrones ; Temporibus quorum viguit pax ordoque morum, Catholiei fortes genuerunt eatholieosque. Clavigeri Petri normam saneti quoque cleri Semper amaverunt, coluerunt, et timuerunt. Ex propriis rebus sanetis hi multa dederunt, Escas, et vestes miseris tribuere libenter; Cultores Christi tumulati sunt simul isti B Presidiis firmis eunetis nune charior illis, (505) Gratulor Donizoni, solito fantum plana sequi, et perquam rudi ae plebeio sermone utenti, quod verbum exaret, unis prope penitioris Latini- tatis auctoribus adhibitum. Catus autem, unde Ca- tonibus nomen, Ennio, Plauto ac aliis Latinis, hominem sapientem, prudentem, sive acuti ingenii, significavit. MuR. (506) Pracipue post annum a Christo nato mille- simum apud scriptores in usu fuit regum ae prin- cipum palatium, sive familiam atque ministros appellare curiam, unde Gallis /a cour, nobis autem la corte, et curiales propterea vocati qui nune vul- gari sermone coríigiani dieuntur. Exemplis parco. Hine Donizo ait, supra aulas ducum rutilasse curiam Mathildis, ejusque parentum. MUR. (507) Forte regum. Signiferi erant, velut magistri equitum, qui proximam ab ipso principe potestatem in exercitu habebant. Talis Conradus (postea rex) sub Lothario Saxone regn?é vexilla tenebat. Gode- frid., Viterb. Lxis. (508) Vox Italis et Gallis nota, et a Germanico verbo efformata, pro perfido, qui fidem datam 957 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. Alba Canosa (509) fleat, referat quoque nomina A Ipsius nati locupletati, phalerati, [vera, Nomina rite eanat, ne fiant hzec metra vana. CAPUT PRIMUM. Narrat Canossa qui fuerint qui eam cdüficaverint, et a quibus regibus obsessa fuerit, et. qualiter cum grandi victoria, evaserit. Atto fuit primus princeps astutus ut hydrus,. Nobiliter vero fuit ortus de Sigefredo Prineipe praeclaro (510) Lucensi de comitatu, Quique duos natos alios genuit bene claros. Est primus dictus Sigefredus, et Atto secundus, Filius et parvus vocitatur quippe Gerardus. Amplifieare volens proprium Sigefredus honorem, "Longobardiam (511) cum natis venit in istam, Se sicut late vitis distendit et alte, Hie prope sie valde distendit se proeul atque. Nam sub se terras (512) et gentes rite gubernat, Ae sub tutela propria multos retinebat. Illius error (513) natorum maxime ferro Gentes diversas prostraverat atque catervas : Cum major nimium Sigefredus hie esset opimus, Istud more patrum seculum dimisit amarum, prastitumque jusjurandum violat, quales vassalli adversus dominum suum aliquid molientes, aut arma arripientes. Hie latiori signifieatione sumitur pro iniquis et seelestis. MUR. (509) Nempe sita Canossa super eminentem ac arduam rupem, eujus latera ex saxo nudo, sive, ut ipse Donizo ait, ex nuda silice candorem quempiam praeferunt. Mihi e fenestris bibliothecze Estensis interdum prospectanti, et potissimum ope telescopii, talis visa est. Sita autem est in Regii Lepidi mon- tibus versus Meridiem et Occidentem, ultra passuum millia XIII ab Urbe distans. MuR. (510) Atto princeps, nempe comes, nam illis tem- poribus, et multo adhuc post, etiam comites sub principum nomine comprehendebantur; natus ex Sigefredo principe, id est dynasta potente, qui allo- dium, seu territorium proprium habebat, etsi nullum. forte feudum regale teneret, aut certe di- gnitatis nomen gereret, quod nonnulli etiam tan- quam nobilitati sive libertati derogans dedignaban- tur, ut ex Guelforum historia patet. LEIB. Comitibus quidem olim inter principes locus fuit ; eoque titulo spectatum fuisse Attonem sive Azzo- nem, Sigefredi filium, constat. Sigefredus autem cur et ipse princeps appelletur non facile ostendas; neque enim allodiorum copiaiis temporibus, uti neque nostris, principem constituere solebant. Mihi oborta "dubitatio num forte verbis illis Lucensi de comitatu signifieare voluerit Donizo , Sigefredum Lucensis urbis comitem fuisse. At de hoc erit mihi sermo alio in loco. Interea si princeps hic pro potente dun- taxat sumendus est, minus proprie hac voce usus fuerit Donizo. Mun. (511) Erat et Tuscia Langobardorum, cujus olim caput Luca. At Langobardia non nostris tantum temporibus, sed etiam Donizonis, strictiori signi- fieatione appellata est, qua^ eis Apenninum In- subres et /Emili:? partem ad -amnem usque Seul- iennam complectitur. Atque hine vides Hegiensem comitatum, in quo sita est Canossa, Langobardiae attribui. MUR. . (512) Hoc est castella varia sive in allodium, sive in feudum ab Itali: regibus aut ab episcopis ac- quisivit, quorum habitatores regebat. Ac sub tutela sua multos retinebat, hoc est Ecclesiarum multarum advocatus fuit, aut etiam vassallis abundavit, quos tutari ad seniores spectabat. Mun. D Divisi prorsus cceperunt stare seorsum. Fiunt Parmenses duo fratres ambo potentes, Dat Guibertinam (514) minimus, primus Baratinam : Progenies ambo (515) grandes, et honore micantes. Alpibus in magnis abies eeu robora transit, Atto sie longe fratres transcenderat omnes, Crescens, exsultans, et multis rebus abundans : Prospiciens nudam silicem me stare Canossam In proprium castrum me suscepit comes Atto ; Has strinxit (516) turres, munivit me super urbes, Ne timeam reges magis at me quique potentes. hexque Latinorum (517) sapit hoe, et Teutoni- [corum; Rex Berengerius probat hoe, et filius ejus. Hi Longobardi fortes noscuntur in armis Esse; sed exstincti per me sunt, ae peregrini (518) À regno facti : eredebant me quia Franci (519) Hi reges ambo, dum princeps viveret Atto, Me circumdare (520), quod opus sibi fecit amarum. Res ut sunt gestze recitentur, frivola cessent. Ex populo bruto (521) rex optimus exstitit Hugo ; (513) Terror. cod. ant. Vat. LErB. (514) Ex hae linea processisse Guibertum Par- mensem, Ravennatem archiepiscopum, ac deinde pseudopapam famosum Gregorii VII papa tempo- ribus, simulque familiam prineipum Corrigiensium qua paucos ante annos, feminis. tantum supersti- tibus omnino desiit : sunt qui scribunt, eorumque sententiz facile me adjungerem. Mun. (515) Mss. eod. Regien. habet, ambe, et sensus exigit. MUR. (516) Idem Regien. eod, : Has struxit. In subse- quente versu pro a£ me legerem aec me. MUR. — (517) Non ausim Latinorum regem. appellare Be- vengarium II (Berengherius legitur in ms. Regiense), is enim nunquam augustali titulo donatus, nunquam Romanis imperavit. Ergo hie unus Henricus IV intelligendus videtur, qui simul fuit, sive a suis est habitus, Romanorum imperator et rex Germa- nic. MUR. (518) Peregrini a regno facti, id est extorres. To- tius loci sensus ita habet : Quam munita ego sim (Canossa loquitur) sensit Latinorum rex Berenga- rius, et Teutonicorum Henricus IV. Nempe Beringa- rius hoe probat, et filius ejus Adelbertus, qui fortes quidem in armis Langobardi fuisse noscuntur, sed per me (dum me evertere conantur) eversi sunt, et regno pulsi ab Othone Magno, quia hi reges ambo Franci, Berengarius et Adelbertus (collega in regno, ut diplomata ostendunt) originem ex Francis tra- hentes, vel Francorum regnum in Italia tenentes, credebant me circumdare, vel obsidendo pugnare, quod opus sibi (id est ipsis) fecit amarum, id est quod ipsis male cessit, dum princeps viveret Atto, id. est Atto comes. LEIB. (519) In Regien. codice habetur, me. quia frangi, id est quia putabant me dirutum ae dejectum iri. Langobardis nuper aecensuit Donizo Berenga- rium IH, ae ejus filium Adelbertum : non ergo Francos appellaturus erat; et nullus certe sensus legendo Franci. MuR. (820) Cod. ant., circumdar, id est circwmda- runt .LEIB. In cod. Padoliron. : Me circumdarunt, quod opus sibi venit amarum. Hoc est : quae obsidio in magnam eorum perniciem conversa est; quippe deturbati e solio nunquam amplius illud recuperarunt. MUR. (521) Brutale, bestiale Ktalica lingua appellaret. 959 Ex Allobrogibus patribus fuit ipse creatus, Quem fecit regem gens Longobarda decenter, Atque pie, juste regnum regit italieumque : Colloquium publieum vetuit fieri sine jussu Imperioque suo rex cunetis inclytus Hugo Ausus erat nullus minimus (522) vi tollere sum- Mortem post ejus regnavit filius ejus [ptus. Lotharius prudens, sapiens, Attonis herusque. Huic erat et conjux Adeleita splendida prorsus. Ex hae subtractus vita Lotharius altus Absque suae nutu laudatur eonjugis unus Rex Longobardus, Berengerius, vir amarus (523) Cepit reginam praefatam (524) victus ab ira : Hunc fieri regem nunquam placuit sibi nempe. Propterea capta, super arcem denique Gar- AD OPERA $8. GREGORII APPENDICES. 960 A Laudans ille Deum transivit eos cito secum, Obtulit et piscem non parvum rusticus ille, Atque memento mei, regina dixit, habebis, Si tibi forte potens Dominus Deus addet honorem. Navita reginam tune deposuit prope silvam Contiguam lacui praefato ; qua stetit illie Hebdomada tota Christum fidenter adorans; Presbyter absconse panem quzrebat ut hospes. Tandem suspirans dixit regina perita : Me captam semper reor; hic mihi quid juvat esse? Praesul Reginus solet esse fidelis amicus Noster Adalardus (528); cui si referas mihi quantus Sit fletus, forsan trahet hine nos, domne Geronta [ (529). Mox, quamvis fessus, tamen ivit presbyter exsul. [dam (525) D prasul ut agnovit, de regina rogat : O quid Misit eam, famulam sibi tantum praebuit unam Presbyterumque bonum Martinum nomine solum, In turris fundo jacuerunt tempore multo, Clam senior murum ferro confregit, in unum Quippe locum tandem dominam pariter famu- Y [lamque Extraxit fugiens, tribuit vestesque viriles, Illis ne vise eaperentur denuo bina ; Usque laeum veniunt, quem servat Mantua vivum : Inveniunt navem, piscatoremque suavem. Presbyter invitat quem, se pariter quoque binas Naviget ut socias; eui quid possit dare, dieat, Piscator dicens (526) : Si scires, presbyter, inquit, Qui nos essemus, tu statim maxime lztus Transires gaudens citius pretio sine nos tres. Dicite qui sitis, si transire velitis. Nobis si jures, quod celes nos tibi pure Pandimus arcanum, valde quod erit tibi charum. Non aderat codex (527), baeulos crucis illico more Rustieus in terra binos posuit, nihil errans In baeulis jurat, velut esset crux ibi pulchra. Tune domnus dixit Martinus presbyter illi : Dicere, chare, modo tibi tutius omnia cogor ; Hae est regina, quam dudum coepit ob iram Rex Berengerius, fugimus, sis fidus amicus. Sed eur provinciee populum brutum Donizo vocat? Vide Luitprandum in Hist., lib. mu, cap. 12, tom. IL, pag. 450 rer. Italic., ubi provinciales, quos Burgundiones ac Allobroges appellat, superbia ae voracitatis Ineusantur. MUR. (522) Cod. ant., minimis, id est nemo, ipso vi- vente, plebem spoliare ausus est. Ita etiam cod. ex antiq. LxIB. .(523) Vir amarus dieitur hie rex laudatus, seu electus, defuncto Lothario, absque consensu, seu nutu Adelheidis. Sane etsi vivo jam Lothario, imo Hugone quoque, rerum potens fuerit, tamen, non nisi a morte Lotharii, annos regni computavit, ut diplomata ostendunt. Lkrb. & (924) Cod. Padolir., predictam. Neque mirum quod Berengarium aversaretur Adelais, cum is Lotharium regem ejus conjugem suis artibus aucto- ritate, et fortassis etiam vita spoliarit. MUR. (525) Nempe in ora Benaci lacus. Non ergo in Novoeomensi agro, ut habet inseriptio Adelaidi Auguste posita, quam affert Brover., lib. 1x, Annal. "Trevir. Mun. 526) Cod. Regien. : Piscator dicit. Mun. Est factum ? quaeso, mihi narra, discere spero. Presbyter infit hero defunetam carcere tetro. Plausibus emissis deflebat presul in istis Verbis, discrimen magnum (530), constat quoque [ crimen. Presbyter agnoscens ex hoe quod presul abhorret Regine lethum, de vita sat fore letum, Ipsi privatim patefecit vivere statim Reginam, vellet quae pressidium sibi ferret. Gaudeo quod vivit, vehementer, episcopus, inquit ; Arcem securam sub me vero scio nullam; Atto meus miles (531) habet unam, si velit idem, In qua regina persistere regis ad iram, 'empora per longa poterit, sie dieta : Canosa (532). C Aeccipere eras nostros equulos, equita, velut hortor, Attonem forsan rogitabis, habebis, ut optas. Luxit eumque dies, equitavit presbyter idem ; Verbo quem largo princeps interrozat Atto, Quid de regina factum sit, quo sibi dicat. Intimat hanc senior defunctam carcere diro. Atto dolens valde lacrymas fundebat amare, Cumque palam vidit quod fleret, clam sibi dieit : Vivit, et erepta per te cupit esse recepta. Quarit equos princeps, mox cursim pergit ibique; "Tertia tunc terris clarebat et hora diei, (527) Id est Evangeliorum, super quo fidem suam obligare, praestito jurejurando, Christiani solebant. MuR. (528) Regiensis episcopus. Eum anno 945 ad ca- thedram evectum docet Ughellius tom. II Ital. Sae., pag. 301. Sed antea id contigit. Servatur enim in Archivo capitulari canonieorum Regiensium ejus diploma, in quo inscribitur : Servus servorum Dei, datum civitate Regii anno. domni Hugoná serenissimi regis XY ; Lotharii vero filii ejus similiter rex X1v, Kal. Januarii, indictione secunda ; scilicet anno 943. Atque hine etiam habes lucem ad Hugonis et Lo- tharii regum chronologiam statuendam. Supine er- rarunt, qui Adelardum hune inter Verona episcopos recensuerunt. Mun. (529) 1d est : mi chare domne presbyter, seu se- nior Martine. Lxi1B. (530) Locus emendationem poscit. Aut ergo scri- be : Dii crànen magnum ! aut dic crimen magnum. Mun. (531) Miles, id est vassalus. Lxrp. (532) Cod. Padolir., fit. dicla Canossa. Et quidem Canossa ejus antiquum nomen, quod et adhue per- Li 964 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 962 JEstus erat quippe, sed non stetit impiger iste; Alterius venit dum denique sexta diei, Reginam elaram, sumptam simul ejus et. Abram [ 6533) Alta Canossa tenet, vel eas se laudat habere. Haec nova elam Romam, mox papae dirigit, orans Atque petens ipsum quo consilium sibi dignum Ex haere praestet, dare reginam quia vellet Ottoni regi, cui gens Alemannica (534) servit ; Scripsit ei magnae probitatis papa Joannes (535), Quee gessit laudans, agat hoc, ut vult et adoptat. Nuntius Attonis post haee conduxit in oris Verone regem, cum parva denique gente. Ad quod rex Otto venit, sibi cum tulit (536) Atto, Reginam duxit qua regi tune quoque nupsit : Conjuge suscepta redit ad propriam cito terram, Attoni spondens quod de se maxima posset. Rex Longobardus nondum cognoverat actus Istos regine, neque quo confugerat idem Reppererat, donec quod rex fuit Ofto Veronae Audivit, tandem, quod et Atto fecerat hane rem : Iratus, frendens, coadunans illico gentes; Venit Canossam , putat illam frangere cunctam : Sum petra, non lignum , manet Atto desuper intus, Secum prudentes homines sunt, et sapientes; Rex Berengeri, quantum vis, percute telis. Ante perire potes, quam nostram rumpere molem, Non aries, vulpis (537), neque machina praevalet [ ullis Ictibus excelsis nostris pertingere tectis. Confortans hostes rex me circumdat in orbem, C S«pe petens bello, qui rex stetit in Lavadello (538), Donec me teneat non inde recedere sperans. Hine prope gignita quam mons Branciana vocata; "Turris de summo descendere saepe deorsum Coeperat Atto loquens his, qui fuerant meliores. Hoc ubi cognovit rex illum pendere ponit; Quidam de notis hoe eminus nuntiat ori Attonis, clamans ut ei de turre per;arctam Ipse fenestrellam loqueretur; protinus extra durat, et familie nobili de Canossa cognomen dedit, qua ibi post comitissam Mathildem dominata fuit. Mun. ; (533) Abra Grecis ancilla, pedissequa. LiB. (534) Jam tum ergo (licet rarius) Alemann? pro Germanis, ut etiam apud Guilielmum Appulum. D Lzrs. (535) Joan, XII. Sed tunc sedebat Agapetus II, qui post nuptias Ottonis et Adelheidis adhuc vixit , successoremque habuit Joannem XIII. LErp. (536) Fabulosum et Romanisca historia dignum. Ottonem M. clam ad Adelheidem liberandam venis- se. LEIB. In eod. Padolir., contulit. Agit hic Donizo de nuptiis Adelaidis eum Ottone Magno Germania rege peractis, inscio Berengario II, Italie rege; iisque peraetis, subdit recessisse Ottonem ad! propriam terram. At 'ehronographus Saxo a Leibnitio editus, continuator Reginonis, aliique egregii historici tra- dunt anno 952 ab Ottone dejectum Berengarium, captamque ab eo regiam urbem Ticinum, ubi etium nuptie regali munificentia celebrata. Hic ergo di- scedendum a Donizone, qui rei quidem substantiam tradit, sed aliquot cireumstantias ignoravit. Unus , À Atto eaput jaetans audivit verba beanda. Ventre famem gestans ursus suspensus ad escas, Quod languore dolet, cervi componit amore (539), Visitet infirmum cervus, mandavit, ut ipsum. Ivit cervus, ei, dum loqueretur (540), adhaesit Aurieulz cervi, discerpens unguibus , et sic Dimittens ipsum, direxit denuo missum, Ut veniat mandans, dabo, si veneris tibi magna. Cervus oblitus erat, quae fecit bestia saeva Accessit juxta, trahit unguem bellua cruda Abstrahit auriculam, quam cervo liquerat unam ; Qui deturpatus rediit miser infatuatus. Ursus amans cervum, mittit sibi denuo verbum, Ut tute currat, quia vult sibi pandere multa : Amens et stultus perrexit cervus ad ursum, D Aspicit, arridet venienti, fatur eique Dente repente furens captivum dissecat ungue : Vita privatus, vulpi datur igne cremandus, Vulpis eum torrens, post urso detulit omnem ; Cor retinens tantum, sciat ursus illius (541) astum ; Ursus habens carnem, cor cervi quaritat ante ; Respondit vulpis, cor non habuit, neque sumpsi : Dixit ei rursum : Cor mox volo. Vulpisad ursum : Dum quaesitus adest ter, corde carere probatur. Haec tibi sit chara, meus Atto, fabula plana. Atto recognoscens eur hoc referebat, ob hoc se Constrinxit sursum, nonamplius ipse deorsum Descendit, donec rex mansit ad obsidionem. Rex firmans gressus, nec non exercitus ejus, Pergere non usquam, capiar (542) nisi, cogitat un- [ quam. Circa me factis semis simul et tribus annis (543), Attonem taedet tam longam ferre quietem ; Stabat enim sursum, faciebat nil nisi ludum, Nocte foris missum pepulit, mandans breve scri- [ ptum Ottoni regi, rogitans ut non pedetentim De prope, fidenter sibi sed succurrere tentet ; Commemorans illi, quod dudum sponderat ipsi. Otto videns missum laetatur sat super ipsum; tantum Ditmarus lib. rt Chron. aliquid habet quod ab hae narratione non multum abludit. Mun. (537) Vulpis, machina, sub qua tecti milites, ut, sie dicam, caute. LEiB. (538) Cod. ant. Lavaclello. LzrB. (539) Cervi habendi amore fingit se languere. LxiB. (540) Cod. Padolir., sed dwm loqueretur. Mun. (541) Cod. Regien. , ursus ut illius. MUR. (542) Capiat misi. Lgs. (543) Cum Lotharius rex Adelheid& maritus anno 950, Novembri mense obierit, et Otto M. ann. 951, vel 952 in Italiam cum exereitu veniens Adelheidem in Canusiana arce obsessam liberaverit, ejusque conjugio sit petitus, tribus annis cum dimidio obsi- dio Canusina durare non potuit. Etsi Chronicon quoque Novalieiense reginam tribus pene annis in castro fuisse scribat. LEIB. Utut Leo Ostiensis et auctor chronici Novali- ciensis scribant Adelaidem reginam, mox Augustam ae mulierem sanetam, tribus annis Canossa obses- sam fuisse, non id certe tradit Donizo. Sed post liberationem et nuptias Adelaidis refert obsidionem 963 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 964 Fortes armatos collectos, venit|ad agros Verona, pensans Berengerio dare bella, Transivitque Padum cupiens reperire relatum (544) Regem Canossa, secumque suos simul omnes. Ad Ligarem regem pervenit fama repente Ottonis, quem propter ab obsidione recessit Armis ae turbis circumdatus undique multis Obviat in prato Fontana rex sibi; clamor Fit subito grandis, frameis lacerantur et hastis, Ensibus incidunt se, longe personat ictus, Gens Alemanna capit Berengerium, superatis Tunc Longobardis ; campum legit Otto, retraxit Illico frena retro, gaudens de rege retento, Quam citius quivit fines proprios repetivit, Compedibus regem gravibus stringebat inermem : Donee enim vixit Berengerius stetit illie (545). Posthac Albertus laudatur filius ejus Et Longobardis rex : fortis hie exstitit armis. Stans in equo, dextra si percussit sua quemquam, Mox cecidit longe, concisso (546) scpius osse. Attonis pacem penitus contempsit amare ; Sumptibus Atto sagax arcem propriam satis armat. Rex equitans acer circumdedit illius arcem "Tempora per bina ternos mensesque per iram. Incassum certas, pater, o rex, ut tuus erras, Non capiar quippe, nisi, donec vixeris, hic stes. Atto videns usquam regem discedere nunquam Ottonis rursum petit auxilium, cito cursu Si nequit ipse suus veniat velfilius unus, Nomine Litulphus, mittatur; et absque tumultu À Hoc zenigma peto, mihi narra, rex ait, ergo. Reges Atto duos comitatu dixit in uno Non decet esse simul: tunc consilium cape pri- | mum (549). Quid faciam pro me, quidquid tu dixeris, hoc me : Spondeo faeturum. Respondit eique Litulphus : Atto bellator comedamus in hoc, ait, agro, Nocte quiescamus modicum, post haee gradiamur. Nuntius, ut videat, de nostris illico pergat, Qualiter Albertus manet, ac exercitus ejus. Regi cuncta libent, quae dixerat Atto, facitque ; Principio lucis fuit in pratove Paludis (550) Missus ab Alberto rediens, Attone reperto, Dixitei : Certe pecudes (551) hi, si simul essent, In subito possent per eos comedi, puto, domne, p Tanti sunt. Istis, dieat, jubet Atto, sibi nil. Atto loquens regi mutavit verba ferentis : O si rex essent inimici forte bidentes Assati, sane possemus rodere carnes; Indue loricam, capiti galeam quoque firma, Et clypeum jaeta collo, manibus refer hastam, Irrue confestim super ipsum, nunc stat inermis. 'Thoracam, parmam, galeam, rex sumpsit et ha- [ stam. Teutonici fortes sumpserunt arma vel omnes, lbant privatim, quantum poterant, glomerati. Sensit eosque phalanx Alberti sparsa per ampla. Plures (552) currerunt, et hoe regi retulerunt. Ad matutinum rex jam surrexerat hymnum ; Nil stupefactus, ait, volo, quot sunt, ut videatis, Mille viros promptos cum nato dirigit Otto (547) C Nostros atque vocet tuba spargens undique vocem. Italiam notam, caute venitque Veronam. Canosse degens rex audiit hune ut adesse, Dante sonum cornu perrexit Bagisium. Mox Linquens Veronam Litulphus venit ad horam Vespertinalem pratum Bottonis, et ante Quam nox tetra foret, fuit Atto locutus ad aurem Regis Litulphi (548) : Salveris, ait, sibi; jungit: Stat male cum gatto mus in saeco simul areto. Canose, quam nihil impedit quo minus credamus protraetam ultra annos tres. MUR. (544) Dictum regem. LEIB. (545) Poeta confundit primam Ottonis expeditio- nem, qua Berengarium in fidem suscepit regina Adheleide contentus, cum. seeunda, qua captum regno privavit, et in Germaniam transtulit. LEr1B. (546) Cod. ant., concíso. LIB. (547) Ludolphus in Italiam contra Berengarium expeditionem suscepit anno 957, ibique obiit ante- quam Berengarius ab Ottone eaperetur, quod factum demum anno 964. Capto autem patre tantum virium Adalberto non fuit ut Canossam obsideri posset, nec post patrem, sed eum patre regnavit. Male igi- tur noster post hae (id est capto patre) laudatum a Longobardis vegem scripsit. LEIB. (548) Non rex, sed regis filius fuit Ludolphus, et dux Alamannia constitutus ab Ottone Patre anno 950. MUR. (549) Cod. Regien. : Cape primus. MuR. (550) In ms. codice Estensi membranaceo et per- antiquo, unde hausi historiam Regiensem in hoe opere edendam, legitur historia De Gestis comitis- se Mathildis. Est autem Epitome historize metriez a Donizone composite, prosa oratione confecta, at- Interea cantet, volo, missam presbyter ante. Officium sacrum dum psallitur, hi remeare (553), Jam prope, dicentes, sunt mille, videntur et esse. Rex vix armatus cum paucis et galeatus Exiit ad bellum, Litulphus rex sibi ferrum Porrigit extemplo, rex Longobardus in ipsum Extendens hastam, thoracam membraque damnat Litulphi, vitam quistatim perdidit ipsam (554). que hae ibi legantur : Et. venit predictus Litulfus cum pradictis militibus quadam die mensis Madii ejusdem amni a civitate Veron? usque ad, arcem Ca- musinam per. wnwm diem. Et alia die sequentiivit Par- mam, et accepit coronam | Langobardie. Altum de hujusmodi coronatione silentium apud reliquos scri- ptores; silet et ipse Donizo, si tamen illius versus habemus. Pergit idem scriptor : Ef rediit cum dictis mülitibus, et cum comite Attone ; et manu armata eo- dem die in prato Antognano ivit contra regem Alber- tum. filium quondam vegis Bellengarit. Et pratum ibi factum. fuit inter utramque partem in dicto prato Antognano apud Carpinetum nfertur, ete. Infra Donizo auetor est, tumulatum fuisse Litulfum ad locum Antonianum. MUR. (551) Haec emendanda puto ex Epitome Donizo- nis, quae est in ms. cod. Regiensi, ubi haec ita effe- runtur : Rediens dixit, quod si isti, qui erant eo parte Attonis et Litulfi, essent pecudes, et cocta, quod illi eos comedere possent tante quantitatis erant. Lego igitur cocte pecudes. MUR. (552) Cod. ant., currer., id est currerunt. LEYB. (553) Cod. Padolir., remearunt. Mun. (554) Fabula. Ludolphus morbo obiit. Hepidan- nus ait febre correptum anno 957 pra dolore, id 965 Gens Alemanna dolens tremuit, nimioque timore Atto levat vocem, confortat Teutonicosque : Ad cujus vocem totum sprevere timorem. Partes tunc ambae grave damnum sustinuere. Quamvis eum damno, campum tenuit tamen Atto : Rex proeul Albertus studuit discedere, certus Quod non in regnum requiesceret amplius, exsul A regno (555) factus, pertransivit mare magnum. Partibus in nostris non ultra venit hic hostis ; Si dilexisset me, sie male non hic abisset (556). Ex propria gente (557), non ulterius sibi regem Longobarda petit gens, constituit, neque querit. Tune etiam mensis Madius florebat in herbis Anni nongenti quindeni (558) tunc quoque Verbi. Atto cadaver habens Litulphi viscera plane lilius extraxit de corpore, quem sua planxit Gens, ea tune tumulo posuit condigniter uno. Dicitur ecclesia (559) Prosper sanctissimus illa, In qua eonduntur nec non locus Antonianum; Corpus, aromatibus conditum quippe deintus, Patri confortans ipsum direxit, et hortans : Ne nimium plangas, poteris quia vincere magna, Si veneris statim, Longobardos superabis, Illorum fugit quoniam rex ; si modo curris, Longobardorum regnum dominaberis horum Otto de nato nimium doluit, tumulato Ipso, confestim multos rex ipse revexit Italiam secum, quem pacifice petierunt Cuncti Lombardi, sibi dantes oppida gratis, Cum quibus et Romam petiit regnique coronam A papa cepit feliciter indeque crevit. Muneribus magnis Attonem ditat et altis, Cui nonnullo (560) comitatus contulit ultro, Per quem regnabat, nil mirum si peramabat est moerore. Ditmarus lib. nr. Sigonius suspicio- nem accelerate mortis Berengarium sustinuisse affirmat. Unus Widikindus Donnizonis narrationi favere videri possit lib. 11r his verbis : Quo (Ludol- pho) agente (in Italia) annum fere totum diem extre- mum obw, toti Francorum 4mperio relinquens suo vulnere vulnus durum; sed. vulnus hie pro jactura, laesione, accipi potest, nisi forte legendum suo f'u- nere. Hermannus contractus Canusii ad hunc an. commissa pugna Ludolphum vicisse, . cunctisque sibi eum Italie regno subjugatis, eodem anno apud Plumbiam immaturo obitu vita decessisse. LEIB. (555) Anno 957 Ludolphus e vivis sublatus est. Neque statim Adelbertus Italiae valedixit, sed anno tantum 962 quo Otto M. in Italiam descendit. Con- tinuator Reginonis ad annum 963 scribit, tunc eum in Corsieam se recepisse. Illius autem pater Berengarius rex in arce sancti Leonis eodem tem- pore a Germanorum exercitu obsidebatur. MUR. (556) Codiees nostri : Non hinc abiisset. Mun. (557) Ergo Donizo natione Langobardos putavit Berengarium et Adelbertum : quod tamen affirmare ego non ausim. MUR. (558) Quindeni, id est quinquiesdeni ; sed addendi sunt septem. LEIB. (559) Qualis fuerit eeclesia hze, disce a ms. Epitome Donizonis, quam supra memoravi in Estensi bibliotheca servatam. Ef comes Atto honorifice sepe- livit predictum Litulfum ad. Ecclesiam Sancti Pro- speri de Antognano, que est prope pratum Carpineti in loco ubi dicitur Zianum. Antiqui Germanorum APPEND. lll, — MONUMENTA GREGORIANA. A b 966 CAPUT 1I. Refert. Canossa amorem. Attonis erga'se, e£ quomodo acquisivit corpora murtyrum Victoris e£ Coronc, et S. Apollonium episcopum et confessorem. Ditescens Atto mea moenia duxit in altum, Per me dives erat, sua per me cuncta tenebat, Ae ideo cuncta, veniebant quae sibi pulchra, Lorieas, hastas, clypeos, enses mihi mandat, Artubus ex sacris decoravit me, velut armis Rex quidam donat, sibi Victoremque (561) Coro- [nam. Poenam cervicis, nam pro diademate cceli Sustinuit miles Vietor sanetissimus iste, Sancta fuit lota seceumque eruore Corona. Duxit hic hos Atto, multos alios quoque sanetos, p Relliquias alias dedit illi Brixia magna; Nam eaput, ae humerum dextrum pariterque la- [certum Hujus Apollonii (562) vehementer honorificandi Offert gratis ei. Gotefredus episcopus egit Hoe, quia de lumbis erat ortus principis hujus ; Hie prassul saeram reseravit corporis arcam, Ae secuit membra, eruor et mox prodiit extra. Unde bonus princeps valde miratus, eidem - Continuo terre propria, decimamque monetze Vovit, et hic secum saera duxit pighora Ictus. Post hae excelsum studuit sibi fingere templum, Divinasque scholas (563), canerent que dulciter [horas Nocte die Christo, statuit vir opimus in ipso ; C Organa cantorum, fabrefecit vocibus horum, Cum quibus in sanetis jubilarent vocibus altis. Ornamenta bona, rutilantes atque coronas Ex auro claro simul argentoque probato Obtulit, hae vero numero sunt bis duodena (564) Annales ad annum 957 referunt Liudolfi eorpus in Germaniam translatum « venerabili archiepiscopo Vilehelmo. fratre ejus, Moguntie apud sanctum Al- banum honorifice tumulatum fuisse. Et quidem vi- scera tantum in ecclesia saneti Prosperi tumulo tradita, corpus vero ad patrem ab Attone missum, testatur ipse Donizo. Mun. (560) Cod. Regien. : Cu£ nonnullos. Qui fuerint isti comitatus Aíftoni (is etiam Adelbertus appellatur) ab Ottone M. Augusto contributi, indicabit nobis charta a Baechinio evulgata in Append. ad hist. monast. Padolironens., pag. 3, ubi anno 967 nomi- natum legimus Adalbertum, qui et. Atto, gratia Det comes Mutinensis. Imo simul Reg?ensis civitatis co- mes fuit, teste diplomate ejusdem Ottonis apud. Ug- bellum in ltal. Sae. tom, V, pag. 1582. Ibi enim anno 964 mentio fit Adalberti inclyti comitis Regien- sis, sive Mutinensis fidelis nostri. Adde, Attonem ipsum in chartis Theudaldi ejus filii titulo marchio- nis donari apud eumdem Baechinium pag. 16 lau- date Appendieis. Cum in nullis chartis ipso vi- vente conscriptis aliter quam comes appelletur idem Atto, suspicandi locus est ipsum defunetum a no- tariis ampliores titulos recepisse, ut Theudaldo marchioni ejus filio major aceresceret honor. MuR. (561) Vid. Martyrol. Rom. 14 Maii. Lern. (562) Vide Martyrol. Rom. 7 Julii. LES. (563) Collegium hominum sacris operantium. LEIB. (564) Videatur adjecta hie relatio de thesauro Ecelesioe Canusina. LErs. 967 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 968 Maxima thuribula, et calices, tabulas quoque seul- A Atque ducis celsi Bonifacii sapientis [ptas, Pallia, planetas, pluvialia vel duodenze Exhibuit templo, sincero cordeque recto, Hoe prope vestibulum proprium jubet esse sepul- [crum In quo more patrum princeps requiescit humatus. CAPUT Ill. Quee. et qualis fwit uxor Attonis, et quot filios habuit, et quod Tedaldus princeps exstitit post. ipsum, et quod, idem Tedaldus cdificavit monasterium illud quod, est inter Padum et Larionem. Conjugis Attonis non fiat oblivio nobis, Ildegarda quidem fuit hujus nomen amiez, Docta, gubernatrix, prudens, proba, consiliatrix Ad meliora virum suadebat sepius ipsum, Cum quo Birsellum (565) monachis fabricavit ha- [bendum. Ex his sunt orti tres, quos miratur hic orbis : Rodulphus valdejuvenis puleherrimus, atque — - Mortuus ante patrem, post quem sequitur bonus [alter Antistes magnus Gotefredus (566), et ille Tedaldus, Qui post Attonem totum servavit honorem (567), Amplificans terras proprias, dives nimis exstans, Regibus existit charus, notissimus illis, Romanus papa quem sincere peramabat, Et sibi concessit quod ei Ferrarea (568) servit ; Non genitore minus castrum coluit Canusinum. Iste Padum juxta, Larionis propter et undam Comnobium dignum (569) Domino, sanetam Bene- C [dictum Construxit, certe monachos ibi maluit esse ; Felix iste locus, nimis est quia relligiosus : Non tamen est artus proprios ibi condere passus Princeps Teudaldus, sed cum patre pausat huma- [tus ; Egit bella satis, sunt maxima facta Tedaldi. CAPUT IV. De uxore Tedaldi, et tribus filiis ejus. Uxor Tedaldi fit Guillia dicta ducatrix. Hae plaeuit parvis pietate, placebat et altis. He tres personas mundo genuit speciosas, Urbis Aretinc Tedaldi preesulis, inde Militis, et docti Chonradi, ceu leo fortis. O bona progenies, quam terris contulit ille Qui super astra sedet, per quem sunt condita qua- [que! Quidquid ad exemplum pulchrum valet esse reper- [tum, Repperit haec proles armis seu relligione. Nam pater ipsorum moriens benedixit eorum Personas, post se praecepit major ut esset Natus dilectus Bonifacius atque modestus, Cui juravere patre tunc vivente fideles Servi, prudentes proceres, comites, pariterque (570) Mortem post patris; dedit illis plurima gratis. Cervinos plenos nummis saecos duodenos Liqueratin propria camera genitor Canusina, Quos penitus totos dedit uno tempore dono. Ejus ubique sonat bonitas, et facta sonora. CAPUT. V..- De episcopo Areting urbis, qui fuit frater Bonzfacii. Praesul Aretinus Christi Tedaldus amicus Relligionis erat (571), Domini gregis atque gerebat . Curam devotam, monstrans exempla decora. Exstat castus ita, quod quodam tempore quidam Perversi vane pro quadam debilitate Hortabantur eum stuprum committere ; secum Quod przsul tractans jussit deducere partam Quippelupam quamdam, priusignem ponere mandans Ante suum stratum; videt ignem flammiferatum, - Appropians juxta, dum flammas sensit, abundans In laerymis clamat : Vae, vc mihi! si modo raram Flammieulam vilem nequeo sufferre; perire Si me contingat, barathri flammam, miser illam Quomodo sufferre potero? Scelus istud ad Ethnae Me puteum ducet; scelus hoc, ne funditus urar Igne sub obscuro, sperno, penitusque refuto. . Tale dat exemplum Tedaldus presul agendum; Coepit hic adversum Simoniacos dare verbum, Ipsos detestans dicebat mente modesta. Mille libras certe pro papatu dare vellem, Ut, quod ego glisco, Simoniaeos maledietos Ejicerem eunctos per totum denique mundum. Musica seu cantus istum laudare Tedaldum Non cessant semper, renovantur eo faciente, (565) Diu floruit ecenobium saneti Genesii ab D res. Itaque merito Sigebertus rejicitur, quem Sigo- Attone fundatum Brixilli, seu Brixelli ad Padum, eujus fundationem, imo et mentionem in Annali- bus Benedictinis clarissimi Mabillonii frustra quae- sivi. Nune attritum est, et ab aliquot sceulis desti- tutum monachis, ejusque proventus Ecclesiz prin- cipibus commendantur. Fulvius Azzarius in Histo- rus Regien. mss., et Baechinius, pag. 76, Append. hist. Padolir., exhibent comitisse Mathildis diplo- ma, qua multis prediis donat monasterium, quod parentes mei construcerunt in castro Brizillo in loco suc proprietatis, ubi nunc domnus Thebaldus abbas preesse videtur, quod est constructum in honore san- cte Trinitatis et sancti archangeli Michaelis, atque sanctorum apostolorum Petri et Pauli, nec mon et sancti Genesii. MUR. (566) Parmensis. LErB. (567) Id est, solus successit in ditiones et hono- nius Attoni filium, Thedaldo fratrem assignat, aut Albertus Azo, sive Albertatius, quem Pigna. LEIB. (568) Seilicet Ferraria, ubi-diu permansit ca- strum Thedaldi ab ipso cedifieatum. MuR. (569) Cujus Historiam anno 1696 Mutinze evulga- vit celeberrimus Benedictinorum Mutinensium ab- bas Benedietus Bacchinius, nobis ante paucos an- nos a morte ereptus. MUR. (570) Si comites Theudaldo suberant, ergo is z2ar- chio fuit. Et ejusmodi reapse titulo donatur in Char- tis eorum temporum, quarum et ego nonnullas af- feram, si Deus dabit. Cui autem marchiz ille domi- naretur, incertum plane. Non certe Tuscia, uti ego prodam aliquando. Fuit autem Thedaldus comes Re- giensis, testante id charta, quc mihi ad manus est. Mun. (571) Cod. ms. Regiens. Relligiosus erat. MuR. 969 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 970 Micrologum librum (572) sibi dictat Guido peritus A Quos superant isti bellando duriter ipsis; Musicus, etmonachus, nec uon heremita beandus, ete. CAPUT VI. Quod nonnulli marchiones Longobardie studuerunt separare Chonradum a Bonifacio, et quod Bonifa- cius dudit uxorem comitissam Richildam, et de ma- gno bello, quod tota fere Longobardia fecit cum Bo- mifacio, et. Chonrado in Cwviliolo, qui est prope Reginam urbem. | Ad laicos fratres redeat stylus hic modo plane Illorum summa Canossa cura redundat, Ut genitor, vel avus, sic illam semper amarunt, Paeis amatores, fortes sunt utque leones ; Hi pacem veram eum prosperitate tenebant, Invidiam sc&vam, propter quos major habebat Longobardorum comitum pars, more níalorum. In prima fronte Bonifacius incutit hostes ; Miles eum quidam quaerebat voce ferina, Cui dux insignis caput abstulit, omnibus illis Ingens suecessit formido mortis, et ensis, Quos ecdit dente (578) valido Bonifacius ense. Cumque fatigatus nimis esset, non superatus Vertit equum, eunetis gaudentibus undique turbis, Deseruit bellum frendens, ad quem quasi cervus, Chonradus eultus, quo non est fortior ullus, Exiit ex lucis, cum quingentis fere scutis : Cur ita frater abis prudens ait, o Bonifaei ? Sume tuas vires, placeat meeumque redire, Hostibus his campus non detur, sed redeamus. Hortatu eujus Bonifacius illico fultus, Nam animum (573) curant cum sollicitudine multa D Vexillis tensis rediit cum fratre recenti : Hos inter fratres fraternam ledere pacem, Sed. dum fraternum nequeunt elidere sensum Ex ipsis ortam Chonrado tune dare sponsam Promisere, nimis juvenis quod credidit illis, Servis nonnullis privatim denique sumptis, Majoris fratris sine nutu, pergit inanis Ad comites illos, quos visos, respuit illos, Germani mentem placavit, mox vehementer Facti eoncordes, confusi sunt ob id hostes; Qui cum Chonrado, servos, ierant titulato (574), Omnino princeps doctus Bonifacius iste Ejecit longe, dominis aliis dedit omnes. Marchio Richildam praetaxatus eomitissam, Qua Giselberti de sanguine principis exstat (575) Duxit in uxorem, fuerat quia dives honore : Hac agapem multam miseris dabat atque tributa, Heec defuncta jacet sine pignoribusque Nogarzc (576). Cumque duces isti cunctis essent inimicis Fortes, et grandes velut essent quippe gigantes, Tunc populus multus inimicorumque tumultus, Ex regno toto prosperaus in Cuviliolo (577) Aggreditur certans, istos devincere tentans, (572) Auctor ejus Guido monachus Benedictinus. Vossius, De scient. matbem., cap. 22, pag. 95 non unum errat errorem, Trithemium nempe secutus, eum eum floruisse scribat anno 1070. -Preterea monachum facit coenobii sancti Leufredi apud Ebroi- censes, tum S. R. E. cardinalem, et non alium a Guitmundo, quiadversus Berengarium hzeresiarcham Seripsit. Vivebat autem Guido iste monachus reve- ra, at litteris musicam artem mandabat anno 1022, D patria Aretinus, et in Pomposiano monasterio enu- tritus. Ejus autem liber ante quadringentos, ut mihi videbatur, annos manu exaratus, asservatur adhuc in celebri bibliotheca Ambrosiana eum hocce titulo : Mierologus id est brevis sermo de musica. Praecedunt hi versus : Gliscunt corda meis hominum mollita Camenis, Una, mihi virtus mumeratos contulit ictus ; In celi summo gratissima carmina fundo, Dans aulce Christi munus cum voce ministri. Ordine me pina, primo qui carmina fiai. Gymnasio musas placuit revocare solutas, Ut pateant parvis, habite viis hactenus altis. Invidic telum perimat dilectio mecum. Dira quidem pestis tulit omnia commoda terris Ordine me pina, primo qui carmina fioi. ParRoL. CXLVIII. v Pristina bella novant, inimicis vae quoque donant : Nam perimunt, ezidunt, campusque cruore repletur Cornipedum erura fiunt ibisanguine rubra, Quos illi volvunt, fugiunt, tribuunt male dorsum ; Tune strages grandis hominum fuit, eque caballis Lancea quod longa, quasi brachia mille, sit audax, Estve Bonifacii visum cunctis inimicis, Chonradique spata centum cubitos quasi lata. Qui proeul ejecti vix hospitioque reversi, Lumina vertentes post tergum sepe timentes. Chonradus duetor, Bonifacius inclytus ultor, Condunt vaginis mucrones sanguine tinctos, Dumquesuum ponit Chonradus, flens fero vobis, Candida lorica, cernit quod sanguine stillat, Ecce sciens vulnus fratrem confortat alumnum, Illorumque phalanx campum collegit et arma, Urbs quoque Regina Chonrado dat medicinam Exstitit hie clarus miles postquam fere sanus, Surgit ludendo, non se custodit edendo, Unde nimis multum commotum denuo vulnus Per plures annos fratri fletus tulit altos, Nam juveriis puleher de corpore migrat in urbe; Aerostichon vide in litteris initialibus horum ver- suum, et quidem, duplicem, nempe Guido , Guido- Incipit autem prologus libri : Ut me et naturalis con. ditio, et honoris imitatio, communis utilitatis diligen- tem faceret, copi inter alia musieam pueris tradere, ete. Alios rei musiea scriptores complectitur idem codex. MUR. (573) Cod. ant. : Nam nimium. Lin. In codice quoque Regiensi habetur : Nam nimium. MUR. (574) Hoc est servos illo, qui cum praedicto Chonrado ierant. Ita et infra prataxatus pro antea memoratus. Mun. (575) Cod. ant., ex., id est exit. Lrtp. Codex Padoliron. et ipse aperte habet, exit. Jam cap. 8, pag. 55 Antiquit. Esten. ostendi, Richildum hane comitissam non Giselberti comitis Lucembur- gensis, sed quidem Giselberti in Italia comitis Pala- tii filiam fuisse, et ex natione Langobardica originem traxisse. MUR. (576) In oppido Veronensis agri. MUR. .. (577) Ms. codex Esten. ubi Epitome Donizonis hae suppeditat: Et hoc fuit in villa Cuvilioli prope Reginam civitatem per milliare et dimidium. Nune Coviolo. Mun. (578) Cod. ant., dense. LEIB. 31 971 Ad eujus funus Trinus rogitatur et Unus, Ut sibi peccata donet requiemque beatam. Hujus (579) ad exsequias sunt agmina saneta petita Quatenus in ecelum priestent, quod eis societur : Pontificum coetus, ex omni stemmate clerus Adfuit ad tantum tunc athletam tumulandum. Egregius frater sumens, fratrisque cadaver Detulit ad tutum patrum, matrumve sepulerum, Scilicet ad templum Canusinum reverendum : Innumere gentes secum de fratre dolentes Coneurrunt, voces de tali dantque barone. Ast ubi conditus miles fuit iste peritus, Spiritus a pcenis liber queat ut fore tetris, Donat Apollonio saneto Germanus in illo Tempore fruetiferam eurtem Cagnaula vocatam Anni terdeni tune Verbi mille sereni. CAPUT VII. Quot marchiones sepulti sunt apud Canossam. Laudo Canossa Deum, mihi qui concessit amoenum Tempus habere bonis cum principibus generosis, Quos habui vivos dulees dominos et amicos, Defunetos eunetos merui tumulare sepulcro ; Inde meus planctus, dolor, et lacrymzrevelantur (580) Maxime natalem celebro dum mortis amara. Pontifices ambo (581) sunt a patrum procul antro. Mors Ildegardam rapit idus tertio Sabat (582). Idus Attonis animam Februi tulit olim. Idus octavo Madii (583), fleo, condo Tedaldum. Idus tu. Julii Chonradum tertio punis. Rodulphus terras dimisit, et ante Kalendas Augusti denis duo junetis quippe diebus. Binos ante dies Augustus denique finem Quam caperet, terra fuit et proba Guillia (584) tecta. Hos saxo texi cum natis atque puellis, — Quos Deus ad caulas paradisi ducat et aulas : Non hzdis misti sinceri sintsed ovilis, Pascua quo Christi pascant sine fine benigni. Amen CAPUT VIII. : Cujus stature, et cujus qualitatis exstitit Bonifacius, et quid de ipso Sibylla prophetizavit. Gesta Bonifacii populus precor audiat omnis : (579) Cod. Regien. : Cujus. LEIB. (580) In msto. eod. Regiensi, relevantur. MUR. (581) Id est Gotefridus episcopus Brixiensis, et Thedaldus episcopus Aretinus tumulati in suis quis- que ecclesiis. MUR. (582) Pro Sabbato scriptum videtur. At quis hic locus Sabbato, cum mensis facienda est mentio? MuR. (583) Maii. LEIB. In Epitome msta legitur :Tertio Idus Jan. MUR. (584) Eadem Epitome msta : Ef comitissa Guilia penultimo die (antepenultimo scribendum erat) die Augusti, cum pueris et. puellis jacent in uno monu- mento. Est adhue in Mutinensis agri montibus ca- stellum Guilli&, cui fortassis illustris haec femina nomen dedit. In editis hueusque, atque apud ipsum Leibnitium, quanquam is Vatieani codicis ope fuerit usus, lu- xata hie fuerunt ossa carmini Donizonis. Nam post hunc versum consequebatur : Praposito nunquam petit et clerus suus ullam, Munia divina, etc... AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. A Clara fuisse scio gesta Bonifacii. ! : C D 912 Quisquis amat rutilos retinere decenter honores, Actus ejus amet, noscat eos rutilos. Ingenio viguit sensu similis Danielis, Dum puer ipse fuit, ingenio viguit. Pulcher et egregius speciosus eratque decorus, Providus ut Joseph, puleher et egregius. Factus ut est juvenis, meruit statuamque Saulis Prospere cuncta regit, factus ut est juvenis. In cuneis equitans humero Saul eminet, ipsis Hie quoque major erat in cuneis equitans. Viribus acer erat Goliz velut ille peremptor, Qui labiis, manibus, viribus acer erat. Innumeras habuitsapientis opes Salomonis, Nam mundi pompas innumeras habuit ; B Res sibi nulla deest terrze, pontique, polique, Se sapienter agens, res sibi nulla deest, Nobilis hie didicit plus cunctis dapsilis esse; Largiri valide nobilis hie didicit. Prisca Sibylla canit, quem, eui modo eredite cuneti, Scribo, quod ex isto prisca Sibylla canit. Esse B principium ducis insit (585) nominis hujus, - Non ratione caret esse B principium. Limpidus atque bonus facie Bonifacius exstat, Artibus (586) et dictis limpidus atque bonus. Esse prophetat eum locupletem, pacificumque, Vietorem jugiter esse prophetat eum. Qua mulier cecinit de te, bone dux, Vera fuisse reor, qu: mulier cecinit. Multa loeuta fuit de Christo, judicioque, Fineque de mundi multa locuta fuit ; Nobile conjugium tribuit Deus, et tibi dignum, Magna Beatrix est nobile conjugium. Stirpe fuit genita regali (587) pulehra Beatrix (588), Majorem mundi stirpe fuit genita. Splenduit ipsa Lie procul, et Rachelis honore, Ut sapiens Saraa splenduit ipsa procul ; Una figura Beatricem, Bonifacium dat, Amborum nomen una figura B dat. Sunt bonitate pares, simulantur (589) nobilitate, Conveniunt bene, qui sunt bonitate pares. habuisti, Verum hi versus nullum cum antecedentibus sen- sum reddentes transferendi erant infra ad cap. 16. Tum hie deerant alii, quos nunc suppleo ex duobus mstis Regiensi ae Padolironensi. Dialogus ergo inter Canossam et Mantuam, utpote non pertinens ad hunc locum, infra post narratam Bonifacii marchionis mortem legétur. MuR. (585) Fortassis, infit. Mun. (586) Mstus cod. Regien., Actibus. MUR. (587) Beatricis ducissa. brevem tabulam genealo- gicam vide pag. 64, Antiquit. Esten. Mum. (588) Hadwidu, filia Henrici Aucupis, soror Otto- nis Magni peperit Hugonem (Capetum vulgo) regem, et Beatricem, qua nupta Friderico Seniori duci, Mosellanorum, peperit ei Theodericeum ducem, pa- trem Friderici ducis, eujus filia fuit haee Beatrix, utex antiqua genealogia saneti Arnulphi bene ob- servavit Frane. Mar. Florentinus, qui res magna Mathildis, et majorum ejus praeclaro volumine illu- stravit. LEIB. (589) Corrige ex Regiensi msto, similantur. MUR. 973 Praebuit Italia Bonifacium generosum, Atque Beatricem Gallia fert Italis. Huie veluti mundo sie ambo beentur olympo Ambo polo rutilent hue veluti mundo. Wiss S CAPUT TX Cum quanta. gloria et honore duxit duc et marchio Bonifacius illustrem ducatricem Beatricem. Det Deus in claris cameris tibi stare Beatriz (590). Heroieum carmen cupio nune ornet ovanter Facta ducis magni Bonifacii memorandi. Primitus hunc noscit, quantum sit, Gallia, fortis, Cum natam rutili ducis expetiit Federici (591). Conjuge cum propria Mathildis (592) denique [dicta. Iste Beatricem Federicus donat habere Huie Bonifacio; qui dux eum pergeret illo, Ornatus magnos secum tulit, atque caballos, Sub pedibus quorum ehalybem non ponere solum Jusserat, argentum sed ponere, sit quasi ferrum ; Esse repereussum clavum voluit quoque nullum Ex hoe ut gentes possent reperire quis esset. Cornipedes currunt, argentum dum resilit, tunc Colligitur passim, passim reperitur in agris A populo terrz testans quod dives hic esset; Egregius princeps tunc gessit plurima digne Qua scribenda forent, stylus autem currit amore Ad dominam nostram (593), quam valde carmen [adoptat ; Hane sponsus ditat, ditatur et ipse per ipsam, Servos, ancillas, ab ea tenet oppida (594), villas, Gallia nobiseum per eam dominum timet istum. Quis princeps Gallus plus isto dives et altus Italia regnat? Sibi Gallia plurima przestat Longobardiam deducens hane comitissam. Occurrere quidem Ligures, pariterque Quirites ; Exsultant inopes, congaudent maxime dites; Per menses terpos fiunt convivia, vero Non ibi pigmenta (595) tritantur, sed quasi spelta Ad cursum lympha molendinantur ibidem ; Gurgite de putei potus trahiturque lyzei ; Ex alio puteo refluebat potio vero ; Situla pendebat ex argentove catena, (590) In Cod. Regien., £e síare. Mun. (591) Ducis Lotharingie superioris, seu Mosel!a- norum. Lzrn. . (592) Nempe Mathildis illa Hermanni Sueviz du- cis filia, quze nupsit Frederico Lotharingie superio- fis duci. Atque hine in magna comitissa Mathilde renovatum aviae materna nomen pro antiquo more, qui adhue viget. MUR. (693) Scilicet ad magnam comitissam Mathildem, . 4 qua pra eateris agendum sibi statuerat Donizo. UR. (594) Alberieus Trium Fontium monachus in Chronieo edito per Leibnitium ad annum 1076 hzc babet : Mathildis marchisa terram suam viriliter rexit, et abbatiam canonicorum sancti Petri ad mon- tes juxta, Briciam in. diecesi Metensi fundavit. In ea ergo regione veri mihi videtur simile sita fuisse oppida quz Beatrix in dotem attulit Bonifacio mar- chioni, quzeque eorum filie Mathildi in haereditatem cesserunt. Mun. - (595) Aromata. LEIB. APPEND. 1I. — MONUMENTA GREGORIANA. e -i m A Cum quibus hauritur dulcissima potio, vinum : Obbas vel lances ad mensam fert equus, atque Argento splendent auro quoque vascula mensa ; Tympana cum citharis, stivisque, lyrisque sonant [hie, Ac dedit insignis dux praemia maxima nimis. In Marego (596) faeta sunt haec convivia magna. Nobilis et eonjux puerum peperit Federieum ; Inde Beatricem ; Mathildem vero deinde, Quae similis matri, color illi maxime patris, Ex aliis fari pueris dum gestio saltim, Mox nimius erescit gemitus, dolor ae juvenescit : Hae monimenta patrum retinebit ut optima matrum Patris honor, genitricis amor, decus hac fit eorum. Hane Longobardis Deus istis contulit annis : B Nune dimittatur, tantum de patre loquamur. Ista suo felix nam tempore carmen habebit. CAPUT X. Quod, rez Chonradus Parmam vicerit (597) adjutus a Bonifacio, e£ quod idem reo, idemque marchio ju- ramento faderationis (juncti sint). Prapetibus palmis redeat stylus addere chartis, Qualiter Augusto Bonifacius inelytus ultor Profuit, et secum pepigit memorabile fcedus. Chrysopolis (598) dudum Graecorum dicitur. usu; Aurea sub lingua sonat haee urbs esse Latina, Scilicet urbs Parma, qua grammatiea manet alt;, Artes ac septem studiose sunt ibilectze : — Caesaris heec vallo Chonradi cingitur areto : C Ut eapiatur enim, jubet ipsam pungere telis Plebis, mox armis fit strages ex Alemannis. Paeifieus quidam necuit bis quatuor ira, Proluit unde furor mage Cesario, illico muro Applieat armatos custodes, ac galeatos, Mandat hero nostro Bonifacio bene docto Quatenus aecurrat, juvet urbem frangere stultam; Qui subito sumptis equitum peditum quoque turmis, Urbis ad exeidium properavit regis amicus. Quo viso cives trepidant, reputantque perire; Absque tenore pedes adeunt mox regis, et ades Ac portas urbis reseraverunt sibi cuncti. E (596) Vetustus auctor Epitomes mste in biblio- theca Estensi hic audiendus : Ef eam, inquit, scili- cet Beatrieem, cum magno honore in episcopatum D Mantuce ducit, et ibi fecit muptias tn loco, wbi dici- tur Marago juota fiumen Mencii. MUR. (597) Cod. Regien., vicit. Infra pro federationts juncti siut, idem codex habet feederati sunt. MvR. (598) Cum Hieronymus Albertutius in libro. De urbibus Italie, vetustam inscriptionem sibi visam dixisset, in qua Parma diei videretur : Julia civitas Chrysopolis, Leander Albertus negavit apud veteres nomen Julie, aut Chrysopoleos de Parma reperiri ; inscriptionem autem supposititiam esse. Si Domni- zonem nostrum legisset, dequius judicasset. Et rem hodie extra controversiam collocat anonymus Ra- vennas geographus nuper editus, apud quem, lib. tv, habetur : Julia Chrysopolis, que est Parma ; quod probe notavit Poreheronus editor. Anonymum illum adjuvat Donizo, et ab eo adjuvatur. LEIB. Gruterus, pag. 492, num V., inscriptionem affert, ubi legitur : Colonia Julia Augusta Parmensis. At 975 Tune aderant vineti bini cum rege maligni (599), Pingues et fortes homines nimium super omnes, Avulsis vinclis a dextris, atque sinistris. Cedunt praecipites, lacerant, perimunt quoque cives ; Quos juvenes urbis cupientes ecedere cultris, Propter eos sistunt, frameis humeros sibi scindunt. Taliter occisis rex flevit, et ejus amici, Protinus atque loeum fecit comburere totum. Qualiter Augustus cum nostro principe junctus Sit sacramento, referatur carmine certo. Imperium servans Chonradus, eumque gubernans Cognoscit vere plus eunctis posse valere Mirificum, clarum, generosum, sepe relatum Athletam magnum Bonifacium venerandum, Ut juraret ei, rogat ipsum, more fidelis ; Ac ideo dixit quod marchia (600) serviet ipsi, Redderet atque vicem jurandi rex sibi, quippe Annuit hoc regi Bonifacius, atque peregit, Voceque mox viva juravit rex (601) sibi vitam Atque suos artus, et honorem principis aptum, Absque dolo recto servare per omnia semper, Donec eis vita substiteret, hoc ita firmant. Nullus dux unquam meruit tam foedera eulta ; In Charta seriptum jusjurandum fuit istud. nullum ibi CArysopolis nomen. Vide tamen, qua Leibnitius adnotat. In Actis quoque pervetustis san- eti Domnini martyris apud Surium ad diem 9 Octo- bris, cum venisset beatus Domminus quinto decimo AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. A 976 CAPUT XI. Quid egit Bonifacius in Burgundiam eundo, et redeundo Rex ubi Chonradus moritur, natusque levatur Ejus Heinrieus, rex prudens atque peritus, Qui tenuit pacem cum nostro principe sane; Accidit, ut vallo eireumdaret hic Miroaltum (602) Quod nullis bellis nec missilibus quoque cessit. Cirea quod fessus rex ae exercitus ejus, Misit ad instructum, quam maxima talibus usum, Scilicet ad cautum Bonifacium sat et ausum (603), Ne sibi desistat succurrere, nonve relinquat ; Caesaris assensum precibus qui prebuit, et tunc Militiam doctam secum deduxit, adhortans Ut sapienter agant, prudenter et insimul arma Arripiant prompte, poterunt quia vincere fortes. (604) Cum multo pergens sumptuque potenter, Proximat ad castrum, legatum dirigit aptum Regi, quo fessum non tunderet ipse relectum (605), Inde sed abscedat, quoniam vult, ut sibi cedat (606); Hora, qua castrum fuerit per se quoque captum, Ad patrios fines malit mox ipse redire. Rex (607) abiit longe, famulique sui simul omnes Ante diem ternum quam figat dux ibi gressus; charta scriptum fuisse jusjurandum illud, auctor est ipse Donizo; imo ipsi fuisse compertam ae visam ejusmodi ehartam, non injuria conjicere possumus. Denique nihil Chonradus jurasse dicitur, quod ejus milliario a Julia Chrysopoli civitate, id est Parma, a C dignitatem dedeceret. Vide pag. 275 Antiquit. Esten. qua burgum Sancti Domnini xv millia passuum distat. Fortasse loco nomen hoc inditum, cum Greci Augusti universe dominarentur Italiae. Supra memoratus epitomator mstus ideo Auream nuncu- patam ait, quia, ibi lecta septem Artes studiose fue- runt. Ergo pro que grammatica legisse ille videtur, quia grammatica. MUR. (599) Num hae a precedentibus distinguenda, ut sensus sit, cives adversus regem malignos impetum fecisse in duos Teutonicos, quos apud se captivos habebant? Nam eur flevit iis occisis Chonradus? Certe hie amphibologiz sunt, et divinatoribus opus. Ceterum hae peracta sunt onno 1037, saero die natali Redemptoris nostri, teste Wippone in Vita ejusdem Chonradi, cap. De seditione, quc facta. est in Parma. In necrologio Fuldensi, apud Leibnitium, tom. IIL, pag. 767, scriptor. Brunsvic. ad eumdem annum legitur : Diethelmus, Cwono, Sviggerus, et Hartwinus aliique quamplures occisi sunt apud Par- mam. Mun. . (600) Marehiam igitur rex Bonifacio dedit feudi jure. LEIB. Sed quanam bac? Profecto non Tuscia, ut in tomo diplomatico, Deo dante, ostendam. Ergo alia marchia Bonifacio, ejusque patri subjecta. Fortassis hane constituebant Mantua, Parma, Regium, Mutina aliaque oppida in hisce regionibus. Sed facile czae- REA ubi veterum monumenta nos deficiunt. UR. (601) Regem vicissim Bonifacio jurasse param credibile, neque ex illorum temporum usu. LxrB. Id quidem minime credibile visum est Leibnitio. Non ita mihi; nam ea reapse de causa hoe Donizo refert tanquam rem mirabilem, quia in usu non erat ut suis vassallis jurarent Augusti. Sed hine estimanda est Bonifacii marchionis potentia. In D Fuleonem marchionem Estensem anno 1097. Privi- legio donatum, ut nullus Bannum regius exactor a marchione exigat. Majora Bonifacius longe potentior impetrare potuit, et potissimum quod circiter an- num 1037 marchia Tuscie auctus fuit. MuR. k (602) In Burgundia. Equidem negat clariss. Flo- rentinus compertum sibi aliquid de expeditione Hen- riei in Burgundos. Sed eam tamen memorat Her- mannus Contractus Canisianus ad an. 1042. Castrum Murat in Burgundia (narrante Wippone) jam Conra- dus expugnaverat; itaque, si vera refert Donizo, id denuo defecisse oportet. Situm est non procul a Novo Castro, vulgo Neuf-Chastel. L EYB. Cod. Regien. habet Muroaltam, quod rectius con- venit eum Castro Murat. Verum, uti jam in Anti- quit. Esten., pag. 262 adnotavi, deceptus est hie Donizo. Non Henrieus Germanie rex III, et inter Caesares seeundus, Burgundie regnum invasit. Faetum id sub Chonrado I Augusto ejus patre, ut Wippo in ejus Vita, ac Heppidanus in Chronico fi- dem faciunt. Meminit et ejusdem expeditionis Ar- nulphus Mediolanensis historieus, tom IV Rer. Italie., quo teste presul Heribertus, et egregius mar- chio Bonifacius, duo lumzna regni, Chonrado opem tulerunt. MUR. (603) Audacem. LEIB. (604) Forte : Milite cum multo. LretB. (605) Exercitum. LIB. (606) Vult Bonifaeius, ut sibi cedat castrum, seu sese dedat. LxinB. (607) Forte, abeat. Dux scilicet significat se ho- norem expugnationis optare, itaque velle ut rex cum suis, triduo ante ducis adventum, recedat ; alioqui si nune per eum (regem) caperetur Castrum, se nun- quam postea ultra montes ipsi auxilio venturum, et statim redditurum in Italiam. Lxrp. 977 Hoe dans praeceptum, si nunc per eum caperetur Castrum non ultra montes, ut pergeret ultra, Expeteret plane, statimve retro remearet. Castrum przdietum Burgundia plantat iniquum In jus, Castrenses (608) cum rex fert inde clientes, Se nimis exaltant, spatiendo per arva (609) relaxant. Contigit audiri quod dux Bonifacius illue Cum Longobardis propriis properaret in armis, De quibus exsultant, quia credunt tollere eunetas Causas illorum. (610) : vetat ast hoc exitus horum Internaque (611) die princeps accessit ibidem Disposita docte per partes quippe cohorte Barbara gens et atrox proprios cito muniit artus , Agmine sceutato procul exiit, et galeato Atque putat seutum bellando frangere durum ; Funditus ulla phalanx parmam Bonifacianam 1 Pravaluit nunquam dirumpere, nec valet unquam, Exorto bello, gens effera ccedere ferro : Acriter incepit; dux acrius undique cedit, Hortaturque suos persistere pectore duro, Cornibus atque tubis reboare per ardua multis, Donee terga darent hostes; intus repedarent. Hec ubi dieta dedit gentem terrore replevit Gens Longobarda, tenuitque viriliter arma, Et sonuere tubas, et grandia cornua plura. Gens timens (612) tetra rediit graviter retrocessa , Ac petiit castrum cupiens se claudere tantum; Hoc non permisit velox Bonifacius illi , Sed simul intravit, jaculis transfodit amaris : Continuo regi castrum mandavit, inermis Ut veniens tollat, patriam quia gliscit et opta Ipse suique suam, nullamve moram dare curant. Haee nova nóseentes rex atque duces comitesque Laudant, mirantur, quod castrum sit cito captum, Ad quod tollendum direxit rex et habendum, Athletas elaros, illis duce dante relato (613). Tune Longobardi cum principe magnificati, Ad proprii tecti requiem rediere, refecti Ex opibus magnis sumptis virtute. vel armis, Cumque redit princeps (614), victor mirabilis idem, Contigit in eastris (615) cujusdam castra (616) re- : [ pasei, Campis desertis, et, ut est mos pergere servis, Ex pueris multi cceperunt currere furtim (608) Quando rex cum suis militibus sive vassal- lis recedit. LErB. Ex cod. Regiensi hac ita corrige : Hujus ca- strenses. Qui in hoe versu clientes appellantur, 'sunt armigeri, sive milites, eoque vocabulo prae cze- teris usi sunt antiqui Annalium Genuensium auctores in hoe opere evulgandi. Mun. (609) Pradas per agros agunt. LErs. (610) Causas, id est res eorum deprzdari ; cosa, res Italis. Lgi5. (611) In. ternaque. LEIB. (612) In utroque ms., quo sum usus, habetur: Gensque timet tetra, rediit graviter retro cesa. MUR. (613) Duce relato, id est supradicto; id illis dante, seu tradente. LxiB. (614) In reditu Bonifacii. LrtB. (615) Cod. Regien., in castri. MUR. (616) Codex antiq. in castri cujusdam campis ca- APPEND. IIl. — MONUMENTA GREGORIANA. A. Ad segetes flavas, et equis has ducere flagrant, 978 Inde virique loci graviter nimium quoque moti, Arreptis armis, mox armigerisque caballis Cervices (617) tundunt, et equos sibi tollunt : Burgundi bruti fecerunt hoe quasi stulti ; | Nam dux iratus vehementer, ut assolet altus, Terdenas hastas (618) ad castrum tendere mandat, Qua populum eunctum facerent eonsurgere rursum, Ad eampi pugnam fugerent procul atque recurrant, Cum fuerint juxta latitantem denique turbam (619), Noveritis jussum ducis istius esse seeundum ; Nam proeula Castri sunt presidio simul acti Insidiosa phalanx e multis partibus alans (620), Allobroges cunetos manibus tenuere reclusos Marchio terribilis cunctis abscindere dixit B Aurieulas, nasos, ut stent cum lumine plano. Quadam matrona pro nato nobilis orat Parcere dignetur sibi, quatenus ipsaque demum Appensum trutina juvenem praeberet eidem — — Argentum tantum, quantum pensaverit, album. Absit bis fatur, barbam quatiendo minatur, Posteritas vestra volo, quo sciat hcec ita gesta, Donec mundus erit, Bonifacius hie quod adhzeesit, Dicatur, prorsus me non licet esse retrorsum (621), Incise nares, ac aures quippe secatae Illis, tres clypeisunt ex his undique pleni, Cum sano euneto eoetu magnove triumpho Ad proprium tectum sic est dux iste regressus. CAPUT XII De aceto quod marchio Bonifacius transmisit. Hein- rico regi secundo, et de grandi dono quod quidam servus ejus dedit eidem vegi. Magnifici vultus rex Italiamque secundus (622) Venit Henricus (623), sapiens, jucundus, opimus, Mandavitque (624) sua Bonifacio nova plura; Et quoniam secum laudatum vellet acetum, Arx quod gestabat, quz fit Canossa vocata, Imperat argenti vegetem sübito fabricari, Binos atque boves dux carpentumque jugumve Cum bobus vivis haee regi marchio misit. Charum rex donum tenuit magnumque decorum. Regis tunc hospes erat urbs Placentia forte, Prudens mirari nullus de munere tali Debet enim, quando scierit ducis istius amplo D Síra, id est copias Bonifacii vietum, et pabulum comparare. LEIB. (617) Forte : Cervices pueris tundunt, et equos sibi (id est illis) tollunt. LEt1B. (618) Triginta hastatos. LErm. (619) Collocat popalum cunctum, seu omnem mi- litem suum in insidiis. Triginta illos ex pugna in campo fugere jubet usque ad locum insidiarum. LEIB. (620) Alans; spirans. LEIB. (621) Non licet me retrorsum ire, et dicta mutare. LEIB. (622) Tertius Germanie, seeundus Italiae. LErB. (623) Acta sunt haec anno 1046, quo Henrieus III postea inter imperatores secundus Italiam est ingres- sus. MUR. (624) Suo. LEIB. 979 Dono fulsisse servum regisque dedisse, Mantua eum regem, pariterque ducem retineret. Tune comes (625) Albertus vice dives, maxime ser- [ vus. Predietique ducis, habitator et ipsius urbis , Cornipedes centum (626) tilios qui jure nitescunt, Cum rudibus sellis, rudibus frenis vel habenis Mutatos (627) eentum, non mutatos quoque centum Astures pulehros regi simul obtulit ultro. Quis vir hie esse sonat, qui vobis (628) talia donat? Clamat regina. Cui dixit rex quasi mirans: Qui vir (629) habet servos quales Bonifacius, ergo In toto regno similem sibi non ego specto. Servulus iste suus referat mihi, quod sibi nunc vult. Nil aliud quaro, volo, nec cupio, neque spero A te, ni tàntum meus ut dominus sit amatus; Hoc ait Albertus regi, quem rex rogitavit Ad propriam mensam secunrprandere refertam ; Hoc timuit verbum, Bonifacii quia servus. Mandere non unquam secum fuit ausus ad unam Mensam cum rege, qui manducare repente Debebat forte, quem rex stat postulat ob rem Predietam, tandem dux rem concessit eamdem Cum duce rege simul vir jam scriptus fere vi- . [ vus (630) Intrans ad mensam, sed parvam suscipit escam. Rex sibi mastrucas (631) post eseam maxime pul- [ chras À B Donavit, florent pariter quoques pelliciones, Hoc regis munus ducis ad eameram tulit; unum Et corium cervi, quod nummis ipse replevit ; Principis ante pedes cecidit, sibi parcere quaerens, Mense regali quod secum participarit. Ille potestatem noscens retinere, beate Indulsit servo, facinus tamen hoe prohibendo. CAPUT XIII. Quod aliquando in consilio suo, aliquando occasione vigilic noctis Henricus veo tentavit. capere Boni- facium. C Quotidie princeps erescens Bonifacius iste Alma fides ipsum servabat jure benignum. Invidia tactus nimia rex jam memoratus Ingenio erudo meditatur prendere furto Illum, sub coelo potuit quem prendere nemo. Stans in conclavi cupiens rex consiliari D - . (625) Comes Albertus vice id est. vicecomes. LE!1B. (626) An balios, vel badios? Color est qui Gallis » bay. LEt1B. (627) Mutatos, id est varios, colorum varietatem muance vocant Galli. Lkrg. (628) In eod. Estensi, ubi supra laudata Epitome msta habetur, nobis. Mun. (629) In codicib. Esten. et Regien. : Quis vir, nempe interrogando. MuR. (630) Hoe est, prae» timore vix vivus, semimor- tuus. Mun. (631) Vestis genus ex pellibus ferarum, quo se- ptentrionales utuntur, et olim Sardi utebantur, teste 'Tullio, Prudentio, Isidoro. Bursas epitomator mstus Donizonis est arbitratus. Pell'iciones infra! memorati fortasse fuerunt augustius earumdem vestium genus : qua vox apud Italos et Francos adhuc viget. MuR. AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. ; 980 Ad se festine dux ut catus iste veniret, Jussit, ut hoe astu quiret retinere coactum : Ut teneant valvas, jubet cedituo, bene clausas, Haud nisi se quinto (632) Bonifacius intret et intro Ad quod rex mandat, mox se dux ire remandat, Adversus dictum (633)nil doctum posse recordor, Nam dux privatos (634) proprios cito conglomeratos, Aealios multos gladios sub veste retrusos Portantes postse precepit pergere prompte, Nobilibus septus properavit marchio celsus, Cui regiam primam reserare (635) zeditui, quam Claudere festinant, sed fit contraeta per iram, Progrediens ultra dirumpitur atque secunda, "Tertia restabat, sub qua tune rex habitabat, Frangitur ac ipsa, cum dux (636) circumdatus in- [trat. Unde nimis motus rex callidus atque dolosus; Quid video? Quid? ait : miror de te, Bonifaei. Hune habuit morem jugiter meanam domus, o rex, Esse mei mecum soliti semper que fuerunt. Hoc dux respondit : pacem rex illico prompsit. Hac viee rex vidit quod eum retinere nequivit ; Ideireo planis pacem verbis simulavit. Denuo pertraetans, et eumdem prendere captans, Hoe ecco Marte faciendum cogitat apte. Tempore nocturno super ipsum postulat ultra (637) Ut dux ipse parum vigilet; foret hoc sibi gratum ; Getuli morem scit prudens vulpis in ore. Obsequium regis nequaquam marchio sprevit, Cereolos multos feeit componere pulehros Libram eandelam cera simul omnis habebat, Atque suis eunctis aecensas has dare jussit, Et tentas (638) hastas super ipsas figere mandat, Ante suam multam faciem jubet ire columnam Cere splendentem "grandi de lumine, nempe Militibus densus, et miro lumine septus Regis ad hospitium properabat; longius ipsum Aspiciunt servi venientem denique regis, Una velut silva flagraret terra vel ipsa, Sic apparebat. Rex hoc quoque prospiciebat, Contra quem nosceens idem rex nil modo posse, Retro redire sibi grates magnasque remisit. CAPUT XIV. Quod Bonifacius studiosus. fuit in divinis rebus. Actibus ut mundi (639) Bonifacius iste refulsit, (632) Quintusmet : selb funfie, lui cinquiéme. Lzi. (633) Cod. Regien. : Adversus doctum. Fortassis hie sensus : adversus hominem astutum, ae pruden- tem nil ealliditas potest. MUR. . (634) Familiares, sive famulos suos. Mun. (635) Ex cod. antiq. legitur : Reserarunt aditui quam id est janitores postquam primam portam re- serarant, statim intromisso Bonifacio claudunt. Sed ab ejus asseclis rursus effringitur. LErm. Msti quoque, quibus utor, habent reserarunt Mun. (636) Fortasse, quam dux. Mum. (637) In Regien. eod., postulat ultro. MUR. (638) Habet cod. Padoliron. : Et fensas. Mun. (639) Post hac in antiqua epitome msta codicis - 981 APPEND. Ill, — MONUMENTA GREGORIANA. Sic eluit in faetis divinis ac venerandis : Pontifiees saeros habuit quam maxime charos, Ipsis donabat, quz censuit his fore grata; Psallebant semper capellani reverenter Horas nocturnas sibi quotidieque diurnas; Nemo capellam super ipsum (640) praesul habebat. Dilexit clerum, sed eo monachum opage verum : Propria peccata generosus hie atque piacla Cum studio magno pandebat fratribus anno Omni, pomposz Christo famulantibus, ore Cum proprio, plangens cum corde, petens veniam- Fratres ac abbas ejus delieta lavabant ; (que; Ecclesi: quorum solito dabat optima dona, Rex etenim nunquam dedit ullus ibi meliora. Contigit ire semel illue, moremque tenere Illum, quem dudum retinere solebat in usu, Scilicet assistens ad opus divum bonus ipse, Stabat in excelso solio, non corde superbo; Aspiciensque chorum, facies vidit puerorum In terra pronas, psallentes dulciter horas, De quibus admirans, ita cur stant, seque regirant. À monachis didicit, semper quod stant, ita fixi; Hoc non oblitus jueundus dux et opimus, Ire super tectum clam templi fecit honestum Quemdam quippe virum eum nummis, vult quia (mirum Ipse videre, decem libras vir jactat ab zede In medioque choro strepitus sonat, et puerorum, Quorum palpebre penitus nee sie patuere, Aspexit nummum, tetigit non ullus et unum. Unde magis gaudens praeclarus dux, ait autem In modicis annis sunt hi pueri velut alni, Talis laudetur joeus, ac recitetur ametur. CAPUT XV. Quod. a regibus Theutonicis venit nos. venundandt ecclesias, et quod, Bonifaciussaccepit inde pemniten- tiam a Guidone (641) abbate. 'Theutonici reges perversum dogma sequentes, Templa dabant summi Domini szpissime nummis Prasulibus cunctis, sed et omnis episcopus urbis Plebes vendebat, quas sub se quisque regebat. Estensis ista adduntur : Dua eí marchio Bonifacius -fwit sapiens, benignus, et prudens, et largus, et pau- perum amator, et misericors, e£ omnibus amabilis, et D in consiliis providus, et discretus, facundus in loquela et constans animo, Ecclesiarum defensor, et àn divinis officiis libenter audiebat, et donabat Ecclesiis, etc. He procul dubio e Donizonis carmine deducta, cum tamen nihil horum in editis occurrat. Aut ergo in- tercidisse putandus est aliquis versus, aut Epitomes auctor reddidit his verbis caput 8 hujus libri tr, ubi sunt laudes Bonifacii. MUR. (640) Ipsius capella ornatiorem. Lrrg. (641) Ita quoque in Regiensi codice. In Padoliron. additur a sancto Guidone. Hoc est abbate Pompo- siani ccenobii in Ferrariensi agro versus Adriaticum Siti. Probatz sanctitatis famam adeptus, ad ecelum evocatus est anno 1046, Hermanno Contracto teste, ejusque Vitam Bollandus edidit. Mun. (642) Msti codices, munc Bonifacium. MUR. (643) Cod. Padoliron., amaris. MUR. (644) Idem codex, quod per se. MUR. 982 A Exemplo quorum manibus nec non laicorum Ecclesi: Christi vendebantur maledictis - Presbyteris, celeris, quod erat confusio. plebis, Qua dere Guido. sacer abbas arguit, imo Nune Bonifacius (642) ne venderet amplius, ipsum Ante Dei matris altare flagellat amare (643) Verberibus nudum, qui deliciis erat usus, Pomposze vovit tune abbatique Guidoni, Ecclesiam nullam quod ipse (644) venderet unquam : Hoc pro peccato, multis aliisque patrato Vovit adhue votum nonnullis denique notum, Scilicet ad cultum Christi, sanctumque sepulcrum De prope debebat quod pergere, si sibi cedat Vita, salus, tantum vel ad unum pleniter annum ; Atque novam puppim fieri dux illico jussit, B Sumptus atque locat quo compleat hcec sua vota. Sed complere nequit, quia mors non hoc sibi cedit. Ipse die sexta (645) Maii post quippe Kalendas Deseruit terram, quem Christus ducat ad [&thram (646). Quando defunctus, terrae datus, estque sepultus, Tune quinquaginta duo tempora mille Dei stant; Mantua corpus habes, honor ingens est tibi, grates Inde referre Deo debes sepissime; vero Ejus ut a pcenis animam caveat Deus avi (647) Corde Deum recto jugiter pulsare memento ; Propter quem Christum roget omnis homo crucifi- Tartarei poenas Deus aufer eique eatenas, [xum : Cum veneris judex cum sanctis, da sibi lucem; Virgo Maria eaput, dextram Michaelque beatus, Petrus et Andreas, Apollonius quoque laevam Illiusextollant, et eum super astra recondant. Amen. CAPUT XVI. | Urbana altercatio Ànter Canossam et Mantuam de cor pore ducis et marchionis Bonifacii (648). CANOSSA DICIT. In tumulo patrum dominus meus esse locatum Optavit eorpus proprium Bonifacius. Hoc tu Verum prasumens rapuisti, Mantua. Cur me Corpore dé tanto turbasti, me spoliando? MANTUA RESPONDET. Urbs ego sum dieta : tu diceris arx Canusina. (645) Est mihi eharta eoncordiz inter Bonifacium nostrum atque Ottam abbatissam Parthenonis Bri- xiensis Sanete Julie, scripta paucis ante diebus, videlicet, anno millesimo quinquagesimo secundo Henricus gratia. Dei, imp. Aug., anno imperii ejus sexto, quarto Kalendas Aprilis, ind. quinta. Actum in civitate Mantua «n Palatio eidem marchionis Bo- nifacii. Quare vides, recte haee congruere cum iis, qua habet Donizo. Arnulphus Mediolanensis in Historia sua Bonifaeium perquam senem nobis exhi- bet. Et revera eum circiter annum 1004 marchio- nem agere cceperit, anno 1052, senex fuerit opor- tet. Mun. (616) Ex insidiis reeisura narrat Hermannus Con- traetus 1052, quod poeta dissimulat. LEIB. (647) Forte, Deus evi; Dominus seculorum. LEIB. In codieibus mstis quibus utor, Deus cvi. Neque codicibus opus erat. MUR. (648) In hactenus editis subsequebatur cap. 17 ita inseriptum : Quot annis vixit Beatrim, ete. Ve- rum hie interserenda est urbana altercatio inter 983 Sunt homines mecum, referas quod prospice me- A (eum (649). Divitias multas habeo, o paupercula stulta. Flumine sum cincta, de navibus undique firma. Non alibi juste decet hoc nisi eorpus in urbe. CANOSSA DICIT. Urbis habes nomen, sed non es grandis honore. Si populos multos habeas, tamen absque triumpho Vivere te scimus, nisi te juvet alter amicus. Contra te bella si surgant, quidve, misella, Tu facies? Dura non es cireumdata muro ; Pereuteris per aquas, per terras, quando rebellas. Spes tua post sepem; elypeum vult stipes (650) et ensem Omnis, enim tu sie evadere vixque valebis, Praia si saltem per tempora te tria calcent. Divitide sumpt quin defieient tibi cuneta. Putrida (651) lympharum, febriumque moratus ea- [rum, Algorem mittit, sed et aestum qui nimis urit Incolumis quippe vivo per tempora mille. Porro ecnosa proeul a me serobs et aquosa. Si venerit bellum mihi, quod sit forte duellum (652), Militibus paucis mea vinco praelia fortis. Contingat non (653) si quando (quod neque credo) Obsidio durans circa me vel duo lustra, Nullatenus bello superabor, nee comedendo, Cum lapis existam, murus quoque desuper instat, Moenia celsa mea super omnia castra repleta Sunt ex frumento, vel carne, simulque Lyaeo. Cum paucis dego, ludendo tuta sedebo. Machina nulla mihi, non ulla sagitta remitti Oflicit, in nihilum capio seu computo pilum. Nil paveo regem ; sed tu quemeunque rebellem. Preefati noscas domini quod me decet ossa. Mantuam et. Canossam, extra suum locum hactenus posita. Nempe haec de Mantua conqueritur : quod Sibi corpus inelyti ducis Bonifacii usurparit, quando reliqui ejus majores Canossa fuerant tumulati. Quod praeterea nova huie nostre editioni gratulandum est, ex eodicibus mstis. Regiensi, et Padolironensi ego hausi, et hie proferam quamplures versus in praecedentibus editionibus desideratos, et omnes nune $uo loeo restitutos. MUR. (649) Fortasse legendum, quof qprospice, seu perspice tecum. Yd est ego plurimus abundo civibus; tu perspiee, quot. referas tecum : nempe paucissi- D mos. Autrefer, quod tu perspiciastecum. Mun. (650) Si quid intelligo, mcenibus tunc nondum exstruetis, solis palis cireumpositis atque humi defixis (nune pallizzata) Mantua civitas eo tempore setutabatur, Multos homines ad sui tutelam ejusmodi murus poscit. Contra paucis indigebat Canossa, ut se ab hostium impetu defenderet. Sensus ergo mihi videtur : singuli pali exigunt. armatum hominem, et eo etiam pacto vix impedias hostem quominus te vincat. Mun. (651) En ut ante sexcentos annos se Mantua ha- beret, scilicet iisdem quibus avo nostro, obnoxia incommodis ex síagno cireumfuso, cujus vel me- minit Livius. Putidam paludem appellavit etiam Ca- tullus, in contermino agro natus. Mun. (652) A. duellum, Etymologiarum scriptores con- tendunt efformatum bellum, atque idem reapse anti- quis signifieabat. Hie fortasse sensus : Si quando AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 984 MANTUA RESPONDET. Vere tu firma, tecumque superbia dira. Nil tamen est mirum ; nullum sapis ipsa periclum. Crebro fui sub aquis, ae szepe fatigor in armis. Quamvis longaevo sis proxima denique coelo, Unde superba manes, tamen alvum (654) quaeris [amene. — En habeo divum mirabile prorsus asylum, Per quod te vineo. Sed si vis, verba relinquo. CANOSSA DICIT. Quod potes, et nosti, mox auribus ingere nostris. MANTUA RESPONDET. Ecclesia praesto ditata praesule recto ; Ae resonant plane cantus ibi presbyterales. Relliquide multze venerantur ibi bene culte, CANOSSA COMMOTA DICIT. Subjaceo tibi nil, quia nobilius mea sistit. Nam mea sub papa, tua vero sub patriarcha (655). Est mea Romana; tua constat Aquilegiana. Praesul nempe tuus synodum placitatur ad hujus, Nolens aut malens facis imperium patriarchae Si renovasipsum, pater archos (656) consecrat illum Omnis enim clerus tuus exstat servus ir evum. Libera per papam mea lyrica (657) permanet alma. Hac domini prisci, generosi scilicet illi, Qui me struxerunt, quondam fieri voluerunt. Misit ob hoc faetum Romam pater Atto Tedaldum, Qui precibus justis Benedietum (658) postulat urbis Rome pontificem, qui gratis przestat eidem, Solutam reddens, ne pontifices ibi legem Constituant ullam, nee eis subjecta sit unquam, Romana sedi sed Sit subjecta fidelis. Non aliquam synodum permittit qucrere nostro Preposito, nunquam petit et clerus suus ullam. Munia divina cupiunt acquirere si qua, bellum occurrat, in quo aeriter sit. pugnandum. Mun. (653) Lubenter scriberem : Contingat nam. Mun. (654) In fine hujus confictze concertationis eadem. voce rursus utitur Donizo, inquiens : Uf feneas alvum nostri Domini volo : Quare alvum pro corpore, sed parum eleganti licentia adhibitam puto. MUR. (655) Auctor est Ughellus sub Leone III, Roma- no pontifice anno 804 institutum primo fuisse Man- tuanum episcopatum, et Aquileiensi patriarchae suppositum. Anno vero 1453 uni apostoliez sedi immediate, ut aiunt parere ccpit. Hine Donizoni ansa ad extollendam Canusinam Ecclesiam, jam tune ab uno Romano pontifice pendentem. Mun. (656) Quanquam superfluum sit meminisse, pro patriarcha usus est poeta. MUR. (657) Msti codices mea lirrica. Seripsi ego lyri- ca. Sed quid sibi vult insolens hoc in loeo vocabu- lum istud? Siquidem ita Donizo scripsit, intoleran- da licentia significavit chorum clerieorum Canusi- na Ecclesi:o. Mun. (658) Nempe septimum hujus nominis. Obtulit mihi Estense archivum pervetustam pergamenam, ubi fragmentum ejusdem Benedicting bulle, quae scripta est per manum Stephani notarii sacri scrinet sancte Romana Ecclesi , ind, iw; data vero 1v Kal. Januarii per manus Guidonis episcopt, et biblio- thecarii sancte sedis apostolice (quem Ciampinius ignoravit in suo catalogo bibliothecariorum S. Rh. Ecclesio) anno pontificatus domni Benedicti san- 985 / APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 986 Ad quemeumque loeum placet illis, pergere possunt, A Olim quod vilis per regem sustinuisti, Catholieus tantum eaveant sit episcopus, almum Offieium rite sancteque det ac reverenter.' Pulvere sanctorum, seu cantu presbyterorum Esse redimitum, sape, vestibulum Canusinum. MANTUA RESPONDET. Hae ignorabam de te, mihi erede, beata, Sed sub Regino te presule non fore (659) miror. CANOSSA DICIT. Si ego (660) Reginum timeo mos est ut amicum, Lex mea privata (661), Benedietus quam mihi papa Prabuit in charta carecti (662) formiter ampla, Separat a Christo, si quid mihi demerit ipsum, Illius a eura procul omnia sunt mea jura; Pontifiees omnes poena simili quoque torret. MANTUA RESPONDET. Parce mihi, quaeso, video te tangere ecelum. CANOSSA DICIT. Parco tibi valde, mecum cane carmina saltem Ex domino nostro Bonifacio velut opto. MANTUA RESPONDET. Quid proba dixisti? metra plurima te sine finxi; Immemores forsan metrorum me fore (663) portam? Duleis amica mea , generavi namque poetam Virgilium (664), certum super omnes edere versus. CANOSSA DICIT. Ore tuo damnas temet nimium mea fallax ; Nunquid nos nosco quantum tibi pertinet auctor Virgilius? quippe genitus de te fuit ipse, Sed suftere tuum nequit opprobrium sibi durum, ciissimi VII papa secundo, imperii vero domni Ot- ionis iertio. Hoc est anno 976, aut potius 975. hune enim nodum tentare hic non vacat. Ibi autem legitur : Qualiter Teudaldus comes filius Adelberti jam comitis limina apostolorum digna de- votione visitans, ez parte sui patris hujusmodi a no- stra apostolica auctoritate petiit ut ecclesiam n ho- nore sanctorum. confessorum. Dei, Apollonii videlicet, Ursicini atque Rusticiani, martyrum quoque Mawu- vicit, Alemandri et. Victoris consecratam, quam ipse Adelbertus in. suis propriis rebus, videlicet in rupe, qua Canusia vocatur, ab. imis fundamentis constru- verat. 'Tum addit, decimam ab ea collatam ad usum fruendi 12 canonicorum, ete. Auctor est Donizo, Ro- mam missum 05 Aoc factum ab Attone patre Tedal- dum. Hoc idem ex iis bulle verbis eruitur ex parte 'sui patris. Quid ergo sibi volunt altera illa bullz p) verba : Adelberti jam comitis? Hominem jam fato funetum hae indicare videntur. Aut ergo in itinere Tedaldi ad plures abiit Atto, qui et Adelbertus ejus pater : aut in senectam declinans jam populorum regimine ille se abdicarat, suumque filium publicis rebus prafecerat : quod et ex assumpto per filium comitis titulo suaderi potest. Erit huie monumento suus alibi locus. Mun. (659) Non fore, id est non esse. Lz1n. (660) Codex antiq. S?c ego. LiB. In cod. quoque Regien: Sic ego. MUR. (661) Privilegium Benedicti papze VI vel VII. Lg1n. (662) Codex antiquus, fortiter. Charti carecti pu- to est quz ex papyro est, seu arundine. LEIB. Ab antiquis appellabantur carices herbae quaedam acuta, denscm, et sparto- similes, Isidoro teste. Care- cta vero loca caricibus obsita. Propterea vox mi- bi hie suspecta, quanquam ad ea usque tempora. Cantat nempe metrum de te, quod scis bene mecum: Mantua, vc misera nimium vicina Cremona. Ut te eognoseas, statim recolam tibi causas. Antonius quidam eommovit Cesaris iram, Propter eum rura sua perdidit alta Cremona, Caesare dante quidem tua militibus, dedit idem Te conculeatam dimittens Tityrus, auras Nostras, et silvas (665), montes, petiit quoque villas ; Castaneasque bonas, comedebat mitia poma, Hae tibi sint nota, Maronis dicitur aula Hactenus et silua per quam pascebat ovillas. Astet Balista (666) mons, nascitur hane prope silvam ; In quo Virgilius titulum faeit hoe modo scriptum : Monte sub hoc lapidum tegitur Balista sepultus : b Nocte, die, tutum carpe, viator, iter. HicBalista latro fuitingens, hie quoque (667) Maro Propterea scripsit, qui (668) amor tuus exstitit illie, Ex hoe quod scimus potes et tu discere visu, Si quid habes dubii, primi lege carmina libri Ipsius et statim tu non mea dicta negabis. Quando te fugit (669) miseram prope me (670) cu- [currit Quz meditans finxit, mihi primitus, haud tibi dixit. Ergo qua fronte potes illum quarere? nonne Perrexit Romam regni rogitare eoronam (671), Liber ut esse queat? sibi quam dedit illico Caesar, Cognovit postquam sapientis carmina docta. - Hoc tu nolo neges, recolo tibi metra repente; Nocte pluit tota, redeunt spectacula mane, - in usu fuisse /Egyptiaeam papyrum diffiteri nolim. Num Donizoni scriptum cAaracti formiter ampla, hoc est ampla forma characterum? Num carecía, seu characta pro exarata a charaxo quod est seri- bo? MuR. (663) Esse. LEIB, (664) Cod. Regien. Virgilium certe. Mun. (665) Si Donizoni fides habenda, in Regiensem agrum, a patriae tumultu. compulsus secessit Virgi- lius, ibique bucolica sua carmina concinnavit. At ubinam ejusmodi rei Donizoni nostro certze tabulae? MuR. (666) Legendum Ast et Balista. Sequitur Cod. Re- gien., nascitur et prope siloum. Nunc appellatur Monte di Valestra, situm cujus quicunque , spectat, deleetationem capit. In cacumine plateam natura velut artis emulatrix fecit. Subtus in saxo varii specus; ibique deliteseere thesauros quorum caco- damon custos, credulum vulgus refert. Desumpsit autem Donizo hos versus ex antiqua Virgilii Vita, qua Donato grammatico tribuitur. Sed longe ante Virgilium Balistee monti nomen fuit. Mun. (667) Codices nostri hunc quoque. MUR. (668) Codex antiq. quia. LEIB. ; Vide, quot nobis errores oculus incautus creet! Nihil aliud hie est, nisi quia mortuus exstitit ilic. Ita msti codices nostri. MUR. (669) Vereor, ut Donizo ex iis, quae supersunt, Virgilii earminibus persuadere nobis possit, poetam ex afflieto agro Mantuano se in Regieuses colles rc- cepisse. MUR. ' (670) Codex antiq., meque. Lrin. ' (671) Regem signifieat, hoc est Augustum Ceesa- rem. Mun. 987 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. Divisum imperium cwm Jove Cesar habes (672). Nee Maro parva metra (673) jecit regis in aula ; Cumque reperta forent, rex cuidam fecit honorem, Qui se laudabat, quod fecerat haee metra chara Tityrus inde dolens iterum conseripsit eosdem Versus sic pulchre de facta fraude refundens : Hos ego versiculos feci, tulit alter. honorem, .— * Sic vos non vobis vellera fertis oves (674), Sic vos non vobis mellificatis apes. Hos partim jactans (675) in eadem Caesaris aula, Non latuit regem, quis carmina tanta referret. Imperat ante suum Maronem ducere vultum, Preestat quaeque ; rogat libertatem, sibi donat. Ad te qui jussu remeavit Caesaris hujus, Sed non quod possit, quisti dare tu sibi, nostri [ (676) Nam repetens agros, ceu jusserat induperator, Arius (677) est quidam centurio motus in ira, Ejus habens agros, occidere quaerit ut atrox Virgilium, fluvius sed Mincius abdidit illum, Se jactans mortem vitavit ibi, sed et hostem. Caesaris ad vultum (678) repleeavit qui cito cursum ; Rexque voris claros tres secum misit, ut agros Restituant ipsi, fecere quod insimul ipsi. Tu sibi nec vitam servasti, rura nec ipsa; Desine jaetari jam te, jam Mantua vanis Laudibus ex istis, vacua sunt ceu tibi dixi. Pone supercilia, mecum contendere vita. (672) Legerem lubentius habet. Ita in Virgilii Vita a Tib. Claudio Donato antiquitus scripta, quam ex- pilavit Donizo noster, ut hic de Virgilio cum Man- tua contenderet, eumque in Canossz, seu regii Le- pidi montibus consedisse ostendat. MUR. (673) Forte, projecit. LEIB. Cod. Padoliron., pauca metra. MuR. (674) In ambobus codicibus nostris mstis duo 'versus adduntur, nempe : Sic vos non nobis feriis aratra boves. Sic vos non mobis nidificatis aves : Et quidem addenda. Ea enim exhibentur etiam in nuper laudata Virgilii Vita. (675) In Regien. Cod. rectius haberentur : Hos pa- viler jactans. Mum. (676) Id est nostros. LE!B. Fortasse, nosti. Donizo censuit, Virgilium revera servilem olim egisse vitam, eumque ab Augusto li- bertate donatum. Sed ex eeloga ejus prima, quam hie ante oculos Donizo habuit, hoe minime exealpas. Imo et obstant veterum testimonia. MUR. (677) In Virgilii Vita At?us appellatur. Mun. (578) Forte, repedavit. LEIB. Et quidem in Regien. cod. legitur, repedavit. Fortassis etiam, replicavit. MUR. (679) In eod. Regien., pemniteo nimis acte. Mun. (680) Haee in codicibus nostris non leguntur, quasi Mantua loqui pergat. Verum sequentia Ca- nossam potius loquentem exhibent. MuR. (681) Codex antiq., alvum. LEIB. (682) Hoe est, siquidem conjicio, didici me so- lam manentem dietare meliora. MuR. (683) Coq. antiq., desedere, id est discedere. Lrrg. Codiees nostros profero, ubi Deus edere. Lectio- nem codicis Vaticani, nempe desedere, si attentius perspexisset amanuensis, intellexisset non discedere, sed Deus edere illic legi. MAR. (684) Scilicet Tuseiz. In. aetis eorum temporum Beatrix ista ducatrix appellatur, nam Tuscia mar- 988 MANTUA RESPONDET. Procipe quaeque placent mihi, paenitet nimis (679) [ aere. CANOSSA DICIT (680). Ut teneas alium (681) nostri domini volo tantum Ac jubeo ; metrum sed nullum psallere tecum Ulterius glisco, didici melius quia dieto (682) Sola manens, metrum praestet decedere (683) verum, Quod placeat cuncto recitatum maxime mundo. CAPUT XVII. Quot annis vixit Beatrim post Bonifacium, et. quam prudenter omnia regit. Qui narrare potest quantum prudenter honores, Ejus post finem, tenuit eonjux sua vivens Bis denis annis post ipsum quinque peraetis ; Oppida, castella, mareham (684) propriam quoque [terram Rite gubernavit, tenuit comitissa Beatrix (685); Moribus in pulchris natam nutrivit ab ulnis, Scilicet excelsam Mathildem mente modestam, Bina monasteria cum qua simul edidit ipsa; Ut tueatur eas qui ceceli dueit habenas, d Faxinorense (686) monasteriüm primum fuit illud ; Praedia multa satis dedit illis (687) magna Beatrix ; Esse quia monachos plus quam clerieos venerandos Credebant ambz (688); Canusine quoque saneta Ecclesie nomen (689) mutaverunt et honorem In melius, dudum cui praepositus fuit unus, chiones ducali quoque titulo fruebantur. MURATORI. (685) Dissimulat poeta secundum ejus matrimo- nium cum Godefrido duce, et eaptivitatem, in qua eam habuit Henrieus imp., quod hosti ipsius nur psisset. Obiit Godefridus anno 1069, quo etiam ere- dit Florentinus filiam Beatricis Mathildem filio Go- defridi Godefrido desponsatam. Lxrs. (686) Codex ant., Fraaünorense monasterium fuit illud. Lx1B. "A. Seribendum Fracinorense, nune Frassinoro, qui pagus super montes agri Mutinensis euntibus Saxolo ad Carphinianam ac Tusciam invisendum se praebet, Vide in bullar. Casin. constitutionem cviI, ubi donatio a Beatrice faeta eidem coenobio. Habeo di- ploma Frederiei I datum anno 1164, quo monaste- vium Sancti Claudii de Fraoinorio, et venerabilem ejus abbatem Willelmum sub protectione sua recipit, ejusque jura confirmat. Inquirenti mihi olim ve- stigia veteris ecenobii, si templum excipias ex vetu- state commendandum, vix aliud quidquam visu dignum oceurrit. Loci autem reditus, qui olim eom- plures erant, Romano Maronitarum collegio attributi fuere. MUR. (687) Ms. cod. Regien., dedit illie. Neque solum abundavit Fraxinorense monasterium ingenti pra- diorum eumulo, qua canonem nune emphyteutieum reddunt, sed etiam diversis castellis olim imperavit. qua a pluribus szeeulis in jus reipublieze Mutinensis concesserunt. MUR. (688) Itaque auctor ipse erat monachus. Lxrs. (689) Canonicorum eollegium, nempe 12 canonicos - sub praeposito, in Canossino saneti Apollonii templo, Atto comes Bonifacii- marchionis avus erexerat. Beatrice autem ac ejus filia Mathilde comitissa eu- rantibus, inde amoto eanonicorum ccotu, monachis Benedietinis data fuit cum claustris eeclesia. In eo- demautem coenobio Deo militabat ipse Donizo hujus carminis auetor. MUR. 989 Usus eum cleris (690) non in tantum duodennis Deservire quidem, nunc abbas servit ibidem Cum monachis Christo multis famulantibus illo. CAPUT XVIII. Quod. secundus Henricus. tempore Beatricis mortuus est, et quod tertius Henricus cum papa Alezan- dro 1I nimie discordatus est. À Cesar Henricus eomitisse, tempore vivus Exstiterat, scimus quod herus (691) fuit atque pro- Ipse Beatricis magnae, nateeque Mathildis. [pinquus Mortuus Augustus fuit in pace sepultus. Postquam (692) surrexit, qui de lumbis puer exit Illius, in regnum, fiet per quem male rectum, Seilicet Henrieus crudelis tertius hydrus; Cujus erat mater regina videlicet Agnes, Hunc in ventre gerens, vidit quod sit draco vere In somnis infans; hoc multis retulit ipsa; Hune Vietor (693) regem laudavit papa recenter, Hie nimis exercens crudelia rex adolescens, Ut sonipes mulus, sensus non est quibus ullus, A. papis sanctis verbis sepissime blandis Admonitus, sentes genuit mens illius ex se; Nicolaum papam (694) contempsit mens sua prava, Sprevit Alexandrum papam vere venerandum, Tollere Romanum cui tentat pontificatum, Quemdam Parmensem Cadalum papam jubet esse : Praesul erat Parmae Cadalus ditissimus, atque Preparat absque mora se contra pergere Romam (690) Non nisi. LEIB. (691) Herus ex Graco, nexu (nempe sanguinis) C ligatus; £go: vel £go: est nexus. Florentinus pro quod. herus leg. quam lwenus, sed non explicat. Non satis explorata est ratio consanguinitatis inter imp. Henricum III (quem poeta secundum vocat, in Italia Scilicet) et Beatricem. Sane Henrieus IV amitam vocat in epist. Regesto Gregorii VII ipserta. Usper- gensis (1054) neptem Henrici III Domnizo Mathildam (filiam Beatricis) consobrinam Henrici IV), infra lib. 11, cap. 1. Et sane Henricus V jure propinqui- tatis etiam haereditatem Mathildis filiae Beatrieis sibi vindicavit. Sed cum ignoretur ex qua stirpe fuerit mater Beatricis, cui et ipsi nomen Mathildi, mirum non est gradum cognationis ignorari, nam amita et neptis vocabula late apud hujusmodi scriptores sumi constat. Quid si Giselze Conrado imperatori nuptae soror fuerit? ita et verborum proprietati, et rerum cireumstantiis satisfiet. LEIB. (692) Lego : Post quem. MUR. (693) Scilicet Victor II papa, anno 1056, quo e] vivis sublato Henrico inter Augustos secundo, ejus filius Henrieus puer regni Germanici ae Italici fre- num suscepit. Id faetum permittente Romano ponti- fice Victore, scribit Paulus Bernriendensis in Vita Gregorii VIL, tom. III, Rerum Italiearum. Apud poetam nostrum Victor regem laudavit. Consensus autem papa ideo commemoratus, quia non sine ejus auctoritate rex decernebatur, qui ex regno jus acci- piebat ad Romanum imperium. Mun. . (694) Scilicet seeundum. Sed pareat Donizo. Hen- ricus inter Germanizereges IV, si fides auctori Anna- lium Hildeshemensium, in lucem prodiit anno 1048. Si Hermanno Contracto, ejus nativitas in annum 1050 cadit; si denique Lamberto Scafnaburgensi, eum peperit anno 1051 Agnes imperatrix. Atqui Nicolaus IE. papa electus anuo 1058 vivendi finem fecit anno 1061. Qui ergo dicendus est Henricus rex puerulus, et annos tantum decem aut undecim na- APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 990 Filius iste mali, quem sprevit doeta Beatrix. Nam foveam parvam, deridendi sibi causa, In strata fieri tune przecepit Motinensi (695), In noctis tenebris. Cadalus tenebrosus at ivit Multos eonducens, caput orbis venit ad urbem, Quem pars perversa pretiosius (696) cepit, aberrans, À dicetis Cephae, sed pars sibi dextra repente Obviat ad pugnam, Cadaloa cohorsque repugnans Exsuperat dextram partem, Tiberimve cruentat. Obtinuit praesul eathedram ter sanguine (697) plenus Ob terrae febres Parmenses mox rediere. Pontificem solum linquunt proprium Cadaloum, Pars ab eis fessa capit ipsum denique dextra, Et super excelsam turrim Crescentis (698) apertam Evehitur, vinclis constringitur undique firmis. Praesul Alexander cathedram recipit veneranter, Ille, fuga lapsus, Parmam redit undique lassus, Nomen habet papae, quod nomen sumpsit inane, Derisus valde moritur cum crimine Parma. * Pastor Alexander regnavit ovanter, ut ante, Errantem regem studuit revocare paterne; Dicta Patris sancti despexit perfidus, ast hie Credere perversis tantum vult atque protervis, Vendebatque vagus super haec mala pontificatus ; Qui propter papam non deseruit mala tanta, Tristes inde satis Mathildis erantque Beatrix Quas sub Alexandro papa stabant venerando His ita digestis praefatus papa recessit tus, contempsisse Nicolaum II? Non desunt certa alia istius principis vitia ac flagitia, quz jure vitu- peres. MUR. (695) Et quidem rudibus scculis in more fuit Mo- tinensem, potius quam Mutinensem appellare hane civitatem: Strata vero Mutinensis eadem est ac via JEmilia per Mutinam. deducta, quam tamen nos Claudiam dicimus, neque recenti appellatione, sed perquam vetusta, ut antiquze chartze Urbis osten- dunt. In Actis etiam sancti Domnini martyris apud Surium ad.dieni 9 Octobris, heec habentur : Beatus vero Dominus perrexit via Claudia; Christiani alii per Flamineam, alii per Aureliam, alii item per Claudiam fugiunt. Usuardus quoque in Martyrologio suo, et Romanum Martyrologium ad diem 9 Oeto- bris Claudiam appellant.: Id animadvertant eruditi velim ; hine enim elucere videtur, a Claudio quodam restauratam fuisse viam /Emiliam, ideoque antiquum perdidisse nomen. Tib. Claudius imperator apud Reines., class. 3, cum. 80 inseript. viam Valeriam a se restitutam Claudiam appellandam euravit. Quidni hoc idem JEmilize viae contigerit? MUR. (696) Cod. ant., pretio suscepit, id est Simoniace. LErE. (697) Ms. Padolir., habet func sanguine. Acta sunt hae anno 1062. Auctor est Donizo, vietoriam primo cessisse Cadaloi militibus. Et revera male primo eontigit Romanis pro Alexandro vero papa przlian- tibus. Mun. (698) Molem Adriani significat, quam nunc arcem, seu castrum Sancti Angeli dicimus. Turris autem Crescentii potius quem Crescentis appellata fuit ab aliis scriptoribus. In Vita Alexandri IL, tom. II Rer. Italie. Cadalous dicitur receptus in castellum Sanctt Angeli a Cencio praefecti filio, ibique per duos annos obsessus. Quae huie habet Donizo de vinclis firmus, quibus ille constrinetus fuit, liberaliter explicanda sunt de obsidione illa. Mun. 991 | AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. - 902 Ante novem soles* (699) Madius quam ferret odo- A Ad scelera rursum rediit rex post modieum tune, res (700) Ex isto cosmo, supero requiescat in horto. Anni mille Dei, tres, tune quoque septuageni. CAPUT XIX. Quod post Alexandrum Gregorius septimus papa sa- cratus est, cum quo prelibatus rex tandiu discor- datus est, quod ab eo damnatus est. Post Alexandrum fuit Ildeprandus amandus Antistes factus, prius arehidiaconus almus Exstitit ejusdem reverendz sedis in urbe; Dum consecratur, Gregorius ipse vocatur, Jure Deus nomen sibi tale dedit vel honorem, Ne lupus irrumpat, vigilat caulas ovium sat; Noverat esse pius miseris, altis quoque dirus (701), Diversisque modis culmen retinebat honoris ; Plenus erat mira super omnes quippe sophia, Septimus antistes Gregorius exstitit iste; Luera gregis qu&rens studuit regemque monere Duleiter, a tantis resipisceret ut malefactis (702), Ecclesias scripsit pretio ne venderet ipsi. Cujus scripta rescripsit rex bona dicta; Ad eujus papa legens apices, gaudens ait esse In ecelo cunctis de tali gaudia justis. Rex ultra montes degebat, pastor in Urbe. Legatus velox referebat eis nova crebero; Inter utrosque manens Mathildis cognita mater, Ut pax in regno toto fieret sine bello, Pontificis pacem regem suadebat amare, Atque pium papam de regis amore rogabat. (703) Regis erat mater tune Roma subdita papze, C Quam vir amans pacem pro nati mittere pace Ordinat, et secum Prznestinae quoque verum Pontifieem Christi, eui jungit et. hostia tristis (704) - Pontificem magnum, quem nomine clamo Giraldum ; Hos ultra montes direxit papa, duosque, Quos rex dignanter eum matre recolligit Agne (705), In manibus quorum promisit jussa piorum Se pro posse sequi papae, saneti quoque Petri j Eeclesiam (706) summi Domini non vendere nummis; Lztitieat valde nati responsio matrem ; Romam regressa papae retulit nova gesta ; Papa Deo laudem tulit immensam super hane rem. (699) Asteriseum hie posuit Leibnitius, quasi aliquid. desideretur. Verum sensus bene constat, ]) et nihil aliud poscit. Est autem ejusmodi : Praefatus papa recessit, hoe est postremo fato sublatus est, -novem soles ante quam Madius ferret odores, id est dies novem ante Kalendas Maii mensis, florum at- que odorum parentis. Et quidem x Kal. Maii Alexan- der II obiit anno 1073. MuR. (700) Id est mense Aprili anni 1073. Lxrs. 3 (701) Reetius in eodicibus nostris quoque durus. Iun. (702) In eod. Padolir., maledictis. Mun. (703) Sequentes 19 versus citat Baron., tom. XI, 1074. LEIB. Agnes Augusta, quz anno 1074 pro Gregorio VII stabat, et vulnera Ecclesiz illata a filio sanare nite- bantur. MUR.: (704) Ostia. LEtB. (705) Ad ipsum cum matre venientes. Lambertus ait, cum. imperatriee legatos venisse episcopos Ad quem mendacem direxit denuo matrem ; De prope post ipsam sibi transmisit sua scripta ; Qui doluit tandem, matrique spopondit ut ante - Credidit hoe statim genitrix, quod rex simulavit, Quz rediit Romam, papam reverenter honorans, Post hzec ad regem bis scripsit papa decenter ; Quos apices saeros tenuit rex maxime charos, Quem tunc Saxones regem sprevere feroces, Prelia qui seeum statuunt committere demum : (707) Quod rex absque mora pape mandavit, adorans Atque petens ipsum, pro se roget ut crucifixum. Pastor confestim Saxonum mittere genti Curavit plane pacem cupiens revocare, Inde suus missus donee redeat, jubet ipsum Regem nullo modo super ipsos pergere; quod non Rex exspectavit, galeatus quin equitavit, Contra Saxones, qui fortes sunt et atroces. Peceator quamvis, prudens tamen hic erat armis; Commisso bello, victor rex exstitit ergo, Unde superbus adest, papam despexit, ut amens, Omnia qua papa matrique spoponderat ante, Fregit et invasit, Simoniacos revocavit, Afficitur valde vir apostolicus super hane rem; Accitis missis multis hoe illico scripsit , Atque Beatriei domina, prolique Mathildi, Qua dominum papam flagrantem (708) semper [amabant, Perfidiam regis detestavere tumentis. (709) Acrius ad regem seripsit pastor sacer, et se Ulterius clamat non posse pati mala tanta. Rex mox hae illac diseurrere coepit, ad ista Plures perversos coadunans tempore certo, Cum quibus adversum patrem loquitur reverendum. Moguntinus ibi fuit archiepiscopus, ipsi Judicium totum tribuit rex flagitiosus. Hue Ugo tunc falsus | venit, qui dieitur albus, (710) Offieit hic multis; Romans presbyter (711) urbis Ter damnatus erat, pretio quia restituebat Emptores Christi templorum, junctus et ipsis Adversus papam fingens mala, leetificabat Corda malignorum, regis simul, et sociorum. Ostiensem , Preenestinum , Curiensem, Cumensem 1074. Lxis. " (706) Cod. Regien., et quidem rectius, ecclesias. MuR. (707) Sequentes 13 versus recitat Bar., 1075, num. 25. LEIB. (708) Cod. ant., flagranter. LEYmB. In nostris quoque codicibus legitur flagranter. Mun. (709) Seqq. versus 28, recitat Baron., 1076, num. 15. LEIB. - (710) Cod. ant., offuit, id est obfuit. Lern. Habent etnostri codiceso/fuit.De Hugone candido, sive albo, aut blanco, quem Italiee appellatum puto Ugo Bianco, multa habet historia illorum tempo- rum. Vide potissimum tomo III Rer. Ital. Vitam Gregorii VII. Mun. (711) Presbyter cardinalis, quem ait Lambertus propter ineptiam el mores inconditos fuisse depo- situm. Mun. 993 Audax antistes Moguntinus nimis ille, Non Christum timuit, papam quando maledixit, Cuneti subseribunt, magis ipsi se maledicunt. O blasphemia non hic, neque post abolenda ! Hoc anathema quidem mandavit (712) mox proeul [idem Ad (713) Longobardos Simoniacos nimis altos, Qui leti facti, in papam (714) denique raptim Omnes concurrunt, regis faciunt quoque jussum, Jurant, subscribunt, contra dominumque magistrum Mittendos apices Romam, rex edidit ipse; Qui de sede sacra dicebant surgere papam, Injuste stantem papatum depopulantem, Quos synodo coram statuerunt mittere Romam. Quidam Rolandus Darmensis, clericus, aptus Kligitur, quarum gerulustunclitterularum. Incipiens (715) synodum pastor Gregorius, ovum (716) Gallinze seulptum gestans in cortice scutum, Et eolubrum nigrum, qui tendebat caput (ictu Quippe repereussus quodam) pertingere sursum Non poterat, clinum sed ventre tenus caput ipsum "TTorserat et caudam triplicando dabat sinuatam ; Non erat hce plana, sed erat sculptura levata. Ad synodum fertur, nunquam par ante repertum. Quod dum miratur, praedictus et ecce Rolandus In medium venit, pap: mox dicere coepit : Rex jussit terre, jusserunt pontificesque, Ut linquas sedem quam non es dignus habere. Romanis eleris mox idem portitor inquit (717) Costes in pente Romam testor veniet rex Missurus papam, lupus hic non est quia papa. Sie dum blasphemat, prefectus eum cupiebat Privari vita gladio, commotus in ira (718). Quod feeisset enim, sed ei Pater almus adhaesit ; Vixque tacens coetus coelesti flamine plenus, Papa beatus ait : Turbari linquite, nati, Ecclesiae saneta, veniunt quia tempora valde Plena dolis nimis (719), magnisque repleta periclis : Expedit, existant, quce sunt ut scandala scripta ; Ve sed ei pravo, per quem sunt scandala, clamo ; Nostrum nempe modum, Deus infit, mitto luporum (712) Cod. Regien., mandarunt. Scilicet hoe idem anathema miserunt schismatici episcopi e conciiia- bulo Wormatiensi anno 1076. MUR. (718) Bar., Allobroges. Sed cod. ant. habet ut excusum est. Lars. .(714) Cod. ant., Papiam, ubi synodus scilicet ha- bita eontra Gregorium. LEIB. Codices quoque nostri babent, Papiam. MUR. (715) Seqq. versus 15, recitat Bar. 1076, num. 17. LEiB. (716) Narrat poeta pro monstro fuisse illatum in synodum ovum gallinz;, in quo (natura an arte) seulptus coluber, qui pereussus eaput frustra erigere tentabat; id visum symbolum rei qua tune ageba- tur, et Simoniacam (opinor) hzresim designare. LEIR. (717) Excidit hie versus in hactenus editis. Addo ex fide mstorum codieum, quibus utor. Sequitur ergo post hune versum : Romanis celeris mox idem portitor inquit : Costes in pente, ete. Hoc est in Pentecoste. MUR. APPEND. IIL, — MONUMENTA GREGORIANA. 994 A In medio, vos sic, velut agnos, dieoque vobis. Vos, quasi serpentes, prudentes convenit esse ; Vivere simpliciter veluti vivuntque colombae. Has gestare decet virtutes non modo (720) vere, Atque crucem Christi studeamus ferre metipsi ; Non nos a Christo tribulatio separet isto Tempore, sed colla subdamus membraque nostra Martyrio; verbo fidei feriatur hic ergo Ostensus serpens, qui seutum gestat et ensem, Adversus matrem Romanam catholicamque Ecclesiam, Christi de sanguine rubra benigni. Plura loquens papa, dixit synodus sibi saneta : Tu Pater es Patrum, blasphemum contere pravum ; Est nostrum quippe jussis parere tuisque; Pro Christo mortem patienter gliscimus omnes, B Judicium confer, gladium trahe, percute fortem Omnibus excelse dignum elamantibus esse Privari regno regem, maledicere nec non. Papa dolens, vinclis anathematis illico strinxit Regem pradietum, cui regnum devetat ipsum. In Quadragesima synodus celebrata fit ista (721). Qui Petrum sanetum, qui papam diligit almum Hoc anathema probat, quod regem sic inhonorat. A Petro quisquis seu papa discrepet (722) istis Temporibus, firmae permansere comitissae Magna, petra quasi Mathildis, et alta Beatrix, Hx mediatrices inerant et regisamicae ; Cumque vident regem per devia tendere semper, Proximus illarum fuerat quia rex et earum, Ex ipso moestze pandebant se satis esse. C Sed tamen a. papa se non discedere clamant : CAPUT XX. De obitu domine Beatricis, eí quomodo Canossa dicit ea ea et de corpore ejus. Plena bonis factis dictisque referta Beatrix, — Cunetis ehara nimis, maguis parvis quoque Pisis JEgra manens, vita de presenti bene migrat, Octo decemque dies (723) Aprilis dum sinit ire Christi post ortum vera de virgine, corpus Anno milleno bis terno septuageno Conditur Pisis, lucem videat paradisi Hanc patres justi ducant super eethera cuncti. (718) Legatos suos in carcerem conjectos, et in- dignis modis habitos queritur rex in epistola apud D Reubertum 195. Addatur Bertholdus ad ann. 1076. LriB. (719) Seriberem nimiis. MUR. - (720) Cod. Regien., nos modo. MUR. (721) Ann. 1076. LEIB. (722) Lego discrepat. Hoe est a Gregorio VII se averterunt quamplurimi; Beatrix vero et Mathildis firma in ejus obedientia, ae patrocinio permanserunt. Ita habet eod. Padoliron., non vero permansere. Mun. (723) In Chronicis Pisanis, qua Ughellus edidit tom. HII Ital. Sac., et ego in nonnullis correcta ac ampliora iterum dabo, legitur : Anno 1077 (more Pisanorum, hoe est 1076), comitissa Beatrix obüt rv Kalendas Maii, et in. magnifica tumba apud, ma- jorem ecclesiam Pisis sepulta est, ob cujus reveren- tiam comitissa Mathildis ejus filia, que obiit anno 1116 (hoe est seeundum epocham nostram 1115). Ecclesiam. Pisamam in Tuscia et Lombardia dotavit 995 JEstimo quod vilem nimis ex hae me modo Pisi Esse putent sane, nisi plangam, conquerar alte. Perspieuam dominam eupiebam vivere vita Longa, quo letum potuissem ducere scclum : Defunetum corpus sperabam reddere prorsus Digne telluri, dolor hie me funditus urit, Cum tenet urbs illam, qua non est tam bene digna. Qui pergit Pisas, videt illie monstra marina ; Hac urbs paganis, Turcis, Lybicis quoque Parthis Sordida, Chaldaei sua lustrant littora tetri; Sordibus a eunetis sum munda Canossa, sepuleri Atque locus pulcher mecum; non expedit urbes AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. À Quserere perjuras, patrantes crimina plura (724). 996 Talibus in vicis contempserunt sepeliri Precipui magni nostri domini memorandi ; Sed se post mortem eondi voluere Canosse : — Artus jam dietze dominz teneant modo Pisze, Possideant, caute nec non veneranter honorent ; Ast animo moesto jugiter maneo nimis ex hoe, Spero tamen per eum, qui eonsolatur egenum Me fieri laetam, mihi conservando severam Mathildim, claram dominam probitate notatam Omni, cujus ego vitam.per secula quaro. Eaoplicit liber. primus. INCIPIT PROLOGUS LIBRI SECUNDI. Materiam parvam facit esse comareus (725) ut altam, B Materiam, cuncto divulgatam fere mundo. Dilatare quidem sua verba scit ipse perite, Materiam grandem sceiolus describat ovanter, Ut, quod ei prohibet peracuta peritia scire, Scilicet in letum (726) sermonem tendere parvum Patret cum nota vel materia numerosa , Valde prolixam, pauperculus (727) en ego scribam Quamvis florescant, quce scripsimus, ac reniteseant De ducibus claris, codex quos primus amavit, Multo florebit vehementius, ac retinebunt (728) Facta ducatrieis quee sunt scribenda Mathildis. Historiam longam metris describe Canossa. Explicit prologus. INCIPIT LIBER SECUNDUS. : Quidquid ego possum de tanta dicere prorsus, Scit populus mecum, minus est, plus ipsa meretur, Tantum mirari consultius esse sciatis. Hee est tam clara, ceu fulgida stella Dian: (729), He radiata fide, stat spe circumdata mire. Huie sincera manet major dilectio sane; Haee peramat celsum, per quemsunt omnia, Verbum. Illius et servos, quos invenit esse modestos, . Diligit et laudat, reverenter obedit, honorat; Hzc odit vitia, virtutes comprobat ipsa (730); Elatis alta, mitis sed mitibus astat ; Scit mulcere pios, terrere sed hcec sit iniquos. Prospera non mutant, seu non hane tristia turbant; Omnibus in rebus graditur discretio secum. Omnibus in regnis sua currit fama perennis, Evehitur lintri trans Pontum fama Mathildis, Nomine de cujus Turcorum castra loquuntur; Notitia multa eum qua rex Graeus abundat ; Pallia cum geminis rex dat sibi Grzecus (731) Alexi. Hane multis horis Alemannus rex amat, odit; Gens Alemanna quidem sibi gratis servit ubique. Russi, Saxones, Guascones atque Frisones, 4possessionibus plurimis et honoribus regalibus satis plene. Sed ex Donizone corrigendus hie dies emor- tualis ducisse Beatricis, nempe scribendum non 1v, sed xiv Kal. Maii, hoc est die 18 Aprilis. Mun. (724) Cod. Padolir., crimina multa. Graviter hic in Pisanos invehitur Donizo, eos et perjurii et mul- torum criminum reos traducens. Quz hac forent historia silet; imo eorum fortia gesta in Saracenos Christianorum hostes narrat. Verum Donizonem urebat quod ipsis Saracenis liberum in suos por- tus, ac urbem aditum, et commereium Pisani con- cederent, et fortasse quod piratieam, pro more tem- porum illorum, excercerent. Mun. C Arverni, Franci, Lotheringi, quinve Britanni, Hanetantum noseunt, quod ei sua plurima poseunt Post ipsam gentes hae mittunt scepius enses : Omnibus ex istis equites habet alta Mathildis. Responsum cunctis hzee dat sine murmure. turbis; Hae hilaris semper facie, plaeida quoque mente. Hoc apices dictat, seit Teutonicam bene linguam; Hzc loquitur lzetam quin Francigenamque loquelam. Hac Longobardos nutrit, regit et faeit altos. Quinumeras stellas, vitam sibi supplico serva, Si quod non glisco, mundo decesserit isto; - Porrige, quod sitio, corpus tumulare requiro, Cum patribus justum vere fit habere sepulerum "Antiquos patres Isaac, Abraham, Jacob atque Uxores sanctas simul una reeondidit arca, D Annos post multos in eodem vero sepulero Corpus conditum magni Joseph reperitur. Hujus amo patres, sed eam plus diligo valde ; Hac exaltavit nimium me quin et amavit, Martyris ista mihi sancti dedit ossa Quirini, Me renovat semper turres fabricando recentes Atque meum nomen crebro fecit crescere. Roma. (725) An a xopíe, orno, quasi ornandi magister. LErB. (726) Cod. antiq., latum. Lgrg. (727) Typographi sphalma; codices nostri, pau- perculus. MUR. | (728) Cod. antiq., Multo florebunt vehementius, ac renitebunt. Lxrb. Audi codices nostros mstos, florebunt vehemen- tius, ac renitebunt. MUR. (729) In eod. Regien., stella Diana, Mun. (730) In eodem cod., comprobat ista. Mun. (731) Cod. antiq., Alexis. LxrB: 997 ' - CAPUT PRIMUM. | De primo adventu tertii Henrici regis, et papa Gre- gorii VII. à» Longobavdium, et qualiter a | duca- irice Mathildi apud, Canossam suscepti sunt et quod. eumdem regem subvertit Guibertus archiepi- copus, et alia vice voit cum eo Romam contra papam. | . Rex rogat (732) abbatem, Mathildim supplicat atque, Post matris mortem fama currente per orbem, Regem damnatum per papam commemoratum ; "Turbati certe fortes sunt atque' potentes, Per totum regnum, dicentes, esse superbum, Non parere pie, sinceriter atque benigne . Romans sedi, qus claves continet aevi ; Quo circa regem statuunt contemnere recte, Ni redeat; pap:e pacem studeat revocare. Non aliter se rex noscens regnare valere, (733) Ad eonsobrinam Mathildim misit, ut ipsa Consilium caperet, quo papa veniret ab Urbe Longobardiam, peteret veniam sibi dignam, Ipsesuum jussum faceret dubio procul ultro. Papa precesque videns dominz Mathildis, eidem . Quod quasrit donat, dimisit denique Romam, Opilio. dignus Canossam venit et intus, Quem sancti Petri vice digniter ille recepit : Salvifieum rorem qua pap: sumpsit ab ore. Regis Henrici, domina comitante Mathildi, Adfuit et juxta praesentia, turbaque multa; Ex me fitque. nova, dum fiunt talia, Roma. "Urbs honor ecce tuus, mecum rex papa simul sit, . Ae Itali proceres, nee non Galli proceresque Ultramontani, Romani, pontificali Stemmate fulgentes, adsunt plures sapientes, Inter quos abbas Hugo Cluniacensis hic astat, Qui Pater (734) in lavacro regis fuerat saerosaneto. Pacis sermonestractabant hi seniores; (735) Cumque dies starent per tres pro pace loquen- [ tes, Et pax non esset, rex atque recedere vellet ; Capellam saneti petit idem rex Nicolai, In qua pastorem laerymans. oravit Hugonem; Ut pro pace sua fidejussor sibi fiat. Non licet hoe, abbas regi respondit, et astans Illie Mathildis rogitavit eum, sed et ipsi ; (732) Versum hunein textum Donizonis intulit Leibnitius ; verum, uti in praefatione monui, suppo- D situs is erat figurae Henrici regis in genua procum- bentis ante Mathildim, qua cum pictus etiam eerne- batur Hugo Cluniacensis abbas. Quare caput hoc exordium sumita Post matris, ete. MUR. . (733) Sequentes 8 versus recitat Bar., num. 21. LErTB. (734) Susceptum ad sacros fontes ab Hugone Clu- niacensi Henricum regem infantem anno 1051, tra- dit etiam Hildebertus Cenomanensis episeopus in Vita ejusdem saneti Hugonis. His proceribus ad- dendi quoque sunt Azzo, marchio Estensis, atque Adhelheis marchionissa Suse, ejusdem Henrici so- crus, unà cum Amvwtdeo comte filio, qui simul cum comitissa Mathilde pacis celeberrimze sequestres fue- runt, ut monui in antiquit. Esten. MUR. (735) Seq. 10 vers. Baron., loe. cit. LEIB. (736) Juramentum. Lrris. 1077, APPEND. Ill. — MONUMENTA GREGORIANA. 998 A Moc. faciet nemo, respondit, tu nisi, credo. Poplitibus flexis dixit rex atque Mathildi : Tu nisi me multum juveris modo, non ego secutum Ulterius frangam, multavit me quia papa. Consobrina valens fae me benedicere, vade ; lpsaque surrexit, regique spopondit, et exit . Ascendens sursum, stetit ac rex ipse deorsum ; Alloquitur papam de regis fine reclamans, Sinceris dietis domine venerabilis istis Credidit Antistes, ut juret sic tamen ipse Rex illi, sedi Romanz sitque fidelis ; Praesul quaeque velit Gregorius, hoc sibi, fecit (736) Rex retro seriptus; (737) solitoque munere mage [ frigus Pernimium magnum Janus dabat hoc et in anno; p (738) Ante dies septem, quam finem Janus haberet, Ante suam faciem concessit papa venire Regem, cum plantis nudis, a frigore captis ; In eruce (739) se jaetans pape, saepissime clamans : Parce, beate Pater, pie parce mihi peto plane. Papa videns flentem, miseratus ei satis est, est; Nam benedixit eum, pacem tribuit sibi, demum Missam cantavit, corpus dedit et Deitatis (740) : Seeum eonvivans, super arcem qui (741) Canu- (sinam, Ipsum dimisit, postquam juravit, et ivit Urbem Reginam, qua stabat turba maligna Pontificum, valde metuentes hane fore pacem. Major (742) erat cunctis Guibertus, episcopus urbis Ravenna, doctus, sapiens et nobilis ortus, C Exstiterat Parmze civis, seu clericus ante, Dum fuit eleetus Gregorius iste, Guibertus Ipsi juravit, contra quem nune male sancit (743) : Regis enim mentem contra papam docet esse, Rexque die sexto remeavit Bibianellum (744); Corde dolo pleno, cum plena 'mente veneno. Pastor felle earens ad eum descendit ab arce Crebro seripta supra, mox est comitissa secuta. Callidus at multa rex pape dixit, et ultra Eridanum fluvium, eommune cupit fieri tunc Colloquium ; láudat quod papa, Mathildis et optat. Cur hoe rex malit, ignorant hi duo elari ; Mantua revera placito subdique timebat : (737) Cod. antiq. : Solitoque nivem mage frigus, id est Januarius nivem et frigus ultra solitum dede- rat. Lzrp. (738) Hos. 5 LEIB. (739) In. peenitentia. LEIB. (740) Lambertus narrat absoluto rege papam mis- sarum solemnia celebrasse, et ut se purgaret ab objecto Simoniz crimine, partem corporis Dominici aeccepisse, aliamque regi obtulisse, testanda inno- centi gratia; sed hoc deprecatum esse regem. L&EIB. (741) Cod. antiq., quin. LrIB. (742) Seq. 33 versus recitat Bar., 1077, n. 36, 37. LEIB. (743) Cod. Regien., nunc mala sancit. MUR. (744) Nune, Bianelloo unum ex quatuor castellis. non longe a Canossa. MUR. versus recitat. Baron., 1077, 20. 999 Rex equidem frustra transivit primitus undam Eridani, tractans cum paucis tradere papam. Nec non, si quiret, comitissam traderet idem, Hoc scelus infanodum complere putat placitando. Cuneta videns Christus fieri vetuit scelus istud ; Eridanum presul, Mathildis et optima secum 'Transivit, sperans pacem componere veram, Ad dominam Claram multis oculis oculatam Nuntius advenit, qui seeretum patefecit Regis Henrici, qui papam tradere dicit ; Hoc ubi cognovit prudens hera, mox cito movit Seque suos, fortes petiit cum praesule montes; Insidia fracta regis sunt et patefactze. Papam, Mathildim, rex ulterius neque vidit, Pontifices falsi sunt ex hoe lctificati. Maxime prascriptus Guibertus, qui dedit istud Consilium regi, quia vult invadere Petri Sedem condignam, Zabuli (745) quod fecit ad instar, JEKtheream sedem cupiit qui tollere teter. Lubricus et mendax erat iste Guibertus aberrans, Conscius et concors homieidarum quoque fautor; Pompam mundanam plus ipso nullus amabat, Relligione caret, sic quod nec eam scit amare. Hune rex pro papa laudans hoe magmnificabat (746), Ultra qui montes rediit, faciens mala prompte, Quaque nefanda libent, tute faciebat, inique : Nam suus exaetor, judex, falsus quoque pastor Non reprehendebat crudelia , quze faciebat. Ecclesias nummis vendebat sedulo multis, Sepe duos falsos urbs una tenebat in anno Pontifices, dando certatim praemia stando: Plebes, capellas pretio clericis tribuebant ; Cuncti perversi vivebant lege Guiberti. (747) Ast hera Mathildis despexit faeta maligni, Corde, fidem veram peramabat munere plenam; Post posuit regem; per tres tenuit pia menses Gregorium papam, cui servit ut altera Martha; Auribus intentis capiebat sedula mentis Cuncta Patris dieta ceu Christi verba Maria ; Propria clavigero (748) sua subdidit omnia Petro, Janitor est cceli suus hzeres, ipsaque Petri. Accipiens seriptum de cunctis papa benignus Tune libertati Canosinam sanctificavit Eeclesiam, chartam libertatis sibi largam Dietans, et mandans violenter ne sua tangat Ullus homo prorsus sit ob hoec anathemate tortus : (745) Ita diabolum corrupto vocabulo appellarunt olim non solum vulgus, sed et Christiani scriptores. Memini me videre inscriptionem vetustam positam Diacono Christiano, in quia is vocatur Zaconus. MUR. (746) Num potius, hunc magnificabat? Mus. (747) Seqq. 7 versus Baron., Ann., 1077, n. 23. LEIE. (748) Invaluit eo sceulo, ac potissimum Gregorii VII papa temporibus, mos offerendi non castra so- lum, sed etintegra regna apostolieg sedi, eaque rursus ab illa accipiendi in. feudum. Id przestitit De- metrius Russorum rez duobus ante pacem Canusi- nam annis, nempe anno 1075, tum alter Demetrius Croatie et Dalmatie dux, sive rex. Bertrannus AD OPERA S. GREGORII APPENDICES., 1000 A Hortatu magna comitisse papa dat hane rem. Tempora mille Dei tune septem septuaginta. Tempus cognoscens crudele venire per orbem Papa, ducatricem verbis corroborat idem, Ut sit in adversis acerrima, non sit inermis, Christicolas cunctos, ut praevalet, adjuvet ultro; Blasphematores, qui sunt Satane quoque proles, : Conterat, exstirpet, revocet quandoque benigne. Jussa pii domini sapiens comitissa recondit, Ut regina Saba Salomonis verba beata; (749) Cumque valedixit comitisse papa Mathildi Urbem Romanam Madio florente per arva Visitat, adventum cujus plebs ipsa repertum Obviat, exsultat, pastorem suscipit una, Ipseque commendat, quod nobilis egerat erga B Se, sanctumque Petrum Mathildis ; vivat in zeyum, Clamavit cunctus clerus, totus quoque vulgus; Cum quibus et regem maledixit denuo recte, Absolvitque viros, qui jurarant sibi, micros (750) Ac proceres grandes, illum si linquere mallent Quod rex agnoscens, coadunans denuo fortes (751) Italiam rursum spatium post temporis unum Ingreditur, terram totam maeulabat aberrans. Sola resistit ei Mathildis, filia Petri, Rex exardescens eontra quam concitat enses, Pralia, terrores, et castris obsidiones, Ad nihilum pugnat, non hae superabitur unquam; Insuperabilia loca sunt sibi plurima fixa. Diligitur valde, villas defendit et arces, Hane videt ineassum rixam rex crescere tantum, Cogitat ut turbet solum eaput, ivit ad urbem Romuleam, secum Guibertus abisse videturs Mos fuit adventum regis populo (752) fore festum, Istius est fletus, sua turbant crimina eoelum. Urbs propter papam non illi fit reserata ; Cirea quam bellans dirupit mcenia celsa, Depopulans Urbem, papam statuens ibi turpem, (753)In cathedra locat hune falso Clemens voci- [tatur : Hie est Guibertus fallax, vastator apertus Ecclesi; Christi, merito quem signat abyssi Bestia, quam vidit dileetus in Apocalypsi. Regis et illa phalanx Romam totam maculabat, (754-755) Pervigil et Rector Gregorius ex grege fesso, D Pollutze cathedrae multum quoque condolet aeque, Sperans in Petrum rogitat pugnare Robertum quoque Provineig comes omnia sua eidem obtulit anno 1081, ut alia exempla preteream. Imo idem Gregorius VII, insinuasse videtur epist. III, lib. 1x, ut id ab aliis potentibus viris fieret amore beati Pe- tri, pro suorum peccatorum absolutione. Mun. (749) Seq. 6 versus recitat Bar., 1077, num. 43. LEIE. (750) Id est parvos, sive plebem : quod et ergo in gratiam plebis indoctze adnotare volui, quando bo- nus Donizo Greculum hie agere instituit. MUR. (751) Hos 8 vers. Baron., 1081, num.. 25. Lxim. (752) Fore, id est esse debere. Lrrs. (753) Hos.4 vers. Bar., 1083, num. 2. LEIB. (754-755) Hos 6 vers. Bar. cit., 1084, num. 6. 1001 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1002 Hermannum (756) quemdam, qui regem depulit A — domina Mathildis, et quod cunctis Catholicis sub- [extra Urbem, qui veluti per stratam (757) damnula fugit Francigenam, montes ultra rediens malus hospes: Papa suus Clemens Romanis praemia praebens, Raptor terrenam Petri rapit ipse cathedram, Quanquam se monstret, quod sit quasi pastor in [Urbe, Ipsi nulla tamen pars in cceli manet. arce; Hie heresis limes mundum seduxit inique, Jussa Dei spernit, sanctorum verba neglexit, Pravarieat leges, divinas destruit cedes: Persequitur dignum dominum papamque magi- (strum, Qui monitis sacris plenus manet in Lateranis, r Illie consistens (758) spermologus optimus iste, (759) Actibus et verbis exprobrat schisma | Guiberti . Perpetuo damnans anathemate schismata tanta. Nascitur hinc cunctis ingens tribulatio justis, Mucronem regis pia pars quammaxime sentit. Sedibus expulsi sunt pontifices quoque multi, Flagris afflicti, vinclis in carcere strieti. Rex et Guibertus faciunt juvenescere tempus Neronis prisci, qui praecepit ecrucifigi Petrum, cervicem Pauli gladio ferit idem, Et propri& ventrem prescindere matris ab ense Fecit ut inspiceret, requievit ubi malus ipse : Sie proprie matris palmas calcaribus acris Transfodit, missus Satanze, Guibertus iniquus. Nullum quippe virum timuit nisi Nero magistrum; Venis incisis in aqua vitam tulit ipsi. Hi duo przescripti fidei fere nomen obliti, Perdere nituntur doctorem denique summum. Simon eis doctor Magus exstat et hispidus auctor, . Ignorant forsan quod, dum fortuna reportat, Injustos sursum ruituros esse deorsum, Quandoque plus ipsos (760) ideo patitur Deus illos. CAPUT II. Qualiter circa regem (761) et Gwibertum .eoarserit (756) Cod. ant., Normannum. LErB. Nostri quoque codices Normannum habent. Error in omnium oculos ineurrebat. Sed heus bone Do- nizo! quemdam Robertum |. Normannum.. memoras, quasi triobolarem procerem, tibique ignotum ? Mun. (757) Cod. ant. dammula. Lxt5. (758) In Graeciam nos iterum Donizo trahit ; bic navigatione dubia. Nam utut spermologus colli- gentem semina significet, attamen vocem hanc Graci in deteriorem sensum accipere consueverunt. Apo- stolus ipse Athenis irrisionis gratia appellatus est ezsppoAóYoce, uti habemus Actor. xvit, 18, scilicet homawmcio, blatero, aut semüniverbius, uti vulgatus interpres habet. Quos auctores secutus hic fuerit Donizo, videat ipse, si tamen mendo omni caret hic loeus. MUR. (759) Seq. vers. Bar. 1081, num. 1. LEIB. (760) Interpunge ita : ruituros esse deorsum quan- doque plus ipsos, ideo patitur Deus illos. LErB. (761) Codices nostri praeferunt, et rectius, contra regem. MUR. (762) Cod. Padolir., speciosa. Attamen non una Mathildis domus ab hac infectione immunis erat dicenda. Neque enim reliqua Christiani orbis partes, Parnor. CXLVIIT. - qs sed D venerit. Corde pio flagrans Mathildis lucida lampas Adversus binos Domini crucis hos inimicos Arma, voluntatem, famulos, gazam propriamque Exeitat, expendit, instigat, praelia gessit. Singula si fingam quz fecit nobilis ista, Carmina sic crescent, sunt ut numero sine stellze, Plura sed omittam, de paucis discite: mira. Ex hae parte freti per climata quatuor avi, Lepra Guibertina sucereverat horrida; nigra Hac lepra mundus fore non locus exstitit ullus, Munda domus sola Mathildis erat spaeiosa (762), (763) Catholicis prorsus fuit haee tutus quasi portus ; Nam quos damnabat rex, pellebat, spoliabat Pontifices, monachos, clericos, Italos quoque, Gal- [los ; Ad vivum fontem currebant funditus omnes : Scilicet ad dictam dominam jam mente benignam; Quaque requirebant apud ipsam repperiebant, Defuit haud ulli, quiu profuit optima cunetis, Non ab ea moestus, si quis vir venit honestus, Unquam praeteriit, sed consolatus abivit, Vestibus e sacris multos haee nota: ducatrix Patres catholicos vestisse quidem reminiscor. (764) Inter quos fulxit reverendus episeopus urbis Lucensis, lucens Anselmus (765) maxime prudens, Lege Dei doctus, monachus bene relligiosus; Gregorius praesul Romanus, ut egit Jesus, In cruce qui moriens dat discipulo Genitricem, Commisit dominam sic Anselmo comitissam ; Quam docuit dietis, regit exemplisque benignis, . Perversa secte monuitque resistere semper. Consilii magni vir hie angelus his fuit annis, Consilium eujus sequitur comitissa venustum. (766) Nam quos ipsa valet pravos convertere mater, Quantiscumque modis quit, agit in omnibus horis; Multos eum feudo, multos munus tribuendo, Pugnando plures, castellaque saepius urens, imo neque ipsa Italia carebat viris piis Gregorii VII zelum probantibus, et Henricum ejusque sequaces, ae vitia perosis. Nihil attinet exempla proferre. Quod potius eredendum, nulla principum Italicorum fami- lia praeter Mathildis, studio constanti faviL, ac opem tulit in ea rerum perturbatione vero Romano pon- tifici. Hugo Fliaviniacen. in Chron. Virdun.: Sola tunc. temporis inventa est Mathildis comitissa, inter feminas, qua regis potentiam aspernata sit, qua cal- liditatibus ejus et potentie etiam bellico certamine obviaverit, ut merito nominetur virago, quae virtute animá etiam viros preibat. Adde auctorem synchro- num Vita sancti Anselmi Lucensis episcopi : Inventa est sola, atque wnica dua, et marchionissa. Mathilda in fide permanens, zelum Dei habens, domno pape Gregorio obediens. MUR. (763) Hos 13 Baron. vers. 1081, num. 25. LEIB. (764) Baron. 1074, num. 17. LEIB. 2 (£3 (765) Sancti Anselmi Lucensis episcopi Vitam habes apud Bollandum in Aet. sanctor., tom. Ll Martii, pag. 649, a capellano, sive poenitenüario ejusdem Anselmi, scriptam. MuR. (766) Baron. 1081, num. 26. LriB. 32 1003 Regis ab obsequio jugiter disjungit iniquo, Ultramontanis ac principibus sibi charis Errores regis scribit vitare. rebellis. Sicque Deo multum generabat credula fruetum, Gregorio papae proceres servire suadens, Mittere cui gratis erebro solet in Lateranis Xenia multa nimis, quam papa pie benedicit. Bis centum libras domüs argenti Canusina Tunc misit papze, quam debet. papa beare. CAPUT III. De obitu papa Gregorii, et de electione Desideri? et Urbani papa, et quod. domina Mathildis pro Ro- mana, Ecclesia. pugnavit, et de obitu S.. Anselmi Lucensis episcopi. Interea (767) planctus de praesule nascitur. altus AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. . AÀ Cursores currunt ad eamdem crebrius hujus, 1004 Densius haud cessat Patres hos heec vice versa Chartis et missis pulsare diebus in ipsis, Pro quibus adversum se commovit fere regnum Italieum totum, Ligurum sed maxime totum: Ipsa Padi stratam tenet, urbibus unde fit aeta (770), Hüjus dum pugnant athletze, nonnisi culpa Ipsorüm perdunt, sed vineunt optime bellum, Urbibus ex multis cives hoc tempore multi Insimul armati elypeis, et equis phalerati, Principe .cum celso prudenti prorsus Oberto (771), Ducunt Parmensem (772), Reginum pontificemque ; Romam, tam fortes aiunt se pergere posse. Hi luctatores ibant pro regis honore, Terras vastantes circumeirea peragrantes, Gregorio, gestat dominus quem Christus ad zethra, D Audaees tandem terram Mathildis: amantes: (773) Ante dies septem Madii quam finis adesset; Hune monachi deflent, monachus quia noscitur esse ; Hune clerici flebant, valde laicique dolebant, Pura fides quorum procul est a sehismatieorum ; Quando suum sanctum reverenter corpus humatum Anni mille Dei sex insunt oetuageni. Post hunc fit papa Desiderius probus abbas Montis Casini, qui parvo tempore vixit, Anno post istum pastor sacratur in ipso Urbanus rhetor, monachus prius, et modo rector. Ecelesig verbi summi Patris, atque perennis; Ut Salomon dicit, justus veluti leo fidit. Hie damnat regis fidenter, et aeta Guiberti, Qui Petri sedem falso cupiens retinere, Advocat Oddonem (768) prudentem: de. Tuliore Adversus papam, quem bello saepe eoarctat; Ille tamen justus, licet esset saepe retunsus; Immobilis durat, pacem putat esse futuram Filiolae Petri, Christi famulaeque fideli Exhortando pia direxit tune sua scripta, Gregorii normam plus precipueque recordans, Quatenus observet, nee eam dimitteretentet. Hine peecatorum veniam dat eique suorum. Gregorii missi (769) erebro petiere Mathildim, (767) Seq. 6 vers. Baron. recitat anno 1085, num. 15. LEIB. | (768): Is est Oddo episeopus Bajocensis, Wilhelmi " conquestoris Anglia regis frater, ad papatum saeri- legis votis. inhians, de quo Ordericus Vitalis lib. vxr Hist. eccles. ad annum 1085. Mum. (769) Hoe est, Gregorius. VII litteras et nuntios saepe ad Mathildam misit; erebrius autem id prze- stitit Urbanus H.. Et illa vieissim non cessat pulsare litteris hos Patres, sive Romanos pontifices. MUR. (710) Pellitur Mathildis urbibus ad Padum. LErB. In Estensi codice, ubi epitome Donizonis msta, hae leguntur : Ef ipsa domina transivit Paudi stra- tam, et ibat urbibus, unde. fit alta. Quare. .ex his alium vides emergere sensum. MUR. . (771) De hoc Oberto marchione aliquid ego innui in antiquit. Esten., cap. XXV, pag. 248. MUR. (772) Scilicet Eberhardum, et Reginum, seilicet Gandulphum. MUR. (713) Fortasse Donizoni scriptum fuit amentes. Pro £erra. Mathildis intelligenda sunt ejus allodia, - castra, villae, etc. MUR. (774) Villa in agro Mutinensi ad fluvium Sculten- nam infra civitatem. MUR. Intrant, credentes ipsam vastare repente. Sustinet istorum | Sorbaria (774) castra virorum, In propriis campis illis tribuit loea standi, Nocte quiescentes oculis somnum capientes, Tulius assumpta jam vero (775) luce seeunda, Ecce repente phalanx Mathildisadest, Petre, elamans Auxiliare tuis. Inimicis (776) surgere tuti Incipiunt, campi tanto strepitu stupefaeti, Multi dant dorsum, pugnant altissime (777) morsu, Prosternuntur ibi plures, eapiuntur iniqui. . Marchio praedietus quemdam transverberat ictu; Et quasi voce loquens: Nonne, sine fugit honore Talem grimnitum (778) portat, nee hie. inimieus Ducet quod nunquam (779) super hane dominam, lai [puto turbam; Ebrardus praesul Parmensis captus habetur, Pontificem sentes Reginum perque dies tres Abscondunt nudum Gàndulphum pectore durum ; Nonnulli capti proceres, alii fere lapsi. Gaudet turba Petri, turbatur eoncio regis. Inclyta Mathildis terror fuit omnibus illis; Mensis ut advenit, qui primus in ordine coepit Ejus in octavo deeimoque die dominator In coelis regnans Anselmum (780) vexit ad aethra (781). (775) Quid si legendum jam venit. MuR. (776) Cod. ant., inimzci. LkrB. (777) Cod.ant., alii-sine. Les. In nostris quoque codicibus, alii sine. MuR. (778) Padoliron. eodex ita hune versum exhi- D bet : Talem grunitum portat nunc hic. inimicus. Hzc autem verba indicant, non quidem cecidisse bertum, sed fugisse tanto eum dedecore, et vulnere etiam addito (fortassis in faeie) ut nunquam amplius ex sententia Donizonis dueturus crederetur copias adversus Mathildim. Sine fugit honore. Hcc autem aeta anno potius 1085, quam 1084. Turbata tamen in his est ehronologia Donizonis. Is enim electionem Urbani II. primo. refert, quae accidit anno 1088. Tum Anselmi Lucensis episcopi mortem comme- morat, quze ad annum 1686 est referenda. Mun. (779) Nempe ibi cecidit. marehio Obertus 1084. Lrrs. (780) Lucensem episcopum 1086. LErIB. , (781) Bonus Donizo ad cthram scripsit, ut nos monent codices msti. MUR. 1005 Huic similis credo fuit hoe in tempore nemo; Officium duplex monachorum pontificumque Noete die complens; corpus macerabat ut hostem; Catholicus, caelebs, pius,et sobrius fuit c&eque; De eujus vere tristantur morte fideles, | Sehismatici gaudent ; erat his contrarius autem, Quem sibi commissum (782) per Gregorium comi- [tissa, Ut decuit, digne sepelivit moesta benigne. Artus Anselmi condivit Mantua terris, De quo, quod gliscit, monstrasti, Christe, Mathildi. Nam virtute tua fecit miraeula plura ; Servulus iste tuus de sanctis exstitit unus , Catholicze parti fuit indicium probitatis, Sehismatieze parti signum quasi debilitatis. Inde triumphando gaudet comitissa precando ; Hujus enim Patris precibus putat auxiliari, Cumque daret tumba sancti miracula multa, Proderet ut multis post nos per seela futuris, Justitiae eultrix ea partim fingere jussit (783) Qua simul et vitam capellani sibi dictant ; "Tertius existens ab eo Lucensis et ille Rangerius rector (784) dictavit eam sibi metro, Dietavit pulchrum nuper librumque secundum, Qui baculi litem (785) diffinit, misit eique, Principium cujus sit hie, et non heesitet ullus Lector, sed noscat quod cceterea sint metra docta : (786) Filiolae Petri, viola post lilia (787) dentur ; Detur ei de fonte Dei ros unde rigentur. Pugna fuit, donee potuit scevire Guibertus, Perfidi:&e dux, Ecclesiae vastator apertus, Sed quid ei tentare Dei firmissima castra? Nunquid eo, regnante Deo, pervenit ad astra? Mortuus est, et traditus est in perditionem Quique reum defendit eum, contra rationem. Gregorium vàs egregium quicunque negavit, Jam videat, si forte queat, quam falso putavit. Quique duas fregit statuas (788) Urbanus, ab illo Fonte fluit, longeque eluit (789) non segnius illo. Quisquis eum (790) non ante Deum vel sero fatetur, Reprobus est, et devius est, poenamque meretur. His dueibus mirabilibus collectio nostra Non tacuit, donec tenuit latrantia rostra, (782) Scribitur in. Padolir. codice, sib commissa, b hoe est ei commendata Mathildis comitissa. MU. (783) Baron. 1080, num. 13. LErB. (784) Is est Rangerius, qui in Lucensi episcopatu post Gothifredum successit, ac propterea dicitur ter- tius ezistens ab eo Lucensis. Vita sancti Anselmi lit- En ab eodem Rangerio consignata desideratur. UR. (7185) Hoc est litem de investituris episcoporum, et abbatum, quam sibi per traditionem baculi usur- pabant eorum temporum Czesares ae reges. MUR. (786) Versus Rangerii. LzrB. . (787) Nunquid hie laudatur in Mathilda comi- ussa primo virginitatis, tum viduitatis status? In utroque certe piissime vixit. Mun. (788) Scilicet, ut opinor, Henricum regem regno per sedem apostolicam privatum, et Guibertum pseudopontificem, quos Idolu appellat, et debel- latos, atque ad angustias non unas redactos. MUR. APPEND. IIl. — MONUMENTA GREGORIANA. 1006 À Jam redeunt, qua fronte queunt, qui prosiliere, Quos video, tangente Deo, plerumque dolere. Sed redeant, et nos habeant, et nostra libenter; Sed videant, ut non redeant post terga latenter. Nunc igitur non exigitur (791) quidquid mederi Qua (792) voluit donee voluit divisus haberi De pretio, de flagitio, de seditione, Et sapiunt, et nos aiunt in cognitione. Nam pretium, nam flagitium non complacet illis; Qui cupiunt, qui diripiunt, damnantur ab illis ; Par ratio, par traditio, pro parte videtur; Prestet ei censura Dei quod deesse videtur. De baculo lis est populo eum Patribus orta. Ista fuit, quae non caruit caligine, porta ; Ista fuit, que diripuit Paulumque Petrumque ; B ista. fuit, quie par habuit regemque Deumque, Hec phrenesis non est haeresis, non est labyrinthus; Per tenebras ut per latebras non est labor intus ; Hane volumus quieumque sumus de dogmate Chri- [sti, Ut fugiant, et rejieiant communiter isti. Unde volo, ne forte dolo circumveniamur, Ut breviter, sed non leviter pensanda loquamur. - Christe, sapis, quod eorda (793) rapis, succensa ca- . [lore Fae fieri, quze scis fieri, pro pacis amore. Plus laicis cunetis Mathildim Rangerius scit Intentam legi Domini, vitzeeque perenni ; Hoc sibi perlucens ob id edidit ipse volumen, Jam redeat primus, (794) hie iste sit ordo relictus. CAPUT IV. De tertio adventu regis Henrici in Italiam, et de obsidione Mantuanc urbis. Rex ut Henrieus factus gravis est inimicus Ecclesise sanetze, dominzeque Mathildis amanda, In quocunque loco poterat sibi tollere, toto Nixu tollebat terras ubicunque tenebat, Praesertim villas, ac oppida, quz comitissa Haec ultra montes (795) possederat a Genitriee, Abstulit omnino, nisi castrum Brigerinum (796), Forte quod, magnum (797), loeuples erat undique, (largum, Hoe rex aggressus nequit intus ponere gressus. (789) Cod. antiq., cluit. Lxrs. (790) Codices nostri : Quisquis eum. MUR. (791) Cod. antiq., Quicunque. LErB. Habent et nostri codices quicumque. MUR. (792) Valwit. Lxxs. (793) Mstus eod. Padolir., quo corda. MUR. (794) Audi codicem Regien., primus sed hic. MUR. (795) Jam supra de Beatricis et. Bonifacii. nuptis agens Donizo, cap. 9, monuerat eam in dotem attu- lisse oppida, villas, eaque in Gallia sita fuisse. MuR - (796) Convenire nomen videtur cum Briegio, vel Brigense castro, nunc /a Brie in Gallia posito. Ve- rum non eo usque Henrici arma se protendere po- tuerunt. Quare veri videtur similius, castrum hic memoratum ad fines Germanici regni, imo inter fi- nes computatum fuisse. MUR. (797) Codices nostri : Forte quod et magmum. Munz. 1007 Cum bis quinque quasi transirent jam simul anni Rex quod ab Italia discesserat (798), armat equina Dorsa viris, jurans per septem tempora, supra Mathildis terram persistere, pace neglecta; Castra vocat densa, descendit ad Itala regna. Tertius et mensis foliis florebat, et herbis, Urbs domina quaedam predietee chara manebat Tempore longavo, vocitatur Mantua vero, Ex multis rebus dives satis ac. speciebus; Rex cupiens ipsam, fixit tentoria circa, Quam mox athletis de sumptibus (799) atque replevit Nobilis et fortis Mathildis, maxime doctrix (800), Ipsa tenens montes, inimicos despicit omnes. Regis bella phalanx dabat urbi saepius atra; Exsiliunt cives, simul athletae comitissa, Occidunt, frangunt, ecetum pellunt Alemannum. Urbs bene protecta, degebat rex procul extra, Mensibus undenis obsessio civibus hsit. "Tunc Ripalta (801) quidem menses hostraditur inter; "Traditur et turris Gubernula (802) regis alumnis. Non famulam Petri mutant discrimina sedis. (803), Civibus at multos mandat sepissime sumptus Servent utque fidem rogat hoc permaxime cives, Cui cives vere se mandant esse fideles. Pollens Mathildis fidens in civibus illis, Decipitur verbis ipsorum, clam quia regis Pertractant urbem manibus (804), partemque pha- (langem Ipsius, ante diem Pascha dare; de prope quippe Tune quod erat mundo celebrandum mense secundo Consilium firmant, Judz peragit (805) et ad instar. c Nam qua nocte Deum, Judas mercator, Jesum "Tradidit, hac ipsa fuit haec urbs, Mantua dicta Tradità, sed dum rex intrat crudelis in urbem, Evasere quidem proceres domina comitissa, Navibus extracti propriis eum rebus et armis, Ut lapis est adamas firmus, sic firma ducatrix, In tantis damnis venientibus his manet annis. Fit tantum dictus lapis heedi sanguine scissus, Non cedit damnis, fusus plieat hane neque sanguis, Nam supra Petram firmam fundata manebat, Fluminibus (806) flecti nequit idcirco, neque ventis (807) Anno milleno nonageno quoque primo Mantua sordescis, de proditione nigrescis. CAPUT V. Objurgatio, ac detestatio seu digna eahortatio contra Mantuam. Gloria quanta foret tecum quis, Mantua, noscet, (798) Imperotor ab Italia discesserat anno 1084, redit 1090. Lxrs. (799) Hoc est, replevit eam de athletis, ac sum- ptibus, id est militibus, atque annona, ac victuali- bus. Mun. (800) Ductriz. LErB. (801) Est quidem hujus nominis pagus inter Ca- nossam et Regiensem urbem, nunc Rivalta, Verum hic agitur de castro comitatus Mantuani, ut infra pa- tebit cap. 19 hujus libri. Mun. (802) Ad ostia Mincii fluentis in Padum, nunc Governolo. Mun. (803) Reotius in codicibus nostris discrim?na se- cli. MUR. AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1008 A, Prudenter (808) tenuisset si modo clausas Regi, jam nomen, decus atque tuum procul ore Multorum volvi fere cuncto coeperat orbi : Te fortem vere referebant, et locupletem, Ae veluti Trojam laudabant te fore longam. Cum juxta morem fers illius obsidionem; Cives atque tuos forti de sanguine fusos, Italie cunctze dicebant funditus urbes; Graca Phryges castra ceu quondam, sic Alemanna Castra tui cives soliti sunt cedere; quippe Annis ipsa decem cireumdata Troja pateret Argolieis nunquam, nisi tradita nocte perusta. O mala proditio, quz celsos mergis in imo, Tutos eorrumpis, victores comprimis urbis (809), Perturbas reges, comites, proceresque ducesque, B Ordinibus cunctis nimis officis improba turpis. Si servare fidem voluisses tu comitissa, Mantua, jam dicta tibi supra dante Mathilda Auxilium, denis non solum, sed duodenis Annis te posses retinere, timens nihil hostes : Hoe si fecisses, pax ad te magna redisset ; Rex discessisset proeul a te de prope, sieque Felix mansisses tu, chara nimis comitissa, À qua ditata, mirabiliterque locata, Esses nunc florens super urbes quippe priores. Ceu plebs Romana quires ita stare togata. Et si te regis superassent prelia, nescis Quod decus hoc multum forét, et non de decus ullum? Nam traditricem nemo tibi dicere sciret. Hoc utinam vere tu nunquam nomen haberes, Infelix, tristis ex hoc tu nomine sistis. Omne bonum nomen pro turpi traditione Cur amisisti, tradendo temet iniquis? Catholicis plena dudum celebrare solebas Pascha Dei Christi cum splendiferaque Mathildi, Curia eujus erat dapibus, donisque repleta ; Offieiosa manet quasi regis curia sane. Nune celebras Paseha eum falsis ex Alemanna Qui peramant Baechum, flagrant ad luxuriandum ; lllorum lingues nescis, faciles quoque rixas Cum sunt potati pro verbis fertur amaris, Ensem denudant, sociorum viscera truncant. Mordent more lupi, cum sumunt (810) pabula cuncti, Atria sanctorum violenter frangere norunt. D Mantua nec (811) tales tibi noscere monstro sodales, Hos fuge, contemne, mors est cum talibus esse. Regis amicitia proeul haud durabit et ipsa, Non faeiet quippe tibi quze promiserat ipse, (804) Cod. ant., pariterque phalangem, seu pra- sidium Mathildis regis manibus dare tractant. Lr. In iisdem quoque codicibus habetur pariterque. Man- tua Henrieo regi data est per proditionem anno 1091. MuR. (805) Cod. ant., peragunt. Lxis. Habent ita et nostri codices. MUR. (806) Flaminibus. Lx1B. (807) Bar., 1091, num. 3. LREIB. (808) Cod. ant., tenwisses. LkrB. Codices nostri : prudenter portas tenuisses. MUR. E (809) Legerem orbis. LEIB. (810) Regien. cod., consumunt. MUR. (811) Cod. ant., nc, id est nunc. LEIB. Nostri etiam 1009 Decipiet vere te, seu procul ipse recedet. Ergo cave magnum ne pax sua sit tibi damnum, Consilium dignum cape (812), luget, o scelus, istud ; Jura lieet prisca corruperis, et nova seripta ; Plange tamen pure, plebs omnis plangat in urbe; Communi vero voto revocare studeto Cultricem Christi, vestram dominamque Mathildim ; Hine restaurabis leges, et honore micabis, Urbes vicinz laudabant te sat opime, Ac fore secura tamen haud aliter potes unquam. CAPUT VI. Item de eodem rege, et eadem domina. Mathildi, et de bello militum comitisse cum rege apud. Tres- - Comitatus. Rex igitur capta gaudens. ex urbe relata Pontificem falsum Cononem (813) gente Lemannum lllie esse jubet ; jam praesul Ubaldus ab urbe Fugerat ad grandem comitissam catholicamque. Rex terras ultra tenuitque Padum fere cunctas Platena, Nogara (814), nisi quie sunt oppida clara, Hac loea nempe fidem servavere (815) comitiss2e, - Regis terrorem despexeruntque furorem ; Rex ibi non hastam potuit, neque mittere plantam, Hae et in zestate capitur Minervia (816) sane Haneve fama (817) cepit, nonnullis denique telis, Quam rex possedit, nec ob hoe comitissa recedit A zelo Petri, pro quo mala tanta recepit, Quz per Regensem comitatum seu Motinensem, Ibat lzetanter, proprias firmabat et arces (818) ; Nullatenus certe desperans vincere regem, Mores atque vias illius szepius ipsa Reperiebat ita, quod semper, quo malus ibat, Noverat, athletas et quantos ipsa (819) tenebat. Nam postquam magna fuit arx Minervia eapta, "Tempore rex hiemis Athesis trans flumen abivit Principibus vacuus tunc, militibus neque fultus : Hoe didicit nempe prudens comitissa, repente eodiees nunc habent. MuR. (812) Cod. ant., lungeto. LErB. Aperte /ugeto exhi- bent msti nostri. MuR. (813) Id est Conradum. Hunc in Mantuanam se- dem intrusum, me quoque docuit datum eidem di- ploma ab ipso Henrico, eujus exemplar exhibent msti Annales Peregrini Prisciani in Estensi biblio- theea servati, quanquam sine data. Ibi legitur : Henricus, divino favente clementia, tertius Romano- rum imperator Augustus, etc., Noverit universitas, quod Cono sanct& Mantuana sedis episcopus mostram adiit clementiam, ete., Fortasse datum hoe diploma anno 1091. MUR. (814) Illustria duo oppida, quorum unum Platina, nunc Pladena, in Cremonensi agro, dedit nobis Bartholomeum | Platinam celebrem. virum, quem Baptisíam complures appellarunt, sed perperam, decepti a littera initiali, qua sola ejus nomen inter- dum oceurrit expressum, uti jam evicit clariss. Cre- monz litteratee auctor Franciscus Arisius. Alterum Nogaria, nune Nogara Veronensi civitati subest. In charta cathedralis Cremonensis, quam ali- quando prodam, Bonifacius marchio anno 1022, eas Pladenam episcopo Cremonensi opponit. UR. (815) Servaverunt. Lxrg. (816) Est oppidum Brixiensis agri, nune Maner- bio supra Ostianum. Est et pagus apud Lenia- APPEND. Ilf. — MONUMENTA GREGORIANA. A Mille viros fortes numero plus jussit ad hostem 1010 Pergere bellandum, campi certamine tantum; Cumque Padi latices; Athesis nec non vadasissent, Insidiis plenus rex, ipsos octo diebus Vitavit, tardans proprias revoeando phalanges. 'Traditor istorum regem dicebat eorum Nole spatis jungi, deerat quia posse, rejungit, Talia eredentes, securi stant, et inermes; En subito splendent regis vexilla ferentes, Qui super hos currunt, pars eaeditur utraque multum, A turba regis miles capitur, sed inermis. Plures evadunt, fugiunt per devia saltus; Iste quidem pagus vocitatur Tres-Comitatus (820), Proditor emanso (821) fuit Hugo nobilis alvo, Hane contra morem sed fecit proditionem, Nam proba nobilitas non turpe scelus patrat unquam. Tandem collecti remeavere (822) retro moesti, De sociis captis parvis pariter quoque magnis, Inter quos captus Manfredus erat probus, altus Filius Alberti. Super ipsum contio regis Maxime gaudebat, comitisse contio flebat, Qua veniens fessa, propriae dominz manifestat Actus adversos, duros, nimiumque molestos, Duleibus et planis verbis, quos ipsa dueatrix Solans blanditur, quo non timeant inimicum. Vincendi bellum, perdendi denique tempus Sie variatur, ait : Virtus prout ardua sancit. CAPUT VH. De obsidione Monítis-belli, et de vexillo regis apud Canossam capto. Dum transiret hiems, qua bellum eum comitisse Militibus fecit rex, estas tertia venit (823), Binas rex steterat cestates Italice jam, Eridani fluvii laticem cum Junius urit, Stipatus transit Longobardis, Alemannis, Obtinuitque loea campestria nobiliora. ^ ' . Ad montes scandit Motinenses, quos nimis ambit, cum in Veronensi, Menerbe appellatum. Ad utrum respiciat Donizo, alii videant. Ego primum praefer- rem. MUR. (817) Corrige, praeuntibus nostris codicibus : Hancve fame. MuR. (818) Et quidem Mutinensis ae Regiensis ager, sive comitatus, vires precipuas ae tutelam Ma- thildi praestabat. Hic enim plura quam alibi Ca- stella et arces ad ejus jura spectabant, sive titulo allodii, sive titulo feudi variis ab Ecclesiis. Mun. (819) Ipse. LErB. In nostris item codicibus habe- tur zpse. MUR. (820) Nune Tricontai, qui pagus in comitatu Pata- vino situs dicitur in Monumentis per me congestis in antiquit. Esten. MUR. (821) Aperte codex Regien habet e Manso : et sic restituendum locum jam monueram in praememora- tis antiquit. Esten. cap. 27, pag. 271, ubi libere sum fassus, Hugonem de Manso Atestinum prineipem hic indicari, qui nobilitatem sanguinis oblitus Mathildi hune ludum lusit, si tamen Donizoni hie integra fi- des adhibenda. Erat Hugo Azzonis marchionis Esten- sis filius, et patruus Welphonis ducis, quem sibi maritum effecerat Mathildis. Mun. (822) Cod. Regien. remeaverunt. MUR. (823) Anno 10 92. LEi5. * 1011 Mox mons Maurelli (824) pugna capitur sine ferri. Ac mons Alfredi (825) capitur certamine freni, In quo Gerardus facundus, signifer altus Incidit in vinclis praefati regis iniqui, Ex cujus vinelis doluit satis ipsa Mathildis. Qui Job tentavit, Tobiam, Deus ipse probavit Hanc dominam, solam sancti Petri pedagogam, Cujus amore flagrans patitur densissima flagra, Ut quandoque sibi cameram reseret paradisi. Hae vice rex plane solito plus exstitit acer, Obsedit castrum Montis-belli (826), superandum Quem putat aut telis, aut obsidione teneri, Ingressum sed ei, nec egressum tollere quivit, Praesidium monti confert huie contio fortis, Cuspide qua regem stimulare solebat inertem, Pseudo quem. Clemens tune venit papa videre. Cum quo plura loquens firmavit et obsidionem, JEstatem montem cirea quem perdidit omnem. Cumque diu staret ccepit pia pars trepidare, Atque suam paeem proceres, famulique rogare Magnifice dominz erebro ecepere perite. Hoc libuit regi tantum si facta Guiberti Ipsi laudarent, pedibusque suis quasi papae Se prosternarent, faceret mox hane ita pacem ; Hoc audire quidem nolunt aures comitissa ; Sed volo noscatis, pacem si regis amatis, Inquit, agam secum, justum non hoc et habetur ; Mox mediatores, regem de pacis amore Explorant, rogitant pacem ne differat istam, Annuit hoc tandem memoratus rex simulanter. Ductores pacis nituntur ut ipsa ducatrix Compleat hane pacem, quam rex se dicit amare, Credere qua dietis laicorum distulis istis. Multis accitis abbatibus, ac heremitis (827); (824) Conterminus Monti-Bello, seu Bellio, nunc Monte Morello. Speetabat olim ad Mutinensem co- mitatum, nune ad Bononiensem in finibus Saviniani. Mun. (825) Et hune in agro Mutinensi tunc situm reor. Sed castro penitus sublato nune nomen frustra in- quiras. Quid sibi velit Donizo, scribens hune Mon- tem (id est situm ibi castrum) captum fuisse certa- mne freni, decernere non ausim. Num frenum pro equitibus posuit? At quis locus iis ad Castrum debel- landum? In Regesto msto reipublieze Mutinensis ad annum 1188, legitur : Juramentum |Cittadinantie , ut olim appellabatur, factum. Mutinensibus a Lothe- rio de Monte Alfredo. MuR. (826) Nune Monteveglio, seu Montevio. Tunc in Mutinensi agro inclusum, nunc subest Bononiensi- bus. Celebre autem ejus nomen fecere bella inter Bononienses ac Muunenses sequentibus scculis gesta. MUR. (827) Quo nomine Donizo designat monachos, Si tamen malis monachos illos hie tantum indicari, i arctioris vit: genus in solitudine eligebant erant enim multi ) non impedio. Sed infra ere- mta Jomnnes appellatur abbas coenobii Canusini. Mun. (828) Hunc episcopum Regiensem non satis per- speetum habuit Ughellus in Italia sacra. Fuit is Romana sedi obediens, ae propterea Mathildi comi- tisse charus, eoque ipso tempore floruit, quo Hen- rieus Augustus, et Guibertus, sive Clemens pseudo- papa, Gandulphum ae deinde Ludovicum ad Re- AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1012 A Prasulibusque sacris, ait illis femina pacis : Si fieri possit pax juste dicere poscit, Reginus presul, speculum quasi lux, Heribertus (828) Cum reliquis plane faciendam confore pacem Astruit adjungens : tribulatio temporis urget; Mens dominz flecti quasi ccepit in his quoque verbis. Respondit tandem dicens heremita Joannes (829) : Absit ne fiat! quia pax baee est inimica Spiritui sancto, Patri, proprio quoque Nato. Ergo sudores amittes atque labores Tantos, pro Christi quos nomine sustinuisti. Ne titubes, pugna, quoniam vietoria multa De prope de coelo veniet tibi, dante sereno Christo pro Petri precibus, qua lzeta frueris. Fructificante fide fructum generant heremitae Istius verba, verus fuit inde propheta. Nam regis pactum comitissa reliquit inactum, Atque fidem summam servare spopondit alumna Petri, donec ei vitam dederit Deus avi. Turba sacerdotum firmatur catholicorum : Ante volunt lethum quam regis denique fcedus ; Colloquium dignum Carpineti (830) fuit istud, Rex Montem-belli non cessans tundere bellis, Machina suecensa sua fit, prope quippe Cucherlam. Dum geritur bellum, ruit unus filius ejus (831), De quo rex late doluit, misitque cadaver Veronam, pulchrum fabrieatar eique sepulerum. Esse videns castrum rex insuperabile factum, Per campum latum dense reboare tubarum ( Voces praecepit, discedens inde quievit. Continuo eastrum Montis-belli memorandum, JEmiliam (832) quippe tunc rex pervenit et ipse, Atque stetit soles paueos ibi subdolus ore, Inde movens castra, finxit se pergere Parmam. giensem episcopatum evexerant. MUR. (829) Monasterii Canossini abbatem fuisse suspi- catur clariss. Mabillonius, in Annal. Benedictin. ad annum 1092, neque injuria, ut dicam infra. MUR. (830) In agro nimirum Regiensi, ejusque monti- - bus, ubi adhue nomen retinet i» Castello delle Car- pinete. MUR. (831) Nomen illius, ac mortem (quod mirum) re- liqui silent historici. Eum in oppugnatione Carpiüneti cecidisse seripsit Sigonius. Verum ejus mors in ob- sidione Montisbellii contigit, ut aperte nos docent Donizonis verba. Mun. (832) Hoc est Regii Lepidi urbem, qua Emilia appellabatur, iis saltem temporibus. Attamen au- diatur bulla Guiberti, sive Clementis III, antipapae, spectans ad canonicos Regienses, ac in eorum archivo servata, iisdemque temporibus data apud Cesenam per manum Berneriüi vice Petri cancellarii anno Do- minice Incar. 1092, indict. xv; anno autem pontifi- catus domni Clementis III pape 1x ldus Junü. Ibi confirmat Clemens decimam 4n civitate, qua vo- catur. Regium, et in Martia, et omnes res qug sunt in circuitu civitatis, qua. vocatur ZEmilia. Viden Regium civitatem, simulque JEmiliam civitatem ? Idemne, an duo diversa loca fuerint, contermina tamen, alii decernant. Equidem ut Regium Lepidi a M. JEmilio Lepido ejus restauratore, ita et ZEmi- liam ab eodem nomen accepisse reor. Sed ejusmodi appellationis nullum apud veteres vestigium inve- nio. Quod est ad antiquos breviatores Donizonis, Estensis ea verba ZEmiliam pervenit hisce exponit: 1013 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1014 Tempus erat clarum, rediit retro Cavilianum (833), A Rex volvit frena; Bajanum (838) tendit, habebat Ac memor est factus Canosse qua mala passus Sit, nudis quando planctis illie stetit, algor, Nix pariterque pedes illius coxit; habere Nune ulciscendi tempus se credidit ex his; Canossam vero comitissa, cohors sua necnon Venerat, utque sapit regem fore Caviliani, Militiae partem forti dimisit in arce, Ac partem secum tulit,it mox Bibianellum, Semet commendans Apollonio, bene sperans Salvari posse meritis ipsius ab hoste. Dum fuit ad montem Jumignz (834), densius hostes Per Lintregnanum montem veniunt pede raro: Hi duo sunt montes vicini, sensit abhorrens Utraque pars strepitum, domine pars Bibianellum Intrat festinans, regisque phalanx Canusinam, Vexillo large tenso, properavit ad arcem. A domina proceres aliquanti tune rediere Retro, viri regis, quos quaerit (825) ducere belli Ad pugnam, bellum renuunt hi, eum cito tendunt Ad reliquos arcis, quos hortatur simul armis Arreptis regi fidenter bella rependi. Cumque tube magna reboant, abbasque Joannes [ (836) Cum monachis psalmos psallebat, cordeque sanetos Deposcens omnes, locus ut tueatur ab hoste; Exstitit orta satis caligo maxima statim, Abbas orabat, pugnabat plebs memorata, Vulneribus ferri jaculatur concio regis, Ex populo terra jaculatur nonnisi certe Unus, qui multas pilo pulsaverat ulnas. Vexiilum regis gestabat natus Oberti (837), Ad se qui rectum eum vidit tendere ferrum, Evitans ictum lorica nimis trahit ipsum, Nam cecidit terrae, currit quidamque pedester, Aecipiens hastam, vexillum tollit ad astra ; Vixrelevatus equo predictus marchio, retro Ad regem, sursum qui montieulum stetit unum Cum sociis cunctis rediit, simul ace ibi juneti Ob nebulam grandem cum nullus viderit arcem Et venit ad. civitatem Reginam, et stetit in. civitate Regina aliquantis diebus. Audi et Regiensem : Ef sic ipse imperator collectis tentoriis venit Regium, ete. En ut milium ii explicant. MUR. (833) Fulvius Azzarius in Regiensi Chronico scri- bit nune appellari castrum Saneti Pauli, San Paolo, secus Entiam fluvium. Et quidem chartae veteres id confirmant. MUR. (834) Seribe: Vimignae. lta enim eodiees nostri. Mun. E (835) Quaerunt. LEIB. Habentiidem codices querunt. MUR. . (836) Idem videtur ac supra memoratus eremita Joannes. Quod si verum, jam habes eremitam pro monacho usurpatum. Eumque Canossino Sancti Apollonii ecenobio abbatem praefuisse Mabillonius suspicabatur. Nam. non longe a Canossa peractum est prelium ; intus vero abbas et monachi meliorem causam Deo commendabant. Ego rem certam statuo ex charta, quze mihi est ad manus, Bernardi cardi- nalis atque dommi Paschalis pape vicarii scripta anno 1105 ubi is ecclesiam canobilem. Sancti Mi- chaelis de monte in episcopio Lunensi sitam regen- Cor nimium moestum, videt erga se quia. tempus Mutatum, libras per millia quatuor istam Nollet habere viam caleatan, scire, nec ipsam; Perditio signi defeetum signat ab hine, quin Nomen. ei crescit, quod. dicitur officiperdi (839). Pars Mathildis ovans Christum veneranter adorans, Ad Phanum defert Apollonii reverenter Vexillum regis, quod adhue ibi constat haberi. Hac dum fiebant October rura colebat ; Rex una moestus Bajani nocte quiescens ( Mane Padum juxta properavit, et inde seeunda Luce Padum transit, decrescens omnibus annis. Concio Mathildis loca de prope plana petivit, Eridani lympbham post hze transivit et ipsa; B Terras paulatim, dudum quas nota dueatrix Perdiderat, scutis illius denique viri Restituunt gentes ferientes quasque rebelles, Redditur et turris domine Gubernula multis Regis de rebus honorata (840) sat, et speciebus. Reddita non longa (841) Ripalta fuit sibi post haee, Augmentum magnum pia pars habet hoc et in anno. CAPUT VIII. De separatione Praxzedisreginc ab Henrico rege (842) et de adventu pape Urbani 4n Longobardiam. Augurium pejus regi quoque contigit, ejus Flagitium prorsus sua ccepit spernere conjunx, Quod taceat metrum, nimis hine ne degeneretur. Ast de regina Praxede tamen metra dicant ; Sic timet ipsa virum, dentem velut agna lupinum, Cumque timore tremit, furtim munimina quzrit. Mathildis, poscens ut eam disjungat ab hoste, Aspiciens Debora nova tempus inesse vel horam, Hunc ut prosternat Sisaram, clam quippe catervam Veronam mittit, regina manebat et illic ; Privatum (843) venit, defertur, lta recedit. Regis eam servi perdunt strepitu sine belli; Suscipitur recte, reverenter, nobiliterque A domina sane Mathildi, quae quasi Rachel (8 14) dam, ordinandamque committit venerabili Joanni Canusino abbati. MUR. (837) Filius nempe ejusdem. marchionis Oberti, quem, supra vidimus lib. r1, cap. 3, a Mathildis mili- tbus in prelio Sorbariensi fogatum. Infra hie idem Oberti filius appellatur marcA?o. MUR. (838) Azzarius auctor est, indicari hie Bebianum eastrum. Certe sequentia docent jam in planitiem descendisse Henricum, quando mane Padum juvta properavit. Mun. (839) Vox desumpta ex distiehis Catoni vulgo at- tributis. Hominem significat, qui tempus et oleum perdat. MUR. (840) Restitue onerata. Ita quoque codices msti. Mun. (841) Seribendum non longe ex fide eorumdem codicum. MUR. (812) Lege Baronium, ann. 1093, 1094, 1095. LEi. . (843) Reponendum est privatim. Sensus poscit, et codices antiqui eonsenüunt. MUR. — . ; (844) Scribe Jahel. Ita quoque scripsit Donizo, ut msti testantur, et historia exigit. MUR. 1015 Jn Sisare magnum nunc fixit tempore clavum. Crescit ob id felix Christi vietoria plebi, Eeclesi:jque duci, pastori scilieet urbis ; Hane rem regina missi referunt comitissa : Hoc quieunque scelus ecognoscebat fore verum, Spernebat regissectam pariterque Guiberti : Partibus in eunetis pars Petri maxime surgit; Dux bonus Urbanus factis et nomine clarus Esse triumphandi tempus de principe Rabin (845) Pereipiens, Romam dimittens venit ad oras Longobardi: eum consilio comitisse, Qua suscepit eum, sanctum penitus quasi Petrum. Pontifieis dextra benedicitur ista potestas. (846) Tune pastor sanetus synodum (847) celebra- [vit, et annus Christi millenus nonagenus quoque quintus, Primus erat mensis, cum nascitur humor in herbis ; Ore sacerdotum damnantur faceta malorum Ae haresi papa Guiberti scilicet archa, Regis et Henriei domini quia sunt inimici, Adfuit his dictis Praxedis, et ipsa Mathildis ; Catholicos plene benedixit papa fideles; Hane synodum sanctam Placentia continet ampla. Expleta synodo domina, quam sepe recordor, Papa valedixit, elerieis comitatus abivit Per multas urbes, curans eonvertere plures; Gallia quem patrem suscepit maxime chare. CAPUT IX. De obsidione Nogara. Vilior effectus solito mage rex, velut exsul, Quid faciat nescit, nec nocte dieque quiescit ; Fronte carens, tandem resilire putavit, ut ante Civibus accitis secum Veronensibus, ivit, Vallavit eastrum Nogare forte vel amplum : Hoc discunt aures Mathildis, novit ut autem Mox aecersitos Motinenses (848) corpore firmos, Eridanum transit, quam tune Gubernula gratis Suscepit noctu; sed non regem latet hoc, nec Exsanguis (849) faetus, qui rex nimis et stupefactus Se mox inde movens in eadem nocte, timore, Quo Deus Assyrios quondam stupefecit iniquos, Quando Samariam cireumdederant fere dira Pervalidaque fame (850), fore victam non titubarent, Surgunt nocte tetra tremefacti, vascula, frena, Diversas vestes, obliti sunt simul enses, (845) Rasin. LErs. Utique sphalma ; restituendum tamen non Rasin , sed Jabim, ut habent msti nostri, rex nempea Josue profligatus, cap. x1 Josue. MUR. (846) Baron., ann. 1095. LEIB. (847) Scilicet Placentize anno 1095, eujus canones refert Labbeus, tom. X. pag. 503 Concil. MuR. (848) Mutinae comitissa fuisse. creditur Mathildis, ut ejus quoque majores fuerant. Sunt etiam, quae mein hanc sententiam impellant. Jure eodem aliis quoque civitatibus eamdem praefuisse censeo. Cum vero in singulis residere non possent hujusmodi mul- tarum urbium comites, vicecomitem in iis dimitte- bant. MUR. (849) Lege cum codicibus nostris : nunc exsan- guis. MUR. (850) Msti, pravalidaque fame, fore victam mec AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. A Longe secedunt, urbs divitiisque repletur. 1016 Ipse Deus regem feeit trepidare repente Istum Mathildim fugiendo, nocte reliquit In castris vasa, seu frena, capistria sana (851), Castrum Nogara comitissa (852) gliseitamare : Mane recepit eam, vehementer ut esuriebat, Cum proprio coetu ceu Judith ipsa beetur Non semel hac regem necat ut Judith Holofernem, Crebro sed impellit, sibi muscipulas quoque tendit, 1n quibus ille cadit, se quando cavere putavit. CAPUT X. Quid in Galliis papa Urbanus lucratus est, et de re- versione sua ad. Italuam. Urbani (853) Galli papae Petri quasi saneti Dicta receperunt, et ei bona multa dederunt. D Verba salutis eis dabat hie pastor vice Petri, Nam docuitsummus pater illos ire sepulerum Ad Domini nostri, locus ut purgetur, et hostis Inde repellatur populus paganus. amarus. O fidei semen bona germina quot modo. praebes Cum rutili flores refluunt pastoris ab ore, Et pariunt fructus Domini dignanter in usus! Nam genitor charum pro Christo linquere natum Et genitus patrem ccepit dimittere plane, Atque vir uxorem contra dimittere morem, Sexus uterque Deo gliscit parere sereno. Certatim eurrunt Christi purgare sepulerum, Francigenus cunctus populus, de quo fuit ortus Urbanus pastor, prassertim pergit ovando. Cumque duos annos fecisset ibi fere pastor, Italiam rursus rediit, fuit atque locutus Miti Mathildi, quze domni verba magistri, Prasulis ac summi, mentis dulcedine sumpsit, Quam pater absolvens, benedixit eam super omnes, Atque vale dicens sibi, Romam tentat abire, Ut eathedram Petri purget, quam prava Guiberti Sessio polluerat, per longum tempus habebat Corruptam legem canonum, pariter quoque regem, Urbanus rhetor (854) velut ambierat; prius ergo Romanam sedem mundavit ab hoste, celebre Illius nomen crescebat, maxime Roma, Plebs suscepit eum, pepulit Romana Guibertum ; Ejeetus nempe foris Urbem, stere Ravenna (855) Assidue ccepit, mortem suus Oddo (856) recepit, Propter papatum non liquerat hie dominatum Ravenna, eredens quandoque linquere (857) sedem. titubarent. MuR. (851) Cod. Regien., capistria sane. MUR. (852) Idem codex comitissam. MUR. (853) Baron. ann. 1095, num. 49. LEIB. (854) Lubentius legerem rector. Acta sunt haee anno 1096 et 1097. MUR. (855) Scribe Ravenne, ut habent msti nostri. Mun. (856) Nempe ille idem episcopus Bajocensis, quem supra memoravit, lib. rz, cap. 3. MUR. (857) Et prosodia poscit, et msti codices nostri le- gunt hie quandoque relinquere. Ante usurpatam Pe- tri sedem Ravennati Eeclesic praeerat Guibertus, neque postea ullum in ea archiepiscopum statuit, ut si male sibi fortuna cederet, vacuam adhue repeteret cathedram. Rubeus in Historia Ravennate idem tra- 1017 CAPUT XI. De vecessu Chonradi ab Henrico patre suo, et de morte papa Urbani. A Petre Pater, presto precibus dictantis (858) adesto, Ut doceas sensum nostrum componere versum (859), Unam dictemus plagam, qua rex superetur. Franeigenas partes Urbanus dum peragraret Longobardia stabat rex hactenus ille ; Cui fortuna vetat ferat ultra ne diadema, Egypti regem, qua pereulit ultima regem, Istum plaga ferit, primogenitus sibi cedit, Mortuus /Egypti primogenitus fuit; isti Non obiit, vivus sed ei gravis est inimicus Factus, ob ejus opus, quod erat nimium scelerosum. Chonradus (860) dictus fuicbie de chrismate tinctus, Ingenio pollens, genitorem prorsus abhorrens, Se domina largis Mathildis subdidit alis. Qua veluti dignum valde charumque propinquum, Mox suscepit eum laudans, ut rex vocitetur lilius tractat patrem, sic Esther ut Aman, Abstulit uxorem sibi primitus, et modo (861) prolem. His motus damnis septem stans insimul annis (862) Italiae, regnum Gallorum visitat exsul, Sie procul ejectus Chonradus filius ejus, Cum domina stabat jam supra commemorata, Consilio eujus pulcher juvenis, rubicundus, Ac prudens vere, Siculam duxit mulierem (863) Rogerii natam ducis, huic juveni quoque papa, Credere si vellet sibi, regem non vetat esse. Non erat hic rector tremulus quasi eannula vento, C Sed veluti ferrum truncabat noxia verbo. Ut cervum serpens haresum sic turba timet quem; Cuneta sibi prava subduntur dogmata falsa. Nunquam decrevit (864) libertas denique sedis Romana per eum, sanctum peramat quia Petrum ; Aureus antistes color optimus exstitit iste, Scilicet Urbanus sanctis merito Sociatus, Talem ve Rom: cum perdidit opilionem. Mortuus est Rome digno conditus honore, Julius ipse dies binos cum dat prope finem Anno milleno, nonagenoque noveno À. Nato celso de prima Virgine Verbo. CAPUT XII. De electione Paschalis pape, et de prava Guiberti morte. Post quem papa bonus laudatur religiosus dit atque confirmat. Et revera in Actis ad Ravenna- tem sedem spectantibus ille se. Wibertum archiepi- Eia inscribebat; in pontificis vero, Clementem. luR. (858) Dictantis. LEYB. Nostri quoque codices exhibent dicfantis. MUR. (859) Regien. codex habet rursum. MUR. (860) Anno 1093 ab Henrico patre defecit Chon- radus, et rex Italie salutatus fuit. MUR. (861) In eod. Reg., ut modo. MUR. (862) In Italiam descenderat Henricus anno 1090, atque inde anno 1097 discedens Germaniam repe- tiit. MUR. f . (863) Nempe Mathildam, cujus genitor fuit Roge- rius, dux, sive comes, Sicilie et Calabriz. Has nu- APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1018 Valde Paschalis, consecratur quoque statim, In verbis planus, per Romam prorsus amatus, Dans agapem grandem, nutriens inopes, tribulantes. (865) Dogmate pro Christi certanti porro Mathildi Signatos apices benedicentes sibi mittens, Illos ut mores teneat, monet, anteriores, Quos doeuere Patres ipsam vehementer amantes Simplieitate Pater sancti Jacob patriarchze, Paschalis regitur, seeum neque subdola vivunt. Planitiem cujus didicit Guibertus homullus, Mox Antiehristi sedem sibi tollere gliscit ; Qui Sutrium venit, eives seducere coepit Romanos, parvos pretioque nimis (866) simul altos; Atque viam domini Petri (867) faciebat hie hostis Custodire, viros spoliare jubens peregrinos. Hie per viginti tres annos denique Christi Eeclesiam nisu toto turbarat iniquus, Dum potuit multos animos seducere stultos, Destitit infelix nunquam, nec (868) corpora laedit, Illius magnus mundus jam despicit actus. Ecclesia cunctae Petre jam praebe promoconde (869). Iste senex ut hebes homines sinat esse fideles. Post annos binos Urbanus erat quod ab isto Saclo portatus, ecelique choro sociatus: Iste dolore gravi tactus Guibertus inanis Mortuus est secum portans anathema per aevum ; Propterea ccli populus, pariterque fidelis , Exsultentque boni, periit quia perditionis Filius, ut surgat similis non det Deus unquam. Dietator quidam de quo metra protulit ista : Fletibus et laerymis esses, Guiberte, dolendus, Fletibus et lacrymis si forte fores redimendus. Sed nulli gemitus possunt tua facta piare, Quam mors non potuit de perfidia revocare. Non est consilium quod possit vivificare, Ad se quem sprevit Deus in finem revocare. Vivens et moriens nobis exempla dedisti, Quod membrum Satana non sit de corpore Christi Non Dominum, sed daemonium, vivens habuisti ; Non Dominum, sed dzemonium, moriens habuisti. Ergo satis claret quod qui tua facta sequentur, Pro simili culpa simili gladio ferientur. CAPUT XII. De obitu Chonradi regis et obsidione Ferraria. D Scribere res gestas cum non sit res inhonesta ; Carmen adesto meum sic, ne promas nisi verum. ptias abbas etiam Uspergensis eommemorat, igno- rasse autem videtur doctissimus vir Roechus Pirrus in ehronologia regum Sicilie. MuR. (864) A decresco : hoc est, nullum detrimentum passa est libertas Romana sedis, Urbano Il in eadem sedente. MuR. (865) Baron., tom. XII, ann. 1100, num. 7. Let. (866) Ms. cod. Regien., pretioque, minis, videlicet tum pecunia, tum minis. Mun. À (867) Idem cod., dompni Petri, hoc est domni. MUR. (868) Cod. ant., nunc. LxtB. , Habent et nostri codices nunc; nempe quia sub- latus e vivis. MUR. (869) Id est claviger. LEIB. 1019 Infra Chonradus Longobardos comitatus, Dum staret-discors a Mathildi (870) fuit ipso Tempore, duravit modicum discordia talis : Nam petiit partes Tuscanas rex, ibi tandem Nobilibus quidam facientibus expulit iram ; Ad pacem firmam rediit bene cum comitissa. Post istam pacem febre taetus. Julius autem Mensis erat magnus, moritur Chonradus, et annus Tertius, Urbanus quod transierat memoratus (871). Ejus habet corpus Florentia florida prorsus. Post hane aestatem libet autumnum memorare. Qui venit, duros in quo Ferraria muros Obsessos sensit, fuerat quia facta rebellis Ipsa ducatrici, nec ei servire eupivit, Contra quam gentes numero sine duxit et enses, Tuscos, Romanos, Longobardos galeatos, Et Ravennates, quorum sunt maxime naves Circeumstant equidem multa maris atque carince À duce praeclaro transmisse Venetiano (872). Considerans demum Ferraria, ne superetur, Optavit pacem magne Mathildis amare, Vincere eui vivos est semper mos inimicos. CAPUT XIV. Quod. papa Paschalis ob piadn. tutelam domine Ma- thildis direxerit (873) in Longobardiam venerabi- lem cardinalem Bernardum. Auxilio Petri jam earmina plurima feci, Paule, doce mentem nostram, nec metra (874) referre Quae doceant pcenas mentes tolerare serenas.- Pascere pastor oves Domini Paschalis amore Assiduo curans, comitissam maxime supra Scpe recordatam Christi memorabat ad aram; Ad quam dilectam studuit transmittere quemdam Pre cunctis Roma clericis (875) laudabiliorem, Seilieet ornatum Bernardum presbyteratu, Ae monachum plane, simul abbatem quoque sanctae Ambrosice Vallis (876). Factis plenissima sanctis Quem reverenter amans Mathildis, eum quasi papam Caute suscepit, parens sibi mente fideli ; Qui vir ccelestis tantum coelestia verbis Kt faetis monstrans exempla dabat bona coram Omnibus, et dignum fructum Domino genuit tunc, Illius nomen ducebatur procul ore Multorum, eujus populus de nomine fultus, Urbis Parmensis pars major cum vehementi (870) Discordie causam veri videtur simile ab ipsa Mathilde processisse, uti jam monui in Antiquit. Esten. cap. 4. Nempe illa, quandiu Chonradum sibi utilem credidit, eum quoque coluit ac honoravit. Ubi vero Henrieus ejus pater pene dejectus fuit, nunc decrevit apud Mathildem Chonradi gratia atque auctoritas. Vide Landulphum a Sancto Paulo syn- ehronum in Hist. Mediol., tomo IV Rer. Italic. MUR. (871) Ann. 1101, non abfuisse veneni suspicionem Uspergensis notat. LE1B. (872) Hoc est Vitali Michaele, cui quasdam im- munitates ac privilegia in civitate Ferrariensi con- cessit Mathildis; ut Veneti historici tradunt. Mun. (873) Cod. Regien., direzit. MUR. (874) Lege cum codicibus nostris mune metra. Mus. (875) Fuit enim Bernardus iste S. R. E. cardi- AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. A Voto devote sanctum petiit seniorem, 1020 Pergeret ut Parmam multis erroribus atram, Quos procul errores Pater hie depelleret ore. Annuit his dietis, cum consilioque Mathildis, Speque fide fulgens clericis comitatus ad urbem Perrexit; sanctae dormitio Virginis, atque In medio mense, qui sextus noscitur esse, Tune celebrabatur, quo festo Parma beatur; Majus ibi templum Maria nomine fertur, In quo plebs tota Christum Parmensis adorat. Virque placens Christo patiens Bernardus in ipsum Introiit phanum, missam cantare paratus, Verba volens regni populo narrare superni. Missam devote pro festi coepit honore, Post evangelica plebi retulit sua verba, Quae propter regem nonnullis displicuere. Dum ealieem saneta vir mitis ponit in ara Supplicet ut Christum pro cuncta plebe benignum. Hine clamor multus, vulgi sonuitque tumultus Nam blasphemias ccepit depromere diras, Adversus Christum ceu Judaei crucifixum ; Plures dicebant : Moriatur pseudopropheta! Clamabant multi : Seductor corruat urbis (877) ! Hic, aiunt, intus regis stet non inimicus! Enses denudant, mulierum vox sonat una : Si sinitis vivum, regem perdetis amicum, Non vivus vadat, cupitis si vivere, clamant. Vitrea vasa cadunt, hastis franguntur in altum Erectis, longe Patris socii simul omnes (; Fugerunt, abbas Thebaldus (878) maximus astat Cum Patre solus ibi; cervicem monstrat, et infit : Cede meum collum, mortem gratanter hie opto. Mox frameam quidam per collum traxit ob iram Illius, parvum sibi fecit vulnus et aretum. Intrepidus stabat lzeta facie super aram Christi Bernardus patiens, sapiens, venerandus Cum vidit vulgus ridere suum quasi vultum, Clamavit dicens : Speciem Zabuli gerit iste ; Tollatur statim, tundatur carcere, flagris ! Injecitque manum super ipsum, cujus (879) avarus Et foris asportant, heu! missa relinquitur orta. Non Dominz magna dormitio Virginis almae, Non altare Dei, sed nec reverentia Petri TTerruit hane gentem Pharisaica faeta sequentem, Capellam totam, quam preebuerat pretiosam nalis. Habent et nostri codiees « abbas Vallis 4m- brosic, » eum tamen Umbrosc scribendum sit. Unus epitomator Regiensis antiquus Ms. babet; qu fuerat abbas Vallis Umbrose. MunAT. (876) Vallis Umbrosa. LEtB. (877) In Regien. cod., orbis. MUR. (878) Cujus ecenobii abbas fuerit incertum ha- ctenus. Mihi pene certum videtur fuisse Thebaldwm abbatem monasterii Brizellensis Sancti Genes:i, ad quem supra innui, lib. r, cap. 18, datum diploma eo- mitisse Mathildis. Congruunt zetas ac vicinitas loci. Thedaldum appellat Baechinius, Thebaldum vero Azzarius. MUR. (879) Cod. antiq., civis. LxrB. Nostri quoque codices civis avarus. Tum cod. Regien., et foris asportat. Antiquus breviator Bi- bliotheeze Estensis : Unde unus de civibus avarus in- 1024 Huie domno digno comitissa Mathildis, in ipso 'Templo confestim rapuit plebs pessima, fregit. Nuntius e multo vicino, mane secundo, Scilicet ad grandem comitissam venit, et hanc rem Notificavit ei, quae daus suspiria flevit, Atque sui fortes athletze jussit ut. omnes Adversus Parmam deferrent insimul arma, Fines tunc nempe retinebant hanc. Motinenses. Ut. volucer velox cito pergens haec pia vero Parma die terna prope sensit eam timet, ex qua Nobilibus vasis (880) illius reddere statim Injuste captum studuit supratitulatum, Et domine eunetam capellam | reddidit, ultra Non aliquid retinens, vitare pericla requirens, Qua non vitasset, nisi vir patiens adamasset. Civibus indulsit comitissa Mathildis, et urbi Jussu Bernardi, cujus pietate remansit, Mille Dei nati tunc centum quatuor anni. CAPUT XV. De obitu regis Henrici tertii (881). Dictus jam dudum rex quo sit fine solutus, Scilicet Henrieus, volo mundi discat amicus, Cum sceierit, noscat faciendum quid sibi constat. Rex suprafatus vivens erat illaqueatus Aetibus in pravis, semel at se dissimulavit Converti, pleno quod fecit corde veneno, Schismatieos semper eoluit tenuitque libenter; Hine exardescens minor ejus filius (882), enses Elevat adversum genitorem, tollere regnum Quearit ei, duram secum committere pugnam Non piguit campi, quem bellando superavit, Moestitia multa per totum tempus abundans, Undique confossus, quassatus, et undique tortus; Mortem non sperans demum, tamen ipsa catena Mortis eum strinxit; rapuit de corpore tristi, Augusti quarto defungitur Idus in anno Christi milleno centeno denique seno (883) Ad templum Spire dormit, quod struxerit (884) idem. CAPUT XVI. Congrua eahortatio Paschali papa. ' Petre (885), Paule, duces orbis, caput omnis in Urbe, Inseetatores vestri ducatus homones jecit manum super dictum. cardinalem, et foris de dicta ecclesia ?um. asportavit. MUR. APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. A Penna corvina loca jam peragrant peregrina. 1022 Hae alba penna, vos papze mittite verba : O pastor rector Paschalis summe sacerdos, Hae meditans (886) tracta, prudenter duc tua facta Ecclesiam Christi de regno mortis abyssi Ereptam gaude, stet ut, aspice, libera caute : Illius pacem non ulterius violare Ullus praesumat, eaveat pater hoc tua cura. Velle tuum firmum super illum stet crucifixum. Qui semet morti pro sponsa subdidit hosti. 'Tu cui commisit Christus, sponsamque reliquit, Prospice perfectam (887) commendatam tibi semper Reddere festina sponso sponsam sibi dignam. Ferto prius mortem, male quam violetur ab hoste, Nullus eam raptor rapiat tibi, nullus amator B Falsus seducat blande virtute nec ulla. Scit Dominus Christus quia si steteris bene firmus, Libertas sponse nunquam minuetur ab hoste; Omnis nec Roma (888) sub te, regnique coronam, Nemo ferre valet, tribuas nisi tu sibi plane, Qui gestabit eam sine te (praeceptor habenas Tu regis atque tenes) vacuus poterit remanere (889), Dum falsus quidam sponsam lacerare benignam Non timuit, tecum plures vigilare studerent (890). Inter quos prompte Mathildis, filia sponsze, Pervigil et fortis, perversos sepe remordit ; Fervida bella nimis cum rege potenter inivit, Nam per triginta duravit tempora firma, Nocte die bellans regni caleando procellas. C Finis adest guerre, requiem rogat ut sibi praestes. ' Si tibi crescet opus, nunquam deerit tibi robur Et vis, et agnosces (891), quia Petri non amat hostes. CAPUT XVII. De adventu pape Pa schalis ín Longobardiam et in Gallias. Post obitum regis preetaxatique Guiberti , Ecclesice sanete pax ccepit crescere valde, Errores cessant, redeunt et vera neglecta : Adversus papam, contra sedemque beatam Ausus nullus erat consurgere, sed reticebant ; Optabant omnes ut pergeret ipse per orbem Corripiens, solvens, medicans contagia, sordes. vix ille errasse credendus. Quare seno retinendum atque ita ab illo litteris traditum czequius existima- (880) Corrige ex fide codieum nostrorum : Nobi- D bimus. Mun. libus vassis. Nempe vassali nobiles, quibus feudum aliquod committebatur, seniori suo, cum bellum instabat, se adjungere solebant, et pro suo munere opem ferre cogebantur; qui mos adhuc perdurat. Mun. (881) In nostris eodieibus.habetur tantum regis Henrici. Certe regem appellans rectius appellasset quartum. quam tertium ; nam is inter Augustos dun- taxat tertius est numeratus. Mun. (882) Henrieus scilicet, quintus inter. Germaniae reges, eujus facinora perquam nota. MUR. (883) Regien. eod., denique quinto. Atque ita scri- psisse Donizonem, suspicari possumus, eum Epi- tome Estensis ae Leibnitiana, Henrici IV mortem ex ipso Donizone statuant in millesimo centesimo quinto. Verum extra omnem dubitationem positum est, Henricum concessisse e vivis anno 1106, et in re, que Donizone vivente omnium aures implevit, (884) Lege eum cod. nostris quod struzerat. MUR. (885) Rectius in nostris mstis : O Petre. Mun. (886) lidem codices : Nunc meditans. MUR. (887) Cod. Regien., perfecte. Mun. (888) Romam. LkrsB. Nostri codices, nunc Roma. Et nihil aliud im- mutandum, sensu absoluto .ae aperto. Nempe Nunc tota Roma sub te est, regnique eoronam ne- mini gestare, sibive imponere licet, nisi tu tribuas. Ubi vides Romani pontificis praerogativam in ele- ctione et confirmatione Augustorum. MUR. (889) Cod. Regien., poterit remeare. M.Un. : (890) Studebunt. LErB. Habet idem codex studerunt. Mun. h (891) Cod. antiq. : Ejus et agnosces quia (quod) Petri non amat hostes. Lxrp. Mu Consonant eum Vaticano codices etiam nostri, in queis lego : Ejus, et agnosces, quod, ete. MUR. 1023 Tale videns tempus Paschalis papa verendus, Exiit a Roma, quem plebs satis omnis honorat; Longobardiam devenit ad hane eomitissam, Cui venerare patrem jugiter mos exstitit alte. Haec est Mathildis, quie gaudens obviat illi, Latitia multa papam suscepit abundans; Omnibus ipsa bonis, regni decus est et honoris. Juxta tuneque Padum tenuit (892) synodum memora- Papa, suum missum direxit natus ad ipsum [tus Defuneti regis, quzrens ut jus sibi regni Concedat, sedi sancta eupit ipse fidelis Esse velut matri, subjiei sibi vult quasi patri. Regis legati pater almus verba beavit. Hisaderat dictis cum multis alta Mathildis, Qua laudans regis pia missi verba petentis, Responsum patris cum cunctis magnificavit. Tunc veniunt eives Parmenses, Pontificisque Summi devote quaerunt reverenter amorem, Ut tribuat Parma pastorem corde rogantes. Pontificem Parma petit illum, quem spoliarat Olim, Bernardum monachum valde venerandum, Ecclesiam Parme Mariz virginis almze, Urbs eadem patrem rogat hune, ut nec (893) quoque Lotatur papa quod filia, pessima Parma [sacret. Dedita nonnullis erroribus, insita nugis Ad gremium digna matris rogat ipsa redire. Tunc erat et mensis qui scindit rura juvencis, Annus millenus centenus sextus habetur (894). Castrum Guarstallze (895) synodi locus exstiteratque. Inde Pius papa discedens ad memoratam Advenit Parmam, faciens ibi quaeque rogarant : Nam saeravit ibi templum (896) Christi Genitricis, Dans ibi decretum, ne subjaceat nisi Petro Clavigero cceli, simul ipsius quoque sedi. Hoc venit templum Mathildis ad aspiciendum, Donum tale dedit placuit quod maxime plebi. Pontifieem saerans Bernardum tunc ibi papa, Jussit eum pape vice sancti degere Parmae. Hineque valedicens domin szepissime dictae, Franeigenos fines petiit venerabilis idem, Fruetifieans multum spatium per temporis; unum llline post annum rediit retro pastor amandus, (892) Baron., ann. 1106. Lrrs. (893) Cod. antiq., nunc. LEIB. Legitur quoque in nostris codicibus uf nunc. MUR. (894) Baron., ann. 1106, num. 41. LEIB. (895) Ut omnes norunt, nufe Guastalla. deo vero appellata Guarstalla, quia vox contracta ex Guardastalla, sive Wardistalla, quemadmodum an- tiquitus appellabatur. Azzarius in Hist. Regien. msta oppidi hujus constructionem tribuit Beatrici matri Mathilde comitisse. Verum longe antiquius est. Anno 865, Ludovicus II imperator inter alia curtem. Wardistallam, tune pertinentem ad comita- tum Regiensem, concessit monasterio Placentino Sancti Sixti, uti ex privilegio constat apud Campium in Hist. Placent., tom. I, pag. 459. Angilberga quo- que Augusta, anno 877, eidem sacro cecenobio relin- uit in suo testamento curtem, que vocatur Guar- astalla. In aliis quoque monumentis mentio ejus- dem oeceurit. Est autem Langobardica vox, sive . AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1024 A Ejus ad obsequium Mathildis mox reperitur, Prompta loquens : seeum Romam rediit cito praesul. CAPUT XVIII. De legatis, et de primo adventu quarti Henrici regis in Italiam. Rex novus exaltáns, tendensque suas procul alas Bellando terras superabat, et inclyta regna. Quartus hic Henricus prudens est, calliditatis ami- [ eus (897), Qui contra Petrum sanctum fore ne videretur Mille decem centum Christi dum tempora crescunt Pontifices magnos, comites direxit et altos [ (898) Magnifieam Romam pro regni quippe corona. Filius esse Petri si vult rex atque fidelis, Papa, dabo Romam, respondit, eique coronam. B Dum redeunt isti, seu perrexere, Mathildis Ipsos suscepit, deditillis plurima; laeti Ad juvenem regem postremum qui rediere : Ipse manum fortem coadunans mox in eodem Scilicet anno, eum multis galeatus in ortu Antumni venit, Longobardosque peremit, Ardens, devastans illorum maxima castra, Urbes munitas ejus perterruit ira, Urbs ipsi gestitfieri Novara rebellis, Flammis suscendit quam, muros post quoque fregit. Aurea vasa sibi, neenon argentea misit Plurima, eum multis urbs omnis denique nummis. Nobilis urbs sola Mediolanum populosa, Non servivit ei, nummum neque contulit aris, Italie nulla eomitis domus, aut ducis ulla Reperiebatur, de qua rex pratitulatus Multum curaret, quia quibat eas superare. Sola Mathildis erat, quze regem semper habebat Exorsum (899) multum certaminibusque repulsum. Arcibus in claris stabat tuncipsa ducatrix, Ultramontani proceres multi quoque clari " Ad quam venere, miraturi mulierem. Pace laborabat pro eujus rexque flagrabat : Usque Tari ripam venit rex pace petita. Tune valide docta linquens comitissa Canossam, Forte vel excelsum pervenit Bibionellum (900). Regis eum missis magnis ibi plurima dixit, quod idem est Germanica, composita ex Warda, D seilicet custodia, et stallum, quod est sedes et statio. Italice diceremus Guarda-Sito. Nempe ibi, ut con- jicio, militum erat statio, et custodia ad Padi flu- minis viam tuendam. Est mihi concordia anno 1102 inita inter comitissam Mathildim, et Imeldam abba- tissam monasterii Placentini Saneti Sixti pro castro et curte Wardestalle : unde constat ibi dominatam fuisse Mathildim. MuR. (896) Saeravit et Mutinze hoc eodem anno 1106, presente ipsa Mathilde, et ingenti solemnitate : quod memorandum quoque erat Donizoni. Acta de- dicationis majoris templi Mutinensis, a synchrono scriptore litteris mandata, huie nostra collectioni suo loco addam. MUR. (897) Redundat. LE1B. (898) Baronius, ann. 1110. LErg. (899) Exosum. LEIB. (900) Scribe Bibianellum, nunc Bianello. 1ta quo- que msti codices. MUR.: 1025 Et de pace loquens, de regis honore suoque, Utraque pars tandem pacem laudavit eamdem, Sed contra Petrum non promisit fore secum. Francigenam stratam (901) tenuit rex, pace paraeta, 'Transivit certe tunc incipiente Decembre. I Montem Burdonis (902) Tuscanz fluxit (903) in oris, Gens trepidat cuncta, nummos sibi datque tributa, Ceu Longobardi, sie Tusci sunt tremefacti, Cum Florentinis (904). Celebravit denique Christi Natalem, densas plebs hac sibi contulit escas. Urbis Aretince muros ruit, ussitet igne. Idus in quarto Februi Romae fuit, almo Paschali papae mandans, quia vult venerare Ipsius jussum, nec episcopium cupit ullum Vendere, praebere nisi dux pius ipse juberet. Exsultat Roma concurrens undique tota, Papa, sacerdotes, levitae, plebs ob amorem Regis, majores, juvenes, pariterque minores, Femineus sexus, monachi, monacha quoque centum, Lampadibus multis eum claro lumine sumptis, Antiquo more processio regis honore Faeta fit extensa (905) nummis eis cooperta. Intrarunt templum sancti Petri reverendum, Rex altare petens humilis satis, et bene clemens Ibat per scalam pedetentim, crura plicabat. Ad summum scala sua porrigit oscula papae; Investituram (906) super aram construit unam Ecclesias nummis quod nunquam venderet ulli, Non investiret, jubeat nisi papa benigne; Hineque triumphabat plebs, clerus, maxime papa, Cumque parat papa dare regi quaeque rogarat, Ut veniat, mandat, rex distulit, abdita tractans : Nam Zabulus, priscus hominum seductor iniquus, Invidia fervens de regni pace, repente Perfidie semen jaciens, turbare fideles Diligit ardenter, sunt quaeque statuta decenter, Mox elisa nimis fiunt ; rex sic quoque dicit : Dot) Scilicet /Emiliam, quam nos Claudiam ap- pellamus. Eam vero hoe nomine donabant, quia receta in Franciam, sive Gallias, perducebat. Mun. (902) Ita quoque msti codices. Verum antiquiores montem Bardonis appellare consueverunt, per quem 4 Berceto transitus in Tusciam habetur per Pontem Tremulum, nunc Pontremoli. Mun. (903) Oris. LEIB. 1 (904) Conjunge hzc sequentibus. Breviator Esten- sis mstus ita legit : E£ celebravit. predictus rem in civitate Florentie Nativitatem Christi. Paria habent epitomator Regiensis, et Leibnitianus, ut omittam Annales Hildeshemenses, aliasque Historias. MUR. (905) Quid hie sibi velit tenebricosus Donizo, in- terrogabis. Significat, si quid video, processum po- puli extensum fuisse, et nummos jussu Augusti projeetos super ipsum populum, ita ut veluti imbre cooperiri viderentur, teste Ottone Frisingense, Hen- rieus V Cives (Romanos) muneribus sibi conciliavit. Constat etiam aurum de more a cceteris Augustis in eorum coronatione sparsum in populum. Exempla mitto. MUR. ., (906) Quae hic habet Donizo, conferenda sunt cum iis que in Vita Paschalis II, tom. III. Rer. Italie., et apud. Dodechinum in Append. ad. Marian., et apud Baron. in Annal. referuntur ad annum 4. Ne- que enim hac satis cum iis concordare videntur, ac APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1026 À Priscorum morem cupio regumque decorem, Nolo det ut solam mihi domnus papa coronam, Anulus et fustis per me detur volo cunctis Preesulibus nostri regni, ceu mos fuit olim. Hoc sibi nequaquam voluit concedere papa, Ducere quem fecit rex, hospitioque recepit. Nox accedebat cum talia rex faciebat, Pontifices, cives plures capiuntur ibidem, Atque cruces sanctas rapiebat gens Alemanna. Ebria gens ista nescit Christi pia dicta ; In lacrymas laetis (907) vertuntur gaudia pacis. Nocte cohors cuneta simul est Romana locuta, Surgunt mane spatis, clypeis et equis phalerati, Concutiunt hostes Alemannos, corpore fortes Caedunt, occidunt et eos penitus quasi vincunt. D Sed flagrant erga nimis horum quippe Tabernas (908), Insimul ex armis et denariis onerati Plus adamant nummum, quam bellum vincere [sumptum, Longobardorum nimis est rex tutus hic armis, Ipsum circumdant, Romanis viscera truncant, Rex eques electus celeri (209), quo nemo repertus , Astitit ipse suis, cives contrivit et Urbis, Interitu quorum facto nimio populorum Romani eceptum perdunt miserabile bellum. Rex vero papam tenuit, vi pace negata. Cum reliquis captus Parmensis erat venerandus Bernardus praesul, Christi de dogmate plenus, Atque bonus senior (910) Reginus episcopus , illo - (; Simplieior eredo reperitur nemo sacerdos. Pro quibus audacter vir facundissimus, atque Nobilis Arduinus (911) Longobardusque peritus, Atque fidelis vir missus dominzeque Mathildis Alloquitur regem pactum memorans comitissz. Continuo quos rex sinit ire Mathildis honore. Rumor erat mundo de capto prassule summo, Qui, propter cives, quos secum ceperat idem precipua impii illius facinoris eausa tacetur. MuR. (907) Codices nostri habent, 2n laerymis latis. Mun. ) (908) Ragien. cod. praefert Zabernas. Atque ita scriptum puto a Donizone. Zaberna, teste Papia, est arca, vel armariolum ubt vestes ponuntur, aut quod- libet aliud. Vide Ducangium in Glossario, et Vos- sium De vitiis serm., lib .1r, cap. 21, ad vocem Zaby- rà, qui afferunt Hariulfum et Abdiam Babylonieum eodem vocabulo usos. Itaque Zabernas interpretor casse, forzieri, coffani, baulli, bolge, atque hujus- modi, ubi Teutonica gens pecuniam ae suppellecti- lia recondebat. MUR. (909) Cod. Regien., celeris quo nemo repertus ; pro celerior. MuR. (910) Scribendum : Bonmus-senior Reginus episco- pus. lllud quippe nomen tunc fuit Regiensi episcopo, videlicet Bonsignore. àn Epitome Regiensi msta Do- nizonis appellatur Bonsegnorius, de quo nonnulla habet Ughellus, tom. II Ital. Saec., et plura Fulvius Azzarius in Hist. Regien. msta, MUR. (91t) Nempe, ut recte conjici potest, Arduinus de Palude, filius Guidonis, a quo nobilis et antiqua comitum de Palude familia Regii propagata dudum splenduit, et adhue superest; ejus siquidem fre- quens mentio in monumentis comitissze Mathildis apud Florentinium et Baechinium. MUR. 1027 Rex, metuens mortem paterentur ne simul omnes, A Dum festum Paschae venit, tribuit sibi pacem, Urbem Romuleam sibi subdens, et diadema Ipsius capiti ponens, ungu:t, benedixit. Ultima lux mensis (912) primi tune Pascha revexit, Numinis undecimo centum post mille sub anuo. Augustus plane dedit inclyta munera papae ; Gaudens sed fessus, nec non exercitus ejus Exiit a Roma, Tuscanas transiit oras Recte frena regens, equitans non extrahit enses, Longobardorum regnum petiit spatiosum, Illustresque duces ipsum regem preeuntes, Valde nutriti resalutavere Mathildim. Pergere nec Caesar sapiens usquam eupiebat, . Respiceret faciem nisi jam dietze comitissae. Cum jam coepissent transire dies Madii sex Ipsemet accessit, scit eam fore Bibianelli, Teutoniea lingua refert pariter sua dicta : Non erat interpres ullus sibi quippe necesse. Huic promisit (913) similem serex nunquam reperire; Cui Liguris regni regimen dedit, in viee regis (914) Nomine quam matris verbis claris vocitabit (915) ; Tresque dies secum faciens firmum quoque foedus Omnino letus, crescens jugiter quasi cedrus, Ivit cum magnis ultra montes Alemannis. (912) Ita quoque msti codices, et vetusta Epitome Estensis. Clarissimus Pagius in erit. Baron. ad ann. 4, num. 3, longam disputationem habet de die coro- nationis Romana Henriei V quam contendit per- actam fuisse v Idus Aprilis Dominica, in Albis. Eam vero sententiam ut tueretur, opus illi fuit corrigere Malmesburiensem ipsum, eujus fide nititur, aliosque scriptores. Baronius vero gesta illa tribuit Idibus Aprilis, quemadmodum etiam habent Annales Hil- deshemenses, et chronographus Saxo a Mabillonio in Annal. Benedict. memoratus, eujus verba, quià fortasse Pagio ignota, afferre juvat. Rex Henricus Pascha, non longe. ab urbe in castris suis celebravit, eí per octavas Pasche, die scilicet Idus Aprilis, in ecclesia beati Petri in imperatorem consecratur. Mi- » rum est, in re tanti momenti, neque nimia saculo- rum intercapedine a nobis dissita, dubium illum diem adhue restare. Quod magis etiam stuporem ingerere potest, Donizo noster rotundis litteris seri- bit, Henricum V coronatum, unctum, et benedictum, dum. Pascha festwm venit, postea subdendo : Ultima luo mensis primi tunc Pascha revexit, Numinis undecimo centwm post mille sub anno. Ultima lux primi mensis est postrema dies Martii. Videsis quam longe abeat ab aliorum mente Donizo, qui tamen iis ipsis diebus hae litteris mandabat. Sed et alterum accedit stuporis argumentum. Pascha enim seeundum ehronologos et canones cyclorum, anno. 4 incidit in diem. secundam Aprilis; Donizo vero in Historiam hane scribendam eodem tempore intentus, eam contigisse ait. postremo die Martii. Nisi tam graviter hic impegisset seriptor noster, uti- que sententiam ejus de coronatione peraeta paschali die Dominico ego reliquis praeferrem, quippe istanta temporis et loci vicinitate vix falli credendus foret. Praeterea audi Rogerium de Hoveden., part. 1 An- nal., ubi hec de Henrico habet : Paschalem papam cepit, et 4m custodiam posuit , sed postmodum ad Pontem via Salaria, ubi paschalem festivitatem in campo celebraverunt, pacem. cum eo fecit. Eodem sce- culo floruit Rogerius. Adde Robertum de Monte, ab Hagio laudatum, sive, ut mihi videtur, Sigebertum AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1098 CAPUT XIX. Quo timore Mantuani ad fidelitatem domina Mathildis. redierint. Gloria, Christe, tibi eujus virtute Mathildis Ex toto victrix manet omnibus ex inimicis, Nam proceres plures comites superavit et urbes ; Regem (916) contempsit, cum secum przelia gessit, Marchia (917) nolendo sibi paruit atque volendo, Mantua crudelis sibi devetat esse fidelis, Annos viginti per quatuor atque reliquit, Quod sibi non servit, sed proditione superbit. Protulit edietum quocirca maxime dirum Rex scriptus supra, quod sprevit Mantua dura. Qui staret quanquam cum forti gente Lemanna (918), Cessat legatos tamen haud sibi mittere claros, p Inelyta Mathildis eum muneribus bene dignis. Glorificat Caesar donis et eam vice versa. Aceidit interea tribulatio maxima quaedam, Quae turbat terram, pravorum corda revelat, Atque voluntates reseravit et. impietates. Disjice, Christe, vias tales, abrade ruinas, Exaudi miseros Deus audi noster egenos, Atque ducatrici vitam concede Mathildi : Cum morietur enim, denudabuntur egeni, Ecclesise sane fient graviter spoliatze. Hoc proceres credent se faeturos, humiles nunc. Gemblacensem, in Chronico suo hae scribentem : Die Pasche Henrico n. imperatorem coronato, ete. : qua verba Labbeus et Pagius emendare coguntur, utpote opinioni suz adversantia. Tune vivebat scri- C bebatque Sigebertus Chronicon suum, et non multo post postremo fato sublatus est. Is igitur aperte eum Donizone convenit, quod est ad coronationis. diem. Quod autem spectat ad Paschatis diem, mihi instar monstri videtur, Donizonem in re adeo celebri eu- jus tempus ignorare non potuit, tam turpiter hallu- cinatum. Itaque rem aliis perpendendam relinquo. Mun. " (913) Cod. ant., promsit. LEYB. Legitur et in nostris codicibus promsit, id est fas- sus est. Ex his autem quae habet Donizo testis ocu- latus, corruunt qua seribit Orderieus Vitalis, lib. x, pag. 763, Eecles. Hist., nempe eo tempore ab Henrico V vastatam fuisse Mathildis potentis hera spatiosam regionem ; quce Ticinum, Placentiam, et magnam partem Italie, que nunc Lombardia dicitur, possidebat. Neque veritate nititar Mathildis domina- tio Tieini. Mun. (914) Ergo veluti vice-regina Yalici regni constitu- ta ab Henrico V fuit comitissa Mathildis. Sed et ante hac tempora late dominata est inelyta mulier, uti praeter alios historicos sat prodit Landulphus a S. Paulo synehronus, eujus Chronicon Mediolanense dedimus Rer. Italie. tom. IV. Mus. (915) Scribe vocitavit cam mss. nostris. MuR. (916) Henrieum IV. MuR. (917) Tuscie,, ut ego interpretor, atque antea Flo- rentinius in Monum. comitisse ejusdem. Attamen meminisse juvabit Marchiam quoque Anconitanam a nonnullis aecenseri ditionibus olim ad Mathildem spectantibus. Haec autem subsequenti saltem sevo Marchia, veluti antonomastice, appellata est. Verum nullis firmis tabulis adhuc didiei Mathildim illie im- perasse. [mo, uti adnotavit Pompeius Compagnonus in Regia Picena, iis ipsis temporibus Warnertus dua et marchio regioni illi dominatus fuisse videtur. MuR. (918) Alemanna. LELB. 1029 Latro latroni dabit auxilium quasi proli; Prado preedonem, leo rodet ut ore leonem. Visi nunc flores; quid agent quandoque latrones? Hactenus en vivit prudens comitissa Mathildis, Sed nimis infirmam Baruncio mons (919) tenet ipsam. Pullulat hine lolium, segetem suffocat iniquum, Undique funesti concurrunt atque protervi; Defunetam dictam supra referunt comitissam. Hoc verbum eredunt eives quos Mantua secum Semper habere solet, mox priscam proditionem Utrenovent traetant, exquirunt atque Ripaltam (920). Cujus eustodes pereulsi quippe timore, De propric valde domina vita dubitantes , Seque suas proles, sed non tamen absque tenore, Ad populi votum subdunt castrum quoque totum. "Tale fuit fcedus, si viva Mathildis habetur, Non adversus eam castrum retinere volebant. Sed nimis absque fide sunt usi vivere cives; Nam sub se castrum potsquam videre redactum, Clam male disponunt ipsum comburere totum. Interea prudens presul Manfredus (921) ad urbem Venit, quod vivam dimisit, ait, comitissam. Ad cujus dietum populus commotus in ipsum, Esset ni clarus, de grandistirpe creatus, Credo manus in eum misissent, sed timuere. Non timor hos regis cohibet, fcedus neque gentis. Castrum, ceu dudum cupiebant, funditus urunt ; Effringunt turres, lapides portantur ad' urbem. Per mensem (922) damnum scelus hoec non fit pate- Infirmze dominze fieret ne eausa ruina. —( factum. Mensis erat sextus nimis in quo proficit zestus, Vix sed sanatur sustentatrix viduarum, Qua degant caste (923) comitissam vivere captent, Rustieus atque manu suleando ducat aratrum, Tauros atque domet, pascat, tuteque laboret, Carpat iter tutum, vivens haee, atque viator. Eridani cesset piratam nauta timere, Presentem vitam donec fruitur comitissa. Qua dum seit quantum sibi fecit Mantua damnum, Dicit : Adest certum pereat quo Mantua tempus ; Offensas diras urbs emendabit iniqua. Seutatas gentes disponit, et arcitenentes, (919) Nune monte Baranzone, inagro, et montibus Mutinensibus ultra montem |. Zibinium.: Supersunt adhue nonnulle ehartze donationum a Mathilde illic factarum apud Silingardum et Bacchinium. MUR. (920) Vetustus auctor Epitomes ms. Estensis ap- pellat. éerram. Ripalte de episcopatu Mantuc. Lei- bnitianus epitomator Rzpaltam comitisse Castrum tertio ab urbe Mantua milliario distans. Vide supra, eap. 4 hujus libri. MUR. (921) Scilicet episcopus Mantuanus. MuR. (922) In eod. Regien., Parmensem. Sed retinenda prior lectio. Mun. (923) Cod. Regien., que degant caste. Qus se- quuntur tenebris abundant, nempe comitissam. vi- vere captent. Puto usurpatum captent pro optent. Sie infra oceurrit vivens hcc, Priseiano reclamante, pro vivente hac. Mun. (924) Alludit ad Virgilii versus ZEneid. lib. x. quos referre opus est : Mantua dives avis, sed non genus omnibus unum, Gens "illi triplex, ete. APPEND. Ill. — MONUMENTA GREGORIANA. 1030 A Celsas ae. puppes armatas hane super urbem, Dum nova fiunt hac subito vulgata per urbem, Urbs avibus dives (924), degit sed gens ibi triplex, Ocius explorant quid agant, simul atque laborant, Bellum ferre libet, pars quaedam dicit inique — — Noctis nos usos (925) fore sat defendere muros. Pauperior quadam se pergere pars ait extra. Talia jactantes dictis, ae stulta putantes, Pars melior surgit, juvenes affatur et urbes (926): Vos juvat (927), o pueri, rapto ceu vivere pradis? Sed pudeat, pueri, non obsidione teneri, Advena vult miles nostras incidere vites, O juvenes fortes, fugiat discordia longe! Pars eat ad veniam nostrorum : supplicet illam, Nos omnino decet cui lzetius esse fideles. B Hac pars exhortans melior; fortissima corda Mollescunt juvenum : vieit concordia demum. Accedunt timide, poseunt veniam comitisse : llla solo fixos oculos aversa tenebat, Non audire preces tales omnino volebat. Missi lenibant animum sicut sibi quibant : Nostras offensas nobis, generosa potestas, Quaesumus, indulge, nostram tibi pandimus urbem, Cuncta tibi juret plebs, qua» versatur in urbe. Dietis istorum pariter procerumque suorum Vix dedit: assensum. Quin urbs affert sibi censum, Atque saeramentum minimus populusque superbus Fecit in urbe sibi; facti sunt ejus amici, Atque velint nolint, soliti fuerant yelut olim. Hoe etenim- pactum Bundeni (928) noscitur actum. 'Tune erat October, prope finem ecurrerat usque . Computus annorum Christi, texatur (929) et horum Quatuor atque decem centum quoque mille recedunt. U"ONPUT XX: Quod erga Dei cultum domina Mathildis intentissima fwit. - rzalma velut florens Mathildis pollet honore, PJamos et frondes cen tempus palma per omne, tzix toto servat virides nimis intus et extra : vice viget hujus honor, ne deficiat, Deus, oro. cvajulat haec parvos, inopes sustentat et altos, -sta sacerdotes de Christi (930) vincit amore, L Appellata ergo Mantua dives avis, hoe est. majorum gloria perquam illustris. At illico Donizonem rideas avibus pro avis scribentem. Verum hoe ille consulto fecit, ut subsannet Mantuam, quam non amplius di- vitem avis, sed avibus divitem vocat. Fortassis autem et alia illa verba gens ibitriplez, alio aecipit sensu. Hoe est erant ibi qui bellum suadebant, qui impro- babant, qui urbi se. valedicturos aiebant. Mum. (925) Codices nostri praeferunt Hostis. MUR. (926) Corrige et urbis, sensu poseente et nostris codicibus idem testantibus. Mun. (927) Accipe quomodo hae habeantur in eod. Re- gien., uno ibi addito. versu: Vos juvat, o pueri, nos obsidione teneri? Vos juvat, o pueri, rapto seu vivere pre dés? Sed pudeat, pueri, nos obsidione teneri. MUR. (928) De quo pago infra erit sermo, eum ibi Ma- thildis comitissa humanis rebus excesserit. MUR. (929) Imo in nostris codicibus faxatur. MUR. (930) Id est devincit amore Christi. MUR. 1031 -empore nocturno studiosius atque diurno tust sacris psalmis ac offieiis venerandis »-elligione pia, satis hee intenta perita. rmerent semper ei sapientes maxime cleri, -*estibus et vasis pretiosis rite sacratis "ullus ea presul studiosior invenietur. copia librorum non defecit (931) huieve bonorum. t"ibros ex cunctis habet artibus atque figuris. -mmemor est nunquam servare statuta secunda. tvella Dei gessit; victrix ob id exstat inermis. P»ex (932), paradise, suas sanctis pro te dare curat, -4*ota sui cordis cceli complete coloni : -axime tu princeps Petre, cui sua cuncta (933) ;re- [ liquit. "luctibus impulsus ponti, saecoque reclusus, —lle beatus vir levitaque Caesarius (934) sit ZAullatenus tardus, sed sit promptissimus almus Phristi clementis rogitator, ut ista supernis -n domibus vivat, baratri nec sentiat iram ; -3empla, sacerdotes, levitas ipsa decorat (935) zAartyris istius, ccepisse quod optime scitur. clim jam plene facit ecclesiam renitere : Zam eluit ex auro, aluit argentoque decoro, »-mplas ejus (936) terras, libros, et pallia, gemmas, contulit, ecclesias seit jam transcendere primas. Etujus opus musa sic est Canusina locuta : Cisquequo mundus erit, sit ut heec hera provida [ querit; wanetus Apollonius, Victorque, Corona, Quirinus, «usrant ante Deum, Mathildis ut ista beetur ita coelesti, pascatur pane perenni : tirga quos rectum det amorem, more parentum Ciximus in primis nos de dictamine libri ; cre manu si quid inhonesti scribere visi Z4os essemus, item Domina peteremus eidem —n libri fine patientur ut ipsa feriret. txelus perflagrans fecit nos promere tanta, Officium dictant (937) nostrum metra nomen et ista, Finis adest (938) libri, Dominum laudemus, Amici. De insigni obitu memoranda, comitisse Mathildis. Cogitat et traetat vir, sed Deus ordinat apta. (931) Rectius in nostris mss defuit. MuR. (932) Cod. antiq., Res. LEtB. — Et nostri habent Res. Quod sequitur dare sanctis, significat largiri ecclesiis sub nomine sanctorum Deo dicatis. MUR. (933) Cod. antiq., relinguet. Nam scripsit hcc auctor ipsa adhuc viva, etsi librum absolverit ipsa exstineta. LEIB. Legitur quoque in nostris codicibus relinquet. Nempe usum, nam antea apostolicae sedi sua omnia dono dederat. Mun. (934) Acta Saneti Caesarii habes apud Surium ad diem 1 Novembris. Hic autem invocatur, quia Ma- thildis comitissa ecclesiam Sancti Ceesarii in agro Mutinensi amplissime ditaverat, eamque canonicis regularibus concesserat. Lotharius III augustus in privilegio a me viso commemorat bona quoque qute domna comitissa Mathildis pro salute Sua, suorum- que parentum animam, ipsi ecclesi Sancti Caesarii donavit. Datum est diploma anno 1138, apud Vin- giolum. Pagius contendit Lotharium anno przce- denti 1137, e vivis decessisse. Si germanum est hoc diploma, ejus mors rectius a Baronio stabilita. MUR. (935) Cod. Regien., ipsa decoret. MuR. AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. A Dictavi binos nuper eum carmine libros, 1032 Quos ego Mathildi comitisse mittere dixi, Patres illius codex loquitur quia primus, Ad laudem cujus manet editus atque secundus. Frivola vitavi, quae scripsi, vera probavi. Letitia mentis libros dum necto tabellis; Nuntius advenit, qui me nimis obstupefecit, Dicens exstinctam prataxatam comitissam. Vires dirupte mihi sunt, subitoque medulla, Palpebris dulcis somni dormitio fugit, Viscera frigescunt, simul ossa caroque liqueseunt, Quaeque laborabam sunt e manibus vacuata. Haud nocet illius mihi mors, tantum modo scitur, Officit omnino recte viventibus imo : Sunt ubieunque boni, fuerant sibi maxime noti. B Nam qui trans Pontum, seu Gallieide remorantur, Christo jure preces ex ipsa fundere saepe Curabant, missos sibi mittebantque benignos. Ejus notitia patriarcha Hierosolymita, Ipseque Romanus, Constantinopolitanus, Leetabantur ita, quod ei sua propria seripta Mittere solerter studuerunt atque decenter. Omnis honorque deeus tune ltalice eeciderunt. Dum defuncta cadis, Mathildis, clara ducatrix. Vicisti reges, tibi cunctos atque rebelles; Coneiliumque (939) tuum, nee non rutilum quoque (. vultum Totius terrae cupiebant noscere gentes : Queis responsa dabas, omnes ei honorificabas. Stabant o quanti erudeles atque tyranni Sub specie justa, noscentes te fore justam: Qui dissolvuntur, jam pacis federa rumpunt, Ecclesias spoliant, nunc nemo vindicat ipsas, Si quisse forsan, tutor quod sit (940) quasi, monstrat, Ecclesi: partem terrae grandem prius aufert. Morte tua purus Mathildis defieit usus. Nam solito miles (941) domino studet altius ire. Deviat a retro (943) gressu jam clerieus, (943) ergo, Dives edit sumptus, quos pauper habebat. in usus, Fiunt diverse mundi per climata sectae, Quas o Mathildis prohibebas rite malignis. (936) Cod. ant., cui. LEIB. ' Legitur in nostris quoque codicibus, cui. Mun. (937) Ut in praefatione adnotavi, per aerostiehum ex initialibus litteris versuum capitis hujus, Donizo suum nomen ac munus expressit. Mun. (938) Scilicet, Donizo librum suum ad umbilicum perduxerat, eumque Mathildi adhuc viventi offerre meditabatur, cum ecce mors illam intercipit,et eau- sam poeta praebet adjiciendi subsequentes versus. Mun. (939) Id est curiam tuam. Regiensis tamen codex habet consilium. MuR. í (940) Advocatos ecclesiarum carpit, qui siepe non rem earum, sed suam agebant, eas expilando. Mun. (941) Id est nobiles vassi, sive vassali, qui eum ab episcopis ac abbatibus feuda recepissent, postea coram ipsis dominis, et adversus ipsos superbie- bant. MUR. (942) Typographi error Dev?af a recto. |!ta msti codices. In quibus etiam habetur ergo, non ordo. Nempe voce illa indigebat Donizo, ut versum clau- deret rhythmo. Mun. (943) Ordo. Lxis. ? 7 1033 Ut tua vita eluit, mors sic tua laude refulsit. Dum bis quarta manet indictio, jungitur atque Virginei partus, qui currere coeperat annus (914) Millenus quintus decimus centesimus : illum Natalem. (915) Christi. voluit celebrare canentis In quodam pago, Bondeno (916) nempe vocato. Oetavoque die Roma veniens, Pater ille, Relligione super eunetos qui maxime lucet, Scilicet. inspector Cluniaci (917) Ponzo sacerdos A domina tanta susceptus, ut inelytus abbas More suo sanetis surgens cantare synaxim Noeturnam, magnus licet algor stringeret artus, Devote gracilis surgit tamen ipsa Mathildis, Auribus intentis capiendo verba canentis Extensos cantus non deseruit sibi gratos Frigore pereussa, doluit nimis illico gutta. Vixque die mansit Patris ad missam venerandi, Cumque. dies luxit, fuit in qua tinctus in undis Christus, et in stella paganis se manifestat, Ac liquidos vertit latices in odore Falerni, Praseripti Patris manibus vix dueta dueatrix Audivit missam, licet aegra remansit ad ipsam, Languida grabato redit officio celebrato. Abbas dumque sibi ceomeatum (s?e, postulante metro) [plane petivit, Ipsa, suis fidens precibus, donavit eidem Pallia, sacratas vestes, argentea vasa, Atque erueem sanctam, pulehre gemmis operatam. O cultrix . Christi, quantum studiosa fuisti! À te non ullus vacuus discessit homullus, Si Domini certum quisti fore discere servum. Cum venit tempus, quod jejunat quoque Jesus, Jejunare volens haee debilis, ejus amore, Pontifices adsunt, prohibent jejunia, tantum Ingentes agapes sibi przecipiunt dare large. - Pontificum dietis Mathildis paruit istis ; Queis confíisa fuit (918) lacrymis sua debita puris, * (914) Baron., 1115. LEtB.' (915) Igitur Donizoni annus 1115 incipiebat a Na- tali Domini. Hie autem agitur de Natali secundum nos anni 1114. Decurrebat autem Decembri mense ilius anni indietio vui a Septembri mense. Mun. (916) In chartis, quas affert Baechinius, appella- tur Bundenum de Ronchoris, non illud quidem quod nune in Ferrariensi agro situm est ad Seultennam fluvium, sed alterum monasterio Padolironensi pro- pius. In Lucii II pap: bulla apud Ugheílum', tom. V ltal. Sae., pag. 1607, episcopo Regiensi confirmatur Plebs de Bondeno de Roncolis. Ideoque in dicecesi Regiensi defuncta est Mathildis, eique morienti pro- pterea astitit Bonus-Senior illius urbis episcopus. In antiquis vero Mutinensium Annalibus mss., suo loeo edendis, haec leguntur : Anno Domini 1115, 1X Kal. Augusti obiit comitissa Mathilda nobilissima in comitatu Mutinensi, in loco. qui vocatur Bondenum de diacono, ubi cdificavit quamdam ecclesiam, dum in infirmitate jaceret, ad honorem sancti Jacobi apostoli, juxta parietes cujus migravit de hoc seculo. MUR. . (917) Lege cum nostris codicibus Cluniaci. Pon- tius abbas Cluniacensis erat, atque adeo caput ece- nobiorum omnium Cluniacensi congregationi sub- APPEND. IIl. — MONUMENTA. GREGORIANA. " Causa tuz mortis scribatur, ut audiat orbis; 1034 À Jure stolis quorum solvi meruit Seniorum Interea languor. eum non. cessaret ab alvo Illius, inde timens dedit ecclesiis. sua vivens. Amplifieare studens tune ecclesias bene plures, Non est oblita quin Ecclesiam Canusinam. Semper chara sibi fuit, illius atque propinquis , Ejus quo eirca tribuit sub jure Filinam (919) Egregiam curtem, dantem fruges sat abunde, Innumerosque suos famulos jubet haec hera cunctos Ingenuos vitz post ipsius fore finem. JEgra jacens septem per menses ha eademque Ante domum lecti recubabat, ubi jugiter sie Jussit honore Dei, Jacobique pii Zebedzi Ecclesiam. parvam fieri, fuit et cito facta. Officii vestes, et agros ad pabula mense B Obtulit huie gratis, hanc praesul quando dicavit. More suo missam recubans audivit in ipsa. Hujus mortales exemplum discite tale, Quae Christo (920) vivens moriens servivit eidem ; Sex deciesque novem vivens annos in. honore, Julius ante dies octo quam det prope finem (921); Scilicet ante die celebrem Jacobi Zebedaei. Corpus ei Christi, pariterque crucem crucifixi Porrexit praesul Reginus, corde serenus, Quique bonus Senior (922) proprio fit nomine di- e | etus. In manibus cujus comitissa Mathildis ab hujus JErumma secli, jugiter memoranda, recedit. In eruee nam Christo sua figens oscula dixit : Te colui semper, mea nunc rogo crimina terge. C Accipiens Christi corpus venerabile dixit : Semper dum vixi, Deus, hoe scis, spem tibi fixi, Nunc in fine meo me salvans suscipe, quaeso. Sic orans migrat mox hac sapiens comitissa, Quanquam credamus, Deus huie quoque (923) sit [ miseratus. Ipsum nemo tamen scit (924), qui non postulet alte, Ut sibi concedat paradisi gaudia vera. jectorum sive addictorum, inter quze Padolironense. Verum Pontius vitiis potius quam virtutibus abun- davit, usque adeo ut anathemate pereussus diem suum clauserit, uti produnt Annales Benedictini clariss. Mabillonio auetore editi. Mun. (918) Cod. ant., Quis confessa fuit. Lxrs. Nostri quoque eodices confessa. Mun. (919) Castrum in agro Regiensi inter Montes su- D pra Bismantuam. Fe/ina appellabatur olim, utiet nune appellatur. MUR. (920) Seribendum Christi, uti in mss. habetur, et sensus postulat. Sublata autem est e vivis celeber- rima femina anno 1115, die 24 mensis Julii. Diem mortis ejus ita. Breviator Estensis expr'mit : octavo die exeunte Julio. Ex quo intelligis quid significet intrante et exeunte mense in veterum chartis. Vide antiquitates E;stenses. Mun. (921) Baron., an. 1115. LEr1R. (922) Cod. ant., Bonus-Senior. LEIB. (923) Codices nostri, huic quod. MuR. (924) Codex antiq., si. LiB. In iisdem habetur tamen sit ; atque ita revera scri- bendum Munz. * Hune in notarum numeris saltum opusculis jam prelo paratis ex suo ad alium locum translatis tribuas. Parnor. CXLVIII. 33 1035 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1036 Te, Benediete Pater, moriens hae curat amare, A Paruit in terris nimis haee in eorpore versans : Ceenobiumque (925) tuum ditatur eorpore eujus; Cui prece demonstra coeli cognoscere portas. 1n numero major duodenario, Petre, Pastor Cui proprie sortem telluris subdidit omnem : Valvas tu regni sibi prompte pande superni; Edidit hae zdem tibi, Jacobe, cumque jaceret, Speremus quamvis, quod ob hoe ipsam bene sancis, Maxime cum latum sit passa (926) tuum prope fe- [ stum : Ut tamen aceurras sibi poscimus ante tribunal. Pastor Apolloni Mathildim spernere noli, Sit licet injustum quod respicit (927) ipsa .sepul- [ erum, Quod tua fert ades, quo patres ejus inhzrent. Ast altare tuum tamen hae coluit quia multum, Ante pium regem veniam sibi posce libenter. Virgo Maria Dei genitrix, noctisque diei Hae audire tuum non destitit officium, nune Faeutte videat, tibi serviat, et super zethra Omnibus, in ccelis habitaeula qui retinetis, Vos sibi nunc omnes requiei porgite sortem. Amen. Explicit carmen mortis comitisse Mathildis. EXHORTATIO CANUSII DE ADVENTU IMPERATORIS ET REGINE. Pelle timores, non et honores, candida Petra (928), Tempora dudum prospera multum leta ferebas, Magna Mathildis quod tibi finxit, tempore multo Et genitores nobiliores ipsius ultro Te peramarunt, et fabricarunt denique celse; Progenies qua jam requiescens, desiit esse. Plangere cessa, gaudia specta, stabis honeste; Caesar honorat, teque decorat, sis sua semper. Plangere noli, culmen honoris tu retinebis, Alta Mathildis mortua vivit, splendida, felix : Qua nova mater regna beata, teque beabit, Est super illam eommemoratam nomine talis. Caesaris hostes sint procul omnes, ipse beetur Et sua eonjux fulgida prorsus vivat in evum. CHARTULA COMITISS/E MATHILDIS Super concessione bonorum suorum facía Romame Ecclesiz. In nomine sancte et individua Trinitatis, anno ab (1 gavi. Sed quia chartula nusquam apparet, et timeo Incarnatione Domini nostri Jesu Christi 1102, quinto decimo die Kal. Decembris, indictione decima. Tem- pore domni Gregorii septimi pap: in Lateranensi palatio, in capella Saneta& | Crucis, in praesentia Cen- cii Frangipane, Gratiani, Cencii Franeulini et Albe- rici de Petro Leone, et Benincasa, fratris ejus Uberti de Tuscia, et aliorum plurium. Ego Mathildis, Dei gratia, comitissa, pro remedio anima mea et pa- rentum meorum dedi et obtuli ecclesi: Sancti Petri perinterventum domni Gregorii papae VII omnia bona mea, jure proprietario tam qua tune habueram, quam ea qua in antea acquisitura eram, sive jure suecessionis, sive alio quocunque jure ad me perti- nent, et tam ea, qua ex hae parte montium habe- bam, quam illa que in ultramontanis partibus ad D me pertinere videbantur, omnia sicut dictum est, per manum domini Gregorii VII pape Romana Ee- clesie dedi et tradidi, et chartulam inde fieri ro- (925) Scilicet Padolironense Saneti Benedieti, ubi primo tumulatum ejus eorpus, tum inde sub Urbano VIII ponti&ce Romam translatum. Cum adhue ad Padum ejus tumulus intactus permaneret, anno 1613, die 22 Junii, uti scriptum eo tempore inve- nio, dux Mantuanus curiositate ductus arcam [ran- gi jussit. Visum ibi nobilis ae celeberrima viràgi- nis corpus integrum, os apertum, dentibus candi- dissimis, et nullo ex eis excusso. Sudariolum faciei impositum, vix manibus eontrectatum, in pulverem abiit. Ornamentum vero capitis incorruptum, quale in ejus picturis cernitur, ae precipue super Padoli- ronense sepulerum, et apud marchiones Canossinos Regienses patricios. Mun. ne donatio et oblatio mea in dubium revocetur; ideo ego, quae supra, comitissa Mathilda, iterum a presenti die dono et offero eidem Roman Eecle- sie per manum Bernardi eardinalis et legati ejus- dem Romane Ecelesi;, sieut in illo tempore dedi, per manum domini Gregorii, omnia bona mea, tam qua nune habeo, quam qua in posterum, Deo pro- pitio, aequisitura suf, et tam ea qua ex hae parte montium, quam in ultramontanis partibus habeo, quam quie in posterum, Deo propitio, acquisitura sum alio quocunque jure, pro mercede et remedio anima mea et parentum meorum. Quas autem ista mea bona juris mei superius dicta, una eum aeces- sionibus, seu cum superioribus et inferioribus sua- rum, qualiter supra legavi (929), in integrum, ab ea die, in eadem ecclesia dono, et offero, et per pra- sentem chartulam offertionis ibidem habendam (930) confirmo. Insuper per eultellum, festucam noda- (926) Corrige ex nostris codicibus: Cum lethum sit passa. MUR. (927) Cod. ant., respuit. Displicuit scilicet au- ctori quod Mathildis se non jussit in aree Canusina sepeliri. LxtB. (928) Id est Canossa, seu Canusium, arx fundata super silicem albieantem. Hac autem Donizo scribit, quia anno 1116 Henrieus V in Italiam descendens, totam sibi attribuit hareditatem comitisse Mathil- dis, atque inter ezetera ipsam Canossam. Mun. (929) Vulgaris eorum temporum formula est qua- liter supra legitur; atque ita hic scribendum. MuR. (930) In ejusmodi ehartis habendum usitata est notariorum formula. Mun. 1037 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1038 tam, gantonem (931) et vascionem (932) terrae, at- A timi libras mille; argenti pondera quatuor millia que ramum arboris (933), et me exinde foras expu- li, garpivi (934), et absentem me feci, et a parte ipsius Eeclesie habendam (935) reliqui, facien- dum (936) exinde pars ipsius Ecclesie dederit a - presenti die quidquid voluerit, sine omni mea et haredum ae proha&redum meorum contradictione. Si quid vero (quod futurum esse non eredo) sive ego comitissa Mathilda, quod absit! aut ullus de bzredibus ac proheeredibus meis, seu qualibet op- posita persona econtra hane chartulam quandoque offertionis ire, agere tentaverimus, aut tam (937) (938) per quodvis ingenium infringere quzsierimus, tunc inferamus ad illam partem, contra quam exinde litem intulerimus multam, quod est pcena auri op- et quo (939) repetierimus, vindicare non valeamus; sed praesens haec chartula offertionis omnibus tem- poribus firma permaneat atque persistat et perga- mena cum atramentario de terra levavi pagine Guidonis notarii (940), tradidi, et scribere rogavi. De qua subter confirmans testibus obtuli roborandam. Actum Canusic feliciter, Mathilda, Dei gratia, si quid est, in haec charta a me facta, etc. »X Ego Ardericus, judex interfui, etc. sK& Ego Ubaldus, judex interfui, etc. Signum manu Attonis de monte Barranzonis et Bonvicini de Canusia, rogati testes. Ego Guido, notarius palatii, scriptor hujus char- tu!z offertionis post traditam complevi, et dedi, etc. De Thesauro Ganusinz Ecclesie Romam transmisso, et de compensatione Ecclesie Canusinz facta. Anno Domini 1082, comitissa Mathildis eum epi- B, episcopus Heribertus catholice Romanam diligens Scopo Anselmo, qui et viearius erat papae Grego- rii VII in illis diebus in Longobardia, thesaurum Ecclesie Canusina postulavit abbati Gerardo, qui tune praeerat prefata Ecclesize, ad dirigendum pape pro defensione Romance Ecclesize, qua illo tempore persecutionem grandem habebat a Guiberto hare- siarcha. Itaque prenominatus abbasuna cum congregatione fratrum, fidelem amorem et dilectionem habens in B. Petro et Romana Ecclesia, vieario ejus et comi- tisse petitioni alacriter thesaurum obtulit, qui XX etav corona (941) erat, et una illarum aurea cum erucicula una itidem aurea, et duze tabulae altarium argentez, et coopertura argenti arece altaris Sancti Ecclesiam factum episcopi Anselrai laudavit, et lau- dans firmavit, Eeclesiamque Canusinam consecra- vit ; quzeque habebat Ecclesia ex suo jure sua dote annuit sibi, et postulante eadem domina comitissa alias duas capellas, unam in villa Placiole, et aliam in Jano (944) sitam eidem supposuit Ecclesie, nec non et capellam in Gurgo sitam per voluntatem ac nutus (945) istius episcopi a patronis ejusdem Eccle- sic. Canusina tune acquisivit Ecclesia (946) anno 1090. Hujus episcopi temporibus purgavimus inte- rius et exterius ecclesiam illam de Gurgo ex spinis et vepribus. Post haec idem episcopus Heribertus pergere volens in Siciliam per proficuum et hono- rem reginz Ecclesie, quia pura amicitia Canusinam Apollonii, et thuribulum grande argenteum. Quod C diligebat Ecclesiam, mutuo accepit (947) pretiosam decoctum Canusii septingentze libree argenti fuit et novem libra auri. "Tandem transmisso thesauro Romam per assen- - sumet voluntatem papae, qui chartam offertionis (942) de omnibus prediis predietze comitisse ab ea re- ceperat, supra nominatus vicarius, qui et hune epi- Scopatum tune, jussione papa, regebat, rogante domina comitissa pro aliquantula restauratione ablati thesauri, alias duas capellas in Filma (943) et unam in casula supposuit Eecleside Canusinze. Postea (931) Guantonem, id est chirothecam. LErs. (932) Gwascionem lego, gwasionem, id est cespi- tem. LErs. (933) Supple : tradidi, vel tale aliquid. LErB. (934) Guarpivi, id est ejeci. LE1B. (935) Habenda. LEIB. (936) Ad faciendum exinde pars ipsius Ecclesie, barbarum est, pro : uf faciat exinde pars ipsius Ec- clesig: quidquid voluerit. Vox dederit videtur redun- dare. LErB. (937) Etiam. LEIB. (938) Scribe aut eam; ita enim in aliis ejusmodi chartis. MUR. "3x (939) Quod. LE1B. planetam de purpura sanguinea et pulchro auri- frisio (948) eum decenti lineo indumento, quam cum indumento dixit valere xxx libras, et cuncta quae ex suo jure Canusina habebat Ecclesia iterum suis pontificalibus verbis valde confirmans, et spondens vera fide et certa promissione, si a Sicilia vivus re- verteretur, quod de melioribus capellis sui episco- patus subjugaret Canusinze Ecclesie, et si eontinge- reteum non reverti, aut si perderet planetam et in- dumentum, ipse ordinaret unum de bonis (949) (940) Paginam Guidoni notario. LErs. (941) Forte, coronarum. LEIB. (949) Forte, oblationis. LEtB. (943) Cod. Regien., in Filina. MUR. (944) Idem cod., in Fano. MUR. (945) Idem cod., ac nutu. Mun. (946) Idem cod., acquisivit Ecclesia. 'Tum sequi- tur: anno 1090 hujus episcopi, ete. (947) Idem cod., mutuo ab ea accepit. MUR. (948) Aurifrigio. LEIB. : j (949) Idem cod. Regien., unde de bonis reginc Ecclesig restaurationem haberet Canusina Ecclesia de mutuato sibi indumento. Deinde vero, etc. MUR. 1039 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1040 reginze Ecclesio, ut restaurationem haberet Canu- A prietatem Sancti Petri a comitissa susceperat, omni sina Ecclesia de mutuato sibi indumento. Demum vero post concordiam papa Paschalis. cum impera- tore, et post mortem comitisse M. mandavit Canu- sina Ecclesia pape. censum quinque annorum, pe- tens firmitatem Ecclesiarum (950) suarum, et illam libertatem quam a tempore primi Ottonis. imperato- ris Romana Ecclesia sibi conscripserat, ita videlicet ut nemo episcoporum unquam in aliquo sibi domi- naretur, et ut Gregorius VII qui tam (951) pro- anno reddendo censum xx solidorum, sie suo apo- stolicali privilegio eam corroboraret atque muniret. Quod et fecit sanctissimus papa, perpetuo anathemate subdens, et alienans a corpore et sanguine Christi, quieunque vi illud scienter, quod juris S. Apollonii est, abstulerit, vel qui confractor ejus privilegii in- ventus fuerit. Hujus autem rei testes fuerunt domnus Petrus, Vincentius, Pert. Joannes (952) et Donatus ejus monasterii clerici, etc. VITA. COMITISS/ZE MATHILDIS Oratione soluta ab auctore anonymo scripta et ez ms. Francici Marie Florentini a Guilielmo Godefrido Leibnitio primum edita. HISTORIA ILLUSTRISSIM JE COMITISSE MATHILDIS, ET DE GESTIS POTENTISSIMORUM PROGENITORUM SUORUM, CUJUS CORPUS REQUIESCIT IN DIGNISSIMO COENOBIO S. BENEDICTI DE PADOLIRONE, s DIOECESIS ET DISTRICTUS MANTUANI. OBIIT AUTEM ANNO HUMANAT/E DIVINITATIS MILLESIMO CENTESIMO QUINTO, DECIMO NONO KALEND. AUGUSTI. Mathildis inclyta comitissa, et militaris admodum B natione Burgundium. Post cujus mortem Lotbarius mulier, Henrieo IV imperante suis przclarissimis aetibus in muliebri sexu inter viros prccellentibus virtutibus habetur insignis. Hujus historia, tam progenitorum ipsius quam suam originem et acta summatim continens, ex diversis collecta chronicis, sequitur in hune modum. JAPUT PRIMUM. De obsidione castri Canossm, ac liberatione regine Adeleida, quem Ber ingar (us vem : líalice deti- nebat. Sigifredus, princeps quidam illustris de Tusciae partibus. eomitatu Lucensi ortus, studens sui no- minis gloriam ampliare, Longobardorum fines in- gressus eum filiis ejus Sigifredo, Attone et Gerardo, multas civitates, gentes et oppida conquisivit, et sibi subegit. Defuneto tandem eo, filiis ejus praefatis paterna condivisa substantia : duo ex eis, scilicet Sigifredus et Gerardus Parmensem civitatem inco- luerunt. Atto vero qui longe fratres viribus et rebus transcenderat, Canossam castrum sibi domicilium accepit, duod turribus munivit et moenibus deco- ravit. Erat enim loei natura cireumquaque muni- tum, inexpugnabile revera praesidium, situm in dicecesi Reginensi, Ad cujus castri obsidionem dum venisset Beringarius rex Italize, eum filio et Longo- bardorum exercitu, ut sibi Attonem cum castro subjiceret, rex et filius sunt exstincti. Longobardi vero Ugonem virum inclytum statuerunt sibi regem (950) Idem cod., firmitatem omnium Ecclesia- rum. MUR. (951) Idem cod., qui eatn in proprietatem. MUR. ejus filius vir prudens regnavit, habens conjugem Adeleidam nomine, splendidam reginam. Ex hae subtraetus luce Lotharius, quidam Berengarius Longobardus hujus nominis quartus, absque nutu Adeleidz relicte regine, eaque renitente pro viri- bus, rex ereatur Italie. Qui contra eam ob hane causam saevitia et ira pariter in tantum incanduit, ut ipsam suz sublimationis impugnatricem super arcem Gardam retro turrim carceri incluserit, sola sibi eoneessa ancillula. Regina, cum diu mansisset inclusa, capellani sui tandem solertia de carcere evasit. Hie enim Martinus nomine vir fidelis et sagax, murum turris confregit occulte, et dominam eum ancillula clam inde ducens, datis sibi indu- C mentis virilibus, usque ad Mantuz laeum perduxit, qui piseatorem cum navicula reperientes, transvehi petierunt. Eo vero navigationis pretium exposcente, inquit ad. eum capellanus regine : Si scires qui sumus, nos latus et absque pretio veheres. Qui respondit : Ergo mihi aperite qui estis? Dumque sacramentum ab eo peterent quod nemini revelaret arcanum, ipse, duobus acceptis baculis in effigiem crucis in terram positis, se rem celaturum juravit. Tunc eapellanus ei aperuit, indicans esse reginam. Piscator itaque letus effectus, palmas ad colum tendens, statim eos in navieula assumptos ad aliam lacus ripam devexit, prope silvam usque lacui con- tiguam. Regine quoque piscem obtulit rogans ut, (952) Idem cod., Pefrus, Joannes, et Donatus hu- jus, ete. 1044 APPEND. IIT. — MONUMENTA GREGORIANA. 1042 si quando prospera sibi arrideret fortuna, remi- A praestantiores ibi viros alloqui. Quod rex intelli- nisceretur pauperrimi piseatoris. Pervenientes igi- tur ad ipsam insulam una ibi hebdomada trepidi latuerunt, Capellanus enim secreto loca silvie con- tigug cireumiens vietum procurabat reginz. TTrans- acta hebdomada suspirans et ingemiscens re- gina suce miserie statum : Heu ! inquit capellano, captivam me semper esse conspieio, quidnam mihi hie esse prodest? Vade, quaeso, igitur ad Reginum episcopum Adalardum, qui cum mihi consueverit esse fidelis, spero quod, si sibi quantus sit meus fletus indicaveris, forsitan miserebitur nostri. Hzec dicens statim capellanus ad episcopum properavit, et secreto sibi reginae miseriam patefaeiens, ejus sibi presidium conferri supplicavit. Condolens his episcopus, lzetus tamen quod regina viveret efficitur ; capellano respondit nullum se possidere oppidum in quo secure posset regina morari. Militem tamen se habere dixit Attonem nomine, quem supra diximus, filium Sigifredi, amicissimum sibi, eujus erat castrum Canossa nomine ante dietum pro regina tutissimum revera prasidium. Confestim igitur capellanum ad Attonem direxit. Qui eum videns, et de regina interrogans, eam de industria sua respondit in carcere fore defunetam. Tune Atto, qui reginam fideliteradamabat, nimium inde dolens lacrymas fudit amaras. Quod cernens reginae capel- lanus, rem ei statim aperuit. Atto igitur equo veloeiter ascenso, cum capellano et famulis ad reginam perrexit, quam in silva reperiens eum ancillula, ad Canossam eam perduxit. Post hae Romam ad papam Joannem nomine duodecimum nuntium hujus rei direxit, supplieans sibi super hae re dignum impendi consilium. Deliberavit enim Atto reginam ipsam imperatori Ottoni, tune Ale- mania regi, in conjugium copulare. Papa vero eommendans quod gesserat Atto, mandavit ei ut quod de regina proposuerat, salubriter adimpleret. Atto igitur, pontifieis cognita voluntate, reginam eidem Ottoni Veronam venienti dedit in conjugem. Otto vero rex Attoni maxima per hzc promisit beneficia. CAPUT 1. Otto imperator in auxilium venit Attoni in Canossa obsesso, et Berengarius capitur. He ita dum se haberent, omnia prorsus latebant Berengarium regem. Cognoverat sane evasisse re- ginam, sed quo aufugisset, quidve egisset, erat ignarus. Audito autem Ottonis regis adventu Ve- rong, et quaecunque de regina eum eo egerat Atto, iratus et frendens coadunato exercitu venit Canos- sam, eamque obsidione vallavit. Sed Atto prudens et strenuus, oppidum, etiam loci natura fortissi- mum, necessariis quibusque munierat. Suos igitur ad defensionem solum cohortabatur intrepide Cumque rex Berengarius castrum obsessum multis telis et machinis impeteret, excelsa tamen ejus moenia contingi non poterant. Inter hzc consueverat interdum Atto de turri excelsa descendere, et C gens illum eomprehendere machinatus est. Quidam vero Attoni amicus, haec prasciens, eum secreto de turri vocatum, ut, emisso per fenestellam turris capite, ejus audiret verba rogavit; quod cum fe- eisset Atto, hane ei fabellam narravit : Ursus, inquit, ventre famelico, suspensus ad escas existens, se cervi eujusdam amicitia languere confinxit, misit ut se visitatum concito gressu veniret. Cervus igitur eum venisset, ursus ejus adhaesit auriculae, eamque discerpens, ipsam etiam unguibus laniavit. Cervus tandem evasit. Post haee rursum pro cervo man- davit, promittens ei magna munera si veniret. Cervus inscius et offensionis oblitus, iterato revers titur, qui urso propius accedens, residua eum privavit aurieula, sieque. delusus eervus rediit de- turpatus. Tertio tandem urso pro eervo mandante, dicebat enim se magna eum eo loqui velle, incautus cervus advenit. Cui ürsus arridens, dente eum repente et ungue discerpit vitaque privatum vulpi assandum dedit. Quem dum assum urso vulpis prassentasset, cor illius a. vulpe sibi dare expetit. Cui vulpis cervum eor non habuisse respondit. Ursus vero dum prorsus cervum eor habuisse con- tenderet, et illud statim sibi dari vellet, vulpis ait; Dum tuis tertio - petitionibus sic annuisset improvi- dus, corde eum caruisse protinuscomprobatur. Hae narrata fabella, et cur eam dixerat Atto intelligens, turrim, obsidione durante, amplius non descendit, utile sibi exemplum reservans. Dum vero tribus annis et mensibus sex apud Canossam perdurasset obsidio crudelis, Atto tedio affectus, imperatori scripsit Ottoni ut promissionis olim sibi factee, dum illi Adeleidam copulavit reginam non immemor, ei accurrere auxilio non differret. Otto igitur collecto armatorum exercitu in agrum Veronensem advenit, Padumque transiens, cum Berengario aperto marte parat eoufligere. Quod audiens Berengarius statim ab obsidione decessit. Cui in Prato Fontano impe- rator obvius factus grandi subito exorto clamore, inter Berengarium et Ottonem initur praelium. Pu- gnatur acriter utrinque : multi tamen essi sunt, multique mortui. Berengarii exercitus terga vertit; dumque fugientes Longobardos Alemanni inseque- rentur, Berengarius capitur, et Ottoni prasentatur; quem vinetum compedibus, quoad vixit, eaptivum retinuit. s CAPUT IIT. De pralio inter Adalbertum, regem Italic, et Lithul- phum, Ottonis imperatoris filium. Post hee Adalbertus Berengarii filius a Longo- bardis sublimatur in regem. Hic armis strenuus pacem] eum Ottone nunquam voluit. Atto vero sagax ingenio, et animo fidens, Canossam oppidum necessariis munivit. Adalbertus quoque rex oppi- dum ipsum obsedit. Dumque mensibus triginta in obsidione mansisset, Atto Adalberti regis animum adversus se videns pertinacem, — rursum misit Ottoni, ut ejus sperato sibi subsidio non deficiens, * 1043 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1044 ipse, vel filius Lithulphus, sibi adesset obsesso. A oppidis, Romam perrexit, et a papa hujus nominis Otto itaque filium suum Lithulphum cum mille armatis sibi misit auxilio, qui in Italiam veniens Veronam intravit. Quod audiens Adalbertus rex obsidionere licta Bafigium perrexit. Lithulphus vero Verona exiens, vespertina hora Battonis pratum advenit, ubi aderat Atto; a quo susceptus hilariter, male, inquit Atto, gatonem cum mure in arcto saeculo simul esse fertur. Ad quem Lithulphus, ut hoe sibi enuclearet enigma, respondit : Non decet, inquit Atto, duos comitatus in uno homine esse simul. Capiamus igitur, inquit Lithulphus, consi- lium quid sumus acturi. Atto respondit : Bonum est nocte hac in agro isto quiescere; et, corporis eura insistentes, qui Adalberti exercitum exploret mit- tamus. Quod et factum est. Reversus igitur nuntius, Attone primo | invento : Tanti sunt, inquit, hostes, [ut] si nostri pecudes essent, ab eis comedi possent. Tune Atto, silentium nuntio imponens, ad Lithul- phum aecedit, et retorta sententia nuntii verba mutavit. Adeo,inquit, pauci sunt hostes, ut si bidentes assati essent, eorum non sufficerent nobis earnes. Hortatur itaque Lithulphum. ut armis as- sumptis irruat in Adalberti exercitum. Lithulphus igitur, prorumpente aurora, eum suis armatis etiam ad Adalberti exercitum propinquat. Senserunt illum exeubia, et statim Adalberto nuntiarunt. Ipse vero propterea stupefactus jussit rimari qualia essent, suosque signo vocari. Interea, audita missa, nun- tiatur ei mille numero hostes esse. Adalbertusigitur rex eum paucis armatis exivit ad prelium ; quem dum conserta pugna horribili Lithulphus ferro im- peteret, Adalbertus in eum hastam vibravit, et thoracem perforans, ac per pectus educens, illum vita privavit: Alemanni suo destituti duce moeren- tes tremore coneussi sunt pariter et timore. Sed Atto, vir singularis magnanimitatis, statim advenit, et eos eohortans ad bellum viribus resumptis et animis, eo duce, durissime preeliatur. Tandem, licet eum magna suorum cade, Atto cum suis victor existit, et fugatum Adalbertum regno privavit. Qui regni amissi confusionem non sustinens, pertrans- . ivit Oceanum, seu mare Adriatieum, amplius minime reversurus. Ab eo quoque Longobardi, nullum sibi regem ulterius statuerunt. Haee autem aeta sunt anno octingentesimo quinto decimo in- carnati Verbi Dei. Corpus Lithulphi Atto habens, edueta ex eo viscera, in ecelesia S. Prosperi sepe- livit. Corpus tandem digne condiens aromatibus, patri transmisit Ottoni, eumque per solemnes inter- nuntios hortatur ne pro nece filii qui fortiter pugnando corruerat, moerens, ad Italiam tardius festinaret, regnum penetraturus rege privatum. Otto quanquam nimium de filii morte turbatus, honora- biliter tamen eo sepulturze tradito, in manu potenti Italiam venit, qui a eunctis pacifice receptus, re- gnoque sibi tradito cum civitatibus et cunctis (953) Ferrariam. Joanne duodecimo imperii diadema suscepit; Atto- nem posthac magnis ditavit muneribus,et comi- tatus decoravit honore. Qui tandem decedens, de proba muliere Ildegarda nomine, duos reliquit filios, Gothofredum Brixiensem episcopum, et The- daldum. CAPUT IV. De Thedaldo Attomis filio, et ejus fiis, Thedaldo scilicet, Bonifacio et Conrado, et, de morte Thedaldi et Conradi. Thedaldus igitur post Attonis ejus patris mortem omnem paternumservans honorem, et virtutes imi- tatus, terras et oppida propria amplificans, prineipi- bus exstitit notus et charus. Cui Joannes pontifex B multa sibi dilectione conjunctus civitatem concessit feriarum (953). Canusium castrum multa diligentia custodivit. Juxta etiam Padi fluenta, longea Mantua miliaribus decem, idem dignum construxit eceno- bium quod sanctus Benedictus de Padolirone nun- eupatur, in quo monachos sub Benedieti regula degentes instituit. Conjugem habuit Voiliam (954) nomine, sua omnibus pietate placentem, de qua tres procreavit filios : Thedaldum videlicet, qui fuit Are- tino urbis episcopus, et Bonifacium militem stre- nuum, Conradumque prudentem virum. Moriente igitur eorum patre Thedaldo, Bonifaeium instituit primatus honore gaudere : euinummorum duodenos saecos refertos contulit, quos in sua eamera conser- vabat. Voluit etiam ut, eo przesente, filio suo Boni- facio subditi sui fidelitatis juramenta praestarent. 'Thedaldus autem ipsius Bonifacii frater, Aretinus episcopus, religionis sanete. maximus cultor, com- missum episcopatum sibi fideliter gubernavit; de quo fertur non omittendum exemplum. Hie enim, dum in tempore, gravi quadam laboraret cegritudine. corporali, et de sanitate illius mediei desperantes omnino nisi adulterium eommitteret, et amici ejus, ad illud patrandum scelus indueerent, pro muliere miserunt; quee dum advenisset, statim ante lectum suum ignem jussit accendi, qui leeto appropinquans, et jam flammarum incendium sentiens, subito la- erymatus exelamavit : Vze, vae mihi! dum hane modo tenuem flammieulam sufferre non possum, quomodo: D si me perire contingat, potero barathri incendia superare ? Scelus quippe istud ad illum me puteum conducet, in quo funditus sub tetro igne patiar eru- ciatus. Absititaqueut, pro temporali sanitate, eterna me contingat salute privari! Tali igitur. exemplo prudens antistes subditum sibi gregem monuit, et, Deoannuente, meruit sanitatem. Mirum etiam in modum detestatus est Simoniacam pravitatem. De- functo itaque Thedaldo, Bonifaeius et Conradus ejus filii inter se fraterna vixerunt concordia, quam licet plures aemuli scindere niterentur, semper nihilomi- nus inter eos majoris dileetionis crescebat affectus, Bonifacius Riehildam comitissam Gisberti : principis (954) Guilliam. 1045 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1046 filiam duxit uxorem, quae Nogarz sine liberis de- A filia remansit et heres. Est tamen aliquorum opinio functa jacet. Cumque hi fratres divitiis florerent et viribus, in tantum ut hostibus metum incuterent, multi et regno vicini in Caviliolo adunati, eos ag- gredi et debellare contendunt. Quod audientes Bo- nifaeius et Conradus, viriliter sumptis armis illos invadunt, et, mirabili eonfecta pugna, tandem hostes ezsi fugantur, et campus horribili strage cruoreque multo repletuv : sicque fratres ipsi victores perman- serunt. Conradus tamen in eo prelio vulneratur, qui post aliquot annos, mala vulneris habita dili- gentia, ultimum vitz suze clausit diem. Cujus corpus Theldaldus Aretinus episcopus, frater ejus supra nominatus, in Canusium oppidum detulit, et eum magnis exsequiis sepelivit, anno humanatz divinita- tis millesimo trigesimo. Ibi quoque ambo pranomi- nati pontifices Gothfredus Brixiensis episcopus, et Thedaldus Aretinus, Ildegarda Attonis conjux, Ro- dulphus et Conradus Bonifacii filii, et Voilia, The- daldi filii Attonis uxor sub uno sunt pariter saxo contenti. CAPUT V. De Bonifacio patre Mathildis, et qualiter Beatricem duait uxorem. Bonifacius autem, Conrado fratre defuncto, ma- gnis exstitit clarus virtutibus. Hie enim in puerili adhue zetate, ingenio multo viguit, et sensu mirifico polluit. Fuit quoque forma procerus, corpore deco- rus, actu providus, viribus. acer, dapsilis cunctis, de quo Erythraea sibylla praeclare vatieinata est : Igitur enim futurum ducem eujus nominis princi- pium erit B., qui dictis et actibus limpidus, rerum locuples, opere pacificus, et in praeliis victor existet. Habuit idem Bonifacius et aliam conjugem illustrem, scilicet Beatricem ex Gallia, scilicet regali stirpe progenitam, multo formze decore et sapientice nitore dotatam, cujus pater Federicus, et mater Mathildis exstiterunt. Ad quam desponsandam eum Bonifacius in Galliam properaret, quanto honore polleret, et quam ingenti quoque gloria emineret, patenter ostendit. Nam comitatus solemnissimo principum et nobilium ecetu, inter ezetera sua insignia magnifi- centi? equorum pedibus jussit argenteas soleas apponi. Que si casu aliquo resilirent, nemo suorum reassumere dignabatur, sed passim per agros et se- D mitas, a transeuntibus tollebantur. Hzec sibi oppida et villas, servos et ancillas in Gallizee partibus dona- vit in dotem. Quam dum reversus a Gallia in Lom- bardiam duceret, magno a eunctis applausu et ho- nore suscipitur. Tribus mensibus nuptiarum convi- via, impensis profusioribus grandique omnium letitia perdurarunt. In quibus quidquid vasorum erat argento rutilabat, et auro splendebat. Ex hac Beatriee liberos genuit, Federieum scilicet, et Ma- thildam nobilem comitissam, de qua praesens habe- tur historia. Sed Federico et Beatrice ab hac luce subtractis, Mathildis superstes unice patri Bonifacio Henrieum hujus- nominis quartum imperatorem genitorem fuisse matris hujus comitissze Mathildis, hoe modo videlicet : Dicunt matrem Mathildis, dum virgo esset, in juvenem nobilem. exarsisse, genere Lucensem, in imperatoris aula ministrantem ; qui tandem, hae imperatoris filia cognita, commissa timens, eum ea abiit et diu latitans vitam duxit. Tandem eum in civitatem quamdam imperator ve. nisset, in eujus episcopatu juvenis ille eum impe- ratoris filialatitabat; juvenis ille rem aperuit.episeopo civitatis ; ille autem imperatori narravit. Cujus pre- cibus venia promissa, utrumque recepit ad gratiam. Huic juveni nomen erat Bonifacius, qui ex impera- toris filia hane. genuit comitissam, quos imperator B auxit ex imperii viribus, eis multa concedens. " CAPUT VI. De confederatione Bomifacii cum $mperatore Conrado, et ejus morte. Conradus imperator hujus nominis secundus, dum Parmam obsideret rebellem, hune Bonifacium ad suum subsidium evocavit. Cujus fultus przesidio, utpote viri viribus strenui et armis edocti, civitatem ipsam obtinuit; quem sibi postmodum ipseimperator astrinxit foedere juramenti, et multo illum honore provexit. Posthac Henrico tertio imperante, dum ad bella eontra Burgundos idem processisset impe- rator, praefatus Bonifacius in imperatoris auxilium memoranda pariter et magnifiea egit in hostes. Inter qua istud silentio praetereundum minime duxi. Dum enim in cujusdam castri obsidione multos Bonifa- cius ex Burgundionibus ferro cepisset, minatus est eorum nasos et auriculas mutilare. Adfuit ibi ma- trona quaedam nobilis et dives, quz& tantum argenti pro filii redemptione se daturam est pollicita, quan- tum in trutina positum moles corporis ponderaret. Cui Bonifacius, caput quatiens : Absit hoc, inquit, ut hostes ferro capti redimantur argento! volo ut hu- jusmodi poena posteritati vestrae sit opprobrium sempiternum. Ineisis igitur naribus et sectis auribus, tres jussit onustari elypeos. Hune inperator Henri- cus idem Bonifacium, sola stimulante invidia, eum videret eum magnificis actibus strenuum, saepius tentavit dolo occidere. Sed, Deo custodiente et eo semper insidias dissimulante, imperator suo cona- mine frustratus est. Fuit quoque sepe. diebus Boni- facius in divinis sollicitus, savos (955) etiam hono- ravit pontifices, elerumque valde dilexit, et precipue monachos. Pro divino autem amore, et munificentize sue eis dexteram aperuit; delietaque propria illis confidens, condignam sumpsit poenitentiam. Tandem eum votum vovisset Christi visitare sepulerum, et pro sua expedienda peregrinatione omnia comple- visset, illo voeante in. eujus manu sunt hominum vitae, univers carnis viam ingressus est, anno Do- miniez Incarnationis millesimo quinquagesimo se- cundo, qui fuit annus duodecimus Henrici tertii, et * (955) Id est sapientes, An potius legendum sanctos? Seribe : Sacros. Mun. - 10&7 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1048 Mantu:e sepultus est. Post quem conjux ejus illustris A propterea divina occulta ultione postmodum viduata comitissa Beatrix annis quindecim supervixit, uni- versam marchiam rite gubernans, filiamque Mathil- dem diligenter nutriens, bonis eam moribus et vir- tutibus informavit. Duo fundavit monasteria, Fraxi- norense scilicet et Canusinum, illisque — praedia magna donavit. Demum, infirmitate correpta, de- cima octava Aprilis die, anno gratia millesimo sep- tuagesimo sexto, Henrico quarto imperante, feliciter ab hae luce migravit, corpus ejus Pisis condi- tum est. CAPUT VII. De fama comitisse Mathildis, et de fama et opinione ejus mariti. Mathildis igitur comitissa, defunctis patre Bonifa- cio et matre Beatrice, tum morum probitate, tum progenitorum preclara prosapia multis in regnis nota efficitur et famosa. Hanc enim Graecorum prin- cipes, Alemannorum, Russonum, Saxonum, Friso- num, Árvernorum, Vasconum, Francorum, Lothe- ringorum et Britannorum multis extollebant laudi- bus,et multa sibi dona transmittebant. Inter quos Alexius Grecorum, et Alemannorum reges ejus con- jugium petierunt, et alii quoquemulti praeclari duces et principes, quibus placide, non tamen eflicaciter - respondebat; hzc enim semper erat facie hilaris, mente quieta, corporeque decora; Teutonieam, Franeigenam et Lombardieam optime novit linguam. Inter ezterasque nationes fovit amore precipuo Lombardos. De viro autem hujus comitisse Mathil- dis exstat in dubio. Per hac enim verba videtur hujus historie seriptor innuere comitissam hane non habuisse maritum, cum in sequentibus etiam quod habuerit, vel filios genuerit, nullam faeit men- tionem. Scribitur tamen in libro qui dicitur Copia Landulphi de S. Paulo, quod ad secessum residens dux. quidam nomine Gothíridus, Gothfridi filius, gladio confossus interiit, conjuge relieta Mathilda, Bonifacii ac Beatrieis admodum elarissima filia ; per quod nascitur quod hec comitissa alieui viro nu- pserit, huie scilicet Gothfrido. Est et aliquorum opinio quod iste Gothfridus dux fuerit Spoletanus, quanquam in eadem copia ejus non nominetur du- catus. Scribit enim Martinus Polonus in Chronica sua, quod Gothfridus Spoletanus dux et comitissa Mathil- dis devota filia sancti Petri, Nortmannos expulerint : qui in prajudieium Eeclesiv?, Alexandro papa se- eundo praesidente natione Mediolanense, regnum Apuliz invaserunt, et fines Campania devastabant. Ponit quoque Jacobus de Varagine, ord. Fratrum Preedieator., archiepiscopus Januensis, in Chronica sua, quod haee Mathilda tradita nuptui, cum de viro suo filium genuisset, propter dolores quos in partu senserat, noluit postea viro suo conjungi; sicque filio mortuo, eaque superstite, sine liberis tandem ultima defecit. Fertur etiam quod, per ipsius partus dolores animata in maritum, ipsum fuerit insecuta, et forte (ut aliquid autumant), per modum qui dictus est, in eum necem a filio inferit procurasse (sic). Et marito, filioque ea superstito privata, multis prius bellorum conflietibus et adversitatum stimulis la- cessita, ut patebit in sequentibus, et suorum ultimam decessisse, et pro suge remedio animz que posside- batapostolorum clavigero reliquisse. Seribitur autem in libro qui Darius appellatur, quod hzee comitissa Mathildis cum jam duobus fratribus emortuis, quos Henrici imperatoris calliditate occisos fore credebat, seque solam videns superstitem, serpente qui olim protoplastos in paradiso Dei decepit callidior, ipsum- que quarens imperatorem a regno privare dolis acutissimis, non armis laborans, septimo adheesit Gregorio, qui prius Ildeprandus dictus est. Quae cum adhuc virgo Gigonem virum prudentissimum p Northimandiz ducem duxisset in maritum, per annos paueos seeum morata, super se jam poenitens alicu- jus habere dominium, consilio inito cum vernula sibi fidelissima, ipsumque ad cloacam super laeum sedentem per secessum immisso ense fecit inte- rimi. Cumautem robur a Tuscia usque Romam comi- tatus sui fere sola exerceret, pactoque seeretissimo habito cum eodem Ildeprando, Ecclesie Romana tune diacono, nee non cum quamplurimis religiosis a finibus Albini et Ruflini sparsis, quatenus sine consensu imperatoris in pontificem Romanum elige- rent, ut eonsecraretur operam dedit. Sed ne sermo praesens videatur mortuos accusare, ad subsequentia procedatur. CAPUT VIII. C De pace facta per comztissam inter imperatorem et papam. Post mortemitaque matris comitisse Mathildis dis- currente fama per orbem regem Henrieum hujus nominis IV, Ildebrando consentiente, qui et Grego- rius VII, cum suisfautoribus, anno ejusdem Henriei vigesimo primo, qui fuit an. Dom. 1077, a matris Ecelesize sanctze gremio segregatum, et Alemanni du- ces, scilicet Bertholdus, Rodulphus et Unelpho cum multis comitibus et episcopis ab ejus se traxere consortio, cum multa infamia denotantes; quod im- perator agnoscens, ad consobrinam suam Mathildam comitissam illustrem nuntios direxit, ut ipsa eonsi- lium exquireret propter quod papa Lombardiam properaret, promittens satisfacere de commissis. Pro- D. curante igitur eadem comitissa honorifice suscepit, ubi etiam imperator Henrieus adfuit. In presentia igitur episcoporum et principum, inter quos erat ve- nerabilis Ugo Cluniacensis abbas, imperatoris Hen- riei in lavaero pater, de pace traetabatur. Cumque tribus jam super his decursis diebus, nullum pacis traetatus sortiretur effectum, imperator abbatem Ugonem humiliter deprecatus est ut sibi pro pace fidejussor existat ; quod ille sibi non licere respon- dens, astans comitissa pro imperatore preces ingemi- nat. Cui et abbas ipse respondit : Tu sola potes hoe exsequi : tune supplex imperator consanguineam ro- gans ut, ea intercedente, a Romano pontifice bene- dictionem suseipere mereatur ; quod se acturam pro- mittens statim ad summum pontificem abiit, eum. 1049 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANÁ. 1050 que supplieiter allocuta, tandem annuit. Credidit A tes absolvit ab infidelitate et perjurio. Quod impera- verbis ejus, petiitque ut sibi et Ecclesi: Romanze ab ipso imperatore fidelitatis juramentum praestetur. Imperator itaque ad praesentiam papze nudis pedibus super nivem et glaciem incedens venit, et in modum erucis se in terram ante pedes pontificis jactans : Paree, iuquit, beatissime Pater, parce. Cujus papa presentia miseratione motus, benedixit, et ad pacis oseulum admisit, missaque solemniter decantata, corporis et sanguinis Domini nostri Jesu Christi in paeis et eoneordic signum eum fecit communione partieipem, et in areem Canusinam eum deduxit mira- biliter eolleetantes Sieque Mathilde magna pru- dentia consolidata suntinter imperatorem et papam pacis fcedera, invitis tamen quibusdam episcopis, et in lite manentibus, prout subsequentia declara- bunt. CAPUT IX. Qualiter papa et comitissa, ?mperatoris fide mutata, insidias evaserunt, et sibi et suis adversati sunt. Post haee imperator, papa dimisso in oppido Canu sino, Regium perrexit, quam civitatem quidam de- populabantur episcopi, videlicet Mutinensis, Cremo- nensis et Bononiensis, de pace inter papam et im- peratorem plurimum metuentes.. His erat auctor Guibertus archiepiscopus Ravennensis, natione Par- mensis, vir nobilis et astutus; hic autem imperato- ris mentem adeo pervertit a papa, ut de pacis com- positione peenitens papam conceperit eaptivare. Die igitur 6 ex quo discesserat a papa Bibianellum re- meavit, ad quem papa, nec non et comitissa (956) : petit imperator eum eis colloquium ultra Padum, quod annuentes, dum transisset imperator, etiam . ipsi transire contendunt, concepta fraudis ignari. Cumque transissent, venit ad eomitissam insinuans qua latebant. Patefaetis itaque insidiis papa cum comitissa ad oppidum: rediit, imperatorem minime revisurus. Hoc audientes episcopi supradicti leti sunt effecti, et maxime Guibertus, qui, hujus seditio- nis auctor, sedem apostolieam contra Gregorium in- vadere satagebat. Quem tandem imperator laudavit in papam. Seditiosi namque memorati episcopi apud Brixiam convenientes, ipsum Guibertum in papam elegerunt, Clementem eun voeautes. Quem postmo- dum imperator secum ducens Romam, fecit in pa- pam benedici, et ab ipso in die sancto Paschz im- perii diadema suscepit. Mathildis autem comitissa, haec et hujusmodi acta abhorrens, papae semper ad- haesit Gregorio, per tres menses retinens honorifice in oppido Canusino, qui Canusinam etiam dedicavit Ecclesiam, et libertatis privilegio dotatam eam fecit immunem auno Filii Dei humanati millesimo se- ptuagesimo septimo. Monitis tamen salutaribus co- mitissam imbuens et divinis praeceptis informans, valedixit ei, et Romam perrexit : cui plebs Romana eum grandi exsultatione obviam ivit, eum in pasto- rem suscepit. Ipse vero omnes imperatori adversan- (956) Forte omissum veniunt, vel properant. C tor agnoscens cum valido exercitu intravit Italiam, eamque pervagatus, castella fregit et oppida; sola tamen ei restitit comitissa Mathildis. Contra quam . imperator magna exardescens in ira, excitat adver- sus eam pr2lia, terroresque immittit, et obsidiones minatur; sed cum eidem comitisse innumerabi- lia essent przssidia, ab imperatoris oppressionibus semper strenue se defendit : quod imperator adver- tens, mox properavit ad Urbem, quam, eum sibi non ' obtemperaret ad votum, obsidione vallavit, eamque depopulatus est, et moenia multa dirupit; postea, Urbe obtenta, statuitin ea, ut dictum est, Guibertum antipapam Clementem appellatum. Gregorius vero papa his graviter offensus, Robertum Guiscardi Apuliae dominum in suum auxilium evocavit. Quem eum de Apulia venientem imperator audisset, ab Urbe dis- cessit. Sed Guibertus antipapa, premiis et donis imperatorem alliciens, invasam sedis apostolieae ca- thedram detinebat; qui pravitatis haeretieze limes ef- fectus, multos in Urbe et orbe pariter. vitiavit. Ipse enim, divina mandata seponens, leges saeras praeva- ricabat, Dei Ecclesias destruebat. Gregorium quoque papam severiter persecutus, multos episcopos et vi- ros catholicos flagris afflixit, et carcerum squalore maceravit, imperiali favore suffultus. CAPUT X. De thesauro quem. misit papa pro Ecclesia. Canusina ad, instantiam comitisse Mathildis. Inter haee comitissa Mathildis, pio corde flagrans adversus imperatorem et Guibertum antipapam, aeta eorum abhorrens, praelia multa gessit, et. quoscun- que ei adversantes pro posse econfovit. Ipsa enim episcopis, clericis, monachis eunctisque erat fida tu- tela catholicis. Nam quos in hae procella dissidiorum imperator damnabat, |spoliabat et exsilio redigebat, ad eam recurrentes, benigno eos solamine, et salu- bri auxilio refovebat. Inter quos ille venerabilis vir Anselmus episcopus, qui, natione Mediolanensis, postea papa fuit, vocatus Alexander hujus nominis secundus; cui idem Gregorius VII paterno commen- davit affectu ut ipsam suis salubribus monitis et benignis dogmatizaret exemplis. Ipsa enim comi- tissa cum eodem Anselmo episcopo, qui tune in D Lombardie partibus Gregorii papae erat vicarius thesaurum Ecclesi: Canusinge postulavit abbati Ge- rardo ejusdem Ecclesize, uteidem papae dirigeretur pro defensione Romana Eeclesicde propter persecutionem, ut dietum est, ejusdem Guiberti haeretici. Cui peti- tioni idem abbas cum grege sibi commisso pro apo- stolieze sedis reverentia libenter annuit, et thesau- rum alaeriter obtulit, videlicet coronas 24, et una illarum erat aurea, cum crucicula una itidem aurea, et duae tabulze altaris argenteze, et coopertura argenti arez altaris S. Apollonii, et grande thuribulum ar- genteum ; quo ad totum thesaurum Canusinum septingentae fuerunt librae argenti, et novem auri. 1051 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1032 Quo Romam transmisso rogante comitissa, idem An- A sternata, videlicet a zelo Ecclesiz& tepescens, per Re- selmus episeopus papze viearius, pro aliquantula restauratione ablati thesauri, duas capellas in..... et unam in casula Eeclesize Canusinge supposuit. Acta sunt hec anno Domini millesimo octogesimo quinto. Post hze anno Christi millesimo octogesimo sexto, idem Gregorius papa quartadecima die Maii migra- vit a sdeulo, cujus transitus multis fuit moeroris maximi occasio. Quo defuncto, quidam Desiderius montis Cassini abbas in papam eligitur, dietus prze- terea Vietor, qui pauco tempore vixit. Cui successit Odo monachus Cluniacensis, episcopus Ostiensis, di- ctus Urbanus hujus nominis secundus. Hic omnia acta imperatoris, et Guiberti damnavit, et ad comi- tissam B. Petri filiam suas exhortatorias litteras di- rigens, suorum veniam sibi contulit delictorum. CAPUT XI. De persecutione in comitissum pro favore Ecclsim, et. obsidione Mantua. Cum autem nuntii papae. et comitisse hinc inde crebro discurrerent, regnum fere contra se eadem comitissa commovit Italieum. Unde multa sunt prze- lia subsecuta. Ex quibus pars comitisse multis vi- etoriis claruit. Eo etiam tempore multi ex Italiae ci- vitatibus, duce quodam Oberto, arreptis armis, ad Urbem properant, eum quibus erat Reginus Par- mensis episcopus. Hi terras comitissze pervagantes, populatione magna in eis szeviebant. Dumque in cam- pis Sorbariz castrametati essent, quadam nocte dor- mientes intrepidi, ecce repente milites comitisse ir- ruunt super ipsos, vociferantes : Beate Petre, auxi- liare tuis. Tanto igitur expergefacti terrore clamore- que, tam subito stupefacti strepitu, hinc inde di- spersi, terga verterunt. Ccesis itaque et occisis eorum plurimis, multi quoque remansere eaptivi, inter quos Eberardus Parmensis episcopus fuit. Eo tem- pore Anselmus Lucensis episcopus defunctus est, et Mantuz sepultus. Sed in Gestis ejus legi quod factus papa, et Alexander dictus, in Lateranensi requiescit ecclesia. Henricus etiam imperator in persecutio- nem Mathildis publice jam in suos advertens, abs- tulit ei quidquid in Gallia ex ipso jure materno et paterno possidebat, Brigerino castro duntaxat exce- pto, eum revera esset inexpugnabile castrum. Post heee imperator Mantuam invasit, quam undenis men- sibus dira obsidione vallavit. Comitissa vero per in- ternuntios suos sepe Mantuanos ad constantiam hortabatur, eisque victualia ministrabat. Sed eorum fide mutata sese imperatori tradiderunt, inscia comi- tissa, quibusdam comitisse proceribus casu evaden- tibus, qui in ipsa civitate ad Mantuanorum subsidium residebant. Imperator victa civitate statuit in ea prze- sulem Cononem nomine, genere Alamannum, fu- gato inde Ubaldo antistite. Obtinuit praeterea impe- rator fere cunctas civitates et oppida ultra Padum, exceptis Platena et Nogara, quz in fide comitissze permanserunt Mathildis. Cepit praeterea. Minerviam fame afílietam. Comitissa non propterea tamen con- C D ginensem et Mutinensem comitatus equitaus, pro- pria fortalieia reparabat. Hiemis itaque tempore ca- pto Minervie oppido, Athesim flumen imperator paueis comitatus militibus pertransivit. Quod intel- ligens comitissa, statim contra eum mille armatos equites destinavit. Qui cum Padum et Athesim per- transissent, eos diebus octo imperator sua astutia evitavit, Fingebat enim se nolle confligere bello, dumque ob hoc manerent intrepidi , nullasque suspi- carentur insidias, imperatoris milites clam irruunt super eosin loco quidem Tres Comitatus. Multi itaque caesi sunt; multi etiam capiuntur; alii tan- dem evaserunt, per devia fugientes. Hujus proditio- nis auctor Ugo quidam sua nobilitatis degene- rans. CAPUT XII. Depredatio vexilli imperatoris a, comitissa, et de victoria, contra eumdem consecuta. Transacta hieme, imperator cum Alamannis et Langobardis ad montes Mutinensium properavit ; cepit autem montem Maurellum et montem Alfredi, ubi eaptus est Gerardus signifer comitisse, de eujus captione multum doluit. Postea, castrum Montis Belli obsedit; fultum enim oppidum auxilio comi- tisse non potuit debellare. Tune antipapa Guibertus ad imperatorem venit; et, si Guibertum in papam Romanum cognoscerent, in castro obsessi et afflicti teedio ab imperatore licentiam peterent, eam se da- turum pollicitus est. Quod comitissa non annuit, quibusdam tamen mediantibus proceribus et prz- latis; inter quos cum Heribertus Reginensis episco- pus inclinari videretur ad paeis vineulum, abbas quidam Joannes nomine comitisse pacem fieri dis- suasit, banc asserens pacem catholicz unitati fore contrariam. Animatur itaque comitissa ut in Do- mino confidens vires assumeret fortitudinis. Haee autem acta sunt in loco qui dieitur Carpinetum. Multis igitur machinis, et aliis bellicis apparatibus Montis Belli castrum oppugnatum est. Ibique impe- ratoris filius corruit non sine patris dolore gravis- simo; cujus corpus deferri Veronam jussit, et con- digno tumulari sepulero. Videns tandem castrum forejiinexpugnabile, ab obsidione discessit, et in /Emi- liam veniens se Parmam finxit adire. Sed Camisia- num rediens decrevit Canusinum castrum invadere, ad memoriam reducens id quod passus fuerat dum ad papa presentiam super nivem et glaciem nudis pedibus incessisset. Veniens igitur ad debellandum ipsum Canosse castrum, milites comitissze se armis accingunt, et conserta pugna capitur imperatoris vexillum, quod gestabat filius marchionis Adalberti, multique ex imperatoris militibus vulnerantur. Vi- ctores itaque Canusini imperatoris vexillum defe- runt in castro, quod usque hodie ibidem habetur. Post hae imperator Pado transmeato discessit. Multi vero, qui ejus metu a comitissa discesserant, ad comitissam redeunt et castra restituunt. 1053 CAPUT XII. Qualiter imperatoris filius adhesit. comitisse], patre relicto, et qualiter Ferrariam recuperavit. Contigit inter haec imperatoris infelix augurium. Nam uxor ejus regina Praxedis, ipsius flagitia abhor- rens, secreto cum comitissa tractavit divortium. Quod factum eadem comitissa amplectens libenter, solemnes ad eam nuntios Veronc destinavit, qui eamdem reginam ad Canusinum oppidum perduxe- runt. Eo quoque tempore, anno scilicet incarnatio- nis Dominiee 1097, Urbanus papa comitissa usus consilio Lombardiam venit, et, concilio Placentiae celebrato, eodem scilieet anno die Kal. Mart. impe- ratorem et Guibertum antipapam catholica damnavit sententia, et comitisse vale dicens transivit in Gal- liam. Consternatus his imperator, accitis. Veronae civibus, Nogara castrum obsedit. Quod audiens co- mitissa statim aecersitis Mutinensibus Padum trans- ivit. Sentiens autem imperator ejus adventum, viribus destitutus et animo, statim fugam iniit, omni suppellectili in castris relicta, quam comitissa militibus reliquit in praedam. Castrum itaque No- gare sie est ab obsidioneliberatum. Additur preterea -et imperatori casus infestus, ipsum hostilitate inva- dente domestiea. Nam Conradus ejus natus, ipsius scelera exsecrans, ab eo discessit, et comitissa adhaesit. Cujus consilio filiam Rogerii Apulize prin- eipis duxit uxorem. Eo tempore Urbanus papa mo- ritur, anno Christi 1099, post quem Paschalis eli- gitur. Contra quem eum niteretur Guibertus anti- papa populos allicere, de medio sublatus est, suum secum deferens anathema. Qui annis 24. Dei Eccle- siam damnoso dissidio perturbavit, de quo quidam hos cecinit versus : Fletibus et. lacrymis. s? forte fores redimendus, » Fletibus et lacrymis esses, Guiberte, dolendus ; Sed mulli gemitus possunt tua facta piare, Quem mors non potuit de perfidia revocare. Eodem etiam tempore prefatus Conradus impe- rator in mense Julio moritur, anno tertio post Ur- bani decessum, et Florentice sepelitur. Postmodum Ferrarig civitas comitisse rebellis effieitur. Contra quam adunato exercitu ex Tuscis et Lombardis ac etiam Ravennatorum, elasseque Venetorum collecta, eam obsedit, sed pace interposita ad fidem rediit. : CAPUT XIV. Qualiter comitissa. abbatem Bernardum a carcere liberavit, et de Henrico imperatoris filio, qui, com- tissa favente, regnum patris obtinuit. Inter bzec Paschalis papa Bernardum, Vallis Am- brosiz:e abbatem, et Romana Ecclesi cardinalem, virum utique maxima veneratione dignum, ob tute- lam Mathildis in Lombardiam direxit. Quem cum ipsa honorabiliter, suscepisset, et ejus boni odoris fama inter Lombardos cresceret, multi eum ex Par- mensibus rogaverunt ut se ad civitatem ipsam con- ferret, et falee verbi Dei sentes inde exstirparet haeretieas ; qui de consilio comitissze, condecenti cle- ricorum eomitiva, ad civitatem ipsam perrexit. In- APPEND. IIl. — MONUMENTA GREGORIANA. B 1054 A stante itaque solemnitate gloriosissime — Virginis Matris Dei, ad majorem ecclesiam, quae ejus est insignita vocabulo, missam celebraturus accessit; et dum ibi, universa astante plebe, post evangelicam lectionem populo praedicasset, et nonnullis verba ejus, qui imperatori adhzerebant, gravia exstitissent, posito vino et aqua in calice ut Deo offerret sacri- fieium, magnus in ecclesia insonuit tumultus, sexus hominum utriusque diras blasphemias, et minas terribiles adversus Dei hominem, scilicet abbatem pradietum, nefarie inclamantes, et ipsum reum morti adjudieantes, tanquam imperatoris zemulum et rebellem. In ipso igitur tumultu fractis et disper- sis de altari vitreis vasis, et pretiosa capella quam comitissa diva abbati donavit depraedata, univers abbatis comites et clerici fugerunt ; ipse vero intre- pidus manens capitur et carceri mancipatur. His comitissa non sine magno dolore auditis, Parmam die tertio eum militibus suis properavit : quem venerabilem virum liberari, et omnia subrepta re- stitui procuravit, non ultra ad vindictam sceleris procedens, abbate rogante, qui multos, post bonum pacis, amavit. Acta vero sunt haec anno Filii Dei exorti 1104. Eodem tempore minor imperatoris filius in patrem excandescens, et maximis eum pro- bris affieiens invadere regnum nititur. Uno itaque cum patre praelio congressus victor efíicitur; sed imperator evadens vitam moerore egit, et demum non multo post defunctus est anno Christi 1105, et Spire sepultus est. Post cujus obitum papa Pascha- lis Lombardiam venit, et loetanter a comitissa susce- ptus est; qui juxta Padum synodum eonvocans loco qui Guastalla dicitur, Henrici defuncti imperatoris filius Henrieus nomine, qui hujus nominis quintus fuit, legatos ad eum misit, petens ut sibi regnandi jus concederet, et sancte sedis apostoliez se devo- tum fore promittens. Hanc legationem papa libenter amplexatus est. Comitissa vero his patris et regis pia verba laudavit, et papze magnificavit responsum. Eo tempore Parmenses venientes ad papam, Ber- nardum abbatem, qui fuerat in ea civitate, ut dietum est, ignominiose traetatus, sibi in episcopum dari petierunt. Qua petitione papa gavisus Parmam cum abbate venit, et ipsum in ejusdem episcopum con- p seeravit, decernens autem Ecclesiam Parmensem ad Romanam spectare sedem anno Christi 1106, deinde Romam reversus est papa. CAPUT XV. De pace confirmata inter imperatorem et comitissam, et qualiter imperator regni diadema suscepit a papa. Post hac eum imperator Henrieus hujus nomi- nis V civitates et oppida debellando prosperaret in regno, volens sua devotionis ad ecclesiam propalare indicia, venerandos direxit antistites ad urbem Ro- mam anno Christi 1110, seque B. Petri filium spon- dens per eosdem legatos imperii sui diadema petiit. Quibus papa respondit se coronam daturum, si Ro- mam percepturus accederet. Redeunt igitur legati 1055 AD OPERA S. GREGORII- APPENDICES. 1056 et ad comitissam Mathildem divertentes, ab ea hila- A Hac igitur rebellione durante, hujusmodi turbationis riter sunt suscepti, et, magnis gratificati muneribus, ad imperatorem tandem reverterunt. Statim impe- rator eoadunato exercitu Lombardiam intravit, et civitates ae castra depopulatus, cunctos ejus ira Lombardos perterruit. Inter has civitates cum No- varia in rebellione persisteret, ea succensa, muros ejus diruit, multamque inde auri et argenti suppel- lectilem asportavit; sola civitas Mediolani impera- tori non obtemperavit ad votum. Cumque propter hujusmodi invasiones comitissa imperatorem ha- beret exosum, flagrabat eum ea pacem habere. Im- perator nihilominus usque ad Thari ripam venit; comitissa vero a Canossa Bibianellum perrexit. Tandem inter eam et imperatorem legati multo ha- bito tractatu pacem mutuam confirmarunt, quam se servaturam eomitissa spopondit, Romana duntaxat Ecclesiz fidelitate servata. His peractis, imperator per montem Burdonis (957) transivit in Tusciam, de cujus adventu Tusci trepidantes ei tributa persol- vunt. Florentie. Natale Domini celebravit. Urbem Aretinam fractis muris consumpsit incendio. Ve- niens tandem Romam quarto Idus Februarii, a papa et clero ac populo solemni processione suscipitur. Intrans vero beati Petri basilicam, et ad universos scalarum gradus genua flectens, ante altare ad pacis oseulum a papa suscipitur, promittens ei ecclesias Dei non venditurum, nec investituras faeturum nisi per papa licentiam. Cumque papa ad coronandum eum se pararet, perfidia semen cmulus pacis inje- cit, propositum et promissum imperatoris mutans. Nam petiit a papa sibi jus concedi in dandis episco- C patibus et abbatiis per virgam et annulum, quemad- modum sui predecessores hactenus contulerunt. Quod eum papa renueret, ipsum imperator cum prelatis et omni curia captivavit. Inter quos fuit Bernardus Parmensis episcopus, et Senior Reginus episcopus. Pro quibus episcopis et caeteris Lombar- dis captivis vir nobilis et eloquens, Arduinus comi- tisse legatus, imperatorem alloquitur, et pacis pa- ctum commemorans, libertati donati sunt. Imperator tandem, ad cor rediens et futura pericula metuens, papam et prelatos relaxavit, et, pace cum eo facta, abipso imperialem benedictionem et imperii diadema suscepit. Investituram quoque virga et annuli sibi concessit anno Christi 1111. Rediens igitur impe- rator Lombardiam Bibianellum venit, ubi comitissa residebat, et, tribus diebus cum ea moratus, tandem in Alemanniam pervenit. CAPUT XVI. De rebellione Mantue, et qualiter se reddiderunt comitisse. Cum autem eadem comitissa Mathildis duces, principes, comites superasset, ac civitates et oppida sibi rebellia subdidisset, sola Mantua per annos 23 in rebellione permansit, imperatoris edicta in fa- vorem eomitissze eis transmissa penitus vilipendens. (957) Bardonis. D civitatis casus eidem comitissz emersit. Cum autem in monte Baruntio comitissa maneret graviter infir- mata, fallax de ejus morte fama personuit. Mantuani igitur gavisi, et famam hane divulgantes, Ripaltam comitisse castrum tertio ab urbe Mantuc milliario distans invadunt. Custodes vero castri, tum ex su- bita invasione, tum ex falsa comitissze fama prolata timore multo percussi, castrum Mantuanis hae con- ditione tradiderunt : ut videlicet, si viveret comi- tissa, contra eam nullatenus teneretur. Sed Man- tuani perfidi; vitio repleti, habito castri dominio, decreverunt illud incendio dissipare. Interea vene- rabilis Manfredus episcopus Mantuam venit referens comitissam vivere. Quod audiens populus Mantua- nus, ira frendens, vix manus ab ipso continuit, sed generis ejus nobilitas eorum repressit audaciam. Castrum vero Ripaltze flammae et ruinz traditur, et per mensem inde Mantuam spolia deferuntur. Haec autem omnia comitissam latuerunt : nolebant enim fideles ejus zegritudine afflictam hoe damnabili ru- - more contristari. Sanitati tandem restituta, cogni- toque quale sibi Mantuani damnum intulerant, dixit tempus adesse quod suis erat demeritis Mantua subvertenda. Suos igitur hortatur ad bellum, et ar- mata classe ad Magtuc obsidionem properavit. Dum autem gravis Mantuanos arctaret obsidio, magno timore consternati defensores eorum in diversas trahunt sententias. Quidam enim resistendum esse decernunt, pars infirmior moenia exire contendit. Hae tandem fluctuatione trepidi, vacillantes, a co- mitissa utrique supplices petierunt veniam. Cumque comitissa eorum legatis aures praeberet adversas, et torvis eos aspiceret oculis, mitissimis tamen suppli- cationibus et procerum suorum instantissimis pre- cibus ejus placatus est animus. Civitatem itaque sibi tradiderunt, fidelitatis juramenta universi praestantes, et censum annuum pollicentes. Aeta sunt hae Bundoni (958) in mense Octobris anno ab inearnato Dei Filio 1014. i CAPUT XVII. Qualiter erga Dei cultum fuerit devota, et de ejus transitu glorioso. Illustris itaque comitissa, miris florens virtutibus, cultui divino semper erat intenta, inopes sustentans, oppressos relevans, et Dei famulos perhonorans. Hac et saneta religioni, psalmodiis et orationibus assidue intendebat, ecclesias et Dei ministros para- mentis et vasis saeris magnifice ditavit. Fuit etiam scientiarum studio dedicata, et liberalium artium grandis bibliotheca sibi non defuit. Pro Christi quo- que Ecclesia praelia multa gessit. Cum autem in Bon- deno pago moram traheret, volens ibi Natale Do- ni celebrare, venit ad eam magnus ille religionis Pa- ter Ponzo, Cluniaci abbas, octavo die ex quo Roma discesserat ; qui, suo more ab ea susceptus, dum in- Natale Domini officium decantaret, comitissa pro (958) Bondeni. 1057 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1058 Dei reverentia ad officium perrexit, et devote audi- A ubi et progenitores ejus quiescunt, quia tamen sem- vit : sed immensum noetis gelu adeo ejus membra diriguit et corpus afflixit, ut postmodum lecto de- cumberet aegra. Superveniente autem apparitionis die, iterum languida missam audivit, et iterum le- eto decubuit. Cumque abbas ab ea recederet, ipsa, ejus precibus fidens, pallia vestesque sacras, argen- tea vasa, nec non et crucem sanctam gemmis orna- tam, ei pia Dei cultrix donavit. Adveniente autem quadragesimali jejunio, cum, infirmitate debilis, je- junare contenderet, astantes episeopi eontradieunt, decernentes, ut potius jejunium eleemosynarum lar- gitione persolveret. Succrescente vero languore, ec- clesias Dei, maxime Canusinam, praediis amplificare studens, ei multa donavit. Famulos suos innume- ros post ejus mortem ingenuos esse jussit. Ante domum quoque in qua gra lecto jacebat, ad Dei honorem sub titulo apostoli Jacobi Zebedzi eccle- siam jussit fabricari, quam etiam paramentis ditavit et agris, quam dedieavit adhue ea vivente episco- pus Reginus. Cumque laboraret in extremis, idem episcopus Reginus corpus Dominicum ei tradidit, mittens in ejus manibus crucem Christi; quam dum bajularet, et in ea crebra figeret oscula : Oro, in- quit, te, Christe, quem semper colui, semper amavi, ut sordium mearum digneris mundare piaeula. Post haee sanetum accipiens sacramentum, corpus Christi scilicet reverendissimum, ait : Tu spes mea unica 'et singulare refugium, quaso me salvam digneris suscipere, et hae dicens migravit ad Dominum, anno humanate Divinitatis 1115, vigesima quarta die julii, etatis autem sucde anno 69, qui fuit annus imperii He nrici V octavus, in sede apostolica proesi- dente Paschali hujus nominis II, Philippo hujus no- minis I regnante Francorum rege. ; GAPUT XVIII. De ejus sepultura opinione. De sepultura hujus comitissze. Mathildis nulla ex- presse historia continet, quam invenerim. Videtur tamen manifeste quod apud Canossam tum lata non sit. Compilator enim supradicte Historie, a quo haee sumpta sunt, in carmine quo ejus mortem de- plorat, orat S. Apollonium Canusini oppidi patro- num, quod, lieet injustum sit ut ipsa comitissa per eum devote coluit, ante pium regem pro ea ve- niam deprecetur; non tamen scribit in quo loco fuerit tumulata. Verum tamen mausoleum ostendi- tur in monasterio S. Benedicti de Padolirone Man- tuanz dicecesis, a quodam Tedaldo Bonifacii patre genitoris comitisse juxta Padum fundato, quod a Mantua decem milliariis distat, in quo dicitur et creditur tumulata. Est enim grandis arca lapidea, ex eandidissimo ae limpidissimo alabastro , qua ob ejus memoriam in magna reverentia servatur. Ipsum quidem ecnobium ab avo ejus constructum am- plissimis dotavit possessionibus, et aureis argenteis- que vasis et palliis ae etiam paramentis pretiosissi- mis ditavit pariterque decoravit. Ibi etiam libellus B habetur in thesauris reconditus, argento redimitus et auro, in quo hac Historia metrice est descripta. Haec etiam comitissa, ut scribitur in Chronicis, cum am- plissimis abundaret possessionibus, et filio hzerede careret, totum patrimonium suum super altare san- eti Petri obtulit, et Dei ecelesiam sanctumque Pe- trum sibi fecit heredem. Quod patrimonium hodie dieitur patrimonium S. Petri, quod est a Radicafa- no usque Cezanum (959). Explicit Historia memoranda comitisse Mathildis. Anno Dom. 1445, die 9 mensis Augusti, qui est vigilia S. Laurentii post vesperas, translatam olim corpus magna et nobilissimz comitisse Mathildis, imperialis generis, quae fuit praecipua et singularis dotatrix hujus monasterii S. Benedicti de Padoli- rone, post patrem suum Bonifacium marchionem, et post avum suum Thedaldum marchionem et funda- torem hujus monasterii, quod prius steterat super octo eolumnas in ingressu ecclesiz inter primam et eolumnam secundam, a sinistris ipsius ecclesiz, quoniam jam pro magna (mole) ipsee columna octo fraetae erant : et eolloeatum fuit ulterius in sinistris juxta parietem ecelesi;e ex latere tumbae S. Simeo- nis; aperto prius tumulo ad certificationem verita- tis coram reverendo domino Guidone de Gonzaga recdificatore ipsius monasterii, et domino Eusebio abbate ipsius monasterii, ac conventu ejusdem mo- nasterii et multis aliis; et comperto eodem corpore integro, unico, ac femineo, et coram eis elauso : et suum in ejus ecclesia sepulerum habere respuerit, D est juxta altare S. Justinze. DE AUCTORE SEQUENTIUM OPUSCULORUM. (GRETSERUS, Opp. tom. VI, pag. 23.) Manuscriptus eodex cathedralis ecclesi: Ratisbonensis auctorem vocat Bernaldum. Suspicor illum esse de quo hac Trithemius in lib. De illustribus viris Germaniae, et in eatalogo seriptorum ecclesiasticorum : Bernoldus presbyter Ecclesie Constantiensis in. Suevia, natione Teutonicus, vir devotus, et in Scripturis SS. studiosus, et eruditus, atque in disciplina secularium litterarum sufficienter instructus, ingenio clarus, et comptus eloquio, reliquit studii sui nonnulla opuscula que tamen ad notitiam nostra lectionis minime vene- runt, etc. Claruit temporibus Henrici IV, 1060. Hac Trithemius. (959) Ceperanum. 1059 —— AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1060 Nec refert quod apud Trithemium legitur Bernoldus, in nostris vero codicibus Bernaldus, quia unius litterze diserimen censeri non debet facere discrimen personarum; praesertim si ezetera consonent, ut hiec certe consonant. Quid quod Bernaldus seu Bernoldus noster esse videtur Bertoldus presbyter Constan- tiensis, qui edidit Chronicon rerum gestarum post obitum Hermanni Contracti, Henrico IV Romanum im- perium gubernante, ab anno Domini 1054 usque ad ejus szeuli finem, annis eontinuis xLv1r? Nam ipsemet Chroniei illius editor Bertoldum nominat, non nisi ex Cuspiniani auctoritate; et, que Trithemius de Ber- noldo Seribit, haee iste ad Bertoldum refert. Et quam parva est differentia inter haec tria : Bernaldus, Ber- noldus, Bertoldus. Nam, quod aliqui videntur mutasse in Bernardum, id longius paulum a vera ortho- LR distat, etsi nec tanta est varietas qu: in nomine litteris tam affinibus constante non potuerit accidere. Fuisse autem Bernaldum, seu Bernoldum istum cause; Gregorii VII, hoc est cause legibus divini hu- manique juris consentanea, addictissimum, manifestum sit tum ex his quas modo vulgamus luecubratio- nibus, tum ex Chronico illius, ubi Gregorium VII semper ut virum sanctum, sicut revera erat, przdieat; et adversarios ejus meritis insectationibus prosequitur, ita ut hzeretico editori bilem propemodum ob hane causam moverit. | Bernardus ille, ad quem exstat primus tractatus Bernaldi, et praesertim duce 'aliee ejusdem Bernaldi ad eumdem Bernardum, et una Bernardi ad Bernaldum, alius non fuit quam is de quo Trithemius haee in libro De viris illustribus Germanie, et in eatalogo scriptorum eccelesiastieorum : Bernardus monachus cenobii S. Viti, Corbeiensis àn Saaconia ordinis S. Benedict, vir 4n. divinis Scripturis studiosus et eruditus, atque in secularibus litteris sufficienter doctus, ingenio subtilis et clarus eloquio, carmine peritus et prosa. Scripsit nonnulla ingenii sui opuscula, quibus nomen suum posteris notum fecit. Ad Hartwicum (in Chronico Bertoldi vocatur Hartungus) Magdeburgensem archiepiscopum, edidit volumen, luculento quidem sed, amaro sermone, contra Henricum |IV regem sed tertium imperatorem; in quo clare patet quam. gravis et odiosus fuerit idem Henricus Saxonibus. Scripsit praterea multas et varias epistolas, ete. Claruit ejusdem. Hen- rici IV temporibus, anno Domini 1070, et varia composuit. Haec Trithemius. Antequam profiteretur vitam monasticam, magister scholarum Constantiensium fuerat, ut testatur ipse Bernaldus seu Bernoldus in Chronico suo : Anno 1088, Bernardus Constantiensium magister scholarum, | vir eruditissimus, in causa S. Petri ferventissimus, in. Saconia (nimirum in monasterio Corbeiensi), sub monastica professione migravit ad dominum. De eodem Bernardo idem Bernoldus, anno 1091 : Bernardus quoque Constantiensis magister scholarum, cujus obitum supra notavimus, multa nobis sui ingenii monu- menta reliquit, multaque pro Catholicis contra schismaticos sui temporis elegantissime scripsit. Et post multa alia, quce supra in Apologia pro Gregorio VII testimonio decimo nono recitavimus, deque Bernardi hujus nimio zelo, eo usque progresso ut excommunicatorum sacramenta valere negaret, subdit Bernaldus : Cete- rum, si quis plenius luec mosse desiderat, scriptum cujusdam ad eumdem Bernardum de eadem qucstione di- rectum diligentissime perlegat ; àn quo testimoniis SS. Patrum evidentissime docebitur. quid sancti Patres de illa. questione censuerint sentiendum. Quis est ille quidam, cujus scriptum antidoti loco citat Bertoldus seu Bernoldus, nisi ipsemet Chronici illius seriptor et auctor? Quod est hoe scriptum, nisi primus tra- ctatus de sacramentis excommunicatorum ad Bernardum destinatus, quem etiam pr«ceptorem appellat ? Cui adde Apologetieum pro decretis Gregorii VII et epistolam ad Beboa?dury quam infra invenies, in qua refellit epistolam Bernardi, quatenus a veritate abibat ; ut proinde nullum amplius de Bernaldo qui scribit, et de Bernardo ad quem scribit, dubium supersit. ; Eisengrinius in Catalogo testium veritatis profert alium Bernardum monachum S. Blasii, in eodem argu- mento adversus schismaticos versatum; sie enim seribit : Bernardus monachus de S. Blasio natione Ger- manicus, vir sacrarum litterarum studiis doctus, et àn primis eruditus, ingenio clarus, ae disertus eloqui, fidei propugnator acerrimus, princeps suc ctatis philosophorum sacrarumque litterarum doctor subtilissimus; scripsit apologeticas orationes contra schismaticorum objectiones ad Adelbertum Spirensem prepositum ; in quibus pracipue defendit quod. tpse et alii monachi S. Blasii merito ab excommunicatis abstineant. Circum- fertur et ejusdem de lege excommunicationis epistola ad Adelbertum Argentinensem prapositum. De eadem quoque re epistola dw ad, Rechonem quemdam, et plura alia, scripturarum ejus monimenta, Ecclesie Dei pro- futura. Hac ille. Adjungit Epitome Gesnerianz Bibliotheeze : Ad paulinam de emptione ecclesiarum epistola. Epistola ad quemdam sacerdotem. de Othonis episcopi Constantiensis rejectione, et alterius in locum ejus substitutione. De officio presbyterorum, ad fratres in Rettenbach. Ad, Udwvalterum sacerdotem tractatus de solutione juramen- torum. Ad reverendiss. antistitem Gebehardum de excommunicatorum ordinatione, et salute parvulorum, qui ab excommunicatis baptizati sunt, et aliis quibusdam ad concilium prozime futurum pertinentibus. Flo- ruit circa annum Domini 1066. "Testatur eadem Epitome hunc Bernardum in V. C. vocari Bernaldum. Et ubi de Bernoldo agit, sie lo- quitur : Bernoldus presbyter Ecclesie Constantiensis scripsit ordinem Romanum lib. 1, et alia. Vixit anno 1060. Forte hic est. Bernaldus de S. Blasio. Sed probabilius est non esse. Nam Eisengrinius Bernoldum Constantiensem distinguit a Bernardo de S. Blasio. Et nusquam ulla exstant vestigia quod Bernoldus seu Bernaldus, eujus nune seripta vulgamus, monasticam vitam professus fuerit. Quid si isti ex Bernardo no- stro monacho Corbeiensi, prius magistro scholarum Constantiensium, eudissent nobis monachum S. Bla- sii? Nam, si quis talis exstitit, qui faetum ut fugeret Trithemium, qui nullum Bernardum de S. Blasio agnoscit, sed, solum Bernaldum presbyterum, et Bernardum Corbeiensem? Et cur nullus Bernardus Cor- beiensis apud Eisengrinium comparet, sed solus Bernardus de S. Blasio, et Bernoldus presbyter Constan- tiensis, etsi in Epitome Gesneriana comparet Bernardus Corbeiensis? Sed parum interest : licet quis tres diversos fuisse statuat, dummodo Bernardum seu Bernaldum de S. Blasio eum nostro Bernoldo seu Ber- naldo non confundat. Ceterum Adalbertus, qui eum Bernaldo duas epistolas ad Bernardum Constantiensium scholarum magi- strum et postea monachum Corbeiensem misit, non videtur esse alius quam ille de quo Bernaldus ipse in Chronico : Doctor Adalbertus facto verboque disertus, jam xxx annis mundo crucifizus, ct in fine ad evan- gelicam perfectionem perductus, migravit ad Dominum tertio Nonas Decembris , nempe, anno Domini 1079. Alboinus, ad quem Bernaldus aliquot epistolas scribit, adeo placuit Illyrico ut eum inter testes Luthe- rana veritatis posuerit in suo catalogo : In fragmentis Aventini, inquit lllyrieus, ?nvenio Alboinum quem- dam, admodum doctum virum, qui ante cccc annos vixit, defendisse conjugium sacerdotum. Scilicet quisquis castitati, seu continentia, et apostolice: sedis sanctionibus adversatur, is derepente vir doctus et pius in Illyrici schola effieitur, etiam absque doctrina et pietate, aptusque est, testari veritatem, sed Lutheranam et * 1064 APPEND. IIl. — MONUMENTA GREGORIANA. 1062 Calvinianam; nam Alboinum fuisse non doctissimum satis testantur ejusdem male tornate epistoloe, ut merito a Bernaldo appellantur. Sat pravfationis. Jam opusculorum indicem subjiciamus, et postea Bernaldum ipsum audiamus. INDEX OPUSCULORUM BERNALDI CONSTANTIENSIS PRESBYTERI. I. Tractatus De sacramentis eaccommunicatorum, A IX. Tertia responsio Bernaldé ad. Alboinum. juxta assertionem SS. Patrum. II. Apologeticus De excommunicatione facta a Gre- gorio VII. III. Synodus Romana sub Gregorio VIT. IV. Epistola I Bernaldi ad Alboimum de cclibatu sacerdotum. | V. Responsio Alboini ad precedentem epistolam. VI. Responsio Bernaldt ad, Alboinum. VII. Secunda Bernaldi responsio ad. Alboinum. VIII. Secunda responsio Alboint ad. Bernaldum.' X. Epistola reconciliatoria Albotni cum. Bernaldo. XI. Apologeticus Bernaldài pro decretis Gregorii VIL, factis àn Romana synodo. XII. Epistola Adalberti et Bernaldi ad Bernardum magistrum scholarum Constantiensium de sacramen- tis excommunicatorum. XII. Responsio Bernardi ad recedentem episto- lam. XIV. Ala Adalberti €t. Bernaldi ad Bernardum epistola. BERNALDI PRESBYTERI TRACTATUS DE SACRAMENTIS. EXCOMMUNICATORUM JUXTA ASSERTIONEM SANCTORUM PATRUM Nunc primum editus ex bibliotheca admodum reverendi ac nobilis capituli ecclesie cathedralis Ratisbonensis. Religiosissimo sacerdoti ac prudentissimo pre- p parricidalibus manibus [impiorum] omnia, se subtra- ceptori BERNARDO, jam ipsius regis cubiculum (960) ingresso, BERNALDUS solo nomine presbyter, non moribus, devotissimae orationis atque servitii certi- tudinem. De sacramentis excommunicatorum, unde jam dudum ante multos annos multa ad invicem seri- psimus, nec tameneo tempore aliquam certitudinem invenire potuimus, tandem quid Dei clementia par- vitas nostra invenerit vobis libet intimare, vestroque examini praesentare. Non enim jam modo, ut quon- dam, vestri examinis censuram subire timemus sed optamus, qui olim manum nostram ferula ve- stra in scholis multoties subduximus (961). Sententize sanctorum Patrum de sacramentis qua extra Eeclesiam catholico more fiunt diversae repe- 'riuntur; quarum quadam eadem penitus annullare videntur, quaedam autem, etsi recipi ea prohibeant, non tamen prorsus eorum econfectionem denegant. Nam beatus Leo papa primus (epist. 75, decr. 2, p. €. I, q. I, €. 69) scribens Leoni Augusto de Alexan- drino Timotheo excommunicato : Manifestum est, inquit, per erudelissimam insanissimamque vesaniam [sewvitium] (in Alexandrina sede) omne tllic caelestium sacramentorum lwmen. exstinctum. Intercepta est sa- erifici; oblatio, defecit. chrismatis. sanctificatio, et (960) Quia monastieum ordinem. Corbei! am- plexus fuerat. (961) Bernaldus discipulus Bernardi Constantien- cere mysteria. Item B. Innocentius papa (episz. 27) scribens om- nibus episcopis de ordinationibus extra Ecclesiam, asserit dicens : Qué. honorem amisit, honorem dare non potest; nec ille aliquid. accipere, quod. nihil n dante remansit quod, ille posset accipere. Acquiesci- mus, et verum est quia quod non habuit dare non potuit. Damnationem ergo quam habuit, per pra- vam manus impositionem dedit. Item beatus Pela- gius papa Joanni patrieio scribens : In schismate, inquit, non consecratur, sed, emsecratur: episcopus. Item S. Gregorius papa (962) primus de ordinatione Maximi Salonitani episcopi praesumptoris scribens : Quam rem, inquit, nos nullo modo possumus dicere consecrationem, quod ab excommunicatis celebrata est. Hae nimirum sententiz videntur sacramenta ex- eommunicatorum proscribere; eum per manus eo- rum non consecrationem, sed damnationem et exce- erationem administrari pronuntient. Sunt autem alie, quz et extra Ecclesiam sacra- menta posse confici affirmant. Sicut illud B. Anasta- sii pape ad Anastasium imperat. de sacramentis Acacii (epist. unica, sub finem) : Ideo hic (Acacius), cujus nomen dicimus reticendum, male bona mini- strando, sibi tantum nocuit. Nam (nviolabile sacra- sium seholarum magistri, postea monachi Corbei- ensis. uS (962) S. Gregorius Magn., lib. 1r, epist. 20, ubi sic 1063 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1064 mentum, quod per illum datum est, in aliis perfectio- A Nicznis Patribus ratam esse probavit, eum eum nem sw virtutis obtinuit, ei autem obfuit (963). [Quod cum ita sit, ed Rom.] aliquorum in tantum se exten- dit curiosa suspicio, ut imaginentur, prolato a papa Fe- lice judicio, postea inef ficaciter in sacramentis quae A ea- cius usurpavit, egisse; ac proinde [perinde, sic Rom. ed.] eos metuere qui vel in consecrationibus, vel in baptismate mysteria tradita susceperunt, ne irrita beneficia divina videantur, meminerint, in hanc partem quoque [hac quoque parte, ed. Rom.] similiter. tra- citatum praevalere superiorem, quia non sine usurpa- tione sacerdotii adjudicatus hoc. egit ; in quo virtu- tem suam obtinentibus mysteriis, in hoc quoque aliis, rea sibi persona non nocuit. Nam ad illum pertinet (pertimuit, ed. Rom.] quod tuba Davidica canitur; Verumtamen Deus conquassabit capita inimicorum suorum, verticem capilli perambulantium in. deliciis : [ed. Rom., delictis] suis (Psal. Lxvit). Nam superbia * semper sibi, non alis facit ruinam; quod universa Scripturarum testatur auctoritas. Sicut etium per Spiritum sanctum dicitur inpropheta : Non habitabit in medio domus mec qui facit superbiam (Psal. C). Unde cum sibi sacerdotis nomen vindicaverit con- demnatus, in ipsius verticem superbie tumor in[ü- ctus est; quianon populus, qui in ministeriis [myste- riis, ed. Rom.] donum ipsius sitiebat, exclusus est : sed anima sola illa, que peccaverat, justo judicio proprie culpe erat obnoxia. Item beatus Augustinus Vincentio Donatistz sceri- bens : Ecclesie, inquit, sunt omnia sacramenta Do- minica; qu sic habetis et. datis, quomodo habeban- tur et dabantur etiam | antequam inde exiretis. Non tamen ideo non habetis quod non estis ibi unde sunt qua habetis. Et post pauea : Nobiscum estis in sym- bolo, in baptismo, in cateris sacramentis : in spiritu autem wnitatis e£ vinculo pacis, in ipsa denique ca- tholica, Ecclesia nobiscum non estis. Sed hz sententie etsi diverse, a veritate tamen deviare nusquam probantur, si competenter intelli- gantur, videlicet si superiores sententice ad effectum baptismi referantur, qui nusquam esse posse extra Eeclesiam veraciter asseritur, et inferiores ad veri- tatem sacramentorum referantur, quae eadem inte- gritate et bonis et malis adesse creduntur, ac si uno ore ipsi sancti Patres nobis communiter dice- B C D rent : extra Ecclesiam nee sunt nec fiunt saera- menta effective, id est cum salute anima ; attamen eadem inutiliter, imo pernieiose, et esse et fieri non denegamus. Si enim ea extra Ecclesiam esse vel fieri penitus denegarent, nullatenus eadem in re- conciliatis rata haberent. Nam przdictus papa Leo elerieos hareticorum cum ordine recipi concessit, qui tamen omnia sacramenta manibus damnatorum subtraeta superius asseruit. Item B. Innocentius, qui ordinationem haereticorum non nisi damnatio- nem esse pradixit, ordinationes Novatianorum eum verba prasentantur : Quam rem nos 'consecrationem dicere nullo modo possumus, quce ab excommunicatis hominibus est celebrata. non reordinandum esse judicavit, sed acceptum or- dinem administrare permitteret. Item Niczenum concilium clericos Novatianorum cum ordine re- cepit. Itidem Africanum concilium de clerieis Do- natistarum fecit, videlicet ut reconciliati ordinem utiliter administrarent, quem extra Ecclesiam sine effectu, hoe ést sine salute anima, imo perni- ciose percepissent. Hine B. Augustinus seribens ad Bonifacium de clericis Donatistarum conversis : Sin£ inquit, in Ecclesia clerici, sint. episcopi utiliter, qui contra illam fuerunt hostiliter. Omnes sane ejusmodi sententias, quie consecrationem foris factam in tan- tum damnant ut eam non nisi damnationem sive exseerationem et maledictionem dieant, non ad ipsa sacramenta, sed ad effectum eorum congrue referi- mus, ne eadem sacramenta exsufflare videamur, qua sancti Patres in inconversis integra esse do- cuerunt, cum eonversos non reordinarent, sed foris acceptum ordinem administrare permitterent. Illud quoque (964) quod B. Pelagius papa scribens illustribus viris, Viatori et Paneratio, dieit : Corpus Domini non esse, quod schismaficus conficit, ita con- grue intelligitur, ut ipsi non sit corpus Domini effe- E ctive; sicute contrario in missa oratur a sacerdote, ut fiat nobis corpus Domini; videlicet ad salutem anima. Hine et sanctus Gregorius in Dial. libro 1v (cap. 589): Tune, inquit, vere pro nobis hostia Deo erit, cum nos ipsos hostiam fecerimus. Est quidem etiam peccatoribus et indigne sumentibus vera Christi caro, verusque sanguis; sed essentia, non salubri efficientia. De effectu, inquam, saeramenti, non de ipso sacramento illud dietum competenter interpretamur, ne beato Augustino contradicere vi- deamur. Qui Eleusio et feliei grammatieo seribens, etiam Donatistas et in dissensione et in schismate saerifieare testatur. Idem ad Bonifacium : Heretiei, | inquit, non querunt Spiritum sanctum nisi in. Chri- stt corpore, cujus habent foris sacramentum, sed rem ipsam non tenent intus, cujus illud est sacramentum, et ideo sibi judicium manducant et bibunt; unus enim panis sacramentum est unitatis. Hujusmodi distinetionem inter sacramentum et ejus effectum eum quidam ex antiquis Patribus mi- nus attenderent, ad hoc devenerunt ut et baptismum in hzresi susceptum nihil esse putarent, beato Au- gustino attestante in lib. vr contra Donatistas (eap. 1) : Nee ob aliud, inquit, visum est quibusdam etiam egregüis viris antistitibus Christi, inter quos precipue beatus Cyprianus eminebat, non esse posse apud haereticos vel schismaticos baptismum Christi, nisi quia non distinguebatur sacramentum ab effectu vel usu sacramenti ; et, quia ejus effectus atque usus in liberatione a peccatis et. cordis rectitudine apud luereticos non inveniebatur, ipsum quoque sacramen- tum non illic esse putabatur : sed considerato eo (963) Verba ei autem obfuit supplevit editio Ro- mana. (964) Non exstat in edit. Rom. 1065 APPEND. Ill. — MONUMENTA GREGORIANA. 1066 quod et reprobi in Ecclesia sine effectu sacramenta A in malis, utrumque permanet; auf enim conversus habent, et tamen habent, itidem et ab his qui extra Eeclesiam sunt eadem perniciose haberi, et tamen haberi pastores ecclesiastici censuerunt. Unde idem doetor in tertio libro contra Donatistas (cap. XIX) : Heretici habent [tenent] sacramenta et Scripturas ad speciem, non ad salutem. Item in quarto (cap. x11): Nec foris, sicut nec intus quisquam qui ex parte dia- boli est, potest vel in se vel in quodam maculare sa- eramentum, quod Christi est. Item in quinto (cap. x1x) : Deusadest sacramentis et;verbis suis, per qualeslibet administrentur ; et. sacramenta Dei ubique - recta sunt; et mali homines, quibus nihil prosunt, ubique perversi sunt, id est, intus et foris. Item ad quemdam Festum (epist. 167 ad Fe- stum): Neque inquit, sacramenta eorum (Hzreti- corum) nobis inimica sunt, qua cum illis nobis sunt communia, quia non humana. sunt sed. divina. Pro- prius eorum. error auferendus est, quem male imbi- berunt; nunc sacramenta, qua similiter acceperunt ; quac! ad penam suam. portant et habent, quanto in- dignius habent, sed. tamen habent. Item in expositione super Epistolam S. Joannis (epist. Joan. tractatu vii) : Habere, inquit, bapti- smum. et malus potest ; habere prophetiam , et malus esse potest. Invenimus Saulem regem habuisse pro- phetiam, qui persequebatur sanctum David ; et im- pletus est spiritu prophetia, et prophetare capit. Ac- cipere sacramentum corporis et sanguinis Domini e£ malus potest. Nam de talibus dictum est : Qui man- ducat et bibit indigne (I Cor. x1). Habere nomen C Christi, et malus esse potest, id est, Christianus vocari et malus esse potest. De quibus dictum est : Pollue- - bant nomen Dei sui (Ezech, xxxvi). Ergo habere sa- ! erameníta isía omnia, et malus esse potest; habere — autem charitatem, et malus esse non potest. Item ad 1 Emeritum hzretieum [Donatistam] epist. 164 sub . finem) : Vos, inquit, mutamini ez ea parte, qua dis- sentiebatis; quamwvis sacramenta, que habebat, . eum eadem sint in omnibus, sancta sint. Quapropter — vos mutari volumus a perversitate, id est, ut denuo : radicetur vestra pracisio. Nam sacramenta, que non . mutastis sicut habetis, approbantur a nobis, ne forte, cum. vestram pravitatem corrigere volumus, illis my- -sterüs Christi, que in vestra pravitate depravata non sunt, sacrilegam faciamus injuriam. ldem in lib. reontra Donatistas (cap. x11): Sie ef illa (sa- eramenta) quc schismatici et haretici, si non aliter habent nec. aliter agunt quam vera Ecclesia, cum ad mos veniunt, non emendamus, sed approbamus. Ex his ergo sententiis evidentissime declaratur etiam extra Ecelesiam esse Dei sacramenta, eum in conversis non iterentur, sed potius rata esse judi- centur. Eadem autem ratio et de ordinatione et de baptismo foris accepto tenenda est. Nam, juxta Au- gustinum, nulli sacramento injuria facienda est. Si . discedit a malis, utrumque discedit; si permanet (965) Wido, seu Guido Aretinus, qui scripsit libros de musica. Vide Baron., tom. Il, ann. 1022. ParRoL. CXLVIII. administrat quod ladministravit, si hoc utilitas Ez- elesim exegerit ; aut, si non administrat manus tamen &i inter. laicos non imponitur, eo quod. sacramentum ordinationis- obtineat. Quia igitur tam egregii doctoris assertioni et nos absque serupulo aequiescere debernus, quem et Ro- mani pontifices, juxta attestationem sancti Czelestini pape inter magistros, dum adhue viveret, habuere, eujus et opuscula post mortem ejus pro authenticis recipiendasynodali judieio decrevere ;quapropter illud scriptum musici Widonis (965), quod sub nomine Paschalis pape honorastis, non in tantum attendere debemus ut contra assertionem przfati doctoris sa- cramenta ab hereticis usurpata terere exsufflerus. B Scribit enim satis improvide de annullandis Sirno- niaeorum sacramentis, cum piz rmemoriz Petrus Damiani cardinalis Ostiensis episcopus, religione et eruditione nominatissimus, et in hujusmodi eausis sagacissimus, non minus per Simoniaeos quam per alios haereticos saeramenta decurrere probaverit in libro suo, quem Gratissimum cogznominavit. Saneta quoque Romana Ecclesia nonnihil eos sacramento- rum habere demonstravit, eum in tempore Nicolai pape gratis ordinatos a Simoniacis in acceptis or- dinibus permanere concesserit. Quod autem Simo- niaci sacramenta habere dicuntur, non ad honorem eorum, sed ad contumeliam est referendum, cur tanto magis sacrilegi deputentur, quanto sanctius est quod eontra fas et jus usurpare non verentur. Eo usque tantum humanam pravitatem insequi de- bemus, ne, juxta Augustinum, divinis mysteriis sacri- legam faciamus injuriam, quz pravitate hominum nullo modo depravari potuerunt. Sed et saeramenta neophytorum proscribere non audemus, quorum ordinationes sancti Patres ratas esse censuerunt, eum eos acceptum ordinem admi- nistrare permitterent. Hine beatus Leo papa primus, (episf. Lxxxv11) scribens ad episeopos Mauritaniz, eos qui ex laieis ordinati sunt im ordine concessit permanere. ltem S. Ambrosius in ordine quem neophytus utpote in octava die post baptismum acee- pit. [f. si] usque ad finem vitze Deo digne divina sacra- menta ministravit (PAvLIN. in VitaS.Ámbrosii.Hoc utique nec ipse sanctus Ambrosius faceret, nee alibi sancti Patres fieri permitterent, si neophytis sacra- mentum ordinationis penitus defuisse crederent. Horum autem auctoritati illa exempla de annulatio- ne hujusmodi saeramentorum anteponere non pos- sumus, quz non de antiquis sed recentioribus mu- tuastis temporibus : in quibus, inquam, temporibus, . multa contra fas et jus usurpata reperiuntur, quae magis respuénda quam in exemplum ducenda vi- dentur. Ipse etiam Romanus Pontificalis (966), unde illa exempla protulistis, szepenumero non ita íae:- enda quam facta historica simplieitate prescribit ; nec solum legitimas institutiones, sed et nonnullo- (366) Liber historicus. 1007 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1068 : rum inconsideratas usurpationes referre consuevit. A pare non veretur. Nempe tolerabilius peccaret si de Unde non omnia qua& in eo scripta leguntur, pro ecclesiasticis sanetionibus recipere debemus : prz- sertim illa minime quz a consideratissimis anti- quorum Patrum sententiis deviare videmus; ex quibus vos duo exempla posuistis, quze sacramenta neophytorum adeo profanant, ut ordinatos ab iis reordinandos censeant, quod et ipsis apostolis eo- rumque successoribus Romanis pontificibus, aliis- que sanctis Patribus adversari non dubitatur. Ipsi enim apostoli in suis canonibus eos damnasse le- guntur, quieunque secundam manus impositionem aecepisse detegerentur. Item S. Gregorius papa I (lib. 1x, epist. 32), seribens Joanni episeopo Raven- nati; item praedecessores ejus Zozimus papa, atque Bonifaeius eum ccxvit sanctis Patribus Carthagi- nensis concilii, reordinationem aeque ut rebaptiza- tionem damnavere. Quod autemilli qui ordinati sunt neophyti saeramen- tum ordinationis non minus habeant quam haeretici, superius sanctissimi Patres Leo papa et Ambrosius, alter decreto, alter exemplo nos apertissime docue- runt. Quieunque igitur ordinatos neophytos iterum ordinandos censuerit, procul dubio contra sanctos Patres facit. Eodem modo et illa reordinatio reproba- tur, quam Alefredus Hildesheimensis episcopus fecit in his quos Ebo Remensis episeopus, sed damna- tus, ordinavit. Nam juxta Augustinum (De bono con- jugali, cap. 24), si quis episcopus [s? quisquam or- dinatus] pro aliqua culpa ab officio removeatur, sa- eramento semel Zmposito non carebit, quod. [quamvis ad judicium permanente] damnabiliter nihilominus dare quam habere poterit. Sic et Acacius depositus, de quo supra retulimus, multos ordinavit, quos ta- men beatus Anastasius papa (epistola unica) inte- grum ordinationis saeramentum ab eo percepisse, et ob hoe non reordinandos esse judicavit. Nullus autem damnatus vel excommunicatus sibi de con- feetione saeramentorum applaudat : imo in hoc cu- mulum su: damnationis agnoscat, eum tanto scele- ratior et ob hoe sibi tanto perniciosior existat, quanto sanctius reputat quod sacrilego ausu usur- altari corpus suum communi pane reficeret, quam animam suam damnatoria communione interficeret. Nam, juxta Apostolum : Qui( Eucharistiam) /ndignesu- mit, judicium sibi manducat et bibit (I Cor. x1). Indigne autem sumit qui nondum criminibus pcenitendo se purgavit, quem nec canonica severitas ad poeniten- dum excitare potuit. In ordinationibus quoque qui- libet damnatus minus delinqueret si nihil daret, quam per sacramentum ordinationis ordinato suam damnationem irrogaret. Et mirum in modum, dum eam alii irrogat, penitus sibi ipsam non diminuit, sed multiplicat. Nequaquam igitur damnati de per- nieiosa usurpatione sacramentorum applaudant sibi, cum tanto irreparabilius seipsos condemnent, quanto B sanctiora sunt quae dare vel accipere contra fas et jus saerilege presumunt. Hine sanctus Gregorius papa I (967) in Regesto - suo (cap. vel can. 249) partis secunde, damnatum sacerdotem pristini officii usurpatorem perpetua ex- communicatione damnat, ut vix ei viaticum in fine vita concedat. Hinc sancti Patres in Antiocheno concilio (cap. vel can. 4) cuilibet damnato, si aliquid de sacro ministerio attingeret, omnem spem resti- tutionis, vel locum satisfactionis peuitus denegave- runt; omnesque ei infra damnationem communi- cantes sub excommunicatione damnaverunt. Si ergo pro usurpatione sacri ministerii tam acriter dam- nantur qui solo officio privantur, quanto magis illi qui, officio et communione privati, talia praesumpse- runt indigni. Caveant quoque et ipsi Catholici ne aliquando sa- cramenta a damnatis percipiant, ne se sub excom- municationem sanctorum Patrum ponant. Przeipue autem de sacramentis excommunicatorum caveant, quod per haee, juxta attestationem sanetorum Pa- trum, non salutem, sed damnationem et exsecratio- nem quilibet partieipantes aeeipiunt, quibus non dico in sacramentis, sed si in oseulo communica- verint, canonicam excommunicationem subterfugere non poterunt. EJUSDEM BERNALDI CONSTANTIENSIS PRESBYTERI APOLOGETICUS SUPER EXCOMMUNICATIONEM GREGORII VII. Sententiam excommunieationis, quam dominus [) mulgavit, nonnulli sacrilega temeritate quasi irri- noster Gregorius papa VII apostolica auctoritate pro- tam judieare prasumunt, seque in hoc, juxta atte- (967) Lib. rv, epist. v, ad Gregorium Venantium episcopum Lunensem, Vide etiam d. 50, c. 10 Ac- cedens. 1069 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1070 stationem sanctorum Patrum, apostolieze auctoritatis A dem. judicabit. Neque enim ab Augusto, neque ab reos perniciosissime efficiunt. Sed in hac eorum prz- sumptione nec ipsi peecarent nec alios peccare facerent, si cujuslibet praelati in Ecclesia privile- gium, non dico Romani pontificis, primatum atten- derent. Est enim generale privilegium hujusmodi prelatorum, juxta institutionem sanctorum Patrum, utsubditos judicent, nec subditi eorum judiciis te- mere resultent, quibus absque omni contradictione secundum eanones obedire debent. Scriptum est enim : Non est discipulus supra magistrum (Matth. X); et : Qui resistit potestati, Dei ordinationi resistit (Rom. 11). Et si hoe apostoli de soculari potestate dixerunt, quid nos sub ecclesiastica potestate de- gentes agere debemus, ubi inobedientia pro ariola- tione et idololatria reputatur (I Reg. Lx) ?:Si ergo inobediens ecclesiastiece potestati, scilicet divinae ordinationi, pro idololatra merito deputatur, quid de illo censendum est qui eamdem potestatem penitus abrogare conatur? Videat autem quilibet prelatus quam sibi reverentiam a subditis exigat, nec eam Romano pontifiei denegare velit, a quo omnis ec- clesiastiea potestas procedit. Nunquid enim suam potestatem statim irritam fore judicabit, si qui tan- tum ex subjectis ejus ita judicaverint? Nunquid sta- tim suam przlationem ipse denegabit, si quidam ex suis ovibus eum pro praelato habere noluerint? Nun- quid suam canonicam excommunicationem in sub- ditos irritam arbitrabitur, si quidam tantum eorum- dem subditorum hoc asserere conantur, qui tantum [tamen] eotenus ei, ut legitimo pastori, obedierunt, et sententias ejus in alios ratas esse censuerunt? Nunquid sententiam suam judicio subditorum retra- etari, nedum penitus annullari unquam patietur? Non plane. Ergo reverentiam, quam ipse a subditis suis sibi exigit, etiam ipsi praelato suo, juxta statuta sanetorum Patrum, rependat, et precipue episcopo sedis apostolicae. Hujus utique sententiam sancti Patres nusquam retraetari, nedum adnullari, ab aliquo permiserunt. Hine beatus Nicolaus papa primus, omnibus episco- pis seribens (968) : Nemini, inquit, lieitum est de sedis apostolice judicio judicare, aut illius. senten- tiam retractare permissum, videlicet propter Romanae Ecclesice primatum. Item beatus Gelasius ad episcopos Dardaniz (969) : Cuncta, inquit, per mundum novit Ecclesia, (970) quod sacrosancta Romana, Ecclesia, quorumlibet episcopo- rum ligata possit absolvere, et de omni Ecclesia fas habeat judicare, neque cuiquam de ejus liceat judicare judicio. Item sanetus Sylvester papa universalis synodi ju- dicio (cap. 20) decrevit : /Vemo, inquit, primam se- (968) Vide e. 17, q. 4, 30. Nemini. Ubi hoc scholiolum apponitur. Epistola ex quo hoe cap. Sumptum est, non exstat ;: aliquid tamen simile ha- betur epist. r ad Michaelem, imp. (969) B. Gelasius I. De hoc vide 9, q. 8, c. 107 €t 108, Cuncta. Est alioquin epist. x editionis omni clero, neque a regibus, neque a, populo judex judicabitur. Beatus autem noster Gregorius papa, canonice quidem ordinatus, ut sancta Ecclesia Romana fide- lissime testatur, ab omnibus catholicis judex uni- versalis Ecclesize. et pro Romano pontifice semper habebatur, quod et ipsi ejus excommunicati de eo judieaverunt, cum ad ejus reconciliationem saepenu- mero recurrerint, licet ad vomitum suum postea redire non timuerint. Nunquam sane aliquod erimen in illo vel ab inimicis inventum est vel probatum, si quod tale crimen admisisset, nunquid tandem inauditus, non confessus nec convictus canonice damnari posset, etiamsi ultimus ecclesiastici ordinis exstitisset? Nunquid []. Nonne] enim legitime officium suumexerceret, usque dum canonicejudicatusab offi- cio cessare juberetur? Et hoc utique Dominus noster Gregorius papa nequaquam abnuit, quin more cu- juslibet clerici duntaxat canonice audiretur. Et hoe privilegio Romani pontifieis incongruum esse vide- retur; adversarii autem ejus nee hoc unquam conce- dere voluerunt. Nam in tali examinatione et illum expurgandum, et se contumeliose [contumeliosze] eriminationis inculpandos /fore non dubitaverunt. Ergo sententiam apostolieze auctoritatis in apertis: simos contumaces ab eo depromptam nullus Chri- stianus irritam judicabit, qui canonicis sanetionibus (C; Sanctorum Patrum contradicere noluerit. Ipsi enim let temerariam cujuslibet inferioris episcopi dunta- xat catholici excommunicationem, usque ad cano- nieam examinationem ratam esse censuerunt, ut in Sardicensi concilio e. 17 legitur. , Nec illam excommunicationem noster apostolice privatim deprompsit ; sed, generali synodo praesidens, universali judicio Eeclesie jus ligandi atque sol- vendi, in persona Petri acceptum, semper obtinere a nullo fideli dubitatur, ut sanctissimi atque fidelis- simi Patres nostri, Cyprianus, Augustinus, atque Leo Magnus in scriptis suis docuerunt. Quieunque ergo ejus judieio in terra ligati sunt, ipsi nihilomi- nus etin coelo ligati indubitanter creduntur. Qua- propter, omni postposita eontradictione, illos quos D Dominus noster Gregorius papa judicio universalis synodi excommunieavit, et nos excommunicatos esse credimus, ne ipsis excommunicatis damnabi- liores merito judicemur, qui, etsi qualibet occasione exeommunicationi subjaeeant, non tamen temere ligamenta Ecclesiae denegant. Nam proeul dubio ne- fandius esse deputatur quemlibet ipsam eeclesiasti- cam potestatem ligandi atque solvendi non credere, quam, salva fide, ecclesiasticis statutis non obedire, Romana. (970) Quoniam quorumlibet sententiis ligata pon- tificum, sedes B. Betri apostoli jus habeat resolvendi, utpote quod. de omnis Ecclesia fas habeat judicandi neque, ete., sic Rom. editio. 1071 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1072. Hine S. Gregorius papa primus. ad Theoctistam pa- A quod communio malorum non maculet nisi consen- triciam seribens (lib. 1x, epist. 39) testatur : Tps?, in- quit, sibi testes sunt quia Christiani non sunt, quia ligamenta sancte Ecclesia vanis [variis, ed. Romana] se existimant conatibus solvere. Sciendum autem. quod saneti Patres pro excom- munieatis habuerunt non solum illos qui post aper- tam eorum eontumaciam specialiter excommunicati sunt; sed et illos qui jam faetam excommunicatio- nem incurrere non timuerunt, videlicet aut se in partem. excommunicatorum eonferendo, aut quod sub excommunicatione illis specialiter prohibitum est aeceptando. Hine sanctum concilium Niezenum Arianos omnes, vel quisquis in hane pestem sive consensu seu communione decidisset, ut B. Gelasius papa testatur, damnavit; quem morem et in aliis excommunicationibus suis sancta mater Eocclesia observare consuevit. Beatus quoque Gregorius papa primus (lib. rir, epist. 20), consecratores Sa- lonitani presumptoris excommunicatos esse decla- ravit, eo quod ipsam consecrationem sub excommu- nieatione eis specialiter interdietam faeere tentave- rint. Quam rem mos, inquit, nullo modo possumus düceré consecrationem, que «b excommunicatis cele- brata est. Sie utique quilibet Romani pontifices pro excommunicatis habuerunt eos utique, quicunque aliqua sub speciali excommunicatione prohibita prze- sumpserunt. Ergo et a nobis omnes hujusmodi me: rito, ut excommunicati , devitantur, usque dum ec- clesiastico more reconcilientur. Sunt autem quatuor resin quibus eos specialiter devitare debemus, vi- delicet in salutatione, in osculo, in oratione, in convictu, quod, ut S. Callistus papa testatur (epist. 2), quicunque eacommunicatis, vel 4n his, vel in alüs prohibitis communicaverint, simili ezcommunicatio- ni, juata institutionem apostolorum, subjacebit. . Sed multi, ad exeusandas excusationes in peccatis, (Psal. cxr) multipliciter se exeusant quod excom- munieàtos vitare non debeant. Alii enim illam sen- tentiam beati Augustini praetendunt quod communio malorum. non maculet nisi consentientes ; alii dicunt quod. ecclesiasticis pastoribus sive eorum. sanctioni subjecti non sint, eo quod. seculo penitus abrenuntia- verint ; alii etiam sibi obedientiam in prolatum suum sufficere putant, ne canonicis institutionibus obedire debeant (S. AUGUSTINUS, passim in libris contra Do- natisas), Sed omnes. has excusationes quamvis ipsi apostoli indubitanter, ut praedictum est, annul- laverint,, eum communionem excommunieatorum gereraliter omnibus sub excommunicatione, juxta attestationem S. Callisti papae, interdixerint; nos ta- men singulas, quam frivolee sint, specialiter demon- strare non pigebit. Et hoe utique periti ecclesiasti- earum regularum facile per se deprehendunt; nos autem simplieioribus tantum fratribus in hoc satis- facere volumus, ut tanto studiosius ab: excommuni- catis se abstineant, quanto inexcusabilius se in. eo- rum communione maeulari cognoscant. Illi ergo qui sententiam B. Augustini preetendunt b tientes, ad exaggerationem sud excusationis subin- ferre solent summopere sibi crimina excommunica- torum, displicere, nec ullo modo se eorum criminibus assentire, et ideo exteriorem eorum communionem non eis nocere. Sed haec sententia beati Augustini, tan- tum de communione malorum adhuc in unitate po- sitorum, et nondum pro sua malitia excommunica- torum deprompta evidentissime ex verbis ipsius Au- gustini probatur. Ponit enim eamdem sententiam Scribens ad Donatistas : Quisquis, inquit, in Ecclesia bene vicerit, nihil ei prajudicant aliena peccata, quo- niam unusquisque proprium onus (in ea) portabit (Gal. v). Sic et Apostolus dicit : Et quicunque (in ea) corpus Christi manducaverit indigne, judicium sibi manducat et bibit (I Cor. x1). Cum autem. dicit : judicium sibi manducat et bibit, satis ostendit quod mon alteri ju- dicium, sed. sibi. Hoc mos egimus, et ostendimus, et obtinuimus quod. communio malorum mon maculat aliquem participatione sacramentorum, sed. consen- sione factorum. Nam si in factis malis non eis. quis- quis consentiat, portat malus causam suam, et perso- nam suam, nec prajudicat alteri, quem in consensione mali operis socium mon habet criminis. Eece apertissime B. Augustinus non se hoc de ex- communicatis dixisse manifestat, cum de eo qui in Eeclesia corpus Domini indigne sumit, dieat. Nam superius ad eosdem Donatistas de excommunicatis pramisit, dicens : Quisquis a catholica Ecclesia fue-. vi separatus, quantumlibet laudabiliter | se vivere edistimat, hoc solo scelere, quod a Christianitate dis- junctus est, non habebit vitam ; sed ira Dei manet su-. per eum (Joan. 11). Deinde de his qui in Eeclesia sunt positi consequenter adjecit : Quisquis autem n Ecclesia, et reliq. ut supra diximus. Idem (epist. CLX11) Eleusio, et Grammatino [Feliei Grammatieo] : Quibus, inquit, mali placent. in unitate, ipsi com- qmunicant malis; quibus autem displicent, et eos emendare non possunt, ne ante tempus messis audeant zizania eradicare, me simul eradicent et triticum (Matth. xir, 29), non factis eorum, sed altari Christi communicant, ita wt von solum ab eis non maculentur, sed etiam divinis verbis laudari pradicarique merean-. tur ; quoniam, nenomen Christi per horribilia schismata blasphemetur, pro bono unitatis tolerant quod pro bono D cquitatis oderunt. Et hoc utique de malis in unitate positis, non de excommunicatis evidentissime sonat. Idem ad Emeritum : Ef illud, inquit, non est ta- cendum, et cognitos malos bonis von obesse in Ecclesia, si eos a communione prohibendi aut potestas desit, aut aliquaratio conservanda pacis impediat. Et post pauea: Manifestum est non hoc [malum, ed. P.| effici hominem, quod est malus quisquam cum quo ad altare Domini ac- cediütur, etiamsi non sit incognitus, si tantum non ap- probetur et a bona conscientia displicendo separetur. Idem in serm. 17 de Evangelio secundum Mat- theum de duobus eccis : In multis, inquit, San- ctorum librorum locis apertissime sonat esse intus in Ecclesia et bonos et. malos, quos sepe dicimus fru- 1073 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1074 mentum et paleam. Et de iisdem ipsis malis, id est A ecclesiasticis statutis inobedientes anathematizavit. in unitate positis, quomodo boni non maculentur, in eodem sermone subsequenter annectit ;: Duobus mo- dis, inquit, nom te maculat malus : sí non consentias, et si redarguas; hoc esí mom communicare vel non consentire. Communicatur quippe, quando facto ejus consortium voluntatis vel approbationis appingitur. Hoc ergo nos admonens Apostolus ait: Nolite com- municare operibus infructuosis tenebrarum (Ephes. v, 11) Et infra : Non consentientes sitis malis, ut ap- probetis ; neque negligentes sitis! wt non arguatis ; ne- que superbientes , ut insultantes arguatis; qui autem deseruerit unitatem, violat charitatem, et quisquis vio- lat charitatem, quidlibet magnum habeat , 1pse nihil est, juxta Apostolum (I Cor. xr). Ideo in lib. de Fide et operibus : Cum per negli- gentiam prapositorum , sive per aliquam excusabilem necessitatem , sive per occultas obreptiones invenimus in Ecclesia malos, quos ecclesiastica. disciplina cor- vigere aut coercere non possumus; tunc, ne ascendat in cor nostrum impia et perniciosa praesumptio ,. qua cstimemus mos ab his esse separandos uf peccatis eorum non inquinemur, ac ita post nos trahere cone- mur veluti mundos sanctosque discipulos a. compage segregatos; veniant in mentem ille deserüptüonis si- militudines et divina oracula, quibus demonstratum et pronuntiatum est malos in Ecclesia, permistos bo- nis usque in finem. seculi tempusque judicii futuros , et nihil bonis in. unitate e£ participatione sacramen- forum , qui eorum factis non consenserint , obfuturos. Ecce quorum malorum communionem B. Augu- stinus nobis non nocere asserit, videlicet eorum qui in Eeclesia sunt positi, nondum ab eeclesiastico ju- ' dieio separati. Quod si idem ipse sanctus doctor non tam signanter usquequaque exprimeret, nos tamen illud nequaquam de excommunicatis intelligere debe- remus, ne illum ipsis apostolis et sanetis Patribus sibique ipsi eontraria dixisse astrueremus. Ipsi enim apostoli eorumque suceessores communionem - excommunicatorum in tantum nocere docuerunt, quod et supra notavimus, ut sub excommunicatione eum damnarent quieunque eis vel exterius com- munieare praesumeret. Nec hane sententiam B. Au- -gustinus ignoravit, quam etiam in concilio ccx vir episcoporum sua subseriptione confirmavit. Non ergo aliquis B. Augustinum pro defendenda com- munione excommunicatorum frustra in testimonium assumat; imo ei, ne eis ullo modo communicet , obediat, ne et ipse, juxta sanctorum Patrum statuta, eidem excommunicationi subjaceat. Qui autem se de excommunicatione vitanda exeu- satos putant, quas? , abrenuntiantes seculo, ecclesia- Sticis pastoribus sive eorum sanctiomibus mon subja- ceant, videlieet monachi sive quilibet religiosi, non otiose considerent quid. de hoc sanctum Chalcedo- nense concilium deliberet. Ipsum enim generaliter omnes monachos 'pér unamquamque civitatem sive regionem episeopis subjectos fore decrevit, ipsosque (971) Vide S. Gregor. lib. x, epist, 35. B Hoc autem unum est ex illis quatuor conciliis, quae S. Gregorius (/ib. 1, epist. 24) astruit veneranda, ut saneta quatuor Evangelia; de quibus ad patriar- chas seribens testatur : Cujuslibet, inquit, vite atque actionis norma existat [consistit], quisquis eorum (hoc est, conciliorum ) soliditatem non tenet , etiamsi lapis esse videatur, tamen extra cdificium jacet. Et post pauca : Se, et non illa, destruit quis- quis presumit. aut solvere quos ligant, aut religare quos solvunt. Quisquis ergo aljud sapit, anathema sit. Videsne quam nulla religio quemlibet exeu- sare possit, quin eeelesiastieis statutis obedire de- beat, eum quilibet inobediens extra cdificium ja- cere deputetur etiamsi tam religiosus sit ut lapis esse videatur. Imo ipsa religionis praerogativa ma- jori eum addieit damnationi qui non tanto obedien- tior sanetissimae matri sus Eeclesic exstiterit , quanto religiosior haberi voluerit. Debent utique re- ligiosi aliquid ecclesiastieis statutis supererogare, non ipsa statuta temerario ausu abrogare; alioquin tanto majus judicium subibunt, quanto in altiori gradu sanetitatis positi, et ipsa communia preecepta non timent pravarieari. Est autem apostolieum, et universale totius sancte; Ecclesiae praeceptum, ut excommunicati devitentur. Ergo et quilibet religiosi hoe observare debebunt; alioqui majori damnationi quam etiam laiei merito subjacebunt. Sed et obedientia in praelatum nos. exeusare non poterit quin apostolieis statutis necessario obedire C debeamus, si filii Eeelesize esse volumus. Hine enim Obedientiarii Eutychetis Constantinopolitani abbatis eum ipso Eutychete in coneilio Chaleedonensi anathe- matizatisunt,quod magis eidem quam apostolicis insti- tutisobedire delegerant.Subditi autem Nestorii preesu- lis Constantinopolitani a sanetissima synodo Ephesina laudati sunt, quod ipsi apostolicis institutis obedientes proprio episcopo restiterunt, et ob hoe etiam postea ex ejus potestate penitus emancipari meruerunt. Hinc et B. Eutyehianus papa (epist. 11) et martyr a B. Petro decimus septimus in decretis suis, quae martyrio consecravit, verissime protestatur quod subditus nec episcopo nec abbati suo obedire debeat, sé jusserint ei uf pro emcommunicato missas insti- tuat. Sed et B. Gregorius papa I Honoratum Sa- lonitani episcopi arehidiaconum, sed ab epi- scopo depositum, eodem nolente episcopo, in lo- eum suum restituit, aliumque eidem Honorato jam subrogatum deposuit, eo quod ille suo episcopo in tali subrogatione contra interdietum sedis apo- stolica obedierit. Idem quoque apostolieus seribens Joanni Corinthiorum episcopo, Paulum, Eufemium [Euphemium ], Thomam, Clematium, clericos ab or- dine deposuit, eo quod proprium eorum episcopum accusare uon obedierunt; quorum tamen Paulum et Clemàtium iü. pristinum gradum postea restituit. Item, ipse scribens omnibus Nichacii [ Byzacii] con- cilii epsicopis (97 1), firmissime precepit ut primatem 1075 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1076 suum Clementium de illatis eriminibus eum omni A itidem necessario et de ejus ligamento judicabitur sollicitudine examinarent, ut, audita si vera essent, ultione canoniea resecaretur, hoc terribiliter subin- ferens, quod apud Deum eorumdem eriminun parti- ceps existeret quieunque eorum illa subtiliter inda- gare neglexisset. Hae et alia hujusmodi in eeclesiastieis sanctorum Patrum statutis sufficienter invenire potestis, quae nobis evidentissime demonstrant quam obedientiam subjecti cujuslibet preelati ad superiorem potestatem debeant, qua et ipsos damnare poterit, si vel pra-- lato suo contra ipsam obedierint. Non ergo aliquis obedientiam praelati sui superflue preetendat, quod praecipua potestati, videlicet apostolieze et ecelesia- stiece auctoritati, in devitandis excommunicatis obe- dire non debeat; imo tam subjectus quam praelatus eos devitare studeant, ne eidem excommunicationi , juxta apostolorum institutionem, pariter subjaceant. Sed et illi excusationi, quam quidam simplices in nostro tempore praetendunt, quod. e;communicati jam in tantum abundaverint ut nequaquam aut vix. devi- tari possint, facile respondetur quod difficultas evi- tandi, non negligentiam nutrire, sed majorem cau- telam ad devitandos excommunicatos debet nobis excitare. Quamvis enim difficile vitentur, non tamen pro nullo peeeato reputare debemus si eis contra ecclesiastica statuta communieaverimus, qua juxta sanctos Patres usque ad sanguinem defendenda co- gnovimus. Nam et quotidiana peccata non minus pro peccatis reputamus, etsi ea nequaquam in hoc vita devitare valeamus. Unde et quotidiana eis pro- eurata sunt remedia, orationum videlicet et eleemo- synarum, ut quotidie amputaretur quod quotidie male pullulare videtur. Sie utique quotiescunque excommunicatorum communione maceulamur, statim ad poenitentiam et reconciliationem festinare debe- mus. Nam difficultas evitandi aut parum nos aut ni- hil ad excusationem juvabit, si nos ad praecavendum et postea ad satisfaciendum negligentiores effecerit , quos in tali necessitate ad majorem diligentiam ex- citare debuerit. Quidam etiam ineptissime se cum morte domini Gregorii papae exeusant. (972), quasi excommunica- tionem Romani pontificis post mortem ipsius obser- vare non debeant. Sed hi audiant ligationem Ro- mani pontificis non minus ratam reputari quam so- lutionem, quia B. Petro et suis successoribus a Do- mino jus ligandi eodem tenore et firmitate, ut sol- vendi, concessum est. Solutio autem cujuslibet apo- stolici, sive in reconciliatione excommunicatorum , sivein restitutione lapsorum, etiam post mortem so- lutoris valere non dubitatur. Nunquid enim quilibet reconciliatus sive restitutus pro excommunieato vel deposito se statim reputabit, postquam reconci- liator ejus sive restitutor obierit? Non credo. Si igitur solutio cujuslibet catholici pastoris post mortem ipsius rata et observanda non dubitatur, (972) Scripsit ergo Bernaldus hane apologiam, mortuo jam Gregorio VII. videlicet ut et post mortem ligatoris aeque perma- neat ligatus qui non fuerit ecelesiastico more re- conciliatus. Libet autem sententiam B. Cypriani martyris et . egregii doctoris de communicatoribus excommuniea- B C D torum subnectere, ut ipsi perpendant quam perieu- lose sibi ipsis ab eorum consortio non caveant. Scribens enim ad Magnum presbyterum : Invenéimus, inquit, in £ali facinore non solum duces et auctores , sed. et participes panis desiinari, nisi se a commu- nione malorum. separaverint, pracipiente per Mosen Domino, et dicente : Separamini a tabernaculis homi- mwm istorum durissimorum, et nolite tangere ab omni- bus qua sunt eis, ne simul pereatis in peccatis eorum (Num. xvi); et quod. comminatus per Mosen Domi- nus fuerat, implevit, ut quisquis se a Core et. Da- than. et Abiron non separasset, penas statim pro im- pia communione persolveret. Quo exemplo ostenditur et probatur obnoxios omnes et culpe et poma futu- TOS, qui se schismaticis contra prapositos et sacerdo- tes irreligiosa, temeritate miscuerint (epist. 76). Ca- veant ergo omnes tam subjectus quam praelatus, tam secularis quam religiosus, a communione ex- communieatorum; quod nullus. omnino excipitur, cum omnibus hujusmodi communio sub excommuni- catione ab ipsis apostolis interdicitur; et saltem cum excommunicatis perire timeamus, si nec pro revere- rentia apostoliez interdietionis eos devitare euremus. Ipsi: etiam - communicatores excommunicatorum devitandi sunt, etsi communio eorum non sub ex- communicatione tam evidenter ut. excommunicato- rum nobis interdicta legatur. Nam in sacris canoni- bus szepenumero reperitur ut qui communicat ex- communicato, excommunicetur. Nee tantum ibi specialiter adjicitur ut et communicatoris commu- nieator sub excommunicatione damnetur: nempe multa, imo plura sunt, qua nusquam vel sub spe- ciali prohibitione, nedum excommunicatione, nobis prohibita leguntur, ut carnem comedere in Parasce- ve, et alia hujusmodi, qua tamen pro sola ecclesias- stica consuetudine. necessario devitamus, ne, juxta Augustinum ad Casulanum presbyterum, ut prava- ricatores divinz legis judicemur. Si ergo plurima pro sola ecclesiastica consuetudine devitamus, quanto magis illud, quod a sanctis Patribus etsi non sub excommunicatione, tamen firmissime proscriptum cognovimus, scilicet ne communicatoribus excom- municatorum communicemus. Nam beatus Gelasius papa, qui et aliorum sanctorum Patrum scripta apostolica auctoritate canonizavit (973), scribens ad episcopos Dardanic, hane sententiam prornulgavit : Nihil, inquit, nobis commune cum hominibus commu- mionis emternam, in his precipue rebus quas sancti Patres nobis prohibuisse cognovimus. ldem in se- quentibus (epist. 11) : Quid jwvat si quis alicui evi- dentiori haretico non communicet, et his tamen com- (973) Id est, authentica declaravit, et ab apoery- phis se junxit. 1077 APPEND. Ill. — MONUMENTA GREGORIANA. 1078 munione jungatur, qui ab illius non sunt communione A jusmodi communicatores devitemus, ne et nos per diversi ? Ne quis autem hane sententiam quasi minus ra- tam contemnat, eo quod poenam excommunicationis specialiter ascriptam non habeat, diligenter attenda- tur quid B. Nicolaus papa I, in generali synodo prz- sidens, generali ejusdem synodi judicio decernat (26, q. I, €. 18). Sed. si quis, inquit, dogmata, mandata, interdicta, sanctiones sive decreta a prasule sedis apostolice promulgata contempserit, anathema sit. Nec hoe utique sancti Patres necessarium fore ju- dicaverunt, ut singula quaeque prohibenda singulari excommunieatione prohiberent, cum seepissime om- nium eeclesiasticarum institutionum violatores sub generali damnatione multarent. Sed et ipsa ecclesia- stica consuetudo sententiani beati Gelasii papae ob- servare conatur, que communicatorem eacommuni- cati recipere non solet, nisi reconciliatum. Nihil au- tem firmius est tenendum, ut S. Augustinus testatur, quum illud. in quo veritas consuetudini suffragatur. Ideo autem sancti Patres hujusmodi communiea- tores devitari voluerunt, quod ipsos quasi a seipsis damnatos habuerunt. Sie praefatus. apostolieus Aca- eium, recepta communione Petri, se ipsum dam- nasse testatur. Unde et beatus Felix papa in ipsa sententia qua Acacium anathematizavit hoe signan- ter apposuit : Habe ergo cum his quos libenter ample- cteris portionem, hoc est, eum excommunicatis; ac si diceret : Non tam novam exeommunicationem su- per te fecimus, quam veterem, qui te ipsum com- municando excommunicatis innodasti, confirmamus. Nec hoc. sane negligenter inspieiendum quod. B. Ge- lasius tam expresse subjecit cur apostolica sedes '. Aeaeium communicatorem Petri refutaverit : Beati, inquit, Petri sedes ne per Acacium in Petri consor- tium. duceretur, ipsum quoque a sua communione submovit. Idem Anastasio imp. (epist. 10) : Post- quam. Acaeius communionis externa factus est, non potuit misi a catholica «et apostolica, moa ' societate precidi, ne per eum, $i vel paululum. cessaremus, nos quoque videremur subisse contagza perfidorum. Et paulo superius : Non potest, inquit, quilibet, perver- sitatis communicatore suscepto, non pariter perver- sus probari; nec potest refutari perversitas, complice perversitatis admisso. Videsne quam necessario. hu- (973) Sequebantur haee in ms. cod., quz nec ad antecedentia nec ad subsequentía pertinent. Non omisimus tamen, ut omnia codicis bona fide repra- sentaremus. eorum consortium contagia perfidorum subisse ju- dicemur? Si quis autem hac omnia latius conside- rare desiderat, seripta ejusdem apostolici ad diver- sos de anathemate Acacii non transitorie legat ; quae si fideliter perlegerit, nulla ei amplius de vitandis communicatoribus. excommunicatorum dubitatio re- manebit. ; Accipiant ergo szepe dicti communicatores sanum consilium , et festinent ad ecclesiasticam reconcilia- lionem, nec catholicam sinceritatem externa com- munione, juxta B. Gelasium, commaculent; aut si ipsi suam salutem neglexerint, nos tamen, qui Ca- tholiei sumus, nobis ab eorum commaeulatione ca- veamus. In Simontacorum causis. (973) Judicium aqua frigidae non recipimus, nec eorum testimonium qui eidem morbo consentiunt, sed religiosorum fratrum qui eidem sceleri studio et voluntate resistunt. Qui tamen testes non per aquam frigidam [l. seu, ed. P.] per ignitum fer- rum, vel ferventem aquam sunt acquirendi (97 4). Simoniaei non admittuntur ad judicium, si proba- biles persone etiam laicorum vel feminarum, pre- tium se ab eis recepisse testantur. Nec aliud est pro manifestis venire ad judicium, nisi tentare Domi- num. Unde et fallimur multoties in talibus, quia Deus longe est ab his qui tentant illum. (Sap. r). Per multos jam annos regni Teutonici latitudo ab apostolieze sedis unitate divisa est. In quo nimirum schismate tantum periculi factum est ut, quod cum dolore , dicimus, vix pauci sacerdotes aut clerici ca- .tholiei in tanta terrarum latitudine reperiantur. Tot igitur filiis in hae strage jacentibus, Christiane pacis necessitas exigit ut super hos materna Ecclesia vi- Scera aperiantur. Patrum itaque nostrorum exem- plis et scriptis instructi, qui diversis temporibus Novatianos, Donatistas, et alios haereticos in. suis ordinibus susceperunt, prefati regui episcopos in schismate: ordinatos, nisi aut invasores, aut Simo- niaei aut eriminosi comprobentur, in officio epi- scopali suscipimus. Idipsum de clericis cujuseun- que ordinis eonstituimus, quos vita scientiaque com- D mendat. (974) Omnes iste probationes a sacris canonibus Prohibentur, ut patet in decretalibus, tit. de Purga- tione. vulgari. 1079 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1080 SYNODUS ROMANA SUB GREGORIO VII CELEBRATA. (Dedimus supra inter concilia Roma celebrata tempore S. Gregorii VII. Est ordine quinta.) " ^ INCIPIT UTILIS ALTERCATIO DDORUM SUPER QUODAM CAPITULO, DE INCONTINENTIA SACERDOTUM. Domino ac venerando sacerdoti ALBOINO, scientia, A rali ccxvir Patrum, cui egregius doetor Augustinus et moribusadornato. BERNALDUS bonum indeficiens, quod est Christus. Cum proxime simul essemus, et verba de. cano- num sanetionibus ad invicem eonferremus , aliquan- tulum de capitulo Niezni concilii dissensimus. Cum - enim inter nos, ut recolis, de prohibenda sacerdo- tum ineontinentia sermo consereretur [f. conferre- tur], que in tertio ejusdem concilii capitulo adeo prohibetur, ne saltem clerici debeant habitare cum feminis nulla consanguinitate propinquis, tu quod- dam aliud eaput ex ecclesiastica Historia, quae dici- tur Tripartita (Hist. Eccl. Tripart., lib. xx, eap. 14), protulisti, quod quemdam Paphnucium testatur in eodem concilio surrexisse, et a tota synodo sacer- dotibus ut dormirent cum uxoribus suis licentiam impetrasse. Insuper etiam idem ipsum capitulis Ni- ecni concilii minus considerate annumerasti. Unde non parum doleo de te tante indolis viro, in saeris litteris tam erudito, quod hoc unquam excellentissimo concilio, juxta sanctum Gregorium, eque ut Evangelium venerando, assignare non du- bitasti, quod nee ultimum, imo nullum inter cano- nica eapitula habet loeum, videlicet quod apostolieze et evangelieze adversatur doctrine. Nam ipse prin- ceps apostolorum in Epistola sua (I Petr. r1), etiam laicis precipit ut pareant uxoribus suis, ne impe-: diantur orationes earum. Cui et ipsum vas electio- nis Paulus concordat dicens : Abstinete vos ad tem- pus, u£ vacetis orationi (I Cor. vn). Si igitur laici die quo volunt orare prohibentur ab opere conjugali, liquido consequitur ut sacerdotes, quibus quotidia- num est officium orandi, vel sacrificandi, vel bapti- zandi, nunquam a die ordinationis suze conjugibus suis debeant commisceri. Hanc autem continentiam ab ipsis apostolis, sa- cerdotibus et levitis esse indictam testatur Aure- lius Carthaginensis archiepiscopus in concilio gene- (975) Vide concilium Africanum sub Bonifacio I et Coelest. 1 pontif..can. 37, dist. 32, e. 13. Placuit. Vide etiam dist. 83, c. 4. Cum de quorundam. Ubi B interfuit, vere ipsius sacra Scripturae armarium. Deliberat enim pradietus archiepiscopus ita di- cens (975): Placet wt sacerdotes et levite, vel qui sacramentis divinis $nserviunt, continentes sint im omnibus, quo possint simpliciter quod, a Deo postu- lant impetrare, ut quod. apostoli docuerunt et ipsa servavit antiquitas, nos quoque custodiamus. Quod constitutum a legatis apostolice sedis Faustino ve- nerabili episcopo, et ab omnibus episcopis unani- miter cum sübsceriptionibus est confirmatum. Item ipsa Veritas affirmat in Evangelio, dicens : Amen dico vobis, misi abundaverit justitia vestra plus quam Seribarwm et Phariscorum, non intrabitis in regnwmn celorum (Matth. v). Justitia autem veterum erat ut sacerdotes anno vicis sue, dum nondum vera, sed umbratica tantum sacrificia celebrarent, non solum ad uxores, sed et ad domos. suas venire penitus vi- tarent. Hane igitur veterum justitiam quicunque ex modernis sacerdotibus non dico superare, sed sal- tem imitari contendit, nunquam post ordinationem suam ad conjugale opus redibit, eum nulla dies prae- tereat qua sacerdotali officio vacare non debeat. Amplius sanetaet veneranda synodus Niczna, cui predietum capitulum assignasti, in tertio capite pe- nitus prohibet elerieis etiam cohabitationem femi- narum, nisi consanguinitate preximarum. Illud au- tem tuum nee prohibet coneubitum. Quieunque igi- tur tuo capitulo consentit, a preedieto. concilio. dis- sentit. Unde et damnatus est anathemate quo S. Gregorius in synodica sua omnes a Niezna synodo dissentientes damnavit. Si autem fortasse negas eamdem synodum pro- hibuisse clericis habitare cum feminis, antiqua et authentica perserutare exemplaria, quz ibidem con- cilium in 20 cap. cum cccxvin Patrum subsceri- ptione continent roboratum, quod etiam in eodem numero capitulorum a sanctissimis episcopis Cy- verba hujus can. aliter paulum habent, sicut et in conc.recens editis : sensus est alioqui concors. 1084 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1082 rillo, Alexandro [Alexandrino], et Attico Constanti- A caput, continere nollent? non utique. Novit enim nopolitano ad praedietum praesulem Aurelium, et re- liquos Afriez episcopos legitur esse transmissum. Ipsa etiam Tripartita historia, quam nimium vene- rari videris, 20 capitula in praedicta synodo testatur esse eonstituta. In his, inquam, exemplaribus, si legere digneris, preedietum invenies eoneilium in 3 capite elerieis non modo eoitum, sed et eohabita- tionem per omnia interdicere cum feminis. Preeterea Sirieius papa in decretis suis (decr. 3 et 4 in concilio Arelatensi), B. Hieronymus in epistola sua ad Oceanum; et in ecclesiastica Eusebius Histo- ria (976) ; sanctus etiam Gregorius (lib. vtt, epist. 39) Romano defensori scribens, et alii quamplures prae- dietum capitulum in Nieana synodo probant esse statutum. Ergo illud tuum, eum isti maxime sit eontrarium,, anathema nullatenus evadet Grego- rianum. Ipse enim doctor apostolicus (lib. vir, - epist. 112) omnia eanonibus adversa in synodo ge- nerali sub anathemate fecit damnari, ita seribens Syagrio Augustodunensi episcopo : Omnia, inquit, quae sanctis canonibus, sicut predicimus, sunt ad- versa, districte sub anathematis interpositione dam- nentur ; id est ut nullus pro adipiscendis ecclesiasticis ordinibus dare aliquod commodum presumat, vel pro datis accipere; neque ex laico habitu quisquam re- pente accedat ad locum sacré regiminis pervenire. Neque ut alie mulieres cum sacerdotibus habitent , mist Ive que sacris canonibus sunt permissa. Sed forsitan asseris ad tuam partem defendendam Nicaenum concilium, juxta assertionem magni Atha- nasii preesulis Alexandrini et Marci papa, etiam in 70 capitulis constare. Ex quibus, quod nos tantum 20 in usu habemus, illud tuum reliquis apud vos usitatis annumerare conaris, sed frustra. Ego nempe assertionem SS. Patrum de 70 capitulis nee volo nec possum negare; nunquam tamen adeo ero insi- piens, Deo miserante, ut ipsos venerabiles cCCx vit Patres unquam aliquid sibi vel apostolieze doctrinze contrarium suspicer constituisse. Imo, omnia eo- rum vel apostolorum sententiis repugnantia non dubito damnasse. Quis enim sani capitis duo simul observari constitueret, quorum unum observatum aliud observari prohiberet? Si enim, juxta tuum caput, sacerdotes licite singulis noctibus eum suis uxoribus dormiunt, quomodo ne in una domo ha- bitent observabitur? videlicet si in uno leeto jace- bunt, quomodo nec in una domo manebunt ? Sed nec hoe transibo quod tu: parti maxime pu- tas suffragari, quippe quod legitur in epistola S. Gregorii, quod ipse diaconos (977) Siciliae ad conti- nentiam non coegisset, illos, inquam, tantum, quos jam ante triennium nova prohibitio incontinentic - eonjugatos invenit. Nunquid. tamen S. Gregorius alicubi in eadem epistola przedictis concessit diaco- nibus ut offieium suum exercerent, si se, juxta tuum (976) Ruffini ad Eusebium appendicem intelligit. (977) In marg. cod. hzc verba adjecta sunt : No- ta quod in emendatiorib. exemplarib. non diaconos, quod nee laicis quidem, nisi post triduanam conti- nentiam divina concedantur sacramenta , cum et ipse David, quem Dominus secundum cor suum elegit, panes propositionis non accepisset, priusquam a sacerdote percunetatus se triduo continuisse respon- disset (Levit. 21). Quomodo igitur incontinentibus dia- conibus ministerium suum exercere permitteretur, qui, juxta decreta sanctorum Patrum, cum ipsis sa- cerdotibus ad divina sacramenta conficienda, perci- pienda, vel saltem tractanda, non intermisse sed quotidie debent parati esse ? Praeterea item apostolieus (lib. vtt, epist. 34) seri- bens ad Leonem episcopum Catinensium [Catanen- sium], hoe etiam subdiaconibus esse constitutum a B predecessore suo testatur, ut qui eo tempore essent eonjugati, unum de duobus eligerent, id est aut se ab uxoribus abstinerent, aut certe nullatenus mini- strare praesumerent. Diligenter etiam attendas S. Gregorium ad tempus tantum a diaconibus Sicilie continentiam non exegisse. Nam in eadem ipsa epi- stola deliberavit ut nullus episcoporum deinceps ali- quem diaeonem ordinare presumeret, nisi qui se caste victurum promisisset, nee praedictorum etiam. diaconorum aliquis ad sacrum ordinem perveniret, qui se post prohibitionem tune ante triennium fa- ctam ab uxore non continuisset. Quapropter manifestum est eumdem apostolicum diacones [subdiaconos] tantum illius temporis et loci ad continentiam non eompulisse; quam tamen C deinceps, ab omnibus qui diacones vellent fieri, per professionem statuit exigi. Quantum autem hoe tuze parti adversetur, mecum tua charitas considerare non gravetur. Tuum enim caput omnibus, etiam episcopis, eujusque temporis conjugale opus fre- quentare permittit, quod S. Gregorius vix in qui- busdam diaconibus ad tempus toleravit, nec tamen sine poena; nam spem promotionis penitus ademit eisdem. Ineontinentiam denique concedis sacerdo- tibus, imo episcopis, propter quam predictus do- ctor spem superioris gradus intercludit diaconibus. Videlicet episcopi, juxta tuum eaput, cum uxoribus suis dormientes abrenuntiabunt eastitati, quam ipse etiam, ab omnibus qui deinceps vellent fieri diaco- nes, per professionem przeepit exigi! Cum in tan- tum ergoS. Gregorius tuo adversetur capitulo, etiam in hae causa ubi non parum rigorem canonum mitigavit, et ubi queedam tantum eo tempore tole- randa dissimulavit, patet etiam idiotis in quantum tua pars impugnetur imo damnetur a generalibus statutis ejusdem Patris, quz ipse, juxta districtionem canonum, non tantum ad tempus sed omni tem- pore deinceps observanda' promulgavit, in quibus etiam cohabitationem eum feminis sub. anathematis impositione, ut preedixi, sacerdotibus fecit prohiberi. Sed adhuc forsitan, ut aliquantulum tuc parti sed subdiaconós leguntur. Et sic legendum. Sie enim habetur, lib. z, ep. 42 ad Petrum subdiaconum 5i- ciliz. 1083 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1084 videaris suffragari, etiam in hujus temporis diaco- A tem mireris ipsius Historiam in aliquibus esse re- nibus, ut in predictis, ineontinentiam contendis esse tolerandam ; sed frustra. Consequeretur enim ut conjugium in quarta generatione etiam modo to- leraretur; quod idem doctor apostolieus (ib. xir, responsio ad. vx interrogationem. Augustini) Anglis noviter conversis ad tempus se concessisse profite- tur. Si enim hoe tempore alterutrum horum esset tolerabile, potius tale conjugium modo esset. suffe- rendum quod saltem aliquando licenter legitur con- cessum, quam incontinentia diaconorum , quie nus- quam ibi concessa, sed. vix in paucis, ad tempus, non tamen sine subsequente vindieta, ut przdixi, legitur esse dissimuláta. Ergo cum tale conjugium modo nullatenus in aliquo, quantumvis ad conti- nentiam infirmo, sit tolerandum, multo minus hoc tempore diaconorum incontinentia alicubi est suffe- renda. | Ex his ergo rationibus tu ipse colligas quid de sacerdotali fastigio censere debeas. Sed non jam diutius in exquirendis rationibus demorabor, cum quaelibet: una predictarum satis indubitanter tuum destruat capitulum ; quod non ex aliquo libro a san- etis Patribus canonizato, sed ex Tripartita assum- ptum est Historia; quee quamvis nobis non parum ad notitiam rerum gestarum sit utilis, nunquam tamen efficiet ut aliquid ei eredam quod sacre Seri- ptura statutisque sanctorum Patrum, imo Spiritui sancto, horum auetori, deprehendam adversari. Beatus nempe Gelasius papa (978), scripturarum indagator solertissimus, in decretis suis, ubi cum eruditissimis Lxx episcopis diversorum auctorum tam Graecorum quam Latinorum libros examinavit, et diligenter qui eorum essent recipiendi vel re- nuendi deliberavit, nusquam eamdem Historiam jamdudum a tribus Grecis compositam, recipiendis adnumeravit Scripturis, sed ipsam in hoc tuo capi- tulo respuendam esse monstravit, quippe venerabi- liter suscipiendo sanctorum. Patrum decreta eidem capiti, ut diximus, penitus contraria.: Fortassis autem contendis preedictae Historiae ideo per omnia credendum esse, quod Cassiodorus ex senatore monachus, vir in divinis et humanis litteris eruditissimus, ordinavit eamdem. Sed hujus viri [) persona, quantumvis veneranda, non poterit annul- lare eanonieas SS. Patrum institutiones, quas, ut pradixi, nullatenus observare valemus, si pro ejus reverentia ipsum tuum caput adimplemus. Non au- spuendam, cum Historia Eusebii, quam S. Hierony- mus (imo Ruffinus) de Graco in Latinum conver- tit, vix in predictis deeretis Gelasii papa obtineat ne omnino renuatur, licet multum utilitatis in ea reperiatur. Sancti videlicet viri multa ad nostram eruditionem utilia non solum transtulerunt, sed etiam ex eorum propria persona conseripserunt, quorum aliqua et ipsi postmodum judicaverunt re- spuenda. Hujus rei satis evidens testimonium S. Au- gustinus affert nobis in libro Retraetationum, ubi pene ex singulis libris quos ipse composuit, non pauca ipsemet renuenda censuit. Hoe enim donum proprie sapientibus adeo est attributum, ut. nec in suis, nedum in aliorum libris defendere velint si quid in eis catholicae veritati contrarium invenerint. Idem etiam Augustinus, scribens ad. S. Hieronymum (epist. 9), se ipsius et quorumlibet sanctorum seri- pta ita legere testatur, ut tamen nullatenus recipiat si quid ibi aperte veritati contrarium reperiat. Hae igitur consideratione Historia Cassiodori est legenda (979), quam non tantum ex sua persona [non, ed. P.| composuit, sed jam dudum a tribus Grecis non adeo notis compositam ordinavit, et cuilibet horum trium proprium opus assignavit. Unde non tam sibi quam auctoribus ejusdem: Historize est imputandum quod in ea invenitur reprobandum ; aut forsan Epi- phanius nescio quis scholastieus, eum eamdem de Greco in Latinum verteret, non fideliter Latinis lit- C teris eommendavit quod tamen probabiliter in Grze- eo seriptum invenit (980). Utrum autem ex hac an ex alia qualibet causa eadem Historia canonica veritati non parum inveniatur refragari, tuo judicio relin- quendum z2stimo. Cum igitur praedictum tuum caput, omnium au- ctoritate destitutum, decretis sanetorum Patrum et evangelicis atque apostolicis Scripturis, imo Spiri- tui sancto, cujus instinctu haec omnia procul dubio sunt deprompta, certissime probatum sit repugnare ; quid aliud restat, nisi ut Gregoriano anathemate feriatur quicunque illud deinceps contra canonicas sanctiones defendere conatur? Cesset itaque frater- nitas tua illud posthac sacratissimis Niceni concilii capitulis annumerare, vel etiam alieujus momenti estimare; ne, si illud pro authentieo receperis, Spiritui sancto, ut praedictum est, repugnare judi- . ceris, quod peccatum nec hic nee in futuro sa&- culo esse dimittendum constat (Matth. X11). CONTUMELIOSA RESCRIPTIO PRO SUPERIORI CAPITULO (981). BERNALDO contra librum superiorem molam abs- que inferiore feneranti [f. versanti] ALBOINUS. (978) Decreto de apoeryphis Scripturis; episto- larum decretal., Rom. edit. tom. I, pag. 416 et seq. et apud Grat. (979) Vide praefationem Cassiodori in Triparti- tom. (980) Fideliter vertit Epiphanius. Fabule de Paphnutio auctores sunt Sozomenus, lib. r, cap. Non ambidextrum- Aod (Jud. 111) tam improviso quasi inter oscitantes posse opprimi (981*), inter 22; et Socrates, lib. 1, cap. 8, duo ex tribus ex quorum dictis Historia Tripartita consarcinata est. (981) De Alboipno, qualis fuerit, diximus supra, in prafat. ad hec opuscula. Calebat nimirum eo spiritu (981 *) Exordium mendosum et intricatum, si- mile toti epistolae. 1085 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1086 dumosa tui cornu petentis tironis divortia mihi A matizantes cautius agente; illo autem inter cano- quasi tremulo pede vix itur, imo etiam milleformis Protei species prapeti manu rapientis, impediente variarum- rerum: instantia, heu! neque locus neque tempus datur tibi vel ad pauca pro libitu responden- di. Hinc urget enim. vero quaedam nostrorum con- fratrum antiquitus instituta orandi conditio; illine instat nostri senioris in expeditionem eundi orna- tio; cui [cujus] comitatu, ac si inique mentis asel- lus, licet mille stimulis agitatus, vix ac vix enatavi ; quod tibi in aurem susurro non magno mei peri- culo. Inter haee omuia veluti ne dedignando pre- terire videar tui [tua] dicta, operam dare volo re- spondere tibi vel ad aliqua. Me, uti tuis litteris notatum esse percipio, cano- nieis institutionibus decretisve in aliquo recla- masse nullatenus consentio. Sed hoc nunquam con- fessum fuisse erubesco, et adhuc confiteri non re- euso, omnique astipulatione firmando firmatum iri desidero, nondum lege prohibitum, primo aditu austeritate legis esse prohibendum vindicandumve, sed parvulum magis lacte quam solido cibo enu- iriendum. Ad hoe procul dubio tendit Gregorius theologus; hoe etiam probat ipse, etsi luscus, Dei videns Paphnutius, qui ambo, velis nolis, condescen- dunt nostris infirmitatibus. Nam isto de ante conse- crationem usurpatis nondum in tantum, ut opinor, tuo tertio capite (quo tu quidem urbane frontis obstinateque mentis supra modum hzeres, canopi- Z3to) sive propter quosdam infirmos ante synodum jugalibus alligatos (qua» res per tune temporis non tanti seeleris uti nune esse perhibetur) sive pro- pter quosdam haretieos legitimas nuptias anathe- B niee tradita, sed non canonice prohibita misericor- dius mediante; utrumque quasi geminum par, intus ac foris, ante et retro oculatus, nulla caret ratione. Anne etiam te, mi frater, non pudet tuam contro- versiam in hoc defendisse a sancto Gregorio Sicilia- nos diaconos suspensos ab officio, quasi pro quadam poena fuisse cum constet illum eosdem cum uxori- bus, post prohibitionem ante triennium factam, caste cohabitare digni? remunerationi ascripsis- se? Eo autem tuo rite probato, eris mihi magnus Apollo. Quae autem convenientia quave ratio Tripartitam Historiam, propter Eusebii scripta vix a Gelasio au- thentieis approbata, neque ab eodem Gelasio, ne- que ab aliquo doctorum repudiatam, triumque tum secularibus tum ecclesiasticis probabili testimonio affirmatam, post tot seeculaa nobis esse refutandam? Nuge! aut fabulam te narrasse putas surdo, aut qu&ris nodum in seirpo. Quid plura? Si tu ita in nos nostrosque confratres multo tibi et mihi meliores pergis perplexa loqui; sed ponam digitum ori, ne plus quam deceat presbyterum, arguar progredi. De catero uti eoactus tui ipsius incitamento te aggre- diar nudis verbis, ut quid pudibunda Patris Noe denudare non pavescis? cum certum sit te de eo- dem, secundum tuam ipsius sectam, peccato esse progenitum, qua ratione, quove modo, tu ipse pec- catum, in alio vis damnare peccatum? Cave ut tibi (; sermonem faciam juxta Salomonem : Ante suum tempus nimis exaltata jwventus ; Ne male labatur, pede desursum retrahatur. SUPERIORUM CONTROVERSIARUM IRREFRAGABILIS DEPULSIO ET PRAEDICTI CAPITULI PROSCRIPTIO. Domino ArBorNO sacerdoti, non, ut Isboseth, fraudulenter impetito (II Reg. 1v), sed Chusai Ar- chitofelis perfidia fideliter premonito (II Reg. x11), BERNALDUS, etiam improperanti charitatem offerre paratus, ab eo benedici qui non solum maledici sed etiam pro nobis voluit peccatum fieri. Multum miror de tua fraternitate quod mihi tam perturbato rescripsisti animo, cum nihil in litteris meis invenisses, quod in litteris nescio si in tuis aliqua ratione dignum tua offensione probasses. Non enim invitus nec verecundus tam erudito pra- cipue et amico cederem, si a te rationabiliter sal- tem aliquatenus a vero deviasse monstrarer. Sed Deus est testis conscientize meze, rationes meas nul- latenus a vestigiis sanctorum Patrum exorbitasse, spiritu quo hodierni sectarii, sed mentem mutasse videtur, ut apparet ex ultima epistola, et ex princi- pio Apologetici Bernaldi pro decretis Gregorii VII. videlicet ut non tam mez quam illorum sint judi- cande. Quapropter sine causa videris eontra me commotus esse, cum epistola mea tibi tantum sen- tentias sanctorum Patrum charitative . describat, qua non dico tuum, sed potius nescio eujus Sozo- meni capitulum anathematizabant. Deberes enim, uf opinor, potius grates referre quam indignari, quod, te de cavendo anathemate ut amicum pramonui, ne si Sozomeni capitulum (in Tripartita lib. 11, c.. 14) reciperes, teipsum sub Gregoriano anathemate po- suisses. Ipse enim doctor apostolieus, imo per ipsum Spiritus sanctus, omnes a Nicaena synodo dissen- tientes, et omnia sacris canonibus adversa, in syno- do generali. sub anathemate fecit damnari. Preedi- ctum autem Sozomeni caput, et omnes illud reci- De hac tota controversia lege Bellarminum, lib. de Clerieis, praesertim. cap. 20, ubi ex instituto fabu- lam. de Paphnutio refellit. 1087 pientes sacratissimo — canoni beatus papa Siricius, sanetus quoque Gregorius, beatus etiam Hieronymus, et alii innumerabiles saneti probant in excellentissimo statutum esse concilio, aque ut Evangelium venerando. Videat igitur eharitas tua quam perieuloso anathemate plectantur quieunque Sozomeni capitulo astipulari conantur. De hoc itaque periculo fraternitatem tuam diligenter praemonere curavi, pro quo te non offendere, sed magis, si offensus esses, placare pu- tavi. j Sed, heu! heu! res, ut opinor, in contrarium deve- nit. Litterae enim tuze, si tamen tuz erant, tam male tornatcz te et amicam admonitionem sprevisse et in- super contumeliosa respondisse denotant, nec ta- men aliquid me tibi scripsisse dignum contumelia aliquatenus probant. Qua de re nondum censui cre- dendum esse te, meum videlicet amicum, sacra Seriptura tam eruditum, unquam mihi talem rescri- psisse epistolam, quae et me, licet nulla ratione con- vietum, blasphemaret, nec tamen tuam partem sal- tem aliquo modo juvaret. Quam satis evidenter qua inveetione digna esset monstrarem, si non eam a tali amico mihi transmissam accepissem. Quis enim videre non valeat quam negligenter ipsa tu: volun- tati eum .suis obscuris ambagibus deserviat, cum eadem tuam intentionem non solummodo nihil juvet, sed etiam prorsus impugnet? Indieat enim te nulla- tenus sanctorum Patrum decreta respuisse; unde, eum Veritas affirmet : Qui non est mecum. contra me est (Matth. x11; Luc. x1), et te eadem recepisse, et (] per eadem te Sozomeni caput probavit anathema- tizasse. | Preterea multiplicibus verbis confirmat ipsa rem nondum lege prohibitam austeritate legis esse vin- dieandam, cum potius tua parti convenisset, si. in nondum lege prohibitis non austeritatem legis, sed lenitatem exercendam dixisset. Quod saltem tuam partem non adeo impugnaret, licet eam nihil peni- tus adjiei valet, cum resin qua predictum eaput legem non dico mitigare, sed prorsus annullare co- natur, etiam ante cc annos et eo amplius, in gene- rali synodo legaliter sub anathemate interdicta legatur. Ipsa etiam epistola sanetum mihi laudat Paphnu- cium, ut sub persona tanti viri aliquid persuadeat quod a veritate dissentiat, sed frustra. Ipsum nempe et ego laudo, quem stigmata Jesus in corpore suo portasse libenter credo; nunquam tamen adeo de- sipiam ut prius reverentia personze aliquid recipiam quod saere Seripturz, imo Spiritui sancto sit con- trarium, ut de Sozomeni capitulo irrefragabiliter est probatum, quod ipsum Sozomenum de beato Paph- nueio jam dudum defuncto potius credo finxisse, quam in derogationem sanctitatis przedieti confesso- ris suspicari presumam ipsum talem protulisse blasphemiam. Hoe.est enim satis vulgare in libris nunquam «canonizatis, ut, cum nanias suas omnibus ineredibiles efficere velint saltem verisimiles, eis AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. adversantur, quem A ascribant eas personas indubitatee sanctitatis, ut sub 1088 earum sanetitaté eorum recipiantur ncnia; sed in- cassum. Quanto enim minus de earum personarum sanetitate dubitamus, tanto magis nwnias iisdem ascriptas canonicis institutionibus contrarias credi- mus esse falsas. Trauseo autem ipsius epistole con- jeceturas, in quibus qua occasione pradietum caput sit confictum satis caute dubitatur, quamvis nihil intersit invenisse cur sit conseriptum, cum idem ipsum sacra Scripture adversari certissime sit probatum. Quantum vero ipsa epistola deviet a veritate in diaconibus Sicilie, ex scriptis beati Gregorii poteris colligere ; a quibus me in rationibus meis nullatenus deviasse judicabit quieunque easdem et seripta beati Gregorii fideliter considerabit; nee dicet me dixisse quod sanetus Gregorius incontinentiam dia- conorum Sicilie per suspensionem officii, sed per prohibitionem superioris gradus vindieasset; nec dicet S. Gregorium ibi eisdem diaconibus concessisse ut altari ministrare deberent si se non continerent. Idem etiam videre poterit, S. Gregorium continentes Siciliee diacones pro continentia, non pro feminarum cohabitatione, laudandos pronuntiasse. Quod autem deinceps litter: a te mihi transmissce de Tripartita fingunt historia, nec ipse videntur ex- plicasse; in qua nullatenus aliquid repudiandum esse censui, nisi quod a sanctis Patribus anathematizatum recipere non prasumpsi. Postea vero ipse non ali- qua ratione probant, sed tantum verbotenus pro- nuntiant me nescio quid contra sacerdotum ordinem protulisse; cum nec ezedem saltem contra te, ad quem specialiter seripsi, me aliquod reprobandum vel tua offensione dignum aliquatenus probent dixisse. Nun- quid enim merito te vel illos offendit, si ego non meas sed Patrum rationes, caput Sozomeni destruen- tes et sub anathemate damnantes, fideliter collegi, teque, ut amieum, de cavendo anathemate praemo- nui? Quid nempe contra te feci dignum blasphemia, si testimonium sanctorum Patrum Hieronymi, Gre- gorii, Siricii et reliquorum de capitulis Niczeni con- cilii potius eredendum esse asserui, quam Historiae nescio eujus Sozomeni? ; Sed eur earumdem litterarum denuo ineudi red- p dendarum ambages prosequar ulterius, eum ipsae caput Sozomeni, quod non potuerunt ratione, jam conviciis nitantur defendere? Quae, inquam, convicia non mihi nocere, sed potius in caput ipsius seri- ptoris redundare leviter probassem, si non pro talis amici reverentia dimisissem. Ego quidem Patrem Noe semper habere desidero, cujus pudenda eum jam dudum per poenitentiam sint annullata, denudare nee volo nee valeo. Quieunque enim illa post pceni- tentiam remansisse testatur, non Christianus, sed Novatianus esse judicatur, cum ipse Dominus per Ezechielem prophetam dieat : Impietas impii non nocebit ei, àn quacunque die conversus fuerit ab impie- tate sua. (Ezech. xxx111). Pudenda videlicet non Noe, sed Nicolai, Pauli Samosateni, episcopi Antiocheni, 1089 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1090 et reliquorum hujusmodi Patrum denudavi, qui A peccatum nominantes, et eos vere servos esse pec- omnes unanimiter consenserunt anathematizato So- zomeni capitulo. Quippe Nicolaus, in Apocalypsi hze- resiarches denatotus, suis condiaeonibus etiam com- munes concessit uxores(Apoc. 1r). Paulus vero Samosatenus ne ipse a clericis suis de feminarum familiaritate aceusaretur, eisdem feminarum coha- bitationem concessisse in ecclesiastica Historia per- hibetur (Eusxs. Historic eccles. lib. viz, c. 25, interp. Ruffino). Unde et ipsi prae aliis suis haeresibus pro hae ipsa eorum usurpatione, sub aeterno damnati sunt anathemate. Horum, inquam, pudenda, et a te etab omnibus zelum Dei habentibus sunt detegenda, ne fraternae mortis erimen incurratis, si idiotze per- eant ipsorum perniciosissima deceptione, qui et alio- rum pudenda per obstinatam defensionem effecerunt sibi propria. Deinde predicte litterze catholicam veritatem se- ctam nominando blasphemant, filioque baptizato patris peccatum, jam dudum et in ipso patre per peenitentiam annibilatum, Pelagianz haeresi fa- vendo imputant. Quod quam impium, quam haereti- eum, quam detestandum esset sestimare, facile monstrarem, si non pro respectu tua charitatis dis- simulandum potius quam ventilandum esse judica- rem. Ipse enim Spiritus sanctus per Ezechielem prophetam testatur dicens : Filius non portabit ini- quitatem Patris ( Ezech. xv1Yr), qui et sub tremenda obtestatione prohibet ne quis dentes filiorum per- acerba uva a patribus comesta (?bid.) obstupescere dogmatizet. Non ergo quippe dedignor cum. ipso, quem Dominus secundum cor suum elegit, dicere : Ecce enim in. iniquitatibus conceptus sum, et in pec- catis concepit me mater mea, (Psal. 1). Nunquam ta- men adeo me ipsum, Deo miserante, impugnabo, ut de plena remissione peccatorum in baptismo contra fidem ecatholieam eum Pelagio diffidam. Nimium certe alium blasphemare conatur, qui in eadem ipsa blasphemia catholicam fidem impugnare pro- batur. Parum etiam eceedem littere tuam partem juve- runt, eum eontra Domini praeceptum me per blas- phemiam peccatum nominaverunt ; qua non dico te, sed omnem caput Sozomeni suscipientem, vere ser- vum esse peccati, non quidem sponte, sed nutu di- vino eoacte» probaverunt. Juxta Evangelium enim, quieunque peccat, servus peccati exstat (II Petr. 11; Rom..6). Praedictce autem litterze cum, sanetorum Patrum statutis consentiendo, eos qui caput Sozo- memi recipiunt anathematizent, eosdem mortali peccato obligatos esse docent : ergo et eosdem vere Servos esse peecati confirmant. Videsne igitur quam parum ipsa predictos vi- deantur; honorasse, cum ezdem me, licet falso, cati monstrantes, me quasi dominum eorumdem habere vellent. Praeterea et ego, si pro tua chari- tate non dissimularem, veracia etiam nomina caput Sozomeni amplectentibus non dico imponerem, sed antiquitus imposita proferre nossem : in quorum prolatione non ego, propter mendacium, et animam meam oceiderem et locum in stagno ignis ardentis promeruissem, sed ipsos pro eisdem nominibus et nunc anathematizatos, et postmodum eeterno igni, nisi resipiscerent, liquido probarem esse mancipan- dos. Non autem nimium eisdem litteris indignari volo, quas, in contumeliam potius suarum [suam] quam meam, falso me peccatum nominasse pro ipsa Veritate percipio, quae, juxta Apostolum, etiam pro impiis faeta est peecatum (Gal. x11). Ipsa quippe in Evangelio nobis dicit : Beati estis, cum. maledixe- rint vobis homines, et. persecuti vos fuerint et dixe- rint omne malum. adversus vos mentientes propter me, ete. (Matth. v). Ergo et ego nee verum dicendo predietas litteras, ut meruerunt, blasphemare volo. Novi enim quam terribiliter Judas apostolus silen- tium imponat blasphemantibus, asserens quod nec Michael archangelus seeum altereantem diabolum blasphemare fuerit ausus. Ipsum quoque vas ele- eiionis testatur quoniam maledici regnum Dei non possidebunt (I Cor. v1). David etiam in sua persona satis terribilem omnibus proponit conditionem : Si reddidi, inquit, retribuentibus mihi mala, deci- ( dam merito ab. inimicis meis inanis ( Psal. v11), et ece- tera hujusmodi. Si igitur talis poena debetur etiam illi qui pro bona malum reddenti malum retri- buit, quid de illo judicabitur, qui malum. fra- tri suo nil nisi malum promerenti reddidisse con- vincitur? Ineassum ergo ezedem littere mihi opponunt illud Salomonis : Juvenem nimis alta, petentem. esse re- trahendum, eum hoc non mihi, sed illis sit dicen- dum qui, coneuleatis ipsius sancti Spiritus praece- ptis, se altos aestimant, sequendo inanes, imo fi- etas hominum traditiones. Videat igitur fraternitas tua quam parum, vel potius quam nihil illa epistola tua providerit honori, qua et tuam partem, ut pro- [) batum est, impugnavit, et, quod pejus est, te contra sacerdotale offieium tuos amicos nihil a te nisi ,bo- num promeritos, falso blasphemasse indieavit : eum, juxta Domini praeceptum, nec inimico sit maledicen- dum (Matth. v). Quapropter charitative admoneo te ne unquam in tua religionis et eruditionis de- rogationem alieui tam maledieam, tam illimatam iransmittas epistolam, ne, si aliquis,, qui libenter velit. contendere tuoque honori parum providere, ipsam perspiciat, omnes ejus blasphemias in teipsum retorqueat. 1091. AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1092 ITEM . CONTUMELIOSA RESCRIPTIO Pro superiori capitulo. Fratri, heu! in tot hydre capitatumenti BERNALDO A compassionem magni Paphnucii, quemadmodum ALBOINUS, se nullatenus ezecis cerastiei veneni corni- bus periclitari. Si non sub suave Christi jugum colla submissus jam dudum testamento paeis respirare appeterem, tuis maledieis rescriptis dignum talionem reddere non suecumberem. Sed per nunc temporis id a me fieri, ipsa ratione magistra, constat prohiberi, ra- tione inquam, ne alicui malum pro malo reddam (Bom. xit). Ae me, uti tuis litteris liquido patet, scisso peplo Palladis, quasi injurias concitasse pri- orem, si modo aliqua eura esset, facilius dicto ex- purgare potuissem. Nil autem item dictum esse con- tumeliosum, cuique litteras, etsi male tornatas, ta- men meas legenti, luce clarius fit expertum. Quid in hoe male feci vel quid promerui, siego a te quasi fideliter praemonitus, etiam, versa vice, te pro aliquo praemonere euravi? Sed ut, meo honori pro- videndo, aliis, non tibi me de hac infamia securio- rem reddam, libet uti parumper pedem retrahens nostri negocii primordia ad medium ducam. Cum me vero tuis euratioribus [fort. accuratioribus] seriptis, eoacervatisque sanctorum testimoniis, ceu fideliter preemonendo, a canonica regula deviasse ex obliquo notasti, quales grates vel quid boni prome- ruisses non satis facile invenire potui : quod ami- eum sine eausa admonere, quid est nisi infamize macula in illum plus spargere? Nam ubi neque res neque opus admonendi instat, ubi, quid, quando, cui, imo quseque cireumstantia vacat; ergo, abs- que his, quid alicujus admonere aliud valeat, nisi tantum, ut poeta, Omne supervacuum pleno de pectore manat? Me vero inrecepto Sozomeni capite, de quo adhuc sub judice lis est, nil unquam a sana doctrina de- viasse, euique scire volenti patet gemina ratione, una scilicet quod nil in eodem, certo loco, tempore probaüsque personis recitato, scripto, translato : nisi authentieum et probabile perspicio; altera enim, si non probabili meliorem intellectum ad- hibens [forí. adhibeat], nihil sub ejus occa- sione perversi dogmatizo, neque tui admoni- tione opus habeo, nec Gregoriano anathemati sub- jaceo. Nam neque tu neque aliquis sanc frontis, salva veritate, in faciem confiteri potest quod me unquam, sub hujus capituli occasione, vel cum Nicolaitis vel cum Paulianistis proprias uxores sacerdotibus con- cessisse audiret; sed idtantummodo propter magnam quoddam Gregorianum recepisse me absque rubore fateor : propter quam rem vel a te, vel ab aliquo me notari non vereor, quod, sieut S. Gregorio Sicilianos diaconos ab uxoribus non in tempore prohibitis violenter et inordinate separari, deteriorem casum timenti, minus placuit; uti Paphnueius ante conse- crationem legitime ductis uxoribus, similiter occa- sionem fornicationis abhorrens, sacerdotes non com- misceri contradixit; sic etiam mihi homuneulo, ve- luti eum tam sanctis viris in idem consentienti, ni- mis ac nimis temeraria nostri temporis prohibitio , non ex omni parte beata videri potuit. Verbi gratia, quod nunquam acquisitum, multo faeilius denegatur , quam aliquando acceptum, si placet, auferatur. Si propter hane rem anathemati subjacere debeo, Gre- gorium atque Paphnucium mecum in causa esse non parum gaudeo. Sed autem vereor ne ille magis ana- thematizandus subsistat qui tantis viris, expers discretionis, repugnat; ille etiam adhue anathe- mati deteriori suecumbat qui, contra decreta ejus- dem Gregorii, Eleutheri paparum, Anacleti, Pon- tiani, Eusebii, sacerdotes a secularibus infestari, accusari, arceri, despici, contemni, ab ecclesiis absque synodali judicio eliminari approbat. Quieunque zegrotum solerti eura sanare studeat, cireumposita membra, priusquam ipsum vulnus, palpare provideat. Si ipsum vulnus incautius primo aditu tractat, omnibus modis infirmus reclamat. C Hae enim intentione ipse secretarium [ fort. secreta- rius] Christi Moses, quo pejora compesceret, libel- lum repudii asportari jubet. Sub hae etenim oeca- sione justus Loth, ut ita dicam, ob pejus malum deelinandum, ipsas filias Sodomitis concedere vo- luit abutendum (Gen. xvin). Nonne etiam ipse sum- mus Pontifex, qui ccelos penetravit, non omnes hoc verbum castitatis capere ( Matth. x1X), neque etiam novum mustum in veteres utres fundi convenire (Matth. 1x) insuper rudes discipulos, quandiu eum illis Sponsus est, non jejunare profitetur (Marc. 11; Matth. 1x), infirmitatibus nostris misericorditer compati non dedignatur? Nonne Paulus vas ele- ctionis, qui, usque ad tertii cceli raptus paradisum (II Cor. x11), uti nos ad compassionem promulgare [provocare] studeat, nos homines esse admonet, sieut seipsum? Ille idem enim vero, quemadmodum Paphnucius , non solum propter sobolis propagatio- nem, sed ob devitandam fornicationem unicuique concessit suam uxorem (I Cor. vri). Quapropter Sozomeni eaput a nobis tam sepe tritum nullate- 1093 APPEND. IIT. — MONUMENTA GREGORIANA. 109& nus videtur tam temere anathematizandum, quod, A. . Quid plura? vere, si Paphnucius, uti tu peregrino ut ait S. Augustinus in suo Speculo, quidquid ín divinis Scripturis aliquo. modo probabile videtur, nullatenus ab aliquo facile prejudicetur. Hcc ha- etenus. Át ego si non omnem diem, sed diem inter diem sapio, anathemati subjaeere debeo? absit! quod ipse summus Medicus neque peccatores mensa ejus privavit (Matth. 1x), nec peccatricem a tactu pe- dum separavit (Luc. vir. Ipse etiam cum princi- pem Publieanorum sui faciem desiderare conspexit, nequaquam sui presentia, imo etiam sui cohabita- tione defraudavit (Luc. x1x). Sed tu, credo, opponis illos peenituisse. At, rogo, unde credas illis com- punctionis motus in mentem cecidisse ? Profecto Fi- lius hominis, qui de ccelo descendit, Zachao sui oc- eulta inspiratione ascensionem arboris persuasit. Sic etiam nunc, nisi ille omnia trahens ad se oc- eulto suce gratie nutu nos miseros trahat, procul dubio nostri papa auctoritas vacillat, Agnum eum lupo vesci (Isa. x1) confitetur dextera Excelsi. Proinde quemque piorum magis deceret pro infir- mis orare, quam in istis malis diebus tot persecu- torum super eos jugum ducere. Ex quo gentes esse eceperunt,'nulli priorum tam grave tempus inspexe- runt. Omnibus divinis legibus postpositis, pro libitu nos devorant, sicut escam panis (Psal. x111). Ipse Si- rieius papa non propter incontinentiam poenam ex- pulsionis intulit, neque communionem populi abstu- lit, sed tantum majoris ordinis promotionem distu- lit. Quam diserete quamve mesericorditer, inter C presentia et futura medians, dominus papa, tum graecis tum - latinis litteris eruditissimus, Leo de hujus rei negotio, agat, tua curiositas absque omni mora in memoriam reducat. Quid opus est verbis? non est dolor nostro similis. j Vellem te, mi frater, notare Gregorium atque Si- rieium aliquantulum in ista re, uti mihi videtur, invicem dissonare. Promotionem vero, quam Siri- eius penitus in futurum resecat, Gregorius diaconi- bus propter prioris culpae maculam, si vellent in postmodum eontinere, non denegat. Siricius vero diaconos, quos nisi proposito mentis post tempus ad eastitatem eompelli non in tantum probavit, eos- dem, uti mecum sentis, in tempore in idipsum pro- positi ante ordinem eogens, ab episcopis, nisi conti- nerent, promoveri prohibuit. Idcirco pene nihil distat quin ejus et Paphnucii sententia in unum confluat. Iste de inordinate post ordinem prohibitis, ille autem, de ante consecrationem agit usurpatis. Iste de commistione ; ille vero, ut ita dicam, de con- dormitioue. Nec propter hoec neuter eorum, uti mihi videtur, in aliquo canonicis deeretis reluelari vide- tur; quod ubi nondum per legem cognitio peccati inculeatur, potius suasoria admonitio quam legalis distrietio exerceatur, aut in tempore injustum in- terdicatur, aut si hoc male negligitur, cireumvolu- tis cum linteaminibus funiculis propheta puteo ex- trahitur ( Hier. xxxvitr). intellectu arbitraris vel ultroneo argumentaris, omnibus sacerdotibus licentiam nubendi generaliter cóneederet, non ita singulariter et evidenter de ante consecrationem usurpatis agere studeret. Ad hoe etiam, si in aliquo sanz doctrinz adversari in- spiceret, nullatenus id ipsum caput Cassiodorus, vir divde memorie, magneque conversationis e prudentize, tam offieiose de Graeco in Latinum trans- ferre laboraret. Putasne, si aliquis scenica arte, ut tu dicis, suam haresim sub persona Paphncii tegere auderet, Cassiodorus, tam egregius vir, sibi transferendo favere curaret? Non vere, quia omne suum opus late per Ecclesias redolet authenticum et laudabile: cum multa scripta, ut, in Veteri, To- B biz auctore, et in Novo, ut Apocalypsis translatore, carentia recipiamus, eur non istud magis utroque probatum diligamus ? Super hac etiam, eum ipsum nostrum Pangi- rium [forfe, panegyrieum] Hieronymum, tantum resecatis, juxta legem, alienigenze crinibus et ungui- bus (Deut. xx1), id est, superfluis et sana fidei re- pugnantibus Seripturze locis, ipsis apoeryphis ali- quando renuntiare nolle non ignorem; qua fronte pradietum eaput tam authentieum probabile super aurum et topazium (Psal. cxv1r), in istis temporibus delectabile, nihili habere prasumerem? Nullatenus; quia esset eontra fas et jus. [In eo autem id ipsum de episcopis, quod et de aliis ordinibus agi; unde tu ita summatim mussitare videris, quasi in hoc sub &equa conaitione positos esse non mireris. Nam epi- Scopus cum presbyteris chrisma consecrat, presby- ter eum episcopis corpus Domini eonficit, diaconus super altare ministeria ordinat, ipsisque prior cali- cem porrigit, deque communieat. Quid Paphnucius in eis non invenio discernere valeat. b- Ista omnia non tibi sed alicui infatuato sali tam enucleatim debent ineuleari. Sufficit de hoc. O mare Neptuni! O sacra! Proh seelus! me tam inclemen- ter in os increpari; insuper in pistrinum retrudi, quod ne funem tibimetipsi ad crucem portares, fide- liter premonui. Quamvis apud Deum non sit perso- narum aeeeptio, insuper originalis in baptismate peccati plena remissio, quodque me mutire nefas est, in scrobe tum infodio, nequaquam sine legiti- mis nuptiis ex omni parte legitima procedit procrea- tio. Qualiter autem hoc sit, fac periculum de te- metipso, quod hujusmodi propter meos consacer- dotes dissimulatum iri desidero. Sed autem, ne te defraudare videar ex toto, cave ne saltem capiaris in uno. Quidquid enim convenit parti, convenit et toti. k De hoc quod mihi rescripsisti meas litteras male tornatas esse, reticerem, si non coram meis compa- triotis, nescio qua eausa, me tam turpiter dehone- stari swgre tulissem. Qua de re, licet magis ipsius sensus intentioni quam pompaticze positionis pro- prietati in illis, quemadmodum in istis, inhiarem, tamen si universaliter non reprehensa, sed partieu- 1095 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1096 lariter ad meas manus redirent puneto proseripta,, A sentire ex magna pàrte compellerem, si earum aut pro posse defensas vel emendatas tibi remitte- rem; sin autem, dexteras dando tuze eavillationi mo- rem gererem. O lepidum eaput! quam eleganter, quasi providens meo honori, si mez essent, ad eu- mulandum meum dedecus, percuntando dubitasti. Vah! eallidum consilium, tuum amicum sic retra- here in praecipitium! Si autem te ex aequo convenis- sem, tuas carbone notari dignas, te in id mihi con- thesin, distinctionem, subdistinctionem, media vel periodo, colo et commate, quod absit! carere per- Spicerem, nisi in tantum opprobrium male tor- nationis rugosa fronte obstupescerem. Si enim vero in tuis litteris macrologiam, quam szepe sole- Scere (982) [quam sepe soles frequentare], cave- res, non me quasi silicernium in faciem ccderes. Habe. SUPERIORIS EPISTOL/E RETRACTATUS, ET SJEPE TRITI CAPITULI IRREFRAGABILIS ANATHEMATISMUS. Domino ArBoiNO, in templo Domini non idonee B per charitativam admonitionem voluerunt reyocare. nemus plantanti BERNALDUS : non fabulosa verborum folia, sed sententias indubitabili veritate subnixas. Acceptis litteris a tua fraternitate mihi transmis- sis, aliquid in eis reperire desideravi quod et ani- mum meum ob injuriam prioris epistolae merito commotum mitigaret, teque saltem aliquo defen- sionis colore de tam perniciosa blasphemia quoquo modo expurgaret. Sed eheu! nihil hujus modi in eis- dem litteris invenire potui, quippe quae ad cumulum prioris injuride meas litteras, nulla ratione adhibita, dieunt maledieas, meque priorem injurias conci- tasse, teque nil contumeliosum mihi dixisse tantum pronuntiant, non aliqua saltem ratiuncula probant. Quantum autem hac earum pronuntiatio deviet a vero, nulli etiam idiotz latebit, qui utriusque no- strum epistolas diligenter perspexerit. Prima enim epistola quam tibi de hae nostra quaestione transmisi, te tantum per testimonia san- torum Patrum fideliter et amice preemonuit de ca- vendo anathemate, ut nec tu ipse aliquid in ea re- perisses, quod tuze litterze saltem alicujus offensione dignum mihi possent probare. Quot autem blasphe- mias, quam inhonestas, quam pernieiosas pro hac benevolentia mihi reseripsisses, referre pudet, cum adeo feteant, ut vel inimieo tales inferre non de- ceat. Seeunda vero mea epistola, contra easdem bla- sphemias tibi directa, non remaledicendo tibi talio- nem reddidit, sed te tantum, ut amicum, a blasphe- miis; non mihi sed tibimetipsi perniciosissimis compescere studuit. Procul dubio enim novi quod ipsum vas electionis Paulus, per quem loquitur ipse Christus, maledieos tradiderit Satanz, ut di- scerent non blasphemare (I. Tüm. Y). Patet igitur satis evidenter quis caput, imo quis summa fuerit hujus injuriae, et quam indebite mea seripta a tuis vocentur malediea, quae te a conviciorum voragine (982) Locus, ut videtur, mendosus. Non autem modo est necessarium ut etiam hujus epistole singulas non dieo rationes sed pronuntia- tiones expugnem, quas in prioribus meis epistolis indubitanter annullavi; in quibus meam admonitio- nem rationabilem et amicam, tuamque rescriptio- nem tibi perniciosam mihique contumeliosam evi- dentissimis rationibus probavi, quarum tu nee ulti- mam in hac epistola destruxisti. His igitur irrefragabiliter probatis, ultimus tibi respondere merito detrectarem, si non tuc chari- tati et hac vice morem gerere destinarem, quippe ut - et in hae epistola tua, quid tuam eruditionem tuam- que religionem dedeceat, me tibi fideliter indicare non tzedeat. In primis itaque volo te scire circumstantias rhetorum huie nostro negotio non competere, ex quibus oratores fingunt suas conjeeturas, non tam de veritate quam de verisimilitudine curantes. Haee enim nostra causa potius ad thesin quam ad hypo- thesin pertinere censetur, nec tractanda est per ve- risimilem oratorum suadelam, sed per irrefragabi- lem philosophorum demonstrationem. Dicis igitur in epistola tua Sozomeni capitulum ideireo tibi au- thenticum videri quod. certo loco et tempore a pro- batis personis sit recitatum, scriptum atque transla- tum; sed falleris in hac consequentia. Num enim Categorie preacipui doctoris Augustini, ipsiusque scriptum De electione Jacob et reprobatione Esau exemplis Pauli (983), ab aliquo sani capitis reci- piuntur pro authenticis? quz tamen certo loco et tempore ex persona probatissima non dubitantur descripta; ex quibus Categorias nullus bene sanus authentieis. annumerabit, alterum autem scriptum idem doctor in libro. Retractationum repudiare non erubuit. Hae, inquam, et alia hujusmodi pradietam destruunt consequentiam. Unde cum Sozomeni ca- put nondum esse authentieum probasses, nec per (983) Videtur aliquid deesse. 1097 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1098 hoe probare potuisti, ut eo recepto nihil a sana do- A cohabitatio sacerdotum cum feminis, et omnia quze ctrina deviasses. Absurdissimum autem videtur quod denegas te aliquid perversi sub eodem capitulo dogmatizasse, eum jamdudum meze littere idem ipsum eaput tam irrefragabiliter probaverint perversum, quippe Evan- gelicis, et apostolieis seriptis atque SS. Patrum sta- tutis adversum. Frustra ergo protestaris quod nul- lus te sacerdotibus uxores concedere unquam au- disset. Nam et ego, et plures alii hocte saepius con- cedere audivimus, eum idem caput non tantum pro vero, sed etiam pro authentico praedicare nee adhue pertimescas. Ipsum enim caput asserit. S. Paphnu- eium in Niezna synodo surrexisse, et sacerdotibus ut dormirent cum uxoribus suis licentiam impe- trasse. Quieunque igitur hoc non tantum pro vero, sed et pro authentico recipiendum et observandum praedieat, nullatenus denegare valet quin sacerdoti- bus uxores concedat. Ineassum quoque subjungis qua oecasione illud pro authentico receperis, eum ipsum a te sub inevitabili' anathemate relietum nulla ratione pro- baveris authenticum. Nihil enim interest qualibet oceasione illud pro authentico recipias, quod ne ita recipiatur sub anathemate prohibitum nondum du- bitatur. Nam semper sub eodem anathemate erit quieunque illud aliquatenus pro authentico rece- perit. Beatus quoque Paphnucius hae blasphemia non est dehonestandus, imo Sozomenus, cui id caput assignavit Cassiodorus. Quantiseunque autem verbis res sibi ipsis adversantes reconciliare cone- ris, nunquam tamen adeo desipiam, ut Sozomenum beato Gregorio in predieto «eapite consensisse censeam. Ipse enim Sozomenus fingit in Niccna synodo conjugalem incontinentiam sacerdotibus non esse prohibitam, sed potius pro castitate reputatam, quam S. Gregorius nee diaconibus Sicili: in epistola sua concessit; sed in quibusdam eorum ad tempus "tantum dissimulando, non licitam asserendo, non eum diaconii administratione, sed sub altioris gradus prohibitione legitur tolerasse. Denique nihil adeo alieui reperitur dissimile quod non cum eodem aliquem similitudinis habeat colo- rem, eum et ipse diabolus se in angelum lucis soleat transformare (II Cor. 11). Quid igitur mirum, si tu scripta Gregorii figmentis Sozomeni quoquo modo assimilasti, cum tamen adeo dissentiant ut hujus figmenta nullatenus Gregorianum anathema subterfugere valeant? Justissime autem non hanc temporalem et dispensatoriam S. Gregorii tolera- lionem, sed generalia ipsius et reliquorum Patrum decreta generaliter hoc tempore jubemur observare ; cum beatus papa Leo, tua partis assentator, ut &stimas, ad episcopos Mauritanize hane generalem proferat sententiam. Non ergo in cujusquam per- sona est pretermittendum quod in generalibus statutis continetur. Atqui in generalibus statutis per auctoritatem S. Gregorii in synodo generali promul- gatis, ipsa non tantum condormitio, sed etiam ParnoL. CXLVIIT. sacris canonibus adversantur sub terribili anathe- mate damnantur. ] He igitur si tu fideliter attendisses, nunquam in tui periculum domini apostoliei sententiam nimium lemerarie vocasses temerariam, qua tantum Simo- niaeos et incontinentes presbyteros a pernicioso sibi offieio clementer separarat, quos S. Gregorius cum reliquis canonum adversariis simul uno tem- pore sub severissimo anathemate damnarat. Nulla- tenus ipse se hae damnatione obligavit, licet - Sieiliensium diaconorum incontinentiam dissimu- lando, non quasi licitam, toleraverit, Ipsi enim Nieceni Patres nullatenus apostolicce sedi primatum, sive privilegium adimunt, cum omnium etiam pro- vineiarum antistites, juxta morem Romani ponti- fieis, propria jubeant observare privilegia. Est autem privilegium Romani pontificis, juxta asser- tionem S. Sylvestri, Gelasii, et reliquorum Patrum, ut ipse de omnibus Ecclesiis judicare valeat, nec alieujus judieio subjaceat; et ut ipsorum canonum, et deeretorum severitatem pro temporis necessitate valeat, imo debeat mitigare (ubi supra). Hujus pri- vilegii auetoritate non impugnando canones, sed observando, diaconibus Sicilie aliquantulum ad tempus pepercit; non eis, eum Sozomeno, peccandi licentiam dedit. Unde nec seipsum eum adversariis proprio anathemate obligavit, sed, juxta tuam ipsius assertionem, te solum, non dico cum Paphnucio, sed etiam cum omnibus Sozomeni sectatoribus, sub eodem anathemate reliquit. Ipsi enim SS. Patrum statuta etiam annullare praesumunt, licet eis nullum privilegium canones coneesserint, ut aliquid ex apostolicis statutis saltem mitigare possint. Anathema etiam quod subjungis maxime eonvenit sectatoribus Sozomeni, et, ut compendiosius dicam, Sozomenistis, qui non dico approbant, imo causa et eaput sunt ut seculares ineitentur eontra sacer- dotes. Ipsi enim sua nefandissima persuasione sim- pliciores presbyteros ad contemnendos eanones adeo confortant, ut rectores Ecclesiarum necessario Gre- gorianas sententias ad ssculares proferant. Ipse enim doctor apostolicus Jennasio patricio ita seri- bit : Scito autem, fili emcellentissime, si victorias D quaeritis, si comisse vobis provincie securitatem tractatis, nihil aliud vobis magis ad, hoc proficere, quam zelari sacerdotum vitam, et. intestina, Ecclesias rum, in quantum possibile est, bella compescere. Idem. etiam reges Francorum in adjutorium sibi ad correctionem sacerdotum hae terribili sententia incitavit contestans : Quod, inquit, procul dubio fa- cientis culpam habet, qui quod potest corrigere, negligit emendare. Nec tamen idem apostolieus per hoc aliquid commisit in SS. Patrum statuta, sacer- dotes a secularibus defendentia. Novit enim cer- tissime haec eadem nullum sacerdotem a sceula- ribus defendisse qui sacris canonibus obstinato animo resisteret, imo qui ab iisdem damnatus jam dum a sacerdotio, apud Deum decidisset. 3 e 4099 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1100 Videsne igitur quam justissime praedieto anathe- A dus, quia nullo modo sine sua pernieie suis favet mati subjaceant Sozomeniste, qui quoslibet sacer- dotes adeo canones contemnere, adeo suam damna- tionem spernere docent, ut prelati eorum necessario sibi in adjutorium seculares pro ipsis a damna- lione revocandis implorent. ? Parum autem, imo nihil tua intentioni prodest quod tot compassionum exempla enumeras, dum hoe cuilibet erudito sit manifestum quod nullatenus, pro alieujus infirmitate, se aliquis debeat a Christo separare; quod omnes faciunt, quicunque aliis tam obstinato animo contra saeratissimos canones ad- minieulari conantur, ut et ipsi jure cum illis sub uno anathemate multari mereantur. Nam, juxta Apostolum, digni sunt morte nom solum qui talia faciunt, sed. et qui. facientibus consentiunt (Rom. x). Si vero digna rebus nomina imponere volumus, non hoc miserieors eompassio, sed potius miserabilis eondemnatio nuncupabitur, eum aliquis non modo suum, sed et alterius peccatam adeo defendere non dubitat, ut a. fonte omnium bonorum seipsum alie- nare non timeat. Non est modo necessarium ut exempla compassionum, qua frustra multiplicas, etiam sigillatim diseutiam, cum eadem generaliter nihil tua parti prodesse jam monstrassem, quae etiam in epistolari brevitate singulatim pertracLare nimis longum zstimo. Volo tamen hoc tus fraternitati fideliter. inti- mare quod illud exemplum quod justum Lot filias suas pro hospitibus stuprandas exhibuisse (Gen. xvii), testatur a B, Augustino inter vitanda potius quam imitanda saere Seripture exempla, sicut et mendacium Rahab reputatur. Idem enim Augustinus evidentissimis rationibus probat quod nullatenus aliquem pro aliena infirmitate peccatum committere liceat, pro quo devitando, nec propric infirmitati parcere debeat. Illud autem Apostoli : Unusquisque suam. habeat uaorem (I Cor. vi), eum nee. infirmitati monacho- rum, nee fragilitati quarumlibet velatarum aliqua- tenus eondescendat, multo minus condescendit sacerdotibus, videlicet qui non simplici tantum benedietione. ad continentiam sunt. dicati, sed per venerandam manus impositionem, et per sacratis- simi chrismatis unctionem reliquis continentibus, imo virginibus, sunt prelati, qui et ad persolven- dum officium, nullis nisi continentibus licite, quo- üdie debent esse parati. (Denique idem Apostolus informans Titum de ordinatione sive de conversa- tione sacerdotum, indubitanter affirmat quod sacer- dotem oporteat esse continentem. Scias etiam pro certo B. Augustinum nullam mentionem tui capituli fecisse, eum tractaret quod multipliciter divina Seriptura intelligi posset. Quis enim sani capitis ipsum inter divina eomputaret quod ab ipsis divinis sanctionibus jam ab antiquo irrecuperabiliter anathematizatum constaret? Nullus autem Sozomenista summo medico est comparan- (984) Ruffinus transtulit. D auditoribus, quod fecit ipse Christus; nee domini apostoliei auctoritas minuetur, etiamsi quilibet magis perire, quam apostolicis institutionibus obe- dire conetur, pro quo etiam orare prohibet ipse dileetissimus Domini : Est, inquit, peccatum ad mortem, non. dico ut quis oret pro eo (I Joam. 1). Ipsi videlieet tales ad cor revertentes potius pro se et pro aliis debent orare, ita dieentes : Omnia quu fecisti nobis, Domine, in vero judicio fecisti, quia peccavimus tibi, et mandatis tuis non obedivimus. (Dan. 111). e Volo etiam ut diligenter inspicias, quoslibet a populo vitandos esse non tam propter humanam incontinentiam, quam propter diabolieam inobe- B dientiam, ut Spiritus sanetus per Samuelem testa- tur : Melior est obedientia quam victima, et. auscul- tare magis quam offerre adipem arietum, quia quas peccatum ariolandi est repugnare, et quasi scelus idololatric nolle acquiescere (I Reg. xv). Hine et ipse princeps apostolorum, ut B. Alexander papa, capit. 6, testatur in ordinatione B. Clementis, fir- missime deliberat, ut populus nee saltem loqui ei audeat, quem preceptis apostoliec:e sedis inobe- dientem sentiat. Propter inobedientiam videlicet ipse Paulus Samosatenus, eujus errorem in sa&pe trito capitulo restauravit Sozomenus ab episcopatu publiea manu turpiter est expulsus, ut ipsa quam nimium veneraris Historia fatetur. Sirieius quoque papa sacerdotalem ineontinentiam defendentibus non promotionem tantum ademit, sed omnem etiam aditum indulgentia jam tune eis penitus obseravit. Decreta Leonis pape, quie tuz parti favere putasti, Sozomenistas prorsus condemnant, qua omnibus apostolica praecepta contémnentibus veniam dene- gari indicant. Multum autem tu: eruditioni derogas in eo quod generalibus statutis B. Sirieii dispensatoriam S. Gre- gorii tolerationem, quippe localem et temporalem, miraris dissonare. Nullus enim apostolieus sueces- sorem suum privilegio sedis apostoliece privat, quin pro sui temporis necessitate non solum canones, sed etiam sui antecessoris sanctiones valeat mitigare, nec tamen in hoc suo praedecessori repugnat , quem et propria statuta aliquando mitigasse non ignorat. Nolo autem iterum exinanire illam tuam deeep- toriam similitudinem Sozomeni cum Gregorio, et illum tuum prophetalem funiculum abrumpere non necessarium duco, quia Jeremiam de laeu ece- noso extrahi desiderantem , non obstinate saluti sue reluctantem, inde extractum non ignoro. (Jer. XXXVII.) Sciat etiam fraternitas tua. non Cassiodorum, sed Epiphanium nescio quem scholasticum Tripartitam transtulisse historiam, eujus Cassiodori persona nullatenus anathematizatum Sozomeni caput cano- nizabit, cum nec indubitata sanctitas Hieronymi historiam Eusebii ab ipso translatam (984) effecerit 1101 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1102. authentieam, quam ipse Hieronymus in lib. De A illud tuum caput pro authentieo venerantur, quod illustribus viris notat deceptoriam. Idem quoque doctor eximius teipsum idem caput sang doctring? adversum intra crines alienigenze do- cuit abseindere, quod eum suseeptori suo, ut jam sepius ineuleatum est, sit perniciosum, nullatenus inter divina mandata super aurum et topazium est amandum. Satis vero diligenter quoslibet a recipiendo Sozo- meni capite deterres, cum administrationem tam venerabilium saeramentorum episcopis, presbyteris, diaconibus zequa conditione doces injunetam esse. Quis autem nostrum funem sibi ipsi ad crucem por- tarit, imo quis jam in cruce suspensus strangulan- tem nodum non abruperit, sed arctius gutturi suo innectere studuerit, tuipse in superioribus evidenter "ostendisti, ubi teipsum in Gregoriani anathematis eeuleo suspensum reliquisti. Laudo tamen quod plenam remissionem pecca- torum in baptismo te credere profiteris, per quam professionem blasphemias epistolae tuze reprobasti ; in qua, inquam , epistola filio jam dudum baptizato, patris peccatum imputasse notaris. Illam quoque tuam propositionem, quidquid convenit parti, conve- mit et toti, et alia hujusmodi exempla, non ex arte prolata, faeillime monstrarem, si non in tali negotio de arte loqui minus idoneum reputarem. Aliorum quippe judicio arbitror, non nostro, relinquendum, quid de tuarum litterarum sive mearum composi- tione sit censendum. Propulsatis igitur irrefragabiliter tuis objectioni- bus iterum, te, licet ingratum, charitative per sub- seripta rationes libet convenire, ut saltem jam tertio admonitus ad. cor redeas, ne cum sectatoribus Sozo- meni anathematizatus in eternum pereas. Nullum eaput canoniec veritati contrarium pro authentico est recipiendum, atqui tuum topazion saeratissimis canonibus est contrarium. Asserit enim Niezdenam synodum sacerdotibus incontinentiam non prohi- buisse, quibus S. Hieronymus, Siricius, Gregorius non solum coitum, sed et cohabitationem cum femi- nis in eadem synodo penitus prohibitam esse testan- iur. Ergo illud tuum topazion non etiam pro vero, nedum pro authentico est praedicandum a quolibet in sacris litteris erudito, eum scriptum sit : Os quod D mentitur, occidit animam (Sap. 1). Item B. Joannes apostolus dieit : Timidis, ete., ef mendacibus locus est in stagno ignis ardentis (Apoc. Xx1). Item Psal- müsta : Perdes omnes, qui loquuntur mendacium (Psal. v). Amplius : sanetissimus papa Leo per episcopos in 1 Toletana synodo congregatos Balconio Gallicize episcopo hane sententiam inter alia transmisit (985) : Si quis dixerit, vel crediderit alias scripturas prater quas catholica Ecclesia recipit, in auctoritate haben- das, vel venerandas esse, anathema sit. Moe. igitur anathemate procul dubio illi multantur quicunque nullatenus catholica Ecclesia recipit, cum sacris Seripturis adversari non dubitetur. : Amplius : Beatissimus papa Damasus, scribens ad Aurelianum Carthaginensem archiepiscopum, veris- sime testatur ?llos manifeste Spiritum sanctum, bla- sphemare, qui contra sacros canones mon necessitate compulsi, sed libenter aliquid, aut proterve agunt, aut loqui preswmunt, aut facere volentibus sponte consentiunt. Quicunque autem tuum topazion pro canonico recipiunt, non solum eosdem canones pra- varieantur, sed etiam eisdem obstinato animo, ut jam sapius probatum est, adversantur. Ergo ipsi eum Spiritum sanctum blasphement, ipsius damna- tionem, juxta preedieti apostoliei attestationem, non D evadent, precipue eum ipsa Veritas in Evangelio testetur quod blasphemia in Spiritum sanctum nec hie, nec in futuro remittatur (Luc. x11); ipsumque Constantinopolitanum concilium, quod est unum ex quatuor conciliis deque ut Evangelium venerandis, ipsum, inquam, eoncilium, cap. 1, cum omnibus haeresibus etiam contumaciam Spiritui saneto repu- gnantium anathematizat; quos et speciali nomine, juxta quamdam translationem pneumatomachos co- gnominat. Amplius : Spiritus sanetus per Apostolum istam promulgavit sententiam : Sí quis non amat Clwistum, sit anathema , maran Atha (I Cor. xv1). Sectatores autem Sozomeni non amant Christum, cum in- C dubitanter blasphement Spiritum sanctum, per quem ipse Christus canonicas sanctiones inspiravit SS. Patribus. Ergo ipsi subjacent apostolieo anathe- mati. Amplius : B. Gelasius papa in apostolica sede cum LXx episcopis nominatim Nicolaum B. Stephani pro- tomartyris eondiaconum, Paulum Samosatenum pa- triarcham Antiochenum, omnesque hzreticos sive schismatieos, et omnes eorum spectatores irreme- diabiliter anathematizatos esse pronuntiavit cum omnibus qui? docuerunt, sive conscripserunt. Qui- eunque autem docent eapitulum Sozomeni pro au- thentieo debere recipi, sectantur Paulum et Nico- laum haresiarehas, cum in eodem capite aseribant sacerdotibus eonjugale opus. Quomodo ergo ipsi, nisi resipiscant, eorum anathema subterfugere po- terunt, quorum nefarium dogma confirmare, et dis- seminare non timuerunt ? , Amplius : Hzeresiarches Jovinianus a B. Gelasio inter reliquos haretieos specialiter anathematizatus, licet hzeretice incontinentiam continentiz adeequarit, nunquam tamen 2adeo desipuit, ut episcopale offi- cium, singularem utique et principalem eontinen- tium dignitatem , incontinentibus ascribi posse dog- matizarit. Satius enim sibi videbatur ut hoc repro- bando suc haresi refragaretur, quam incontinen- tiam continenti: tantum adzequaret, ut contra fas et jus etiam ineontinentiam divinis mysteriis admit- (985) In assertione fidei, quze invenitur post eanones Toletanz 1 synodi. 1103 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1104 tendám assereret. Ergo Sozomenista, qui hoe im- A admonitionem recipias, nee te juxta S. Gregorium prudenter asserendo eumdem hzeresiarcam in errore praecedunt, quomodo ipsius inevitabile anathema subterfugere valebunt? Has igitur irrefragabiles san- ctorum Patrum sententias diligenter inspicias, nec contra salutem tuam Sozomeni caput deinceps pro authentieo recipere prasumas. Sed forsitan adhue dicis te illud pro authentico recipere, non pro alia causa, nisi pro quorumdam infirmorum compassione. Quam objeetionem, licet in superioribus satis rationabiliter adnularim, tamen iterum eidem, pro tua charitate, non gravabor ob- viare. Beatus Pater Augustinus, imo per ipsum Spi- ritus sanctus, in libro contra mendacium (cap. 7) testatur ita, dicens : Ea qua constat esse peccata, nullo bonc cause obtentu, nullo quasi bono fine, nulla velut bona intentione facienda sunt. Recipere autem Sozomeni caput non tantum pro vero, sed etiam pro authentico sive canonico, damnabile peccatum esse probatur, eum idem caput, et canonice veritati con- trarium et sub anathemate a sanctis Patribus pro- hibitum non dubitetur. Nullo igitur bonc cause obtentu, nullo quasi bono fine, nulla quasi bona in- tentione est recipiendum. Ergo, nec pro compas- sione aliquorum. Hunc itaque librum Augustini si tu fideliter attenderis, nunquam nobis aliquod pecca- tum faciendum esse, vel pro alicujus eeterna salute judicabis. Qua de re diligenter et obnixe tuam fraternitatem non eesso implorare, ut saltem modo toties ratio- nabiliter admonitus anim tuze saluti provideas, te- que à tam pernicioso anathemate subtrahas, neque simpliciores in tuam et ipsorum perniciem per ana- thematizati capitis receptionem seducas. Vigilanter sane attendas verba Domini terribiliter comminan- tis ei qui aliquem de pusillis ejus scandalizaverit (Matth. xvim). Precor etiam te ut et in hoc meam B apostolieze auctoritatis reum ulterius efficias, quod jam dudum fecisse probaris, cum domini apostolici preceptum contempsisse, et ei de verbis et scriptis derogasse non dubiteris. Qui etiam et alios per ana- thematizatum caput. a te inter authentica descriptum confortasse infamaris, ut apostolicis repugnent sta- tutis. Certissime autem volo te scire, quod nec mo- derni Gregorii (986) anathematibi deerit, si ad ipsum hac infamia, jam de te vulgo disseminata, pervenerit, qua te precipuum doctorem, defensorem, imo vo- cem esse asserit omnium, qui canonicis et aposto- licis institutionibus obstinato animo resistant. Hanc igitur infamiam fideliter admoneo et ut com- peseas, neque deinceps apostolicis statutis, in pericu- lum tuum, aliquatenus refragari praesumas. Ut autem damnatorias sententias nostri apostolici, et ipsius principis apostolorum super Ananiam et Saphiram (Act. v) pari efficacia pollere non dubites, damna- lionem Spirensis episcopi et mortem ejus studiose consideres, qui, in praeterito anno, qui erat ab In- carnatione Domini 1075, in prima hebdomada Qua- dragesima, eadem die, id est vr Kal. Martii (987) imo eadem hora subito, quasi quodam invisibili telo perculsus, apud Spiram infirmari ecepit qua hora et causam ejus in Romana synodo noster apostolicus ventilare eocepit. Idem quoque tertia die, id est IV Kal. Martii, heu! miserabiliter exspiravit, qua eum etiam definita nostri Gregorii sententia Roma eum indubitabili efficacia damnavit. Sic enim concors fidelium relatio virorum testatur, quorum quidam eo tempore in Romana synodo damnationi ejusdem pravaricatoris interfuere; quidam vero apud Spi- ram ; quod idem episcopus tam subito, tam misera- biliter obiisset praesentes exhorruere. Ergo et tu cave. Das dir jeth alsamo beschehe (988). EPISTOLA RECONCILIATIONIS Pro superiorum. epistolarum injuriis. Filio dextre BERNHALDO ALBOINUS, par velle, idemque nolle. Ne sit inter nos zelus et contentio, propheticum sonat cum Apostolo (I Cor. III). Quapropter boni amulatores esse studeamus, quatenus quidquid no- ceat facillime evadere valeamus. Si qua dissensionis emulationisve zizania inter nos pullulasse videan- tur, identitate purz dilectionis, ejusque propinqua, fidei faleeradicitus evellantur. Omne nostri [nostrum] nogotium, juxta Tullii et. Quintiliani conditiones, vertatur in utile et honestum. Si hactenus per lon- gas lucubrationes contentiose et infruetuose egimus, nune sententiose et charitative per pauca multum (986) Vivebat ergo adhue Gregorius VII quando Bernaldus hane epistolam scripsit. (987) Seripsit ergo hanc epist. Bernaldus anno 1076. De hoc episcopo Spirensi Bernaldus noster in suo ehronieo anno 1075. Nomen huic episcopo erat D profieiamus. Si non propter Deum omni creatur&é subjacere (I Petr. r1) deberem, propter tu: redinte- grande amicitiae statum nullatenus contentioni ee- dere reeusarem. Me vero, si quid dixi quod tibi vel * alieui subolere potest bono, quo spiritus salvus fiat, - in interitum carnis tradi (I Cor. v) non renuo. Amodo, utcunque res se habeat, fervida vis charita- tis nesciens minui, sole calidior, adamante perennior in eternum et ultra permaneat. Jam jam perstemus et conemuruti novum par amiticie invicem gene- rare videamur. Finis disceptationis de continentia clericorum. Henrieus. Vide de hoe Romano Concilio, tomo III. Conc., et Baron. tomo XI, anno Christi 1075. (988) Hace Germanica verba claudunt epistolam in cod. manuscripto. 1105 APPEND. IIl. — MONUMENTA GREGORIANA. 1106 APOLOGETICUS BERNALDI PRESBYTERI Pro DECRETIS GREGORII VII PONTIFICIS MAXIMI EDITIS IN SYNODO ROMANA Adversus Simoniacos et incontinentes altaris ministros Nunc primum in lucem. editus, ex duobus manuscriptis codd. altero Ratisbonensi, altero Weingartensi. CAPITULA SEQUENTIS OPUSCULI. Cap. I. Decretalis epistola venerabilis pape Gre- A XIV. Quid Apostolus constituat de sacris ordinibus. gorii. II. De auctoritate quatuor principalium conciliorum. IH. De auctoritate apostolicarum institutionem. IV. De auctoritate reliquorum conciliorum. V. Brevis enumeratio decretorum superioris epi- stola. VI. De primo statuto, id est, de Simoniacis. VII. De secundo statuto, id est, de emptoribus eccle- siarum. VIII. Quod e( sacra Seriptura damnet venditores spiritualium officiorum. IX. Iíem, quod emptores eorum damnet. X. Item mediatores hujusmodi Simoniace negotiatio- nis. XI. Detectio statuti pradicte decretalis epistole, id B est, ut incontinentes altari nullatenus ministrent. XII. De anathemate eorum, qui defendunt incontinen- tiam sacerdotum, per Sozomen? capitulum ez Tri- partita historia depromptum. XII. Quod non sacramentorum ministris, sed laicis permissum Sit, u$ unusquisque suam habeat wuxo- rem. XV. Utilis consideratio ejusdem institutionis. XVI. Expositio B. Hieronymi super eamdem insti- tutionem. XVII. De quarto statuto predicte decretalis epistola, ne populus officia, clericorum recipiat, quos aposto- lica. statuta contemnere videat. XVII. Cur eorum officia populo sunt prohibita. XIX. Ewplanatio cujusdam. capitis , quod. prasenti. — statuto videatur adversari. XX. Quid domnum. apostolicum compuwlerit, ut hac statuta depromeret. XXI. Quod non iili, sed SS. Patribus pro hujusmodi - statutis esset àindignandum. XXII. Cur eisdem statutis nulle apposite sint tn- duci. XXIII Quod. domnus apostolicus nom solum episcopos sed ef subditos eorum. damnare possit. XXIV. Quod cujuslibet episcopi parochianus domno apostolico etiam plus debeat obedire, quam proprto episcopo. Bertoldus vel rectius Bernaldus noster in suo Chronico anno Domini 4013. Gregorius papa in prima hebdomada Quadragesima. synodum Romse collegit, in qua causam episcopi Spirensis, sed Simoniaei, examinavit; qui, ipsa die, cum examinaretur causa ejus Roma, id est vr Kalend. Martii, infirmatus est Spirze, sed deinde rv Kalend. Martii, miserabiliter exspiravit, quando et a Gregorio papa definitam suc: damnationis sententiam in Romana synodo excepit. In eadem synodo decretum est a Gre- gorio papa ut eleriei, aliquem saerorum ordinum gradum et officium pretio adepti, deinceps in Ecclesia non ministrent; nec ecclesiam pretio aequisitam aliquis retineat, nec deinceps alicui ecclesiam vendere et emere liceat; deinde, ut a clericali officio cessent quicunque se per incontinentiam reprehensibiles exhibent. Item, ut populus clericorum officia nullatenus recipiat quos przdictas apostolicas institutiones contemnere percipiat. 1107 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1108 INCIPIT APOLOGETICUS BERNALDI SUPER DECRETA Qui venerabilis papa Gregorius ejusdem nominis VII, in Romana synodo promulgavit contra Simoniacos et incontinentes altaris ministros. PROLOGUS. In superioribus epistolis illi nostro ( Alboino cod. A « Sieut saneta Evangelia quatuor [C. R. sancti Evan- Rat. ], nolit Deus ut deinceps dicam aemulo, sed ami- cissimo, satisfacere studui et eapitulum statutis no- stri apostolici contrarium nullatenus attendendum, ut puta sub anathemate prohibitum, evidenter mon- - S$travi, adeo videlicet ut ipse amicus noster se jam non ulterius contentioni, sed amicitiae operam datu- rum mihi rescriberet. Sed plures adhue restant qui eisdem statutis obstinato animo nimirum periculose, imo pernieiose resistunt; qui et alios simpliciores, quippe non multum studiosos ad considerandos ca- nones, adeo sedueunt, ut et ipsi preedietas authenticas sanctiones contemnant et suam consuetudinem ju- cundissimam quidem, sed pernieiosissimam reti- nere contendant. Quod non plures eorum fecissent , ut mihi videtur, si ipsis bene compertum esset quam parum, vel potius quam non (cod. Rat. nihil) noster apostolieus in praedietis statutis deviet a sanetis Pa- tribus. Quapropter mihi meique similibus commo- dum fore censui, si eadem statuta, canonicis Seri- pturis conferrem, et mutuam eorum concordiam qualiscunque styli officio breviter ac fideliter com- mendarem. Et hoe ea intentione ut, si quis forsitan ex idiotis hac inspicere dignetur tanto vivaeius ad obediendum apostolicis institutis resipiscat, quanto evidentius videat haee eadem nullatenus a sa- cratissimis canonibus deviare, sed cum eisdem ex ipsa sacra Scriptura processisse. Car. I. In primis igitur decretalem epistolam nostri apostoliei describere juvat, ut tanto apertius sequentia elucescere valeant. « GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei, di- leeto in Christo fratri OrHoN: Constantiensi epi- Scopo, salutem et apostolicam benedictionem. « Instantia nuntiorum tuorum , » etc. Reliqua ez- Stant in concilio Romano I, supra. Cap. II. Sed priusquam hae statuta singulatim consideremus, quiddam de ipsorum eanonum aucto- ritate non incommodum aestimo przelibare, ut tanto firmius teneatur quiquid ex eis ad observandum nobis denuntiatur. Sanctissimus papa Gregorius (Ub. 1, ep. 24, quem noster apostolieus nomine, et actione nostris repraesentat [C . R. repreesentavit ] temporibus, in sua synodiea, id est, synodali epi- stola, sanctissima quatuor concilia cofirmat ita : gelii quatuor libros; sic etiam habet Rom. editio], sic quatuor concilia suscipere et venerari me fateor : Nicaenum scilicet in quo perversum Arii dogma de- struitur; Constantinopolitanum quoque, in quo Eu- nomii et Macedonii error convincitur; Ephesinum etiam primum, in quo Nestorii impietas judicatur; Chaleedonense vero, in quo Eutychetis [ Rom. editio Euthychis| Dioscorique pravitas reprobatur, tota devotione complector, integerrima approbatione cu- stodio, quia in his, velut in quadrato lapide, sanete fidei structura consurgit et cujuslibet vite atque actionis norma consistit; quisquis eorum solidita- iem non tenet, etiam si lapis esse videatur [ Rom. editio, cernitur], tamen extra zdificium jacet, ete. B Cunetas vero, quas prefata veneranda concilia per- sonas respuunt, respuo; quas venerantur, ample- ctor, quia, dum universali sunt consensu constituta, se et non illa destruit, quisquis praesumit aut sol- vere quos religant [C. R. et Rom. editio, ligant], aut religare quos solvunt. Quisquis ergo aliud sapit, anathema sit. » Hucusque Gregorius. Hane autem synodalem epistolam idem aposto- licus statim post ordinationem suam composuit, et reliquis patriarehis, quippe Constantinopolitano, Alexandrino, Antiocheno, Hierosolymitano trans- misit. Consuetudo enim erat eo tempore, ut quili- bet in aliqua patriarchalium sedium noviter .ordi- natus, se predictas rv synodos custodire reliquis sedibus transmissa epistola profiteretur, antequam nomen ejus apud reliquas sedes in diptychis de- scribi mereretur. Nomen videlicet praedecessoris ejus, licet defuneti reliquae sedes computabant inter viventes, donec ipsius noviter inthronizati preesulis synodicam reciperent epistolam ; quz, quia eumdem episcopum quatuor synodos recepisse denotavit, hoc sibi nomen, id est, synodicam ab eisdem synodis non incongrue videtur mutuasse. Hanc autem consuetudinem illius temporis fuisse idem sanctissimus papa testatur in epistola ad Se- cundinum servum Dei inclusum (lib. vit, ep. 54); quam et usque ad tempora beati pape Adriani, quippe ad Carolum regem, perdurasse Joannes Ro- mana Ecclesice diaconus asserit, qui vitam S. Gre- gorii, ex pracepto S. Joannis pape, fideliter descripsit. ' 1109 'APPEND. lil. — MONUMENTA GREGORIANA. 1110 Sed utrum adhuc eadem consuetudo perduret ignoro. A canonizabant. Nempe sub piissimo imperatore Con- Quam tamen praefatis temporibus fuisse non dubito. Patet igitur evidentissime quam. magna sint aucto- ritatis illa quatuor concilia, quae S.. Gregorius, imo per ipsum Spiritus sanetus, non semel , ut przedi- ctum est, sed sapius et Evangeliis comparat, et omnes ab eisdem dissentientes anathematizat. Quae et quilibet novitius patriarcha se observaturum per epistolam suam reliquis sedibus profiteri debebat, Si se inter catholicos patriarchas in diptychis de- scribi volebat. CAP. III. Decreta vero sanctissimorum Romano- rum pontificum, si possemus, etiam studiosius quam illaquatuor concilia venerari et observare deberemus , cum et ipsa concilia omni firmitate carerent, si non apostolie;e sedis pontifices eadem per apostolicam auctoritatem et congregare et corroborare decrevis- sent. Unde et beatus papa Marcellus (ep. 1, Rom. editionis), qui et ante Nieeenum concilium sua de- creta martyrio consecravit ipse, inquam, vir apo- stoliceus, in decretis suis, cap. 11, testatur ita : « Ipsi Apostoli eorumque successores, Domino inspirante, constituerunt ut nulla fieret synodus praeter Romanae sedis auctoritatem. « Sanctus quoque Athanasius praesul Alexandrinus, qui non minima pars concilii Nieceni fuit , in epistola ad Felicem papam, eapite 11, ita dieit : « Seimus in Niezena magna synodo cccx vir episcoporum ab omnibus concorditer esse robora- tum, non debere absque Romani pontificis sententia concilia celebrari. » Sed et beatze memoria Julius papa idipsum, capite 5, profitetur, dieens : « Ipsi vero primae, sedis Eeclesi;? convocandorum genera- lium synodorum jura et judicia episcoporum singu- lari privilegio evangelicis, et apostolicis, atque canonicis concessa sunt institutis. » Beatus quoque Damasus (989) papa in decretis suis, eap. 9, hanc intulit sententiam [C. R. generalem interserit]| : « Nulla unquam concilia rata leguntur, qua? non sunt fulta apostolica auctoritate. ! His autem sententiis beatus Isidorus, rimator Scripturarum sagacissimus, fideliter astipulatur di- cens : « Synodorum vero congregandarum auctoritas Apostoliez;e sedi privata commissa est auctoritate [C. R. potestate] (990) congregata, vel fulta. Heec Sstantino magnus Hosius Cordubensis episcopus, Vietor et Vincentius, presbyteri Romane Eeclesiz, €x parte saneti Sylvestri papcze Nieaeno concilio prae- fuerunt et ipsum principali subscriptione firmave- runt. Item temporibus Theodosii Junioris Augusti, sanctus Cyrillus patriarcha Alexandrinus, et Arca- dius episcopus ex Italia viee beatissimi papae. Coele- stini Ephesino concilio praefuerunt et ipsum aposto- liea vice eorroboraverunt. Item, tempore Mareiani principis, Pasehasinus et Vincentius episcopi et Bonifacius presbyter vice sancti Leonis papa in Chaleedonensi concilio per duodecim dies celebrato primi fuerunt, qui et Anatolio patriarchae Constan- tinopolitano quoddam privilegium in concilio usur- panti, liberaliter eontradixerunt, etreliquis statutis apostoliea vice subseripserunt ut liber sancti Libe- rati Carthaginensis arehidiaconi de eodem concilio testatur. Haee autem omnia manifestius ille videbit quieunque eorumdem :eonciliorum subscriptiones - studiose perspexerit. Ergo reverentiam sive obedien- tiam, quam sacratissimis quatuor conciliis juxta sanctum Gregorium merito exhibemus deeretis apo- stolieze sedis nullatenus denegare, imo, si possibile est, studiosius impendere debemus, cum sine eorum auctoritate nee ipsa concilia fas esset reci- pere. CAP. IV. Sed nec reliqua concilia parvi pendere debemus, in quibus multa, nusquam alibi inventa, (; ecclesiasticae tamen dipensationi [C. R. dispositioni ] necessaria reperimus. Qua. quidem a superioribus authenticis sanetionibus nullo modo discrepant, eum. Christiane religioni apertissime conveniant. Hujus- modi, inquam, capitula, in quibuslibet | conciliis inventa, nullatenus ab aliquo catholico sunt contem- nenda, praesertim eum ipsa reliqua eoncilia, ex sacra- tissimarum auctoritate sanctionum descendisse non dubitentur; quz per singulas provincias bina epi- scoporum concilia annuatim fieri firmissime decer- nunt. Hoc, inquam, beatus Anacletus ab ipso principe apostolorum presbyter ordinatus in decretis suis capit. 17, certissime decernit : « Congregatio, in- quit, summorum per singulos annos. fieri solet et debet. » Hoc excellentissima synodus Niecna cap. canoniea testatur auctoritas, heec. ecclesiastica hi- D 5, constituit. « Bene, inquit, plaeuit singulis annis storia roborat, haec sancti Patres confirmant. » Siigitur illa quatuor concilia omni . auctoritate . earerent, nisi principaliter ex. decretis Romanorum pontificum firmitatem obtinerent, quis inficiari po- terit quin decreta per ipsos apostolieos viros pro- mulgata, majori veneratione digna merito censeantur quam ipsa concilia, qua non per ipsorum aposto- lieorum presentiam, sed tantum per ipsorum lega- tionem authentica fieri merebantur? Sic enim legati sedis apostolieze eorumdem principalium conciliorum sanctiones primaria subscriptione apostolica vice (989) JurtUS I, in rescripto ad. Orientales; Rom. editio, pag. 208. per unamquamque provinciam bis in anno concilia celebrari ut communiter omnibus simul episcopis eongregatis discutiantur hujusmodi quzstiones. » Item, Constantinopolitanum concilium, enumeratis privilegiis diversarum Eeclesiarum, eap. 11 [C. R. ita], constituit : « Servata regula qua scripta est de gubernationibus, manifestum est quod illa, quz sunt per unamquamque provinciam ipsius provincie sy- nodus dispensetur [C. R. dispenset], sicut Nicdeno constat decretum esse concilio. Item Chalcedonense concilium, cap. 19, dicit : (990) Nec ullam Synodum ratam esse legitimam, qua ejus non fuerit. 1111 AD OPERA $8. GREGORII APPENDICES. 1112 « Decrevit saneta synodus, secundum canones Pa- A per sanetum Silvestrum [C. R. papam] approbato, trum, bis in anno episcopos in id ipsum in unam- quamque provinciam convenire, quo metropolitanus antistes probaverit, et corrigere, si que fortassis emerserint. » T Patet ergo quod authentiec sanetiones etiam pro- vineialia concilia fieri precipiunt, quod incassum praciperent, nisi etnos eorumdem conciliorum pro- babiles sententias observare decernerent. Unde et in tertio Toletano concilio universali decretum est : « Qui concilia orthodoxorum episcoporum, consona sanetissimis quatuor conciliis non recipit, anathema sit. » Quicunque igitur vel horum conciliorum ra- tionabilibus statutis obviare conatur, etiam a supe- rioribus authenticis sanctionibus in periculum suum dissentire probatur. Beatus quoque Isidorus, in quadam sua praefatione de eanonibus capite unde- cimo, predietis rationibus astipulatur hoe modo : « Nosse etiam oportet, licet ezetera non infirmantur, quatuor esse principalia concilia. » His autem enu- meratis subinfert in eodem capite : « Sed et si qua sunt concilia, quae saneti Patres spiritu Dei pleni sanxerunt, post istorum quatuor auctoritatem om- nium manentstabilita vigore. » (IStiponus, /ibro Orig?- Qwm VY, cap. 15.) Est ergo dignum ut et hujusmodi conciliorum statutis obtemperetur. Si enim. non parva stultitiae constat, si quis cujuslibet unius hominis sano con- silio acquiescere detrectat, quanto magis reprehen- sibile videtur, si quis impudenter resistit hujusmo- di conciliorum statutis non unius, sed plurimorum sapientium auctoritate et judicio prolatis atque pro- batis. Nempe hujusmodi conciliis plures catholici et eximii doctores interfuisse leguntur, ut in Afri- canis conciliis legati sedis apostolicae |Faustinus, Honoratus, Urbanus episcopi, sanctus etiam Aure- lius (991) Carthaginensis archiepiscopus. Item, ipse vir omnium virtutum Augustinus Hipponeregiensis episcopus, quem sanctus Coelestinus vir apostolicus in deeretis suis (ep. 8) ita nobis commendat: « Augustinum, inquit, sanctze recordationis virum, pro vita sua atque meritis in nostra commu- nione semper habuimus; nec unquam hunc si- nistre suspieionis saltem — rumor aspersit quem tante scientict olim fuisse meminimus, ut inter magistros optimos etiam ante a meis praedecesso- ribus haberetur. Bene ergo de eo omnes in com- mune senserunt, utpote qui ubique cunctis et amori fuerit et honori. » Huic etiam Augustino, ut liber Liberati testatur, Theodosius imperator, per « sacram » suam mandavit, ut se Ephesino concilio preesentaret. Sed eheu! tam egregius doc- tor ante mundo subtractus est, quam ad illum invi- tatoria Romani principis epistola pervenisset. Hi ergo, quos praedixi, et alii innumerabiles san- cti Patres Afrieanis conciliis interfuere, imo prza- fuere. Sie etiam sanetus Marinus Arelatensi concilio (991) In C. R. desideratur. D sie sanctus Caesarius Agathensi, sanetus Hilarius Arausicensi, sanctus Albinus Aurelianensi, sanctus Bonifacius Mogontiensi concilio, sic et alii aliis conciliis non soli, sed cum pluribus aliis sanetis Patribus interfuisse leguntur qui in Christiana re- ligione et doctrina tam insignes fuisse creduntur, ut vel unius eorum singulari judicio obviare nimium esset temerarium. Ergo multorum sapientium judi- cio non acquiescere, multo magis est intolerabile, in his duntaxat capitulis qua preedietis authenticis statutis non adversantur, sed institutioni Christia- n: religionis procul dubio suffragantur. Nam, juxta beati Augustini judicium « pro nullius persona reverentia est recipiendum, si quid canoniec ve- ritati in aliquo concilio vel alieubi reperitur ad- versum. » Preterea sancta et veneranda synodus Chalecedo- nensis etiam provincialia concilia ante ipsum trans- aeta canonizasse non dubitatur, ita decernens ca- pite primo : « Regulas sanetorum Patrum per sin- gula nune usque «concilia constitutas, proprium robur habere decrevimus. » Hee autem econcilia ante ipsum Chalcedonense leguntur fuisse : Ancy- ranum, Neoeaesareense, quae et Nieceno concilio an- tiquiora traduntur. Item, Gangrense, Sardicense, Antiochenum, Laodicense. Ergo eadem et in Chal- cedonensi synodo non dubitantur esse roborata; qua, etiam cum Africanis canonibus beatus Adria- nus papa Carolo imperatori (992) ad disponendas Ecclesias in regno suo Rome tradidisse legitur. Quapropter nec provincialium coneiliorum statuta a quolibet temere sunt respuenda, qua et apostolica sedes censuit recipienda. Hueusque sufficiat dixisse de saerorum canonum auetoritate. Nune ad propo- situm redeamus, et statuta quc noster apostolicus in superiori epistola Othoni Constantiensi episcopo cautissime deseripta transmisit, per ordinem dige- ramus. » Car. V. Horum illud erat primum : « Ut clerici, aliquem saerorum ordinum gradum vel officium per pretium adepti, nullatenus; deinceps in Eccle- sia ministrent. » Seeundum :« Ut ecclesiam pretio acquisitam, nullus retineat; nec alicui deinceps ecclesiam vendere vel emere liceat. » j Tertium : « Ut a elerieali officio cessent quicun- que se pro incontinentia reprehensibiles exhi- bent. » Quartum : « Ut populus clericorum offieia nul- latenus recipiat, quos apostolieas institutiones contemnere videat. Curramus igitur per sin- gula, et eadem quam authentiea, quam attendenda, imo quam inevitabilia, sint, non ex nostris conjectu- ris, sed ex sanctorum Patrum statutis compen- diose monstremus. CAP. VI. Primum itaque statutum in Chalcedo » (992) Exstat hac epitome canonum ab Adriano confecta et Carolo Magno tradita. 1113 APPEND. HI. — MONUMENTA GREGORIANA. 1114 nensi concilio plenissime et evidentissime reperitur, A preedietum caput cum ipsis emptoribus degradandos quod unum ex quatuor przdietis conciliis tempore quidem, non dignitate ultimum, sancti Patres Leoni Augusto usque ad sanguinem vindicandum esse mandarunt, ut Liberatus in libro suo testatur. In ipso, inquam, concilio seriptum est capite tertio (993) : « Si quis episcopus per pecuniam ordina- tionem fecerit, et sub pretio redegerit gratiam qui vendi non potest, ordinaveritque per pecu- niam episcopum, chorepiscopum, presbyterum aut diaconum, vel quemlibet de his qui connu- merantur in clero, aut promoverit per pecunias [C. R. pecunias] dispensatorem, aut defensorem, vel mansionarium, vel quemquam omnino, qui subjectus est regule, pro sui turpissimi lucri commodo, is qui hoc attentasse probatus fuerit proprii gradus periculo subjacebit, et, qui ordi- natus est, nihil ex hac ordinatione vel promo- tione quc est per negotiationem facta proficiat ; sed sit alienus a dignitate vel sollieitudine quam pecuniis quaesivit. Si quis vero mediator tam turpibus et nefandis datis vel aeceptis exstiterit, si quidem clerieus fuerit, proprio gradu decidat. Si vero laicus aut monachus, anathematizetur. » Et notandum quam caute istud eapitulum omnes Simoniaeorum -astutias excludat; cum quolibet modo per pecuniam promotos, absque omni spe re- - euperationis deponat. Solent enim Simoniaci diver- sis modis, sed uno reatu saeras dignitates mercari. Nempe, nune ipsi, nunc pro ipsis eorum amici pre- tium pro sacra dignitate, vel ante ordinationem suam dederunt, vel in ipsa dant, vel postmodum se daturos promittunt. Et hoc nune electoribus eorum, nune eorum ordinatoribus, vel demum quibuslibet eorum fautoribus. i Quicunque igitur aliquo horum modorum quem- libet promoverit, vel se ipsum ita promotum esse cognoverit, indubitanter a superiori capitulo degra- dari jubetur, eum per pecuniam, vel alium promo- visse, vel ipse promotus esse non dubitetur. Sed nec hoc sine consideratione praetereundum videtur quod idem caput duo negotiatorum genera damna- vit. Unum quidem eorum qui ad diaconatum vel presbyteratum, vel ad aliquem hujusmodi gradum per peeuniam ordinantur, alterum eorum qui ad di- spensationis ministerium, vel ad aliquod hujusmodi clericale officium per peeuniam promoventur, qua- lis est vice dominatus, prepositura, decania, ar- ehipresbyteratus, et his similia. Sie igitur et noster apostolieus duo negotiatorum genera, et omnes ne- gotiantium versutias in primo ejus statuto compre- hendit; in quo clericos aliquem sacrorum ordinum gradum, vel offieium, quoquo modo per pecuniam adeptos deponit. Quod tamen statutum superiori capite mitius liquido probatur; cum spiritualium officiorum venditores,et tam nefarie negotiationis mediatores debita ultione non damnet. Quos tamen (993) Vide c. 1,q. 1, e. 8. B paulo post in eodem cap. : C D vel anathematizandos esse decrevit. Et nota, si me- diator degradari vel anathematizari merito jubetur, quid de illo eenses qui per eamdem negotiationem indigne promovetur ? Hoc utique, quod sanctissimus papa Gregorius (Jib. vir, ep. 112), imo quod per il- lum Spiritus sanetus de hujusmodi negotiatoribus indubitanter decrevit, qui in ejusdem apostolici au- rieulam, sub columbina specie, quzlibet decer- nenda dictare consuevit. Nempe scriptum est in de- cretis suis, eap. 131 (apud Grat. I, q. 1, c. 13): « Quieunque ergo hoe, id est, ecclesiasticum offi- cium, pretii studet datione mercari, dum non of- fieium, sed nomen attendit, sacerdos non esse, sed diei tantummodo inaniter concupiscit. » Et « Cum liqueat hanc hae- resim in Ecclesia ante omnes radice pestifera sub- repsisse, atque in ipsa sua origine apostolica esse detestatione damnatam, cur non cavetur, cur non perpenditur quia benedictio illi in maledi- ctionem convertitur qui ad hoc , ut fiát haereticus, promovetur ? » Quid ergo mirum, si noster apo- stolieus eos tantum ab ecclesiasticis ministeriis se- paravit, quos sanctissimus ejus zequivocus, et ab Ecclesia separatos esse cum reliquis hereticis de- putavit ? Car. VII. Secundum quoque statutum nostri apostoliei est quod ecclesias emptoribus [C. R. ea- rum]adimi precipit; item, in predicto Chalcedo- nensi concilii capitulo, licet obscure, comprehen- sum videtur, quod etiam dispensatori ecclesiastica- rum rerum per pecuniam promoto officium dispen- sandi jubet auferri. Quilibet enim presbyter, di- spensator debet existere non praedicationis tantum, sed etiam rerum eeclesie sibi commisse, quas SS. Patres, non solius presbyter, sed qnorumlibet egentium necessitati dispensandas esse censuerunt. Praeterea in eodem capite cuilibet clerico omnis ecclesiastica sollicitudo per pretium acquisita jube- tur adimi. Procurare autem ipsam Ecclesiam cum sacerdotali diligentia, ni fallor, clericalis sollicitudo est et ecclesiastica : ergo et in eodem eapite Eecle- sie sollicitudo per pecuniam usurpata jubetur au- ferri. Unde, et beatissimus papa Gregorius scribens ad Clementem Bizanzenum [Bizazenum], de quo- dam presbytero decernit ita: « Ut, si idem pre- sbyter quamdam eeclesiam obtinuisset per pecu- niam, non solum eadem ecclesia privaretur, sed etiam .presbyterii honore spoliaretur. » Sie quo- que in antiquis nostrarum provinciarum conciliis, Maguntiacensi videlicet, Remensi, sive Turonensi statutum legitur ut presbyter ecclesiam pretio ade- ptus et presbyterio et ecclesia privetur. Item, bea- tus Leo papa ejusdem nominis IX. nostro tempori pene contiguus, in prima sua Romana synodo 8i- moniaeam haresim penitus damnavit; emptiones et venditiones altarium sub anathemate prohibuit, 1115 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES, ^ . 1116 quod anathema illi non evaserunt, quieunque dein- A temsuam, Domino vetante, ad effectum non perdu- ceps tam nefariam negotiationem exercere praesum- pserunt. Libet igitur considerare quam clementer noster apostolicus tantum emptas ecclesias empto - ribus earum ademerit, quos juxta censuram SS. Patrum et eeclesia et presbyterio, imo Christiano nomine et communione privandos esse non igno- ravit. CAP. VIII. Sed eur in tantum laboramus, ut prae- dieta nostri apostoliei statuta ex synodicis SS. Pa- wum sententiis processisse demonstremus, cum eadem ex ipso saere Scripture, armario emanasse nullum dubitare eruditum putemus? Nam in ea- dem Seriptura, omnes persona tam nefarii merci- monii damnat: reperiuntur, scilicet et. venditores spiritualium officiorum et emptores atque hujus ne- gotii mediatores. Ipse enim Dominus « pariter ven- dentes et ementes de templo suo ejecit, et cathe- dras vendentium columbas » jam tunc ipse ever- tit (Matth. xx; Marc. x1). Quod S. Gregorius ille no- ster theologus in xxix (C. R. xvit, et recte] homilia exponit ita : « Cathedra ergo vendentium columbas evertitur, quando (hi qui spiritualem | gratiam vendunt, vel ante humanos, vel ante Dei oculos sacerdotio privantur. » Et merito. Nam ipsa Ve- ritas precipit in Evangelio : Gratis accepistis, gratis date (Matth. x); » quod, cum tales non attendant, etiam a Deo seipsos alienant qui in eo- dem Evangelio dicit : Qui est ex Deo, verba Dei audit; ideo, vos non auditis, quia ex Deo non estis (Joan. vim). » Preterea princeps apostolorum Petrus, imo per il- lum ipse Christus omnibus pr«latis in Ecclesia proe- cipitita : « Pascite, qui in vobis est, gregem Dei, pro- videntes non coacte, sed spontaneeseeundum Deum, non turpis lucri gratia, sed voluntarie (I Petr. v). » Contra hoe preceptum illi agunt quieunque spiri- tuale offieium pro saeculari lucro subjectis suis tur- piter impendunt. De quibus idem apostolus, in sua posteriori Epistola testatur : « Secuti sunt viam Ba- laam ex Bosor, qui mercedem iniquitatis amavit ; correptionem vero habuit su: vesanic su bjugale mutum [animal] in hominis voce loquens, prohibuit prophete insipientiam (II Petr.11). » Quod Venerabi- lis presbyter Beda in tractatu super eamdem episto- lam dilucidat ita : « Nam [C. R. Nonnunquam] multi Catholicorum in tantum mercedem amant iniquita- tis ut etiam docti ab indoctis, a laicis eleriei merito laeerentur; qui, jure comparantur prophete qui verbis asina» eontra naturam loquentis corripitur; nec tamen a proposito pravi itineris retardatur. » Iste videlicet Balaam idem esse asseritur, qui et beatum Job in libro ipsius superflue et arroganter docuisse legitur; qui et Eliu, id est divinus ab officio divinandi est cognominatus. Sie enim testatur S. Hieronymus inlib. De Hebraicis quaestionibus. Hie igitur cum esset propheta a Balae rege Moabitarum ad maledi- cendum filiis Israel conductus, illis quidem in verbo Domini pro pretio studuit maledicere, sed pravita- « B Xit, nec mercedem iniquitatis accepit; qui tamen a Deo reprobabilis denotatur, ut asina ejus sapientior eo vesaniam ejus et insipientiam corripuisse et eum a gladio resistentis angeli eripuisse legatur; quam ipse angelus non morituram fore testatus est, etiamsi ipsum reprobum prophetam debita morte multas- set (Num. xxI1). Si ergo Balaam tantum amando mercedem iniquitatis a Deo legitur reprobabilis, quanto magis ille inter. reprobos est computandus, qui eum Balaam de iniquissima venditione spi- ritualis officii pretium studiosissime requirit, nec cessat, donee ambitionem suam ad effectum per- ducat ? Prcterea beatus Hieronymus, in tractatu super Matthaeum, illum scribam qui dixit Jesu : « Magister, sequar te quocunque ieris (Matth. vix), ideo repu- diatum a Domino testatur quia, more Simonis magi, eum sequi voluerit, ut ex operum miraeulis luerum assequeretur. Unde et sibi a Domino respondetur : « Vulpes foveas habent, » et reliqua ; ac si diceret : Cui propter lucra et divitias me vis sequi, eum tantae sim paupertatis ut nec proprium habeam hospitium, cum vulpes etiam et volucres proprias habeant man- siones ? » Si igitur ille qui spirituale officium pro luero tantum exercere voluit ab ipso Domino jure reprobatur, quanto magisille qui et hujusmodi offi- eium penitus allis vendidisse detegitur? CAP. IX. Emptores autem spiritualium eum ipso (; brincipe eorum Simone Mago in Actibus apostolo- rum damnati leguntur. Ubi ille noster Simon prin- ceps apostolorum, eumdem alium Simonem princi- pem apostatarum eterna damnatione multavit, ita decernens : « Pecunia tua tecum sit in perditione, quoniam existimasti donum Dei pecunia possideri. Non est tibi pars neque sors in sermone isto. Cor tuum non est rectum coram Deo. Ponitentiam ita- que age de hae malitia tua, et roga Deum, si forte remittatur tibi haec cogitatio cordis tui. In felle enim amaritudinis etobligatione iniquitatis video te esse. » / Respondens autem Simon dixit : « Precaminiet vos pro me ad Deum, ut nihil veniat super me horum quz dixistis (Acf. vim). » Et nota ipsum heresiareham Simonem Magum pro sola nefaria eogitatione ab zequivoco suo dam- natum, quem videlicet spirituale offieium mereari solummodo cogitasse, nullatenus autem tamnefariam negotiationem legimus implesse. Videsne quam ra- tionabiliter illi damnentur qui ettam inhianter, ut Simon Magus, spiritualia officia mercari concupi- scunt, et insuper desideratam negotiationem perfi- ciunt; qui, et eadem scelerate acquisita, sceleratius uti, imo abuti non verentur. Unde non parum ipsum Simonem Magum in culpa praecedere videntur. Ille enim emptionem, quam male concupivit, nullatenus ad effeetum perduxit ; qui pro solo nefario appetitu damnatus, per ipsos apostolos apud Deum efficere Studuit ut damnatorias eorum sententias subterfuge- 1117 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1118 ret, non ut officium eriminose APDRHRD T criminosius A hujusmodi mercatorem sive mercenarium sub no- obtineret. Sed eur idem haresiarcha spirituale officium mer- cari appetisset, nisi emptum deinde nefandius ven- dere vellet? Non enim frustra de eo scriptum esse videtur. Quod stupidus de signis et virtutibus admi- raretur; quae, ut ipse posset facere, per pecuniam suam voluit efficere, videlicet « ut, juxta Hiero- nymi assertionem, temporale luerum ex miraculis assequeretur, » Ergo non solum emptores, sed et venditores spiri- tualium officiorum sectatores praefati havesiarchae denotantur. Unde et cum eodem «eterna damnatio- nis vinculo astricti non dubitantur, attestante beato Gelasio, in decretis suis, cap. 24 (Epist. 6, 1, q. 1, €. 6): « Quos vero constiterit indignos meritis, sa- cram mercatos esse pretio dignitatem, convictos oportet arceri, non sine periculo facinus tale patran- les, quia dantem pariter et aecipientem damnatio Simonis, quam sacra lectio testatur, involvit. » Hane autem generalem sententiam, beatus Gelasius papa per tractatus singulorum graduum ordinationibus subintulit; inter quos etiam ostiarios, notarios, sive defensores numeravit, qui nec per manus impositio- nem ordinantur, nec ipsi, manus alicui imponere permittuntur (994). Unde et illum in decretis S. Ale- xandri Simoniacum vocari non dubium est, qui poe- nitentem ad reconciliationem pro pretio apud episco- pum juvat. Ex qua re [C. R. ratione] colligitur non solum illos reputari inter Simoniacos, qui per pre- tium ad manus impositionem perveniunt, sed et il- los, qui et alia clericorum officia per pecuniam aequi- runt. Omnia autem in ejusmodi offieiis operatur unus aíque idem. spiritus (I Cor. x11), cujus donum non gratis, sed per pretium dare vel accipere, non eatholicum, sed indubitanter est Simonia- cum. CAP. X. Mediatores quoque hujus nefandissimce negotiationis ab ipso Vase electionis damnantur qui eos ita detestatur : « Nam digni sunt morte, non solum qui nefanda faciunt, sed etiam qui facientibus consentiunt (Rom. 1). » Item citharista noster David : « Si videbas, inquit, furem, eurrebas cum eo (Psal. XLIX), » et illud : « Os tuum abundavit malitia, et lingua tua concinnabat dolos (Ibid.). » Deinde in D eodem psalmo terribilis sententia de hujusmodi as- sentatore profertur, videlieet quod a Domino sit ar- guendus, nec per aliquem a manu Domini deinceps eripiendus (Ibid.). Nec mireris, si spiritualis officii mercator sub nomine furis designetur;. cum et ab ipsa Veritate in Evangelio ita nominetur : « Qui enim aliunde intrat, nisi per ostium, non pastor ovium, sed fur et latro (Joan. X) » nuncupatur a Domino. Nempe nullus in Ecclesia prelatus per ostium, hoc est, per ipsum Dominum ad pastoralem curam in- travit, qui per avaritiam, id est, idolorum servitutem ad hoc offieium pervenit. Non est ergo indignum B C mine furis infamari, cujus furtivam irreptionem non expavit imitari. Hujus autem eriminosissimi merci- monii mediatores non negligenter attendant Giezi puerum Elisei, qui ex parte.domini sui, eo quidem nesciente, munera. sponte oblata suscepit a Naaman Syro, qui jam a lepra mundatus est ab Eliseo pro- pheta. Idem quippe Giezi, licet inter Eliseum et Naaman medius nefarie lucraretur, neutrum tamen secum ejusdem sceleris fecit obnoxium. Nam et ille spontaneam oblationem satis eleganter respuit, quam iste non quasi ex debito ementis, sed ex benigno af- fectu mentis liberaliter obtulit. Sed. quamvis Giezi neutrum horum in crimen secum attraxerit, sed se solum inter hos medium simplici crimine obligave- rit, ipse tamen et omnes ejus posteri pro eadem culpa leguntur severissime puniti, scilicet lepram, a qua mundatus est Naaman, quasi hereditariam in sempiternum sortiti (TV Reg. v). Quapropter media- tores Simoniacae negotiationis attendant quam di- stricte, imo quam districtissime sint damnandi, qui non solum se ipsos, sed et illos quorum me- diatores sunt, sub aeterna damnatione secum posue- runt. Satis ergo, ut opinor, declaratum est quam sum- mopere predictas nostri apostolici sanctiones vene- rari et observare debeamus, quas non solum ex syu- odicis et authenticis SS. Patrum sententiis proma- nasse, sed etiam ex prophetieis, evangelicis et apo- stolieis seriptis [C. R. Scripturis] processisse pro- batum est evidentissime. Ipsa videlieet Veritas easdem, et per se ipsam, et per suos fideles indubi- - tanter promulgavit, quia [C. R. quce] et sub fideli at- testatione nobis dicit : « Amen, amen dico vobis, si quis sermonem meum servaverit, non videbit mor- tem in zeternum (Joan. vim); » item alibi : «Si quis : diligit me, sermonem meum servabit (Joan. XIv). » Ergo qui mandata ejus non observat, ipsam verita- tem non amat. « Qui autem non diligit, attestante beato Joanne, manet in morte (I Joan. 111). » Qui igitur divina praecepta contemnit, nullatenus mortem subterfugere vaffbit. CAP. XI. Tertium autem nostri apostoliei statu- tum quod incontinentibus clericis ministerium alta- ris interdicit, nihilominus definitum est a SS. Patri- bus. Est enim scriptum in [C. R. sacratissimo] Ni- czeno concilio quod maximum est inter 1v concilia Evangeliis adeequata, cap. 3: « Interdicit per omnia magna synodus non episcopo, -non presbytero, non diacono, nee alieui omnino qui in elero est, licere subintroductam habere mulierem, nisi forte matrem, aut sororem, aut amitam, vel eas tantum personas qua suspiciones effugiunt. » Ut autem hujus capitis intentio elarius elucescat, apertiorem ejus translationem subnectere non pi- geat. Omnimodis sancta interdixit synodus, neque episcopo, neque presbytero, neque diacono, neque (994) Haec periodus in. C. R. desideratur in contextu; sed tamen est ad marginem. 1119 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1120 ulli clericorum, permittit habere secum mulierem A ca : « Preterea cure tuc sit eosdem fratres nostros extraneam, nisi forte mater sit, aut soror, aut amita. In his namque personis et horum similibus omnis suspicio declinatur. Qui aliter praeter haec agit peri- clitabitur de clero suo. Videsne igitur quia penitus clericis conjugale opus [C. R. istic] interdieatur? quia et pro ipsa cohabitatione sua feminarum, non solum de ministerio altaris, sed de clericatu suo pe- riclitari jure, censentur. Nec hoe tantum de sacerdo- tibus, sed de omnibus sacris ordinibus evidenter de- cernitur. Item Neoezsareense concilium, quod ante Niez- num concilium fuisse legitur, ita cap. 1 decrevit : « Presbyter, si uxorem duxerit, ab ordine depona- tur. Si vero fornicatus fuerit, aut adulterium per- petraverit, amplius pelli debet et ad pcenitentiam B redigi. » Chaleedonense etiam concilium, quod ipsas Ni- canas, Neoccsareenses, imo omnes SS. Patrum san- ctiones ante ipsum transactas, ut predictum est, confirmat, etiam earumdem sanctionum przvari- catores generaliter ita condemnat, eap. 10 : « Eos autem qui ausi fuerint post definitionem magna et universalis hujus synodi quidquam ex his quz sunt prohibita perpetrare, decrevit sancta synodus a pro- prio gradu recedere. » Item beatissimus papa Sylvester, qui Niccenam synodum congregavit, et eamdem apostolica aucto- ritate corroboravit, in suis synodalibus decretis, ita decernit, cap. 6 : « Nemo presbyter a die honoris - presbyterii, sumat conjugium ; quod si quis neglecto hoe, aliter egerit, x11 annis eum jubemus privari honore. Quod si quis contra hoc chirographum presens et publice dictum egerit, damnabitur in perpetuum. » Item beatus Siricius papa in decretis suis, cap. 7 : « Quilibet episeopus, presbyter atque diaconus, quod non optamus, deinceps incontinens fuerit in- ventus, jam sibi per nos omnem aditum ipdulgentiz intelligat obseratum. » Item, in eisdem, cap. 12 : « Feminas, sed non alias esse patimur in domibus clerieorum, nisi eas tantum, quas propter solam necessitudinum causam habitare cum iisdem syno- dus Niezna permisit. » Item, sanetissimus papa Gregorius scribens ad Romanum defensorem (lib. vir, epist. 39) ita decer- nit, cap. 10 : « Si qui episcoporum, quos commissi tibi patrimonii finis includit, cum mulieribus de- gunt, hos [C. R. hoc] omnino compescas, et de cze- - tero eas illic habitare nullo modo patiaris, exceptis eis quas sacrorum canonum censura permittit, id est, matre, amita, germana, et aliis hujusmodi, de quibus prava non possit esse suspicio. Melius tamen faciunt, si eliam talium cohabitatione contineant. Nam legitur quod beatus Augustinus nec eum sorore habitare consenserit, dicens : « Quz» cum sorore mea sunt, sorores mec non sunt, » Docti ergo viri cautela magna nobis debet esse instructio, Et post pau- C episcopos adhortari, ut subjectos sibi in saeris vi- delicet ordinibus constitutos, quod ipsi servant, ad similitudinem sui modis omnibus servare commo- neant. » Item, Zacharias papa in decretis suis, cap. 1 : « Decernimus ut episcopi eum mulieribus omnino non habitent, ne ab antiqui hostis fraude decipian- tur. » Idem. in eisdem cap. 2 : « Ut presbyteri, vel diaconi subintroductas mulieres nullo modo se- cum habere audeant, nisi forte commatrem suam aut proximitatem generationis sibi habentes, qua suspieiones effugiunt, sicut in Niezena synodo con- tinetur. Si quis preter haec statuta praesumpserit agere, sacerdotii sui honore privetur. » Item beatus Hieronymus seribens ad Oceanum, authenticis rationibus probavit non licere cleris con- versari cum feminis : Et postmodo subintulit : « Quod si, post nostra monita, aliquis clericus, suas agape- tas [ms. sagapetas, mendose admodum] amplius qua- sierit amare quam Christum, secundum synodalem regulam conveniatur, et precepta Patrum in Niceza definita ei legantur. Tum vero, si conventus, pra- dietas fugerit et reliquerit, consecuti sumus maxi- mum lucrum. Alioquin talis ab Ecclesia anathema- tizandus est. Germinant enim femine spinas cum viris habitantes, et areana mentium aeuto muerone percutiunt. » / Sed quid dicam ulterius? Deficiet enim me tem- pus ut enarrem virtutum [C. R. viritim] SS. Pa- tres preedicti nostri apostolici statutis subscriben- tes. Nam omnes Catholici eadem observanda esse censuerunt qui et a sacratissimis quatuor conciliis dissentire noluerunt. Ex quibus noster apostolieus prafata produxit decreta. Quapropter nec idiotas latere astimo quam periculose, vel potius quam pernieiose sibi suisque sectatoribus desipiant qui- cunque per Sozomeni caput sacerdotibus inconti- nentiam ascribere non formidant. Quibus, lieet su- perior epistolarum assertio sufficere debeat, unum tamen [C. R. iterum] eos pramonere de cavendo anathemate non tzedeat. " Car. XII. Vetus Testamentum partimin mysteriis, : partim in moralibus preceptis continetur. Sed adve- niente Christo cessavit in mysteriis et carnalibus observantiis, quia ipse est finis, sive completio le- gis. In moralibus [C. R. autem] preceptis adhuc manet, quia semper est observandum : « Diliges proximum tuum sieut teipsum [C. R. et reliqua] : (Matth. v ; Deut. v1). » Quieunque igitur ex lege ali- quam carnalem observantiam Novo quidem Testa- mento adversam, adhue observandam esse dogma- tizat, procul dubio cum Galatis, imo cum Hebioni- tis [Ebionitis] judaizat. Conjugale autem opus sa- cerdotum inter carnales legis observantias computa- tur. Quibus unquam [C. R. inquam] sacerdotibus hoe tantum in lege successionis causa legitur concessum, quia ex alia tribu nullus eo tempore pervenit ad sacerdotium. Nam in nostro tempore ex 1121 APPEND. Ill. — MONUMENTA GREGORIANA. 1122 quolibet genere sacerdotes eligere licet, quibus et A hibet, quod corpus Christi accipere non permittit? merito interdieitar conjugale opus, cum non jam habeant suecessores necessarios. Quapropter quis- quis, et hoe tempore illud Judaicum conjugium sa- cerdotibus lieere cum Sozomeno, vel potius eum Hebione [ Ebione ] dogmatizat, non negligenter illud inevitabile anathema consideret, quo ipse Apostolus specialiter Judaicarum observationum praedicatores anathematizat, Galatas judaizantes ita deterrens : « Sed licet nos, aut angelus de coelo evangelizet vobis preter quod evangelizavimus vobis, anathema sit (Gal.1). » Idem vero inculeans subjungit : « Nune iterum dico : Si quis vobis evangelizaverit praeter id, quod accepistis, anathema sit (Gal. I1). » Idem quippe Paulus ipsum principem apostolorum An- tiochize, licet ejusdem sedis episcopum, liberaliter corripuit, eo quod gentes, non quidem preedieando, sed suo exemplo judaizare cogeret, eum se ab eo- rum convivio pro timore Jude&orum simulando sub- traheret. Praterea ipse hiresiarches Hebion cum omnibus suis sectatoribus inter reliquos haereticos anathema- tizatus est a sacratissima synodo Constantinopoli- tana et a beato Gelasio papa in apostolica sede, quod anathema nullus subterfugere poterit, quicunque ipsum haresiarcham, per Sozomeni eaput, sectari » praesumpserit. Car. XIII. Quidam etiam sibi nimium videntur scioli, asserentes incontinentiam sacerdotibus esse eoneessam in illo Apostoli : « Unusquisque suam uxorem habeat (I Cor. vi)». Qui aut non intelli- gunt, qu: loquuntur, neque de quibus affirmant (I Tim. x); aut si intelligunt, suam ipsorum conscien- liam impugnant. Nam, attestante beato Hieronymo, Corinthii inter czetera ab Apostolo qusasierant an nuper renatis in Christo carnalis copula licita es- set? quibus ita rescripsit Apostolus : « De quibus autem seripsistis mihi : bonum est homini mulie- rem non tangere; propter fornieationem autem unusquisque suam uxorem habeat, et unaquaque virum suum habeat. Uxori vir debitum reddat ; simi- liter autem uxor viro. Mulier sui corporis potesta- tem non habet, sed vir. Similiter autem et vir sui corporis potestatem non habet, sed mulier. Nolite fraudare invicem, nisi forte ex consensu ad tem- pus, ut vacetis orationi (Ibid.). » Quod ita exponit S. Hieronymus in lib. contra Jovinianum (cap. 4) : « Non dixit Apostolus, propter fornicationem ducat unusquisque uxorem. Alioquin hae excusatione li- bidini frena laxasset: ut quotiescunque uxor mo- ritur, toties ducenda sit alia, ne fornicemur. Sed unusquisque uxorem suam habeat; suam, inquit, habeat, sua utatur quam habebat, antequam cre- deret : quam bonum erat non tangere; et post fidem Christi, sororem tantum nosse, non conjugem, nisi fornicatio taetum ejus excusabilem faceret, etc. No- lite fraudare invicem nisi forte ex consensu ad tem- pus, ut vacetis orationi, « Oro te, quale illud bonum est quod orare pro- quandiu enim impleo mariti officium, non impleo continentis. Jubet idem Apostolus in alio loco ut semper oremus. (I Thess. v.) | C.R. Ergo] Si sem- per orandum, nunquam conjugio serviendum est, quando, quotiescunque uxori debitum reddo, orare non possum. » Sie et Petrus apostolus docet Chri- stianos ut infirmiori vasculo muliebri honorem tri-. buant, ab opere conjugali cessantes, ne impedian- tur eorum orationes (I Pefr. 1m). Quis igitur sanae mentis predictas Apostoli sen- tentias de exercendo conjugali opere sacerdotibus ascribat, quorum quotidianum est officium, non modo orare, sed et divina sacramenta contrectare, presertim cum in eodem loco etiam cuilibet Chri- stiano, tempore orationis injungatur continentia? Nam si Apostolus hie etiam sacerdotibus carnalem copulam concederet, profecto contrarius sibi esset, qui ad Titum scribens precipit, ut sacerdotes so- brii, justi sint, atque continentes (Tf. 1 ). Ergo, non hie sacerdotibus, sed laicis, et his non solidum ci- bum, sed lacteum potum ministrat (Hebr. v), ut puta neophytis, qui nondum sibi, necdum aliis suf- ficienter erant instructi. Qualibus idem Apostolus sacerdotale officium penitus intercludit. Eadem etiam ratione probatur ad laicos, non ad sacerdotes spectare quidquid idem Apostolus scri- bit de exercendo conjugali opere, ut illud , « quod si se non continent, nubant. Melius est enim nubere quam uri (I Cor. vi1). » Et melius est legitimo ma- T7 C rito misceri quam fornicari. Et illud : « Solutus es ab uxore, noli quaerere uxorem. Si acceperis uxo- rem, non peecast. Si nupserit virgo, non peccavit (Ibid.). » Hoe itaque nullo modo de sacerdotibus, vel de aliis continentice dedicatis dicitur, sed de illis tantum qui legitime conjugari possunt. Unde Hie- ronymus in supradicto libro : « Si, inquam, nupse- rit virgo non peccavit; non illa virgo, qua sesemel Dei eultui dedieavit. Harum enim si qua nupserit , damnationem habebit; quia primam fidem irritam fecit (I Tim. v). » Si autem hoc de viduis dictum objecerit [quis] quanto magis de virginibus prava- lebit, eum etiam his non liceat, quibus aliquando licuit? Virgines enim quz post eonsecrationem nup- ]) Serint non tam adultere sunt quam incesta. Si ergo predicte Apostoli sententizte hujusmodi continenti- bus earnalem eopulam non concedunt, quanto mi- nus sacerdotibus, maxime eum ille simpliciter ad continentiam sint consecratee, illi autem ipsis conti- nentibus sint praelati, et per venerandam manus im- positionem, ét per sacrosancti chrismatis unctio- nem. Preterea idem Apostolus ipsis quibus conjugale opus exercere concedit, eisdem etiam secundas nup- tias licenter inire permittit. Soluto enim ab uxore aliam ducere concedit, et viduze nubendi licentiam attribuit (I Cor. vr1). Nullatenus ergo sacerdotes sub permissoria earnalis eopulae sententia comprehen- dit; quibus, in Epistolis ad Timotheum et Titum, 1123: AD: OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1124 bigamiam penitus prohibuit, eum jubeat tantum A rum] observare decernat, et quibus saeros ordines unius uxoris virum eligi ad sacerdotium (I Tim. 111; Tit. x). Nam nec apud ethnieos bigamia lieebat sa- cerdotibus, beato Hieronymo asserente contra Jovi- nianum. « Legant, inquit, nostrates , et antequam religio nostra fulgeret in mundo, unieubas sem- per habuisse inter matronas decus. Per illas, For- tunze muliebri sacra fieri solita; nullum sacerdotum bigamum ; nullum flaminem bimaritum. Hierophan- tas quoque Atheniensium usque hodie cieutze sorbi- tione eastrari; ipsos qui in pontificatum allecti fue- rint viros esse desinere. » Quieunque autem predieta Apostoli verba in tan- tum adulterant ut sub eorum perversa interpreta- lione, etiam sacerdotibus ineontinentiam licere con- fingant, proeul dubio sequuntur Nicolaum hzresiar- chen, quem Clemens Alexandrinus in lib. 111. Stro- matum refert, cap. 3, et lib. 1r, cap. 9, uxorem suam cuilibet etiam volenti prostituisse, et hoc exemplo suo docuisse cunctis promiseua atque eommunia feminarum consortia licere. Et hoc ideo, ut a ma- joribus relatum, quia seriptum est : « Et erant illis (omnia) communia (Act. 11); » inter quae. Nieolaus numeravit et conjugia. Sicut igitur ille apostolieum exemplum nimis generaliter, et perverse acceptum in haeresim. mutasse refertur, sic et isti, illud Apo- stoli : « Unusquisque suam uxorem habeat, » nimis generaliter et perversissime interpretantes, in erro- rem vertisse notantur; qui sub eodem exemplo contra eumdem Apostolum sacerdotibus conjugale opus concessum fallaci pertinacia contendunt. Quamvis enim in sacris ordinibus promiscua femi- narum consortia magis detestanda sunt quam sin- gularia, depravatio tamen apostoliez institutionis ipsi haeresiarehae. Nieolao minus imputanda videtur quam istis. Ille enim eo quidem tempore apostoli- eam doctrinam male interpretatus est, cum vix in primis nomen Christianitatis inecepisset, cum evan- geliea et apostoliea doctrina nondum esset per totum mundum dilatata, nondum tot signis et vir- tutibus, tot sacratissimis sanctorum .martyrum triumphis approbata. Isti autem, eamdem doetrinam jam ubique nee ignotam rusticis, jam dudum, imo jam ab antiquo sanguine sanctorum Patrum conse- eratam, et irrefragabiliter eorroboratam obstinatis- sima temeritate nituntur depravare. Unde, et illam perditionem subterfugere nequibunt, quam ipse prin- ceps apostolorum depravatoribus Seripturarum assi- gnat, qui Epistolas coapostoli ejus Pauli ita nobis commendat : « In quibus, inquit, Epistolis sunt quaedam difficilia intellectu, quz indocti et instabiles depravant, sieut et caeteras Seripturas ad suam ipsorum perditionem. Vos igitur, fratres, proscientes, custodite, ne insipientium errore tradueti excidatis a propria firmitate. » Ut autem clarius eniteat Apostolum in superio- ribus sententiis non sacerdotibus, sed laicis carnale commercium indulsisse, diligenter inspiciamus quid idem Apostolus ministros sanetorum [C. R. saero- B D concedi, vel denegari eonstituat. Nam in eadem apostoliea institutione et defensoribus sacerdotalis incontinenti?e perpetuum silentium evidenter impo- nitur, et preefata nostri apostolici statuta irrefraga- biliter eorroborantur. Quippe quae nulli sacrum offi- cium interdieunt, nisi quem et apostolica praecepta penitus ab ipso saero ordine secludunt. CA». XIV. Beatus igitur Paulus apostolus scribens ad Timotheum, de saeris ordinibus ita[testatur : « Fi- delis, inquit, sermo; si quis episcopatum desiderat, bonum opus desiderat. Oportet ergo episcopum irre- prehensibilem esse, unius uxoris virum, sobrium, prudentem, pudieum, ornatum, hospitalem, docto- rem, non vinolentum, non pereussorem, sed mode- stum ; non litigiosum, non eupidum, su:? domui bene prepositum, filios habentem subditos eum omni castitate. Si quis autem domui sua preesse nescit , quomodo Ecelesie Dei diligentiam habebit? Non neophytum, ne in surperbiam elatus in judicium in- cidat diaboli. Oportet autem illum et testimonium habere bonum ab his qui foris sunt, ut non in oppro- brium incidat et laqueum diaboli. Diaconos similiter pudieos, non bilingues, non multo vino deditos, non turpe luerum sectantes, habentes mysterium fidei in conseientia pura. Et hi primum probentur, et sic ministrent, nullum erimen habentes. Mulieres simi- liter pudieas, non detrahentes, sobrias, fideles in omnibus. Diaconi sint viri unius uxoris; qui filiis suis bene presint, et domibus suis. Qui enim bene ministraverint, gradum sibi bonum acquirent, et multam fidueiam in fide quz est in Christo Domino (I Tm. 11) . » Idem, ad Titum : « Hujus, inquit, gratia reliqui te Cretz?, ut ea qua desunt corrigas, et constituas per civitates presbyteros, sieut ego tibi disposui, Si quis sine erimine est, unius uxoris vir, filios habens fideles ; non in aceusatione luxurize, aut non subditos. Oportet autem episcopum sine erimine esse, sicut. Dei dispensatorem, non superbum, non iraceundum, non vinolentum, non pereussorem, non turpis lueri eupidum, sed hospitalem, benignum, sobrium, justum, sanetum, continentem, amplecten- tem eum, qui seeundum doctrinam est, fidelem ser- monem, ut potenssit, et exhortari in doctrina sana, et eos qui contradieunt, arguere. Sunt multi inobe- dientes, vaniloqui, et seduetores, maxime qui de eireumeisione sunt, quos oportet redargui; qui uni- versas domos subvertunt, docentes qua non oportet, lurpis lucri gratia (Tif. 1). » Et Post pauca: « In- erepa illos dure, ut sint sani in fide, non intendentes Judaicis fabulis et mendaciis hominum avertentium | se a veritate (Ibid.). » CAP. XV. In primis igitur notandum est in his apostolicis institutionibus sub nomine episcopi etiam presbyteros comprehendi. Ineonvenienterenim Apo- stolus post descriptionem episcopi statim de diaco- nibus subinferret, si non et presbyteros sub episco- pali descriptione comprehenderet, qui post episco- 1125 APPEND. IIl. — MONUMENTA. GREGORIANA. 1126 pum proximi, et ipsis diaconibus indubitanter sunt A uxores vestras, sieut et Christus Ecclesiam (Ephes, antepositi. Aut enim nusquam de ordinatione pres- byterorum dixit, aut sub nomine episcoporum eos descripsit. Scilicet incongruum esset ut, przetermisso magistro, ministrum ejus. desceriberet, cum tamen magister ecclesiastieis dispositionibus magis esset necessarius. Praeterea cum Apostolus Tito praecipiat, ut per civitates presbyteros ordinet, statim eum de ordinatione eorum informans subinfert : « Oportet episcopum sine crimine esse (Ibid.) » Idem Timo- theo seribit : « Noli negligere gratiam quc in te est, quae data est tibi per prophetiam eum imposi- tione manuum presbyterii (I Tím. 1). » Cui, in se- quentibus statim dicit: « Nemini cito manum impo- sueris (I Tim. Y), » quod proprie episcoporum est. Ergo eumdem episcopum dicit, quem et presbyte- rum nominavit. Sie beatus Hieronymus (995), et S. Pater Ambrosius praedictas Apostoli sententias fideliter exponentes, testàántur apud antiquos idem fuisse episcopum et. presbyterum, ut nomen unum, esset offieii, aliud zetatis. Postea autem, ut Hiero- nynmius asserit, cum unusquisque eos quos baptiza- verat suos esse putaret, et non Christi, propter au- ferenda sehismata, in toto decretum est orbe ut unus de presbyteris praeponeretur eateris, ad quem omnis eura Ecclesie pertineret. Post descriptionem autem episeópi et presbyteri , caute Apostolus subjungit de diaconibus ita decer- nens : « Diaconos similiter, scilicet oportet, pudicos esse, et reliqua (I Z'm. Yi). » Ae si dieeret : Quod de episcopis et presbyteris decrevi, hoc idem et de diaconibus me sciatis decrevisse. Satis ergo eviden- ter patet, ut zestimo, Apostolum in superioribus suis diffinitionibus etiam presbyteros eum episcopis et diaconibus comprehendisse. Unde et merito quili- bet eorum a sacris officiis dimovetur, quieunque ex ilis in se apostolicam informationem corrupisse probatur. Nempe Apostolus testatur episcopos, et presbyteros, et diaconos oportere turpis lueri eupi- dos non esse (Tif. 1). Omnis autem Simoniaeus tur- pissimi et nefandissimi lueri indubitanter est eupi- dus. Ergo inter sacros ordines nullatenus est com- putandus, scilicet jam dudum per apostolicam sen- tentiam. penitus ab eisdem segregatus. Notandum v). »Unde Hieronymus : « Si Christus, inquit, sànete, si caste, si absque ulla maeula diligit Eeclésiam , viri quoque in castitate uxores suas diligant; » et : « Sciat unusquisque vas suum possidere in sanctifi- catione, et honore, non in passione désiderii, sieut et gentes quae ignorant Deum (I Thess. 1v). » Quem honorem ita interpretatur Hieronymus : « Si, inquit, abstinemus nos a coitu, honorem muliebri vaseulo tribuimus; si non abstinemus, perspieuum est ho- nori contrariam esse contumeliam. » Preterea omnis populus filiorum Israel ad mon- tem [C. R. Sina] aecessurus, et Dei eloquium de longinquo tantum auditurus, triduo sanetificari, et se continere ab uxoribus jubetur (Exod. x1x). Jure ergo Apostolus saerorum ministris incontinentiam interdieit [C. R. continentiam indixit], qui et szecu- laribus debent praeminere in castitate : qui, et ipsius Spiritus sancti locutorium effecti, quotidie Dominum pro populo debent interpellare. Quicunque ergo horum incontinens esse detegitur, ab ipso Apo- stolo saeris ordinibus interesse prohibetur, cum per incontinentiam apostolieze institutioni seipsum sub- traxisse videatur. Nam quod Apostolus dicit, « unius uxoris virum, » juxta attestationem SS. Patrum, ante ordinationem tantum, non post ipsam, est in- telligendum. Unde S. Cyprianus in lib. De xrr abu- sionibus (996), dieit « quodtalis esse debeat episcopus, ut ante episcopatum unam tantum uxorem habuerit, non plures. » Unde et S. Hieronymus in Apologetico ad Pammachium : « Episcopi, presbyteri, diaconi, aut virgines eliguntur, aut vidui; vel eerte post sacer- dotiuni in zeternum pudici. » Item, beatus Zacharias, vir apostolieus scribens ad S. Bonifaeium Maguntia- censem archiepiseopum (epist. 1), ita decrevit : « Cum; inquit, tua fraternitas in concilio (Mogun- tino) consederit cum (Carlomanno) excellentissimo viro, si quos repererit episcopos, presbyteros, aut diaconos, contra canones vel statuta Patrum exees- sisse, id est, in adulterio; vel, si plures uxores 'ha- buerunt ; aut si sanguinem Christianorum, sive pa- ganorum, effuderunt vel etiam aliis capitulis, quibus canonibus obviasse repererit tua sanctitas, nulla ratione apostolica auctoritate permittat [eos] sacer- autem, si neophytus inter saeros ordines non reci- [) dotio fungi, quia tales a suo proprio ore falso nomi- pitur, qui tamen inter laicos posse salvari creditur, quanto magis inde sunt segregandi cupidi, sive avari, qui sunt idolorum servi, qui, juxta Apostolum, nullatenus habent haweditatem in regno Christi et Dei (Ephes. v) ? Item apostolus precipit in superioribus, ut. epi- scopi, presbyteri, diaconi sint pudiei, id est conti- nentes. Nec mirum, cum et laicos ad continentiam hortetur dieens : « Volo autem homines esse, sicut me ipsum (I Cor. vi), » utique continentes. Item : « Reliquum est, ut et qui habent. uxores, tanquam non habentes sint (Ibíd.). » Item : « Viri, diligite (995) De hoe dieto S. Hier. lege Bellarmin., lib. de Clericis, cap. 15. nantur sacerdotes, et pejores ae deteriores seculari- bus esse noscuntur, qui se neque a fornieationibus, neque a nefariis matrimoniis abstinent, neque ab ho- minum sanguinis effusione manus servant innoxias. Quales se esse sacerdotes existimant, aut quid inde sentiunt, dicente Deo : Sacerdotes mei semel nubant? Et Apostolus : Unius uxoris virum, et ccetera. Et hoc ante susceptum sacerdotium uti licitum est. Nam a die suscepti sacerdotii etiam ab ipso proprio conju- gio prohibendi sunt. » Unde et Hieronymus ad Vi- gilantium seribens testatur : « Ecclesiae Orientis, et JEgypti, et apostolica sedes, aut virgines clerieos (996) Hic liber non censetur S. Cypriani. 1121 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1198 accipiunt, aut continentes; aut, si uxores habuerint, A nuptiarum, ut idem sint virgines, quod mariti ; aut, mariti esse desistunt. » Quomodo enim juxta eum- dem Apostolum, ut predictum est, se continerent, si eum conjugibus ineontinentiam exercere debe- rent; qua, quia contraria sunt, nullatenus simul esse possunt ? Sed et hic diligenter inspiciendum quod Aposto- lus jusserit eligi ad saeerdotium, non qui jam per incontinentiam filios generaret, sed qui dudum filios adultos et bene nutritos habuisset. Nota autem apo- stolum inobedientes et vaniloquos nullatenus inter sacros ordines computasse; imo peritos sacerdotes constitui przeepisse ad hos utique arguendos qui universas domos subvertunt, docentes qua non oportet, turpis lueri gratia; quos etiam dure incre- pari jubet, ne Judaicis fabulis intendant et manda- tis hominum aversantium [avertentium se] a veri- tate. Ut illi, qui juxta mandatum Pauli Samosateni, sive Ebionis Judaieam incontinentiam Christianis sacerdotibus licere dogmatizant. Quid ergo mirum, si et noster apostolicus hu- jusmodi inobedientes a sacro officio dimovit, quos et Apostolus dure inerepari, non sacris ordinibus adnumerari decrevit? Videsne igitur quam inevita- biliter sint observanda nostri Gregorii statuta, quae a sacratissimo fonte Seripturarum videmus . deri- vata. Sciendum autem Apostolum constituisse ut ordi- nandi, sive ordinati, sine crimine essent, non sine peccato. Nam in mundo nullus, juxta Augustinum, exceptis parvulis baptizatis, sine peccato conversatur, attestante ipso dileetissimo Domini Joanne : « Si dixerimus, inquit, quia peccatum non habemus, ipsi nos seducimus, et veritas in nobis non est (I Joan. Y). » Item, frater Domini, Jacobus : « In multis enim offendimus omnes (Jac. ru). » Multi autem sine erimine reperiuntur. Unde B. Augusti- nus in tractatu 61 super Evangelium Joannis testa- tur : « Scilicet plane multi justi dicti sunt sine que- rela, quod intelligitur sine crimine. Nulla etiam querela justa est de his, in rebus humanis, qui non habent erimen. Crimen vero est peccatum grave aceusatione et damnatione dignissimum. » Qui igi- tur tam grave admiserit peccatum, juxta Apostolum Sacrum ordinem obtinere non debebit. Ut autem D hae apostoliea institutio de sacris ordinibus nobis evidentior fiat, beati Hieronymi expositionem su- per eamdem considerare non pigeat, qui eam in libro contra Jovinianum (cap. 19 eí 20) ita dilu- cidat : CAP. XVI. « Sed et ipsa episcopalis electio mecum facit. Non enim dieit eligatur episeopus, qui unam ducit uxorem et filios facit, sed qui unam habuerit uxorem et filios in omni subditos disciplina. Certe confiteris non posse esse episcopum, qui in episco- patu filios faciat. Alioquin, si deprehensus fuerit, non quasi vir tenebitur, sed quasi adulter damna- bitur. Aut permilte sacerdotibus exercere opera - si sacerdotibus uxores non lieet tangere, in eo san- eti sunt, quia imitantur pudicitiam virginalem. Sed et hoe inferendum : Silaieus et quicunque fidelis orare non potest, nisi careat (G. R. vacet ab] offieio conjugali, sacerdoti, cui semper pro populo offerenda sacrificia, semper orandum est. Si semper orandum est, ergo semper carendum matrimonio. Nam et in veteri lege, qui pro populo hostias offerebant, non solum in domibus suis non erant, sed etiam purifi- cabantur, ab uxoribus separati et vinum et siceram non bibebant (Lev. x) quae solent libidinem provo- care. Eliguntur mariti in sacerdotium. Non nego quia non sunt tanti virgines quanti sunt necessarii sacerdotes. Numquid, quia in exercitu fortissimus B quisque eligendus est, ideireo non assumentur et infirmiores, cum omnes fortes esse non possint? Si exercitus viribus tantum constaret et non etiam nu- mero militum, abjicerentur imbecilliores. Nunc et seeundarum et tertiarum virium gradus assumitur, ut turba et numero exercitus compleatur. « Et quomodo, inquies, frequenter in ordinatione sacerdotali sacerdos virgo negligitur, et maritus assu- mitur? quia forte, et cetera opera non habet virgi- nitati congruentia, aut virgo putatur, et non est, aut est virginitas infamis, aut certe ipsa virginitas ei parit superbiam. Et, dum sibi applaudit de sola eor- poris castitate, virtutes eceteras negligit, non fovet pauperes, aut pecunic cupidior est. Evenit inter- dum ut tristior vultus, adductum supercilium, in- cessus pomparum fereulis similis offendat populum. Et, quia nihil habet quod reprehendat in vita, habi- tum solum oderit et incessum. Multi eliguntur non amore sui, sed alterius odio. In plerisque suffragium meretur sola simplicitas, et alterius prudentie et calliditati quasi malitia opponitur. Nonnunquam errat plebis vulgique judicium; et in sacerdoti- bus eomprobandis unusquisque suis moribus favet; ut non tam bonum quam sui similem quzrat przepo- situm. Evenit aliquoties ut mariti, quz pars major in populo est, maritis, quasi sibi, applaudant; et in eo searbitrentur minores non esse virginibus, si maritum virgini praferant. « Dieam aliquid quod forsitan cum multorum offensa dieturus sum, sed boni mihi non irascentur, quia eos peceati conscientia non remordebit. Inter- dum hoe et pontificum vitio accidit, quia non melio- res, sed argutiores in elerum eligunt, et simpliciores quosque atque innocentes inhabiles putant; vel affi- nibus et cognatis quasi terrena militiae officia lar- giuntur; sive divitum obediunt jussioni; quodque his pejus est, illis clericatus donant gradum, quorum sunt obsequiis deliniti. Alioqui, si, juxta sententiani Apostoli, non erunt episcopi, nisi mariti, ipse Apo- stolus episeopus esse non debuit, qui dixit : « Volo autem omnes esse, sicut ego sum (I Cor. vtri). » Et, Joannes indignus hoe gradu existimabitur. Et, om- nes virgines et continentes, quibus quasi pulcherri- mis gemmis Ecclesie? monile decoratur. Episcopus, 1129 APPEND. II. — MONUMENTA GREGORIANA. 1130 et presbyter et diaconus non sunt meritorum nomi- A dicatione a S. Romana Ecclesia deviarunt; sed in na, sed officiorum. Nec dicitur: Si quisepiscopatum desiderat, bonum desiderat gradum ; sed bonum opus desiderat (I Tim. 111) quod, in majori ordine constitutus, possit, si velit, occasionem exercenda- rum habere virtutum. « Oportet ergo episcopum irreprehensibilem esse (I Tím. 111) ut nulli vitio mancipatus sit, unius uxo- ris virum, qui unam uxorem habuerit, non habeat. Sobrium, sive, ut melius in Graco dicitur, vigilan- tem, id est, vzoaAXcov. Pudieum, hoc enim significat, coxopov« [C. R., Eoxopov]. Ornatum et castitate et mo- ribus. Hospitalem, ut imitetur Abraham, eteum pe- regrinis, imo in peregrinis Christum suscipiat (Gen. xvi). Doctorem, nihil enim prodest conscientia vir- tutum frui, nisi et creditum sibi populum possit instruere, ut valeat exhortari in doctrina et eos qui contradicunt redarguere. Non vinolentum, quia qui semper insanctis sanctorum est, etquioffert hostias, ét vinum et siceram non bibit (Lev. x), quia in vino luxuria est. Sie bibat episcopus ut an biberit igno- retur. Non percussorem, id est, qui conscientias non percutiat singulorum ; neque enim pugilem descri- bit sermo apostolicus, sed. pontificem instituit quid facere non , debeat. Docet nunc e regione quid fa- ciat. Sed modestum, non litigiosum, non cupidum, domum suam bene regentem, filios habentem subdi- tos cum omni castilate. Vide quanta pudicitia exi- gatur in episcopo, ut, si filii ejus impudici fuerint, ipse episcopus esse non possit; et, eodem oflicio offendat Deum, quo offendit Heli pontifex : qui, cor- ripuerat quidem filios, sed, quia non abjecerat de- linquentes, retrorsum cecidit et mortuus est(1Reg.Iv), lucerna Dei antequam extingueretur. Mulieres, si- militer pudicas, et reliqua. In omni gradu et sexu tenet pudicitia principatum. Cernis igitur quod epi- scopus, presbyter, diaconus non ideo sint beati, quia episcopi vel presbyteri sint, aut diaconi; sed si virtutes habuerint nominum suorum et officiorum. Alioqui si diaconus sanctior episcopo suo fuerit, non ex eo quod inferior gradu est apud Christum deterior erit. Absit ut Stephanus diaconus, qui pri- mus martyrio est coronatus, minor futurus sit in regno coelorum multis episcopis et Timotheo ac Tito quos, ut subjicere non audeo, ita nee ante- ponere. » Hucusque Hieronymus. Qui quante auctoritatis fuerit, etiam apud episco- pos apostoliez sedis, decreta beati Gelasii papae sa- tis insinuant (De apocryph. Scripturis), quia [qua], inter authenticas et canonicas sanctiones opuscula ipsius recipienda decernuut, sicut et S. Cypriani, Ambrosii, Augustini opuscula, sive tractatus, et re- liquorum SS. Patrum, qui nec in fide, nec in pra- (997-8) De Timotheo Jluro lege Baronium tom VI. anno Christ. 457, num. 12 et seqq., et anno 490. et 475, 476, 477. Hzee, qua hic citat Bernald., non sunt Patrum concilii Chalcedonensis, sed episcopo- rum quorumdam in epistola ad Leonem imp. qua PATROL. CXLVIII. C D ejus communicatione usque ad finem vitae perdura- runt. In tantum namque beatus Gelasius in praedi- ctis decretis auctoritatem S. Hieronymi nobis com- mendat ut et aliorum opuscula, juxta ejus judicium, recipienda vel respuenda esse ibidem decernat. Qui- cunque igitur debitam obedientiam apostolice sedi impendere voluerit, nullatenus vel hujusmodi SS. Pa- trum singularibus sententiis repugnabit. Hucusque sufficiat dixisse qui Apostolus exigat a sacerdoti- bus. Quod, quicunque fideliter perspexerit, nequa- quam. statuta nostri apostoliei obliteranda judica- bit. Quae, nec aliquis contemnere poterit, nisi et ipsorum apostolorum sententiis repugnare velit; quibus ipsa Veritas in Evangelio fidelissimé pro- mittit: « Verumtamen dico vobis, terrae Sodomorum remissius erit in die judicii » quam illis qui sermo- nes vestros non receperunt (Matth. x1, Luc. x). CAP. XVII. Quartum autem nostri apostolici de- cretum praecipit ut populus clericorum officia non recipiat, quos saeris canonibus, imo evangelicis et apostolicis institutionibus adversari percipiat, vide- licet quos juxta censuram SS. Patrum damnatos in propriam eorum perniciem altari ministrare videat. Nempe Antiochenum concilium, a sacratissimo Chalcedonensi concilio, ut praediximus, indubitanter roboratum, officia damnatorum clericorum a popu- lis recipi distrietissime prohibet, scilicet ut etiam ab ecelesia abjieiendos esse judicet qui illis clericis saltem communicaverint quos interdictum sibi mini- sterium usurpare cognoverint. Sic enim quartum ejusdem concilii caput testatur (Apud Grat. 11,q. 113, c. 6) : « Si quis episcopus damnatus a. synodo, vel presbyter aut diaconus a suo episcopo, ausi fuerint aliquid de ministerio saero contingere, sive epis- copus juxta praecedentem consuetudinem sive pre. sbyter, aut diaconus, nullo modo liceat ei nec in alia synodo restitutionis spem aut locum habere satisfa- etionis. Sed et communicantes ei omnes abjici de ecelesia oportet, et maxime, si, postquam didicerint adversum memoratos prolatam fuisse sententiam, eis communicare tentaverint. » Juxta hujus eapitis tenorem, sancti Patres, qui in (997-8) Chaleedone saeratissimos canones promul- gaverant, omnes communicatores cujusdam damnati Timothei przesulis Alexandrini excommunicatos esse censerunt, qui Leoni imp. pro eodem Timo- theo consulenti hoc modo rescripserunt : « Eos etiam qui, eum seirent Timotheum fuisse damna- tum, communicare illi sine periculo crediderunt, extraneos esse a Dei Ecclesia judicamus, seeundum consequentiam regularem nulla eis venia, nec spe restitutionls ullo modo remanente, sieut tertia et cum aliis epistolis ab illustribus personis pro con- eilio Chalcedonensi scriptis habetur ad calcem concil. Chaleedonens., tom. H Concil., nova edit. Colon. fol. 161, columna 2. 36 1131 AD OPERA $. GREGORII APPENDICES. 1132 octogesima regula de talibus aperte decernit, cujus A hujusmodi praesumptorum officia recipere prohibuit, initium est : Si quis episcopus a synodo, » et reli- qua. Quapropter et noster apostolicus merito populis officia hujusmodi clericorum prohibuit eorum, inquam, quos non tamipse damnavit quam a SS. Patribus jam dudum damnatos esse mon- stravit. — . Preterea sanetissimus papa Alexander a beato Petro quintus, qui potius in camino ignis concre- mari quam mentiri fortissimus athleta delegit, ipse, inquam , nec loquendum eis esse testatur, quibus vel episcopus pro sceleribus eorum sentitur adver- sus. Et hoe, ex ipsius principis apostolorum aucto- ritate confirmat, ita dicens. cap. 6(epistola 1) : « Bea- tus Petrus (C. H., princeps apostolorum], in or- dinatione saneti praedecessoris nostri Clementis in- struens clerum et populum, ait : Si inimicus fuerit Clemens alicui pro actibus suis, vos nolite exspe- ctareut ipse vobis dicat : Cumillonolite amici esse; Sed observare prudenter debetis, et voluntati ejus absque commutatione [commonitione, sic Rom. ed.] obsecundare, et avertere vos ab eo cui ipsum senti- tis adversum ; sed nec loqui his quibus ipse non lo- quitur, ut unusquisque qui in culpa est, dum cupit omnium vestrum amicitias ferre, festinet citius re- conciliari ei qui omnibus praeest; et per hoe redeat ad salutem, cum obedire coeperit monitis praesidentis. Si vero quis amicus fuerit his, quibus ipse non lo- quitur [quibus ipse amicus non est, et locutus fue- rit his, sic Rom. ed.], unus est et ipse ex illis qui exterminare Ecclesiam Dei volunt. Et, cum corpore vobiscum esse videatur, mente et animo contra vos est; et est multo nequior hostis hie quam illi qui foris sunt et evidenter inimici sunt. Hic enim, per amicitiarum speciem, qua inimica sunt gerit, et Ecclesiam dispergit ac vastat. » Ubi ergo ipse princeps apostolorum tam districte prohibet ne quis eis saltem loquatur, qui apostolicis institutisnon obsecundare deprehenduntur, ibi etiam evidentissime vetat ne populus missas et reliqua . hujusmodi officia ab eis recipiat : « Mos enim populi Dei, » juxta Augustinum (epist. 86 ad Casulanum), « prolege tenendus, » comprobat nobiseum canonibus ut populus ecujuseunque sacerdotis missas audiat, ejus etiam singulis salutationibus in missa respon- deat. Quapropter populus hujusmodi praevaricato- D rum missas nullatenus recipiet, si ipsius principis apostolorum sententiam observare volet. CAP. XVIII. Sanctissimus papa Gregorius (Iib. vir, epist. 116) scribens ad reges Francorum de hujus- modi sacerdotibus, eanonum contemptoribus, cap. 135 [C. R., 75] testatur « quod regnum ex culpa ta- lium saeerdotum praegravetur. » Et post pauea sub- junxit : « Major, inquit, metuenda est locis illis ca- lamitas, ubi tales intercessores ad locum regiminis adducuntur, qui Dei magis in se iracundiam provo- cent, quam per semetipsos populis placare debue- rant. Jure igitur nostri temporis Gregorius populum quos sanctissimus ejus zequivoeus, et regnum culpa sua preegravare et Dei iracundiam in se magis pro- vocare asseruit. Scriptum est enim : « Qui averterit aurem suam, ne audiat legem, exsecrabilis erit ora- tio ejus (Prov. xxvir). » Quo erimine omnes obli- gantur quicunque canonibus aec sanctionibus obsti- nato animo refragantur. Unde et eorum officia me- rito populis interdicuntur, quorum orationes omni- potens Deus non dico, non recipit, sed exsecra- tur. 1 Sed jam ad ipsum Vas electionis veniamus, qui et presenti statuto nostri apostolici consonare non dubitatur. « Si is, inquit, qui frater nominatur inter vos, est fornicator, aut avarus, aut idolis serviens, B aut maledicus, aut ebriosus, aut rapax, eum ejus- modi nec cibum sumere (I Cor. v). » Videlicet qui nolunt, juxta ecclesiasticas sanctiones, emendari, licet certis et publicis criminibus sint obligati. Item ad Thessalonicenses :« Denuntiamus autem vobis, fratres, in nomine Domini nostri Jesu Chri- sti, ut subtrahatis vos ab omni fratre ambulante inordinate et non secundum. traditionem quam ae- ceperunt a nobis (IT Thess. 111). » Et paulo post : « Si quis non obedit verbo nostro, per epistolam hunc notate, et ne commisceamini cum illo, ut con- fundatur (Ibid.). » Cum quibus igitur Apostolus fi- deles nec corporalem cibum sumere permittit, et, a quorum consortio fideles discedere precipit, de eis- dem apostoliez institutionis contemptoribus et po- C pulo pracipit noster apostolicus ut eis saltem ad Dominieam mensam non communicaret, et eorum societati se saltem eo tempore subtraheret, cum illi contra fas et jus sacra mysteria in perniciem suam usurparent. Juxta Apostolum enim, « Quieumque Dominicum panem et calicem sumit indigne, reus erit corporis et sanguinis Domini ; et judieium sibi manducat et bibit (I Cor. xr). » Quod omnes fa- ciunt qui fornicationem, vel avaritiam non solum exercere, sed etiam obstinato animo defendere prze- sumunt. De quibus Apostolus dicit : « Quoniam, qui talia agunt, regnum Dei non consequentur (Gal. v). » Qui etiam pro eisdem criminibus juxta canonicas sanctiones damnati, interdictum sibi officium teme- raria usurpatione frequentant. Nempe ipsi quos proprie vocamus pernitentes, licet pro hujusmodi criminibus canonice discipline colla submittant, non tamen divinis sacramentis tam temere appro- ximant. Unde, juxta sententiam B. Innocentii papae (epist 29, edit Rom.), nec infirmos poenitentes, ut reliquos zegrotantes, saero ehrismate ungi licet ; « Nam quibus, inquit [item de consec. d. 3, De poni- tentibus vero] (pcenitentibus), et reliqua negantur sa- cramenta, quomodo unum genus putatur posse eon- cedi? » Ne sibi ipsis damnationem potius quam re- missionem acquirant, si eadem, tam indigni, non- dum sane per poenitentiam ad plenum purgati, per- cipiant. Si igitur poenitentes etiam canonice pro 1133 APPEND. IIT. — MONUMENTA GREGORIANA. 1134 - eriminibus suis satisfacientes divinis sacramentis A de oblatione percipere, anathema sit. » Hoc etiam judicantur indigni, quanto magis illi, qui non pce- nitere, sed culpas suas jam dudum publicatas per- tinaeiter defendere conantur ? qui, et [C. R., cano- nibus] obstinato animo resistentes etiam Spiritum sanctum blasphemare probantur. Sic enim B. Dama- sus papa in epistola (25, q. 1, c. 5, Violatores) ad S. Aurelium Carthaginensem archiepiscopum testa- tur : « Violatores, inquit, canonum voluntarii gravi- ter a SS. Patribus judicantur, et à sancto Spiritu, (cujus instinetu ae dono dietati sunt) damnantur, quoniam blasphemare Spiritum sanctum non in- congrue videntur qui contra eosdem sacros canones nonnecessitate compulsi, sed libenter, ut praemissum est, aliquid aut proterve agunt, aut loqui praesumunt, aut facere volentibus sponte consentiunt. Talis enim presumptio manifeste unum genus est blaspheman- tium Spiritum sanctum. Quia, ut jam prelibatum est, contra eum agit cujus nutu et gratia sancti ca- nones editi sunt. » Itaque illi sacerdotes qui tam gravissimis crimi- minibus sunt obligati, imo qui pro eisdem secun- dum canonica instituta jam sunt damnati , nullatenus nisi in perniciem suam saerifieare possunt. Unde, et illi non parum deliquerunt [C. R., delinquerent], quicunque ipsis in propriam necem sacrificare usur- pantibus, per solitas responsiones in missa scienter cooperari praesumerent. Non enim pro parvo cri- mine haberetur, si quis alicui seipsum crudeliter occidenti scienter cooperaretur. Sapientissime ergo noster apostolieus populum hujusmodi praesumpto- rum usurpationibus interesse prohibuit, quas non solum ductoribus earum, sed et receptoribus perni- eiosas esse non ignoravit. Sie enim ipse Dominus à . Core ejusque sequacibus, sacrificandi officium usur- pantibus, reliquos filios Israel discedere precepit (Num. x v1), ne peecatis eorum involverentur, sicque erudelissima morte cum eisdem damnari mereren- tur. Nam ipsi heeresiarchae; videlicet, Core, Dathan, et Abiron, cum universa eorum substantia vivi ad infernum ex improviso descenderunt. Sequaces vero eorum per ignem egressum a Domino penitus com- buri meruerunt (Ibid.). Horum igitur subitaneam et severissimam ultionem illi diligenter attendant, qui caput, juxta Petri apostoli attestationem in suam ipsorum perniciem depravantes (II Petr. rm), ita pronuntiant : « Quieunque reeusaverit missam con- jugati presbyteri, anathema sit, » scilicet ut eos ana» thematizatos esse demonstrent qui, apostolicis insti- tutis obedientes, incontinentium presbyterorum mis- Sas recipere detrectent. Sed frustra. Nam przdi- ctum caput illos tantum anathematizat qui respuunt presbyteri oblationem, non qui modo habet, sed qui quondam habuit uxorem. Eo enim tempore, ut prologus Gangrensis concilii testatur, erant haere- tici sectatores cujusdam Eustasii [Eustathii], qui legitimas nuptias quasi mortale crimen condemna- - bant, asserentes nullum in conjugali gradu positum spem habere apud Deum. Unde et oblationes pre- sbyterorum, etiam ante ordinationem legitime con- jugatorum, respuisse traduntur. Quippe legitimum conjugium pro mortali erimine deputantes, quale etiam si quis hoc tempore perpetrasse detegitur, al- tari ministrare juxta canones non permittitur. Me- rito igitur anathematizati sunt iidem hzretici , do- gmatizantes contra illud Apostoli : « Si aeceperis uxorem, non peccasti (I Cor. vtr). » Et illud : « Opor- tet episcopum unius uxoris esse virum (I T'/m. 111; Tit. 1). » Sepe positum autem nostri apostolici sta- tutum nulli prohibet audire missam illius presbyteri qui, juxta apostolieam permissionem, ante sacrum ordinem, unam tantum uxorem habuit, quando et sine crimine uxorem ducere potuit; sed, illius pre- sbyteri qui, contra Apostolum, in crimine fornica- tionis detegitur jacere, quem ipsi apostoli et reliqui sancti Patres successorque eorum noster apostolicus a sacratissimo offieio segregavere. Igitur quieunque hujusmodi presbyterorum missas respuit, nullatenus tamen superiori Eustasianorum [Eustathianorum] anathemati subjacebit, eum optime Apostolo consen- tiat qui et sacerdotibus continentiam indicit, et fi- deles praevaricatoribus sermonum ejus admisceri non permittit. Notandum autem quod noster Gregorius, juxta SS. Patrum statuta, prius incontinentes presbyteros officio privavit, postmodum populo ne eorum offi- cia reciperet interdixit. Unde non tam incontinen- contra apostolica praecepta interdictum sibi sacer- T) tium quam pro incontinentia damnatorum missas au- dotale officium obstinata temeritate usurpant. - Tee otiose mortem- Ozae considerent, qui, cum David aream Domini de Philistiim in novo plaustro reduceret, a Domino percussus interiit, eo quod ar- eam, licet jam casuram, manu sustentare praesum- pserit (II Reg. v1). Si enim ille merito periit qui lemere quidem sed benigne aream Domini tantum tetigit, quanto magis ille, qui contra fas et jus ipsum corpus Domini contrectare sibique incorporare prg- sumit indignus? CAP. XIX. Quidam tamen satis imperite nostro apostolico objiciunt quartum Gangrensis concilii ca- pitulum : « Quicunque discernit a presbytero, qui uxorem habuit, quod non oporteat eo ministrante dire prohibuit, ne et populus juxta Antiochenum concilium sub excommunicatione poneretur, si eo- rum officia recipere praesumeret. Ipse autem Spiri- tus sanctus per Samuelem prophetam docet populum ut canonicis institutionibus nostri apostolici potius obediat quam hujusmodi prassumptorum sacrificia iu perieulum suum recipiat. Dicit enim Seriptura : « Melior est obedientia quam victimae, et auscultare magis quam offerre adipem arietum, quoniam quasi peccatum ariolavdi est, repugnare; et quasi scelus idololatriz, nolle aquiescere (I Reg. X v). » Igitur popu- lus, apostolicis institutis obediens, inobedientium sacerdotum officia [C. R., sacrificia] vel sacra merito recusat, ne et ipse crimen idololatride per inobedien- 1135 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1136 tiam incurrat. Idem Dominus alibi protestatur : A reliqui ex clero etiam intra Ecclesiam ob eamdem « Misericordiam volo, et non sacrificium ( Matth. 1X) : » scilicet, ut quivis placens Deo per obedien- tiam potius anima suc misereatur (Eccli. Xxx), cui potissimum est miserendum, quam «cum inobe- dientia vel per se vel per alium Domino offerat sa- crifieium. Libet autem eonsiderare quam clementer noster apostolicus etiam ipsos contemptores canonum in superioribus statutis tractarit. Quos tantum a tali officio removit, quod tamen nullatenus nisi in per- niciem suam celebrare possent ; si canonicis sanctio- nibus repugnantes, ipsum Spiritum sanctum bla- sphemare non desisterent. Ipsorum sane diuturnam obstinationem jam dudum acrius pleetendam non- dum debita severitate punivit, sed illos, ut saltem adhuc redirent ad cor, paterno affectu exspectavit, ut vel in hoc suam damnationem cognoscere vel- lent, cum populum a recipiendis eorum officiis justissime prohibitum negare non possent. CAP. XX. Fortassis autem aliquis dicat : Cur noster Gregorius tam contraria nostra consuetudini Statuta observari praeperit? Cur non potius no- Stram consuetudinem quasi misericordi dissimula- tione tolerarit? Sed ille audiat quid beatus Leo papa, qui sacratissimo Chaleedonensi concilio [per legatos] praefuit, decernat (epist. 54, ad Martianunr Augustum), qui, Anatolii praesulis Constantinopoli- tani praesumptionem cohibens, ita pronuntiat (999) : « quod in reatum Romani pontificis deputetur, si institutio canonum, eo non prohibente, et in hoc quasi connivente, alicubi violetur. » Item sanetissi- mus nostri apostoliei homonymus scribens Victori . episeopo (Reg. epist. lib. x, ep. 32) hanc terribilem et generalem sententiam protulit : « Quisquis ad hoc facinus (videlicet Simoniacae aut Neophytorum haereseos) emendandum, officii sui consideratione, vehementer non arserit, cum ipso se non dubitet habere portionem, a quo prius hoc piaculare flagi- tium sumpsit exordium. » Igitur et ille nihilominus Ebionis haresiarehz particeps esse detegitur, qui- cunque pro debito officii illius haeresim, id est Ju- daicam incontinentiam, modernis sacerdotibus pro- hibere non studuerit. . Ipsa quoque sacratissima concilia, ex quibus sta- tuta nostri apostoliei profluxerant, adeo amplexi sunt sancti Patres, ut, sieut ipsorum scripta testan- tur, potius seipsos diversis tormentis affligi, imo se potius crudeliter occidi permitterent quam violato- ribus earumdem sancetionum consentire vellent. Ob hanc causam magnus Athanasius patriarcha Alexan- drinus post diversas calamitates in exsilium depor- tatur. Ob hoc etiam Felix papa Romanus ab episco- patu depositus (C. R., expulsus] martyrio legitur coronatus, et multi ejus presbyteri, diacones, et (999) Locus sancti Leonis in eadem epistola sic habet : Ad meum tendit reatum, sipaternarum regu- la sanctionum, que in synodo Nicena ad totius Ecclesig regimen, Spiritu Dei nstruente, sunt C D causam, heu! crudelissime occisi leguntur, videli- cet, quia sectatoribus Arii in violatione Niczni concilii assentire nolebant. Haec autem et hujusmodi innumerabilia ex ecclesiasticis historiis affatim col- ligere poteris. : Dicat ergo quis quomodo noster apostolicus sin suo periculo vel potius exitio negligere posset. quin tam inevitabilium sanetionum, non dico violatori- bus, sed impugnatoribus ex debito officii sui obvia- ret, quibus ipsos sanctos Patres etiam usque ad sanguinem restitisse non ignoraret? Quamvis enim modo quidam non tam aperte cum Ario et reliquis haresiarchis fidem sanctorum Patrum impugnent, tamen eorum moralibus statutis, cum ipsa quidem fide per eosdem sanctos Patres eodem tempore, ea- dem subscriptione roboratis, obstinate resistunt ; qua et cum eadem fide ex sacratissimo fonte Scri- pturarum emanaverunt; sed in hac eorum nefan- dissima rebellione, etiam ipsam fidem sanctorum Patrum probantur adnullare, cum in authenticis sanctionibus auctoritatem illorum pro nihilo du- cant qui et fidem sua auctoritate confirmaverant. Nullatenus sane alicui fides sanctorum Patrum pro- derit qui eorum canonicis atque moralibus praeceptis non obedire, sed pertinaciter resistere studuerit. Nam, ut Jacobus frater Domini testatur : « Fides sine operibus mortua est (Jac. 11), » qualem et dae- mones habere fatetur. Non ergo minus est resisten- dum pertinacibus authenticarum institutionum im- pugnatoribus quam sacra fidei violatoribus; cum et demonibus assimilentur quicunque. institutionem sanctorum Patrum in fide tantum, non etiam in eon- versatione pro viribus suis sectantur, quia et cul- pam, quam humanum fuit comittere, diabolico instinctu non timent pertinaciter defendere. Amplius : Ipsum Vas electionis in sua persona omnibus ecclesiasticis pastoribus dicit : « Si evan- gelizavero, non est mihi gloria. Necessitas enim mih incumbit. V2 enim mihi est, si non evangelizavero (1 Cor. 1X). » Quomodo igitur noster apostolicus istud v& subterfugere posset, si gregem sibi commissum, juxta ipsius apostoli praecepta instituere negligeret ? Sanetus etiam Spiritus per Ezechielem prophetam cuilibet pastori terribilem proponit conditionem : '« Si, inquit, non dixeris peccatori : Morte morieris, et ostenderis ut recedat ab iniquitatibus suis, ipse quidem in peccatis suis morietur, sanguinem autem ejus de manu tua requiram. Si autem dixeris, et ille contempsit et non obedierit, ille in sceleribus suis morietur. Tu autem animam tuam liberabis (Ezech. xxxii). » Hac quidem translatione sanctus Augustinus in sermone de psalmo xrax utitur ; sta- timque suis auditoribus subjungit : « Dico vobis, li- bero animam meam. In magno enim sum, non pe- conditm, me (quod absit!) connivente , violentur; ef major sit apud me unius fratris voluntas, quam uni- verse domus Domini communis utilitas. 1137 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1138 rieulo, sed exitio constitutus, si tacuero. » Satis A Hoc utiquediversa Romanorum pontificum decreta ergo patet quam immerito quidam nostro aposto- lico pro superioribus statutis indignentur, qui tam inevitabili necessitate coactus eadem instituisse de- tegitur, videlicet ne proprice mortis crimen ineurre- ret, si nos ex debito officii sui instituere negligeret. CAP. XXI. Preterea si ob. hoc nostro apostolico indignari satagunt, cur non potius illis cccx vir SS. Patribus in Niecea eongregatis, et ncxxx Patribus in Chaleedone congregatis vel coadunatis indignan- tur, qui, ut praedictum est, eontra Simoniacos et ineontinentes altaris ministros multo acriores sen- tentias protulerunt quam noster apostolicus? In- dignentur sane sanctissimo papa Clementi qui et martyrio suo decreta confirmavit, quem ipse prin- ceps apostolorum sibi successorem destinavit. Le- gitur enim in decretis ejus, capit. 46, quod incon- tinentes penitus ab altaris officio removerit, quod etiam cohabitationem extranearum feminarum cle- . ricis prohibuerit, quod violatores hujus institutionis prorsus anathematizaverit. Indignentur etiam bea- tissimo papa Sylvestro, qui in apostolica sede con- stitutus incontinentiam totuis mundi presbyteris, ut pradietum, prohibuit, et omnes huic decreto repu- gnantes in perpetuum damnandos esse decrevit. In- dignentur etiam beatze memoria Damaso papae, cu- jus auctoritate secunda universalis synodus Con- stantinopolitana legitur roborata, item, sanctissimo papa Leoni, Chalcedonensium canonum ductori, quorum uterque eadem et apostolica auctoritate in deeretis suis, ille quidem, cap. 4, hie autem quinto ita generaliter decrevere : « Omnia decretalia euncto- rum praedecessorum nostrorum constituta, quze de ecclesiasticis ordinibus et canonum promulgata sunt disciplinis, ita ab omnibus episcopisae cunetis ge- neraliter sacerdotibus custodiri debere mandamus, ut, si quis in illa eommiserit, veniam sibi deinceps noverit denegari. » Indignentur etiam sanctissimo nostri apostolici :equivoeo, qui sub generali anathe- mate damnavit omnes a sacratissimis Tv conciliis dissentientes. Sed eum nullus sanc; mentis hujus- modi sanctorum Patrum sententiis indignetur, pa- tet evidentissime quam irrationabiliter quidam no- stri a postolici institutis indignentur. In quorum pro. mulgatione nullatenus a sanctis Patribus discrepa- vit, excepto in hoe tantum quod non tam severe ut illi eontemptoribus canonum obviavit. Illos enim clericos officio tantum privavit quibus saneti Patres non modo officium, sed et veniam et ecclesiasticam communionem denegavere. Nil denique novi noster apostolieus nobis observandum injunxit; quod, etiam si fecisset, non tamen sine periculo ejus con- temmi preceptum posset. Nam apostolica sedes ex divina confessione hunc semper obtinuit et obtinebit primatum ut totius mundi Ecclesias non solum anti- quis institutis, sed etiam novis disponat, prout di- versorum necessitas temporum expostulat : « Cogunt enim, ait Augustinus ad Bonifacium, multas inve- nire medicinas multorum experimenta morborum. » testantur, in quibus ipsi diversis temporum neces- sitatibus consuluisse leguntur. CAP. XXII.Incassum autem publici contemptores apostoliece institutionis inducias suze damnationis a nostro apostolico quaerunt; quos, ut predictum est, SS. Patres absque omnibus induciis damnave-- runt. In dubiis enim rebus, licet veris, nondum ta- men publicatis, necessario conceduntur inducise, ut, juxta sanctiones apostolicorum virorum, Felicis, et Julii et reliquorum, ipse accusatus possit se con- tra accusatores pleniter preparare ad abluenda cri- mina. Unde et B. Eleutherus a B. Petro duodeci- mus, in decretis suis, cap. 1, testatar : « Induciz non modice ad inquirendum danda sunt, ne ali- quid prepropere agi a quacunque parte videatur, quia per subreptionem multa proveniunt. » Jure ergo illi absque induciis damnantur qui eulpam suam jam dudum. SS. Patribus definite damnatam non ne- gare, sed publice contra apostolica statuta conantur defensare. Nempe B. Gregorius, ab omni catholico pastore merito imitandus, contemptores sedis apo- stoliec, etiam ante peractam eulpam, solebat ex- communicare. Sic enim Maximum per ambitionem Salonitano episcopatui inthronizatum et omnes ejus ordinatores excommunicavit, quos eadem exeommu- nicatio nondum peracta culpa, pro qua excommuni- eati sunt, obligavit. Nam priusquam idem Maximus ordinaretur, sub excommunicatione prohibuit S. ^ Gregorius ne hoe prasumerent [C. R., praesumere- tur]. Quod praeceptum contemnentes episco pi, cum ordinarent eumdem Maximum, ante peraetam or- dinationem, erant excommunicati, juxta attestatio- nem sancti Gregorii; scribit enim in epistola ad eumdem (lib. r1T, ep. 20) praesumptorem [C. R., Ma- ximum|], ita detestans ejus consecrationem : « Quam rem, inquit, nos consecrationem dicere nullo modo possumus, qua ab excommunieatis est hominibus celebrata. » Non enim post ordinationem excommu- nieandos, sed in ipsa ordinatione dixit excommu- nieatos. Sie idem apostolieus per subdiaconem suum Natalem Salonitanum episcopum absque indu- ciis, si praecepto ejus non obedisset, pallio et com- munione censuit privandum esse (lib. 11, epist. 14, D 15, 160). Sie, inquam, ipse et reliqui ejusdem se- dis episcopi quoslibet, et absque induciis, damna- verunt, qui aliquam rem sub exeommunicatione vel officii suspensione prohibitam temerarie usur- paverunt. Has igitur et hujusmodi rationes mo- derni praesumptores caute considerent, nee deinceps injuste se absque induciis damnatos esse existiment. Car. XXIII. Forsitan autem aliquis adeo delirat, ut subditos cujuslibet episcopi per ipsum tantum, non per Romanum pontificem, damnari posse dicat. Sed illi ipsa Veritas in Evangelio contradicit, quz, B. Petro principaliter inter reliquos apostolos hoc privilegium coneessit :« Quodcunque ligaveris su- per terram, erit ligatum et in coelis (Matth. X VY). » Qui enim generaliter omnes apostolice potestati , 1139 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES, 1140 subjecit, nullo modo alicujus episeopi subditum ex- A impertivit Ecclesiis ut. in partem vocate sint solli- cepit. Unde idem apostolus, eta senioribus sui tem- poris, id est, presbyteris, sive episcopis, et ab eorum subditis. obedientiam generaliter exegit, cum, tam subuitis quam praelatis, tam femivis quam viris specia ia vivendi praecepta in epistolis suis tradide- rit. Quod incassum ipse faceret, si non. generaliter omnes ejus institav'onis obedire deberent, B atus quoque Anacletus ab ipso principe apo- stolorum presbyter ordinatus, iu deeretis suis, cap. 111, testatur : « Sacrosancta Romana et apostolica Ecelesia, non ab apostolis, sed ab ipso Domino no- stro primatüm obtinuit, sicut ipse B. Petro apostolo dixit Tu es Petrus, » et reliqua. Ergo hae aposto- lica sedes cardo et caput omnium Écclesiarum a Do- mino, nonab alio,est constituta. Et sieut cardine os- tium regitur, sic hujus sanctae sedis auetoritate om- nes Ecclesie, Domino disponente, reguntur. Item B. Gelasius, doctor apostolieus, eap. 11: « Cunetà per mundum novit Ecclesia quod. saero- saneta Romana Ecclesia de omni Ecclesia fas habeat judicare; nec euiquam de ejus liceat judieare judi- cio. Si quidem ad illam de qualibet mundi parte ap- pellandum est, ab illa autem nemini appellare per- miss m est[C. R., nemo estappellare permissus.] » Sed nec illa practerimus quod apostolica sedes, sine ulla synodo praecedente, exsolvendi quos oportuit habuerit facultatem (1000). Et hoe nimirum pro suo prineipatu, quem B. Petrus apostolus Domini voce et tenuit, et semper retinebit. His autem sanctissimi Patres, Calistus, Fabianus, Sixtus, Sylvester, Julius, et reliqui innumerabiles astipulantur. Qui adeo am- plexati sunt unitatem [C. .R., veritatem], ut potius mori quam mentiri deliberarent. Hujus igitur privi- legii auetoritateB. Simplicius papa XLIX Gregorium Mutinensem episcopum, Ravennatis archiepiscopi suf- fraganeum, a ditione ejusdem archiepiscopi penitus absolvit. Et hoc ideo, quia idem archiepiscopus eum invitum Mutinensi eathedre inthronizavit. Item S. Gregorius (lib. 1r epist. 14, 15, 106) Honoratum Salonitanz Ecelesice archidiaconum, qui jam ex archidiaconatu ad presbyterium devenit, in- vito ejus episcopo, ad pristinum gradum reduxit; deposito quidem eo quem idem Salonitanus episco- pus in loeum ejus ordinavit. Quapropter apertissi- me desipiunt, seque reos apostoliez auctoritatis effi- ciunt, quieunque ejus potestati temere prejudicant, eum cujuslibet episcopi subditos non per Romanum pontificem, sed tantummodo proprium antistitem li- gari vel solvi posse confingant. Praterea B. Leo papa, qui quartam universalem synodum Chaleedone congregavit, item Vigilius pa- pa, sub quo quinta universalis synodus Constanti- nopolim convenit; item beatus Pater Gregorius; hi, inquam, singuli, eadem auctoritate preecipui, pene eadem voce in decretis suis verissime testantur hoc modo : « Saneta Romana Ecclesia vices suas ita aliis C D citudinis, non in plenitudinem potestatis. » Unde li- quido demonstratur quod quilibet episcopus nee su- per gregem sibi commissum tantam potestatem ha- beat quantam. praesul! apostolieus, qui, licet euram suam in singulos episcopos diviserit, nullo modo tame» seipsum. sua universali et prine'pali potestate rivavit, sicut nee rex suam regalem potentiam di- * o minuit, licet regnum suum in diversos duces, comi- tes, sive judices, diviserit. Cum igitur domnus apostolicus in omni Ecclesia tam principalem potestatem habeat ut, etiam invito episcopo cujuslibet Ecclesie, quaque in ea juxta canonicas sanctiones possit disponere, quis dene- gare poterit quin ubique gentium tam subditos epi- scoporum quam ipsos episeopos apostoliec institu- tionis contemptores damnare possit? CAP. XXIV. His autem rationibus et hoe deelara- tur, quod cujusvis episcopi parochianus potius domno apostolico quam proprio episcopo obedire debet, cum auctoritas proprii episcopi nullatenus eum ab apostolica damnatione valeat liberare, si apostolicis praeceptis inobediens exstiterit. Et econtra, domnus apostolicus, si ei obedierit, eumdem ab omni violen- tia proprii episcopi facillime poterit defendere, vide- licet vel ipsum parochianum ejus ditioni penitus emancipando, vel episcopum ab injuria per corre- ptionem vel damnationem apostolica auetoritate re- frenando. Attendat sane cujusvis episcopi subditus, ne vel proprio episcopo contra apostolica praecepta obediat in aliquo. Cum sanetus Gregorius (lib. rr, epist. 15, 16) arehidiaconum Salonitanum in locum Honorati jam depositi subrogatum deposuerit, eo quod idem proprio episcopo se in loeum illius ordi- nari post apostolicam prohibitionem obedierit. Hine etiam patet, quam apertissime illi desipiant qui di- cunt quod subditi cujuslibet episcopi, apostolicae sedi nullatenus obedire debeant, si proprio antistiti obediant, eum a S. Gregorio et ille merito degrada- retur, qui et per obedientiam episcopi apostolicae sedi adversus fuisse detegitur. Nempe nullus debi- tam obedientiam proprio episcopo exhibere poterit, nisi qui et apostoliez sedi principaliter obedire stu- duerit. Omnis enim qui vult esse episeopus hoe ma- xime subditis suis ineuleat, ut sanctorum Patrum institutis absque omni contradictione obediant. Quae, ut praedietum est, apostolice sedi prineipaliter ab omnibus obediendum esse denuntiant, Quieunque igitur suo legitimo pastori debitam obedientiam tribuerit; etiam principaliter domno apostolieo obedire studebit. Nam, juxta ipsius Veri- tatis edictum, « non est discipulus supra magistrum (Matth. x). » Si autem domnus apostolieus proprio et legitimo pastori jure praeponitur, quanto magis illi qui nec nititur esse quod dicitur ? Has igitur et hujusmodi rationes quicunque saltem e rudibus fideliter inspicere dignabitur, nullatenus (1000) C, R.,: quos synodus iniqua. damnaverat, et damnandi nulle; existente synodo. 1144 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1142 praedicta nostri apostolici statuta proscribere cona- A sideratione prcetermisi, ne gravis essem idiotis, qui bitur, praesertim cum videat evidentissime eadem ex Ss. Patrum sententiis, imo ex divinis Seripturis emanasse. Poteram vero quam plures alias rationes superioribus adnectere, et innumerabilia SS. Patrum bus hie specialiter satisfacere proposui, quibus pauca ex multis tam indubitatze veritatis sufficere possunt, si indagandae potius veritati quam. infru- etuosze contentioni operam dare volunt. Finís, exempla praefatis statutis assignare, sed ea hie con- À ; M À—— PRJEFATIUNCULA IN TRES SEQUENTES EPISTOLAS. Videntur tres ist;e epistolae seriptae ante traetatum De saeramentis ezcommunicatorum, eui inter heec pro Gregorio VII opuscula primum locum tribuimus; nam hie quasi adhuc ineerti fluetuare videntur Adalbertus et Bernaldus quil de controversiis ea cetate excitatis sentiendum esset. In opusculo autem praedicto Ber- naldus sententiam absque ulla hesitatione profert, tametsi ind'eat multa super hae controversia inter se et Bernardum esse disceptata; qui Bernardus non est alius quam magister ille scholarum Constantieisium, de quo supra in praefatione ad hos tractatulos, et in testimoniis, pro Gregorio VII, postea magister schola- rum Hildesheimensium et tandem monachus Corbeiensis in Saxonia faetus, qui ut ex secunda epistola ap- paret, ferventissime quidem causam S. Petri defendebat; sed dum ardorem per scientiam ecclesiasticam non temperat; nonnihil impegit, ut docet ipse Bernaldus in suo Chronico. AdelIbertus ille est, quem Ber- toldus seu Bernaldus in Chronico hoc elogio cohonestat anno 1079 : Doctor Adalbertus facto verboque diser fus, jam triginta annis mundo ecrucificus et in fine ad. evangelicam perfectionem. perductus, migravit ad. Do- minum. tertio Nonas Decembris, Quem honoris causa Bernaldus in secunda epistola appellat Patrem et do- minwm. ——————— DE DAMNATIONE EORUM QUI PAPAM TOTAMQUE ROMANAM SYNODUM DEAUCTORARE TENTAVERUNT, ET DE SACRAMENTIS DAMNATORUM. EPISTOLA PRIMA, ADALBERTI AD BERNALDUM. Domno ac venerando sacerdoti BERNARDO doctrina ae moribus adornato, ADALBERTUS presbyter indi- gnus ejusque bonum (1001) indeficiens, quod est Christus. Multum de vestra salutatione gavisi sumus, sed multo plus gauderemus, si quoquo modo ad invicem conveniendi et dulce colloquium conserendi faeulta- tem haberemus. Quod cum nobis diversarum rerum necessitas intercludat, saltem mutuam colloeutionem litterarum officio commendare non pigeat. (1002) De judicio igitur domni apostolici super publieos et contumaces apostoliez sedis proscripto- res aliquid nobis rescribere velitis, sieubi quidquam authentieum eidem judieio adversum invenissetis. Nam nos nihil adhuc illi contrarium reperimus, licet diversorum Patrum statuta singulari diligentia evol- vissemus. In illis sane duos judiciarios ordines inve- nimus, Unum de publicis criminibus; alterum, de dubiis, licet veris, nondum tamen publicatis. Et ad (1001) Laeuna est in ms.; leg. ejusque Bernaldus, ut infra in tertia epistola. . (1002) Manuscriptus codex non ad marginem sed in ipsa contextus serie hoc. glossema habet. De Aoc B dubias quidem res discutiendas inducic leguntur coneesse, ut aecusati se contra accusatores suos. possint preparare. In quo judicio necessaria est presentia aeeusati et accusatoris. Publice autem contumacie nusquam legimus inducias ex debito esse concedendas. Hujusmodi enim eausa non indiget accusatore, vel testium conductione, eum ipse reus non verecundetur crimen suum propalare, nec per absentiam damnationem suam debet differre. Sed hos duos ordines judicandi per exempla vobis de- notari non necessarium eestimamus, cum scientiori qualibet ingerere magnz judieetur impudentice. Juxta hunc modum domnus apostolicus publi- cos et contumaces apostolieze sedis proscriptoreS satis canonice damnavit etiam absentes. Quid autem vobis inde videatur, charitas vestra nobis rescribere non gravetur. Nam vestram de hae causa senten- tiam libentissime recipimus, quem pra ceteris diligentiorem et discretiorem in sacris litteris non dubitamus. De confectione etiam sacramentorum a Simonia- judicio, in epistola, que istam tertio loco subsequitur, diligentissime tractatum invenitur, videlicet, quam nefarie isti in'apostolicam sedem peccaverint, e& quam canonice Romana synodus eos damnavertt. 1143 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1144 cis, seu a quibuslibet excommunicatis usurpatorum, A rium. Salve, cceli luminare, lucens inexstinguibili- quid videatur vobis, scire vellemus, quippe, si careant veritate. Sanctissimus enim Pater Augusti- nus ita testatur : « Veri, inquit, sacrificii locus non est extra eàtholieam Eeelesiam. » Nullus igitur locus veri sacrificii est apud haereticos, sive excom- municatos. Beatissimus quoque papa Leo, cujus auctoritate congregatum est et confirmatum Chalcedonense concilium a sancto Gregorio Evangelio comparatum, ipse, inquam, Leoni Augusto seribit de quodam damnato Timotheo episcopo (1003) qui reus occi- sionis Alexandrini prasulis [Proterii], sedem ejus Simoniace invasit. De hujus igitur Simoniaci saera- mentis prefatus papa Leo ita testatur ad Augustum (epist.) 15 : « Manifestum est, inquit, per crudelis- simam insanissimamque saevitiam omne illic (in Alexandrina sede) coelestium sacramentorum lumen exstinetum. Intercepta est sacrificii oblatio ; defecit ehrismatis sanctificatio; et parricidialibus manibus impiorum omnia se subtraxere mysteria, » ete, San- etus quoque Gregorius scribens de temeraria ordi- natione Maximi Salonitani episcopi (lib. rrr, ep. 20), ita detestatur eamdem : » Post interdictionem, in- quit, quoque. nostram, qui? sub excommunicatione tua ordinantiumque te facta est, cesis presbyteris, diaconibusque cceteroque clero, manu militari ad medium diceris adductus, quam rem nos consecra- tionem dicere nullo modo possumus, qua ab ex- -eommunicatis est hominibus celebrata. » Episcopi enim excommunicati erant, qui eum consecrave- rant. Vestrum igitur judicium exspectamus quid de hujusmodi saeramentis judicare debeamus. (1004) Post interrogationem hic incipit valens re- sponsio, caute tamen legenda tin ulteriore parte. EPISTOLA II, BERNALDI AD ADALBERTUM. Areola& aromatis, cujus lilio capreus Libani pasci- tur, cujus in umbra ipse cubans meridiatur, viro deliciarum Adalberto, desacramentorum confectione Bernardus cauteriatus instar /Ethiopis in taberna- .culis Cedar, damnatus pistrino in. Ur Chaldzeorum, C ter in medio nationis malc atque perversce (II Pet. 1). Jussionis igitur tud? exsecutionem licet mihi pro sanctitate negotii interdicat conscientia, licet pra- sumentem me in faciem ipsam cedat stultitia, aggre- dior tamen, certus quia etsi quae oporteat dici nescio, in hoc tamen sciens sum quod tibi, Domine, obedio. Jubes igitur, ut tua ipsius verba ponam, tibi a me scribi de judicio domni apostoliei super pu- blieos et eontumaces sedis apostolice proseriptores, sicubi quidquam authentieum eidem judicio adver- sum invenerim. Sedis, Pater, apostolicae est, ut divini conseiae arcani, rotare elaves regni coelorum. « Ipsa enim, » ut Anaeletus papa scribit, « constituta est a Domino, non ab alio, caput et eardo Ecclesiarum. « Et sieut cardine ostium regitur, sie hujus sancte sedis au- - ctoritate omnes Eeclesie Domino disponente re- guntur. Hine B. Gelasius in generali decreto ad omnes episcopos de institutis eeclesiastieis dieit : « Cum nobis contra salutarium reverentiam regularum eu- piamus temere nil licere, et eum sedes apostoliea super his omnibus, favente Domino, qua paternis canonibus sunt praefixa, pio devotoque studeat tenere proposito, satis indignum est quemquam vel ponti- ficum, vel ordinum subsequentium, hanc observan- tiam refutare, quam B. Petri sedem et sequi videat et docere; satisque conveniens sit ut totum corpus Ecclesi2 in hae sibimet observatione coneordet, quam illie vigere conspieiet ubi Dominus Ecclesie totius posuit principatum. » Leo quoque ad Anastasium thessalonicensem epi- scopum (eptst. 84) : » Quibus » (sacerdotibus), inquit, « cum sit dignitas communis, non est tamen ordo generalis, quoniam et inter beatissimos apostolos in similitudine honoris fuit quaedam discretio po- testatis. Et cum omnium par esset electio, uni tamen datum est ut ceteris praeemineret. » Et quia hanc excellentiam summa sedis non minuit indignitas presidentis, testatur idem Leo : « Etsi nonnun- quam, inquiens, diversa merita prasulum, jurà tamen permanent sedium, quibus possint cmuli perturbationem aliquam fortasse inferre, non tamen nec jam subsistens in miseriis, non dico corporis, T) possunt minuere dignitatem. Sedis tamen hujus san- sed exposite jam morti anime, quidquid gemens peccatoris devotio, angelica sanctitati. Deo fonti misericordiarum et Patri totius consolationis gra- tias corde et voce itero utroque quod me tui saluta- tione tunc, cujus audito nomine recreor, dulcissima dignatus est collocutione. Salve, corruptelam ne- sciens cedre paradisi, salve, auriga Israel, salve im- mortalitatem spirans o animarum medela, salve petra quam callidus serpens suis signasse vestigiis non gaudet, imo ab omni corporez labis aspergine pure detersam abhorret. Salve, aureum mensae Salomonis non significativi, sed significati, reclinato- (1003) Intruso Alexandrino cui cognomen JElurus. (1004) Ita codex manuscriptus. ctze praesules a subjectis moneri perscpe tolerabant; spiritum in eis exstinguere nolebant; demum eccele- siastica lege duce et magistra potius ipsi seeundum instituta canonum vivere quam ex canonicis institu- tis subjectos opprimere volebant. Princeps aposto- lorum eum in sui simulatione gentes cogeret judai- zare, Pauli correptione suggerentis, nec Judaeos ab hujusmodi tanquam a nefariis prohibendos, nee gentiles ad ea tanquam ad necessaria compellendos sententia mutatum (1005). » « Ego, » inquit B. Gregorius, « et minores meos, quos ab illicitis prohibeo, in bono imitari paratus (1005) Locus, ut videtur, mutilus. 1145 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1146 sum , stultus enim essem [est], qui in eo se primum A nifestis, cui induci miuime sint concedenda, quia astimat, ut bona qua viderit discere contemnat. llle etiam qui non ab homine didicit auctoritati Corin- thiorum cessit dicens : « Cui aliquid donastis et ego (1I Cor. 11). » Hine colligimus eum sedis hujus super petram, qua Christus est, fundate jus et dominium constet, non posse abrogari : presules tamen ejus concedat ratio interdum commoneri. De judicio autem apostolici faeto super hos. quos tu vocas publicos et contumaces proseriptores, pro nostra respondemus stultitia. Fecit quidem papa quod est apostolicum, dum damnavit quos dixeras publicos et contumaces, si tantum hane (fort. sed hanc] dubietatem sequens epistola satis elueidabit qua eos post litteratoriam confessionem damnatos declarabit, ut Acatius patriarcha Constantinopolita- nus a sancto Felice papa legitur anathematizatus, utpote litteris professus, nulla autem synodiea vo- catione praeventus; aut confessos veraciter, aut con- victos regulariter; aut, si vocati canonice, ad red- denda rationis judicium venire noluerunt. Audi, Pater, quid S. Augustinus, qui Carthagi- nensi concilio, ex apostolica auctoritate et ducentorum septemdecim Patrum firmato interfuit, de sententia ejusdem concilii ad clerum et plebem Hipponensium inter alia dicit (epist. 137) : « Nuper in concilio epi- Scoporum constitutum est nullum clericum qui nondum couvictus sit suspendi a communione de- bere, nisi ad causam suam examinandam se non praesentaverit. » Ipsam autem praessentationem ipsum " demonstrat concilium, videlicet ut aut ipse aecusa- tus ad causam suam dicendam die statuta litteris evocatus occurrat; aut aliquas veras necessitatis causas probet, quibus oceurrere non potuisse mani- festum sit. Et attendendum quia dicit, « non po- tuisse, » nec dicit, non voluisse; similiter et de accusatore, si ad concilium universale anniversarium oceurrere noluerit. Certe, sive accusator sive accusa- tus occurrere voluit et non valuit, Carthaginensis con- cilii decretis absolutus erit. Consentit et Africana sy- nodus dicens : « Si infra annum eausam suam purgare contempserit. » Nota verba : non dieit, « non volue- rit, » sed « contempserit. » Unde Augustinus in libro De poenitentia : « Nos vero a communione quemquam prohibere non possumus, quamvis hac prohibitio nondum sit mortalis, sed medicinalis, nisi aut sponte confessum, aut in aliquo sive sceculari, sive eeclesia- stico judicio nominatum atque convictum. Quisenim sibi utrumque audet assumere ut cuiquam ipse sit accusator et judex? » — « Ideo, » inquit S. Gelasius, « vocatur ad judicium certa quaecunque persona, ut aut fateatur objecta, aut convineatur objectis. » Et Antiocheni canones : « In consiliis, inquiunt, ad- sint omnes qui se l&sos existimant, et synodi expe- riantur examen. » Sed tu dicis duos esse judiciarios ordines : unum -de dubiis, licet veris, qui et indigeat induciis, scili- cet ut accusatus consulendo sibi provideat qualiter de objectis commode respondeat; alterum, de ma- non necessaria, et posteriori hoe ordine papam in contumaces episcopos apostolica usum potestate. Recipimus, domine, quod asseris, si conjunctionem hanc qua est tantum, non addideris. Sunt quidem duo judiciarii ordines ut duo praecepta, ut duo pec- candi genera : unum scilicet in. Dominum, alterum in homines; ut duo adventus Domini : unus oecul- tus, alter manifestus; unus de quo scriptum est : « Descendet sicut pluvia vellus (Psal. Lxx1), » alter de quo scriptum est : « Deus manifeste veniet (Psal. xLIX). » De priori igitur judiciario ordine dicit Apostolus: «Si quis frater nominatur fornicator, » etc. (I Cor. v). « Eam nominationem intelligi volens, ut dicit Augustinus, in lib. De poenitentia, « quee fit in quemquam eum sententia ordine judieiario. » Noluit enim hominem ab homine judicari ex arbitrio suspi- cionis, vel etiam extraordinario usurpato judicio, sed potius ex lege Dei, seeundum ordinem Ecclesize, sive ultro confessum, sive aceusatum, atque con- victum. Hunc autem ordinem qualiter procedere ae tra- etari oporteat describit B. Gregorius in commentario ad Joannem Defensorem (lib. xr, epist. 56), euntem in Hispanias, decernens et eatholieum statuens ut considerata causarum qualitate alii sint aceusatores, alii testes, et ut, presente aceusato, sub jureju- rando dicatur testimonium scriptis alligatum, et aceusatus respondendi et defendendi selocum ha C beat, et examinatio personarum aecusantium ; ae testifieantium regulariter fiat. Hunc etiam judiciarii ordinis nodum Dominus innuit, cum in resuscita- tione puellze in domo jacentis mortuae, ae si in reve- latione cause non omnibus note, quosdam disci- pulorum suorum testes scilicet et patrem et matrem puelle secum adhibuit (Ma£th. rx, Luc. vim). Qualiter autem sit determinanda hujusmodi conjecturalis controversia, describit Leo ad Rusti- eum Narbonensem episcopum : « Quia saeerdotum Domini matura volumus esse judicia, nihil possumus in rebus incognitis, in cujusquam partis prejudi- eium definire, priusquam universa qua gesta sunt veraciter audiamus. » Et item alibi egregie dicitur : « Non justum mediatorem, qui in incertis sic unam D partem audit, ut alteri parti nihil reservet. » Quid vero sit faciendum, si aecusatus post canonicas in- ducias nec ipse venerit, nec impedimenti necessi- tates probaverit, preseribit S. Gregorius in predicto commentario dicens (lib. xt, epist. 56) : « Quoniam quidam aut apud locorum defensores, aut apud cla- rissimos provinciarum judices, aut etiam, ut asso- let, » hie apud virum clarissimum » magistrum cen- sus ingrediuntur, » et queruntur « tanquam ab alio passi aliquid eontra leges, aut aliter lzesi, aut damni facti testes volentes producere. At ne postea obji- ciatur eis » quia per unam partem gesta confecta sunt, « oportet illum qui impetitur in ipsa civitate constitutum, ubi testimonia dantur, admonitum a judice sive a defensore advenire et audire attesta- 1141 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES . 1148 tiones. Si vero noluerit advenire, sed contempserit, A celebrationem sibi misse interdicentis proterve ut ex hoc ab una parte testimonia adversus eum inutilia sint, sancimus hujusmodi testimonia ita valere, ae si non ex una parte consisterent, sed etiam ipso presente fuissent faeta. Si enim recusa- verit, et venire noluerit, et audire quee deponuntur, eum utique iin publico sit, et non ex inevitabili qua- dam necessitate venire non possit, similis advenienti erit, et nulla utilitas ex contemptu suo ei adhibebi- tur, sed videbuntur quidem ex utriusque presentia probationes facte. « Ecce, » inquit S. Gregorius, « admonendus est semper adversarius, ut ad audien- dos testes adveniat; alioquin necesse est ut quod contra leges actum est firmitatem non habeat. » Demonstrat etiam Bonifacius papa (epist. 2) seri- bens ad septem provincias de Maximo, qui multo erimine infamatus presentari judicio noluit, regu- lariter voeatus. « Nullus, inquiens, dubitat quod ita judieium nocens subterfugit, quemadmodum ut absolvatur qui est innocens quzrit; sed astuta ca- .villatio eorum qui versutis agendum credunt esse consiliis nunquam innocentia nomen accipiet. Con- fitetur enim de omnibus, quisquis se subterfugere judicium dilationibus putat. » Et quibusdam inter- . positis : « Decrevimus, inquit, vestrum debere intra provinciam esse judieium, et congregari synodum, ante diem Kalendarum Novembrium, ut, si adesse voluerit, presens, si confidit, ad objecta respon- deat. Si vero adesse neglexerit, dilationem sententicze de absentia non lucretur. Nam manifestum est con- fiteri eum de crimine, qui indulto et toties delegato judicio purgandi se occasione non utitur. Nihil enim interest utram in prasenti examine omnia quae dicta sunt comprobentur, cum ipsa quoque pro confes- sione procurata toties constet absentia. Nos autem per omnes provincias litteras dirigemus, ne excusa- tionem sibi ignorationis obtendat, ut ad Provinciam venire cogatur, et illic se constituto presentare judicio. » : Simili exsecutione vocavit et exspectavit B. Gre- gorius Maximum Salonitanum episcopum, evidenter reum et contumacem (lib. v, epist. 3)dicens : « Hor- tamur ut ad nos venire omni postposita excusatione festines, quatenus, servata justitia, haee (de quibus aeeusaris) et cognoscere et finire, secundum cano- nica instituta, Christo revelante, possimus. Ita au- tem fac ut ad veniendum amplius jam moras non ingeras, ne ipsa te magis absentia obnoxium his que dicuntur assignet; et nos in te haec res, non solum propter dicta erimina, quae purgare subterfugis, sed etiam propter inobedientize eulpam durius scilicet, ut in contumacem cogat ex concilio ferre judicium, » Vides, domine, quia B. Gregorius Maximum Salonitanum, et presumptorem, et contuma- cem, qui ordinem illicite suscepit, qui litteras papae (1006) Hzee et sequentes notatiuncul;e ad hanc epistolam erant in margine manuscripti Codicis, cautela, gratia sive ab ipso Adalberto et Bernaldo, sive ab alio quopiam adjectae. Hic cautissime voca- discidit, quia hune, inquam, nisi canonice vocatum, nisi regulariter exspeetatum, damnare noluit. Unde et ipse ad Martianum (lib. 1t, epist. 27) :j« Nullus sine eognitione damnandus est. » Alter judieiarii ordinis modus est, quem et tu dixeras, eum crimen non negatur, cum jam quasi extra portam civitatis, sceleribus [scelerum] exse- quiis reus effertur. Hune modum, nisi tua vel pro- videntia aliter judicaverit, in duos adhue modos subdividimus, et modum utrumque in synodum (1006) vocari et ex judicio determinari volumus. Una scilicet manifesti judiciarii ordinis species est, cum reus nec se, nec admissum, quod objicitur, defendit, id est, cum fatetur et se fecisse et faciendo peccasse. In hac causa, accusatoribus nil facientibus, reus tantum ad judieium vocatur, passurus quod confesso vel con- victo medicinaliter praeseribunt pene singula folia canonum. Secundum hune modum videtur Apostolus dixisse ad Corinthios : « Ego quidem absens eorpore, - presens autem spiritu, jam judicavi, ut. praesens, eum qui sic operatus est, in nomine Domini nostri Jesu Christi, congregatis vobis, et meo spiritu, cum virtute Domini nostri Jesu Christi tradere hujusmodi Satanae in interitum carnis (I Cor. v). » Nota, quod dixit : « Congregatis vobis in nomine Jesu, » quasi diceret : Collecto a vobis concilio, facto a vobis conventu in nomine Domini, id est cano- nico, ibi me spiritualiter vobiscum praesente, reus judieetur, ibi à consortio Ecclesize eliminetur; tune manifeste ei monstretur quia peecando ejus se jugo subjugavit, ejus dico, qui jugum Domini abjecit. Et hoc non privata respectu injurice, non alia intentione nisi ut in eo intereat in mortem vergens carnalitas; resipiseat zterna qurens spiritualitas; carne sci- licet intereat, ut spiritu salvetur. Item paulo supe- rius : « ut tollatur de medio vestrum, qui hoc opus fecit (Ibid.). » Quod exponens Ambrosius (in I Cor. v), dicit : « Cognito opere isto, pellendum illum (peecan- tem) fuisse de coetu fraternitatis. Omnes enim cri- men ejus sciebant, et non arguebant. Publice enim novercam suam loco uxoris habebat. In quare, ne- que testibus opus erat, neque tergiversatione aliqua poterat tegi crimen. » p Altera manifesti judiciariüi ordinis species est, eum purgatorie erimen conceditur, sed calpa re- movetur; id est, cum [quis] fatetur se quod objieitur fecisse, affirmat autem se [contra] legem ecelesiasti- cam minime in hoc facto exorbitasse. Huie aeeusato magnopere suademus concedendam synodum, sci- licet ut aut convincatur, aut probando suas partes absolvatur. Hoe modo secum agi debere clamant nunc proscripti ab apostolico praesule. Hujus judi- ciarii ordinis formam dabant nobis plures propter justitiae. defensionem aecusati, plures tyrannidem bulum SEMPER non adjectum, nec aliud universitatis designativum ; ne eo adjecto apostolice sedi prajudi- caretur : quam certe contumacia synodicam vocatto- nem non cogatur pratendere. 1149 APPEND., IIl. — MONUMENTA GREGORIANA. 1150 praelatorum experti. Quibus in conventu auditis, ipsi A anathema : unum seilicét, « si ad synodum quisli- persepe objecti honestatem suadendo sunt absoluti, compressores eorum, relato in se crimine, damnati. Sic Constantia episcopum Carlomannum (1007), qui eam ex inobedientia accusavit, perorata inobe- dientie, dignitite, quasi infernalem furiam exsuf- flavit. . Hujus autem regulam et actionem controversiae praescribit eoncilium Sardieense : « Si episcopus quis forte iraeundus (quod esse non debet), cito, aspere, commoveatur adversus presbyterum, sive diaconum suum, et exterminare eum de Ecclesia voluerit, providendum est ne innocens damnetur, aut perdat communionem. Et ideo, habeat potesta- tem is qui abjectus est ut episcopos finitimos inter- pellet, et causa ejus audiatur ac diligentius tracte- tur, quia non oportet ei negari audientiam roganti. Et ille episcopus, qui aut juste aut injuste cum abje- cit patienter accipiat ut negotium discutiatur, ut vel probetur sententia ejus a plurimis, vel emende- tur. Tamen priusquam omnia diligenter et fideliter examinentur, eum qui fuerat a communione sepa- ratus ante cognitionem nullus debet praesumere, ut communioni societ. » Notentur verba quae dicuntur, « ut sententia ejus probetur, vel emendetur, » scilicet ut discussione facta, sententia ejus qui damnaverat, si juste secum agit, probetur; si ratione caret, emendetur. Cum ergo neminen praepropere seu prepostere damnari lex patiatur eeclesiastica, probabiliter dicimus, si C qui episcoporum a papa regulariter ad synodum vocati non venerant, vel certas impedimenti neces- sitates.non probaverant, officii suspensionem (1008) meruerant, audiendo tamen humano Augustini( epist. 50, cirea finem) consilio in epistola ad Bonifacium : « In hujusmodi causis, ubi per graves dissensionum Scissuras non hujus aut illius hominis est pericu- lum, sed populorum strages jacent, detrahendum est aliquid severitati, ut majoribus malis sanandis cha- ritatis sincera subveniat; » et Leone (epist. 92, ad fi- nem) ad Rusticum Narbonensem episcopum di- cente : « Sieut quzedam sunt, qua nulla possunt ra- tione convelli, ita nonnulla [multa] sunt quz aut pro consideratione statum, aut pro necessitate re- bet eanoniee vocatus venire contempserit; secun- dum, si praesentatus praeceptis sacerdotalibus non obedierit; tertium, si aute finitam cause suce exa- minationem a synodo profugus abire praessum- pserit. » Ne vero haec synodus ex loci humilitate de- mereatur auctoritatem, audiatur Gelasius in epist. ad episcopos per Dardaniam constitutos : « Confi- dimus, inquiens, quod nullus jam veraciter Chri- stianus ignoret uniuscujusque synodi constitutum, quod universalis Eecleside. probavit assensus, nul- lam [non aliam] magis exsequi sedem prae ceteris oportere quam primam : quz. et unamquamque sy- nodum sua auctoritate confirmat, et continuata mo- deratione custodit, pro suo scilicet principatu, quem beatus Petrus 2opostolus Domini voce perceptum (Matth. xv1), Ecclesia nihilominus subsequente, et tenuit semper et retinet. » Et beatus Isodorus (lib. vi, c. 15) post deseriptio- nem authenticarum Scripturarum, et Niezenae, Con- stantinopolitanae, Ephesina, Chaleedonensis quo- que synodi, addidit : « Si qua sunt concilia a SS. Pa- tribus instituta, post istarum Iv auctoritatem, et cu- stodienda et recipienda decrevimus. » Hinc et Au- gustinus De vera religione ( tom. I Operum) dicit : « ZEternam legem mundis animis fas est cogno- scere, non est fas judicare. » In istis autem tempo- - ralibus legibus, quanquam de his homines judicent, eum eas instituunt, tum, cum fuerint institutae at- que firmata, non licebit judici de ipsis judicare, sed secundum ipsas. Et per Carthaginenses canones dicitur : « Qua vel facta, vel dieta superius compre- hensa sunt, vel ab aliis conciliis conscripta, quae secundum legem inveniuntur, custodire nos oportet. Si quis vero statuta supergressus corruperit, vel. pro nihilo habenda putaverit : si laicus est, commu- nione; si clericus, honore privetur. » His de judieio pape responsis, pro mea stultitia tuc, Pater, jussioni liceat me, antequam de Simo- niacis et excommunicatis respondeam, quaedam quze nos idiotze utrinque conferimus tecum agendo de- lieiari. Persona igitur apostoliei exigit ab eo ut si Eeclesi: quz sesuo credidit patrocinio consultum voluerit, si id quod dicitur esse decreverit, gladium rum oporteat temperari, illa semper conditione ser- D spiritus evaginet in episcopos qui non per ostium vata, ut in his quz vel dubia fuerint aut obscura, id noverimus sequendum, quod nec przceptis evange- licis contrarium, nec decretis SS. Patrum inveniatur adversum. » (1009) Praeterea decreta Triburensis synodi con- cilii, cui interfuit catholieus Arnolfus vex, przscri- bunt nobis tantum tria, qud. mereantur episcopale (1007) Carolomannus qui et Carolus episcopus Constantiensis intrusus et Simoniacus ab Henrico IV Cesare ann. 1069. Vide catalogum episcoporum Constant, nuper editum a D. Pistorio, e£ Lambertum, 1069 et 1071; Conc. Sardicens., c. 17. (1008) Hic cautissime non adjectum : quod papa absque synodo neminem possit damnare. Nam hoc intraverant, qui eum przcipientem quod apostolica clamat auetoritas non audierant, id sibi necessita- lis imponentes, ut in correctionem ecclesiasticorum opera utatur sceularium, ut quorum esset speeu- lum vitae clericorum de agendis consulere, sibi modo arrogent elerieis magistrare. 'Tracta igitur, quod aiunt, a tergo legis ecclesiastieze materia, non adjectivum | apostolice auctoritati prajudicare vi- deretur. (1009) Hi modi anathematum düscutiendi sunt qui- dem episcopis, non utique in contumacia publicatis prefizi videntur, ut ex lectione ejusdem concilii col- ligitur, qui etiam modi prejudicare non possunt apo- Stolicg auctoritati. 1151 per ostium intraverant (1010) qui apud suas, quas A nune occupant sedes, non prius electi quam recepti, sed heu przepostere prius recepti quam electi ; prius persepe ordinati quam (1011) omnes manus, et linguze, seu corporez servitutis, non solo spiritualis vite interventu, et commendatione promoti; de quorum contagio Ecclesia jam id labis contraxit , quod pene sui sacramenta, id est ordinationes cle- ricorum, consecrationes ecelesiarum, et alia quz- dam sui insignia perdidit, cum a talibus consecrata, potius ab his maledietis sit maledicta, Domino eis per prophetam dicente : « Maledicam benedictioni- bus vestris (Mal. 11). » (1012) Hzc dicuntur, imo deplorantur in quosdam istorum pro miseriis presentis status ecclesiastici , clamatur apostolieus, ut subveniat Ecclesic labo- B ranti. Isti econtra pro se et in apostolieum clamant ; quod ipse eos, ut tuo verbo utar, proscripserit ty- rannice, non ecclesiastice; privatze sui ipsius inju- ri), non respectu cequitatis publieee. Et maxime, quia id agentes, quod non pro magnitudine negotii diseussum, sed rei Romane periculosum, omni vero Ecclesi: erit damnosum. Dieunt quidem Stephanum papam (1013), qui an- tea Friderieus, fratrem Gotefridi ducis, in publica synodo, ejus, qui nune papatum tenet et omnium qui aderant consensu, decrevisse ut, regnante Hein- rico, quem nunc regem habemus, ejus in electione Romani pontificis exspectaretur consensus. Testan- tur etiam qui hie idem papa in eadem verba, ora- rio eollum ornatus, bis juraverit. Et ex his subjun- gitur quia ex hoe [quo] quidem papatum conscen- derat, suum deeretalem consensum, suam professio- nem, suam subscriptionem negaverit, seque perju- rum, quod nefas est dici, non solum tunc fecerit, suscipiendo, sed quotidie faciat obtinendo. Audiat dieta decreta Carthaginensis concilii: « Si quis con- tra suam professionem (1014), vel subscriptionem venerit in aliquo, ipse se honore privavit. » Et ne ex loci culmine putet sibi omnia licere, audiat illum, eujus nomine gaudet, Gregorium (1015) : « Nos, qui presumus, non ex loeorum nec generis dignitate, sed morum nobilitate innotescere debemus, nec ur- bium claritate, sed fidei puritate; » id est, Adam primus homo pro peccato de paradiso dejectus est : D hoc est, qui nobilitatem Dei a se jecit, nobilitate loci privetur, id est, in exemplum culpa vehemen- (1010) Hic ms. lacunam habet. (1011) Etiam hic lacuna, nee sensus constat. (1012) AbAinc calumniosc objectiones conspirato- rum in papam sequuntur, quarum quedam in sequenti epistola refelluntur. Ille, inquam, qua apostolico ali- quid obesse videbantur. Nam decreta SS. Patrum, que sibi depravant, ipsos magis quam illum impu- gnare videntur, si recte intelligantur. (1013) Stephanus X papa, dictus IX. De hoc vide Bar., tom. XI, anno 1058. (1014) Scilicet considerate, non improvide factam. (1015) His rationibus suam superbiam refrenare potissimum debebunt, qui, non dico 4n subditos, sed in prolatum suum tam 1naudite superbierant. AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1152 ter extenditur, cum pro reverentia ordinis peccator honoratur. Audiat et papam Simplicium : « Privile- gium meretur amittere, qui permissa sibi abutitur potestate . » Audiat et Hieronymum (11, q. 3, c. 63): « Non facile est stare in loco Petri et Pauli, et te- nere cathedram regnantium eum Christo; quia hine dicitur : Non sanctorum filii sunt qui tenent loca sanctorum, sed qui exercent opera eorum. » Hine et Augustin. De serm. Domini in monte: « Maxime hi temere judieant qui magis amant vituperare et damnare quam emendare atque eorrigere. » Quod vitium est superbia vel invidentia. Demum ut canonici canonieis jaculis eanoniea pretendant propugnaeula dieunt : Cum dominus. papa nos non canonice vocatos, nos venire prohibi- tos damnarat, audire oportuit praedecessorem suum, cujus nomine gaudet, Gregorium, episcopo Joanni injuste excommunicanti scribentem (1016) : « Cassa- tis prius atque ad nihilum redactis prediete sen- tenti: tuc decretis, ex beati Petri apostolorum prin- cipis auctoritate decernimus triginta dierum spatio sacra te communione privatum, ab omnipotente Deo nostro tanti excessus veniam eum summa poeniten-- tia et laerymis exorare. Quod si hane sententiam no- stram te cognoverimus implesse remissius, non jam tantam injustitiam, sed contumaciam fraternita- tis tuze cognoscas, juvante Domino, severius pu- niendam. Et item alibi : « Quod si contra hae quz statui- mus, quolibet tempore, qualibet occasione vel sub- reptione, venire tentaveris, sacra te communione privatum, nec eam te, excepto ultimo vitde tuze tem- pore, nisi cum concessa Romani pontificis decerni- mus jussione recipere. Hae enim eonsona sanetis Patribus definitione sancimus, ut qui saeris nescit obedire canonibus, nec sacris administrare vel com- munionem capere sit dignus altaribus. » Mirum quod non audit Leonem ad Anatolium (1017) : « Virum catholicum, et preecipaum Domini sacerdotem, sicut nullo errore implicari, ita nulla oportet eupiditate corrumpi, dicente Seriptura Post eoneupiscentias tuas non eas. ( Eccli. xvii). » Non considerat sententiam Justiniani eatholiei imp. quam probat et servat Eeclesia, dicentem ( t, q. 6, c. 11) : « Ut nemo episcopus, nemo presbyter excom- municet aliquem, antequam eausa probetur, propter quam ecclesiastici canones hoe fieri jubent. Si quis (1016) « Lacum aperwit, et effodit eum, et incidit in foveam quam fecit (Psal. vr). » Si enim S. Gregorius Joannem temere inferiorem suum excommundicantem absque synodica vocatione excommunicavit, cur se absque vocatione eacommunicatos lamentantur, qui non dico inferiorem, sed pralatum omnibus Christum, imo totam Romanam synodum de auctoritate tentave- runt, ut sequens epistola verissime testatur. (1017) Hoc si vos bene audissetis, non ita temere prolatum vestrum deponere concupissetis. Num S. Greg. vos emcepit, cum omnes adversarios canonum anathematizavit? Vos, inquam, qui Patrem prime sedis mon convictum nec vestro judicio convincendum deponere tentastis. 1153 APPEND. IIl. — MONUMENTA GREGORIANA. 1154 autem adversus eam excommunicaverit aliquem; A diebus degenerare. » Item ad Constantinam Augu- ille quidem, qui excommunicatus est, majoris sa- cerdotis auctoritate ad gratiam sanctae communionis redeat. Is autem, qui non legitime excommunica- vit, in tantum abstineat tempus sacrosancta com- munione, quantum majori sacerdoti visum fuerit, ut quod injuste fecit ipse juste patiatur. » In bannientem igitur hunc nos voto private ultio- nis, non justi examinis oporteret aurem inclinare Apostolo dicenti : « Non vos defendentes, charissimi, sed date locum irz (Rom. XII) ;» audire etiam eum, cujus sedis praesidet principem apostolorum : « Nemo vestrum patiatur tanquam homicida, aut fur, aut maledieus (I Petr. 1v). » Tanquam maledicus, in- quiunt eatholiei doctores, patitur qui injuriatus suas injurias effrenato lingug et animi fervore perse- quitur. Audire etiam oportebat Gregorium scribentem ad Januarium (lib. 11, epist. 34) : « Inter querelas mul- tipliees Isidorus, vir clarissimus, a fraternitate tua frustra se excommunicatum anathematizatumque conquestus est. Quod ob quam rem factum fuerit, dum a elerico tuo, qui presens erat, voluissemus addiscere, pro nulla alia causa, nisi pro eo quod te injuriaverat, factum innotuit. Quae res nos vehe- menter affligit, Quod si ita est, nil te ostendis de coelestibus cogitare, sed terrenam te conversationem habere siguificas, dum pro vindicta (1018) propriae injurie, quod sacris regulis prohibetur, maledictio- nem anathematis invexisti. Unde de caetero omnino esto cireumspectus atque sollicitus, et talia cui- quam pro defensione propria injurie tuc inferre denuo non prasumas. Nam, si tale aliquid feceris, in te scias postea vindicandum. » Item idem ad Eufronum (lege Euscbium abbat. lib. Y1, epist. 24) : « Servorum Dei humilitas in af- flietionis tempore debet apparere, ete. Non enim grande est his nos esse humiles a quibus honora- mur. Quia et hoe seculares quilibet faciunt. Sed illis maxime humiles esse debemus, a quibus aliqua patimur. Nam Psalmista dicente [dicit] : « Vide hu- militatem meam de inimicis meis (Psal. 1x). » Item in homilia vt : « Judieare de subditis digne nequeunt, qui in subditorum causis sua vel odia vel gratiam stam (Ub. 1v, epist. 34) : « Et si peccata Gregorii tanta sunt ut páti talia debeat, Petri tamen apostoli peccata nulla sunt, ut vestris temporibus pati ista mereatur. » Item : « Quem sedis ordinisqué dignitas erexit, sui se consideratione repressit. » Item, seri- bens episcopis Eulogio et Anastasio Antiocheno dicit (lib. xv, epist. 36) : « Cum praedicator egregius dicat : Quandiu quidem sum gentium apostolus, ministe- rium meum honorificabo (Rom. x1), » qui rursus alias dixit : « Facti sumus parvuli in medio vestrum (I Thess. 11); » exemplum procul dubio nobis sequen- tibus ostendit, ut et humilitatem teneamus in men- te, et tamen ordinis nostri dignitatem servemus in. honore, quatenus nec in nobis humilitas timida, nec erectio sit superba. » : Sententie quidem, quia ipsi ejus maculant pro- motionem, arbitror eum hac respondere, se a Ro- manis electum, id culminis conscendisse coaetum, indignumque, et rationis esse alienum ut Ecclesia- rum mater sedes Romana privetur sua electionis arbitrio, per quam alic sedes id obtinent ut non sint episcopi, qui non a sua sedis clero et populo, non propter generis nobilitatem, sed vitae sanctitatem, non divites in rebus, sed sancti in moribus, sunt eleeti. Defendit etiam forsitan se ex decretis praedeces- sorum suorum, Nicolai, Stephani et aliorum, qui hoc firmaverunt sub anathemate : ne quis negaret electionis privilegia sedi Romanae, illis econtra affir- mantibus non licere electioni ut ad hoc rapiat ele- ctum, quod ipse sibi fecerat illicitum. Et hinc Suna- mite [Sunamitide] Ecclesia, quasi in collisione duo- rum lapidum contrita, nobis, qui in spem filiorum in hac iogemiseimus valle laerymarum , supplican- dumest fonti misericordiarum « ut fermentum illud, » quod, sicut Gregorius dicit, « tribus farinze satis to- tius humani generis massam in unitatem consper- sit, nunc totius Ecelesi: corpus in illius (ormam panis qui de coelo descendit redigat, ut vinea Christi mundata vulpeculis, qua» eam demoliun- tur (Cant, 11 ) , purgata sarmentis, qua igni deben- iur, vernet, floreat per concordiam unitatis, verae viti in odorem suavitatis [adhaerens forte subden- sequuntur. (1019) Unde fit ut.ipsa hac ligandi et [) dum]. » solvendi potestate se privet, qui hanc pro suis vo- luntatibus, et non subditorum moribus, exercet. Unde recte per prophetam dicitur : « Mortificabant animas qua non moriuntur, et vivificabant animas qua non vivunt (Ezech. x111). » Licet quidem pra- latos sedis sue seu. gradus zelo moveri; sed tamen quia in maximo imperio minima est licentia non oblivisci. (1020) Unde Gregorius in epistola Sabi- niano diacono legato (lib. vir, epist. 1) : « Paratior sum, inquit, mori quam beati Petri Ecclesiam meis (1018) Cur hoc pro privata injuria Romani ponti- ficis computare vultis, cum quo totam Romanam synodum adnullare voluistis. Audituris [audite], qui nune apostolico contradi- eitis, episcopi illud Gregorii (lib. vi, epist. 10) ad Felicem episcopum dicentis : « Qualiter obedientia, vel reverentia sit praepositis exhibenda, ex tuis quo- que subjectis, ipse non ambigis. In qua re valde est utile, si id quod disciplina vigor imponit, nullo cogente, humilitas laudanda servaverit. » Et illud Leonis : « Qui ergo scit se quibusdam prepositum , non moleste ferat aliqueni sibi esse praelatum , sed obedientiam quam exigit etiam ipse dependat. » (1019) Hzc periodus in homilia S. Greg. priorem prait. ; (1020) Locus mutilus. N 1155 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1156 Econtra domno apostolico viscera doctoris gerentis A sibi manducat (I Cor. xr). Sibi, inquit, non tibi, ut in subjectos accepturos dicentis : « Tauquam si nu- irix foveat filios suos, ita desiderantes vos cupide volebamus tradere vobis non solum Evangelium Dei, sed etiam animas nostras : quoniam charissimi no- bis factis estis (I Thess. 1r). » In hac apostolici, sive, ut ille putat, reprehensione, sive, ut illi; necessaria consideratione (1021), ego tuus, lieet interior) caream rationali, volens tamen funem apostolicum potius sequi quam trahere, sedem Ro- manam veneror ut tribunal Christi, ejus pontificem ut sacrarium Spiritus almi, ejus amplectens decreta ut ccelestis curiae edicta. - Inquiris praterea a me, ut tui rursus verba po- nam, quid ego sentiam de confectione sacramento- rum a Simoniacis, seu a quibuslibet excommuni- catis usurpatorum, quippe si careant veritate. Stultus igitur non stulte obedio. Dicam quod sentio. Simoniaeus est, qui temporalis lucri gratia eccle- siasticos honores qualitereunque vel emit, vel ven- dit. Horum alii, licet ordinati, carent tamen eccle- siastico honore quem a nullo acceperant. Alii regu- lariter ordinati, licet postmodum Simoniaci facti, habent tamen adhuc ordines quos publicata sua haeresi nondum amiserant. Inordinatos autem dici- mus qui ordinati sunt a Simoniaco qui nihil eis potuit dare, vel qui per pecuniam aut interven- lum seeularis gratiae ordinati sunt a non Simoniaco, a quo nihil per emptionem poterant accipere. Ordi- natos autem et tamen Simoniacos appellamus qui post acceptos a quibus et ut debuerant ordines, Ecclesias vel alia qua» Simoniaca suasit heresis, emerant vel vendiderant. Sed priores, quos diximus ordinatos, nullo modo conficient sacramenta, nisi post satisfactionem episcopali auetoritate admittan- tur. Isti posteriores, id est ordinati et Simoniaci, non econficient (1022) qui manifesti sunt, nisi con- vertantur. Quia vero matre Ecclesia cum Christo capite in unum corpus unita, filiorum est Ecclesiae non nisi de sacramentis Christi, et Ecclesie; pro- pono mihi distinguendum, auctoritate catholica probandum, quid de Simoniacis, et excommuni- catis eadem sibi sacramenta vendicantibus, sit te- nendum. C Augustinus in epistola concilii ad Donatistas. Com- munio malorum non maeulat aliquem participatione Sacramentorum, sed consensione factorum. Nam si in factis malis non eis quisque consentiat, portat malus causam suam et personam suam. Non pra- judicat alteri quem in consensione mali operis so- cium non habet criminis. Et ut scias quod Simo- niaci, quod excommunicati nondum ventilabrum experti, latent in Ecclesia, ut in messe cum grano palea, omnes, quos Simoniaca polluit haresis, ex sententia principis apostolorum damnati, dicente beato Gelasio : « Idem ipse error, qui semel est cum suo auctore damnatus, in participe quolibet pravae communionis effecto exsecrationem sui gestat, et poenam. » Item : « Nee dubium quod sieut in una- quaque haresi, quod incessabiliter repetendum est, quia firmum esse nullus ambigit Christianus, omnes complices, sectatores, communicatores dam- nate semel pravitatis pari sorte censentur. » Omnes, seio, praesumptuosi, transgressores cano- num sunt anathematizati, seribente S. Gregorio ad Gallicanos episcopos : « Omnia quz sanctis canoni- bus sunt adversa districte sub anathematis interpo sitione damnentur. » Sed hi, inquam, etsi accusati, evidenter tamen nondum in hac transgressione denu- dati, habent, ut credimus, de materna Ecclesice gra- tia et sanctitate, adversus quam nec porta inferi pravalebunt (Matth. Xvt) : sub cujus alis in spe ve- ni& adhuc latent, ut saeramenta ejusdem matris confieiant, eujus necdum filii esse publice perdide- rant. Sed dicis : Quomodo conficient corpus Christi qui per haeresim, seu per meritum anathematis, se de- membraverunt a corpore Christi? Respondetur : Judas unus ex duodecim erat, eamdem cum eis po- testatem miracula faciendi habebat. Et quamvis lo- culos portans fur esset (Joan. X11) : tamen quibus par erat in signis, par videbatur et meritis. Ante oculos quippe hominum in miraculorum insignibus, Petri, Andreg, Jacobi et Joannis erat socius ; ante ejus autem oculos eui non erat opus ut quis sibi testimonium perhiberet de homine, quia « ipse scie- bat quid esset in homine (Joan. 11) », erat diabolus. (1023) Simoniaeos igitur et excommunicatos in [) Dictum est enim de eo : « Nonne ego vos duodecim duo dividimus. Alii eorum quorum zelus innotuit; alii qui, etsi aceusati, etsi macula suspicionis re- Sspersi, needum tamen manifestati. Illorum vero quorum nefas patet, alii, needum in judicio pressen- tati, alii publieo Ecclesie judicio damnati. Ab illis igitur quorum scelus adhue oculum hominis latet, credimus posse confici saeramenta Ecclesig. Sed quamvis nos juvent per fidem, illos damnant pro- pter praesumptionem : Judicium, inquit Apostolus, (1021) Hac catholica professione, àn. qua scriptor ea (ponit) qua in apostolicum perscripsit, non eo sua, sed ex schismaticorum persona retulisse monstratur. (1022) In ms. est hic lacunula. (1028) De sacramentis hareticorum sive ezcommu- elegi, et unus ex vobis diabolus est? » (Joan. v1.) Ideo utique diabolus, quia dualem spirabat spen, esse videlicet et venditor Domini et discipulus Do- mini. Sed cum jam nequitiae sua pretium venditi Domini promitteret, cum jam opportunitatem tra- dendi eum quareret (Matth. xxv1; Luc. xxi), in hoe barathro sceleris non minus usus est potestate apostolica, et hac tandiu, donec audito : « quod fa- cis, fac citius, exivit foras : Erat enim nox (Joan. nicatorum audiatur Augustinus, ez oujus lib. De ba- ptismo contra Donatistas colligitur tam ordinationes, uam baptisma extra Ecclesiam haberi et dari posse, (cel perniciose tam habenti, quam danti. 1157 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1158 XII). » Ad hune modum credimus et hos posse A de hac vita migraverit, non eum nisi catholicum ecclesiastiea efficere sacramenta , dum nondum eos publicavit, et quodammodo ante episcopalem eccle- siasticam excommunicationem ab Ecclesia preju- dicarie eliminavit eorum se effrenis contumacia. (1024) Ab illis vero qui de haresi Simoniaca sunt evidenter rei, etsi nondum publice judicati, firmiter diffitemur Ecclesice sacramenta posse confici. Publiea enim et fronte carens praesumptio major est ipso scelere admisso. Qua, dum claret, evidens est exemplar peccandi; qui dicit, nisi me, me imi- tamini. Verbi gratia, qui honores Simoniace aequi- sitos non deponit, quid aliud, nisi Simonem, in quo vivit, imitandum proponit? Qui autem pudibunde et tantum ante Deum peccat, quandoque esse metuet quod videri pudet. Sed oppones mihi, scio, Cum usus quotidie nobis presentet unum. eumdemque Simoniacum, alii cui- quam Christiano adhuc inexpertum, alii vero perlu- cere manifestum, quomodo ille saeramentum ne- Scienti conficiet, quod quantum ad scientem confi- cere non valet? Respondetur: Justa mens ec fide vivit (Rom. x). Fideieffectus salubrius creditur quam cum ratione investigetur. Dico equidem (1025) quia illud quod per Simoniacum non posse confici cre- ditur, illud, inquam, alicui simpliciter eredenti et fideliter nescienti (1026) sacramentum esse, fides operatur. Ipse tamen conficiens, ex hoc, quod conficit, damnatur. Ne mireris, quia per fidem sa- cramento reficitur accipiens. Audi, quia sacramenti gratia (1027) participatur etiam non accipiens, Au- gustinus in sermone ad infantes ad altare de sacra- mento (De consecr. d. 4, c. 131, Nulli est) : « Nulli est aliquatenus ambigendum tune unumquemque fidelium corporis sanguinisque Dominici participem fieri, quando in baptismate membrum Christi effici- tur; nec alienari ab illius panis calicisque' consor- tio, etiam si, antequam panem illum comedat et calicem bibat, de hoc seculo in unitate corporis Christi constitutus abscedat. Sacramenti quippeillius partieipatione ae beneficio non privatur, quando ipse hoe quod illud sacramentum est invenit. » Ne igitur dubites simpliciter credentem salubriter illud accipere abillo quem nescit haereticum; audit etiam, quod simplieitatem ([f., simplicitas] fidei efficaciter accipit ab eo quem scit haeretieum. Augustinum in eodem sermone (24 q. 2, c. 40, Si quem forte) : « Si quem forte, inquiens, coegerit extrema necessitas , ubi Catholicum per quem aecipiat non invenerit, et in animo, pace catholica custodita, per aliquem ex- tra unitatem catholicam positum acceperit quod erat in ipsa catholica unitate accepturus, si statim etiam (1024) Hoc ez diffinito credendum ne censeas usque dum perlegas librum S. Aug. De baptismo contra Donatistas. (1025) Hoc non conficitur, e quidem ab aliquo rem sciente per Simontacum. (1026) Hzc sunt erronea, (1027) De hac sententia sequens epistola non im- probabiliter conjecta dabit. D deputamus. Si autem fuerit a corporali morte li- beratus, eum se catholiez; congregationi etiam praesentia corporali reddiderit, unde nunquam corde dicesserat, non solum non improbamus quod fecit, sed etiam securissime verissimeque laudamus. Quia presentem Dominum [Deum] credidit cordi suo, ubi unitatem servabat. » Discamus ergo, quia si eum Simoniaco ago, qui est adhue tantum de manifestis, nondum de publice damnatis, eum illi, inquam, quadam Ecclesi: sa- cramenta conficere nequeant, cum perfecti nec illos posse conficere, nec se confecta ab eis accipere eredant, tamen quod non habeat nequitiam dantis, accipit pleniter fides et sapienter simplicis et sim- plieiter sapientis, totum implente gratia Jesu, sicut in illo felici latrone, cui, ut Augustinus ait, « quod ex baptismi saeramento defuit, benignitas Dei spi- ritaliter adimplevit. » Hoc autem distare videtur inter manifeste reos et publice excommunicatos, quia cum excommunicatis communicare. prohibemur, nisi convertantur. Cum manifestis et nondam judicatis conversari oportet, ut convertantur. Illis nefas est, ut dicamus ave, nefas est cum illis vel eibum sumere. Cum istis permittit Apostolus communieare dicens : « Nonutique fornica- riis hujus mundi, aut avaris, aut rapacibus, aut ido- . lis servientibus, alioquin debueratis ex hoc mundo exisse (I Cor. v). » Morum igitur, qui manifeste sunt rei, formam habuerunt publicani et peccatores, cum quibus Salvator manducaverat (Matth. 1x). Excommunicati autem significantur per illos quos Apostolus Satanz tradiderat (I Cor. v). Hujusmodi manifestis, nondum publice judicatis, ego commu- nieans, me non excommunico, dum hominem ut Christianum diligens, factum ejus, ut non Christiani, improbo, prascribente Augustino : « Duobus modis non te maculat malus, si non consentias et si re- darguas, » hoc est, non communicare, non consen- tire. Communicatur quippe, quando facto ejus con- sortium voluntatis, vel approbationis adjungitur. - Ab his autem, id est Simoniacis, licet nondum publiee excommunicatis, non posse clericos ordi- nari, non posse Dominieum corpus confici, credas apostolieis Innocentio et Paschali. Innocentius papa de Simoniacis dicit (1028) : « Asseritur eum qui honorem amisit honorem dare non posse. Nec ac- quiescimus ullum aliquid ab eo accepissé. Quia nil erat in dante, quod alius ab eo posset accipere. Et verum est certe quia quod non babuit, dare non potuit. » Audi Paschalem papam in epistola ad Me- diolanensem Eeclesiam (1029) : (1028) Si hanc sententiam dta énterpretamur, ut haereticum dicamus nihil proficwi, mi! honoris posse dare, dum tamen habeat sacramentum ordinationis sibi quidem et ab eo acciptenti in. damnationem, si ita, Ànquam, intelligimus, a beato Augustino non dis- crepamus. (1029) Hanc epistolam non Paschalis papa fecit, sed quidam Wido, qui et musicam composuit. Sic 1159 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1160 « Quicunque sacros ordines ad pretium largiun- A Simoni dicat : Pecunia tua tecum sit in perditionem, tur, cum Juda pessimo mercatore peribunt : qui pro xxx argenteis zeterni Filium vendidit Parentis. Audiat hoc hareticus , audiat et Christianus. Audiat et ille, qui hanc hzresin vult rabido ore auctorizare. Istis dico: Ubi est quod accepistis ? Illis dico : Ubi est quod dedistis? Infelices infeliciter sibi invicem contra campserunt : hie, ut consuleret suz philar- gyria ; ille, ut. satisfaceret propric nequitide. Qua- propter nec ille habet pretium, nee illi habent Chri- stum. Exsulta, Christiane, quia quod Judas vendidit et Judeus emit, tu acquisisti. Grande bonum suo malo operati sunt nobis ambo. » Item in eadem : « Si tali exterminio traditus est qui vendidit Christum, quid erit de sociis ejus qui emunt vel vendunt Paracletum ? Nunquid non pares suntin ultione qui pares sunt in crimine ? llle ven- didit Filium. Isti, quantum in se ipsis est, Spiritum sanctum consantur vendere. » Cum autem quidam, domine, et maxime apud vos, blandiantur sibi, affirmantes senon esse Simoniacos, quia non emerint vel vendiderint ecclesias, vel al- taria, sed res et commoda ecclesiis attinentia, au- di eumdem Paschalem in eadem epistola : « Si quis objecerit non conseerationes, sed res ipsas quae ex consecratione proveniunt, vendi, videtur quidem aliquid dicere, nihil autem penitus sentire. Nam cum corporalis Ecclesi: aut episcopus, aut abbas, aut alius aliquis sine rebus eorporalibus et exterio- ribus in nullo proficiat, sicut nec anima sine cor- pore temporaliter vivit, quisquis eorum alterum vendit, sine quo alterum haberi non provenit, neu- trum non venditum derelinquit. » Quid quod etiam missa a talibus nequeat celebrari, declarat quidem in eadem : « Nunquid maledictus sua benedietione panem in Christi (1030) carnem poterit vertere, maxime eum quidquid benedixerit Dominus se maledicturum asserit? » Et post pauca : « Bi heretici sacerdotes voces exhortationum non possunt fari, quomodo valeant vinum in Christi cruorem vertere? Et si Dominus precepit nequa- quam dari homicidis, adulteris, rapacibus et ecete- ris criminalibus peecatis irretitis, corpus et sangui- nem suum usque ad satisfactionem, quomodo ipse dabit sacerdotium usurpanti per Simoniacam hare- sim ubique damnatam? » Quantum noceat audita eorum missa, audi eum- dem : « Cum ergo tales episcopos, vel abbates, vel reliquos clericos non devitamus, si eorum missas audiamus, vel cum eis oramus, excommunicationem cum eis subimus. Quos quidem sacerdotes esse sallem credere omnino errare est, cum Petrus enim viri religiosissimi asserunt qui ex discipulis ejusdem diligentissime exploraverunt. Preterea ea- dem epistola inter Romanor. Pontif. decreta nus- quam seripta reperitur. Non ergo beato August.' prajudieare poterit in aliquo. (1030) Hujus moderni dogmatiste sententiam cau- te legamus. Usque dum diligentius SS. Patrum scita de sacramentis investigemus. quoniam donum Dei existimasti cum pecunia pos- sideri (Act. vii). » Ubi cum ecistimasti dicitur, patet quia non pro eo quod fecerat, sed quia se fa- cere posse crediderat, condemnatur. Patet igitur ex predicta auctoritate nec clericos ab eis ordinari, fec Dominicum corpus posse confici, sed ipsos ex voce Petri esse perditos clericos. Et si praedicta duo sacramenta non conficiunt, certe nulla, nisi forte solum baptisma, conficere possunt. Et ut scias quia nullo modo ecclesiastica sacramenta fieri possunt a Simoniaco, audi ex apostolico decreto annullata esse omnia quz faeta videbantur a neophyto. Defuncto Romanze sedis praesule XCIV Paulo hu- jus nominis primo, (1031) Constantinus quidam a laico in papam consecratus sedem apostolicam per annum et mensem obtinuit. Episcopos scilicet , presbyteros, et alios diversi gradus, infra hoc tem- poris spatium ordinavit; omnia que apostolici erant fecit. Inter hec quidam Romanorum, abhorrentes caput Ecclesie Romanam sedem a neophyto inva- sam, Stephanum natione Siculum, ecclesiasticis traditionibus eruditum, impetrato cleri ae populí consensu, Constantino deposito, Stephanum illius nominis III |BAnON., Steph. IV] papam XCV, apo- stolici apicis consecratione sublimaverunt. Hic mox directis legatis ad reges Francie Caro- lum et Carolomannum, qui defuneto nuper patri Pipino successerant, eorum assensu XII episcopos. (C probabilioris vite et scientice insignioris de Francia ;, adscivit (1032) ; advocatisque insuper Apulie, Cam- panic, Italiae praesulibus, synodum Romx in ecclesia Salvatoris celebravit. lbi omnia Constantini statuta ex communi judicio scinduntur, scripta ejus in prae- senti comburuntur. Ipse Stephanus papa eum clero . prostratus poenituit se unquam papa neophyto obe- disse, se de manibus ejus communionem aecepisse. Decretum est igitur in concilio eodem sub anathe- matis vinculo nullum dehinc neophytum ad episco- palem aspirare apicem. De episcopis autem, presby- teris et ceteris quos infelix Constantinus conse- crando ordinaverat, statutum est ut omnes eecle- siasticis, quos per eum sibi vindicaverant, honori- bus exspoliati, descenderent ad solos illos gradus in D quibus constiterant, priusquam ab eo ad altiora provecti fuerant. Si quos tamen ex illis sub modio latentes candelabrum (Matth. v) Eeclesice sibi super imponendos (1033) exposceret, ipsi a clero et po- pulo iterum electi, iterum quasi non antea a Con- stantino papa consecrati, depositum tantum, et nunquam altiorem merentur honorem. De his au- tem, si qui per eum de laicis in presbyteratum sive (1031) Pseudopapa hic factus est, an. Christi 767. Vide Panvin. lib. de pontif. et Caes. ; Bar., tom. IX. (1032) Lege Baron., anno 768 et 769. (1033) Istud exemplum, si tamen est verum, lauda- re timeo, neeo affirmato, etiam omnes a S. Ambr.con- secratos itidem exsufflandos reputem ; qui utique fuit neophytus, utpote in depositione albarum consecratus ad episcopatum, hoc estioctavo post baptismum dite. 1164 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1162 diaconatum fuerant promoti, decretum ut admisso A Regesto, in epistola Vergilio Arelatensi. episcopo gradu ubieunque voluissent in religioso tantum ha- bitu permanerent. Nullus omnium ad pontificatus apicem promoveretur; nullus omnino altiorem gra- dum speraret, ne hie novitatis error in Ecclesia Dei radicearet. Demum sancitum est ut quzeeunque Con- stantinus invasor in sacramentis ecclesiasticis ege- rat, omnia iterarentur ut, in gestis pontificum legi- tur (1034), prater sacrum baptisma, et mysticum ehrisma. Finita. sancta synodo omnis populus sui pedibus papa advolvitur, indulgentiam poposcit quod unquam Constantino invasori communicavit. Ille singulis poenitentiam pro hoc admisso injunxit. Episcoporum qui digni censebantur, denuo a sub- jectis eleetos, ipse denuo consecravit (1035), reliqui ordinis nullum amisso gradui restituere censuit. Patet autem, domine, ex clericorum ordinationi- bus ordinatis, annullatis, ex ecclesiarum consecra- tionibus alteratis, chrisma etiam neophyti conse- eratoris annullatum , nisi quod baptisma ex illo ehrismate celebratum noluit Stephanus papa annul- lare. Quia nec ab hzretico baptizatum licet reba- ptizare, dum tantum baptizet in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti . Hae etiam ratione eum prioris anni (1036), id est, ab Inearnatione Domini 1075, Pascha rex apud Ba- binbereh eelebraret, Leimarus Bremensis archi- episeopus noluit in baptizando uti chrismate, quod confeetum videbatur ab Herimanno (1037) tune ibi episeopo, eum sciret hunc Simoniaeum, lieet non- dum convietum, ecclesiastica in hoc usus ratione. Quia baptisma, quod uon annullatur, postquam factum est ab hzeretico, non tanien ut fiat, conceden- dum est haeretico, eum aliud sit, rem, postquam fa- eta est, non improbando tolerare, aliud, ne impro- bari metuat, praevidere. Scire autem oportet illos non tantum neophytos, qui de laicis subito ad eecele- siastieas promoventur dignitates, ut illum quem vester Herimannus de una et eadem die de coriario presbyterum maturavit. Quem ipse subito de pila, in qua cortices contuderat, ad altare Christi trans- tulit : O festinata promotio! Fit diaconus, qui le- ctionem prius in eelebratione misse non legerat; sacerdos, qui tune primum Levita; suscepit simul missa : « Cum ad saeros. ordines Paulus apostolus neophytum venire prohibeat (I Tim. 111), sciendum est nobis quia sicut tunc neophytus vocabatur, qui adhue nove erat plantatus in fide, ita nunc inter neophytos deputamus qui adhuc novus est in san- cta conversatione. » Scribam et adhue de gestis pontificum concilium papa de annullatis, quae Leo neophytus usurpaverat, sacramentis. (1038) Xnno Dominiez Incarnationis 944, tertio autem ex quo Otto imper. Henrici regis filius, com- pressa Beringarii et ejus filii tyrannide, Italiam sub- jugaverat, Joannes papa ab imp. quem cum con- juge, et Adelhaida priori anno (1039) imperiali un- etione sublimavit, deficiens, Adelbertum reip. adver- sarium in urbem recepit. Quod non passurus im- perator Romam hostiliter invadit. Papa hine impe- ratorem timens, illinc Romanis diffidens eum suo complice Adelberto aufugit , usurpato sibi non parvo Ecclesie thesauro. Romani, sive timore correpti, sive respectu juris alleeti, dominum suum gratula- torie recipiunt. Imperator apostolico, ad determi- nanda, qua» tune imminebant negotia, indigens, Joannem papam ad desolatam sui sedem revocavit. Quo reverti negante, Leo adhue laieus (1040), quan- tum ad saecularia non. parum strenuus, papa. eligi- lur, ordinatur. Synodus, presente imp. et multis Teutonieis et Italieis praesulibus, celebratur. Multa , c quee vel eeclesiastiea necessitas, vel imperatoria poscebat voluntas, decernuntur. Sie domnus Leo praesidens apostolieze sedi fecit interim ordinationes, et omnia, qua erant apostoliei. Nec longum (1041), Romani alterata fide apud imp. papam recipiunt Joannem. Ille, eongregato Romae in ecelesia Sancti Petri concilio, Leonem, qui sibi vivo neophytus suecessit, omni ecclesiastico ordine exutum, ita ex statutis canonum damnavit ut, si postmodum ad ali- quem clericalem gradum vel aspiraret, perpetuo anathemati eum. omnibus sibi ad id opitulantibus subjaeeret. Episeoporum duos, qui eum. promove- rant, in synodum vocatos et in tertia actione praa- sentatos, ita ex auetoritate apostolica sacerdotali privavit honore ut postmodum in nulla synodo recu- omnes eeclesiastieos gradus, qui largum et cogen- D perationis aditum auderent vel tentare. Tertium au- tem consecrare eousecrationem eadem die venerat [f., emerat], nec corona signatus. Sciendum est, in- quam, non solum hujusmodi vocari, et esse neophy- tos, sed magis illos, qui moribus informes, religio- ne rudes, scientia rustici; plures renascentis hy- dre capitibus nunc emergunt, et per hoc se perpe- tuo anathemate perimunt. Audi Gregorium in suo (1034) Lege Baronium, tom. IX, anno 769, et vi- debis ab hoe auctore non satis ea intellecta, quae in pontifieum Historia hac de re leguntur. . (1035) Coneiliavit. Ita enim in hujus faeti narra- tione vox consecrand? accipi debet. (1036) Est ergo hae epistola seripta anno 1076. (1037) De hoe Herimanno Bernaldus in. Chronico, anno 1075 : Hermannus Babenbergensis episcopus, a PATROL. CXLVIIIE. tem ex his nomine Sieonem canonice vocatum, ex- spectatum, demum venire nolentem, eeclesiastica privavit communione. Statutumque est publieo om- nium judicio synodum a Leone collectam nec nomi- nandam synodum, sed prostibulum favens adulteris. Ergo omnia pradieti Leonis decreta cassantuür; et quicunque ab eo erant consecrati jussi sunt planetis clericis swis pro Süimoniaca havesi accusatus, a papa deponitur. (1038) Error in numero. Vide Baron., tom. X, anno Christi 963, 964. (1039) Hoe est anno 962. (1040) At Leo iste non fuit legitimus papa, sed antipapa, seu pseudopapa. Vide Baron., anno 963. (t041) Anno Christi 964; lege Baron. 31 1163 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1164 vestiri, et suam ipsorum proscriptionem presentare A innocentia, teste se, absolutum sibi polliceatur, au- in charta, hzc verba eontinenti : Pater meus mihil sibi habuit, niliil mihi-dedit. Et sie depositi reman- serunt in illis gradibus quos habuerant antequam a Leone promoti fuerant, eadem ratione, eadem au- ctoritate qua et illi quos supra diximus a Constan- lino neophytos promotos. : Ut etiam scias non tantum a Simoniaeis, non tan- tum, quod minus est, a neophytis, sed etiam ab aliis inordinate promotis non posse confici sàera- menta Ecclesie, referam quod contigit apud sacro- sanctam Hildenesheimensem Eeclesiam (1042), cui ego indignissimus nunc servio, si non fruetuose, tamen devote; si non' utiliter, tamen fideliter; si non, ut debeo, tamen ut potero. (1043) Ebo Remensis episcopus assensum Lotha- rio praebuit, cum patrem suum Ludovieum Magni Caroli filium regno privavit. Ludovieo autem ope fi- liorum suorum, Pippini scilicet et Ludoviei, quorum prior dux Aquitanie, alter dux erat Bajoarie, in regnum recepto, synodus colligitur. Ebo depositus Hildenesheimi relegatur. Defuneto iterum Regin- berto Hildenesheimensis Ecclesia episcopo secundo, imperator Ebonem humanitatis potius quam justitiae respectu eidem sedi tunc tertium prcefeeit. llle miser exepiscopus Eeclesi:e sacramenta episeopali concessa dignitati stolidus sibi per duodecim annos usurpavit. Quo hominem exuto, suecessor ejus Alfridus elericos, acceptis ab antecessore suo ordinibus, ex auctoritate apostoliea, exuerat, ecclesias denuo dedicaverat, omnia de saeramentis Ecclesice ab eo gesta, praeter C solum baptisma, juxta decreta pradieti pape Ste- phani annihilaverat. Ecce quam perieulose sibi usurpant Ecclesie qui tamen non conficiunt saera- menta, quos eeclesiastiece dignitatis praesumptuosos raptores apostolieum, et ligando damnat, et dam" nando ligat anathema. Restaret mihi probare de publice excommunicatis ; sed cum saeramenta Ecclesie non conficiantur a prasumptoribus qui nondum in judicio sunt preesen- tati, quis quaerat, quis ambigat de his quina con- . » * " d E] * $ dí cione Ecelesi? sint alienati? dimemhrati igitur a corpore Christi, id est, separati ab Ecclesia, nihil poterunt intra Eeelesiam operari; quod et tu ra- tione et auetoritate invietissime probasti, dicente Augustino eontra Donatistas : « Quisquis a catholica Eeclesia fuerit separatus, quantum se laudabiliter vivere existimet, hoe solo scelere quod a Christi unirate defunetus est, non habet vitam, sed ira Dei manet super eum (Col. rir). » Ne autem excommunicatus propter conscientiam (1042) Nota. Venit Bernardus Constantia Hildes- heimium, ubi scholarum Eeclesiz illius, ut prius Constanti:e, magistrum egisse videtur. Inde Cor- beiam venit et monasticam vitam amplexatus est. Krantzius in Metropoli.lib v, cap. 26, de Bennone Osnaburgensi episcopo : Qui cum scholis provfuisset apud, Ecclesiam. Hildesheimensem (docebant enim illa cate scholastici sacras. litteras, et. habebant, qui subdocerent. (n. trivialibus), clarum illi nomen em doctrina et ez vite? religione conciliabat ei imperatori diat decretum Carthaginensis concilii : « Qui exeom- muniecatus fuerit pro suo neglectu, sive episeopus sive quilibet clericus, et tempore excommunicationis sus ante audientiam communionem presumpserit , ipse in se damnationis judiceetur protulisse senten- tiam. » Et illud Sardicensis concilii : « Priusquam omnia diligenter et fideliter examinentur, eum qui fuerat a communione separatus ante cognitionem nullus debet praesumere, ut eum communioni societ. (Concil. Sardicense Xv.) » Agens ego de synodis, legens ego illam Leonis (1044) synodum vocatam non synodum, sed prostibu- lum favens adulteris, non possum non recordari synodi vestrae, quae in praeterito anno (1045) a tribus mil- B jibus ae sexcentis intor presbyteros et reliquos gra- dus, eeclesiasticis, ut audio, apud vos collectis, quam parum sue professioni prospexit, eum de- cretis Niczenze. synodi nescio qua fronte contradixit. Si cireumspicientes animati sunt de cireumfuso tantum sui numero legerent in decretis sedis aposto- licze quae Romani eleriei, Joanni presbytero sed schi- smatico, direxerant, tunc temporis (1046), quando Vigilius ex apostolico in haeresim lapsus, Constan- tinopoli tenebatur. In his, inquam, decretis hodie a Romana Eeclesia inter catholicas regulas habitis le- gerent : « Quod si omnes sacerdotes, et mundus as- sentiat, damnatio consentientes involvit, non praeva- ricationem assensus absolvit. Non enim erimen mi- nuitur, sed accrescit ; contra, generale fit ex privato. Hocenim Dominus omnium judicavit, qui peccantem mundum generali diluvio interemit (Gen. VIII). » Au- dirent et Leonem ad Anatolium (epist. 53): « Illa Niegnorum canonum per sanctum vere Spiritum ordinata eonditio, nulla unquam est parte solubilis. Nulla sibimet de multiplicatione congregationis sy- nodalia eoneilia blandiantur. Neque trecentis illis decem atque oeto copiosior numerus sacerdotum comparare se audeat vel praeferre; eum tanto divi- nitus privilegio Niezena sit synodus consecrata ut, sive per pauciores sive per plures, ecclesiastiea ju- dieia celebrentur, omni penitus auctoritate sit va- cuum quidquid ab illorum fuerit constitutione di- versum. » : De cujus privilegio et. beatus Ambrosius dieit : « Non humana industria, non compositione aliqua, trecenti decem et octo episcopi ad coneilium conve- nerunt; sed ut in numero eorum, per signum sua passionis et nominis Dominus Jesus suo probaret se adesse concilio. Crux in trecentis, Jesu nomen in decem et octo est sacerdotibus. » — « Et mibi, inquit Henrico, ete. (1043) De hoc Ebbone vide Baron., tom 1X et X, prassertim anno 853 et 866, ubi ostendit Baronius non legitime faeta fuisse qui auetor iste ut legitima prodieat (1044) Pseudopapae, de quo supra. (1045) Loquitur de synodo Romae sub Gregorio VII celebrata, anno 1075. (1046) Vide Bellarm. lib. 1v, De pontif., eap. 10 et Baron., tom. VII, ann. Christi 538, * 1165 APPEND. IIl. — MONUMENTA GREGORIANA. 1166 füilarius, ipse ille numerus hic sanctus est, in quo A superbiae. Hine ego expallens illud Domini in Eze- Abraham, vietor regum impiorum, ab eo qui ceterni sacerdotii est. forma benedicitur (Gen. xiv). » Et idem beatus Leo papa (epist. 53) : « Sancti illi et ve- nerabiles Patres, qui in urbe Niecna, sacrilego Ario cum sua impietate damnato, mansuras usque ad fi- nem mundi leges ecclesiasticorum canonum condi- derunt, et apud nos in toto orbe terrarum in suis constitutionibus vivunt. Et si quid usquam aliter quam illi statuere praesumitur, sine cunctatione cas- satur. » Et hine sanctus Leo ad Pulcheriam Augu- stam (epist. 55) : « Contra statuta, inquit, Pa- ternorum canonum, quz ante longissima cetatis an- nos in urbe Nicaena spiritalibus sunt. fundata decre- tis, nihil euiquam audere conceditur, ita ut si quis diversum aliquid decernere velit, se potius minuat quam illa corrumpat. » Audirent etiam beatum Gregorium in multis sui non Registri, sed Regest epistolis Nieznae synodi decreta affirmantem. Re- ponerent interius et illud Gregorii, quod et prius dixi :« Consona sanctis Patribus definitione sanci- mus, ut qui sacris nescit obedire canonibus, nec sa- cris ministrare vel communionem capere sit dignus altaribus. » Si dieunt haee nova emersisse tertium nunc Cato- nem de ccelo cecidisse, audiant papam Coelestinum (epist. 2) : « Nulli sacerdotum suos ignorare licet canones, nee quidquam faeere, quod Patrum possit legibus [regulis | obviare. Non prztereant, non abra- dant pronomen suos. Nam canones proprii sunt sa- eerdotum, ut lex Moysi et lex Judaeorum. Unde eis Dominus : « In lege, inquit, vestra scriptum est (Joan. v111). » Etde eis : « Inlege eorum scriptum est (Joan. xv). » Hine patet, quia si, ut Coelestinus affir- mat, illi sunt sacerdotes quorum sunt canones, tune, quorum non sunt eanones, nee erunt sacerdotes. Sed hae hactenus. Cum tui, venerande Pater, recordor, exclamare compellor : O me infelicem, imo infelicissimo infe- lieiorem, quod ego olim digitis tuis probatissimam distillando myrrham, mihi quid agendum przasceri- bentibus non obedivi, quod, instar aspidis surda, orem tuis monitis obturavi! (Psal. 57.) Nunc enim arguit me illud Salomonis : « Quo modo si spina naseatur in manu temulenti, sic in ore stultorum parabola ( Prov. XX vt.) » Nam sicut temulentus spina in manu detenta seipsum in primis vulnerat, ita me mea sententia sui laqueo strangulat, ita me proprio meo gladio jugulat. Delege sua me Deus docendo mitigare mihi a diebus malis voluit ( Psal. xcu); sed fateor tibi, sancte Pater, quia tibi faetus sum in medio fornacis, »s, murmurando; stannum, ut dealbatus paries, meliora mentiendo ; ferrum, pro- ximis nocendo ; plumbum ( Ezech. xx11), semper ad infima vergendo. « Curavimus, ait Dominus, Babylo- nem, et non estsanata ( Hier. L1). » Crepuit, dicit Scri- ptura, in fornace ( Ezech. x x11), qui non caruit vento (1047 ) An hic ille est Rumoldus, qui fuit primus prepositus Gostariensis, postea episcopus Constan- C b chiel dicentis : Vce eivitati sanguinum, cujus ego grandem faciam pyram (Ezech. xx1v), licet Deus in me fecerit viam semitce irze suce (Psal. xxvi) ; illam tamen desidero iram, de qua Hieronymus : « Grandis, dicit, offensa est, postquam peccavimus, iram Dei - non mereri, ut illam declinem iram, de qua Psal- mista : « Exacerbavit [peccator] Dominum seeundum misericordiam [ multitudem ] ira suze (Psal. x), » non quia idem peccator licenter peccat, sed nimiae Dei ire est quod peceanti propera arrident, quod ne- quitia ejus non retunditur, quod ejus sceleri pro meritis non respondetur. » Et ne diutius delinquam majestatem animi a ma- joribus demorando, tuos deosculans pedes, tua am- pleetens genua, clamo tibi, Pater et Domine, unum pietate, alterum dignitate, precans indulgenticz gra- tiam, quam sape tibi valefacienti seniori meo san- ctissimo Rumoldo (1047) hodie coelestis aulze do- mestieo dederas, precans levatcze manus tuze mereri benedictionem; eui nullus distat locus, precans ut in illo- ineffabili jubilo, quo ecelum penetras, quo divinam promulces aurem, mei non obliviscaris qui tui saltem tunc memor existo, cum tui conversa- tionem tritamque vivendi semitam devotus exopto. Vix refrenata penna dicam invito ore : Vale, gloria ]srael, vale, eurize ccelestis conscriptae senator. Insi- piens faetus sum loquendo, diees mihi : Respondeo : coegisti me. Amori modum suadens, perdes ope- ram. : Valeas et tu optate indolis, Bernalde, floscule vernans, rogatus cum illo Apostoli ad Philippenses ; « Si qua consolatio in Christo, si quod solatium charitatis, si quae societas spiritus, si qua viscera miserationis ( Philip. 11), »: ut citius dictate tibi a domino tuo materia merear litteras omni nectare mihi sapidiores, tum tantum tuam dominique tui salutem mihi referentes. Tu tibi, moneo, non desis, preesentaturus te nobis talem, qualem ego te nescio, utrum magis optem an sperem. Opto quippe ex illo quem in te habeo affectu. Spero ex debite virtuti tuze parentelze respectu. EPISTOLA. III ADALBERTI AD BERNALDUM. Domino ac reverendissimo sacerdoti BERNALDO non jam nugacem lyram Horatii, sed mystieam ci- tharam David, fructuosius sibi, et suis auditoribus amplexanti, ADALBERTUS zetate presbyter, non mo- ribus, ejusque Bernaldus, ex utroque homine cer- tissimi serviminis affectus. De dulcissimo vestri re- scripto, vobis condignas grates referre non suffici- mus; sed hoe omnium bonorum Retributori, ut ipse vobis retribuat, obnixa supplicatione eommitti- mus, quem et vos in nobis tam charitativa respon- sione, tam laboriosa rescriptione non dubitamus honorasse. Sed quia nonnulla in eodem rescripto nos movent, de experta vestra prudentia benevo- tiensis; de quo in Vita S. Bennonis, cap. 12, et apud Lambertum, anno 1069? 1167 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1168 lentia securi, iterum vos inquietare presumimus, A audiendi. Aut, si venire noluerint, pro contemptu a iterum vestra diligenti, judicium super nonnullis Obseuris ardenter exspectamus. De primatu igitur sanetissimze sedis apostolieze sa- tis eleganter charitas vestra nobis scripsit. Quam, licet aliquando ab indignis possessam, semper tamen omnibus Ecclesiis esse praferendam ex decretis SS. Patrum evidentissime probavit. Hujus enim sedis pontifices pro tempore a'subditis admonendos fore , non tamen temere proscribendos, Christianissima pronuntiatione docuistis, videlicet ut ejusdem sedis primus possessor a coapostolo ejus Paulo charita- tiva liberalitate admonitus est, non ut S. Athana- sius Alexandrinus patriarcha ab Arianis hzretica usurpatione depositus est. ; Tractatum vestrum De ordinibus judiciorum gra- tissime suscepimus, quem ita expressum, ac testi- moniis SS. Patrum ita roboratum, et nos postmo- dum in quodam libello reperimus. Duos quippe ju- dieiarios ordines esse nobiscum sentitis : unum, de dubiis, alterum de manifestis. Sed ordinem de ma- nifestis in duas species subdividitis. Unam quidem, cum reus et objecta se fecisse, et faciendo peccasse fatetur. Alteram vero, cum reus se objecta fecisse, sed in hoc non peccasse fatetur. Nos tamen hane posteriorem vestre subdivisionis speciem in nostra divisione comprehendimus infra modum de dubiis criminibus. Dicimus enim, ex judiciariis ordinibus, hune fieri de dubiis, illum vero de manifestis cri- minibus. Nee hoe me quilibet dixisse putet, quasi vestre divisioni prejudicemus, sed ideo potissimum ut utrarumque divisionum concordiam ad invicem denotemus. Nam utraque divisio, ut nobis videtur, stare poterit, si vestra prudentia non aliter judica- verit. Illa enim vestrae divisionis species, in qua fa- ctum conceditur, eulpa denegatur, partim manifesta, partim dubia probatur. Faetum enim, quod conce- ditur, manifestum est; sed idem ipsum, an pro cri- mine sit habendum, summopere dubitatur. Non ergo mirum eamdem speciem diverso respectu, nunc du- biis, nune manifestis ascribi; sed nos magis illam dubiis interposuimus, quia divisionem judiciorum non generaliter inter faeta, sed inter crimina feci- mus judieiariorum ordinum. Alii fiunt de dubiis eriminibus; alii, de manifestis. Unde predicta vestra divisionis species, in qua, coneesso facto, an crimen sit dubitatur, non incon- grue in nostra divisione dubiis annumeranda vide- batur. Vos autem judieciarios ordines non inter cri- mina, sed absolute inter occulta et. manifesta divi- sistis; unde, et praedictam speciem, in qua dene- gata culpa, faetum conceditur, sine contradictione manifestis annumerare potuistis. Illud etiam quod singularum discussioni causarum synodieam voca- tionem prerogari vultis, et nos utique laudamus. Nam et decreta sanetorum Patrum itidem przci- piunt, quippe ut dubiis rebus infamati ad conventum sacerdotalem vocentur, per canonicas inducias ex- spectentur, tune demum, si venerint, in conventu hd tommunione suspendendi. Hoc, inquam, illis jure conceditur qui de objectis aut nihil se fecisse fatentur, aut hoe, quod fecerint, crimen esse diffi- tentur. * : Nec hoe etiam negamus quin et publieis erimini- bus obligati ad synodale judicium pro. contemptu vocentur, ut tanto cautius, tanto irrefragabilius, et demum Ecclesi: tanto fructuosius quanto a pluri- bus auditi judicentur. Sed hanc synodicam vocatio- nem nullatenus tam generalem ponere audemus ut ipsius apostolieze sedis privilegium, non ab aposto- lis, sed ab ipso Domino ei concessum infringere tentemus. Est enim privilegium sedis apostoliece ut nulla proveniente synodo, quoslibet damnandos pos- sit damnare, et reconciliandos reconciliare, ut bea- tus Gelasius in decretis ad. orientales episcopos di- rectis ostendit (epist. 11), in quibus Acasium Con- stantinopolitanum patriarcham absque omni synodo - canonice ab apostolica sede damnatum irrefragabi- liter probavit. Seribit enim inter ccetera : « Cuncta per mundum novit Eeclesia quod sacrosancta Ec- clesia Romana de omni Ecclesia fas habeat judiean- di; neque euiquam de ejus liceat judicare judicio, siquidem ad illam de qualibet mundi parte appellan- dumest; ab illa autem nemo sit appellare permissus.» Sed nec illa przeterimus, quod apostoliea sedes sine ulla synodo pradedente, exsolvendi quos synodus iniqua damnaverat, et dammnandi, nulla existente synodo, quos oportuit, habuerit facultatem. Et hoc nimirum pro suo principatu; quem beatus Petrus apostolus Domini voce ( Matth. xv1; Joan. XXt), et tenuit semper, et retinebit. Hujus ergo privilegii auctoritate sanctissimi Ro- mans sedis episcopi absque omni synodo damnare consueverunt quorum contumaciam, ex cujuslibet indubitabili relatione, cognoverunt. Hoc utique illius seientiam non subterfugit, quieunque Regestum S. Gregorii et reliqua SS. Patrum decreta, diligenti consideratione percurrerit. Sic, inquam, Maximus Salonitanus episcopatui przesumptuose inthronizatus a B. Gregorio absque omni synodo, pro hae praesum- ptione missarum celebratione privatur. Quem S. Gregorius (lib. v, ep. 3 € 25) non tam pro mani- p festis quam pro dubiis criminibus ad se vocatum , videlicet, quem Simoniaco schismati, sive mulieri- bus mistum fuisse, non pro certo novit, sed infama- tum audivit. De quibus etiam criminibus idem Ma- ximus (Item, lib. vir, epist. 83) se postmodum jura- mento expurgavit. Si enim eum tam indubitanter Simoniacum sive fornicarium, ut praesumptuosum , nosset, alsque omni vocatione, sive discussione , juxta przedietum apostolieze sedis privilegium dam- nare illum posset. Pretera, si nullum, licet in erimine vulgatissi- mum, nisi post synodicam vocationem judieandum fore censemus, multum eeclesiasticze correctioni de- rogamus, nimiam multitudinem carrinarum [forte leg. causarum] ad synodum differemus : imo hac oc- 1169 ,APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1170 casione plurimas negligendas fore non dubitamus. A juxta posse eorum, eamdem per legatos suos distur- Sed Ecclesiarum consuetudo hoc obtinuit ut non solum episcopus, sed etiam unus solus presbyter subditum suum manifesto crimine obligatum, cano- nico judicio subjicere valeat, nee eum, nisi ejus ju- dicio inobediens exstiterit, ad synodum venire com» pellit. Nec otiose considerandum quod S. Patres abs- que omni synodo etiam de dubiis eriminibus judi- care solebant, non quidem definite, sed sub quadam judiciaria conditione. Unde S. Gregorius Andream "Tarentinum episcopum, pro quadam concubina post ordinationem suam infamatum, ita judicavit ut sa- cerdotale officium penitus deponeret; si eum con- Scientia sua de illato crimine culpabilem —asse- reret. Sed jam ad eausam nostram veniamus, quam eiiam, ut evidentior fiat, breviter et fideliter litteris commendare non pigeat, ut ex fidelium virorum certissima relatione didicimus, quorum alios eorpo- re quidem, non animo, Wormatiensi conspirationi, alios vero Romanz synodo hane eamdem damnanti proeul dubio interfuisse eognovimus. (1048) Anno igitur Dominieze Incarnationis 1076, Gregorio papa VII in apostolica sede constituto, eum Henricus rex jam per tres annos pro suis reatibus ad penitentiam multoties ab apostolica sede vocatus resipiscere nollet; cumque se in proxima Romana synodo ex- communicandum fore prenosceret, tale consilium a Simoniacis, sive excommunicatis accepit ut omnes sibi subjectos ab apostolico praesule separaret, sic, quod sanetam Romanam synodum deauctoraret, tune in prima Quadragesimali hebdomada futuram, et illum eum suis complicibus excommunicaturam. Accepto igitur consilio, ante eamdem synodum, in septuagesimam generale colloquium apud Worma- tiam condixit, quo, praeter regni sui principes quam- plures episcopos et reliquos suos fideles vel potius infideles, congregavit. Qui pene omnes aut Simo- niaci, aut excommunicati, aut eorum complices in- dividui se Romani pontificis censuram subituros non dubitabant, si rex resipiscens apostolica sedi obediret, eique in ecclesiasticis-negotiis debitum ad - jutorium impendere vellet. Quapropter ex regis in- solentia, occasione accepta regi non tam econsense- runt quam persuaserunt ut litteras proscriptorias omnium eorum manibus, per subscriptionem robo- ratas ad apostolicam sedem transmitteret ; quibus, quasi proseripto Romana sedis episcopo, synodus Romana regem excommunicatura nihilominus ces- saretur, sicque ipsi cum rege ab apostolieze sedis censura liberarentur. In przedictis sane litteris, post multas Romani pontificis blasphemias, hoe singuli sua subseriptione confirmaverant ut nollent dein- ceps hujusmodi eriminoso subesse, vel aliquam obe- dientiam exhibere. ) His ergo litteris in Romanam synodum. delatis, baverant, et apostolicum praesulem, in Romana sy- nodo turpiter blasphemantes, eum non confessum, nec alieujus eriminis convictum ab apostolica sede, ut vilissimum mancipium , jusserant descendere. Preterea ex praecepto praefacti Henrici Francorum regis, non utique Romani imp. eunetae Romanae sy- nodo contumaciter interdixerant, ne domno aposto- lico pastori suo ullatenus obedirent, pastori, inquam, Suo, cui eatenus obedirent, quem eatenus pro legi- timo pastore, ut canonice ordinatum, ut canonice in ordine suo conversatum habuerant; cui etiam pradietus rex debitam obedientiam speciali pro- missione devoverat, quem diversorum regnorum praesules et principes pro S. Petri vicario ho- noraverant. Hune igitur non confessum, non convictum, imo nec, si reus esset, ita, vel ad hujusmodi convincen- dum, predicti conspiratores per legatos suos degra- dare volebant : qua temeritate, imo quo vesanissimo furore nee eauponem suum quilibet destituere per- mitteret. Nam, ut B. Marcellinus papa omnibus or- thodoxis scribens, capite 11, testatur : « Episcopi pontifici a quo consecrati probantur praejudicium inferre nullum possunt. » Item, B. Anacletus papa a B. Petro presbyter ordinatus (epist). 3) : « Sententia, inquit, quoque Cham filii Noe damnantur qui suo- rum doctorum vel prapositorum eulpam produnt, ceu Cham qui patris pudenda non operuit, sed deri- denda monstravit (Gen. 1x). Doctor autem vel pastor Ecelesie, si a fide exorbitaverit, erit a fidelibus corrigendus; sed pro reprobis moribus. magis est tolerandus quam distringendus. » ltem sanctus Alexander papa; item S. Sixtus presul apostolicus ; qui omnes mori magis quam mentiri voluerunt. Ii, inquam, singuli eadem auctoritate praecipui eis- dem pene verbis statuerunt : « Si qui, inquiunt, adversus episcopos causam habuerint, prius ad eos recurrant, charitatis studio, ut familiari colloquio commoniti ea sanant qua» sananda sunt. Si autem aliqui eos, priusquam hae egerint, lacerare, accu- sare, infestare —presumpserint, excommunicen- tur. » Has igitur et hujusmodi innumerabiles SS. Pa- D trum sententias si illi nostri conspiratores fideliter inspexissent, nullatenus suum, ut puta primae sedis episcopum, tam repentina vituperatione, non con- ventum, non confessum exsufflassent; nee seipsos pro tam temerario ausu sub perniciosa excommuni- catione enecuissent. Nempe, si culpabilis esset, pere- grinorum tamen episcoporum judicio, juxta canones, nec discutiendus esset, nedum temere. deponendus; sed potius in Romana synodo audiendus; si tamen de dubiis rebus, nisi ipse vellet vel usquam vel a quoquam, juxta canones, discuti posset. Scriptum est enim : « Non est discipulus super magistrum (Matth. x). » Unde S. Sylvester Niezenorugmr. cano- (1048) Lege de his Bertholdum, seu Bernaldum nostrum in Chronico, anno 1076. 1171 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. » 1172 num auctor, generali synodo praesidens consensu 277 A nam synodum per legatos suos in eadem synodo pu- Episcoporum, cap. 7, statuit dicens : «:'Nemo judica- bit primam sedem, justitiam temperare desideran- tem. Neque enim ab Augusto, neque ab omni elero, neque a regibus, neque a populo judex judieabitur. » Item Symmachus papa omnibus episcopis scribens, cap. 7, decrevit dieens : Aliorum hominum eausas Deus voluit per homines terminare, sacro vero san- ete sedis Romana presulum, suo sine quaestione reservavitjudieio. Item S. Alexander papa, qui mar- tyrio sua, eonsecravit deereta, cap. 1, testatur: « Non potest, inquit, eondemnari humano exa- mine quem Deus suo reservavit judicio. » Sed tempora prius consumeremus quam exempla, si singula hujusmodi sanctorum Patrum statuta enu- merare tentaremus. Quippe predictus papa Sym- maehus, eatholiez fidei propugnator indefessus, cum plurimis eriminibus infamaretur, nec ab Ariano rege Theodorieo tune Romanis imperante, tam te- mere proscribitur, sed in synodo Romana, non ab alio, nisi ab illa legitime congreganda, discutiendus exspectat. Synodus igitur Roms per auctoritatem ipsius congregata , nullatenus tamen eum, licet hoc permittentem, contra decreta sanetorum Patrum diseutere praesumpsit, sed totam ejus causam divino judieio, ut gesta ejusdem synodi testantur, commi- sit. Nec hoe utique dicimus, quasi quilibet nefanda Romano pontifiei impune licere eredamus, quasi non et ipse sit impetendus, si in aliqua hzresi fuerit publieatus, sed contra illos agimus qui pro dubiis rebus apostolieze sedis episecpum temere judica- verunt expellendum. Ipse quidem noster apostolieus multoties hoc a suis insidiatoribus expetivit ut Romze vel alibi quo ipse posset venire in synodo convenirent, et eo hoe libenter concedente, ordinationem ejus sive conver- sationem, uteunque vellent, duntaxat canonice discu- terent; seque ab apostolica sede absque omni con- tradictione descensurum promisit, si quid in eo di- gnum depositione reperirent. Et hoc utique sibi fa- cile eredi potuit, qui id eulminis captus atque eo actus eum magno ejulatu ascendit; cui nec divitias nec honores sieculares in Romano pontifieatu quze- rere opus fuit quibus utrisque eum minori sollicitu- dine et ante pontificatum abundavit. Sed ejus insidiatores haetenus eum presentialiter convenire spreverunt; non tam ut qualibet ratione se ab hujusmodi accusatione suspenderent quam ut ipsi debitam sententiam pro suis criminibus ab illo non exeiperent. Nam, ut beatz:e memorize Boni- facius papa testatur (epist. 9) : « Nullus dubitat quod ita judieium nocens subterfugit, quemadmo- dum ut absolvatur qui est innocens querit. » (1049) Apud Wormatiam igitur conventu facto, sehismatieam conspirationem adversus Dominum et adversus Christum ejus conflaverant, quam, ut przedietum est, ad deauctorizandam sanctam Roma- blieaverant. Unde Romani cives, de sanct. Roma- ni Ecclesi; dehonestatione merito commoti, pra- dietorum legatos omni poena dignissimos arripiunt, et vel aliquatenus eorum immanissimum scelus uleisei voluerunt. Sed Romanus pontifex, lieet a prze- dietis legatis specialiter impeterelur, tamen de ma- nibus Romanorum erudeliter eos affieientium vix de- mum eripuit, et sedata turba faetoque silentio, eos ad pedes suos sedere fecit. Ea quidem ratione ut ipsi audirent quid saneta synodus de hujusmodi sehi- smatica conspiratione in eadem synodo ad injuriam ipsius manifestata decerneret. Decrevit igitur saneta synodus ut offieio et com- munione privati essent quieunque illam nefariam conspirationem et eontumaeissimam legationem.stu- dio et voluntate conflassent. Reliquis autem om- nibus ejusdem conspirationis participibus, inducias eoneessit, ut infra festivitatem. S. Petri, tunc pro- ximam, se aut coactos deliquisse missis legatis pro- barent, aut praedietorum exeommunieationi, aut eo- dem erimine obligati, subjacerent. Regem vero post multas admonitiones resipiscere nolentem, imo hujus sehismatiee eonspirationis auctorem, regno privatum sub anathematis vineulo domnus apostolicus ligavit, ut eidem etiam ante ex- communicationem promisit. De eujus anathematismi eanoniea promulgatione nullum dubitare confidimus quieunque illam epistolam domni apostoliei fideliter consideraverit, in qua, ipse regem sc:pius à se prae- monitum, multo tempore exspeetatum, et ita de- mum eanoniee anathematizatum evidentissime pro- bavit. Quapropter, speciali regis causa praetermissa, quid saneti Patres de hujusmodi conspiratoribus ge- neraliter definiverint, videamus. Sanetissimus papa Fabianus, veritatis miles in- defessus, omnibus episcopis seribens, decrevit, di- cens : « Si quis elerieus suo episcopo infestus aut insidiator fuerit, eumque eriminari tentaverit, aut eonspirator fuerit, mox ante examinatum judicium submotus a clero, curi? tradatur, cui diebus vitce su deserviat, et infamis absque ulla spe restitutio- nis permaneat. » Item S. Callistus papa fortissimus veritatis athle- ta Gallieanis episcopis seribens : « Conspiratio- num, inquit, crimina vestris in partibus vigere audivimus, et plebes contra episcopos suos conspi- rare nobis màndatum est. Hujus eriminis astutia non solum inter Christianos exseerabilis est, sed etiam inter ethnicos, et ab exteris lege prohi- bita. Et ideireo hujus criminis reos non solum ee- clesiastieze, sed etiam seculi damnant leges; et non solum conspirantes, sed.etiam consentientes eis. Anteeessores vero nostri, quamplurima turba epi- Scoporum, quieunque eorum in sacerdotali ordine sunt constituti, aut existunt clerici, honore, quo utuntur, carere prieeeperunt. Cateros vero eommu- 1049) Anno Christi 1076 lege Baron., tom. undeeimo, anno 1076. 1173 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA, ME nione privari et ab Ecclesia extorres fieri jusserunt. A tione praeventum excommunicavit, eo quod ille in- Et, non solum facientes, sed eis consentientes. » Item sacratissimum Chaleedonense eonceilium, Evangelio in veneratione comparandum, cap. 18, irrefragabiliter decrevit dicens : « Si qui clerici, vel monachi reperti fuerint conjurantes, aut conspiran- tes, autinsidias ponentes episcopis, aut clericis, gradu proprio penitus abjieiantur. » Ergo, quos SS. Patres, etiam ante examinatum ju- dieium degradandos esse vel penitus ab Ecclesia ab- jieiendos distrietissime judicaverunt, hos domnus apostolieus per synodale judicium satis misericor- diter usque ad satisfactionem officio et communione privavit ; quae tamen eis nondum eo crimine expiatis periculosa, imo perniciosa fore, si usurparentur, non ignoravit. Forsitan aliquis eorum dicit : Non pro conspira- tione habendum quod contra illum factum fuerit quem pro episcopo habere noluerint. Sed ille, si ' tamen episcopus est, audiat : Nunquid et se pro episcopo habendum non esse decernit, si quis ex ejus subditis eum in nulla haresi publicatum, nee pro aliquo erimine damnatum, pro episcopo habere con- tempsit? Non utique credimus, dum adeo eis sapiat episcopatus. Ergo non denegent suo pastori quod sibi a sübditis suis nollent denegari; sed juxta illud sancti Leonis decretum : « Obedientiam, quam a subditis suis exigunt, etiam ipsi przelato suo depen- dant. Quippe et ipsi eum etiam eo tempore, cum eonspirarent, pro episcopo habendum fuisse modo demonstrant; eui pro eadem conspiratione ad satis- factionem venire non cessant. » Nempe, si nullius eonspirationis reatu obnoxii tenerentur, sine exemplo tamen jure damnarentur; qui, sine exemplo contu- maeciam suam in Romana synodo publicare, et insu- per eamdem synodum disturbare praesumpserunt. In- cassum se absque synodiea vocatione damnatos conqueruntur, eum et hoc in provincialibus synodis pro eanonico custodiatur ut cujuslibet contumacia in synodo publicata, nullatenus exeat impunita, licet, ad ipsam synodum deauctorizandam ibi perpetrata non detegatur. Praeterea Romana sedis episcopus, juxta privile- gium suum, ut jam praelibavimus, absque omni sy- nodo damnare potest, vel reconciliare quoslibet damnandos, vel reconciliandos. Sic enim S. Gre- gorius ad Januarium Caralitanum — episcopum scribens (lb. vtr, epist. 67), consiliarios ejusdem episeopi nulla synodica vocatione przeventos, usque ad satisfaetionem a communione privavit; per quo- rum eonsilium idem episcopus Dominicorum die messem quorumdam furiosa mente exaravit. Nihilo- minus et nostri temporis Gregorius ad nullam syno- dum vocatos, attamen presentario erimine obli- gatos damnare potuit. Per quorum consilium, Henricus rex messem non terrenam, rex ecclesiasti- cam nova presumptione penitus devastare tentavit. Item S. Gregorius (lib. x, epist. 6, 7), Joannem prime Justiniang episcopum nulla synodica voca- juste Adrianum Thebanae urbis episcopum deponere presumpserit. Sic utique et noster apostolicus epi- Scopos indubitatee contumacia, non vocatos excom- municare potuit; qui non unum solummodo episco- pum, sed totam Romanam synodum deauctorizare tentaverunt. Illud sane exemplum illi nostri eonspi- ratores secum agere putaverunt, juxta eujus edictum se rationabiliter excommunicatos esse non dubita- bunt, $i saerorum canonum lectores potius quam perversores esse noluerint. Frustra quoque proclamant secum agendum fore '€o judicandi ordine, ubi manifestum factum erimen esse dubitatur. Nam, ut nobis videtur, de nullo faeto an crimen sit est dubitandum, quod definitis sanctorum Patrum sententiis generaliter pro crimine damnatum manifestatur. Si enim ea quz illi gene- raliter et synodaliter prohibuere an culpe sint dubi- taverimus, nihilominus de eorum statutis, an justa sint dubitare videbimur. Quod B. Leo papa, Leoni Augusto scribens (epist. 78), penitus prohibuit : « Qua patefacta sunt, inquit, quaerere, quz perfecta sunt retractare ; quae sunt definita convellere, quid aliud est quam de adeptis gratiam non referre, et ad interdietae arboris cibum improbos appetitus morti- ferae cupiditatis extendere? » Idem in sequentibus : « De rebus, inquit, et apud Niccam et apud Chalce- donam (sieut Deo placuit) definitis, nullum aude- mus iniretractatum, tanquam dubia vel infirma sint, qua tanta per Spiritum sanctum fixit auctoritas. » Idem ad Martianum Augustum : « Si quid usquam, inquit,aliter quam saneti Patres statuere preesumi- tur, sine cunctatione cassabitur. » ; Ergo illi nostri conspiratores manifestum faetum suum an crimen esset incassum discuti voluerunt, quod et ipsi a definitis sanctorum Patrum sententiis | pro erimine damnatum indubitanter noverunt. Unde non, ut dubiis eriminibus obligati, per inducias erant exspeetandi; imo, ut contumaces, et apertis- simi canonum eontemptores, absque dilatione erant damnandi; de quibus divina Scriptura apertissime sanxit, ut Carthaginense concilium cap. 5 consti- tuit, non est differenda sententia, sed potius exse- quenda. Unde et S. Gregorius Mariniano abbati, etc., scribens (epist. 27), testatur, dicens : « Si ea de D quibus Deus vehementer offenditur insequi vel ul- cisci differimus , ad irascendum utique Divinitatis patientiam provocamus. » Item pie memoric Damasus papa scribens ad Ste- phanum archiepiscopum Mauritanie, et reliquos episcopos Afriec : « Qui potest, inquit, obviare, et perturbare perversos, et non facit, nihil aliud est quam eorum favere impietati. » Tres modos anathematismi, quos Triburiense concilium nobis preseribit, non tam generales affir- mare preesumimus ut nullum absque synodica voca- tione damnandum fore contra sedis apostolicae pri- vilegium asseramus, satiusque nobis, si et vobis, ita videtur ut idem concilium potius aliquem modum 1175 t AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. ] 1176 , anathematis dicatur preetermisisse quam apostolice A cium de his rebus de quibus adhue dubitamus. sedis privilegio praejudicasse. Singulis autem objectionibus, sive, ut verius di- cam, reprehensionibus conspiratorum respondere non necessarium aestimamus, quibus eulpam suam nullatenus expurgaverant, sed perversa interpreta- tione Seripturarum, Romano: pontifici derogando, erimen suum duplicaverant. Nam perjurium quod eum fecisse confingunt, etiamsi eorum subditus esset, oportuisset tamen ut eum non confessum, prius fecisse convincerent quam illud in eo tam ty- rannice vindicassent. Quod si, ut fingunt, jurasset ut per consensum Henrici regis Romanus pontifex eligendus esset, nunquam tamen, quod et vos eaute previdistis, obviando Romanze electionis privilegio, se anathematizare deberet, praecipue, eum canones dicant : Definito incauta laudabiliter est solvenda. Nec praevaricatio est, sed temeritatis emendatio. Amplius : Si quis anachoreta vel inelusus, qui solitariam vitam Deo firmissime promiserat, ad epi- scopalem gradum expetuntur, nunquid promissio- nem suam, licet cautissime factam, magis quam Ec- clesie eausam attendere debebunt ? Non plane. Quod et nostri conspiratores non inviti concedunt, quo- rum quidam ad episcopatum etiam monachali ha- bitu penitus abjeeto convolarunt. Ergo si et cautis- sima promissio pro eausa Ecelesiz laudabiliter sol- vitur quanto magis in causa qua etiam sub anathe- mate impleri prohibetur. Nec hoc utique dieimus, quasi domnum apostolieum ita unquam jurasse cre- damus, sed ideo. maxime ut, etiamsi fecisset quod non fecit, non ob hoc tamen ita prosceribendum esse probaremus. .Sententize autem SS. Patrum, quas enumerant de 'eompescenda pralatorum superbia, sive de damna- tione temeraria, se ipsos maxime percellunt qui non modo in subditos, sed in ipsum praelatum suum nova prasumptione superbierant, quem ab aposto- liea sede, ut servum suum, descendere singulari contumacia praeceperant. Sed haee hactenus. Omnipotenti Deo condigauas grates .compensare nequimus, eujus gratia nobis.eoncessit ut in hoc pe- rieuloso tempore in quo omnes quae» sua sunt qua- runt (PAilip. 1x1, non qua Jesu Christi, adulterantes verbum Domini (II Cor. 11), vos saltem habeamus, cui veritas audita nares non contrahat; imo cui praeconium veritatis quanto liberius, tanto duleius sapiat. Non enim alii tam liberaliter, tam infucate loqui praesumeremus ; quem non tam veritatem re- rum quam aliquod privatum studium per singula interpretaturum putaremus. Hoc,inquam, nefas esset de vobis vel suspicari : qui ipsum. praeconem veritatis pro sacrario Spiritus saneti venerandum fore judicastis. Experti igitur vestrae prudentia ar- dorem ad indagandam sive denuntiandam rerum veritatem, potissimum vestrum exspectamus judi- (1050) Hoe est, »on per pecuniam; hanc enim vo- cabant, munus a manu, ut patet ex lib. 1 S. Anselmi contra Guibertum, qui recenset tria genera mune- B C « DeSimoniacis igitur precamur, ut prudentia vestra nobis apertius edisserat, si et illi pro heretieis de- putentur, qui propter sacros ordines aliqua eecle- siastica officia, ut decaniam , preeposituram emunt vel. vendunt. Non negamus quidem et eos probabi- liter posse vocari Simoniacos, utpote de spiritali officio seculare lucrum quaerentes, quos et ab eis- dem ofliciis juxta canones pellendos esse censemus; sed cur pro haereticis sint'deputandi, ex testimoniis SS. Patrum evidentius doceri vellemus. h Sanctus videlicet Gregorius in decretis suis (epist. 55) illud specialiter Simoniacam hzresin vo- care videtur, eum manus impositio pro pecunia emitur vel venditur. Illud etiam nobis scribere di- gnemini, si et illi pro haeretieis habentur, qui (1 050) per aliud munus nisi a manu sacra officia emerunt , vel vendiderunt. Nam illos magis ambitiosos censeri vellemus quam Simoniaea& haeresis obnoxios, ne pe- nitus ecclesiastica sacramenta proscriberentur, quae - pene omnino hactenus a solis hujusmodi ambitiosis usurpata non ignoramus. De eo autem quod sceribitis sacramenta a Simo- niaco nondum publicato usurpata, scienti quidem non esse sacramenta, sed neseienti: necdum fideliter intelligere potuimus. Nam essentiam rerum non solet in contrarium ducere contrarietas opinantium. Ergo si sacramenta quoquo modo veraciter ab ali- quo Simoniaco conficiuntur, quomodo alicui ejus haeresim scienti inconfecta veraciter probabuntur? Credibile quidem videtur corporales res in altari positas per sacerdotalem benedictionem ex consensu Eeclesid in divina posse converti sacramenta, etiam inter manus hereticorum, nondum tamen in Ecclesia publieatorum. Qua, inquam, sacramenta proscri- bere timemus; vel apud illius scientiam, qui solus, vel alter sacrificantis haeretici cognoverit demen- tiam, satius nobis videretur ut eadem et ipsi hzere- tieo eonfieienti, et alii ejus haeresim scienti saera- menta esse erederetur, quam eadem esse et non esse statuerimus, videlicet ut eadem oblatio et offerenti haeretieo sive ejus socio ad damnationem, ignoranti autem catholico ad salutem provenirent. Nam S. Au- gustinus, ubi neophytos, licet ante communionem - morte praeventos, non tamen eos sacramento privari - testatur, non de re, sed de virtute sacramenti dixisse videtur, ut ille sacramenti virtute non careat, quem extrema necessitas a reali communione suspendit. Et nos utique omnes, si catholieze fidei non cessa- mus cooperarij nunquam ejus saéramenti virtute privamur, lieet ipsam rem saeramenti rarius sumere soleamus, sie utique facilius vos intelligere posse- mus, si dieeretis quemlibet Catholicorum ab eo quem nescit haretieum non rem sacramenti percipere, quam nee haretieus potest conficere, sed virtutem sacramenti, non ex illa perceptione, sed ex propria rum, quibus ecclesiastiea beneficia emebantur : munus a manu, munus à lingua, munus ab obsequio. D 1177 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1178 fide. Hoe, inquam, intelligibilius nobis videretur, A sanctificationis, quae utique forma, sive accepta vir- quam idem panis in divina sacramenta confectus, et non confectus diceretur. Apertius igitur nobis inti- mate quid de hujusmodi sacramentis debeamus ju- dicare. Sententie autem vestre de ordinatis ab haeretico, iterum ordinandis a Catholico, illud repugnare vide- tur, quod quamplures haeretieorum clericos ad ea- tholicam fidem conversos in ordinibus suis legimus acceptos, non utique recousecratos, videlicet ut Ni- canum concilium, capitulo 8 Novatianos, et. Africa- num, cap. 35, Donatistas recipiendos esse in suis ordinibus, non reconsecrandos, decrevit. Nempe Nicaenum concilium. solummodo elericos Pauliani- starum a Catholicis reordinandos constituit, quorum etiam baptizatos a Catholicis baptizandos esse de- crevit. Heec enim haeresis non faciebat invocationem 8. Trinitatis. Damasus autem papa (epist. 5), scribens ad Pro- sperum prima sedis Numidia episcopum et reliquos episcopos, vestra sententie de reordinationibus asüpulari videtur, si tamen in exemplari non falli- mur : « Per illam illieitam manus impositionem, in- quit, ut paulo superius prelibavimus, vulneratum caput illi qui videbantur aliquid accepisse habebant. Et, ubi vulnus infixum est, necesse est medicinam adhibere, qua infixa sanetur macula, id est, reite- rari necesse est quod legitime actum aut collatum minime probatur, si perfectum esse debebit. Nam quomodo honorem possit retinere qui ab illo accepit qui potestatem dare legitime non habuit, invenire non possum (1051). » | Harum igitur sententiarum repugnantiam concor- dare nescimus, nisi hoe auctoritati sedis apostoliez, cum consensu sanctae matris Ecelesiz lieitum forte dieamus, ut pro aliqua temporis necessitate ordina- tos ab haereticis, per invocationem S. Trinitatis in ordine suo non reconsecrandos suscipiat, quos ta- men aliquando ad evidentiorem hzretiea ordina- tionis proscriptionem reconseerari praeeipiat. Nullam enim consecrationem videntur aliquibus accepisse ab haretieis quippe jam dudum omni spiritali gratia privatis, ut B. Judas apostolus de eisdem testatur : « Hi sunt, inquit, qui segregant se ipsos, animales, spiritum non habentes. » Unde DB. Innocentius (24, q. 1, e. 30) : « Maeretici, inquit, cum. a fide catho- liea desisterent, perfectionem spiritus, quam aece- perant, amiserunt. » Hine igitur conjicitur ordinatos ab haeretieo non conseerationem aliquam aecepisse, sed solam formam consecrationis absque yirtute (1051) Hoe Damasi dietum et similia intelligi debent vel de ordinatorum eum Ecclesia concilia- tione, vel reordinatione vera, si quis valide ab, hae- retico vel schismatico non fuerit ordinatus, euin scilicet ordinatos ordinandi nee jus nec potestatem habuit. (1052) Hac disputantur ab. Adalberto et Bernaldo non per assertionem, sed. inquisitionis gratia. (1053) Non vult Felix IIl, epist. 7, ad universos episcopos, tom. II Concil. nov& edit, eos qui Chri- ^ tute sanctificationis, ex consensu sancte Ecclesi; a conversis retineatur, sive per iterationem penitus proseribatur, ad praesens non occurrit quod ratio- nabiliter objiei possit (1052). Nam illa objectio, quae dieit invocationem sancte Trinitatis, lieet ab hae- retico factam non esse annullandam, facile refelli- tur, cum ecclesias item ab hareticis per invocatio- nem S. Trinitatis eonseeratas reconsecrare jubea- mur, ut S. Joannes prasul apostolieus, illius no-- minis primus diversis episcopis scribens, decrevisse legitur (ep. 2) : « Ecclesias, inquit, Arianorum ubi- eunque inveneritis, catholieas eas divinis precibus et operibus absque ulla mora consecrate, quia et nos fecimus, cum pro causa Theodorici regis Constan- b tinopoli fuissemus. » Nempe sacri baptismatis formam in nomine S. "Trinitatis, licet ab haeretico susceptam, non itera- mus, ne praceptum ab Apostolo unum baptisma preeipientis praevaricari videamur. Preterea, ut B. Felix papa generali synodo praesidens verissime pronuntiavit (1053) : « Nullus ad secundam tinctio- nem venire poterit, nisi primitus professo paga- nismo se Christianum denegaverit. » Quae denega- tio per iterationem baptismi jure videatur; ne juxta Nieenum concilium gravissime puniatur. Hoc ta- men indubitanter seimus, juxta apostolieas sanctio- nes, nullum ab baretico ordinatum a catholicis, vel in ordine suo recipiendum, vel reordinandum, nisi in hoc alicui temporis necessitati consulatur. Nam, ut praedictus papa Innocentius asserit : « Haeretieus per pravam manus impositionem ordinato damna- tionem irrogavit; cui, quia remedium poenitentiae necessarium est, legitimae ordinationis honorem ha- bere non potest. » Item Africanum concilium, cap. 35, decrevit, ut ordinati in parte Donati, si ad ca- tholicam correcti transire voluerint, non suscipian- tur in honoribus suis, secundum "Transmarinum concilium, exceptis his, per quorum susceptionem catholieze unitati consulitur. Notandum quoque quod in Africano concilio, cap. 75, decernitur ut non liceat fieri rebapti- zationes, reordinationes, vel translationes episco- porum. Item sanctissimus papa Gregorius scribens Joan- ni episeopo Ravennati (lib. 1r, epist. 32; : « Sic- ut, inquit, baptizatus semel iterum baptizari non debet, ita qui eonseeratus est semel in eodem ite- rum ordine non debet consecrari; sed si quis forsi- tan eum levi eulpa ad sacerdotium venit, pro culpa stum abnegarunt denuo esse baptizandos, seu ad. se- cundam tinctionem admittendos esse, ut auctor hujus epistole intelleaisse videtur ; sed exaggerans scelus episcoporum, presbyterorum et diaconorum, cui se rebaptizayti permiserant, ait eos ad secundam tinctio- nem, hoc est, ad. iteratum baptismum pervenire non potuisse; nisi Christum penitus negarent, et se paga- nos esse profiterentur : propterea perpetue pamutentia €08 subjicil. 11779 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1180 poenitentia indiei debet et tamen ordo servari. » Sed A anathemate, sed specialiter de Acacio, eujus dammna- in his sententiis, ut nobis videtur, non tam hare- ticorum usurpationes quam Catholicorum ordina- tiones iterari prohibentur. Nam consecratio, quae nulli ab haeretico dari potest, ut probatum est, si a Catholico conversis impenditur, non iterata, sed primitus impensa magis proprie dieitur. Si conse- erationes excommunicatorum, ut haereticorum ni- hili pendimus, B. Anastasius papa sententiis ad Ana- stasium Augustum directis contraire timemus, qui saeramenta non irrita fore contendit quae Acacius patriarcha Constantinopolitanus, lieet a Felice papa jam dudum anathematizatus, usurpavit. Sie enim pradietus Anastasius papa Augusto scribit, cap. 8 : « Ideo (Aeacius, eujus nomen dieimus esse reti- cendum, male bona ministrando sibi tantum no- cuit; nam inviolabile saeramentum, quod per illum datum est, aliis perfectionem suce virtutis obtinuit, ei autem obfuit. » Quod si est aliquorum in tantum se extendens curiosa suspicio ut imaginetur prolato a papa Fe- lice judicio, inefficaeiter postea in sacramentis, quae Acaeius usurpavit, egisse, ae perinde eos metuere qui vel in consecrationibus, vel in baptismate my- steria tradita susceperunt, ne irrita divina benefi- cia videantur, meminerit in hane quoque partem similiter traetatum praevalere superiorem, quia non sine usurpatione sacerdotii adjudicatus hoc egit. In quo virtutem suam obtinentibus mysteriis, in hoe quoque aliis rea sibi persona non nocuit. Nam ad illum pertinuit quod tuba Davidiea canitur : « Verumtamen Deus confringet capita inimicorum suorum; verticem capilli perambulantium in deli- ctis suis (Psal. xxvii). » Nam superbia semper sibi, non aliis faeit ruinam; quod universa cclestium Scripturarum testatur auetoritas, sicut etiam per Spiritum sanctum dicitur in Propheta : « Non habi- tabit in medio domus mea qui facit superbiam (Psal. c). » Unde, eum sibi sacerdotis nomen ven- dicaverit, condemnatus in ipsius verticem superbiae tumor inflietus est; non populus, qui in mysteriis donum ipsius sitiebat, exclusus est. Hujus igitur apostoliei [Anastasii] sententia ve- tare videtur ne vel excommunicati irrita fore censeantur; quod vestra assertioni de hujusmodi saeramentorum annullatione non dubi- tatur repugnare, nisi forte dieamus beatum Ana- Stasium papam non hoe dixisse de publieatis in C sacramenta D ^ tio nondum, eo vivente, publieata creditur. Nam ille excommunicatoriam Felieis papze epistolam no- luit recipere, ut Liberatus in libro suo testatur. In qua epistola mandatum est Aeaeio ut se excommu- nicatum fore non dubitaret, postquam eamdem epi- stolam per Toleratum diaconum suscepisset. Sed legatus apostolieze sedis illam dare Acacio, vel pu- blicare non prasumpsit, eo quod imperator ejus errori patrocinaretur. Si enim ejus damnatio sub- ditis suis publieata.esset, juxta beati Innocentii pa- p: assertionem, ordinandis potius. damnationem quam consecrationem irrogaret. Quod autem dam- natio ejus ita oecultaretur, inde satis probari vide- tur, quia Euphemius episeopus successor Acaeii quaerit a beato Gelasio papa quando Acaeius dam- naretur (B. Gelasius Yl, epist. 9), ut in epistola ejusdem papa ad eumdem Euphemium continetur. Et nos quoque damnatos, quorum damnationem adhue ignoramus, divina sacramenta conficere posse per eonsensum Ecelesice credimus; quorum tamen confectionem publice damnatis aseribere non audemus. Quid autem vobis de his omnibus videatur, cha- ritas vestra. nobis rescribere non gravetur. Item, Si eonseerationes eorum, qui quondam catholice ordinati, nune autem pro aliqua eulpa sunt remoti, ut hareticorum pro nihilo ducimus, sententiis S. Augustini contradicere videmur; qui et in damna- lis saeramentum ordinationis permanere in libro De bono econjugali testatur (cap. 24) : « Si, inquit, fiat ordinatio eleri ad plebem congregandam, etiamsi plebis eongregatio non subsequatur, manet tamen in ordinatis saeramentum ordinationis. Et si aliqua culpa quisquam ab officio removeatur, sacramento Domini semel imposito non carebit, quamvis ad judicium permanente. » Juxta hujus viri senten- tiam, remoti etiam ab officio, cum sacramentum ordinationis retineant, divina saeramenta, licet ad damnationem suam, celebrare possunt; si tamen vobis non aliter videtur intelligendum. Vestra igitur deliberationis sententiam exspeeta- mus de his omnibus, sive quze nos ipsi, uteunque pro eaptu nostre intelligenti: solvimus, sive quae nos nondum solvere, seu intelligere potuimus : « Deus aatem paeis sanctficet vos per omnia, ut integer spiritus vester, et anima, et corpus sine querela in adventu Domini nostri Jesu Christi ser- vetar (I Thess. V). » s ecsaaease? (O)- Gauss god aee 1181 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA., 1182 BERNALDI PRESBYTERI DE VITANDA. EXCOMMUNICATORUM COMMUMONE, DE RECONCILIATIONE LAPSORUM ET DE CONCILIORUM , CANONUM, DECRETORUM, DECRETALIUM , ROMANORUM AUCTORITATE LIBER Nunc primum ez tenebris in lucem vindicatus. IPSORUMQUE PONTIFICUM LECTORI. Quis fuerit, et quz scripserit Bernaldus Constantiensis presbyter, docuit Gretserus in Apologia pro Gregorio VII. Cui etiam varia Bernaldi opuscula pro Gregorio eodem pontifice contra schismaticos, ante nunquam visa, inseruit. Interea numine bene amico ex tenebris emersit et iste qui nunc publieatur traetatulus, quem, ut vindicem Gregoriani nominis et honoris, cum orthodoxo lectore communicare non distulimus. Gebehardus, quem brevi praeloquio alloquitur, forsitan ille erit de quo Bernaldus in suo Chronico, anno 1098. Gebhardus (sic enim legendum, non ut Urstisiana editio, Gerhardus) venerabilis abbas Schaff- usensis pro humilitate locum. suum, annuente domino papa, dimisit, et ab ipso concessionem, ut alius eidem loco abbas preficeretur, impetravit. Item, anno 1100, Gebehardus venerabilis abbas, qui pridem Schaffhu sensem. abbatiam pro Deo dimisit, et hoc cum auctoritate domini Urbani pape Hierosolymam cum exercitu Christianorum petiit, qui post multos labores civitatem obtinuerunt, et praedicto abbati sepulcrum Domini custodiendum commiserunt. Porro quidquid in hoe opusculo Bernaldus disputat, id eo tendit ut ostendat Gregorii VII et aliorum recentiorum pontifieum decretis non minorem reverentiam, observantiam et obedientiam deberi ae statutis veterum pontificum et conciliorum; ac propterea excommunicatos tune a sede apostolica merito vitari ; reversos tamen, vel ad meliorem mentem reverti cupientes, jure recipi et venia donari; erant enim qui. se lapsis in sehisma rigidiores quam oportebat praeberent. Domino ae vénerabili GEBEHARDO evangelicze per- A se saltem ab eorum contagio immunem custodiat. fectionis viro BERNALDUS solo nomine presbyter, Omnipotentis Dei misericordia vos semper inco- non moribus, post transitoriam hujus vite pe- lumem nostrique memorem protegat, domne frater regrinationem, .ecelestis patrie] aeternam posses- amantissime. » sionem. Quantum ex apostolieorum virorum sententiis colligere potuimus, tres sunt personz quas saneti Patres nostri sub excommunicatione multari nota- verunt. Principaliter quidem ipse excommunicatus, « De periculosa excommunicatorum communione vitanda, in quantum potuimus, vestra petitioni seribendo satisfacere studuimus. Sed et alia adjicere non piguit quc non minus vobis placitura puta- — qui specialiter ab ecclesiastiea communione judi- vimus, videlicet quid sit intelligendum de rigore ^ cario ordine separatus est. Deinde fautor ejus, qui canonum super damnatione sive depositione lapso- ^ei intus et exterius assentiendo et cooperando rum. Item, de reconciliatione eorum sive haereti- favere non veretur. ltem, et communicator ipsius, corum. De quibus omnibus non nostras, sed qui, etsi ejus errori se assentire non detegat, ab sanctorum Patrum sententias fideliter collegimus. Harum enim rerum consideratio, nostro. tempori maxime necessaria, in quo sancta Ecclesia inter excommunicatos et damnatos supra modum laborat, ut vel eorum aliquem in sinum suum recipiat, vel ejus tamen se communione non separat. Sed et hi omnes audiant quid beatus Gelasius papa scribens Orientalibus episcopis dicat : « Omnes, inquit, com- pliees, seetatores, communicatores damnata semel pravitatis pari sorte censentur, » Et post pauea 1183 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1184 « Aeacjus, inquit, qui Petro communicavit, ut A unitate sunt, bonos, nisi consentiant, sua commu- criminis particeps, ita facetus est poenz. » Item, omnibus episcopis Dardanie : « Patres, inquit, nostri, auctore cujuslibet insani;, ae pariter errore damnato , sufficere judicaverunt, ut quisquis |edit. Rom., Decretal. quisque] aliquando hujus erroris communicator existeret, principali ejus sententia damnatus esset [edit. Rom. principali sententia dam- mationis ejus esset obstrictus]; quoniam manifeste quilibet vel possessione sua, vel communione possit agnosci. » Et post pauca : « Forma fidei commu- nionisque catholiee,, Niczeno prolato concilio, Aria- nos omnes, vel quisquis in hane pestem sive consensu, sive communione deciderit, sine re- traetatione exeludit [edit. Rom. conclusit]. » Idem in sequentibus: « Idem ipse error, qui semel est cum suo auctore damnatus, in participe quolibet prava communionis effecto, et exseerationem gestat et poenam. » Qualiter autem excommunicatos vitare debeamus, apertissime nobis prescriptum est a SS. Patribus, inter quos Callistus I (1054), papa et martyr quatuor res enumerat, in quibus excommunicatum vitare debeamus, videlicet in salutatione, in osculo, in oratione, in mensa. « Nam quieunque, inquit, in his vel in aliis prohibitis scienter excommunicatis communicaverit, juxta apostolorum institutionem, et ipse simili excommunicationi subjaeeat. » Fautores quoque eorum et communicatores nihi- lominus vitare debemus juxta attestationem B. Ge- lasii papa, qui Orientalibus episcopis de Acacio communicatore. excommunicatorum seribens, ita testatur : « Nihil nobis commune cum hominibus communionis externa. » Idem in sequentibus : « Quid juvat, si quis alieui evidentiori haeretico non communieatore excommunicatorum scribens, ita qui ab illius communione non sunt divisi? » Unde et multi religiosi ex Romanis se a communione Anastasii papae. subtraxerunt, eo quod ipse euidam diacono Thessalonicensi communieaverit qui jam Acacio communicavit. Sie enim Romanus Ponti- ficalis testatur (1055). Ideo autem SS. Patres communicatores excom- munieatorum aque ut excommunicatos vitari vo- luerunt, quia eosdem, quasi qui se ipsos damnave- rint, habuerunt. Hinc B. Gelasius papa ad praedictos scribens de eodem Acacio : « Quid, inquit, que- runtur Acacium a nobis fuisse damnatum, cum recepta communione Petri se doceatur ipse dam- nasse? » Nam, cum omnis excommunicatus extra Ecclesiam sit, nullusque simul intra et extra esse possit, ille indubitanter a catholica unitate se sepa- rat, quicunque se ab excommunicatorum commu- nione non sequestrat. Jure ergo a Catholieis devitan- tur, ut excommunicati, qui ab excommunicatorum communione non sunt sequestrati. Sciendum autem quia, quandiu mali in catholica (1054) edit. Exwsiat hac epist. tom. I Concil. nove nione non maeulant, sicut B. Aug. contra Dona- tistas frequentissime et irrefragabiliter probat. Postquam vero ab Eeelesia separantur, non jam sola consensione, sed etiam exteriori commu- nione communieatores suos maculare non dubi- tantur. Unde idem B. Aug. in rv Carthaginensi concilio a ccxvir episcopis habito, sententiam excommuni- cationis sua subscriptione confirmavit super eum, quieunque deinceps excommunieato vel in oratione communieaverit. Qua sententia et ipsi apostoli hu- jusmodi eommunieatorem damnavere, juxta attesta- tionem Callisti papae. Hucusque de lege excommunicationis vestrae B petitioni uteunque satisfecimus. Sed quia non sine foenore tam charissimo [fratri et domino debitum persolvere debemus, et alia non minus placitura vobis supererogare volumus, videlicet quid sit in- telliigendum de rigore canonum super damnatione, vel depositione lapsorum, nec non et reconciliatione eoram. Nam in hujusmodi causis magna discretione indigemus, ne vel nimium rigidi cum Novatianis desperare videamur de salute lapsorum, vel nimium remissi, zelum Dei non habere judicemur . Et primum quidem de rigore eanonum. Loeus poenitenti semel tantum antiquitus in Ecclesia legitur concessus, nec alieui post poeniten- tiam iterum lapso concedendus. Sic enim beatus Sirieius papa in decretis suis de hujusmodi lapsis affirmat : quia jam poenitendi suffugiumnon habeant; sed non itaintelligere debemus quasi saneti Patres de hujusmodi lapsorum salute desperarent, etsi eos inter poenitentes recipiendos denegarent. Non enim hae ideo instituisse eredendi sunt ut homines a poeni- tentia, sed a peccato deterrerent; nec, ut minus, sed humilius post lapsum peeniterent, qui se et ip- sis poenitentibus inferiores reputari viderent. Et, hoc in aliis eriminaliter lapsis quasi pro lege obser- vatur ut ab ordine dejieiantur quem ante lapsum habuisse et in quo peccasse deteguntur. Sic nimi- rum et in ordine pcenitentium constituti, si denuo labuntur, pristino ordini non immerito judicantur indigni. s Non tamen hae sancti Patres desperatione venia tam acriter decrevisse creduntur, precipue cum Dominus omnes homines velit salvari, qui dieit : « Nolo mortem peceatoris [impii] (Ezech. Xxx1in). » Et:« In quacunque die peccator ingemuerit, sal- vus erit (Ibid.) » Non, inquam, desperatione ve- nie, sed pro cautela disciplinae haee instituta eredi- mus; quod etiam ex verbis B. Augustini ad Mace- donium presbyterum approbare possumus (epist. 54) : « In tantum, inquit, hominum aliquando iniquitas progreditur ut etiam post actam pceni- tentiam, post altaris reconeiliationem, vel similia vel graviora committant. Et tamen Deus facit (1055) Vide Anastasium bibliothecarium in Vitis pontif., àv Anastasio II. 1185 APPEND. Ill. — MONUMENTA GREGORIANA. 1186 etiam super tales oriri solem suum , nec minus A Nulli tamen eorum ille numerus annorum prae- tribuit quam antea tribuebat largissima munera vitze et salutis. Et quamvis eis in Ecclesia locus ille poenitentia. non concedatur, Deus tamen su- per illos patientie suae. non obliviscitur.» Et post pauea : « Quamvis ergo caute salubriterque pro- visum sit ut locus illis humillimae poenitentiae semel concedatur, ne medicina vilis minus utilis esset :zegrotis, qua tanto magis salubris est quanto minus contemptibilis fuerit, quis tamen audeat dieere Deo : Quare huie homini qui post primam poenitentiam rursum se laqueis iniquita- tis obstringit adhue iterum parcis? Quis audeat dicere erga istos non agi quod Apostolus ait; Ignoras, quia patentia [benignitas] Dei ad po- nitentiam te add ucit? (Rom. 11.) Aut istis exceptis, esse diffinitum quod scriptum est: « Beati omnes Qui confidunt in eum (Psal. 1), » acsi diceret : Quis vel hujusmodi lapsis divinam misericordiam intereludere valeat, quin et ipsi sint beati, si in Domino confidant? » Apud modernos tamen loeus pecenitentic illis non negatur, quia usque adeo humana pravitas invaluit, et jugum antiqua disciplinae abjeeit ut saneta Eccle: sia jam multum gauderet, si vel ita modo resipi- scere vellent. Novit enim Dei misericordiam ad in- dulgendum promptissimam, nec multum distare apud Deum, quia severitate, vel lenitate juxta di- versitatem temporum peccata puniantur, si tantum peccator ex toto corde convertatur. Sed et hoc nonnullos movet quod B. Innocentius papa, seribens, Vietrieio Rothomagensi episcopo, asserit virginem Deo sacratam ad agendam poeni- tentiam non esse admittendam, si nupserit, eo vi- vente qui corrupit. « Ita enim, inquit, et in eonju- giis observatur, ut femina vivente viro alii nupta, ad agendam poenitentiam non admittatur, quan- diu adulter vixerit. » Et hoc utique rigore potius disciplinae quam desperatione venia institutum de- bemus intelligere, videlicet ut homines vel a tali peecato eessarent quod et loeum poenitentiz sibi in- tereludere non ignorarent. Satis autem congrue hujusmodi feminze ad agendam poenitentiam quasi indigna reputantur, eo potissimum tempore cum adhue vivunt, eum quibus peccavere; quia et tunc de eis saneta Ecclesia seandalizari solet, cum pec- eatum earum non solum per ipsas, sed per prassen- tiam fornicatorum quotidie publicatur. Non solum autem in preedietis, sed et in aliis canonum judiciis profectus eeclesiastiece disciplinae potissimum atten- ditur, ut et qui peecaverunt corrigantur, et alii ne peceent deterreantur. Hine est quod quidam nunc Septem nunc decem annis, aliquando etiam usque ad finem vita, pro suis criminibus ab ecclesiastica communione separantur; qui et libenter sub hac distrietione debent laborare, non solum ut peccata sua diluant, sed etiam ut sanetc;e Dei Eeclesice sa- tisfaciant, eamque sibi reconcilient pcenitendo quam seandalizaverunt delinquendo. cludit quin et ante expletionem eorum Deus ei in- dulgere valeat et soleat, si digne peenituerint, juxta illud B. Leonis papae : « Quia; inquit, misericordiae Dei nee mensuras possumus ponere, nec tempora diffinire, apud quem nullas moras patitur veniae conversio. » Unde et sancti Patres hune nume- rum annorum, si tamen eeclesiastie: disciplinae non obfuerit, multoties anticipandum in. reconci- liatione censuerunt in his duntaxat qui digne poeni- tuerunt. Nam, ut B. Augustinus in suo Enchiridio testatur, in actione hujusmodi poenitentiae, non tam mensura temporis quam doloris attendenda est. Item, B. Innocentius papa : « De pondere, inquit, peccatorum eestimando, sacerdotis est judicare, ut attendat ad confessionem poenitentis, et ad fletus et ad lacrymas corrigentis; ac tum jubere dimitti, cum viderit congruam satisactionem. » Hine et Niezenum concilium lapsos, quos triennio inter catechumenos, et postea decennio inter poeni- C D tentes affligi constituit, ab episcopis humanius tra- ctari concessit, si cum metu et laerymis non simu- late, sed veraciter pcenituerint, tepidos autem. et negligentius poenitentes diffinitum tempus omnibus modis implere constituit. Cui sententiee B. Hierony- mus evidentissime astipulatur. « Apud Deum, in- quit, non tam mensura valet temporis quam doloris, nec abstinentia tantum ciborum quam mortificatio vitiorum, propter quam tempora poenitentiae fide et conversatione pcenitentium abbrevianda canones praecipiunt, et negligentia protelanda. Sed et ratio temporum nonnunquam rigorem ca- nonum remitti cogit : sicut B. Innocentius papa in quibusdam faciendum deerevit (epist. ad Exupe- vium Tolosanum episcopum), qui hae vita in volupta- tibus transacta, demum in fine peenitentiam simul et reconciliationem expetunt. « De his, inquit, ob- servatio prior durior; posterior, interveniente mi- sericordia, inclinatior est. » Nam consuetudo prior tenuit ut concederetur poenitentia, sed communio negaretur. « Nam eum his temporibus crebra per- secutiones essent, ne communis coneessa facultas homines de reconciliatione securos non revocaret a lapsu, merito negata est communio ; concessa pceni- tentia, ne totum penitus negaretur, et duriorem remissionem fecit temporis ratio. Sed postquam Dominus noster pacem Eeclesiis suis reddidit, jam depulso terrore, communionem dari obeuntibus pla- cuit, et propter Domini miserieordiam quasi viati- cum profecturis, ne Novatiani haeretici negantis ve- niam asperitatem et duritiam subsequi videamur. 'Tribuitur [tribuetur] ergo eum paenitentia extrema communio, ut homines hujusmodi vel in supremis suis, Salvatore nostro permittente, a perpetuo exi- tio vindicentur. » Eece in quantum vir iste aposto- lieus antiquo rigori remittendum existimavit qui communionem quibusdam nec in finem redhiben- dam concessit, ibique subsequenter et antiqui rigo- 1187 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1188 ris et modern remissionis rationabiles causas an- A postlapsum non posse restitui, si condignam ege- nectere curavit. Aliquando etiam et ipsa multitudo delinquentium rigorem discipline non admittit, ut quod a multis peccatur eanoniee vindicari possit. In qua causa, juxta attestationem ejusdem apostolici, priora Dei judieio committenda sunt, et de reliquo maxima solicitudine praecavendum. Ipsa quoque conside- ratio fragilitatis humanae nonnunquam rigorem ca- nonum cogit emollire. Unde B. Nicolaus papa pri- mum parricidis et fratricidis communionem altaris post biennium reddendam, ne desperarent, decrevit : quam tamen Ancyranum concilium, nee homicidis nisi in fine vitie redhibendam [statuit]. Eodem modo et spontanea confessio canonicam severitatem, juxta Chalcedonense concilium miti- gare consuevit, quod utique monachis et virginibus sacris, a proposito lapsis, sed confessis misericor- diam impertiri decrevit. Nequaquam hujusmodi re- missiones inter authenticas sanctiones admitteren- tur, si non alii, nisi qui juxta canonicum rigorem poenitentiam explerent, salvari crederentur; quod sane non Catholicum, sed Pelagianum esse videre- tur. fpse enim Pelagius veniam petentibus non se- cundum gratiam Dei, sed seeundum merita et la- bores eorum dari dogmatizavit. Sed apud Deum nullas veniae moras patitur conversio, ut proceliba- vimus. Unde et sancti Patres in canonico rigore non terminum indulgentiae, sed formam diseiplinze nobis prafixisse creduntur, quippe ut homines a peccatis compescerent , nec alicui veraciter converso veniam denegarent, quae in tanto humilius | et fructuosius accipitur quanto. minus, juxta eanonieum rigorem, ex debito impendenda eognoscitur. Ergo et in hoc, qui locum poenitentia vel communionem nunc om- nino, nune ad tempus quibusdam denegasse legun- tur non desperationem lapsorum, sed disciplinam corrigendorum intelligere debemus ; ne de lapsis sancti Patres cum Novatianis desperasse judice- mus. Sacri quoque canones in quampluribus locis clericos in crimine lapsos ab ordine deponunt, nec eis aliquam spem restitutionis praescribunt. Sed et hune rigorem canonum nonadeo attendere debemus, ut eum Novatianis eeclesiastieze potestati ligandi at- que solvendi temere prejudicemus. Nam ut B. Au- gustinus ad Bonifacium scribens testatur : « Hujus- modi irreparabilis. depositio clericorum. non tam desperatione indulgentim, quam rigore disciplinae instituta est. Alioquin eontra claves Ecclesice dispu- taretur de quibus dictum est : « Quae solveritis in ter- ra, erunt soluta et in ecelo (Matth. xv). » Ipsi etiam canones aliquando hujusmodi damnatis pristinum ordinem concedunt, ut in Niezeno conci- lio, Novatianis, et in Africano, Donatistis, quod san- cti Patres non facerent, si cum Novatianis de in- dulgentia lapsorum penitus desperarent. Beatus quoque Callistus papa et martyr omnibus episcopis scribens : « Errant, inquit, qui putant sacerdotes rint poenitentiam. » Item beatus Gregorius papa, seribens ad Seeundinum servum Dei inclusum, la- psos in ordinem restitui posse asseruit; quos ta- men alibi in Regesto suo, juxta canonicum rigorem ne restituerentur, prohibuit. In epist. enim ad Con- stantium Mediolanensem episcopum : Si lapsis, inquit, ad suum ordinem revertendi licentia conce- - ditur, rigor procul dubio canonicz frangitur disci- D plinade. » Et post pauca : « Illud igitur prze omni- bus studete utlapsos in saerum ordinem nullius. vobis supplicatio aliquo modo revocare persuadeat. » Videsne igitur singularem sanctorum Patrum diligentiam qui et restitutionem lapsorum ecclesia- sticae potestati adjacere dixerunt, et tamen lapsis eam concedere noluerunt, scilicet ut rigor disciplinae generaliter ubique timeretur, nec tamen illicitum judicaretur, sicubi ecclesiastice utilitati in restitu- tione lapsi alicujus consuleretur. Nec in hoe utique illos sibi ipsis contrarios reputare debemus si ali- quando lapsos in ordinem restituerunt quos tamen alibi ne restituerentur prohibuerunt. Nam utrinque unam eteamdem intentionem habuissenon dubitatur, videlicet ut eeclesiastieze utilitati summopere provi- derent sive canonum rigorem observarent, sive pro qualitate temporis eum ad tempus temperarent. Semper enim mala prohibere et bona instituere po- tissimum studuere; quod procul dubio efficere non possent, si non pro diversitate temporum nune mitius, nunc severius incedere studuissent. Sie enim Niczni Patres eum Novatianis, Afrieani cum Dona- tistis mitius agendum, ut praedictum est, censuerunt, ut ab errore eos vel sic revocarent. Item, beatus Gelasius papa in quibusdam laicis rigorem eanonum mitigavit, quibus, pro eeclesiastica necessitate, ut infraannum pervenirent ad presbyterium, concessit, sicque tempori se ex debito officii sui necessario condescendisse asseruit. Sie et praedecessor ejus beatus Leo papa Magnus seribens ad episcopos Mau- ritanie, etiam neophytos, utpotu ex laicis in epi- scopatum maturatos, in episcopatu legitur tolerasse. In ordinatione quoque Ambrosii, non parum rigori canonum detractum est, qui in octava die post ba- ptismum, pro ecclesiastica necessitate, ordinatus est in episcopum. Nusquamtamen sancti Patres ita tem- pori morem gessisse leguntur, nisi ubi plus Eeclesize dispensatoria lenitas quam canonica severitas pro- ficere videbatur. Non ergo sibi ipsis contrarii reputandi sunt qui ubique eamdem intentionem prohibendi mala et in- stituendi bona habuisse ereduntur. Hzec autem con- sideratio, si ecclesiasticis institutis fideliter adhibe- bitur, sibi non reputabuntur contraria, etsi non- nunquam videantur decrevisse diversa. Si enim statutorum singulorum originales causas diligenter perquirimus, singula suis causis pro diversitate temporis optime competere, et ecclesiastice utilitati potissimum intendere reperiemus; quod illum non latebit quieunque ecclesiasticarum sanetionum non 1189 APPEND. IIl. — MONUMENTA GREGORIANA. 1190 tantum excerptiones, sed integras traditiones vigi- A impendatur, satis congrue juxta Augustinum nihil lanti studio perlegerit. Seiendum autem, juxta apostolicam traditionem, sacerdotes sive. diaconos, in crimine lapsos, per manus impositionem remedium poenitentiz consequi non debere inter laicos, ut S. Leo papa in decretis Suis eap. 25, testatur. Qui et hujusmodi lapsis ad promerendam Dei misericordiam privatam sessionem expetendam esse dicit, ubi satisfactio si fuerit digna, sit etiam fruetuosa. Item, Carthaginense concilium, cap. 27: « Si quando presbyter vel diaconus in graviori culpa convictus fuerit qua eum necesse est a ministerio removeri, non eis manus, tanquam pce- nitentibus, vel tanquam fidelibus laieis imponatur. In haeresim autem lapsi et postea reversi per manus impositionem reeonciliantur, etiamsi eum ordine pro ecclesiastiea necessitate nonnunquam recipian- lur, sieut de Novatianis in Niedeno constitutum est concilio. De his, inquit, qui se eatharos, id est mundos, cognominant, si aliquando venerint ad Ecelesiam catholicam, plaeuit saneto et magno con- eilio ut, impositionem manus accipientes, sie in clero permaneant.» Hocita intelligendum est ut per manus impositionem reconeiliati etiam ordinem, retinere permitterentur. Non enim hic ordinatoriam manus impositionem, per quam saeri ordines dantur in- telligere debemus, sed potius reconciliatoriam, per quam poenitentes recipere solemus. Nam non uno semper modo manus impositio intelligitur, sed et pro. diversitate locorum sub diversa significatione reperitur. Aliquando enim pro confirmatione neoph y- torum accipitur, ut in decretis apostolicorum viro- rum, Clementis, Urbani, Melchiadis expressum sape- numero reperitur; nune, pro ordinatione sacerdo- tum, sive diaconorum, juxta illud Apostoli ad Ti- motheum : «Nemini eito manum imponas (I Tm. v); » quod et canones apertissime praeseribunt. Est et re- coneiliatoria manus impositio, per quam poenitentes haretiei, sive excommunicati, sancte Ecclesiae reconeiliantur; de qua et canones. similiter multa dicunt et de qua B. Augustinus, in lib. ur De baptis- mo contra Donatistas, testatur quod nihil sit nisi ora- tio super hominem, qu et iterari possit. Fit etiam manus impositio super infirmos, juxta illud Evan- gelii : « Superzegros manus imponent (Marc. XVI). » Item super catechumenos et energumenos pro ex- pulsione diaboli, quae specialiter exorcistis in ordi- nationibus conceditur, quippe ut habeant potestatem imponendi manus super catechumenos sive energu- menos. Item, et cum simpliciter aliquem benediei- mus, manus ei antiquo more imponimus. Sie enim patriareha Jacob, cum filios Joseph benedieeret , manus eis imposuit (Gen. XL1X) : et Dominus in Evan- gelio oblatos sibi parvulos per impositionem manuum benedixisse dicitur (Marc. X). 2 Sive autem manus impositio pro reconciliatione peenitentium, sive pro depulsione infirmitatis vel diaboli, sive pro simplici benedictione hominibus aliud nisi oratio super hominem intelligitur; unde et iterari quoties necesse fuerit non prohibetur. Cum vero pro confirmatione vel ordinatione impenditur non jam pro sola oratione, sed etiam pro sacra- mento habenda est; quod saneti Patres iterari pro- hibuerunt. Nam non minus peccatur, si cui manus pro confirmatione vel ordinatione iterum imponi- tur, quam si altera vice baptizetur. Unde et saneti Patres eamdem poenitentiam reconfirmatis et reba- ptizatis indixisse leguntur. Sanctus quoque Grego- rius scribens Joanni episcopo Ravennati: « Sicut, inquit, semel baptizatus iterum baptizari non debet, ita semel consecratus in eodem ordine non valet iterum consecrari. » Item, Afrieanum concilium, B cap. 75, prohibet rebaptizationes et reordinationes ; item eanones apostolorum : «Si quis, inquiunt, episcopus, presbyter, diaconus secundam manus im- positionem acceperit, deponatur, ipse et ordinator ejus. » Si quis autem huie capiti minus credit, quia illud inter canones apostolorum apud nos non reperit, seire debet quod eorumdem canonum multa capita nobis desunt. Nam beatus Zepherinus papa in ordine xvr, apostolos septuaginta eanones con- stituisse testatur; quorum quinquaginta tantum Isiclorus in prologo suo de canonibus se invenisse fatetur, quibus et nosutimur. Petrustamen Damiani pia: memoria, eardinalis episcopus sanete Romana Ecclesiae, alter Hieronymus in nostro tempore, pra- dictum eaput canonibus apostolorum attitulavit in libro suo quem Gratissimum cognominavit. Erg:0, quod in Niezno concilio: elerieis Novatia-- norum) conversis manus imponi jubetur, nullatenus ordinatoria manus impositio intelligenda est, sicut quidam translatores ejusdem concilii minus cauti intellexisse videntur, qui eosdem iterum ordinandos iuterpretati suut. ! Nos autem potius B. Innocentio papae credamus, qui de eisdem Novatianis tractans, non ut reordi- narentur, sed ut eum ordine suo reciperentur, asserit Niezenos Patres constituisse. Ita et nos quo- que necessario intelligere debemus, ne sanctis Pa- tribus adversari videamur qui. reordinationes penitus proscripserunt, ut pralibavimus. Nusquam sane sancti Patres clericos ex haeresi conversos iterum ordinari permiserunt, nisi Paulia- nistas et alios hujusmodi qui non catholico more invocationemsanetz Trinitatis faciunt, quos etiam ba- ptizari jusserunt. Nee hos utique reordinatos vel rebaptizatos competenter dieimus, eum in catholica nee pro baptismo nec pro ordinatione computetur, quod absque invocatione saneta "Trinitatis perce- pisse deteguntur. Seiendum autem quod, eorum qui ex haresi convertuntur alii jam in Ecclesia ordinati, postea in hamesim lapsi sunt; alii in ipsa hzresi ordinati sunt. Quiergo post aeceptum ordinem lapsi sunt, reversi eum ordine recipi possunt, sed abs- que spe promotionis, juxta statutum sanctissimi 4i 1191 z AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1192 pape Leonis. « Omnis, inquit, eujuslibet ordinis A Ecclesiam, per ebrismatis unctionem proeul dubio elerieus, qui catholicam deserens, haeretieze se com- munioni miseuerit, si ad Ecclesiam reversus fuerit, et prius errores suos, et ipsos auctores erroris damnatos a se sine ambiguitate confessus fuerit, in eo gradu in quo erat sine promotione permaneat. Item : In haresi ordinatus qua tamen in fide sanctae Trinitatis non erraverit, eum ordine recipi potest, si necesse fuerit, ut Novatiani et Donatist:. » Ordi- natus autem apud hzreticos qui in fide errant san- ctae Trinitatis, et si quoquo modo ejus invocationem faciant, ut Ariani, nequaquam cum ordine recipien- dus est vel deinceps ordinandus, juxta assertionem saneti Innocentii papae, qui de his tractat copiosis- | sime. Sed et hoe fraternitati vestrae. non ingratum fore | putamus, si et de multimoda haereticorum reconci- liatione sententiam sancti Gregorii papze primi sub- neetamus qui episcopis Hibernia Quirino et reliquis seribens, ita testatur (/b. 1x, ind. 4, ep. 61) : « Ab antiqua Patrum institutione didicimus ut qui apud heresim in Trinitatis nomine baptizantur, cum ad sanetam Ecclesiam redeunt, aut unctione chrisma- tis, aut impositione manus, aut sola professione fidei ad sinum matris Ecclesia revocentur. Unde Arianos per impositionem manus Occidens, per an- ctionem vero saneti chrismatis ad ingressum Eccle- sic catholieze Oriens reformat. Monophysitas vero et alios ex sola vera confessione recipit, quia sanetum baptisma, quod sunt ab haereticis consecuti, tune in eis vires emendationis recipit, cum vel ipsi per im- positionem manus Spiritum sanetum acceperint; vel isti, propter professionem fidei sanetze et universalis Eeclesicze visceribus fuerint uniti. Hi vero hzretici qui in Trinitatis nomine minime baptizantur, sieut Bonosiani et Cataphrygze, quia et illi Christum Do- minum non eredunt, et isti sanctum Spiritum per- verso sensu esse quemdam pravum hominem Mon- tanum eredunt, quorum similes multi sunt; et alii tales, cum ad sanetam Ecclesiam veniunt, baptizan- tur, quia baptismum non fuit, quod in errore positi, insanctz? Trinitatis nomine minime perceperunt, ete. Sed et. eos, quos Judaiez per(idi;e similis de unigenito Filio haereseos error obscurat, ad sanctam Ecclesiam venientes, de verz fidei firmitate et con- fessione docendi sunt. » Et Orientales quidem Patres, non solum Arianos, sed etiam Novatianos, Thessaresezedecatitas et Pho- tinianos per chrismatis unctionem recipiendos statue- runt, sicut in Laodicensi concilio legitur. Multo tamen competentius Oecidentales hujusmodi hzre- ticos absque chrismatis unctione suscipiunt, ne sacramentum confirmationis iterasse videantur quod illi eum ipso baptismo, ab haereticis multoties acce- perunt; cujus, inquam, sacramenti, zque ut ba- ptismi, iterationem vitare debemus. Si autem ab haretieis nondum confirmati sunt, venientes ad (1056-7) Sie ms. edit. Rom. ep. S. Greg. confirmandi sunt, ut reliqui Christiani ; quia hoc sa- cramentum a nullo est negligendum. Sciendum au- tem non per eamdem manus. impositionem susei- piendos eos qui apud haereticos baptizati sunt, et eos qui in catholica baptizati postea in haeresim pro- lapsi sunt. Unde B. Vigilius papa scribens Eleuthe- rio episcopo : « Eorum, inquit, baptizatorum, qui iterum apud Arianos baptizati sunt, reconciliatio fit, non per illam manus impositionem qua per iu- vocationem saneti Spiritus operatur, sed per illam qua poenitentia fruetus aequiritur et sancte com- munionis restitutio perficitur. » Unde et in antiquis ordinibus diverse orationes ad hujusmodi manus impositiones distribuuntur. Nam qua super eos di- cuntur qui ab haereticis baptizati sunt, Spiritum sanctum in eos venire petunt; quae autem apostatis redeuntibus impenduntur, gratiam tantum reeonci- liationis sub poenitentia eis impetrare videntur. E quacunque heresi quilibet convertatur, non est recipiendus nisi abjurata et anathematizata haeresi. Hinesanctissima Ephesina synodus, una de 1v prin- cipalibus, de Nestorio episcopo, sed hzretico, ita constituit: « Consequens est, inquit, si resipiscere volueris, ut jurejurando fatearis. et anathematizes tua polluta et profana dogmata; sentias autem et doceas qua nos universi, per Orientem sive Oeci- dentem episcopi et magistri, presules populorum credimus et docemus. » Hinc in actione ejusdem sy- nodi, cap. 15, ejusdem forma juramenti exprimitur in hune modum : « Ego Hesychius filius Curialis. Thessareseedecatites, agnoscens veram fidem or- thodoxia; et accedens ad sanctissimam et catholicam Ecclesiam, anathematizo omnem haresim, et maxi- me Thessaresceedecatitarum in qua antea errabam; assentior autem prescripta expositioni catholieze fi-- dei, anathematizans eos qui non celebrant sanetum diem Pasche, juxta morem eatholiez et apostolice Eeclesi:, etjuro per sanetam ógooucstov Trinita- tem. Etsi quid ex his labefactavero, legum severi- tati subjacebo. Et expositioni mihi recitatzee sub- Scripsi manu mea. » Hane formam juramenti sancta Romana Ecclesia de hereticis eonversis exigere consuevit; hane de Berengario, eum haeresi su2e, si non corde, ore ta- men abrenuntiaret, aecepit venerabilis papa Nico- laus in universali concilio Roma congregato. Sed nee schismatieos sancta Ecclesia absque sa- tisfactione juramenti recipere consuevit, eujus for- mam B. Gregorius in Regesto suo reliquit in haee verba (ep. 10, ep. 3.) : « Ego N. (1056-7) civitatis il- lius episcopus, comperto divisionis laqueo quo te- nebar, diutina mecum deliberatione pertraetans, pro- na et spontanea voluntate ad unitatem sedis aposto- licae, divina gratia duce, reversus sum. Ae ne non pura mente, sed simulate reversus existimer, spon- deo sub ordinis mei casu et anathemaiis obligatione, i 1193 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1194 atque promitto tibi, N. et per te S. Petro, apostolorum A deponatur, non autem excommunicetur. « Non enim principi, atque ejus vicario, beatissimo Gregorio, vel sueeessoribus ejus, me nunquam quorumlibet suasionibus, vel quocunque alio modo ad schisma, de quo Redemptoris gratia liberatus sum [edit. Rom., Red. nostri misericordia liberante ereptus sum |, re- versurum ; sed semper me 1n unitate sanctze Ececle- sie catholieze et eommunione Romani pontifieis per omnia permanere. Unde jurans dieo per Deum om- nipotentem, et per haec sancta quatuor Evangelia, qua in meis manibus teneo, me in unitate, sicut dixi, Ecclesi: ; ad quam, Deo propitio, sum reversus, et communione Romani pontificis semper et sine dubio permanere. Quod si, quod absit! ab hae me unitate aliqua excusatione vel argumento divisero, perjurii reatum ineurrens, aeternae poence obligatus inveniar, et eum auctore schismatis habeam in futuro seculo portionem. Huic confessionis promissionisque mez chartule propria manu subseripsi. Actum in illo loco, die illo, et eonsule illo. Subseriptio [Edif. Rom., subscriptio Episcopi illius] : Ego illius civitatis ille episcopus, huie promissioni, professionique mea | eonfessioni, promissionique mez], prestito de eon- servandis supra scriptis omnibus sacramento, sub- seripsi. » Sciendum autem, juxta attestationem sanetorum Patrum Augustini et Pelagii papae, illos indubitan- ter schismatieos esse « quieunque divisi sunt ab apostolica sede. Sed quid ab hzretieis differant, » S. Hieronymus in tract. super epist. ad Titum satis declarat. « Inter haresim, inquit, et schisma hoe in- teresse arbitramur, quod haresis perversum dogma habeat, schisma propter episcopalem dissensionem ab Ecclesia separetur. » Quod quidem in principio aliqua ex parte intelligi potest. Ceterum nullum schisma non sibi aliquam econfingit haeresim, ut re- ete ab Eeclesia recessisse videatur. Unde B. Augu- stinus, ad Emeritum scribens, de Donatistis asserit quod sehisma in haresim male perseverando con- verterint. Quod autem sanetum Nieeenum coneilium, ut prze- diximus, clericos Novatianorum per manus imposi- tionem recipiendos asseruit, nequaquam. aliorum sanctorum Patrum sententiis debet eontrarium re- putari, qui lapsos sacerdotes sive diacones, per ma- nus impositionem, remedium pcenitendi inter laicos recipere prohibuerunt. Aliud est enim quemlibet ex haeresi vel schismate eonversum sanete Ecclesiae per manus impositionem redintegrari, aliud. quemlibet in sacerdotio vel diaconatu eriminaliter lapsum non debere consequi remedium poenitendi per manus im- positionem, ut laieum. Et hane utique observantiam de lapsis sacerdotibus sive diaconibus, B. Leo pri- mus in decretis suis, cap. 25, ex apostolica traditio- ne indubitanter descendisse testatur, juxta illud quod seriptum est : « Sacerdos si peccaverit, quis orabit pro eo? » Sed et in canonibus apostolorum, cap. 25, reperitur : « Episcopus, presbyter, diaconus in homieidio, perjurio, sive fornicatione deprehensus Parnor. CXLVIII. B Deus bis judicat in idipsum. Nempe, juxta ecclesia- sticam consuetudinem, clerieus pro eo crimine de- poni jubetur pro quo laicus, si admiserit, excom- municabitur, ut in statutis sanetorum Patrum fre- quentissime decernitur. Unde et laiei absque ecclesiastica communione solent poenitere, sieut et clerici absque administra- tione offieii. Non ergo mirum si clerici per manus impositionem remedium poenitendi pro criminibus admissum non, ut laici, consequuntur, qui nequa- quam, ut illi, pro eriminibus excommunicari ju- bentur. Si autem ipsi usque ad anathematis sen- tentiam inobedientes exstiterint, consequens est ut per manus impositionem sancta redintegrentur Ec- clesi:e, cum redierint, sicut et sanctum Niczenum concilium de Novatianis instituit. Nunquam tamen, ut laiei, remedium peenitendi per manus imposi- tionem consequentur, etiamsi penitus absque ordi- ne suscepto recipiantur. Hine B. Aug., in lib. r. . contra Donatistas de baptismo, de quolibet haretico ex haeresi absque administratione officii recepto te- statur quod nec ipsi manus inter laicos imponenda sit, eo quod et in deposito sacramentum ordinatio- nis permanserit. Eeelesiasticarum regularum institutiones partim ab ipsis apostolieis accepimus, partim a Romanis pontifieibus; partim ab aliis sanctis Patribus, quo- rum tamen judicia Romani pontifices firmaverunt. C Etapostolos quidem, ad informationem nascentis D Ecclesi, quinque tantum synodos instituisse ex li- bro Actuum ipsorum et ex traditione majorum di- dicimus. Harum primam statim post ascensum Do- mini de electione Matthiz apostoli in locum prodi- toris Judae celebraverunt, Secundam, cum septem diacones eligerunt ad dispensationis ministerium. "Tertiam, de conversis ex gentibus, ne judaizare co- gerentur, sed tantum ut abstinerent a fornicatione, ab idolothytis et sanguine. Horum ultimum B. Au- gustino dispensatorie videtur institutum, si tamen ita intelligitur ut abstinerent a carnibus quarum sanguis non esset effusus. Scribit enim de hoe, lib. It, eontra Faustum : « Elegisse, inquit, mihi viden- tur apostoli pro tempore rem faeilem et nequaquam observantibus onerosam, in qua eum Israel gentes, propter illum angularem lapidem duos in se con- dentem [forte parietes], aliquid commune observa- rent. At ubi Ecclesia gentium talis effecta est ut in ea nullus Israelita carnalis appareat, quisnam Chri- stianus observat ut turdos vel minutiores aviculas non attingat, nisi quarum sanguis effusus est? aut leporem non edat, si, manu a cervice percussus, nullo cruento vulnere occisus est? Et qui forte pauci adhue tangere ista formidant, a cseteris irri- dentur. Ita omnium tenuit animos in hae re illa sententia Veritatis : Non quod. intrat in os vestrum vos coinquinat, sed quod exit (Matth. x v ), nullam eibi naturam quam societas admittit humana; sed quze iniquitas committit peccata condemnans. « Non ergo 38 1195 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1196 mirandum si successores apostolorum aliqua dis- A prologo suo de canonibus, se asserit invenisse; pensatorie instituerunt, quze eorum posteri, muta- tione temporis hoc exigente, rationabiliter aliquan- do mutare vel penitus abrogare consueverunt. Quartam vero synodum de credentibus ex Judaeis ab apostolis factam legimus, cum eos a legali- bus earemoniis prohiberent; et hoc pro abolenda suspicione quorumdam qui eos legales caeremonias, quasi idololatriam, respuere putabant. Has qua- tuor synodos apostoli Hierosolymis celebrarunt, ut liber Actuum ipsorum intimare videtur. . Quintam autem apostolorum synodum ex tradi- tione majorum accepimus, eum singuli singulas pro- ferentes sententias symbolum conderent quod uni- versalis Ecclesia tenet, cum jam ab invieem disces- Suri essent, ut in omnem terram sonus eorum ex- iret (Psal. xvii). Sie enim B. Clemens papa, disci- pulus et successor apostolorum in decretis suis te- statur. Item, S. Leo papa I Puleherize Augustae scri- bens :.« Ipsa inquit, catholici symboli brevis et per- fecta confessio duodecim apostolorum totidem est signata sententiis. » Item, beatissimus Pater Am- brosius clavem regni coelorum deputans esse fidem apostolorum : « Clavem, inquit, istam arbitror duo- decim artificum operatione conflatam. Duodecim enim apostolorum symbolo fides concepta est, quam, velut periti artifiees, in unum eonvenientes elavem suo concilio conflaverunt. » Hoc. est ergo symbolum eatholieum sive fides apostolorum, sine cujus pro- fessione nec baptizamur nec ad poenitentiam cano- niee recipimur; quam et quotidie, eum surgimus, juxta traditionem sanctorum Patrum, recensere de- bemus. Hine B. Augustinus in homil. 43 : « Nunquid, inquit, quando surgis, non te vestis? Sic et comme- morando symbolum tuum , vesti animam tuam, ne forte eam nudet oblivio, et remaneas nudus, et fiat quod ait Apostolus ( quod absit a te!) : Sí tamen ve- stiti, non nudi vel exspoliati inveniamur (II Cor. v).» Vestiti ergo erimus fide-nostra. Et ipsa fides et tu- niea est et lorica. Tuniea, contra eonfusionem ; lo- rica, contra adversitatem., Prater hae autem, quinquaginta capitula inve- niuntur, qua canones apostolorum inscribuntur , quibus tamen diflieile eredunt qui in predictis apo- stolorum synodis nihil de his commemoratum inve- niunt. Sed et plurima sunt quae ex apostolica insti- tutione aecepimus, quz tamen in illis nequaquam invenimus. Nee utique necesse fuit ut apostoli om- nia communiter instituerent, cum et singillatim ta- lia instituere possent, sicut etiam Romani pontifices ex eorum auctoritate adhue facere solent. Ergo postposita quorumdam inconsiderata :opi- nione, nos magis apostolicorum. virorum, Ro- manorum utique pontificum attestationi creda- mus, qui singula pene capitula eorumdem ca- nonum apostolos instituisse sparsim. in decretis suis testificantur. Nempe Zephyrinus papa, a B. Petro X VI, apostolos septuaginta canones condidisse testatur; quorum quinquaginta tantum beatus Isidorus, in C quibus nos utimur. Sanetus autem Anacletus papa et martyr, a B. Petro quintus, et ab ipso presbyter ordinatus, nonum capitulum eorumdem eanonum apo- stolos statuisse declarat, videlicet « ut ministri altaris, facta oblatione, communicent. » Sanctus quoque Cal- listus papa et martyr de undecimo item fatetur, quippe « ut communicator excommunicati simili subjaceat excommunicationi. » Sic et alii sancti Patres de aliis eorumdem canonum capitulis testifieari repe- riuntur, qui magis pro veritate mori, quam vel pro vita mentiri delegerunt. Horum igitur testimoniis et nos. necessario credimus, mne ipsi saneto Spiritui minus eredere judicemur, cujus instinetu ipsos talia testificatos fuisse [ms. fore] non dubitamus. . Sciendum autem quod B. Gelasius papa librum qui De canonibus apostolorum apud Graecos inseri- bitur pro apocrypho deputavit, eui et nos eontra- dieere non debemus, quia hoc eum sine causa fe- cisse non credimus. Fortasse liber ille de capitulis qua et Patres receperunt nihil dicit, aut, si dieit, nonnihil mendosum annectit. Quod tamen solertia catholici interpretis prudenter nobis in Latino sub- traxit, sieut. beatus Hieronymus, eum transferret Origenem, szpe fecisse monstratur. Sed, quidquid de illo libro conjiciatur, nostamen illa quinquaginta capitula, quze per sanetum Clementem Romanum pontificem ex Graeco translata legimus, absque seru- pulo recipere possumus; quae et saneta Romana Eeclesia eustodit, nobisque custodienda per beatum Adrianum papam mandavit. Sie itaque multa. ex apoceryphis deprompta saneti Patres receperunt, sieut Judas apostolus in Epistola sua testjmonium de prophetia Enoch assumptum recepit; quam. ta- men prophetiam sancta Eeclesia quasi apoerypham repudiavit. Apoerypha autem dici ecclesiastici do- etores tradunt, non quia omnia mentiantur, sed quia dubiw et suspectee auctoritatis esse videantur. Nam sepissime multa eanoniea suis nzniis inter- serunt, quae nequaquam Catholici eum eisdem nz- niis refutare debebunt. Unde supra dictus papa Ge- lasius : « Nunquid, inquit, in ipsorum hzereticorum libris non multa quz ad veritatem pertineant po- sita releguntur? Nunquidnàm ideo veritas refutanda est, quia illorum libri, ubi pravitas interest, refu- . tantur? Aut, ideo pravi libri suscipiendi sunt eorum, quia veritas, qua illie inserta est, non negatur? Ait Apostolus : Omnia probate; quod bonum est, tenete (Thess. 1r). Ergo, juxta eumdem aposto- licum, utrumque debemus : et librum, de canonibus apostolorum pro apoerypho repudiare; et capitula , si qua in illo ad. veritatem pertinentia inveniuntur, non reprobare : illa, inquam, minime, quz sancti Patres pro authentieis receperunt, imo quorum auctoritate suas sanctiones saepissime firmaverunt. Multa quidem et alia apostolos instituisse non dubi- tamus; qua tamen nullo eorum speciali seripto pro- mulgata reperimus. Unde beatus Augustinus, in libro r contra Donatistas, « de baptismo quod , in- 1197 'tum sed semper retentum est, non nisi apostolica auctoritate traditum rectissime creditur. » Ergo nec hujusmodi traditionum contemptores minus coer- cendi sunt quam preevaricatores divinarum legum, ut idem doctor ad Casulanum presbyterum scribens testatur. Post apostolos autem Romani pontifices, tam in potestate quam in praedicatione eorum successores, ecclesiasticam disciplinam studiosissime suis insti- tutis formasse et informatam propagasse reperiun- tur; et hoc utique diverso modo. Sicut enim ipsi sanete Ecclesie diversis temporibus prcefuisse le- guntur, ita et diverse suis temporibus consuluisse inveniuntur. Nam a beato Petro usque ad sanctum Sylvestrum varie et ecreberrimze persecutiones fue- runt, in quibus episcopi, utpote capita aliorum, maxime periclitabantur. Unde et Romani pontifices illius temporis multiplieiter eos pro qualitate perso- narum, necessitate rerum, opportunitate temporum scriptis suis consolati sunt; in quibus de eorum judiciis multa vel pene omnia statuerunt, ut im- proborum praesumptionem ab eorum infestatione quoquo modo «compescerent; quippe, attestante saneto Fabiano papa et Martyre, ipsi apostoli eorum- que suecessores statuerunt ut episcopi aut nunquam aecusarentur, aut accusari difficillime permitteren- tur. Nam, ut beatus Eutychianus papa et martyr te- statur, si aceusatio episcoporum tunc facile et pas- sim. admitteretur, perpauci nimis invenirentur qui eo tempore episcopatum non fugerent, eum et quoti- dianam mortem ex persecutione timerent, nec ta- men improborum aceusationem declinare possent. Sanctus etiam Anacletus papa et martyr ad uni- versos episcopos Italiae scribens, dejectionem sive damnationem episcoporum sibi Dominum reservasse testatur, quasi hominum judicio subjacere non vi- deantur. Nec mirum .hoe eos eo tempore judicasse, cum acerrima persecutio non nisi perfectissimos ad episcopatum venire permitteret, quippe qui jam pro Christo omnia extrema pati non timerent. In tem- pore autem pacis aliquid de illa difficultate aecu- sationis sive damnationis episcoporum non incon- grue remittitur, eum episcopatus non jam a paucis, quasi mors, religiose timetur, sed a plurimis, quasi gloria, ambitiose appetitur, et appetitus eriminose administratur, scilicet eum jam non talis perse- eutio aliquem ab episcopatu vel peccato deterreat, sed ipsa pacis tranquillitas et honoris sublimitas magis ad peccandum illiciat. Unde in Niecno con- cilio non magis episcopis quam quibuslibet clericis in damnatione parcitur, cum generaliter in eo omnes damnentur quicunque se contra sacras regulas efferre non verentur. Ante illud sane concilium tantze persecutiones undique sevierant, ut Romani ponti- . fices tribulatos vix quoquo modo scriptis suis con- solari sive eontra improbos defensare sufficerent, nedum ecclesiasticam disciplinam usquequaque ple- niter et regulariter instituere possent. APPEND..IIl, — MONUMENTA GREGORIANA. quit, universa tenet Ecclesia, nec conciliis institu- A — A tempore autem hujus concilii jam aliquantulum b D Constanti nopolitani, 1198 sedatis persecutionibus, iidem pontifices multo ple- nius et decentius ecclesiasticas regulas tum per se jn decretis suis, tum per alios in conciliis promul- gare, sive promulgatas confirmare coeperunt. Quas et in posterum ecclesiastici doctores magis in usu habere consueverunt. Has etiam B. Adrianus papa eum canonibus apostolorum ad instructionem Occi- dentalium Ecclesiarum dirigendas destinavit, vide- licet ut ipsum Nicaenum et alia hujusmodi concilia, quorum quadam, etsi Nieceno concilio antiquiora, tamen post Niezenum in auctoritatem recepta; item et illa Romanorum pontificum decreta, quz post idem concilium instituta leguntur. Nec hoc utique ideo fecisse credendus. est quasi antiquioribus sta- tutis in aliquo praejudicaverit; imo potius ideo ut competentiora quaeque regulari Ecclesiarum instru- ctioni procuraverit. Nec mireris quod ipsorum conciliorum auctori- tatem Romano pontifici aseribimus. Nam, « nulla coneilia rata leguntur, quae apostolica auctoritate fulta non fuerint, » ut beatus Damasus papa in de- cretis suis, cap. 9, asserit : cui S. Athanasius et Julius papa, Niezenum quoque concilium, et reliqui sancti Patres astipulantur. Sanetus quoque Marcellus papa et martyr in decretis suis, eap. 5 : « Ipsi, in- quit, apostoli, eorum quoque successores, Domino inspirante, constituerunt ut nulla fieret synodus preter Romana sedis auctoritatem. » Nam illius sedis episcopus judex est totius Ecclesie. Nec ali- quod judicium valet absque legitimo judice. Sunt autem quatuor concilia quibus Romani pontifices magnam reverentiam detulisse leguntur, Niecnum scilicet, Constantinopolitanum, Ephesi- num, et Chaleedonense concilium ; qua a beato Gre- gorio non semel ut quatuor Evangeliorum libri veneranda censentur, et sub terribili anathemate contemni prohibentur. Primum ergo horum a cccxviu Patribus in Niczea Bithynie habitum est ex auctoritate S. Sylvestri papa, contra Arium Alexandrinum presbyterum, qui tres gradus in saneta Trinitate asseruit. Item, Pa- trem majorem, Filium minorem, Spiritum sanctum creaturam, tempore Constantini principis, Attici Macarii Hierosolymitani. et Alexandri patriarchze Alexandrini. In quo concilio eondemnata haresi Ariana, seeundum post aposto- los Symbolum, et viginti canones promulgaverunt. Huie corteilio legati sedis apostolice, magnus Osius Cordubensis episcopus, Vietor et Vincentius, pre- sbyteri Romanz Eeclesiz, vice Sylvestri papae prae- fuerunt, et statuta ejusdem coneilii primaria sub- scriptione firmaverunt. Ipse etiam Sylvester papa Romane generali synodo praesidens, predictam ro- boravit synodum eum subscriptione ccrxxv episco- porum. Et sciendum quia Romani pontifices nunquam ad coneilium: Roma exire consueverunt, sed per legatos suos hujusmodi conciliis praefuerunt. Unde S. Leo papa, a christianissimo imperatore Marciano ad 1199 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1200 Chaleedonense eoneilium devotissime invitatus, hac À etum ex litteris majorum didieimus quia Niceni ratione se exeusavit quod nullum inde exemplum a praedecessoribus suis aeceperit. De concilio igitur Nieeno S. Ambrosius Mediolanensis episeopus seri- bens : « Non humana, inquit, industria, non com- positione aliqua cccxvut episcopi ad eoncilium ve- nerunt, sed ut in numero eorum per signum suae passionis et nominis Dominus Jesus suo probaret se adesse concilio. Crux in ccc, I8 nomen in X et vi11 est sacerdotibus. » Item Leo, qui supra, scribens ad Anatolium patriarcham Constantinopolitanum: « Illa, inquit, Nieenorum eanonum per sanetum vere or- dinata Spiritum eonditio nulla unquam est parte solubilis. Nulla. sibimet de multiplieatione congre- gationis synodalia coneilia blandiantur. Neque cccxvnr illis episcopis quantumlibet copiosior nu- merus sacerdotum vel comparare se audeat vel prae ferre, cum tanto divinitus privilegio Niezna sit synodus consecrata, ut, sive per pauciores sive per plures ecclesiastica judieia celebrentur, omni peni- tus auctoritate sit vacuum quidquid ab illorum fuerit constitutione diversum. » Idem alibi : « Sancti, inquit, illi et. venerabiles Patres qui in urbe Niesna, sacrilego Ario eum sua impietate damnato, mansuras usque in finem mundi leges ecclesiasticorum canonum eondiderunt, apud nos intra orbem terrarum in suis constitutionibus vivunt; et si quid usquam aliter quam ipsi statuere praesumitur, sine eunetatione cassatur. » Ex his ergo colligere possumus quam indubita- bilem reverentiam Nieenis canonibus jugiter exhi- bere debeamus. Apud nos autem Niezno concilio viginti eapita aseribuntur, quamvis multo plura illius eoncilii eapita reperiantur. Antiochenum enim concilium, de Pascha, ibi asserit institutum ne in xiv luna eum Judiis celebretur, ut Tessaresezde- eaditze, id est, Quartadecimani faciunt; qui etiam inde nomen sue haeresi condiderunt. lem sanetus Athanasius patriareha Alexandrinus, qui in. Niezno concilio nondum episcopus, sed episeopatu jam tune dignissimus interfuit, Feliei papa scribens asserit quod Niezni Patres constituerunt, sieut et nos su- pra retulimus, ne concilia absque sententia Romani pontifieis celebrentur. Item Zosimus papa de appel- lationibus episcoporum statutum affirmavit in com- monitorio quod legatis suis ad Africanum conci- lium direxit; Africani tamen Patres se hoe in suis exemplaribus non invenisse protestati sunt. Quae utique exemplaria non nisi viginti eapita habuerunt, sieut et illa qua ipsi postea ab Orientalibus epi- Scopis pro auetoritate mutuaverunt. Item Julius papa preter viginti plura illi coneilio aseribit capita, qua tamen in antiquis decretalibus Romanorum praesulum reperiuntur, unde in Nieznum concilium translata creduntur. Predietus etiam patriarcha, scilicet Athanasius, et Mareus papa septuaginta illius concilii asserunt esse capita, quamvis viginti tantum nunc usque- quaque illi eoneilio aseribantur. Hoc autem ideo fa- Patres illa tantum quasi specialius instituisse le- guntur; reliqua vero, usque ad septuaginta, non tam ipsi prineipaliter instituisse quam ab aliis jam. con- firmasse instituta reperiuntnr : Nam Osius Cordu- bensis episeopus, aliunde illa mutuasse et in synodo recitasse legitur. Erat enim eonsuetudo sanetorum Patrum in hujusmodi consiliis, non solum propria instituere, sed aliorum statuta firmare. Multa quippe in illis ventilare, et ventilata pretraetare consueve- runt; quae tamen ecelesiastiea consuetudo eorum specialius statutis annumerasse non reperitur. Sie utique Chaleedonense coneilium multa per viginti dies pertraetasse et confirmasse legitur; eui tantum solummodo unius diei statuta videntur aseripta. Ita ergo et Niccno concilio sua specialia statuta com- petenter ascribimus, nee tamen attestationi sanete- rum Patrum de septuaginta capitibus contradicere debemus. Prodietus etiam Osius et Januarius Beneventanus episcopus ex legatione sedis apostolieze eadem capita in Sardicensi concilio postea firmasse leguntur. Beatus quoque Isidorus in prologo suo de canonibus quaestionem septuaginta capitum eum magnitudine ejusdem eoncilii libri excusat, quem libris quatuor Evangeliorum apud Graecos aeque magnum affirmat. Seiendum autem quod in Latinis exemplaribus non omnium cccxvimr Patrum nomina reperiuntur qui tamen in Niezno coneilio subseripserunt : nam stu-- C diosi servi Dei, ut legitur, non tam Occidentalium quam Orientalium Patrum nomina conseribere stu- duerunt; quia Oeecidentales non similiter quiaestio- nem de hairesibus habuerunt. Secundum autem illorum quatuor conciliorum, Constantinopolitanum, a cr Patribus habitum est contra Maeedonium illius sedis episcopum, qui Spiritum sanetum Deum esse negabat, dra CCCCX VIII, tempore Gratiani et Theodosii principum, Damasi pape, Cyrilli Hierosolymitani, Neetarii Constan- tinopolitani, Timothei Alexandrini. In quo con- cilio, eondemnatis omnibus haeresibus, symbolum traditur quo tota Grzeeorum et Latinorum confessio in Eeelesiis modo utitur, tresque ibi canones insti- tuuntur. Hoe ergo symbolum Orientales primum, D qeinde Occidentales frequentare eceperunt. Unde saneti Patres in quarto Toletano concilio statuisse leguntur, tempore tandem Pelagii papae, ut in omni Dominica recitaretur in eeclesiis more Orientalium Ecclesiarum. Deinde Galli et Germani ex traditione ejusdem coneilii ipsum mutuasse creduntur, eum eamdem translationem et adhue pene sequi vi- deatur. Nam post damnationem Felieis hzeretiei, ut legitur, tandem sub Carolo imperatore hoc in usu ha- bere cceperunt, propter haretieos illius temporis, qui processionem Spiritus saneti de Filio negave- runt, videlicet ut illlos per ipsum symbolum con- funderent, eum in illo qui ex Patre Filioque pro- cedit tam aperte dicerent. Sed quia nomen Filii in authentieis exemplaribus ne quaquam invenieba- 1201 APPEND. IIT. — MONUMENTA GREGORIANA. 1202 tur, ipsum etiam symbolum cum tali additamento A scha sinus et Lucentius episcopi, et Bonifacius pres- recitari venerabilis Leo papa illo tempore prohibuit eo quod sancti Patres hujusmodi adjectionem in symbolis penitus prohibuerint. Romani quoque usque ad tempora divae memoric Henrici primi im- peratoris eo symbolo uti noluerunt. Sed idem im- perator hoc a Romano pontifice impetravit, ut et Romani illud, more aliorum, decantarent, sicut ve- nerandus abbas Berno testatur in libro suo De insti- tutione missarum. Quamvis autem Niezenum symbolum majoris auc- toritatis esse videatur quam Constantinopolitanum, nos tamen Constantinopolitanum magis in Ecclesia non immerito frequentamus. Nam in illo plura contra haereticos necessaria quam in Niezno reperimus, quia eontra Arianos specialiter agit. Nee tot hszresibus quot Constantinopolitanum suis sententiis obviavit. In illo enim de unitate Ecclesiz sive baptismi, deresurrectione mortuorum, et vita futuri saeculi habetur, quod in Niezeno non reperitur. Plenius etiam agit de Spiritu sancto quam Nieznum ; unde et nostratibus potissimum in usum venisse asseritur. Sciendum autem quia nos non solum nomen Filii de quo pradiximus, sed multa alia in eodem symbolo, praecipue ex Niceno symbolo, adjicere solemus, ut, Dewm de Deo, lumen de lu- TWne; in quo tamen non adeo peccavimus, cum Romana Ecelesia jam non contradicat, imo cum: et ipsa hujusmodi adjectiones admittere non re- nuat. " Tertium vero universale concilium Ephesi habi- tum est a cc Patribus contra Nestorium Constanti- nopolitanum episcopum, qui dicebat S. Mariam Vir- ginem non Dei, sed hominis tantummodo genitricem, ut aliam personam carnis, aliam faceret deitatis, &ra ccccrx vir, tempore Theodosii Junioris, S. Coe- lestini papae, Cyrilli Alexaudrini, Juvenalis Constan- tinopolitani [Hierosolymitani]. In quo concilio contra Nestorium duodecim capita instituta sunt, quae sce- pissime B. Cyrillo ascribuntur. Huie synodo legati 'sedis apostolieze idem Cyrillus, et Arcadius episco- pus ex Italia viee S. Coelestini papae preefuerunt, et ipsam apostolica auctoritate roboraverunt. Ad hoc concilium B. Augustinus per saeram Theodosii im- peratoris invitatus legitur, sed prius ipse ad Domi- num migravit quam ad ipsum epistola Romani principis pervezerit. Quartum universale concilium Chaleedone habitum esta poxxx Patribus contra Eutychem Constantino- politanum abbatem, qui asseruit Christum, post humanam assumptionem, non ex duabus naturis consistere, sed solum in eo divinam perrnanere, ara CCCCLXXXIX, [tempore] Marciani principis, S. Leonis pape, Juvenalis Hierosolymitani, Anatolii Constan- tinopolitani, In quo concilio viginti septem canones statuuntur. Huic synodo legati sedis apostolieze Pa- (1058-9) ccLxxx1x, vide Bellarm. lib. 1 De concil., e. 5, sed Bernaldus sequitur Bedam, Adonem, et byter vice S. Leonis pape praefuerunt; qui et statuta illius synodi firmaverunt, et predicto Anatolio quid- dam temere praesumenti in synodo liberaliter con- tradixerunt. De hoc concilio multi postea dubitave- runt, et ut retractaretur omnimodis efficere. stu- duerunt. Sed, quia hoc nequaquam a B. Leone papa permittebatur, tandem ab imperatore impetraverunt ut per universas provincias ad omnes episcopos qui Chaleedone convenerant litteras dirigeret, qui- bus eorum sententiam de eodem concilio exploraret. Qui omnes unanimiter rescripserunt Chalcedonense concilium usque ad sanguinem esse defenden- dum. Proter hae autem quintum universale conci- lium Constantinopoli legitur congregatum contra omnes hzreticos, et maxime contra Theodo- rum Mopsuestenum, qui dicebat alium esse Deum Verbum, et aliam Christum, et sacram Virginem Dei negabat genitricem, tempore Justiniani principis, Vigilii pape, domni Antiocheni, Eutychii Constan- tinopolitani. In quo concilio quatuordecim capita sub anathemate leguntur instituta. Item sextum Constantinopoli habitum est a CL (1058-9) Patribus contra Macarium Antiochenum et socios ejus, qui unam voluntatem et operationem in Christo falso asserebant, tempore Constantini principis, Agathonis papa, Georgii Constantinopoli- tani. In quo concilio, preedieto Macario, dum dam- naretur, oratorium [orarium] a quodam episcopo jussu synodi aufertur, et ipse cum sequacibus suis 'a synodo turpiter eum throno suo ejicitur, ut in Ro- mano pontificali legitur. Post quorum damnationem multze aranearum telae in medium deciderunt, quz inanem fallaciam haereticorum dejectam esse por- tenderunt. Deinde novem ibi capita leguntur insti- tuta. Huic concilio legati sedis apostolice, praefue- runt, inter quos fuit Joannes Romanze Ecclesiz tunc diaconus, sed non multo post apostolicus. De predictis autem quatuor conciliis S. Gregorius papa scribens ad Secundinum servum Dei inclusum, consuetudinem fuisse testatur ut quilibet novitius patriarcha se illa observaturum, missa synodica, re- liquis patriarchis profiteretur, antequam ab illis inter patriarchas reputari mereretur. Unde idem apostolieus in exordio ordinationis suze, missa syno- diea, patriarchisita professus est de eisdem conciliis: « Sicut, » inquit, « saneti Evangelii 1v libros, sic 1v concilia suscipere et venerari me fateor : Niczenum scilicet, Constantinopolitanum primum, Ephesinum primum, Chalcedonense; quia in his, velut in qua- drato lapide, sanetze fidei structura consurgit. Et, cu- juslibet vitee atque actionis existat, quisquis eorum soliditatem non tenet, etiamsi lapis esse videatur, ta- men extra zdifieium jacet. Quintum quoque conci- lium pariter veneror, in quo epistola, quce Ibze dici- alios. Vide Anastasium Biblioth. in Agathone. 1203 AD OPERA S. GREGORII APPENDIGES. 1204 tur, erroris plena reprobatur, et Theodorus, perso- A grense, Antiochenum, Laodicense, Sardicense. An- nam Mediatoris Dei et hominum in duabus substan- tis separans, ad impietats perfidiam cecidisse convincitur. Scripta quoque Theodorici [Theodoreti], per qua B. Cyrilli fides reprehenditur, ausu inviden- tide prolata refutantur. Cunetas vero personas quas prefata veneranda concilia respuunt respuo, quas venerantur amplector, quia, dum universali con- sensu sunt constituta, se, et non illa, destruit quis- quis praesumit aut solvere quos ligant aut ligare quos solvunt. Quisquis ergo aliud sapit, anathema Sit. » Nequaquam autem illorum quatuor conciliorum excellentiam ita praedicare debemus, ut reliquorum auctoritati in hoc quoquomodo preescribamus, illo- rum, inquam, quzv eodem modo et universaliter in- stituta, et apostolica auctoritate confirmata non du- bitamus. Nam, quia antiquitus patriarche illa qua- tuor tantummodo in suis synodicis se venerari pro- testati sunt, nullatenus hoe in contemptum reliquo- rum hujusmodi conciliorum fecisse credendi sunt, sed ideo potius quia nondum alia habuerunt. Si enim jam habuissent, procul dubio non magis illa quam ista quatuor contemnerent, utpote que non minus authentica et universalia et catholice professioni necessaria prospicerent. Unde B. Gregorius papa quintum concilium post illa quatuor congregatum in sua synodica adjecit, quod de sexto facere non po- tuit, quia illud nondum institutum, sed sub xvi successore suo postea instituendum longe preecessit. Sunt et provincialia concilia, quae post. illa univer- salia necessario recipere debemus; quia etin illis multa ecclesiasticis negotiis necessaria reperimus. Horum etiam observationem ipsa decreta Romano- rum pontifieum et statuta universalium synodorum nobis indicunt, qua» per singulas provincias annua- tim hujusmodi concilia celebrari sepissime praci- piunt, quod utique incassum preciperent, nisi et nos eorumdem conciliorum rationabiles. sententias recipere et observare decernerent. Preterea Gela- sius papa, in suis Decretalibus, cum de scripturis recipiendis sive non recipiendis diligentissime tra- etaret, post receptionem quatuor universalium cou- ciliorum, inferendo sententiam subintulit : « Sed et si qua concilia a sanctis Patribus instituta sunt, post horum quatuor auctoritatem et recipienda et B C cyranum concilium ante Niccnum fuisse legitur; sed, propter minorem auctoritatem ei in ordine supponitur; in quo Patres xviii statuerunt canones XxIv, quorum auctor maxime Vitalis Antiochenus episcopus dicitur fuisse. Neocassareense concilium post Ancyranum, sed ante Niezenum fuisse traditur;: in quo Patres xviri canones XIv statuerunt, quorum auctor maxime fuit Vitalis Salaminius. Gangrense concilium post Nicaenum fuisse legitur; in que Pa- wres xv canones xx statuerunt propter quasdam ecclesiasticas necessitates, maxime contra Eusta- sium [Eustathium], qui dicebat quod nullus conju- gatus, vel qui suis omnibus non renuntiaret, spem apud Deum habere posset, et alia hujusmodi bla- sphema. Antiochenum in enezeniis Antiochice faetum est; in quo Patres xxx canones XXv statuerunt, quorum auctor fuit Eusebius Palcstinus episeopus. Laodicense concilium, in quo Patres xxii canones LIX Statuerunt, quorum auctor fuit Theodosius epi- scopus. Sardicense concilium, in quo Patres Lx ca- nones XXI statuerunt, quorum auctor maxime fuit Osius Cordubensis episcopus, et sanctcte Romana Ecclesie legatus. Hie est ille Osius, qui vice S. Syl- vestri papae. Niczeno concilio praefuit, qui et in His- pania usque ad tempus Constantii imperatoris du- ravit, qui tamen in ultimis, ut Severus Sulpicius in Chronicis suis testatur, satis inepte desipuit. Nam cum a legatis ejusdem Ariani imperatoris, sive Ari- minensis concilii pro testimonio fidei inquireretur, si Niceena synodus filium Patri ój.002ctov, id est con- substantialem, quod est Catholieorum, an óuotobstoy, id est consimilem, tantum. assereret, quod est Aria- norum, tale fertur. dedisse responsum; Utrumque recte dici. Unde deinceps nec Catholicis, nec Arianis - erat acceptabilis. Regula» quoque Sardieensis con- cilii, etsi Orientalibus sociantur, magis tamen apud Latinos quam. apud Graecos inveniuntur. De hoc concilio B. Augustinus Eleusio et Clorio scribens lestatur sibi magis illud videri Arianorum fuisse quam Catholicorum, eo quod catholici pontilices, Athanasius, inquam, et Julius in libro ejusdem concilii reperiantur improbati. Nos tamen nequa- quam praedictos canones de eodem concilio refutare D debemus, quos utique sancta Romana Eeclesia ve- custodienda decrevimus. » Item sanctum Chalcedo. | nense concilium : « Regulas, inquit, sanctorum Pa- trum, per singula nune usque concilia institutas, proprium robur habere decrevimus. » Orientalia autem concilia et plurima Oceidentalium jam insti- tuta fuerunt, cum hoc debeat confirmatione syno- daliter constituere. Quapropter non est dubitandum quin et hujusmodi conciliorum statuta observare debeamus, quibus apostolica decreta. et universalia concilia astipulari videmus. Horum autem alia sunt Orientalia, alia Occiden- talia. Orientalia sunt, qua Orientales Patres insti- tuerunt : Ancyranum scilicet, Neocasareense, Gan- neratur, quos et Nieadna synodus a predicto Osio recitatos audisse et confirmasse refertur. Hoe igi- tur sunt Orientalia concilia, quae» ante Chalcedo- nensem synodum facta leguntur, unde et ab eadem confirmata non dubitantur. Sciendum autem Orientalium econeiliorum multas editiones sive translationes reperiri de Graco in Latinum. Quippe Philo et Evaristus Constantino- politanam de. Graco in Latinum synodum transtu- lisse leguntur. Item. quidam. Dionysius. Stephano episcopo «canonum Orientalium conciliorumque multas editiones transtulisse scribitur. Item: Euge- pius abbas eosdem canones de Graco in Latinum vertit, ut eruditissimus vir Cassiodorus ex senatore 1205 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1206 monachus in libro De illustribus viris, cap. 23, te- A gustoa ccx1v episcopishabitum, aera CCCCXXX VII, ca- statur. » Eugepius [Eugipius], inquit, in dialectica quondam meus collega, petitus a Stephano Saloni- tano episcopo, ex Grecis exemplaribus canones ecclesiasticos moribus suis pares, ut erat planus at- que disertus, magna eloquentie luce composuit, quos usu celeberrimo Ecclesia Romana eomplecti- tur. Hos etiam oportet vos monachos assidue lege- re, ne videamini tam salutares ecclesiasticas regulas culpabiliter ignorare. » Beatus quoque Isidorus in Colleetario suo de canonibus, quatuor editiones "Niezni concilii compaginavit; duas vero vel tres reliquis Orientalibus conciliis ascripsit. Sed harum editionum illam nos maxime sequimur qua caeteris emendatior et apostolice sedi acce- ptior videtur, videlicet quam beatus papa Adrianus per manum Caroli imperatoris Occidentalibus di- rexit Eeclesiis. Nec otiose notandum quod multa obscura per diversarum collationem editionem sa- penumero declarantur , ut illud de Nicano concilio , quid sit subintroducta mulier? hoc alia editio apertius ponit, id est, ezxtraneam. Ac si dicat : « Clericus nul- lam feminam habeat secum extraneam : sed tantum, matrem, vel sororem, vel ziam, » quam iterum alia editio apertius vocat amitam. Tusci enim pro ami- ía, dicunt ziam. Item, in eodem concilio, « quod diaeonisse manus impositionem habere negantur, » non nisi de Paulianistarum diaconissis intelligere ex diversis translationibus edocemur. Nam diaco- nisse Catholicorum manus impositionem habent , juxta Chalcedonense concilium. Item, in concilio Laodicensi legitur, « ne ordinationes fiant sub con- spectu audientium ; » quod alia editió expressius dieit catechumenorum. Nam catechumeni quorum- libet sacramentorum confectioni interesse prohi- bentur. In hunc ergo modum, multa ibi obscure di- | cta per te ipsum investigare poteris, si diversas edi- tiones studiose perscrutari euraveris. Sed haee for- tasse a scientioribus, quasi non necessario notata deputantur; nostri tamen similes hoe attendere debent, quos aliquando in hujusmodi haerere non diffidimus, sicut et nos scepissime feeimus. Oeccidentalia autem illa dicuntur qua in parte Occidentis faeta monstrantur, ut Africana, Galli- cana, sive in Híspaniis celebrata. Et Africana di- cuntur pene omnia qua? Carthagine facta sunt; quo- rum primum xr episcoporum sub Constantio impe- ratore xiv capita constituit, quorum auetor fuit Gratus Carthaginensis episeopus. Secundum Car- thaginense concilium sub Valentiniano Augusto, aera cCcccxvin habitum, xim eapita constituit, quorum auetor fuit Genelius. [ Genedius] Carthaginensis epi- scopus, Tertium Carthaginense concilium a XLVII episcopis habitum, aere CCCCXXX V, canones L consti- tuit, quorum auctor fuit Aurelius Carthaginensis episcopus eum S. Augustino Hipponensi episcopo. Quartum Carthaginense concilium sub Honorio Au- (1060) Videtur deesse vox consulum. nones cIII constituit, quorum auctor fuit idem Au- relius cum S. Augustino. Quintum Carthaginen- se concilium ab episcopis Lxxiir habitum, zra CCCCXXXIX, canones xv constituit, quorum auctor idem Aurelius fuit. Sextum Carthaginense concilium tempore Honorii XII et Theodosii VII Augustorum ab episcopis ccxvrt habitum, &ra CCCCLV, capita XIII - constituit, ubi actum est ut Nicaenum concilium ab Orientalibus episcopis peteretur; cui synodo legati sancte Romance Ecclesi: Faustinus episcopus, Philippus et Asellus presbyteri praefuere ex parte Zosimi papae, cum praedieto Aurelio et S. Augusti- no. Septimum Carthaginense concilium tempore Honorii XII et Theodosii VII Augustorum (1060), ab episcopis Xvr1IL, aera qua supra habitum, canones v eonsütuit, cui synodo praedicti sedis apostolicae legati prafuerunt cum Aurelio et S. Augustino: Octavum Africa concilium in Milevitana civitate sub Honorio Augusto ab episcopis ccxrv habitum , aera CCCCLX, Pelagianam haeresim cum octo capitibus anathematizavit, deinde, xxvirr canones constituit ; cui synodo item Aurelius et S. Augustinus episcopi prefuere. Horum autem conciliorum statuta ab Africanis Patribus Romano pontifici ad confirman- dum directa leguntur; quae etiam adhuc in Roma- nis exemplaribus, in duobus Breviariis collecta reperiuntur. Unum, quod cum subscriptione Ccx vi episcoporum; utrumque autem cum apostolica au- ctoritate firmatum. Eadem etiam ,Breviaria beatus Adrianus cum praedictis Orientalibus conciliis Caro- lo imperatori Romze ad dispositionem Occidentalium Ecclesiarum tradidisse legitur. Ergo et nos eadem pro authenticis recipere et observare necessario de- bemus que apostolica auctoritate firmata Ecelesiisque ad observandum directa indubitanter percepimus. JEra autem hujusmodi conciliis przefixa pro anno Dominiec Incarnationis intelligitur, quae juxta Isi- dorum ab cre denominatur, eo quod anni apud an- tiquos are notarentur, cum et indictiones institue- rentur. Sed quia cs caret aspiratione, ab 7je«, id est, nomine Junonis, id est aeris, tractum videtur, infra qua maxime tempora variantur (sic). Et notandum quia Chronica pauciores annos ab Incarnatione D Domini conciliis aseribunt, quam in titulis eorum reperiantur : illa, inquam, Chronica, quae domnus Heremannus, egregius ealeulator et temporum sub- tilissimus indagator, ex diversis Chronicis et histo- riis diligentissime composuit; quz usque ad MLIv Dominieze Incarnationis annum fideliter perduxit. Nam in illis seeundo universali concilio, videlicet Constantinopolitano primo, CCCLXXX annus ascribi- tur; eui in titulo ccccxvrr attribuitur. Item in illis tertio universali concilio, id est Ephesino, ccccxxx videlicet annus adjicitur ; eui in titulo CCCCLXXX VIII sociatur. Item, in illis Chaleedonense concilium sub CCCCL anno ponitur; cui in titulo cCCCCLXXXIX ascri- 4 C 1207 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1208 bitur. Nempe cra in his titulis xxxvrr annorum plus A scopus fuit. Valentinum concilium tempore Gra- habet quam reperiatur in Chronicis. Hae quoque diversitas et in Afrieanis, et in aliis Occidentalibus conciliis sepenumero invenitur, qui- bus item aera preefigitur. Qualibet autem occasione hujusmodi diversitas evenerit, nequaquam tamen nobis fidem rerum impedire debebit; cum et in ipsis sacris litteris diversa temporum pranotatio nullo modo rerum veritatem impedierit. Nam in illis LXX Interpretum auctoritas ab Hebraica veritate in numero annorum adeo discordat ut ab origine mundi plus mille annorum quam illa in nativitate Domini ponat. Familiaris utique chronographis hujusmodi diversitas, nec lectores multum inde curant; dum tantum ea qua legerint indubitatze veritatis esse co- gnoverint. Seiendum tamen quia majores nostri scripta adno- tatione temporum firmare consueverunt; sicut. et Romana leges quas suscepit Ecclesia preecipiunt. Dieunt enim : « Si qua post hac edicta sive consti- tuliones sine die et consule fuerint deprehensz, au- ctoritate careant. » Hinc est quod sancti Patres etiam" ecclesiasticis statutis sive scriptis diem et consulem assignare solent, annumque ipsius consu- lis sive consulum signanter ascribunt; ut illic, Ho- norico duodecies, et Theodosio septies, subauditur consulatu annuato, faetum est v1 Carthaginense con- cilium. Afrieani quoque canones preacipiunt ut lit- tera quas episcopi ab ordinatoribus suis accipiunt, diem et consulem habeant, ut tempus suz ordinatio- nis semper attendant, nec his qui prius ordinati sunt temere se praeferant : sed ecclesiastica instituta non tam ex temporis sive consulis adnotatione quam ex apostolica et universali assensione tantum firmi- tatis acceperunt, ut nequaquam de eorum auctori- tate dubitetur. Quapropter et nos eorum auctoritati praejudicare non debemus, etiamsi certum tempus institutionis eorum ignoremus. Notandum quoque quia aera nonnunquam abusive pro capitulo ponitur, ut in illo scripto Toletani concilii, ubi de ordine te- nenda synodi tractatur. Gallicana quoque concilia plura sunt, et in pluri- bus loeis eongregata; quorum Arelatense in primis ponitur. Primum igitur Arelatense concilium, tem- pore Constantini imperatoris et Nicezni concilii ab episeopis pc habitum, et ad eonfirmandum S. Sylve- b stro pap: directum, xxr1 Canones statuit, quorum auctor S. Marinus Arelatensis episcopus fuit. Se- cundum Arelatense concilium ab episcopis diversa- rum provinciarum xxxri babitum canones xxv con- stituit; cui synodo Theodorus episcopus ex Dalma- tia et Agathon diaconus S. Sylvestri papae legati cum S. Marino Arelatensi episcopo przeluere; in qua etiam fuit Cacilianus Carthaginensis episeopus. Tertium Arelatense concilium sub Marciano Augusto ab episcopis X1v habitum, sera ccccrxr, canones 1v con- stituit, quorum-auctor S. Caesarius Arelatensis epi- (1061) Tom. I Concil. apud Urbieum. tiani et Valentiniani imperatoris ab episcopis xx ha- bitum, àra ccccxin, canones rv constituit; eui syno- do Fegadius episcopus praefuit. Taurinancium | Tau- rinatense] concilium vrr canones constituit habi- tum tempore Felicis haeretici, cujus mentionem fa- cit Regiense concilium ab episcopis x1rr sub impe- ratore Theodosio Minore et Valentiniano habitum, &rà CCCCLXXVII, canones vIr constituit, eui syuodo S. Hilarius episcopus praefuit. Arausieum concilium ab episcopis xvir tempore "Theodosii Minoris ha- bitum, ara CCCCLXXIX, canones xxIX constituit, quorum auctor S. Hilarius episcopus fuit. Vasense concilium (1061) apud Auspicium episcopum sub "Theodosio minore, &ra CCCCLXXX, canones x con- stituit. Agathense concilium anno xxt Alarici regis ab episcopis xxiv habitum, ara pXiv canones LXXI constituit, quorum auctor Gozarius «episcopus fuit. Aurelianense concilium ab episcopis xxvii habitum, canones xx vri constituit, cui concilio Defro- dius episcopus prafuit. Hucusque de Gallieanis conciliis; deinde videamus de Hispanis. Eliberitanum concilium, tempore Constantini im- peratoris ab episcopis xvirr habitum, canones LXXXI constituit, cui Osius Cordubensis episcopus inter- | fuit. Tarraconense concilium anno yi Theodorici regis ab episcopis x habitum, era DxviI canones xir constituit, cui Joannes episcopus preefuit. Gerun- dense concilium anno vtr Theodorici regis ab episco- pis vu habitum, aera nx vt1, canones x constituit. Cae- saraugustanum concilium ab episcopis xir habitum canones vin constituit cui Fetadius [Fitadius vel Sira- dius| episcopus praefuit. Ilerdense concilium anno xv Theodorici regis ab episcopis vi11 habitum, zera DXXIV canones XVI constituit, cui Sergius episco- pus praefuit. Valentinum eoncilium, anno xv Theo- dorici regis ab episcopis vr habitum, era qua supra, canones vI constituit, cui Celsinus episcopus praefuit. Primum Toletanum concilium sub Arcadio et Honorio imperatoribus ab episcopis xvin habitum canones XXI constituit, cui Patroinus praefuit. Se- eundum Toletanum, anno v Amalrici regis apud Montanum episcopum ab vri episcopis habitum, &ra DLXVI canones v constituit. Tertium Toletanum concilium, anno rv Richaredi regis ab episcopis LxxIr habitum, aera pcxxvr1 Arianam hzresim ana- thematizavit et omnes qui concilia omnium ortho- doxorum episcoporum consona quatuor prineipali- bus synodis non receperunt, deinde capita x1i11 con- stituit. Quartum Toletanum concilium anno r1: Sise- nandi regis a Lx episcopis, dera DCLXXXI canones LXXY constituit. Quintum Toletanum concilium tem-^ pore Suintilze regis ab episcopis xxiv habitum, cera DCLXXXIVY, canones1x constituit. Sextum Toletanum concilium, anno rr Suintilee regis ab episcopis vr habitum, aera DCLXXXY, canones xIx constituit, eui Solva [Silva, Selva] Narbonensis episcopus praefuit. 1209 APPEND. III. — MONUMENTA. GREGORIANA, 1210 Septimum Toletanum concilium anno v Cindasiundi A perspexerit. Per contrarium autem nusquam illa [Chindasuindi] regis ab episcopis xxx habitum ca- nones vI constituit. Octavum Toletanum concilium xxxII canones eonstituit. Nonum Toletanum concei- lium anno v11 Recesuindi regisab episcopis xv1 ha- bitum, aera DCXIv, canones x vir constituit. Decimum anno Ix Recesuindi regis ab episcopis xvii habitum &ra bCXCVI, canones xinstituit, cui EugeniusToleta- nus episcopus prafuit. Undecimum anno rv Wam- bani regis ab episcopis Xv1t, &raDCCXIv, canones XVI constituit, cui Quiricus Toletanus episcopus pra- fuit. Duodecimum, anno 1 Ervigii regis ab episcopis LII, aera nccx1x, ab Idibus Januarii usque ad virr Kaiendas Februar. habitum, canones xtv constituit, eui Julianus Hispalensis episcopus praefuit. Primum Bracarense concilium, anno ri1 Arimarii [Ariamiri] regis ab episcopis vi1 habitum, currente &ra DLXIX, capita xvir eontra Priscillianistas pro- mulgavit ; deinde xx11 canones constituit. Secundum Bracarense concilium, anno ir Miri [Mironis vel Ariamini| regis ab episcopis xrt habitum, currente s?ra pCcx,canones x constituit, cui Martinus Braca- rensis episeopus preefuit. Tertium Bracarense con- eilium x1 episcoporum, Orientalium Patrum cum eodem Martino excerpsit et emendavit subjecta Lxx 111 capita. Quartum Braearense concilium, anno 1v Wambani regisab episcopis rx habitum, ara ncxiv canones viII constituit, eui Isidorus Hispalensis epi- scopus interfuit. Primum Hispalense concilium anno v Richaredi regis abepiscopis vr habitum, a&era DCXXVIII, canones Iu statuit; cui Leander Hispalensis episcopus prza- fuit, ad quem sanctus Gregorius Moralia scripsit. Secundum Hispalense concilium, tempore Sisebuti regis ab episcopis vri1 habitum, ara ncrvr, eano- nus x11 constituit subjectis xLvir eapitibus de fide eui concilio B. Isidorus Hispalensis episcopus pra- fuit, qui eorpus canonum compaginavit. Hucusque concilia Hispaniarum. He sunt ergo diversarum provinciarum concilia, qua praedietus Isidorus in Collectario suo de cano- nibus diligentissime descripsit; quem utique Colle- etarium si quis studiose perlegerit, plenissime illa, quae nos summatim supra tetigimus, se invenisse gaubedit. Preter haec autem plura inveniuntur concilia, ut Moguntiense, Nannetense, etalia hujusmodi sexcenta qua tamen nequaquam contemnere debemus, cum multa in bis ecclesiasticae dispositioni necessaria re- periamus ; preesertim eum et Romani pontifices illa, per provineias celebrari jusserint, eaque suis lega- tionibus auctorizare consueverint. Hoc vero genera- liter in quibuslibet provincialibus conciliis est obser- vandum, ut illa semper capitarecipiamus quzecunque apostolieis et universalibus institutis consonare, et ecclesiastice utilitati competere videamus. Nam san- cti Patres sub distrieto anathemate illum damnasse leguntur quieunque orthodoxorum Patrum statuta non receperit quce universalibus conciliis consonare B recipere debemus quaecunque apostolicis et univer salibus institutis adversari percipimus, ne itidem sub inevitabili anathemate pereamus. Beatus enim Gre- gorius papa primus omnes a principalibus conciliis dissentientes in synodica sua anathematizavit. Idem alibi omnia sacris canonibus adversa sub anathemate damnavit. His utique sententiis illi indubitanter multantur, quieunque aliquid in eanonieam auctori - tatem recipere praessumunt quod authenticis sanctio- nibus adversari deprehendunt. Beato quoque Augu- stino asserente didicimus quod illa concilia quee per singulas regiones vel provincias fiunt, plenariorum conciliorum auctoritati, quze ex universo orbe Chri- stiano fiunt, sine ullis ambagibus cedunt. De auctoritate autem ipsorum pontificalium decre- torum nulla nobis dubitatio relinquitur, cum et ipsa universalia eoneilia auctoritatem exinde perceperint, nec aliunde synodicam firmitatem habere potuerint. Hzc ergo et nos irretractabiliter observaredebemus, ut apostoliei Patres nobis ex apostolica auctoritate preceperunt, per quam et aliorum statuta nobis ad observandum canonizasse leguntur, nempe beatissimi Patres nostriDamasus et Leo Magnus : quorum alter secundum universale concilium, alter quartum, id est Chaleedonense concilium, apostolica auctoritate firmavit. Ipsi, inquam, eadem auctoritate et eadem voce ita generaliter decrevere : « Omnia inquiunt, decretalia praedecessorum nostrorum, quae de eccle- siasticis ordinibus et canonum promulgata sunt disciplinis, ita omnibus episcopis a eunctis generali- ter sacerdotibus custodiri debere mandamus, ut. si quis inilla commiserit, veniam sibi deinceps noverit denegari. » Idem Damasus alibi omnibus episcopis Scribens : « Observetur, inquit, ab omnibus ut illa semper, qua apostoliea institutione et Patrum tra- ditione sunt constituta, sub metu irrefragabili au- etoritate teneantur. « Item beatus Agatho papa, qui Iv universalem synodum per legatos suos instituit, etinstitutam apostolica auctoritate firmavit : « Sic, inquit, omnes apostolice sedis sanctiones aecipien- dz sunt, tanquam ipsius Petri divina voce firmatae. » Item successor eorum: beatus Nicolaus papa primus synodo generali przsidens, ejusdem synodi judicio decrevit « ut etiam anathema esset quicunque de- creta a Romano pontifice promulgata contempsisset. » Sanctus quoque Adrianus papa etiam reges anathe- matizat quieunque sedis apostolieze decreta violare non formidant. His ergo testimoniis satis edocemur quam indubi- tanter apostolicis institutis obedire debeamus. Haec sunt igitur ecclesiastica statuta tam in con- ciliis quam in pontilfiealibus deeretis, quibus Eccle- siastica disciplina a temporibus apostolorum insti- tuta et hucusque propagata non dubitatur. Hi sunt eccelesiastiei canones, qui sacerdotum proprie dicuntur, utlex Moysi, lex Judaeorum. Unde S. Coelestinus papa : « Nulli, inquit, sacerdotum li- ceat Suos ignorare canones, nec quidquam facere 1211 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1212 quod sanctorum legibus possit obviare. » Proprie, A episcoporum intelligere debeamus : videlicet ut prae- inquam, sacerdotum non incongrue dicuntur, cum eorum speciale sit officium ut sibi et aliis secun- dum canones providere, et, si quid perperam com- mittitur, secundum eosdem emendare conentur. Unde et a S. Coelestino papa eos ignorare prohiben- tur. Nam nequaquam vel se vel alios seeundum ca- nones informare possent, si canonum informationes ignorarent. Quapropter sacerdotibus necessaria est scientia canonum. Hane autem nobis ita potssi- mum comparare poterimus, si eos frequenter legere, et inlegendo competentiam sensus inquirere stu- deamus. Nam quamvis saeri canones apertam vi- deantur pratendere litteraturam, multa tamenin eis obscura. reperiuntur, qua? a negligentioribus ali- quando lectoribus quasi minus idonea deputantur, B qua aptissima sunt, si competenter intelligantur. Utillud Niezeni concilii demutationeepiscoporum : X1 hujus concilii capite, penitus prohibetur « ne episcopus de civitate in civitatem transmigret ». Item beatus Damasus papa post Nicaenum concilium omnibus episcopis scribens tam districte mutatio- nen episcoporum prohibuit, ut transmigrantem sub excommunicatione in locum suum revocaverit, eui etiam sacerdotale offieium interdixit quandiu ille viveret, si quem forte successorem infra suam trans- migrationem accepisset. Sanctissimi autem | martyres et apostolici ponti- fices. Evaristus, Callistus et Antherus ante Nicz- num concilium, quisque in suo tempore, omnibus ( episcopis scribens, mutationem episcoporum licitam fore docuerunt. Ex quibus S. Antherus multos san- ctos Patres de loco in locum translatos nume- ravit, ut Petrum: de Antiochia Romam, et Euse- bium de quadam parva civitate Alexandriam. Sed hane diversitatem ita simpliciter intelligere posse- mus ut illud necessitati persecutionis, istud. autem libertati pacis ascriberetur, si nusquam et in pacis tempore hujusmodi permutatio faeta reperiretur. Quod quia persaepe et modo solet evenire, aliam expositionis competentiam inquiramus, praecipue illam qua sanetos Patres et in pace et in persecu- lione ad invicem eoneordasse monstremus. Dieat ergo sanctus Antherus quid de mutatione sumptuosam et ambitiosam mutationem cum Niec- no concilio damnemus ; necessariam vero et utilem cum apostoliea auctoritate recipiamus. Item, S. Callistus papa : « Mutandus, inquit, epi- scopus, non perse hoc agat, sed, fratribus invitanti- bus, eum auctoritate hujus sancta sedis faciat, non tamen ambitus causa, sed aut necessitate aut utili- tate. » Item, S. Evaristus : « Episcopus, inquit, non dimittat Ecclesiam absque inevitabili necessitate, aut apostolica vel regulari mutatione, et alteri se jungat, ambitus eausa. » Et hi, utique apostoliei, eum Nicaeno concilio in mutatione episcoporum am- bitionem damnaverunt ; necessitatem vero et utilita- tem admittendam docuerunt. Nee mirandum quod Nicaenum eoncilium non tam signanter ut antiqui Patres necessitatem et utilita- tem exceperit, cum mutationem episcoporum tam simpliciter prohibuerit. Nam ante Niezinum conci- lium ereberrima persecutiones episcopos de loco in loeum mutari sepissime compulerunt. Nec ibi locum ambitio habere poterat, ubi potissimum ille ad mar- iyrium ducebatur qui aliis praeeminere videbatur. Hoc utique sancti Romani pontifices verum esse te- stantur, qui pene omnes ante Nicaenum concilium martyrio coronati leguntur. A tempore autem Nieae- ni concilii, sedata persecutione aliquantulum , non tam neeessaria videbatur mutatio episeoporum, cum jam liberum esset quemlibet suis ovibus praesi- dere, vel, ubi deesset, alium seeundum canonem ordinare. Non ergo mirandum si Niezni Patres non, ut antiquiores, in sua prohibitione aliquid excepe- rint, eum jam non tam rationabilem exceptionis causam habuerint; presertim cum necessario jam ambitus notarentur quicunque jam non necessario alienam sedem ambire- viderentur. Sed Sardicense concilium, eui Osius Magnus, ut Niezno concilio, praefuisse legitur, et sententiam ejusdem concilii de mutatione episcoporum ita expo- suisse videtur. Prohibet enim, eapite primo, « ne quis episcopatum mutet per ambitum, eumque qui ita mutaverit etiam laiea communione privat. » Hine B. Leo papa I, Anastasio Thessalonicensi epi- scopo scribens, deliberat ut « proprium loeum episcoporum sibi videatur : « Non transit de civi- T) perdat et alienum non detineat quicunque, despecto tate in civitatem nee transfertur de minori ad ma- jorem qui hoe non ambitu nec propria voluntate facit, sed aut vi a propria sede pulsus, aut neces- sitate coactus aut utilitate loci vel populi, non su- perbe, sed humiliter ab aliis translatus et inthroni- zatus est. Nam sieut episcopi habent potestatem or- dinare regulariter episcopos et reliquos sacerdotes, sic, quoties utilitas aut necessitas exegerit, supra- dicto modo et mutare et inthronizare potestatem ha- bent, non tamen sine sacrosancta: Romanae sedis auetoritate et licentia. Alia etenim est causa utili- tatis et. necessitatis, et alia avaritiae et praesumptio- nis aut proprie? voluntatis. » Ecce quam aperte vir iste apostolieus nobis insinuat quid de mutatione proprio, alienum per ambitionem obtinere deside- rat. » Si ergo ita sententiam Niezni concilii intel- lexerimus, nequaquam in hoc alicui rationabili epi- scoporum mutationi contradicemus, sieubi etiam in nostro tempore hujusmodi necessitas exegerit, et apostolica auctoritas fieri consenserit. ltem sancti Patres frequentissime prohibent ne oves suum pastorem, nisi in fide erraverit, aecu- sent, subditosque accusatores prelatorum exeom- munieandos et infamia notandos censuerunt. Bea- tus autem Gregorius, scribens Joanni Corinthiorum episcopo, Paulum, Euphemium, Thomam, Clema- tium clerieos damnavit, eo quod proprium episco- pum pro quodam crimine accusare non obedierint. 1219 « APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1214 ldem etiam apostolieus Dodavenz civitatis episcopi, A Item Felix papa omnibus episcopis scribens : « Ab- a clericis suis pro corporali erimine accusati atque convicti, depositionem in tantum confirmavit, ut eum etiam communione. privandum judicaret, si dein- ceps aliquid de episcopatu vel loqui praesumeret. Sed haee nequaquam ad invicem contraria judica- bimus, si superiorem sententiam competenter intel- ligere curabimus, videlicet ne oves suum pastorem ex propria temeritate ullatenus accusare prasu- mant, nec tamen superiori potestati hos eis cano- nice preecipienti superbe resistant, minime quidem: illi potestati quz ipsos damnare poterit, si ei contra proprium episcopum obedire noluerint. Sic igitur intelligitur : « Nec subditi praelatos temere accusa- bunt, nec superiori potestati contumaciter resulta- bunt. « Hujusmodi adapertionem intelleetus et in ipsa saera Seriptura nonnunquam necessario requi- rimus, uti in illo : Non occides (Exod. xx). » Si enim illud nimis simpliciter intellexeris, ipsa lex sibi repugnabit, qua sepissime alibi reos morte multari decrevit. Ipse quoque Deus, qui legem instituit, per- sape multos occidi praecepit. Ne ergo Deum uspiam contraria precepisse blasphemes, predietam sen- tentiam consideratius necessario intelligere debe- mus, scilicet ea consideratione ne aliquis ex propria prasumptione occidat; Deo autem, si hoc per se, sive per legem Dei przeceperit, obedire non renuat. Ita enim B. Augustinus inlib. r De civit. Dei, expo- nit, juxta quem non. ipse occidit quisquis in hoe ministerium jubenti obedit. Sie ergo, et in accusa- tione, subditorum non obedientiam, sed prasum- ptionem proseriptam competenter intelligimus. Mul- tis sane ecclesiasticis correetionibus in concessione hujusmodi accusationis prospectum non dubitamus. Nam prelati necessario et sibi et subditis tanto magis prospiciunt, quanto magis se et per accusa- . tionem subditorum pereelli posse non dubitabunt. Nec parum eeclesiastiec disciplinae derogaretur, si nusquam hujusmodi aecusatio concederetur. Nam pauci praelati illius. perfectionis invenirentur, qui non tanto magis et se et subditos in disciplina ne- gligerent, quanto magis se per accusationem eorum ad aliquod judicium coercendos desperarent. Subditi tamen nequaquam hoe absque majoris potestatis auetoritate praesumant, ne dignam sue damnationis sententiam juxtastatuta sanctorum Patrum excipiant. Sciendum autem quod subditi pro propria inju- ria et haeresi praelatum . suum, aeeusare non prohi- bentur, juxta illud Symmachi pap: ad Casarium episcopum : « Oves, inquit, suum pastorem accu- sare non possunt, nisl pro haeresi aut propria inju- ria. » Hine Africani canones, apostolica auctoritate promulgati et confirmati, emumeratis omnibus qui- bus accusandi licentia denegatur, statim subinfe- runt: « His tamen omnibus in propriis causis ac- cusandi licentia non. denegatur. » Item sancti Patres saepissime decernunt ne quis absens judicetur, ut beatus Zephyrinus papa: « Quia hoe, inquit, et divine et humanz leges prohibent. » sente, inquit, adversario, non audiatur accusator, nee sententia absente alia parte a judice dicta ul- lam obtinebit firmitatem. » Item sanctus Cornelius papa :« Omnia, inquit, qud adversus absentes in omni negotio aut loco aguntur, judicantur, omnino evaeuabuntur, quoniam absentem nullus addicit nee ulla lex damnat. » Zosimus autem papa, in ordine XLIIL, cum ccxvit episcopis Africani concilii, quem- libet accusatorem sive aeeusatum, etiam absentem, communione privavit, quieunque post canonicam vocationem venire contempsisset. Item Bonifacius papa, successor ejus, de contumaciter absente .de- crevit ne dilationem sententite de absentia lucra- retur. Beatus quoque Gregorius Maximum pra- sumptorem Salonitanum non solum pro illatis cri- minibus, sed etiam pro absentia damnandum judi- cavit, eo quod canonice vocatus venire distulerit. ltem Theodorus papa, Paulo Constantinopolitano Scribens, precepit ut Pyrrhum, ejusdem quondam sedis episcopum absentem damnaret : « Quia, in- quit, praesentia ejus necessaria non est, cujus exces - sus prasens est. » Item Felix papa Aecaeium Con- stantinopolitanum absentem damnavit, eujus sen- tentiam beatus Gelasius, successor ejus, irrefraga- bili approbatione canonieam monstravit. Nec plane dubitaverim quin plures inveniantur qui ita absentes sententiam damnationis exceperint, quam qui prae- sentes canonicam examinationem et damnationem exspectaverint. Harum autem sententiarum diver- sitatem facile concordabimus, si superiorem sen- tentiam de absente non judicando ad illum solum- modo referamus, cujus eausa adhuc ventilanda vi- detur, qui locum respondendi potius non habuit quam canonice oblatum refutaverit. Nam si cano- nice vocatus venire contempsisset, nec tamen ca- nonicam exeusationem preetenderet, tam apud an- tiquos quam apud modernos etiam absens canonice damnari posset. Si ergo ita exponimus utramque sententiam de absente, rationabilem esse videbi- mus ut et absens judieetur. qui. canonieam voca- tionem sive admonitionem contempsisse detegitur, et absens non judicetur de. cujus contumacia ad- hue dubitatur. D Siecergo et in aliis canonum diversitatibus com- petentem sensum inquirere debemus, ne forte hu- jusmodi diversa, nonnunquam quasi repugnantia temere respuamus, qua tamen ex apostolica aucto- ritate promulgata sive confirmata non ignoramus. Ita, inquam, intelligendi congruentiam indagare co- nemur, ne hujusmodi statuta uspiam sibi contraria interpretemur. Nam ipsi sancto Spiritui magnam injuriam irrogare videmur, si illa qua ipse per san- ctos Patres instituisse legitur, quasi contraria; et ideo contemnenda interpretari non veremur. Non solum autem. exceptiones canonicarum insti- tutionum, sed et integras earum descriptiones dili- genter considerare et ad invicem conferre non t- deat, si ad plenam earum notitiam pervenire nos 1215 « AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1916 * libeat. Nam quaelibet capita locis, suis considerata, A cum Narbonensem episcopum fideliter est tenenda : nonnunquam satis aperte patebunt; quae, per se in- speeta, aut vix aut nullo modo competenter intelligi potuerunt. Ipsa enim circumstantia leetionis multa nobis praescribere solet, quae unum singulare caput non habet, sine quibus tamen pleniter intelligi non valet. Sed diversorum statutorum ad invicem colla- tio multum nos adjuvat, quia unum sepe aliud elu- cidat. Consideratio quoque temporum, locorum sive personarum, sape nobis competentem subministrat intellectum ; ut etiam diversitas statutorum nequa- quam absurda vel contraria videatur, cum diversi- tati temporum, locorum sive personarum apertissime distributa reperiatur. Hoc utique lectori multum in- telligentiae | suppeditabit, si hujusmodi statutorum originales causas singulari diligentia indagare non omittit, Ex tali enim indagatione multa rationabili- ter instituta parebunt, quae ignoratis eorum causis, minus idonea videri potuerunt. Hoc utique studiosissime indagandum et indaga- tum memoriz tenaciter commendandum : quid san- cti Patres dispensatorie, quasi ad tempus servandum instituerint; quid etiam generaliter omni tempore tenendum censuerint. Alia enim ratio est eorum qua dispensatorie instituta videntur, alia genera- lium. Unde beatus Innocentius papa ad Macedones episcopos scribens : « Quod necessitas, inquit, pro remedio reperit, necessitate cessante, debet utique cessare pariter quod urgebat; quia alius ordo est legitimus, alia usurpatio, quam ad presens fieri tempus impellit. Et advertite, quod utique, ut dicitis, necessitas imperavit, in pace jam Ecclesias consti- tutas non posse prasumere. » Hac ratione beatus Innocentius statutum Niezni concilii de. hzereticis eum ordine recipiendis non jam attendendum as- seruit, eo quod necessitas illo tempore jam trans- ierit quae Niezenos Patres ita Novatianos recipere eompulerit. Unde et Africani Patres, cap. 32, de- creverunt ne Donatiste eum ordine reciperentur, illis tamen exceptis per quorum susceptionem ec- clesiastiece utilitati consuleretur. De his autem quz non dispensatorie, sed genera- liter instituta sunt, sanetus Leo papa primus om- nibus episcopis scribens testatur : « Non, inquit, in cujusquam persona pretermittendum est quod in generalibus statutis continetur. » Quze etiam Gela- sius papa semper regulariter custodienda judicat, nisi aliqua vel rerum vel temporum perurgeat angu- stia. Nam et de his nonnunquam aliquid sanetos Pa- tres remisisse leguntur pro necessitate temporum, ut in ordinatione saneti Ambrosii, quem ex neophyto ordinaverunt : quod tamen generaliter canonum ins- tituta prohibuerunt. Item idem Leo, qui supra, quosdam ex laicis ordinatos in episcopatu confirma- vit, licet et hoc saneti Patres generaliter jam prohi- buerint. Cum autem aliqua rationabilis causa occurrerit qua saeros canones aliquantulum temperari exege- rit, semper illa ejusdem Leonis sententia ad Rusti- C D « Sicut, inquit, quzedam sunt quz nulla ratione con- velli possunt, ita nonnulla sunt quae aut pro eon- sideratione zetatuim, aut pro necessitate rerum opor- teat temperari ; illa semper conditione servata ut, in his quae vel dubia fuerint vel obseura, id noverimus . sequendum quod nec preceptis Evangelieis contra- rium, nec decretis sanctorum Patrum inveniatur adversum. » Hane autem facultatem temperandorum sive mu- tandorum canonum Romano pontifici potissimum adjacere non dubitamus ut sancti Patres docuerunt. Nam beatus Gelasius et Nicolaus papa I in decretis eorum, Symmachus vero in generali synodo, diverso quidem tempore, sed eadem voce de Romani ponti- ficis auctoritate protestati sunt. « Necessaria, in- quiunt, rerum dispositione contringimur, et apo- stoliczte sedis moderamine convenimur sic canonum Paternorum decreta librare, et retro prassulum de-. cessorumque nostrorum praecepta metiri, ut quz prasentium necessitas temporum restaurandis Ec- clesiis deposcit, adhibita consideratione diligenti, quautum potest fieri temperemus. » z Nec mireris si Romani pontifices hane semper peeuliariter habuerint potestatem ut canones pro tempore dispensorent. Ipsi enim sunt auctores ca- nonum, et illa sedes semper habuit hoe privilegium ut ligatum vel solutum sit quidquid ipsa ligaverit vel solverit. Unde, juxta attestationem sanctorum Patrum, omnibus Ecclesiis preeeminet, et de omnibus judicare potest. Hoc utique privilegium nulla indi- gnilas praesidentium imminuere poterit, attestante beatissimo papa Leone : « Etsi, inquit, nonnunquam diversa sunt merita praesulum, jura tamen perma- nent sedium, quibus possunt zemuli perturbationem aliquam fortassis inferre, non tamen possunt mi- nuere dignitatem. Nee ipse sanetus Petrus, ne- dum aliquis Romana sedis episcopus, aliquem suum successorem, aliquo prajudicio ea potestate privavit, quin eadem auctoritate omni Eeclesi& , non solum antiquis, sed et novis institutis, nunc lenius, nunc Severius consulere posset imo deberet, prout tem- pori suo opportunum fore videret. Hoc utique sin- gularia Romanorum pontifieum decreta testantur, in quibus ipsi suorum temporum necessitatibus di- verso modo consuluisse leguntur. Niezeni quoque canones homani pontificis privilegium ratum esse voluerunt, eum ad exemplum ejus etiam omnium provinciaram privilegia, judicarent observanda, Nequaquam ergo aliquid Romanus pontifex eontra canones agit, si quando illos, pro consideratione tem- porum, nune intendit, nune remittit, cum et ipsi canones tale privilegium indubitanter concesserint, si et alii episcopi, etsi nullo modo, ut presul apo- stolicus, vel canones instituere, vel jam institutos judicare valeant, aliquando tamen, pro modulo suo, aliqua statuta temperant, et hoc maxime in legibus poenitentium, quod etiam ipsi canones illis conce- dunt. Nam Nie&num concilium episcopis conces- - 1217 APPEND. Ill. — MONUMENTA GREGORIANA. 1218 sisse legitur ut digne poenitentes humanius tracten- A tum, si paternarum regulze sanctionum, quae ad to- tur, et canonicam severitatem in eis aliquatenus mi- tigent. Debent enim juxta Innocentium papam atten- dere confessionem poenitentis, et fletus et laerymas corrigentis, ac tune jubere dimitti, eum congruam viderint satisfactionem. Nam, juxta Augustinum, in hujusmodi poenitentia, non tam mensura temporis quam doloris est attendenda. Nequaquam autem ec- clesiastica disciplina subsistere posset, si non praesul apostolicus illam auetoritatem|haberet de canonibus quam supra retulimus. Nam precedentium Patrum statuta ecclesiasticam disciplinam non tam institue- rent quam confunderent, si nulla ratione a suecesso- ribus eorum immutari possent, cum tamen necessi- tas temporis nunc mitius nune severius inceden- dum persuadeat. Quod illum non latebit qui praece- dentium Patrum et subsequentium statuta diligenter investigare curaverit. Nempe, si B. Gelasius nume- rum annorum quos sui antecessores singulis gradi- bus prafixerunt imminuere non posset, penuria clericorum sui temporis per presbyteros ex laicis infra annum maturatos nullo modo succurrisset. Item, si moderni pontifices antiquorum rigorem ca- nonum super lapsos sacerdotes remittere nequis- sent, ipsa Christiana religio destituta sacerdotali offieio penitus stare non posset, eum jam pene nulli sacerdotes, nisi criminaliter lapsi, reperiantur; quos antiqui canones deposuisse leguntur. Sciendum sane quod Romani pontifices semper magis antiqua exsequi et observare quam nova insti- (; tuere, nisi aliqua rationabilis causa perurgeret, con- sueverunt. Unde beatus Gelasius papa ad episcopos Dardaniae : « Nullus, inquit, jam veraciter Christia-- nus ignorat, uniuscujusque synodi constitutum (quod universalis Eeclesi:e probavitassensus), nullam magis exsequi sedem pra caeteris oportere quam primam, quae unamquamque synodum et sua auetoritate con- firmat, et continuata moderatione custodit. » Hine sanctus Leo papa : « Ad meum, inquit, tendit rea- tius Ecclesie regimen , spiritu Dei instruente, sunt - condite, me, quod absit! connivente violentur. » Item Julius papa, Orientalibus episcopis scribens (epist. ad. Orient. circa. finem) : « Instituta, inquit, apostolorum et apostolicorum virorum contemnere nolite. Canones habetis, his fruimini; satis enim indignum est quemquam pontificum vel ordinum subsequentium hane regulam refutare quam beati Petri sedem consequi videat et docere. Multum con- venit ut totum eorpus Ecclesia in hac sibimet ob- servatione concordet, qua inde auctoritatem habet ubi Dominus Ecelesiz totius posuit principatum, di- cente Seriptura : Ordinavit in me charitatem (Cant. II) : » Et iterum : « Omnia cum ordine fiant (I B oo;. XIV). » Eamdem sententiam beatus Gelasius in generali decreto, de ecclesiasticis institutis ad omnes episco- pos seribens, deprompsit : « Cum nobis, inquit, con- tra salutarium reverentiam regularum ecupiamus temere nihil lieere, et eum sedes apostolica süper his omnibus, favente Domino, qua paternis canoni- bus sunt praefixa, pio devotoque studeat tenere pro- posito, satis indignum est quemquam pontificum vel ordinum subsequentium hane observantiam re- futare quam beati Petri sedem consequi videat et docere; satisque conveniens est ut totum corpus Ecelesieein haesibimet observatione concordet, quam illie vigere videt ubi Dominus totius Ecclesi: po- suit principatum. In hoe utique sancti Romani pon- tifiees aliis pares esse voluerunt, quod non tam novae institutionis auctores quam veteris exsecutores exi- stere studuerunt ; quod non solum Romano, sed cui- libet episcopo Gelasius licere testatur. Hactenus antique membrane. Que mum totam Bernaldi lucubrationem nobis exhibeant, ambigo, ob finem. tam abruptum, et mulla vel lectoris vel Gebe- hard compellatione terminatum. Cuz plenius et inte- grius exemplar obtigerit, is Bernaldum integriorem edat. MONITUM EDITORIS PATROLOGIE. Opusculis Bernaldi jam ex Gretsero editis jungimus alia qu:e primus in lucem emisit doctissimus 'Ger- manic sacra editor. Deinde Chronieon Bernaldi, in quo multa de Gregorii VII rebus gestis, subjiciemus Tengnagelii Syllogen sie ampliatam elaudent opuscula quae in indice Collectioni prefixo inscribuntur ul tima. MONITUM EDITORIS GERMANIJE SACRE. (II, 356.) Haetenus edita Bernaldi opuscula; his jam illa subjungimus qux? publieam lueem needum aspexerunt, ex membranaceo sac. xir codice qui in bibliotheca nostra asservatur, deprompta. Est hie is ipse antiquus codex quo Simlerus in sua Bibliotheca, p. 96, sequentia Bernardi seu Bernaldi opera recenset, qua inter primo loco occurrunt Apologetice rationes contra schismaticorum objectiones ad Adalbertum Nemetensem prapositum; in quibus precipue defendit quod ipse et alii monachi S. Blasii merito ab excommunicatis abs- 1219 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1920 tineant. Hie si manifeste S. Blasii monachum fatetur, taeito tamen presbyteri titulo, etsi tum talis jam fuerit, quippe defuneto jam Gregorio VII ann. 1085 scribens, adhuc tamen ante annum 1088, quo obiit Bernardus Corbeiensis, ad quem est Bernaldi epistola (supra), in qua sacramenta excommunieatorum admittit, quze hie adhue fluetuans rejicit. Ipse stylus eumdem praecedentium opusceulorum seriptorem ar- guit, uti attento lectori suapte patebit; argumenta quoque tam hie quam in sequentibus opusculis passim adducta idipsum satis evincunt. BERNALDI APOLOGETIC/E RATIONES CONTRA SCHISMATICORUM OBJECTIONES. Domino ac venerabili ApELBERTO Nemetensipre- A — III. Miramur autem de vestra prudentia quod posito (1062) BERNALDus ultimus fratrum de S. Blasio. ' I. Litterze vestre, quas ad S. Blasium per fratrem nostrum Adelberonem direxistis, non parum nos notare videntur, quasi a recta via deviaverimus, nosque satis fideliter admonent ut errorem corri- gere non erubescamus. Sed nos nequaquam hoe quasi errorem corrigere prasumimus, quod ex evangelicis et apostolicis sancetionibus observandum didicimus. Nos enim hoc esset errorem corrigere, sed multo perieulosius et destestabilius errare; nee de Gregoriano anathemate possemus enodari, cum in tali correctione sacris canonibus inveniremur ad- versi. Quapropter in hujusmodi causis ecclesiasti- cas sanctiones necessario sequimur, quas et vobis, etsi admornitore non egeatis, summatim recordari volumus, ut tanto faeilius apud vos de errore ex- purgemur, quanto minus a vestigiis sanctorum Pa- trum, in his quz notastis, exorbitasse monstramur. II. Et primum quidem nos nimis ad dexteram de- clinare notatis in negligentia fraterne compassio- nis : unde tamen nobis conscii non sumus. Est enim consuetudo nostra ut, juxta evangelicam in- stitutionem non minus oleum quam vinum frater- nis infirmitatibus adhibere studeamus. Nec in hoe a quolibet quasi nimis inhumaniter velut a recta via devii merito notabimur, si illius vestigia pro mo- dulo nostro sequi nitimur, qui arguit et castigat quos diligit, qui omnem filium flagellat quem reci- pit (Hebr. x11, 6). Nunquam tamen, Deo miserante, ad illam inhumanitatem perveniemus, ut ad omnia fratrum peecata nos truces et rigidos exhibeamus, sicut notare videmini sub nomine S. Hieronymi. (1062) Desideratur Adelbertus iste inter przeposi- tos Spirenses in Gallia Christ., t. V, p. 740. In ve- teri Spirensi "Necrologio, i1 Non. Januarii notatur Albertus prepositus. et frater, et Gebelardus prampo- situs et. frater, quo fratris nomine carent qui ibi- dem habentur ezeteri praepositi : unde istos forte monachos fuisse haud immerito quis conjiciat. Quisquis autem fuerit hic Adelbertus, Bernaldo no- stro familiarem fuisse arguit hoc epistolicum inter eos commercium ; quanquam illius epistola hic com- memorata interciderit, quam Adelbero Blasianus pariter monachus Bernaldo detulerit, fortassis ad procurandas hujus monasterii res domesticas, qua- les in traetu illo Spirensi plures habuit, illuc mis- gus. vos nescire dissimulatis eur nostrates abstinere se studeant ab excommunicatis. Nunquid enim alieui in sacris canonibus erudito latere poterit quod ipsi apostoli Romanique pontifices, eorum in sede et in potestate successores, de vitanda excommunicato- rum communione statuerunt? Ex quibus B. Calli- stus papa et martyr, decimus septimus a B. Petro, in decretis suis (1063) modos enumerat quibus excommunicatos vitare debemus, videlicet in saluta- tione, in osculo, in oratione et in convictu. Deinde inferendo sententiam :. Quicunque, inquit, 7n his vel 4n aliis prohibitis, scienter excommunicatis com- municaverit, juxta apostolorum institutionem et dpse simili excommunicationi subjacebit. Hane senten- tiam S. Fabianus papa et martyr in decretis suis (1064) indetrectabiliter observandam judicavit. Hanc sa- cratissimum Niezenum concilium ratam esse vo- luit (1065); quod B. Gregorius papa. in synodica sua ut Evangelica comprobat, et omnes ab eo dissen- tientes anathematizat (1066). Hanc B. Augustinus in tantum amplexatus est, ut ipsam in concilio 217 episcoporum (1067) sua subcriptione confirmasse legatur. Ergo et nos necessario excommunicatos devitare debemus, ne simili excommunicationi insti- tutione apostolorum subjaeeamus. IV. Est outem indubitanter excommunicatus Ra- vennas Guibertus (1068) cum omnibus suis fauto- ribus, videlicet apostolieze sedis invasor, et domini C sui, pap: inquam Gregorii, cui obedientiam jura- vit, supplantator. Qui utique Gregorius seepius eumdem pro certis criminibus in generali sy- nodo (1069) anathematizavit, etiam antequam ille apostolieam sedem invasisset, dum adhuc principes (1063) Apud Gratianum, e. Excommunicatos 17, caus. 11, q. 3. (1064) Ibid., e. Sicut 16. (1065) Can., 5. (1066) Ibid., c. Hogo 25. (1067) Scilicet in concilio Carthaginensi IV, can. 73, in quo praesentes erant 214 episcopi, quos inter primus subscripsit Carthaginensis episcopus conci- lii praeses, tertius autem S. Augustinus. (1068) Hunc Heinricus rex abjurato Gregorio sub nomine Clementis III antipapam constituit in Brixi- nensi conciliabulo ann. 1080. Vid. Bernoldus in D Chronico ad h. a. (1069) Romana, nimirum ann. 1078. 1991 APPEND. IIl..— MONUMENTA. GREGORIANA. / 1222 vestra partis, ut nostra, eidem apostolieo debitam A quemquam cum sententia ordine judiciario pro- obedientiam communiter exhibuissent. Nec de illo anathemate unquam exire curavit, sed ita anathe- matizatus atque perjurus sedem domini sui inva- dere, et eaput omnium. excommunicatorum fieri praesumpsit. Hune ergo et omnes ejus complices, juxta statuta Patrum sanetorum, necessario devita- mus, quia, juxta B. Gelasium (epist. 13, Labb. t. IV, pag. 1200), omnes compliees, sectatores, communi- catores damnata semel pravitatis pari sorte censen- tur, nec potest perversitas refutari complice. per- versitatis admissa. V. Illud autem, quod Isaae Palastinis et Do- minum nostrum publicanis communicasse seribitis, nequaquam hoe approbare poterit ut et nos ex- communieatis communicare debeamus, cum eos- dem Palzestinos sive publicanos, etsi eriminosos, nus- quam tamen anathematizatos fuisse legamus. Nempe mali, quandiu non fuerint excommunicati, nullum exteriori communione maeulabunt; quod in- dubitanter facient, postquam sententiam excommu- nicationis pro suis eriminibus judicialiter exeipient. Nec nos utique, ut notatis, penitus abhorremus, pro quorum conversione, si oportet, etiam aliqua dura pati non. fugeremus, illa tamen in quibus a statutis sanctorum Patrum non deviaremus. Sed et hoe, quod quidam apud nos peecant, non approbamus ; imo, in quantum possumus, eos ad peenitentiam invitare satagimus, quos nequaquam ut excommunicatos de- vitare jubemur, quandiu in catholica unitate deti- nentur. Nee christianum esse dicimus quod peccant : plus tamen de eorum salute speramus, quam si a corpore Christi eos omnimodis separatos esse scire- mus. Nam et membra quantumlibet infirma, quandiu in corpore fuerint, facilius curari sperantur, quam si bene sana penitus a corpore prascindantur. VI. Scimus sane sanctos Patres sub excommunica- tione multa prohibuisse, ex quibus S. Gregorius papa etiam omnia sacris canonibus adversa prohibuit. Si quis tamen modo aliquid eontra canones egerit non statim illum pro excommunicato vitabimus, ante- quam in illum sententiam exeommunicationis or- dine judieiario prolatam audiamus. Unde beatus Au- gustinus in libro De poenitentia (Serm. 351, n. 10, t. V. Opp.) : Nos, inquit, a communione quemquam prohibere non. possumus, nisi aut sponte confessum , aut in aliquo sive scculari sive ecclesiastico judicio nominatum: atque" convictum. De qua nominatione Apostolus : Sz quis frater nominatur formnicator (I Cor. v), et reliqua, cum hujusmodi nec cibum su- mite. Quod beatus Augustinus (serm. cit.)ita exponit: Nominationem eam intelligi voluit. Apostolus, que in (1070) S. Blasii seilicet monasterio, quod. ab eo- dem Henrico IV ante anathema, ann. 1065, diploma obtinuit, quo confirmat terminos suo monasterio ab Ottone imp. aliaque bona eidem tradita. Postea vero nihil amplius de habita eum eo aut antipapa commu- nione oceurrit, imo contrarium ex ipsa hac epistola elucet. Id tamen nequaquam ingratitudinem erga hune Caesarem, quem adhuc publicis appensis pictu- D fertur. . VII. In primis quidem admonendi sunt criminosi, utresipiscant : deinde, si resipiscere noluerint, juxta canonieas sanctiones excommuniecandi , et tune de- mum ab omnibus pro excommunicatis devitandi. Sie et nos quoslibet saerilegos vitamus, postquam illos a przelatis suis canonice excommunicatos audierimus. Ita et Guibertum haresiarcham, et omnes fautores ejus, post sententiam venerabilis papae Gregorii I (lib. vr, epist. 27) necessario devitamus, quos tamen nullo modo pro excommunicatis vitaremus, si non- dum in illos specialem aliquam excommuniecationem depromptam cognosceremus. Criminosis quippe, sed nondum excommunieatis, lieite communicamus nee hoc utique quasi loco nostro (1070) et religioni pracavendo, ut scribitis, facimus; sed potius ideo quia nihil nos in boe contra eanonicam auetorita- tem agere cognoscimus : quod procul dubio ille fa- cit quieunque malis ecclesiastico more excommu- nicatis communicare praesumpserit. VIII. Multum quoque miramur de vestra pruden- tia, quod reges ecclesiastiee potestati subtrahere in tantum. conamini. Nunquid Dominus. noster Jesus Christus aliquid excepit, eum B. Petro concesserit, imo sàáncta Eeclesi;e in persona Petri, juxta quod B. Augustinus exponit, ut in ecelo ligatum vel solu- tum existeret quodcunque. ipsa in terra ligasset vel solvisset ? (Matth. x vr, 19.) Quis, inquam, se de tam universali potestate poterit emancipare, nisi forte ille qui potius sub tyrannide diaboli perire, quam sub suavi jugo Domini regnare delegerit? Cui tamen hoc..ad miseram libertatem non proderit, quia sub ecclesiastica potestate, etsi non ad salutem, ad dam- nationem semper manebit. Ergo nec imperatores de hae potestate potuerunt se emancipare, B. Gelasio papa Anastasium imperatorem ita protestante (eprsf. 8, Labb. t. IV, pag. 1182) : Duo sunt, imperator Au- guste, quibus principaliter hic mundus regitur, aucto- ritas sacrata pcntificum, et regalis potestas ; 1n qui- bus tanto gravius est pondus sacerdotum,quanto etiam pro ipsis regibus hominum in divino reddituri sunt emamiüne rationem. Nosti enim, fili. clementissime, quantum licet prasideas humano generi dignitate, ta- men prasulibus divinarum rerum devotus colla sub- mittis, atque ab eis causas tua salutis exspectas. Hinc teillis subdi debere cognoscis religionis ordine potius, quam. praesse : inter hec ez illorum te pendere ju- dicio, non illos velle ad. tuam redigi voluntatem. IX. Hae igitur potestate B. Innocentius papa Ar- cadium imperatorem exeommunieasse legitur (1071), quia consensit ut S. Joannes Chrysostomus. a sede vis ceu benefactorem suum grati profitentur Blasiani, sed canonum observantiam subsequo tempore ne- cessariam ostendit. Fuerunt ergo inimici causa, amici personae. (1071) Id quidem factum dicitur in epistolis ejus- dem pontificis ad Arcadium et Arcadii ad Innocen- tium, quas referunt Glycas et Nicephorus. At vero suppositas illas esse contra Baronium ostendit Nata- 1223 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1224 sua pelleretur. Item B. Nicolaus papa 1 Lotharium A quelibet monasteria suce potestati vindicare valeat, regem, a quo Lotharingia cognominatur, excommu- nicavit, eo quod propriam uxorem pro quadam con- cubina repudiaverit (1072). Sed et inferioris ordinis episcopi imperatores et reges excommunieasse le- guntur; sanetus enim Ambrosius Mediolanensis episcopus majorem Theodosium imperatorem excom- municasse, et post satisfactionem reconciliasse legi- tur. Item S. Germanus Parisiorum episeopus Heri- bertum (1073) regem Francorum libidini deditum excommunicavit,quietitaexcommunieatus diem elau- sit extremum. Generaliter etiam B. Adrianus papa (1074) omnes reges excommunieavit, quieunque apostoliege sedis statuta violare praesumpserint. San- ctus quoque Gregorius papa decrevit (1075) ut reges a suis dignitatibus eaderent, et partieipatione corpo- ris et sanguinis Domini carerent, si sedis apostolieze decreta contemnere praesumerent (1076). De hae ergo praerogativa ecclesiastieze potestatis si aliud documentum non haberemus, istud sufficere nobis deberet quod tam sanetos viros illam super reges et imperatores exereuisse legimus : quod nullo modo facerent, si non hoc se canonice posse facere cognoscerent. Quid autem mirum quod sancta Ee- clesia seculares principes, utpote membra sua, ju- dicare potest, quz, juxta Apostolum, etiam angelos indubitanter judieatura est? Nescifis, inquit, quo- niam angelos judicabimus? quanto magis scecularia? (1 Cor. vr.) Nequaquam ergo reges sive imperatores ecclesiastico judieio subjaeere denegabimus, si evan- gelieis et apostolieis sanetionibus credere et assen- lire voluerimus. X. Nimium autem in verbis excedere videmini, cum religiosos confratres nostros Judas comparare conemini; qui minime eum Judais ut Christus in- terficiatur clamant, sed ut fides ejus in cordibus fi- delium roboretur, et a contagio anathematis defen- datur exoptant. Et nos utique sanetum Chalcedo- nense concilium veneramur, quod tamen apostolicze dignitati vel auctoritati nullo modo praescribit quin -]is Alexander, Hist. eccles. szec. 1v, cap. 2, art. 1. Vide Pagii Brev. Rom. pontif. tom. I, p. 137. 1072) Vide epistolam Nicolai I ad Carolum regem, Labb. tom VIII, p. 502, ubi pontifex Lotharium ceu excommunieatum a se haberi testatur. Ccieterum ea- dem fere exempla hane in rem in Chronico suo ad ann. 1077 adducit idem Bernoldus auctior. (1073) Seu Charibertum, apud Gregorium Turon. Hist. Franc., lib. 1v, c. 26. ut non episcopo civitatis, sed apostolieze sedi specia- liter subjaceant (1077). Nec miremini si monachis nostri temporis officium predicationis non omnino intereluditur, ut antiquis, de quibus Chaleedonense concilium et S. Leo papa scripserunt; nam illi ec- clesiastieos ordines non habuerunt, ut ex statutis ejusdem concilii eonjectare possumus. In his enim adzequantur laieis, cum pro contemptu canonum non degradentur ut clerici, sed exceommunieentur ut laiei : quod utique non fieret si ecclesiasticos ordi- nes haberent; nam canones praecipiunt ut ordinati pro culpis suis degradentur, non autem excommu- nieentur. Moderni autem monachi eum ecclesiasticos ordines habeant, quis infieiari potest quin eorum- B aem graduum officia, eum jubeantur, exercere va- G (1074) Capit. 80. Labb., t. Vl, pag. 1838; Gra- tian., caus. 25, q. 1, can. 11. (1075) Ita quidem S. Gregorius, epist. 33, l. xir in privilegio, quod abbati S. Medardi concessisse di- citur; de quo tamen hac notat Labbeus t. V, pag. 1582 : Privilegium istud improbarunt ex orthodoxis card. Perromius, Sirmundus , Launotus, aliique viri pereruditi; em heterodoxis Blondellus, etc. Unde in nova editione in appendicem rejicitur Opp., t. II, pag. 1284. (1076) His enimvero et similibus argumentis at- ue exemplis Gregorium VII ejusque defensores usos uisse comperimus, eum tamen alii rem hanc faci- nusque tune ab eo gestum, et inauditam hucusque leant, przesertim cum in perceptione consecrationis nihil distent a clericis? Aut ergo ecclesiasticos gra- dus illis penitus adimitis, aut administrationem eo- rumdem graduum eis intercludere non potestis (1078). Nimium etiam pro episcopo vestro (1079) zelatis, si plus sibi quam apostolieze sedi obediendum putatis; cui et vos necessario plus quam proprio episcopo Oobedietis, si juxta S. Gregorium rei apostolieze aueto- ritatis esse non vultis. XL. Hoe, quod Apostolus quosdam novissimis temporibus a fide discessuros (Tim. 1v, 1) predieit, non aliquibus Catholieis, sed quibuslibet excommu- nieatis competentius ascriberetis, qui attendentes spiritibus erroris et doctrinis daemoniorum a catho- liea unitate in manus Satanz discesserunt. Horum crudelitas jamdudum exerevit, ut saneta Ecclesia contra eorum infestationem militaribus auxiliis sde- pissime eguerit, nec sine sanguinis effusione de eo- rum tyrannide liberari potuerit. Militares ergo, qui ea necessitate aliquem excommunicatum occiderint, compulsi sunt, et hoe non tam pro se quam pro ec- clesiastica defensione fecerunt, et nullo modo dam- nationem primi fratrieidae Cain in hoe promeruisse videntur, qui juxta Joannem : Ez maligno erat et oc- regis depositionem clamitarent adversarii, atque a Spiritu Evangelii etsanetorum Patrum, ad quos hie provoeatur, prorsus alienam : de quo jam in Obser- vationibus praviis, $ 24, seqq., dictum. (1077) Jam: in concilio Arelatensiann. 455. (Labb. t. IV, p. 1024) de monasterio Lerinensi statutum est ut, exceptis ordinationibus, omnis illius laica multi- tudo ad. curam abbatis pertineat, neque ex ca sibi epi- scopus quidquam vindicet, aut aliquem, ez illa clert- cum facere, nisi abbate petente, presumat. Hoc enim, addunt Patres, et rationis et religionis plenum est, ut clerici ad ordinationem episcopi debita subjectione re- spiciant ; laica vero omnis monasterii congregatio ad solam ac liberam abbatis propri, quem sibi ipsa elege- rit, ordinationem dispositionemque pertineat. Haud quaquam igitur Isidori Mereatoris merces sunt ab ipsis his episcopis agnita et statutze monasteriorum exemptiones suis limitibus eireumscriptae. (1078) Vid. de hoc argumento Observationes pra- vie, S 60. (1079) Huzmannus schismatieus Spirensis, anno 1085 a sacris exclusus. Li 1225 APPEND, III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1226 eidit fratrem suum : ei propter quid occidit eum? quia A papa (epist. 22, n. 3) : Quz, inquit, honorem amisit, opera ejus maligna erant, fratris autem justa (I Joan. IH); quippe pro invidia oeciditeum. Isti autem nec inimicos occidere vellent, si alio modo sanetam ma- trem Eeclesiam contra improbos defendere possent. Etin hoe ipso negotio etiam proprias animas pro fratribus ponunt, quos per excommunicatorum vio- lentiamin anima et in corpore periclitari perspiciunt. Nequaquam ergo eos nefandissimo fratricidee Cain eomparabimus, si juste judicare voluerimus. Scimus quidem, homicidiumin S. Scriptura prohibitum ; sed hoe minime ita intelligere debemus, ut Phineen et Eliam et zelotes, aliosque sanctos Patres , qui zelo Dei multos occiderunt, damnationi homieidarum ob- noxios esse judicemus. Nunquam enim in eo delin- quitur, ubi Deo vel per se vel per legem przeipienti specialiter obeditur. Beatus quoque Augustinus in libro primo De ci- vitate Dei (cap. 26) : Miles, inquit, cum obediens potestati, sub qua legitime constitutus est, hominem oecidit, nulla civitatis sue lege homicidii reus est. Nee nos utique omnes, qui excommunicatos occi- derint, omnimodis expurgamus, sed nee tam dure, ut vestratibus placeret, eos judieamus : et illud, primum quidem, quia tale opus vix aut nunquam sine eulpa perficitur; hoe autem secundum, quia eos zelo Dei ductos hoc agere pro ecclesiastica ne- cessitate cognoscimus (1079*). De pradieatione monachorum quod iterum nota- tis, et nobis placet, ut non nisi ordinati predicent, eatholieoque obediant przesuli, nisi ab apostoliea C sede fuerint emancipati. XII. Quid autem miramini, si sacramenta Ecelesize apud excommunicatos esse negantur (1080) cum B. Augustinus (sermone 181, De tempore, eap. 21) locum veri sacrificii extra Ecclesiam non esse pro- testetur? Item S. Gregorius de consecratione Maxi- mi praesumptoris scribens (lib. 11r, epist. 20) : Quam rem,inquit, nullo modo possumus dicere consecratio- nem, quia ab excommunicatis celebrata est. ltem predecessor ejus papa Pelagius (GRATIAN. causa 24, q. 1, c. 33) : Extra Ecclesiam, inquit, non consecra- tur, sed. exsecratur episcopus. Item B. Innocentius (1079*) Ex toto contextu liquet Bernaldo tantum de homieidiis in bello et pro legitima defensione patratis sermonem esse; secus enim falsa omnino esset haec ejus assertio. (16080) Sententiam suam postea retractavit Bernal- dus, uti in observationibus praviis $ 21 vidimus. igitur hae epistola ante annum 1088 scripta fuit, quo obiit Bernardus, ad quem est supra opuse. Il relata Bernaldi epistola, in qua contrarium tuetur. (1080*) JEluro scilieet intruso Alexandrino, qui Proterium — antecessorem suum sacrilege necari fecit. Vid. epist. 25 S. Leonis ; Labb., t. IV, p. 904. (1081) Hz;ec eadem fere sunt argumenta, quibus supra epist. 2, eol. 1143, Bernardus Hildesiensis usus est. (1082) Liquet ex his, epistolam istam seriptam esse post obitum Gregorii Vit, ann. 1085, quo jam presbyter erat Bernaldus. Parngor. CXLVIII. honorem dare non potest. Et post pauca - Damnatio- nem ergo quam habwit, per pravam manus imposi- tionem dedit. Item S. Leo papa Leoni Augusto scri - bens de quodam Timotheo (1080*) damnato ejusque sequacibus, omnia sacramenta se eorum sacrilegis manibus subtraxisse testatur. Si beato quoque Au- gustino credere volumus, omnes haereticos et ex- communicatos extra Ecclesiam esse non dubitamus quamvis et adhuc infra aream cum frumento mul- tam paleam toleremus (1081). XIHI. Frustra dominum nostrum pia? memo- rie (1082) Gregorium papam arundineo baeulo comparatis, quem usque ad finem vite in sua sen- tentia stábilem et inflexibilem perstitisse multum B doluistis : qui non omnes provincias, quas enume- ratis, in integrum anathematizavit, sed Guibertum et omnes ejus eompliees, in quacunque provineia fuerint. Nee tamen paueos extra hanc excommu- nieationem remansisse dicatis, cum tanti in solo Teutonico regno remanserint, ut multitudini excom- municatorum sepissime viriliter restiterint, et adhue resistere possint. XIV. Nosad perjurium, utnotatis, dominus noster Gregorius papa non impulit, sed a juramento subje- ctionis eadem auctoritate absolvit (1083), qua et prelatos eorum deponere et excommunieare potuit. Sie sacratissimum Ephesinum concilium auctoritate S. Colestini pape congregatum et confirmatum subjectos Nestorii ex potestate ipsius absolvisse le- gitur. Sie Chaleedonense concilium Alexandrinos emancipavit de subjeetione Dioscori patriarchae. Sie semper sancta mater Eeclesia filios suos de manibus. depositorum et exeommunieatorum absque omni nota perjurii emaneipare consuevit, etiamsi eis subjectionem juramento promiserint. B. Augustinus scribens ad Bonifacium severitati canonum in hoc aliquid detrahendum esse judicavit, ut clerici Donatistarum eum ordinibusin catholicam reciperentur, non utique in hoe, utsententia ana- thematis in quibuslibet anathematizatis nihili pen- deretur. Aurelium Carthaginensem episcopum a B. Bonifacio et Coelestino pontificibus excommunicatum (1083) Speetant haze ad Ottonem Constantiensem episcopum, quem Gregorius VII statutis synodi Ro- manae reluctantem a communione exclusit anno 1075, cleroque ae populo Constantiensi demandavit, ne eidem porro obediant, datis ad eos litteris, quas 'in Registro omissas exhibet Hugo Flaviniacensis in Chronieo, et Paulus Bernriedensis in Vita Gregorii VII, apud Gretserum (Opp., t. VI, p. 135), ubi inter alia haec preseribit : Si preceptis apostolicis voluerit esse contrarius vester episeopus, ab omni illius subje- ctionis jugo B. Petri auctoritate absolvimus univer- Sos, ut cum sacramenti obligatione quilibet ei fuerit obstrictus, quandiu Deo omnipotenti et sedi aposto- lice rebellis exstiterit, nulla ei fidelitatis exhibitione fiat obnoxius. Causam praemittit : Indignum est enim, ut qui magistro detrectat subesse, magister auditori- bus postulet preesse. 39 1921 L AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1228 legimus (1084), non S. Aurelium (1085), eujus cor- A promiserit : In semine tuo benedicentur omnes gentes? pus Hirsaugiae fovemus ; iste enim sanctus, in quan- tum ex Chronicis colligere potuimus, ante tempora horum apostolicorum migravit ad Dominum. Nee unquam ita Deo annuente a veritate deviabimus, ut aliquem simul et sanctum et excommunieatum dica- mus. Nam juxta B. Augustinum ab Ecclesia separati nequaquam saneti, sed eterno incendio ereduntur manceipandi. XV. Si egregio doetori et fidelissimo martyri, beato inquam Cypriano, credere volumus, apud Guibertum et ejus compliees Eeclesiam nullatenus esse credemus. Ipse enim seribens De civitate [/., unitate] Ecclesizaead Magnum presbyterum (1086) : Ecclesia, inquit, una est, quc éntus et. foris esse non potest. Si enim apud. Novatiamum | sive Novatum est, apud. Cornelium mon. | fuit. Si vero apud. Cornelium fwit, qui Fabiano episcopo legitima ordinatione suc- cessit, Novatianus in Ecclesia. mon est. Acsi diceret : Siapud Gregorium papam Ecclesia fuit, quod et ipsi Guiberto constitit, apud Guibertum non est, nee ejus complices. Eodem enim modo, excepto quod non sine perjurio Guibertus Gregorio, sieut Novatus Cornelio adulterina supplantatione subre- psit..Nam de Novato non legimus, quod obedientiam S. Cornelio unquam juraverit, quod Guibertus Gregorio papae fecit. Et ut de domino nostro Gre- gorio dicamus, quod: de S. Cornelio scripsit B. Cy- prianus (ep. 55): Factus est episcopus de Dei et Christi ejus judicio, de clericorum omnium testimo- nio, de plebis, qua tunc adfuit, suffragio, de sacer- dotum antyuorum. et bonorum irorum collegio, nemo ante illum factus esset, ewm. locus Petri et gradus sacerdotalis catlvedra vacaret. : Quo: occupato, et Dei. voluntate atque. omnium. consensu | ordinato, quisquis jam | episcopus voluerit fuer, foris fiat ne- cesse est, mec habeat ecclesiasticam. ordinationem, qui Ecclesie non tenet unitatem ; profanus est, alie- us est, foris est. Et cum post primum secundus esse mon possit, quisquis post. primum, qui solus debet esse, factus est, mon jam secundus ille, sed. nul- lus-est. M . XVI. Sententias autem de universalitate Ecclesiae nequaquam ita intelligere debemus, ut omnes gentes in Ecclesia esse dieamus. Nunquid enim aliquis Christianus paganos sive. Judaeos in ecclesia esse contenderit, quamvis ipse Dominus Abrahae (1084) Ubinam hoc legerit Bernaldus, incomper- tum nobis est, neque enim sive in Augustino, sive in horum pontifieum aut Carthaginensium litteris aliquod hujus faeti vestigium reperire est. Credide- . rim, Bernaldum fuisse deceptum ex homonymia al- terius Aurelii, de quo ex libello Marcellini et Faustini - Ssehismatieorum haee ad ann. 371 refert Baronius : Aurelium quemdam. episcopum, ex eo quod eum Gre- gorio Eliberitano episcopo communicasset, Roma penas dedisse : quod jam ante Aurelii Carthaginensis tempora faetum. (1085) Multa de hoe S. Aurelio Ariarathizein Ar- menia minore seu Cappadocia- episcopo memorant le Quien ( Oriens Christ., t. I, p. 452), et Bollandiani (Gen. xx1t.) Sed et quoslibet hzereticos sive exeom- munieatos juxta attestationem | SS. Patrum. foris essé non dubitabimus : quibus procul dubio satius esset, nunquam Eeclesiam intrasse, quam juxta Evangelium duplo factos esse filios gehennz (Matth. xxnI). Ipse quoque S. Augustinus scehismatieos extra Eeclesiam esse saepenumero asseruit, licet de universalitate Ecclesice nusquam dubitaverit. Est ergo ita intelligendum , sanctam Ecclesiam esse. per omnes gentes diffusam in membris suis; non utique in illis, qui vel nunquam ei incorporati sunt, vel qui post incorporationem suam ecclesiastico judicio ab ea dismembrati sunt. XVII. Nequaquam vero perversum, sed sanum nobis videtur esse consilium, ut monachi non tam siecularibus obediant, quorum conversationem abre- nuntiaverunt, quam suis abbatibus, quibus obe- dientiam promiserunt. Hoeque omnes generaliter tam spirituales quam seculares firmissime attendant, ut nulli unquam eontra Deum et apostolicam aueto- ritatem obediant : Oportet enim plus. obedire Deo quam hominibus. (Act. v). Unde quantumeumque imperatoria majestas excelsa videatur, non est tamen aequum, ut contra Deum ei obediatur. XVII. Nec indignemini, sisàneta Ecclesia eorum eleemosynas non recipit, quos externze communionis esse perspexerit; nam et saneti canones praci- piunt, ut oblationes dissidentium fratrum nec in saerario, nee in gazophylacio recipiantur; sed et ipse eleemosyne eeclesiastieis orationibus sunt recompensandze, Quapropter saneta Ecclesia eorum eleemosynas necessario devitat, quibus in ecclesia- sticisorationibus non communicat. Haeeautem omnia testimoniis SS. Patrum latius approbare possemus, sed prudenti? vestra nimis graves esse timemus, quam per se copiosius et diligentius haec omnia investigare posse non dubitamus. XIX. In his ergo et in aliis hujusmodi SS. Pa- trum sententiis pro modulo nostro usque in finem perseverare cupimus, nec de fide eorum, imo de fide Christi ipso opitulante unquam erubescemus, qui in Evangelio se: de illo erubiturum przdixit, quieunque ipsum ejusque sermones coram homini- p bus erubuerit. His quoque sententiis et vos assen- tire optamus, Deumque pacis et solatii, ut det vobis idipsum sapere nobiscum, imo cum SS. Patribus, ad diem 25 Maii (t. VI, p. 41) in commentario praevio ad Vitam S. Dionysii Mediolanensis antistitis, qui illue in exsilium missus obiit. Hujus dein corpus petente S. Ambrosio ipse Aurelius Mediolanum at- tulit, ubi etiam juxta Trithemium Ann. Hirsaug., t. I, p. 7) mortuus est circa an. 383 : eujus postea reliquiae a Notingo Vercellensi episcopo Hirsaugiensi monasterio allatae sint sub Ludovieo Pio imp. Ser- monem vero S. Ambrosii in illius exsequiis habi- tum eujus initium refert Trithemius, in ejus operi- bus desideramus. (1086) In editione Oxoniensi est epistola 69, sine titulo inseripta, Magno fil io. 1229 APPEND. lll. — MONUMENTA GREGORIANA. 1230 indesinenter rogamus. Sed inter haec omnia charitas, A earnís est, et. contupiscentia oculorum, et superbia quae non irritatur, nee quaerit quie sua sunt, nec unquam exeidit, multum nos de vestra salute sol- lieitos facit. Scimus enim, B. Jacob protestante, quia amicitia hujus mundi inimica, est Dei, et qui- cunque voluerit amicus esse hujus scculi, inimicus constituitur Dei (Jac. 1v). Unde ille discipulus quem diligebat Jesus, hausto consilio de ipsius Dominici peetoris arcano, informat nos ita: JVolife, inquit, diligere mundum, neque ea, que £n mundo sunt. St quis diligit mundum , non est charitas Patris 4n. e0; quoniam omne, quod est im mundo, concupiscentia vila, qua non est a, Patre, sed ex mundo, Et mundus transit et concupiscentia ejus; qui autem facit volun- tatem Dei, manet in eternum. Filioli mei, novissima hora. est, et. totus mundus in. maligno positus est (I Joan. 11). Haee omnia optime nostis, nec ad haec insinuanda nostra relatione indigetis. Rogamus autem vos in Domino ut eruditionem vestram ad salutem animae vestrae studeatis exercere, ne hane vitam, qua tentatio est et vapor ad modicum pa- rens (Jac. rv), tanti pendatis, ut futuram, qua :eterna felicitatis est, infeliciter perdatis. BERNALDI EPISTOLA AD ADELBERTUM ARGENTINENSEM PREPOSITUM DE LEGE EXCOMMUNICATIONIS Obedientiam magis papa quam proprio pastori prastandam esse. MONITUM. Traetavit idem hoc argumentum Bernaldus jam supra, cap. 24 apologctici, col. 1140, quod paucis denuo revolvit Adelberto familiari suo, ut eum in obedientia papae confirmaret contra Othonem episcopum Argenti- nensem ann. 1085, eleetum, sed schismaticum, uti eum in suo Chronieo ad ann. 1100 appellat. Cceterum hie Adelbertus haud legitur inter preepositos illius Ecclesie in Gallia Christiana t. V, p. 822, bene autem in Ne- erologio saec. x1r, uti testatur Cl. Grandidier, qui eum in chartis illius temporis frustra inquisivit. In His- toria Alsatide t. IL, tit. 501, ad annum 1089, sistit Burchardum praepositum, quem utrum praecesserit aut subseeutus sit Adelbertus, incertum est. Quamvis eum przecessisse debuit, si Burchardus praposituram ab anno 1089 usque 1104 obtinuerit, ut volunt Galliae Christians scriptores. Epistolam hane scripsit Ber- naldus jam presbyter, adeoque post annum 1084, et mortuo jam Gregorio VII, uti ad ealeem hujus epistolce notabimus. .* Domino ac cautissimo apostolieze auctoritatis asti- B et alium, qui ei subrogatus est, deposuit, eo quod pulatori ADELBERTO Argentinensi praeposito, nontam mente quam «eorpore super ollas carnium Egypti colloeato, BERNALDUS presbyter utinam solo corpore infirmus. Cum nuper nobiscum essetis, omnia statuta san- ctorum Romanorum pontifieum sive coneiliorum vobis placere monstrastis. Unde Deo condignas gra- tes referre non suffieimus, qui vobis in tam pericu- loso tempore su: legis amorem inspiravit; qui Da- nielem eum sociis suisin Babylonica perseeutione, ne stataam Nabuchodonosoris adorarent confortavit. Erat tamen aliquid, quod vos moveret , videlicet, si subjectus se quoquomodo de obedientia superioris potestatis exeusare posset, si inferiori potestati obe- diret : unde vobis multas rationes et exempla SS. Pa- trum dare possemus, si non epistolarem brevitatem exeedere timeremus. Dicemus tamen breviter, ne et scientibus nimium loquaces esse videamur. Natalis Salonitanus episeopus (1087) Honoratum diaconum suum contra praeceptum sedis apostolicae ab arehidiaeonatu deposuit, aliumque in locum ejus subrogavit. UÜndeS. Gregorius eumdem Honoratum, invito eodem episcopo, in archidiaconatum restituit, ipse proprio episcopo in eadem subrogatione contra preceptum domini papae obediret. Haec itaque sum- matim tetigimus, vobisque ea in Registro (lib. rr, epist. 18) ipsius diligentius consideranda committi- mus. Ibi inquam evidentissime patebit, quod nullus subjectus cum obedientia sui prelati potest se ex- cusare, quin potius apostoliece sedi, quam proprio episcopo vel decano debeat obedire, qui ipsum etiam invito ejus episcopo eanoniee potest damnare. Amplius:'Tertium Carthaginense concilium, cui S. Augustinus eum Aurelio Carthaginensi episeopo interfuit et praefuit, ipsum inquam coneilium capi- tulo septimo testatur, ut episcopo damnato et ex- communicato nec a propria Eeclesia communicetur. Si ergo provincialis eoneilii judicio magis obedien- dum est, quam proprio episcopo, quanto magis san- ctissimae sedis apostolie; generalissimee synodo. Preterea. sanctissimi Patres Eeclesiarum, seilicet apostoli, nunquid non devotissime sti temporis sa- cerdotibus, obedierunt praecipue cum Dominus pra- eiperet : Supra cathedram Moysi sederunt. Scribo et Phavisai ; omnia.qua dicunt vobis, servate et facite (Matth. xxx). Cum autem ipsi a. veritate discede- (1087) Videatur de hoe facto Fleurii Hist; Eecles., lih. xxxv, $ 26. , 1231 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1232 rent, et apostolos secum. seducere vellent, néqua- A est, omnimodis resistendum. Unde in sacratissima - quam apostoli exspectasse leguntur, ut Dominus eos de Phariszeorum obedientia specialiter absolveret; imo statim eis obedire spreverunt dicentes : Obedire magis oportet Deo quam hominibus (Act. v). Unde B. apostolus Petrus in ordinatione S. Clementis fir- missime decrevisse legitur, ut ille, eui ecclesiasticus pastor sentitur aversus, ab hominibus devitetur. Nec ad hoc exsequendum aliquod speciale prae- ceptum a preelato exspectetur, sed statim se ab illo avertant, cui ecclesiastieum pastorem adversum per- cipiant. Nulli, inquam, contra Deum et statuta SS. Patrum est obediendum : imo praelato suo, qui pro inobedientia a superiore potestate damnatus (1088) Apologeticum hie citatum eumdem esse puto, quem Gretserus (t. VI. Opp., p. 29) edidit in- ter opuscula Bernaldi, cujus tamen nomen haud prafert, ac in simili fere argumento versatur cum illo supra col. 1105 qui certe Bernaldi est. Cum vero ex Hirsaugia allatus dicatur, haud immerito (Pafro- logic tom. CX LIII) ad Chronicon Petershusanuml. rt1, n. 2 suspicatisumus, illum forte a Bernardo monacho et scholastico, qui ex illo monasterio in Hirsaugiam universali synodo Ephesina et illi multum laudati sunt, qui proprio eorum episcopo, id est Nestorio, viriliter restituerunt. j i91 In fine apologetici (1088), quem dominus Heroldus quondam de Hirsaugia attulit, quem et dominus Hen- rieus, ut opinor, hic descripsit; in fine, inquam, istius apologetici hoc authenticis rationibus declara- tur, quod nee proprio episcopo, etiam catholico et religioso, contra dominum papam obedire debeamus. Deus autem pacis et solatii de vobis idipsum sapere (Rom. xv) nobiscum, ut abundetis in spe et virtute Spiritus saneti (Ibid., XIII). concesserat, fuisse compositum et exinde circa anm. 1085 per Heroldum sive in Scafhuseuse sivein Pe- tershusanum cenobium allatum, utrobique enim nova ex Hirsaugia colonie eodem ferme tempore advenerant, ut l. ec. et apud Trithemium (Annal. "Hirs., t. I, p. 266) narratur, inter quos etiam Hen- vicus scriptor recensetur, qui apologeticum hune tractatum mortuo jam Gregorio VII exaratum ic seu in his partibus descripsisse dicitur Bernaldo. BERNALDI DE VITANDIS EXCOMMUNICATIS, EORUMQUE COMMUNICATORIBUS, AD RECCHONEM. MONITUM. Clerieusne an laicus fuerit hic Reecho, ad quem directze sunt hae epistole, incompertum est. Id solum evincitur, illum a pártibus schismaticorum stetisse, a quibus eum avertere solitis suis argumentis nititur Bernaldus. Vid. supra eol. 1181. Unde rursus idem utrobique auctor apparet. EPISTOLA PRIMA. AD RECCHONEM, . Domino ae venerabili viro REccHON1, BERNALDUS solo nomine presbyter, non moribus. I. Cum nuper simul essemus, nonnulla de vitandis excommunieatorum communicatoribus ad invicem contulimus ;sed quia tune tue voluntati satisfacere non potuimus, placuit ut vel scribendo tibi satisfa- ceremus, quod eolloquendo non licuit. B..Callistus papa et martyr, vir apostolicus, in suis decretalibus epistolis (epist. 2, c. 2; LABB., t. I, p. 614) quatuor res enumerat, in quibus ex- communicatum vitare debeamus: videlicet in. sa- lutatione, in osculo, in oratione, in convictu. Deinde sententiam de communieatore excom- municati subjungens : Quicunque, inquit, 4m his vel in aliis prohibitis scienter excommunzcatis com- municaverit, juata institutionem apostolorum et ipse simili excommunicationi subjaceat ; quippe ut excom- munieati communieator devitetur z:eque ut excom- munieatus. Hinc B. Gelasius papa scribens orienta- libus episcopis (epist. 15; LABB., t. IV, pag. 1218) de Acacio communicatore excommunicatorum, ita B discernit : Omnes complices, sectatores, communica- tores damnate semel pravitatis pari sorte censentur. Quamvis enim extra Ecelesiam alius alio tolerabi- lius peccet, in hoc tamen pares reputantur, quia nullus eorum in catholicam societatem recipiendus est, nisi catholico more reconcilietur, - II. Idem in sequentibus ad eosdem de vitandis communicatoribus excommunicatorum (loc. cif.) : Nihil, inquit, nobis commune cum hominibus commu- nicationis externe. Idem insequentibus : Quid juvat, si quis alicui evidentiori lueretico non communicet, et dis lamen communione jungatur, qui ab illus non sunt communione diversi ? Unde et multi religiosi ex Ro- manis se a communione Anastasii papa subtraxisse leguntur, eo quod ipse cuidam diacono Thessaloni- censi communicaverit, qui jam Acacio communica- vit; sie enim Romanus Pontificalis testatur (1089). III. Nee mireris communicatorem excommunicati sque ut excommunicatum devitari, eum sub eadem sententia, ut predictum est, teneatur obstrietus. Hine idem, qui supra, Anastasio imperatori scri- bens (GELAS. ep.85 LABB. l. c., pag. 1184) : Non po- test, inquit, quilibet perversitatis communicatore su- (1089) Hac falsa esse demonstrat Pagius, in Vita Anastasii II. 1233 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1234 scepto non pariter perversus probari, nec potest refu- A non expetisse. Nec hoe sine intimo cordis dolore tari perversitas complice perversitatis admisso. Legi- bus certe vestris criminum conscii, susceptoresque la- trocinantium pari judiciorum poena constriguntur , nec expers criminis cstimatur, qui licet ipse non fe- cerit, facientistamen familiaritatem fadusquerecepit. Sieut igitur communicator furis eadem damnatione eum fure multatur, nihilominus communieator ex- communieati eum eodem eadem lance damnatur. Est autem damnatio excommunicati , quod a Deo et membris ejus sequestratur. Tu ipse contexe quod sequitur : nempe SS. Patres communicatores excom- munieatorum zque ut excommunicatos ideo devi- tari voluerunt, quia eosdem, quasi qui seipsos dam- naverunt, habuerunt. IV. Hine B. Gelasius ad praedictos episcopos scri- bens de eodem Acacio (Joc. cit. pag. 1223) : Quid, in- quit, queruntur Acacium a nobis fuisse damnatum, cum recepta communione Petri se doceatur ipse dam- nasse? Unde.et B. Felix papa, qui Acacium anathe- matizavit, in eadem sententia signanter posuit (epist. 6, l. e., p. 1704) : Habe, inquit, cum Ais, quos liben- ter amplecteris, portionem; id est cum excommuni- catis; ae si diceret : Non tam novam excommunica- tionem super te facimus, quam veterem qua te com- municando excommunicatis innodasti, confirmamus. Nam eum omnis excommunicatus extra Ecclesiam sit, nullusque simul intra et extra esse possit, ille indubitanter se a catholica unitate separat, quicun- que se ab excommunieatorum communione non se- questrat. Jure ergo a Catholicis devitantur ut excom- munieati, qui ab excommunicatorum communione non sunt sequestrati. Hoc autem diligentissime at-- tendas, quod B. Gelasius nobis praescribit, cur apo- stolica sedes Acacium communicatorem Petri refu- taverit (ep. 13, l. c., p. 1201) : Beati, inquit, Petri sedes, ne per Acacium in Petri consortium duceretur, ipsum quoque a sua communione submovit. Idem Anastasio imperatori (epist. 8 cit.): Posíquam Aca- eius communionis externa factus est, non potuit nist a catholica et apostolica mox societate pracidi, ne per eum, si vel paululum cessaremus, nos quoque vi- deremur subiisse contagia perfidorum. V. Videsne quam necessario hujusmodi commu- nieatores devitemus, ne per eorum consortium cón- tagia perfidorum subiisse judicemur. Nam juxta B. Gelasium, quod et supra posui, non potest quilibet perversitatis communieatore suscepto non pariter perversus probari, nee potest refutari perversitas compliee perversitatis admisso. Cessent ergo hujus- modi communieatores ecclesiastice. communioni se imprudenter ingerere, ne catholicam sinceritatem sua communione juxta eumdem Gelasium eommo- culent. Nam proeul dubio levius apud Deum judica- tur qualibet necessitate quemlibet excommunicatio- nem ineidisse, quam post lapsum reconeiliationem (1090) Idipsum autogaphus Bernoldi codex in Hermanno ( Pafrologie tom. CXLIII) ad ann. 916, in coneilio Altheimensi faetum scribit, quod alibi considerent, quantis offendi Deum praebeant, quos vel sua communione commaculant, vel suo exemplo docent, ut excommunicationem inciderenontimeant. Accipiant ergo sanum consilium et ad reconciliatio- nem festinent, ne quandoque eum Acacio excommu- nicationem cogantur inviti pati, qua jamdudum se sua sponte non timuerunt obligare. Plura tibi de hae re scribere possem, si epistolarem brevitatem exce- dere non timerem. Sed et sapienti sat dietum vi- detur. EPISTOLA Il. AD EUMDEM. De osculo e»commaunicatorum vitando, et de Gutberto ejusque communicatoribus. B Domino ac venerabili viro REccHONI BERNALDUS ^ presbyter indignus. I. Multum miror eur tantum in rescribendo labo- raveris, cum nequaquam assertionem tuam de com- munione excommunicatorum approbaveris. Nullate- nus enim communiecatores excommunieatorum reci- piendos fore probasti, imo eos sub apostolieze excom- municationis obligatione dimisisti : unde et ego tuis scriptis per omnia respondere non necessarium ju- dicavi. II. De osculo excommunieatorum vitando facile nos exeusatos putas, eo quod in quibusdam decretis te illud non invenisse testaris ; ae si apostolica sta- tuta suam integritatem obtinere non valeant, etiamsi ea quilibet mendosus liber minus integre habeat. Nam in emendatioribus et plenariis exemplaribus si quasieris, ipsum oseulum in decretis S. Callisti papae, ut ego scripsi, poteris invenire (GRAT., c. ez- communicator. 17, caus. 11, a. 3. Vid. epist. praec. ) Preterea nec laici ignorant hoe, quod excommuni- catos osculari non debeant. Quod si fecerint, absque omni contradictione per reconciliationem absolvi festinant, nec se nisi per reconciliationem recipien- dos judicant. h III. Hoc utique roboratum est consensu universa- lis Ecclesie : unde et nos illud juxta Augustinum secure et veraciter possumus asserere. Idem quoque verissime testatur quod nihil firmius sit tenendum, quam illud in quo veritas eonsuetudini suffragatur. Sed et Joannes papa X (1090), vir, inquam, aposto- lieus, judieio universalis synodi decrevit, ut qui- eunque deineeps bannum, ab episcopis impositum, et maxime in eommunione excommunieatorum cor- rupisset, 40 dies in pane et aqua more homieida- rum poeniteret. 1]V. Desententia B. Gelasii papae, qua dicit (vid. epist. prac.) : Nihil nobis commune cum hominibus communionis externe, necessario colligitur ut tam communieatorem Güiberti quam ipsum devitare de- beamus, et hoe maxime in illis rebus, quas SS. Pa- tres prohibuisse cognovimus. Nee ego mihi arrogo, haud legitur. Unde novum pro Bernoldi et Bernaldi identitate argumentum. 1235 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1236 utjüdiedre possim canomes pro tempore, quod spe- A lasio plus quam tibi eredo, qui dicit (epist. cialiter privilegio Romani pontifieis ascribitur, qui Guibertum haresiareham, et omnes complices ejus judieio universalis synodi excommunicavit, eosque in salutatione, in osculo, in oratione, in eonvietü devitandos sub poena excommunicationis juxta apo- stolorum institutionem denuntiavit. Ergo aut Gui- bertum de excommunicatione purgabis, aut com- municatores ejus de obligatione exeommunicationis expurgare non poteris, quin necessariam habeant reconciliationem, ut redeant ad catholicam ,unio- nem : nee aliquam difficultatem pratendam, quin apostoliez auctoritati obedire debeam ; quod sicubi non Observo, statim ad reconciliationem . ve- nire non recuro. Nec mihi suecenseas, si B. Ge- prec.) : Non juvare, si hereticum devites, $i communieatori ejus communiees; ae si diceret : Quid juvat, si Guibertum devites, et ecommunieca- tori ejus communices? qui juxta institutionem apo- stolorum simili excommunicationi subjacere decer- nitur. i hw V. Accipe ergo sanum consilium, et catholico communioni reconciliare, et a pertinaci defensione cesses, quae B. Augustino attestante schisma in hae- resim solet convertere. In Domino rogatus cito re- sipiseas, teque nobis eommunicabilem restituas, ne si nimis pertinaciter Ecclesi? auctoritati obstiteris, aliquid gravius, quod absit, ab ipsa matre Ecolesia audire merearis. BERNALDI | € DE EMPTIONE ECCLESIARUM AD PAULINUM CLERICUM METENSEM. MONITUM. Alterum Simonic genus de emptione et venditione Ecclesiarum erudite et succincte pertractat Bernaldus, rovocatus a Paulino Ecclesie Metensis canonico, ut ex fine hujus epistolee apparet. Apprime enim eatho- icis patribus adhierebant Metenses, ut etiam intrusum episeopum a. 1088 urbe sua pellerent, et Herman- num ab exsilio revertentem reciperent. Erat is Metensis episcopus in causa Ecclesie constantissimus, qui cum Adalberone episeopo Herbipolensi fortiter quidem sed ineassumiin conciliabulo Wormatiensi ann. 1076 (Concil. Germ., t. HII, p. 178) exauetorationi Gregorii VII restitit, ut refert Lambertus Schafnabur- gensis ad h. a. Ad eum exstat Gregorii VII, epistola 21, l. vri (LABB., t, X Concil., p. 267), circ. ann. 1081 data, qua eum ad labores et pericula pro veritatis defensione paratum excitat. Sede enim sua ab Hen- rico rege ann. 1080 pulsus, adhue ann. 1088 in Tuscia captivus detinebatur, ut scribit Bernoldus noster iu Chronico, cujus etiam ad sedem suam reditum ann. 1089; obitum vero ad ann. 1090, mense Maio nar- rat. Unde epistola nonnisi alterutro horum annorum scripta esse potuit, ubi Metis iterum erat hic episco- pus. S. Gebehardi Salisburgensis archiepiscopi ad eumdem Hermannum epistolam pro Gregorio VII contra ejusdem temporis schismatieos primum edidit Gretserus. Opp. t. VI, p. 434. EPISTOLA III. , AD PAULINUM. Charissimo fratri PAuLINO BERNALDUS s0lo no- mine presbyter, non moribus, bonum. indeficiens, quod est Christus. Ll. Quastionem, frater charissime, quam a me exsolvendam expetis, multum vires nostras excedit, quam etsi competenter explicare nossem, otium ta- men librorum ad hoe exsequendum habere debe- rem : nee de hae causa aliquid prapropere scribere vellem, quod non ex auctoritate SS. Patrum irre- fragabiliter probare possem. Sed tu omnis more impatiens ab exactione non desistis: unde et me pro tao amore nimium festinare cogis. Dicam tamen ad presens, ut possum, salva diligentiori inquisitione in aliud tempus, et hoc quidem eo paeto, ut et tu nterim quaras, et si quid inveneris, mihi intimare non graveris. II. In primis igitur volo scias, B. Augustinum in ibro Retractationum (/ib. wu, cap. 38) asserere, se non quinque libros De fide ef operibus, sed unum (1091) Quodnam fuerit Paulini adductum ex Au- gustino testimonium, haud invenio ; nee enim quid- quam contra Simoniaeos scripsit S. doctor : unde antum composuisse, quem ita dicit incipere : Qui- busdam videtur. Unde illud tuum de Simoniaco te- stimonium non nobis satisfacere poterit, si (sit) ex alio libro B. Augustini De fide et operibus preeti- tulato excerptum (1091). Incredibile enim videtur , Augustinum alium librum De fide et operibus com- posuisse, nisi cujus mentionem faeit in Retracta- tione. Preterea ipsum testimonium, si bene recolo, venditionem vel emptionem ecclesiasticarum rerum dicit esse Simoniaeam : quod nimis laxum videtur, cum et legitimas venditiones et emptiones earum rerum inelusisse videatur. Quapropter idipsum B. Augustino ascribere non przssumo. Nec hoc di- ctum ita recipias, quasi ego tue prejudicem opi- nioni, imo a te volo certius inde doceri. III. Est autem tua quaestio, si vendere vel eccle- sias sit Simoniacum? Unde tibi ita respondere pos- sum, quia apud antiquos non ita, ut modo, presby- teri ecclesias jamdudum ordinati aequirere consue- verunt, sed in ipsa ordinatione acceperunt. Nam SS. Patres in Chalceedonensi concilio (acf. 15, etiam Bernaldus perplexus haerebat, qui nihil tale in suo exemplari reperit. 1237 APPEND. IIl. — MONUMENTA GREGORIANA. . 1238 can. 6) irritam ordinationem eujuslibet judicave- A acquiritur, a B. Gelasio in decretis suis (1092), ca- runt, qui ad certum locum ordinatus non invenire- tur; nempe locus, cui minister erat consecrandus, in primis pronuntiabatur. Sicque ordinatio ministri ad designatum locum solemniter celebrabatur, sic- ut adhuc in ordinatione episcoporum sive abbatum ubique observatur. Cum ipsa ordinatione minister incardinabatur Ecclesie, nec alius ei ecclesiam, alius consecrationem, sed idem ipse contulit utrum- que, eteodem tempore; nec plenaria deputabatur ordinatio, quam non pracederet loci designatio. Unde et apud antiquos Patres non tam specialis prohibitio facta legitur de emptione Ecclesiarum, quas in ipsis ordinationibus comprehensas, et cum ipsis per pecunias obtineri prohibitas noverunt. Et eum emptas ordinationes Simoniacas reputarent, emptio- nes ecclesiarum procul dubio non exceperunt, imo nec excipere potuerunt. IV. Postquam autem commendatio Ecclesia ab ipsa eonsecratione intantum coepit separari ut post multum tempus Ecclesias acquirerent jamdudum consecrati, necessarium (fuit), ut et speciali statuto prohiberetur emptio Ecclesiarum, sieut et ipsarum eonsecrationum, nec unum minus, quam alterum damnaretur ut Simoniacum. Sed consecrationes per pretium acceptas tibi constat esse Simoniacas ; mihi autem nihilominus de commendatione, id est, de cura animarum itidem videtur, si per pecuniam obtine- tur. Nam Simon Magus, ut legitur in Actibus apo- stolorum, per pecuniam obtinere voluit, non ut apo- stoli manus ei imponerent, sed utipse aliis manus imponere posset (Acf. v111). Cui autem Ecclesia sive cura animarum committitur, eidem etiam potestas manus imponendi super catechumenos, energume- nos siveinfirmos sibi sibi commissos conceditur. Quis ergo hoc Simoniacum esse negabit, si quis tale offi- cium, per peeuniam obtinuerit? Preterea offieium ostiarii, notarii, sive defensoris, si per pecuniam (1092) In canone Gelasii caus. 1, q. 1, €. 6 nulla ostiarüi, etc., fit mentio. (1093) Est hie ille Petrus, cognomento lgneus, Vallis Umbrose tune monachus, de quo Mabillo- nius in Vita S. Joannis Gualberti (Acf. S8. Scc. VI, . H, p. 283 et Annal. Bened., t. V, p. 1). Factum ios etiam refert.Bertholdus in Chron. ad ann, 1067 pitulo 24, Simoniacum esse judicatur, quorum ta- men nullus per manus impositionem ordinatur, nec ipsis, ut aliis manus imponant, conceditur. Si ergo emptor ecclesiastici officii, quod per manus imposi- tionem non acquiritur nec exercetur, Simoniacus esse judicatur ; quanto magis emptor pastoralis curze, in qua tot manus impositiones frequentantur ? V. Beatus quoque Alexander papa I in decretis suis (LABB. t. I, p. 553) Simoniacum esse judicavit, qui corruptus pretio poenitenti apud episcopum ob- stat, vel adjuvat ad reconciliationem. Si ergo ille Simoniaeus jure dicitur, qui pretio corruptus efficit utalii ab episcopo manus imponatur, quanto magis ille, qui sibi ipsi tale officium pretio acquirit ut sub-: ditis manus imponere possit? Petrus Albanensis epi- scopus (1093), vir mira sanctitatis et fidei, Petrum Papiensem. judieio ignis Simoniaeum esse probavit, eo quod investituram tantum episcopatus per peeu- niama laieo acceperit. Majores nostri synodali (1094) judicio pro Simoniaea heresi deputasse leguntur (caus. 1, q. 1, e. 105) si quis peeuniam pro /chrisma- te, vel baptismo, vel communione daret vel exigeret. Si igitur hee omnia Simoniaca esse non negamus, itidem de emptione Ecclesiarum judicare cur dubi- tamus? VI. Hae tibi, frater charissime, ad presens, ut potui, satis festinanter collegi. Tu autem quid tibi de his omnibus videatur, mihi rescribas; sed et tu, si quid forte de praedicta questione certius invene- ris, mecum communicare non graveris. Dominum - Metensem episcopum tuum (1095), imo nostrum, ex mea parte humiliter saluta, ipsumque ut de hae tua quaestione, si ista non sufficiunt, cogitet, invita. Omnipotentis Dei misericordia semper vos incolu- mes, nostrique memores in suo sancto servitio cu- stodiat, domini et Patres in Christo amantissimi. * ex codieum nostrorum fide. Factus is deinceps Al- banensis episcopus. De quo idem ad ann. 1079. (1094) Triburiensi seilicet, quod Hermannus Con- iraetus in Clironieo et Pagius ad ann. 1035 refert, cujus tamen decreta interciderunt. (1095) Hermannum videlicet. Vid. in monito. BERNALDEI PRO GEBHARDO EPISCOPO CONSTANTIENSI ECCLESLE IN LOCUM OTTONIS EXAUCTORATI PRJEFECTO EPISTOLA APOLOGETICA. (Post annum 1088.) MONITUM. Jam supra produximus decretalem Gregorii VII epistolam. ad Ottonem Constantiensem episcopum pro recipiendis Roman: synodi decretis : quibus eum refragaretur, acriter primum objurgatus, postea àb officio suspensus est, interdicta ejus dicecesanis preestanda eidem obedientia, ut superius opusculo VI vidimus. Ultimo tandem aperte jam schismatieum anathemate pereulit, et exauctorato Gebhardum ejus loco episco- 1239 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1240 pum constituit, uti ad finem anni 1084 narrat Bernoldus in Chronico. Displieuit multis heec ordinatio, quam contra eorum obtrectationes hac epistola defendendam suscepit Bernaldus, unde Constantiensis Ecclesice lata plurimum illustrantur. Reverendissimo sacerdoti, ac dilectissimo Patri A R. (1096) B. solo nomine presbyter non moribus, sud qualiscunque orationis certitudinem. I. Jamdiu est, Pater amantissime, ex quo mihi conquerendo retulisti oblocutionem quorumdam de ordinatione domini nostri Constantiensis episcopi, meque tibi rationem contra eorum objectionem re- scribendo suppeditare rogasti. Sed quia tune pro tempore brevius respondi (1097) quam res exigeret, iterum tibi, imo per te illis de eadem causa plenius satisfacere non piget. II. In primis igitur volo, ut illi nostri oblocu- tores causam diligenter investigent, et intellectam juxta statuta SS. Patrum fideliter examinare stu- deant : et tunc demum, si quid in ea sacris canonibus adversum perspexerint, eanonice re- prehendant, si possint. Est autem summa eorum obloquii, ut retulisti, quod dominus noster Ge- bhardus esse non possit, eo quod antecessori suo Ottoni adhue vivo subrogatus fuerit. Sed sacri canones hujusmodi subrogationem, videlicet ut alius cuilibet deposito subrogetur, scepissime nobis prz- seribunt, eamque legitimam esse atque authenticam absque omni contradictione . constituunt. Sic item sanetum Constantinopolitanum concilium, zeque ut Evangelium B. Gregorio attestante venerandum, Maximo Constantinopolitano patriarchae | deposito B. Nectarium subrogavit. Itidem sanctum Chalee- donense concilium, itidem Evangelio comparandum, Dioscoro Alexandrino patriarchze damnato S. Prote- rium'decrevit substituendum (1098). Sic. B. Grego- rius in Registro suo multis depositis alios subrogare precepit. Sie Hinemarus Remorum archiepiscopus Ebboni deposito substituitur. Sic et in nostro tem- pore Ruobertus Babinbergensis episcopus (1099) Hermanno damnato subrogatur. e (1096) An littera initialis R. indicet. Recchonem, ad quem sunt supra relate Bernaldi epistola, sta- tuere nolim, quamvis id vero admodum simile vi- deatur. / (1097) Deperiit hoc breve responsum. (1098) Ita et Evagrius, Fleurius vero Hist. Eccl. |. xxvi, $ 35, subrogationem Proterii quatuor tan- tum episcopis, non toti concilio tribuit. end Hermannus quidem a Gregorio VII ann. 1065 ob Simoniam depositus est, eique Rupertus substitutus , non tamen a papa, sed a rege Henrico obtrusus, pene omni clero et populo, ingratus, ut ad illum annum scribit Bernoldus in Chronico auctiore. (1100) Acta hujus concilii Romani in Quadragesi- ma celebrati fuse describit Bernoldus auctior in Chronico, uti et praecedentis die 23 Januarii ab Henrico rege et episcopis schismatieis Wormatiae habiti, ubi temerario ausu Gregorium a pontificatu deponere, eique obedientiam etiam scripto denegare attentarunt. Hos inter et Otto hic erat pap2e ob pri- vationem episcopalis sui officii infensus. Hoc de ex- communicatione accepisse videtur Lambertus, dum de hae ipsa Romana synodo agens Ottonem. inter illos refert, qui jam pridem a papa sint excommu- nicati ; majoremtamen Bernaldo scriptori domestico III. Ergo non contra eanones, sed juxta canonicas sanctiones noster episcopus, Ottone deposito, licet adhuc vivo, substituitur. Quam canonice autem vel pro quibus causis Otto perpetuam damnationem subierit, ut et noster episcopus canonice ei sucece- dere potuerit, plenius et per ordinem digerere libet, quatenus illis nostris oblocutoribus nulla deinceps dubitatio subrepat vel de illius irretractabili damna- tione, vel de istius canonica subrogatione. IV. Anno Dominiee Incarnationis 1076 (1100), indict. xv, in prima heddomada Quadragesime, Gregorius papa VII generali synodo Roma in ecclesia Salvatoris praesidens, Ottonem Constantiensem epi- scopum synodali judieio officio et eommunione pri- vavit, eo quod ipse cum reliquis schismaticis contra apostolicam sedem eonspirasse missis litteris et propria subseriptione manifestaverit. In qua conspi- ratione idem ipse multo audacius reliquis conspira- toribus contra Romanum pontificem insanivit, eum- que apud saecularem principem speciali accusatione contumaciter impetere pressumpsit, videlicet aecu- sans eum quod episcopali eum honore privaverit, eo quod laicos damnatorum offieia presbyterorum recipere vel eis obedire prohibuerit (1101). V. Dominus tamen papa multo misericordius eum tractavit quam meruerit : nam misso venerabili Altmanno Pataviensi episcopo eidem in subsequenti autumno apud Ulmam (1102) sub prassentia multo- rum communionem solam absque officio reddidit : quod tamen ille contra preceptum domini papa usque ad finem vitz suc non cessavit usurpare. Nam dominus papa nunquam postea ei officium reddidit, sicut ipse papa quampluribus inde sciscitantibus scpisse retulit postea. Ad hee idem Otto Si- moniacis et incontinentibus presbyteris contra sy- nodale decretum domini apostolici, imo eontra fidem tribuimus, qui inter praecedentem decretis suis denegatam inobedientiam, ob quam privatus priore anno fuerat, et conspirationem hoc anno, unde insuper anathemati subjectus est, optime distinguit. E (1101) Hie aliqua desiderantur; ex citatis enim Gregorii tam ad Ottonem quam ad subjectos, eidem epistolis satis constat illum propterea officio suo fuisse motum, quod decreta synodi Romane de in- continentibus presbyteris eorumque officiis haud recipiendis contempserit; minime vero quod ipse Otto talia prohibuerit : quae adeo hie supplenda sunt. (1102) Concordant hae cum illis quce idem Ber- naldus auetior ad ann. 1076, supra p. 37 refert de episcopis in conventu Triburiensi per legatos aposto- lieos reconciliatis, ubi pariter Ottonem Constantien- sem Ulm«a reconciliatum scribit, pro quo Hansizius (t. I. Germ Sacr., p. 264) perperam legit ultimo. Revera enim Ulmensis principum conventus pra- cessit Triburiense concilium, ut ad illum annum, habetSehafnaburgensis (Concil. Germ. t. Ill. p. 180): ut adeo Ulmze Otto ceu vicinior facile adesse potue- rit, et prior ezeteris ibidem absolvi a sedis apostolieze legatis. ] 1241 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1242 omnium $S. Patrum decreta favere non cesSsavit. A 875) : Qui potest, inquit, obviare et perturbare perver- Unde et dominus papa missis litteris omnes ejus subjectos apostoliea auctoritate de obedientia ejus absolvit (1103). Super haec autem omnia in partem schismatieorum, relieta Ecclesia catholica, sponte sua penitus demigrare non veritus est. VI. Hae itaque singula ad irrecuperabilem ejus damnationem juxta canonum sanctionem sufficere possent, quippe crimen conspirationis, interdicti usurpatio offieii, assentatio Simoniacorum sive in- eontinentium presbyterorum, et quod his majus vi- detur, demigratio a Catholicis in partem schismati- corum. Nam beatissimus papa Fabianus et martyr in decretis suis capitulo 2 (LABB., t. I, pag. 644, epist. 11) eonspiratorem clericum ante examinatum judicium jubet a clero in perpetuum submoveri, et infamia notari. Item S. Callistus papa et martyr, et dein triginta SS. Patres Chalcedonensis concilii (act. 15, c. 8, et GRAT. caus. 11, c. 21), et alii in- numerabiles, clericos conspirantes penitus depo- nunt. Antiochenum autem concilium interdicti usur- patorem officii capitulo 4 (LABB., t. II, p. 563) tam terribiliter damnat, ut nullam spem ei restitu- tionis vel locum satisfactionis deinceps concedat. Sanetus item Gregorius in Registro suo, eapitulo 240 partis secunda (lib..V, epist.: 7), hujusmodi usurpatorem perpetua excommunicatione damnat, ita ut vix ei viatieum in fine vitae concedat. Idem quoque Gregorius et episcopum illum eum Simone Mago portionem habere asserit, quieunque contra illam haresim non vehementer exarserit; quanto magis illum, qui eamdem haeresim suo assensu nu- trire non metuit? Idem quoque Gregorius procul dubio, inquit, facientis culpam habet, qui quod potest corrigere, negligit. emendare. Item Damasus papa ad episcopos Mauritanie (epist. 4; LADBB., t. II, pag. (1103) Vid. mox antea et supra l. c. dicta. Ex hae porro narratione colligitur, eum etiam post.dictam reconciliationem ad priorem vomitum brevi rediisse; saltem interdictum episcopale offieium postea usur- pavit, uti de eo testatur Bernoldus auctior in Chro- nico, illumque Rudolfo Caesare post Pascha Constan- tiam veniente fugam iniisse scribit. (1104) Computandum est hoc triennium a recon- ciliatione Ottonis Ulmz in autumno ann. 1076 facta, qui dum postea rursus schismatieis adhzaereret, nee a prohibito sibi officio abstineret, tandem ann. 1080 omnino depositus novoque anathemati illigatus est. (1105) Ex hine liquet, alium tunc Constantic episcopum fuisse electum, sed ob infirmitatem haud ordinatum. Is forte erat, dequo Chronici Augusten- sis seriptor schismatieus (Freheri Scrzpt. Germ., t. I, p. 503) ad. ann. 1084 hac habet : Vivente adhue Ottone Constantiense episcopo Berchtoldus ad episcopium coactus ; inde prorsus mutus usque ad mortem efficitur ; et Bucelinus in catalogo : Rupertus a. Cesare intrusus ejusdem sacellamus ;. Berchtoldus Heinrici IV item sacellanus sede dejectus; et a. ple- risque cum antecessore Ruperto in syllabo episcoporum pretermissus. Berchtoldum canonicum in Buochau fuisse asserit; de saeellano merito dubitamus, nec enim . Altmannus Passaviensis hominem . Cesari obstrictum elegisset. B sos, et non facit, nihil aliud est, quam eorum favere impietati. Juxta Apostolum autem facientes et con- sentientes par poena eomplectitur (Rom. T). VII. In eo autem, quod idem Otto in partem schismatieorum sponte discessit, seipsum juxta sanctionem SS. Patrum proprio judieio damnavit. Quapropter dominus papa Gregorius in Romana synodo synodali judieio, anno Dominiec Inearna- tionis 1080, indictione rir, in prima heddomada Quadragesima, predietum Ottonem jam trien- nio (1104) frustra praemonitum et exspeetatum, ut resipisceret, absque spe recuperationis damnavit et anathematizavit, et venerabili Pataviensi episcopo vices suas commisit, ut ad Constantiensem Eccle- siam migraret, elque legitimum pastorem or- dinare (1105) procuraret. Quod idem episcopus summopere procuravit; sed perpetrata electione infirmitas electum impedivit, ne penitus unquam consecrari potuerit. Unde cum pluribus anuis illa Ecclesia pastorali provisione careret, tandem pra- dietus papa Gregorius e latere suo venerabilem Ottonem Ostiensem episcopum, 'non multo post apostolicum (1106), illuc direxit, qui eidem Ecclesiae legitimum pastorem .Gebehardum . canonice ordi- navit anno Dominice Incarnationis 1084, indi- ctione v1r, x1 Kal. Januarii (1107), ejusque ordina- tionem in proxima paschali hebdomada in generali concilio Saxonia (1108) et apostolica auctoritate collecto synodali judicio confirmavit. Non enim iste episcopus more aliorum per sceularem potestatem contrà canones intravit, sed canonice, videlicet a eunctis clero et populo legaliter electus et postu- latus, et ex apostolica auctoritate per legatum sedis apostolieae viduatee sedi solemniter inthronizatus est et consecratus reverendissimis episcopis et (1106) Exstat illius sub nomine Urbani II epistola (LABB., t. X, p. 444) ad Guiehardum, i. e. Gebe- hardum Constant. episcopum, qua id apertissime confirmatur mox in ejus exordio : Quia te speciale post. Deum. manuum. nostrarum opus esse perpen- dimus, ete. ; (1107) Ordinationem hanc eodem modo describit in Chronieo Bernoldus, qui simul cum Gebehardo in festo S. Thoma ap. factus est presbyter ad finem anni 1084. Unde etiam ista ordinatio ab aliis ad annum 1085 rejicitur. Perperam vero in Gallia Christ. ( t. V, p. 910) ascribitur Gebehardo episcopo, quod sibi ordinato contigisse seribit Bernoldus tam ibi quam in sequente mox tractatu, quod nimirum legatus eum inungendo sacerdotem, simul ex pon- tifieis auctoritate facultatem suscipiendi poenitentes dederit. -De ipsa hac electione fusius agit Chronicon Petershusanum (Pa£rologie tom. CXLIID, a nobis editum l. rz, n. 44, p. 342. (1108) In Quedlinburgensi scilicet ann. 1085, per eumdem|legatum celebrato (Cone. Germ., t. III, p. 200), ubi tam ordinatio Gebhardi fuit confir- mata, quam novum anathema vibratum in Ottonem, qui ut in eodem Chronico l. c. legitur, depulsus possessionem. ejusdem ecclesie, quc dicitur Colmbra adiit, ibique uno pene anno commoratus vitam fivit. 1243 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1244 abbatibus "desiderantissime astipulantibus, assen- A utpote quem a se sub apostolica legatione ordinatum üientibus quoque catholieis: ducibus (1109) et comi- tibus, reliquisque Christi fidelibus. Tam canonice, inquam, electus est et ordinatus ut ejus electioni sive ordinationi nequaquam contradicere possit, quisquis apostolicis et canonicis institutionibus contraire noluerit. Proterea ipse venerabilis papa Gregorius, cujus auctoritate ordinatus est noster canonice agnoscit. Si igitur alias rationes de. ejus ordinatione nesciremus, illae nobis possent sufficere, quod tot Romanos pontifices ejus ordinationi as- tipulatos seiremus. VII. Quapropter illos nostros obloeutores volo ut admoneas, quatenus (contra) praeceptum Domini eeclesiastieo principi detrahere vereantur, ne in hoc episcopus; item "Victor papa successor ejus; no- strum episcopum, quoad vixerunt, pro legitimo pastore habuerunt; item reverendissimus | papa Urbanus, qui modo (1110) summo rerum praesidet, eum semper pro eanonico pastore habuit et habet, non tam ei nocere, quam vitio suo satisfacere a sapientibus merito judieentur. Omnipotens Deus tuam fraternitatem hie et in aternum custodiat orantem pro me, domine et Pater reverendissime. (1109) Nimirum Bertholdo 1I, Zaringicd seu Ale- mannia duce, eujus frater erat iste Gebhardus, ac Welfone duce Bavariae, (1110) Urbanus II àb anno 1088 usque 1699 prze- fuit; quo igitur intermedio tempore scripta fuit haee Bernaldi epistola. BERNALDI DE PRESBYTERORUM OFFICIO TRACTATUS. ———— MONITUM. Anonymus Mellicensis eap. 101 hune tractatum sub nomine libri De potestate presbyterorum. eidem Bernardo tribuit, qui cum Alboino conflictum habuit, quem supra col. 1079 seq. dedimus : ubi sieut in caeteris seriptor seipsum Bernaldum appellat: quamvis hie sola littera initiali B. indieatus. Caeterum de ejus argumento plura dieta in observationibus praviis, ac in sequentibus porro dicentur, maxime quoad . quazedam rituum et disciplinae temporis illius capita, quae a moderno usu discrepant. i«. ] Qua porro hie disputat auetor ejusmodi fere sunt, ut desumpta videri possent ex damnata Arii doctrina, qui teste Epiphanio hzresi 75, nullum inter episcopos et presbyteros discrimen agnovit. Verum Bernaldum longe ab Ario discrepare id evincit, quod per decursum plura munia presbyteris nonnisi ex episcoporum permissione licita esse contendat. Nuspiam quoque interofficia, que aliquando episcopis et Mes enr com- munia fuisse scribit, potestatem etiam ordinandi recenset; quod palmare est ad episcopalis dignitatis et ordinis eminentiam npa am presbyterorum comprobandam. Quo sensu S. Hieronymus, quem totum in aere suo esse putavit Blondellus, in epistola ad Evangelium (ep. 101, Opp. t. IV, p. tr, p. 802) : Quid, in- quit, facit excepta, ordinatione episcopus, quod. presbyter non faciat? Ac S. Joannes Chrys. hom. 11, in I Tim. xu, sola. ordinattone ait episcopos presbyteris superiores esse, atque hoc tantum plus quam. presby- teri habere. Contrarium certe invalescentes paulatim Arii sectarores nunquam probabunt, etsi argumentis undique eorrasis episcoporum dignitatem a primis Ecclesie incunabulis presbyterum potestate majorem haud fuisse contendant. Divina certe ordinatione hane distinetionem obtinere testatur S. Ignatius aposto- lorum discipulus epistola ad Philadelphenos n. 7. (CoTELER., t. II. p. 32) :: Clamavi, cum interessem, lo- cutus sum magna voce, voce Dei : Episcopo attendite, et presbyterio et diaconis. Quidam autem suspicati sunt, me wt proscium divisionis quorumdam hee dicere. Testis autem mihi is est, in quo vinctus sum, quod a carne humana, non cognoverim. sed. Spiritus amnuntiavit dicens ista : Sine episcopo nihil facite. Sibi ipsis tamen imputent plures episcopi, a subjectis sibi presbyteris constitutum a canonibus ordinem hierarchieum non observari, eum et ipsi debitam superiori suo pastori subjectionem abjicere moliantur, haud attendentes S. Hieronymum ep. 58 ad Damasum : In tres partes scissa Ecclesia ad se rapere me festinat. Ego interim clamito : Si quis cathedra Petri jungitur, meus est. OCCASIO ET ARGUMENTUM HUJUS OPUSCULI. Dominis ae dileetissimis in Christo fratribus apud Reitenboch (1111) apostolieze vitze formam fideliter p sententiam expetere significastis. Sed ad hoe exse- quendum quamvis infirmitas animi et corporis ob- sistat, charitas tamen impetrat, ut fraternis petitio- servantibus B. solo nomine presbyter, non moribus, post hujus vit;e legitimum certamen apostoliea bea- titudinis aeternam societatem. I. Litterze dilectionis vestrae nuper ad nos perve- nerunt, quc nobis de potestate presbyterorum quam- dam inter vos quastionem commotam retulerunt, quam nostre imbecillitati ad solvendum proposui- stis, vosque inde nostram, imo per nos SS. Patrum (1111) Raitenbuch, vulgo Rotenbuch, celebre est eanonicorum. regularium collegium ad (luvium Am- bronem in superiore Bavaria, ubi cellam hic loei nibus etiam ultra vires morem gerere non omitta- mus. Ipsa ergo charitate, quce Deus est, opitulante fraternitati vestrae tentabimus obedire : non solum hoc quod quritis, id. est unde presbyteri habeant, ut paenitentes recipere valeant ? sed et alia non pigebit adjicere, quae non quaesitis, videlicet, quid presby- teri antiquitus fuerint qualive privilegio postea cir- cumsceribi meruerint? Deus, qui charitas est et omni- pridem constructam Welfo I, Bavarico dux, eum eon- Juge sua cirea ann. 1080 canonicis tradidit. Vid. Monumenta Raitenbuchensia, t. VII Monum. Boic, 1245 protegat atque eustodiat, domini fratres et Patres amantissimi. INCIPIT UTILIS DESCRIPTIO DE PRESBYTERORUM OFFICIO. HI. B. Paulus apostolus in epistolis suis evidentis- sime nobis praescribit, quod apud antiquos presbyter et episcopus idem fuerint. Scribens enim ad Titum de ordinatione episcoporum praecipit, ut constituat per singulas civitates presbyteros; et statim quales debeant ordinari subnectit dicens : Oportet enim episcopum irreprehensibilem esse (Tit. Y). Item Timo- theo scribit : No/ negligere gratiam que in. te est, qua data est tibi per prophetiam cum impositione ma- nuum presbyteri (I Tim. 1v). Cui statim in sequen- tibus dieit : Neminicito manum imposueris (I Tim. v) : quod proprie est episcopi. In his verbis Apostolus satis aperte notavit quod antiquitus idem presbyter et episcopus fuerint, juxta quod B. Ambrosius et Hie- ronymus eumdem Apostolum in eisdem sententiis commentati sunt. Idem in Epistola ad Philippenses, presbyteros sub nomine episcoporum salutat, di- eens : Paulus et Timotheus servi Christi Jesu omni- bus sanctis qui sunt Philippis, cum episcopis et. dia- conibus (Philipp. 1). Nam juxta Hieronymum Phi- lippis una est civitas Macedonie, qua plures non potuit habere episcopos. In Actibus quoque aposto- lorum legitur apostolos vocasse presbyteros Ephe- siorum, quos et episcopos a Spiritu saneto positos esse (Act. xx) non tacuit, videlicet unius civitatis C presbyteros vocans episcopos. ltem ipse princeps apostolorum Petrus in Epistola sua : Presbyteros, in- quit, in vobis precor compresbyter et testis passionum Christi (I Petr. v). Item Joannes apostolus et evan- gelista scribens ex sui persona Presbyíer, inquit, Electa, domine e filiis ejus (II Joan. 1). Idem in alia Epistola : Presbyter Gaio charissimo (III Joan. 1). III. His igitur sententiis B. Hieronymo et Ambro- sio attestantibus evidentissime probatur eumdem presbyterum et episcopum fuisse. Cur autem postea inter se et nomine et officio discrepare cceperint ita ut inter presbyteros unus specialiter nomen epi- scopi obtinuerit, idem Hieronymus super Epistolam ad Titum satis aperte exponit : Postquam, inquit, - unusquisque eos, quos baptizaverat, suos esse, non D Christi putabat, in toto decretum est orbe, ué unus de presbyteris electus | superponeretur cecteris, ad quem omnis cura Ecclesi? pertineret, et schismatwum semina iollerentur (Commentar. in cap. r, Opp. t. IV, p. 413). Et infra : Paulatim, wt dissensionum plantaria evellerentur, ad unum omnis sollicitudo de- lata, est. Sicut ergo. presbyteri sciunt, se ex consue- tudine Ecclesim ei, qui sibi propositus fuerit, esse subjectos : ita episcopi noverint, se magis consuetu- dine, quam dispositione Dominieg veritatis, presby- teris esse majores, et in commune debere Ecclesiam regere, imitantes Moysen, qui, cum haberet 9n. pote- state solus preesse populo. Israel, septuaginta elegit, cum quibus populum judicaret. APPEND. IIl. — MONUMENTA GREGORIANA. Oiens, vos semper incolumes nostrique memores A P , P q 1246 IV. Cum igitur presbyteri et episcopi antiquitus idem fuisse legantur, etiam eamdem ligandi atque solvendi potestatem, et alia nune episcopis specia- lia habuisse non dubitantur. Postquam autem pre- sbyteri ab episcopali excellentia cohibiti ;sunt, coe- pit eis non licere quod licuit, videlicet quod eccle- Siastica auetoritas solis pontificibus exsequendum delegavit, id est, confectionem chrismatis, conse- crationem virginum, reconciliationem pcnitentium, et alia hujusmodi, quz statuta Patrum eis interclu- dunt. Nam Carthaginense concilium, cui B. Augu- stinus interfuit, capitulo 6 (LABB., t. II, pag. 1052), presbyteris interdicit chrismatis confectionem, poe- nitentium reconciliationem virginum consecratio- nem. Sanctus quoque Eusebius in decretis suis 23 (epist. 3; LABB., t. I, pag. 1392), confirmationem neophytorum nonnisi àb episcopis posse vel debere fieri asserit, nec inter ecclesiastiea sacramenta illam reputari, qua ab aliis praesumpta fuerit. V. Sed de his singulis, qua presbyteris non li- cere cceperunt, postquam illi ab episcopali excellen- tia separati sunt, B. Damasus papa plenius in de- cretis suis edisserit, ubi vanam superstitionem chorepiseoporum authenticis rationibus compescuit. Nam seribens omnibus episcopis (epist. 5; LAsBn. II, pag. 876) primum chorepiscopos nihil aliud esse quam presbyteros probat. Deinde utrosque commu- niter ab episcopali fastigio hoc modo sequestrat : Chorepiscopis, inquit, non licet sacerdotes consecrare, nec diaconos subdiaconos, mec virgines; mec altare erigere, nec ungere vel sacrare, nec ecclesias dedicare, nec chrisma conficere, nec. chrismate fontes baptiza- torum signare, mec publice quidem. in missa. quem- quam paenitentem reconciliare : nec formatas episto- lus mittere, nec populum benedicere, nec ante episto- pum in. baptisterio vel sacrario introire, nec prasente episcopo infantem tingere aut signare, nec pamiten- tem sine episcopi sui praceptione reconciliare, nec eo presente, nisi jubente, sacramentum corporis et san- guinis Christi conficere, nec eo coram posito populum docere vel salutare, nec plebem eazhortari. Que omnia solis pontificibus pertinere tam ex superioribus, quam ex aliis Patrum statutis atque sacris canonibus edo- cti estis. ... Similiter et de presbyteris hac habean- tur, ut sine jussu episcopi nihil proprii agant, Item S. Leo papa I omnibus episcopis scribens (epis. 88 ; LasB., t. llI, pag. 1394) eamdem sententiam de chorepiscopis et presbyteris tenuit, ut pariter pro- prium modum cognoscant, nee episcopale privile- gium usurpare presumant. Sed et B. Gelasius papa in decretis suis capitulo 6 (LABB., t. IV, pag. 1189) enumeratis his, quae presbyterorum officio compe- tunt generalem sententiom subinfert, dicens : /Vec presbyter prorsus dubitet, si quidquam ad episcopale ministerium specialiter pertinens suo motu putaverit exsequendum, continuo se presbyterii dignitate et sa- era communione pribandum; Patet ergo satis eviden- ter, quantum episcopalis auetoritas presbyteris emineat, vel quid illis penitus usurpare non liceat. 12/7] AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1248 VI. Sunt tamen quzdam etiam adhuc, qua pre- A uspiam percipiunt, sed jus offerendi sacrificii tam sbyteris ex episcopali arbitrio eoncedi possunt, ut privata reconciliatio peenitentium, nam a publica reconciliatione sicut a chrismatis confectione peni- tus prohibiti leguntur. Possunt quidem privatim confessos poenitentes et infirmantes reconciliare, si tamen episcopus jusserit, juxta quod S. Evaristus papa et martyr in decretis suis (causa 26, q. 6, c. 4) asserit, ita decernens, ut presbyteri de occultis pec- catis jussione episcopi pemnitentes reconctilient, et qn- firmantes absolvant et communicent. Item Carthagi- nense concilium (LA»BB., t. IT, p. 1160)cap. 7 [leg. 4] dieit quod in perieulo positi a presbytero possint reconciliari absente quidem episcopo, sed jubente. VII. Et notandum quod nec ipsam privatam re- conciliationem exercere permittuntur presbyteri, nisi specialiter ex jussione episcopi. Ipsi etiam san- ette Romane Ecclesie presbyteri non hoc solent exercere nisi permissi : nee hoc Romanus pontifex omnibus, quos ordinat, concedit, sed quibusdam tantum, quos ad hoc opus exsequendum idoneos esse praviderit. Beatus quoque Anselmus Lucensis episcopus in episcopatu suo paucis presbyteris con- cessit, ut poenitentes susciperent, quamvis plurimos ubilibet ordinasset (1112). Sie et alii hactenus epi- scopi in suis episcopatibus facere consueverunt, qui diligentiores canonum servatores esse volue- runt. VIII. Quapropter satis manifestum esse videtur, quod presbyteri non tam ex proprie consecrationis offieio, quam ex episcopalis concessionis arbitrio poenitentes reconciliare solent. Si enim hoc illi ex propria consecratione haberent ut episcopi, cum eamdem presbyterii àcceperint consecrationem, ni- hilominus et eamdem omnes haberent reconcilia- tionis potestatem; nec magis ad hoe, quam ad offi- eium miss: exercendum episcopali jussione indige- rent, si in ipsa consecratione hanc potestatem ut ad officium misse, dudum percepissent (1113). Quo- modo autem illam in consecratione non perceperint, facile quilibet explorare poterit, si modum consecra- tionis eorum diligenter considerare voluerit, in quo non more episcoporum jus ligandi atque solvendi (1112) Gregorii VII strenuus adjutor fuit hie An- selmus, cujus vita descripta exstat in Tengnagelii eollectione Monumentorum contra schismaticos p. 83, agitque de eo sepius Bernoldus noster in Chro- nico, maxime ad annum 1066, quo ejus obitum refert. (1113) Acceperunt enimvero utramque in ordina- üone, posteriorem tamen nonnisi ex licentia seu approbatione episcopi exercendam : quo sensu hie intelligendus est Bernaldus. (1114) Non de moderno ordinationis ritu hie lo- quitur Bernaldus, quo disertis verbis recens ordi- nato presbytero datur ab episcopo potestas remit- tendi peccata ; sed de more sui temporis, quo necdum adhibebantur verba illa : Accipe Spiritum sanctum, quorum remiseris, ete., cum tertia manuum imposi- tione; prout inter alios observat Drouven, De re sa- crament., t. II, p. 362. : Tertia manwwum impositio pro vivis, quam pro defunctis (1114). IX. Et parochiales quidem presbyteri, quibus ab episcopo pastoralis eura in populo committitur, in ipsa commissione etiam hos jus suscipiendi pceni- tentes accepisse non dubitantur, quod videlicet po- tissimum ad illam curam pertinere videtur. Quibus autem consecratis hujusmodi eura non committitur, predietam potestatem usurpare non presumant, antequam eis episcopi hoc concedunt : nam si prae- sumpserint, se potius ex praesumptione ligant, quam poenitentes sua reconeiMatione absolvant; si tamen simpliciter accipientes ignorantia praesumptionis non accusat (1115). Solent enim episcopi jus reconci- liandi sacerdotibus a pastorali cura vacantibus sze- penumero concedere, ut venerabilis papa Gregorius (VII) et S. Anselmus (Lucensis) multis fecerunt, et adhue quamplures faciunt. Hanc quippe concessio- nemnosipsiab ordinatione nostra suscepimus (1116) : hane et alios quamplures a suis ordinatoribus per- cepisse non ignoramus. X. Sciendum tamen, quod B. Hieronymus pote- statem ligandi atque solvendi tam presbyteris quam episcopis indifferenter ascribit in commentario super Matthaeum, ubi illud exponit : Quodcunque ligaveris (Matth. xvr), et reliqua. Istum, inquit (Opp. t. IV, p. 75), locum episcopi et presbyteri non intelligentes aliquid sibi de Phariseorum supercilio assumunt, ut vel damnent innocentes, vel solvere noctos arbitrentur, C cum apud, Deum non sententia sacerdotum, sed eorum vita queratur. Legimus in Levitico de leprosis, ubi jubentur, ut. ostendant se sacerdotibus, et sà lepram habuerint tunc a sacerdote immundi fiant (Levit, x v1); non quod, sacerdotes leprosos faciant et-iàmmnwndos, sed quod. habeant notitiam leprosi, et non leprosi, et pos- sint discernere, qui mundus, quive immundus sit. Quomodo bi leprosum sacerdos immundwm facit, sic et hic alligat et solvit. episcopus et presbyter, non eos qui insontes sunt vel innoxii, sed pro officio 8uo, cum peccatorum audierit varietates, scit qui ligandus sit, qui: solvendus. Item Hieronymus ad Heliodorum (epist. 5, Opp., t. IV, p. 1x, p. 10) : Mihi, inquit, se- dere ante presbyterum mon licet : illi, sí peccavero, eum oratione conjuncta nec olim solemnis in Ecclesia fwit, cum de ea antiqua Latina Ecclesie | ritualia ante duodecimum seculum soripta altum sileant; nec etiammwum ab omnibus observatur, cum in Gracia et Oriente pratermittatur. Atque seculo adhue unde- cimo hae scripsit Bernaldus.. dio, (1115) Omnino hic legendum videtur ezcusaf, ut hie sit sensus, eum non esse absolutum a peccatis, qui seiens confitetur presbytero nondum ab episcopo, ut modo loquimur, approbato; bene vero, si id fe- cerit, bona fide illum approbatum existimans, quod plures theologi docent, defectum jurisdictionis tune per Eeclesiam suppleri statuentes. (1116) Patet hinc satis aperte Bernaldum opusculi hujus auetorem illum ipsum esse Bertholdam Con- stantiensem presbyterum, qui in Chronico ad annum 1084 eadem de se memorat. 1249 APPEND. III... — MONUMENTA GREGORIANA. 1250 licet me tradere, Satanc (n. interitum carnis ut spi- A ne B. Damaso papa sacrisque canonibus, hanc ritus salvus. sit in die Domini. Sed haee sententide su- perioribus in nullo eontradieunt, qua itidem presby- teris hujusmodi potestatem circa peenitentes ascri- bunt, non tamen ut episcopis ex eorum consecra- tione, sed ex episcoporum jussione, ut canones pra- scribunt. Nec utique B. Hieronymus in predietis sententiis, unde probati hoe jus habeant, signanter expressit, sed eos tantum hoc habere simpliciter nota- vit. Preeterea si ex consecratione etiam more episco- porum hos eos habere dixisset; nos tamen canonicis sanetionibus salva ejus reverentia, in hoc contradi- eere non presumeremus. Xl. Beatus quoque Gregorius papa seribens ad Januarium Calaritanum episcopum (lib. 1v, epist. 26) quibusdam presbyteris, ut neophytos [confirma- rent, permisit, quod utique ab officio presbyterorum penitus extraneum non ignoravit. Pervenit, inquit, ad nos, quosdam - scandalizatos fuisse quod. presby- eros eos tangere chrismate, qui sunt. baptizati, pro- hibwimus. Et nos quidem secundum usum veterem no- Sire Ecclesie fecimus. Sed. si omnino hac de re aliqui contristantur, ubt episcopi desunt, ut presbyteri etiam in. frontibus baptizatos chrismate tangere de- beant, concedimus. Has sane confirmationes ratas fuisse non dubitamus, quas illi presbyteri ex aposto- liea concessione, non ex propria praesumptione, fe- cerunt : quod utique si fecissent, juxta praedietum S. Eusebii pap: statutum penitus irritze fuissent. Sicut ergo illi presbyteri jus eonfirmandi non ex consecratione, sed a domino apostolico habuerunt, ita et quilibet presbyteri non tam ex consecra- lione (1117) quam ab episcopali coneessione ha- bent, quod poenitentes reconciliare valent. Non eorum officio aliquid aseribere praesumimus, eorum qua in apostolicis statutis penitus eis prohibita le- gimus. XI. Benedictionem quoque super populum, quam S. Hieronymus in epistola sua ad Rusticum Narbo- nensem episcopum (1118) presbyteris ascribit, nos proprie eorum offieio aseribere non praesumimus, (1117) Hine quoque palam fit, auetorem nostrum non negasse omnino, presbyteris absolvendi potesta- tem in ordinatione conferri, sed tantum ejusdem exercitium seu jurisdictionem, quam utique a po- testate ordinis distinguunt moderni theologi, termi- nis duntaxat, non doctrina etiam ab antiquis di- screpantes. (1118) Est haec epistola 95 S. Hieronymi (Opp., t. IV, p. 1t, p. 769) seripta ad Rusticum monachum, qualis tune adhue erat, faetus postea Narbonensis episcopus, de quo agitur in Gallia Christiana t. VI, eam prohibentibus, adversari judicemur. Tutius enim videtur, ut dicamus, eam illos habere ex aliqua concessione episcopali, quam ex proprietate officii ; sicut, et subdiaconibus concessum creditur ad mis- sam legere Epistolam, quod ex consecratione non videntur habere (1119). Tam late autem hujusmodi consuetudo benedicendi populum in ecelesia pre- sbyteris inolevit, ut non absque episeopali conces- sione adeo propagatarite eredatur, nee parvum inde scandalum oboriretur, si jam modo a presbyteris intermitteretur. XIII. Beatus quoque Damasus ad compeseendam chorepiscoporum insolentiam arctissime officium tam presbyteri quam chorepiscopi cireumceripsit, utpote quos idem esse judicavit : non: tamen sibi vel suis successoribus preseripsit, quin. presbyteris quaedam concedere possent, quae ipse eorum officio proprie nonattinere praedixit. Nihil autem nos eo- rum potestati contra canonicam auctoritatem et ec- clesiasticam : consuetudinem arrogare debemus , etsi in quorumdam sententiis non adeo authenticis quae- dam eis supra modum coneessa legamus, ut in Re- gensi concilio capitulo 4 (1120) presbyteris conce- ditur, ut virgines consecrare et neophytos consecrare possint : quod apostolica auctoritas et ecclesiastica consuetudo penitus eis intercludit. Ipsi chorepiscopi et presbyteri etiam caveant sibi, ne illieita temere praesumant, ne de eorum praesumptione veraciter C dieatur, quod B. Damasus papa de hujusmodi prae- sumptoribus verissime protestatur (epist. 5; LABB. t. II, pag. 876) : Chorepiscopi, inquit, sive presby- teri, qui illicita prasumebant, quod agebant actum non erat; et propterea multi àn securitatem lapsi ec- clesiastico fraudabantur et frustrabantur ministerio. Quapropter et adhue eaveant presbyteri in officiis ecclesiastieis illieita et inconcessa usurpare, ne ca- nonica ultione merito multentur, eum per temera- riam usurpationem etiam fideles ecclesiastico mini- sterio defraudare judicentur. (1119) Similia de subdiaconis scribit saee. rx Ama- D larius Fortunatus 1. 1 De div. offic., c. 11, et Micro- logus Bernaldo cozvus, De eccles. observat., c. 8 : Solis subdiaconis, inquit, enter inferiores gradus Ro- mana auctoritas concedit, u£. sacris vestibus induti Epistolam legant ad missam; quod tamen non ez sua consecratione, sed potius ex ecclesiastica consensione meruerunt obtinere. Unde tune needum usitata erat libri Epistolarum traditio in eorum ordinatione, quae etiam abest in omnibus ritualibus Latinis ante qua- dringentos annos seriptis. (1120) Coneilium Regiense in Provincia 29 Nov. BERNALDI DE SOLUTIONE JURAMENTORUM TRACTATUS. MONITUM. Opuseulum hoe in eodem fere argumento versatur quo superius col. 1219 exhibitum, in facto nempe Gre gorii VII quo ann. 1076 Henrico rege deposito subditos ejus a juramento fidelitatis absolvit, ae etiam Con- 1251 . AD OPERA 8. GREGORII APPENDICES. 1252 stantiensibus speciatim interdixit, ne Ottoni exeommunicato suo episcopo obediant. Haud tamen integrum est, sed.excisis in codice octo paginis in fine mutilum. Omnino autem post illud sequebatur aliud, eujus fragmentum ibijhabetur, ejusdem argumenti eum praecedente XI de officio presbyterorum. Unde econjeetare licet, hune fuisse librum Je confessione, quem Bernaldo tribuit Anonymus Mellicensis, quemve hoc faeto in- tercidisse dolemus : uti et alterum De concordia officiorum, quem idem Anonymus libro De potestate pre- sbyterorum subjicit, qui forte in his ipsis rescissis octo foliis eontinebatur. Reverendissimo sacerdoti ac dilectissimo fratri A pigeat : nam haee bene considerata et nosírates de WALTHERO evangelicc perfectionis et canonieze pro- fessionis (1121) viro B. presbyter indignus, utinam solo eorpore infirmus, post hujus vite stadium s:eternze beatitudinis bravium. I. Multum vires nostre imbecillitatis excedit, quod fraternitas vestra sibi a nobis scribendum de- poscit. Sed charitas, quce non quaerit quae sua sunt (I. Cor. X111), nos vestris votis annuere compellit, satius esse judieans, se ultra posse jsuum quodam- modo in perieulum mittere, quam vestre dilectio- nis petitioni non obedire. Petitis enim a nobis ut cuidam vestro amieo vice vestra respondeamus, qui nostrates (1122) perjuros esse improvide dogmati- zat, eo quod depositis et excommunicatis juramen- tum subjectionis servare non presumant. Sed nos qualitatem illius vestri amiei non bene cognoscimus, videlicet, si ;eanonieze auctoritati quoquomodo as- sentiat, an heretico more quibuslibet rationibus pertinaeiter resistat. Quapropter non ad illum, sed ad vestram fraternitatem scribere decrevimus, vobis- que rationes suggerere, quibus illum eonveniatis, sieut ejus qualitati et correetioni magis eompetere videatis. Ita autem, Deo annuente, seribere tentabi- mus, ut ejus correctioni sufficere possit, si tamen nondum in haeretica pravitate pertinaciter 'obduruit, quam Paulus apostolus magis devitandam, quam s&pius admonendam judicavit. Gratia Domini nostri Jesu Christi, et charitas Dei, et communicatio S. Spiritus sit eum omnibus vobis (IT Cor. x1 1), do- mini et fratres dilectissimi. II. Multi ex adversariis sanctae Ecelesize Catholicos nostri temporis de perjurio notare solent, eo quod depositis et excommunicatis juramentum subjectio- nis servare nolint, a quo tamen Romanus eos pon- tifex synodali judicio absolvit (1123). Sed illi eos nequaquam de perjurio ineulpabunt, quieunque ee- clesiasticam et apostolieam auctoritatem fideli consi- deratione perpenderint, quae tam efficaciter subjectos absolvere, quam praelatos eorum deponere haetenus consuevit. Hoe ergo ut evidentius fiat, paulo altius de eadem auctoritate nos fideliter considerare non celebratum ann. 439, preside S. Hilario Arelatensi. Vid. Labb. , t. IIT, p. 1287 et Maurianorum nova col- lectio conciliorum Gallize, t.I, p. 444. (1121) Colligi ex hisce verbis videtur, Waltherum hunc canonicum fuisse regularem, ac forte pariter in Raitenbuch, ad eujus collegii canonicos hune deque ac precedentem tractatum fuisse perseriptum existimo. (1122) Per nostrates hie sive Blasianos vel om- nes Constantiensis dicecesis subditos intelligi arbi- tror, quos Gregorius VII a prestito juramento ab- solvit. Vid. supra, col. 1219 et 1238. 1123) Dubium, an synodum Romanam ann. 1076 ntelligat, num Urbanum II, ad cujus deeretum , B C D perjurio indubitanter expurgabit, et adversariorum nostrorum oblocutionem evidentissime confutabit. III. Dominus noster Jesus Christus in Evangelio hane universalem et indubitanter efficacem B. Petro dedit potestatem, ut ligatum esse quidquid ipse li- gasset, et solutum quidquid ipse solvisset (Matth. x vr). Nec haec potestas in solo Petro remansit, sed etin alios apostolos, imo in omnes Ecelesiarum prinei- pes commeavit, beato Leone I attestante, qui ait (serm. 3, in anniv. assumpt. sua): « Quod dicitur B. Petro : Tibi dabo claves regni| celorum (Ibid.), et reliqua, transivit quidem etiam in alios apostolos, jus potestatis illius, et ad omnes Ecclesi: prineipes decreti hujus constitutio commeavit; sed non fru- stra uni commendatur, quod omnibus intimatur. Petro enim hoe ideo singulariter creditur, quia cunetis Ecclesiae rectoribus Petri forma proponitur. » Hac igitur auctoritate praesules apostolici, videlicet suecessores S. Petri specialiter et principaliter su- blimati, quoslibetin Eeclesia prelatos pro certis eri- minibus deponere consueverunt, et adhue deponere possunt. Et hoe utique in canonicis et apostolicis sanctionibus tam usitatum invenitur, ut nulli erudito inde aliquid dubitandum videatur. Nempe S. Ccele- stinus papa in saera synodo Ephesina (LABE., t. III, p. 533), qua ex quatuor principalibus synodis est tertia, Nestorium patriarcham Constantinopolitanum: item Leo Magnus in sancto Chaleedonensi concilio (Id., t. IV, p. 417), ex quatuor principalibus ultimo, Dioscorum patriarcham Alexandrinum per legatos suos apostoliea auctoritate damnaverunt. Item Felix papa Acaeium patriarcham Constantinopolitanum in Romana synodo (/. c., pag. 1095,) absentem depo- suit et anathematizavit, eo quod ipse communionem excommunicatorum. deelinare noluerit. Item et in nostro tempore venerabilis papa Alexander (1124) Petrum Florentinum deposuit, eique Reginherium venerabilem virum subrogavit. Sed incassum labora- bimus, si singulas hujusmodi depositiones enume- rare voluerimus; nam prius nobis diem, quam exempla de talibus deficere non dubitamus. quod subditi fidem jurato. datam principi Christiano, Deo ejusque sanctis adversanti et eorum precepta violanti, sereare non teneantur, provocat Grego- rius IX. in epistola ad presules Apulie missa; quod tamen nullibi alias se vidisse testatur Fleurius, Hist. Eccl. ]. xxix, $ 40. Verosimilius tamen Bernaldus hic potius agit de Ottone episcopo suo, quam de rege Henrico. (1124) Si Ughello fides (Ita/. sacr., t. YII, p. 77), Raynerius ann. 1071 successit Petro, non quidem illi Simoniaco et deposito, sed alteri cognomini vere catholico, ad quem exstat Alexandri II epistola ann. 1067 (l. c., p. 76). . 1253 APPEND. Ill. — MONUMENTA GREGORIANA. 1954 IV. Sieut autem Romani pontifiees summos pa- A imperatorem exeommuniocasse legitur, eo quod con- triarehas deponere possunt, ita et inferiores, utpote mundi prineipes (1125), quorum utique dignitas po- tius ex humana adinventione, quam ex divina insti- tutione videtur processisse (1126). Quid enim mi- rum, Si apostolica auetoritas reges judicare posse creditur, quae juxta Apostolum et angelos judica- tura non dubitatur : Nescitis, quoniam et angelos judicabimus, quanto magis secularia? (I Cor. NI.) Nam reges sacerdotali potestati certum est subja- cere, B. Gelasio papa ad Anastasium imperatorem ita protestante (epist. 8, LABB., t. IV, pag. 1182): Duo, inquit, sunt, imperator Auguste, quibus prin- ctpaliter Iiic mundus regitur, auctoritas sacrata pon- tificum, et regalis potestas; in quibus tanto gravius est pondus sacerdotum, quanto etiam pro ipsis regi- bus hominum tn divino reddituri sunt examine ratio- nem. Nosti enim, fili clementissime, quoniam. licet prasideas Iluumamo generi dignitate, tamen prasulibus divinarum erum devotus colla. submittis, atque ab eis causas tuc salutis exspectas (1127), hincque te il- lis subdi debere cognoscis religionis ordine potius quam presse; inter hac ex illorum te pendere judi- cio, nos illos ad tuam velle redigi voluntatem. Hine S. Gregorius papa I saepenumero in privilegiis, quce fecit, legitur decrevisse, ut tam reges quam sacer- dotes, vel quilibet szeeulares, a suis dignitatibus ca- derent, si contra sedis apostoliec statuta venire tentarent (1128). Eadem autem auctoritate B. Ste- phanus papa hujus nominis secundus Hilderieum regem Francorum pro ignavia sua deposuit, et de- positum atque detonsum in monasterium misit, et Pippinum ei in regnum substituit (1129). Nec miran- dum, si Romani pontifices sceularibus seculares dignitates possunt auferre, ne Christianis princi- pentur, quos penitus a eorpore detruncare possunt, ne vel ultimum locum inter Christianos habere vi- deantur. Sic enim S. Innocentius papa Arcadium (1125) Fallacis hujus argumentationis novitas jam in praviis observationibus proditur. (1126) Non est potestas ait Apostolus ( Rom. x111), nisi a Deo, qua autem. sunt, a Deo ordinate sunt; non ergo simpliciter ex humana adinventione. senserit ut S. Joannes Chrysostomus a sede suá pel- leretur. Item B. Nieolaus papa I Lotharium regem : pro quadam coneubina exeommunicavit. ltem B, Adrianus papa generaliter omnes reges anathemati- Zavit, quieunque sedis apostolicc statuta violare prassumpserint. V. Patet ergo satis aperte, quod przsules aposto- lici tam ecclesiasticos quam. saeculares praelatos va- leant deponere. Unde et necessario consequitur, ut et subjectos de manibus prelatorum possint eman- cipare; non enim rata posset esse praelatorum de- positio, si subjectorum nulla posset fieri subtractio (1130). Sed et hoc certum est omnibus Catholicis et eruditis, quod B. Petrus a Domino eaque generali- ter et efficaciter tam. solvendi quam ligandi potesta- tem acceperit (Matth, xvr). Unde et vicarii ipsius, qui ex apostolica auetoritate preelatos possunt ligare, ne subjectis presideant, eadem auctoritate etiam subjectos absolvere, ne eisdem praelatis subjaceant. Sie utique S. . Coelestinus papa in synodo Ephesina Constantinopolitanos in sua auctoritate de manibus Nestorii quondam episcopi emancipavit (1131). Item S. Leo papa in Chalcedonensi synodo Alexandrinos in sua auctoritate a Dioseoro quondam episeopo sy- nodali judicio liberavit, eisque, ut S. Proterium sibi eligerent in episcopum, eoneessit. Hoe sane saera- tissima eoncilia, in quibus hujusmodi emancipatio- nes sive solutiones faetze leguntur, tantam reve- C rentiam ex apostolica auctoritate meruerunt, ut B. (1127) Genuinus Gelasii sensus patet ex integro - loco citato, hie tamen decurtato; ita autem ille : Presulibus rerum divinarum. devotus colla submittis atque ab eis causas tw salutis exspectas, inque su- mendis colestibus sacramentis, eisque wt competit, disponendis subdi te debere cognoscis religionis or- dine potius quam preesse; adeoque in iis, qua reli- gionem attinent, seu ecclesiasticis, uti mox in se- quentibus declarat, quod cognoscentes imperium ei superna dispositione collatum, legibus ejus dps? quo- que parent religionis antistites. (1128) Videantur de hoc argumento superius col. 1219 dicta. (1129) Ita Bernaldus ex fidescriptorum Francorum, Qua dere bene observat Pagius in Vita Zacharize papze ex Petro de Marca (l. 111, Marce Hispan., c. 4) id dun- laxat de eoncilio et monito papa accipiendum, et Eginhardum in Annalibus sedis apostolieze auctori- tatem adjunxisse Franeie procerum petitioni, et consensul, ne populi permüssas suo arbitrio putent D Gregorius papa eadem et Evangeliis eomparet, et omnes ab eis dissentientes anathematizet, qui etiam de eisdem in synodica sua ad patriarehas (lib. epist.) protestatur ita : Se, inquit, e£ mom illa destruit, quisquis solvere prasumit quos ligant, vel ligare quos solvunt. Item. B. Stephanus papa, de quo przadixi- mus, omnes Franeigenas a dominio et juramento subjectionis Hilderiei regis penitus absolvisse legi- vegum mutationes. Unde nullum hine pro pontifi- cum ad reges 'deponendos potestate argumentum extundi potest, cum cuncta haee consenuente tan- tum Francia proceribus papa, non vero jubente, sive ex ejus auctoritate sint acta, vid. not. 1132 mox in- fra. Nec etiam quadrant huc adducta aliorum pontifi- eum exempla, qua id unum evincunt, reges quoque a fidelium communione extorres fieri posse, si Ec- elesiae. decretis rebelles et contumaces existant, ne- quaquam propterea sua dignitate privari : quod eerte memorati hic pontifices nunquam per sua etiam ana- themàta intenderunt. (1130) Valent haec utique de przlatorum eccle- siasticorum depositione, cum illi quoad officium suum quoque ab Ecclesia dependeant : inde tamen ad reges concludere neutiquam licet, Ecclesie qui- dem aque in spiritualibus subjectos, in exercitio tamen sua potestatis soli Deo rationem reddituros, ut probant superius jam ex SS. Ambrosio et Grego- rio iu observationibus adducta testimonia. Talia vero condonanda sunt Bernaldo, qui ex «vi sui genio scripsit. à (1131) Recte his argumentis et exemplis contra refractarios episcopos jam supra, col. 1237, usus est Bernaldus. 1255 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1256 tur (1132). Item S. Joannes papa (1133) Ludovieum A quod prorsus illi subesse non debemus, quem indu- imperatorem a juramento, quo ipse Adalgiso tyranno repacificatus est, absolvit, eo quod eum salute rei- publiez nequaquam posset observari. VI. In nostris quoque temporibus sedes aposto- lica Babinbergenses ab Heremanno et Florentinos a Petro quondam episcopis absolvit, nec aliquos eis quasi episcopis subjacere permisit, etiamsi eisdem juramentum subjectionis fecissent. Sie utique sem- per apostoliea auetoritas quoslibet Christianos sibi specialiter commissos de manibus depositorum et excommuniecatorum absque omni nota perjurii absol- vere consuevit, etiamsi eisdem prelatis subjectionem juramento promiserunt. Sanctus quoque Bonifacius martyr et episcopus, qui juniori Gregorio papae om- nimodam jurasse legitur obedientiam, eo de jura- mento, sed. ab eodem ápostolico, absolvi instantis- sime rogavit (1134) : quod utique tam sanetus vir et sapiens eur rogaret, si hujusmodi solutionem non valere, et ob hoc perjurium exeusare non posse putaret? VII. Preterea si diligenter considerare volumus, juramentum subjectionis non solet exhiberi przla- tis, nisi pro respectu praelationis, quod etsi in ju- ramento verbis specialiter non exprimatur, in jura- tione tamen subintelligendum esse non dubitatur, videlicet, ut iste illi fideliter subjaceat, quandiu ille isti offieio predlationis pressideat. Postquam autem praelatus preelatione fuerit privatus, nequaquam ille qui subjectus ejus fuit juramentum subjectionis ipsi ulterius servare debebit, quod ei nonnisi ad officium prelationis juravit. Non enim pro perjuris dam- nandi esse videntur, quicunque privatis praelatione juramentum subjectionis servare nolunt, quod eis- dem, dum prelati essent, pro officio prelationis quondam juraverunt. Nec utique multum esset ne- cessarium, ut Eeelesia subjectos ab hujusmodi ju- ramento specialiter solveret, quorum preelatos ca- noniee jam deposuisset, nisi propter quorumdam infirmorum dubitationem, qui in talibus causis nihil putant actum, nisi quod specialiter fuerit praenomi- natum. Est enim cuilibet erudito satis manifestum, C (1132) Vid. mox nota 1229. Scio hzc passim ab p) aliis quoque narrari; at quid opus fuisset tali abso- lutione per Stephanum fzeienda, si Childericus au- ctoritate Zaeharie ejus antecessoris depositus fuis- set? Major itaque fides habenda videtur Theophani quamvis extero, qui quod domestici scriptores non audebant, iu sua chronographia (ed. Paris., p. 338) bitanter depositum, ne nobis praeesse debeat, cogno- scimus. Nam in ipsa canonica depositione przelato- rum itidem et subjectorum absolutio continetur, qua & semper ibi subintelligitur, etiamsi sententia depositionis signanter non annumeretur. Sie quippe Felix beatus papa Acacium patriarcham Constanti- nopolitanum in Romana synodo (LAZB., t. IV, pag. 1095) deposuit, nec aliquam subjectorum absolutio- nem ibi specialiter commemoravit. Nee utique ne- cesse fuit, nam nullatenus illi deinceps ut episcopo subjacere debuerant, cum nec subjecti ejus essent, quem ab episcopatu, ete. Hic íruncatus est codem integro quaternione octo paginarum. exciso, ubi tam finis hujus tractatus, quam alius movus continebantur; que enim abhinc sequuntur, nonnisi fragmentum seu conclusio diversi ab hoc operis sunt et cum illo argumento conveniunt, quod superius col. 1243 de presbyterorum officio tractavit. Bernaldus. Hujus quidem opuseuli hoe modo deperditi jacturam dolemus, ob alterius vero codicis defectum restituere haud possumus. Forte feliciores erunt alii mei collegz, si sua scrinia cu- ratius pervestigare voluerint. M Observandum indubitanter praefixerunt. Hoe uti- que venerabilis papa Gregorius hujus nominis septi- mus in suo tempore fecit. Hunc B. Anselmus Lu- censis episcopus in suo episcopatu imitari consue- vit. Hoc etiam reverendissimus domnus noster papa Urbanus non dico Romanis, imo aliarum gentium presbyteris, item et monachis concessit. Quamdam etiam congregationem presbyterorum tali conces- sione generaliter donasse asseritur. Hane ergo con- cessionem et alii vacantes presbyteri ab episcopis accipere non negligant, antequam tale officium circa poenitentes exercere presumant. Nihil enim reli- gioni nocebit, si cum auetoritate episcopi etiam illa humiliter agere studeamus, qua nos absolute ex officio nostro habere non dubitamus : quanto magis illud, quod canones nos absque jussione episcopi exercere non permittunt? Nec de praesumptione nos excusare poterimus, si deinceps, qua prohibita sunt, - scienter et inobedienter usurpare tentabimus. eandide testatur, Pippinum a gperjurio Zn regem Childerieum admisso fuisse absolutum a papa (Bou- QUET. Collect., t. V, p. 187). (1133) Id ad annum 871 refert Hermannus et An- nales Metenses : quod tamen non a Joanne VIII, sed ab Adriano II factum esse affirmat Pagius. (1134) Gregorius II seu junior S. Bonifacium Mo- BERNALDI TRACTATUS DE REORDINATIONE VITANDA, ET DESALUTE PARVULORUM, QUI BA EXCOMMUNICATIS BAPTIZATI SUNT, Ad Gebhardum episcopum Constanliensem. MONITUM. Non legimus Gebhardum aliquando Italiam accessisse ante annum 1100, quo obiit Bernaldus, qui hane ad eum epistolam scripsit, in qua sententiam de sacramentis excommunicatorum, quam opusculo II sta- 1257 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1258 tuerat, denuo partim iisdem, partim novis argumentis confirmat. Hzc res demum in coneilio Guastallensi ann. 1106] tractata et decisa est, praesente tune etiam Gebhardo, quem Heinrieus V priore anno Romam ad pontificem miserat. Arbitror autem Gebhardo jam antea fuisse propositum, concilio cuidam Romano interesse, ae desuper Bernaldum consuluisse, quin tamen id exsequi potuerit vivente Heinrico IV, ejusque faetione Alpes precludente impeditus. Unde de tempore, quo Scripta est haee epistola, nil statui potest, quamvis omnino ante annum 1100 reponenda sit, cum scriptor eodem anno fatis concesserit. Domno ae reverendissimo antisstiti GEBEHARDO, A pitulo : Qui eorum tnveniuntur in clero, in eodem apostolieze legationis (1135) auctoritate sublimato, BznNALDUSSOlo nominepresbyter non moribus, suae qualiseunque orationis et servitii certitudinem. I. Vestrae paternitatis excellentia nuperrime per legationem mez parvitati injungere dignata est, ut vobis breviter aliqua scribere festinarem, qua vo- bis in proxime futuro domni apostolici concilio (1136) necessaria putarem. Quam quidem injunctio- nem quamvis vires meas excedere non dubitem, satius tamen esse judico, me in periculum mit- tere, quam vestre petitioni, imo praceptioni non obedire. II. De his ergo, qui hactenus apud excommuni- catos ordinati sunt, in illa synodo ventilandum esse non dubito, qualiter in Ecclesiam recipiendi sunt. B Unde ego vester cliens authenticas sanctiones de hae causa singulari diligentia perquirens satis abun- danter usquequaque inveni, quod nullus eorum juxta rigorem eanonieum in Ecclesia officium ordi- nis administrare debeat, quem in excommunica- tione acceperat. Sed quia modo summa necessitas illum rigorem quodammodo emolliri cogit, illud summopere pravideamus, ut ipsam emollitionem nequaquam eontra canones, sed secundum canones temperemus : videlicet, ut si quem eorum de ex- communicatione conversum ecclesiastica necessitas cum officio recipi cogit, nequaquam illum contra canones reordinemus, sed potius secundum canones eum ordine recipiamus. Sic enim sacratissimum concilium Niezenum, a SS. Patribus Evangelio com- paratum , elerieos Novatianorum eum ordine susci- pi, non iterum ordinari decrevit, quod, cap. 8, ita proeepit (LaABB., t. IT, p. 41) : De Ais, qui seipsos cognominant Catharos, id. est, mundos, si aliquando veniunt ad Ecclesiam. catholicam, placuit sancto et magno concilio, ut impositionem manus accipientes sic in clero permaneant. Et post pauca in eodem ca- guntinum postea archiprzesulem ann. 723 episcopum ordinavit, ab eoque fidelitatis juramentum exegit, quod refert Othlonus in illius Vita (MABILL. Acta SS. Saeculo III Bened., p. 11, p. 36), ubi tamen nihil no- tatur de petita istius relaxatione; imo id potius Gregorio HII et Zacharite postmodum renovavit. . (1135) Gehbardus hujus nominis tertius, de quo jam col. 1237, dictum, ab Urbano II legati apostolici dignitate auctus fuit, uti refert Bernoldus in Chronico ad ann. 1089, ipsa hae de re Urbani epistola legi- iur apud Labbeum, t. X, pag. 444. .. (1136) Quale fuerit Romanum hoe concilium, cui interesse voluit Gebhardus compertum haud est, illum saltem ante annum 1100 Romam venisse nus- piam prodit Bernaldus in Chronico. Forte ad illud anni 1099 ire disposuerat, sed ab Heinricianis im- peditus demum Heinrico mortuo et paee reddita ParROL, CXLVIIT. habitu perseverent. Et iterum : Providebit episcopus, ut 4n elero prorsus esse videantur. Hi autem Cathari sive Novatiani sectatores fuerunt eujusdam here- siarchee Novati (1137), qui cum B. Cornelio papa per contentionem ordinatus legitur, sieut et Wiber- tus (Guibertus) haeresiarcha cum venerabili Grego- rio papa. Hi etiam non solum ecclesiastico, sed et proprio eorumjudicio eondemnati ab Ecclesia dis- . cesserunt, etin perpetuam eorum eonfusionem pro- pri nominis haresim condiderunt : quos tamen conversos SS. Patres cum ordine susceperunt, non utique iterum ordinaverunt. Est ergo satis rationa- bile, utet nos illum modum in receptione Wiberti- starum (1138) teneamus, quem sanctos Patres in eorum similibus tenuisse, et tenendum praescripsisse legimus. HI. Sie etiam et Afrieanum concilium, cui legatio sedis apostoliece et B. Augustinus interfuit, clericos Donatistarum cum ordine recipiendos, non ite- rum ordinandos preseribit quod in capitulo 35 (LABB., t. II, p. 1651) ita decernit: Placuit ut ex : dpsts Donatistis quicunque elerici correcto consilio ad eatholicam unztatem transire voluerint, secundum uniuscujusque episcopi catholic? voluntatem atque consilium, qui in eodem loco gubernat Ecclesiam, st hoc paci catholice prodesse visum fuerit, in suis ho- noribus suscipiantur, sicut prioribus ejusdem. divi- sionis temporibus factum esse manifestum est; quod multarum et pene omnium Africanarum Ecclesiarum exempla testantur, S. Augustinus de eisdem Dona- tistis scribens ad Bonifacium : Sint, inquit, i» Ec- clesia clerici, sint episcopi utiliter, qui contra illam fuerunt hostiliter. Beatus quoque Innocentius I papa, quamvis ordinationem haereticorum damnatio- nem potius quam consecrationem esse judieaverit (epist. 22, cap. 3; LABB., t. II, pag. 1273), senten- -tiam tamen Nicani concilii de receptione Novatia- ann. 1405 ab Heinrico V Romam missus anno se- quente synodo Guastallensi a Paschali II celebratae interfuisse dieitur in Gallia Christiana (t. V, pag. 911), ubi illa de schismaticis ordinatis in Ecclesiae communionem recipiendis quaestio tractata et ita definita est, prout jam antea Bernoldus in hac sua epistola eonsuluerat. (1137) Hie non erat Novatus Afrieanus, sed No- vatianus presbyter Romanus, quos ab invicem di- stinguendos esse observat Petavius, in suis ad S. Epiphanium haeresi 59 animadversionibus (EPrPH. Opp.,t. 1I, pag. 226). : (1138) Sic a Catholicis appellabantur, qui adhz- rebant Guiberto antipapae sub nomine Clementis ILI, quorum tamen dispar à Novatianis fuit causa; cum hi hsretiei quoque essent, isti tantum schis- matici, 40 1259 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1260 norum in decretis suis (LABB., l. e., pag. 1274) A nullum de his, quos vel baptizavit Acacius, vel quos venerabiliter suscepit, non: reordinavit (1139) : quem tamen ipse ab excommunicatis et in excom- municatione ordinatum declaravit, cujus ordinatio- nem nec consecrationem dicendum esse asseruit, it protestatus : Quam rem, inquit, nullo modo pos- sumus dicere consecrationem, quia ab excommunica- tis celebrata est. Hune tamen ipse conversum et per poenitentiam purgatum cum ordine recepit, non re- ordinavit, ne illi suze sententiae quoquomodo adver- saretur, in qua reordinationem penitus ut rebapti- zationem proscripsisse videtur, videlicet quam sceri- bit ad Joannem archiepiscopum Ravennatem (GRE- GOR.l. rr, epist. 46) : Sicut, inquit, semel buptiza- tus iterum baptizari mom debet, dta consecratus semel in eodem ordine non valet iterum consecrari. Eamdem quoque sententiam de cavenda reconse- ceratione S. Innocentius papa Naisitano episcopo (epist. 16; LABB., tom. II, p. 1271) scribens tenuisse non dubitatur; qui eidem episcopo clericos summo- pere suos reconciliari studuit, quos zelo justitia ductos pro quodam reconsecrato in Ecclesia retento rationabiliter doluisse cognovit. Item Africanum concilium apostoliea auetoritate congregatum et confirmatum, cui B. Augustinus interfuit et subscri- psit, capitulo 15 firmissime constituit ut reordina- tiones aeque ut rebaptizationes penitus fieri non li- ceat (LABB., t. II, p. 1644). Item canones apostolo- rum (can. 67 ; LABB., t. I, p. 39 : Sí quis episcopus presbyter vel diaconus secundam manus impositionem acceperit ab aliquo, deponatur et ipse. et ordinator ejus (1140). Nec hoc temere dixerim, quod nusquam in authenticis statutis aliquos ex haeresi conversos esse legimus ordinandos, nisi Paulianistas et alios hujusmodi, qui non more catholicorum invocatio- nem sancte Trinitatis faciunt, qui etiam iterum ba- ptizandi sunt, eum ad nos veniunt. . IV. Sunt tamen quidam simplices nimiumque ze- lotes, qui quoslibet in excommunicatione ordinatos, si resipuerint, non eum ordine recipiendos, sed om- nino reordinandos esse putant : et hoe ideo, quia sacramenta in excommunieatione usurpata penitus exsufflare non dubitant. Sed nos magis B. Anastasio pressuli apostolieo eredere debemus, qui ad Anasta- B sium imperatorem scribens sacramenta Ecclesiz D tam in ordinatoribus quam in ordinatis rata esse comprobavit, qud? Acacius patriarcha Constantino- politanus, lieet a Felice papa damnatus, in excom- municatione administravit. Scribit enim ita ad eum- dem. imperatorem (LABB., t. IV, pag. 1280) : « Se- eundum, inquit, Eeclesice catholieze consuetudinem sacratissimum serenitatis tue pectus agnoscat, quod (1139) Hie in codice nostro quzedam omissa sint necesse est; qua enim hie sequuntur, neque ad No- vatianum neque ad Innocentium pertinent, sed ad Gregorii Magni tempora, et ad ordinationem Maximi Salonitani episcopi, de qua idem Gregorius (l. iv, epist, 20): Nos consecrationem. dicere mullo modo possumus, quia ab excommunicatis hominibus est ce- lebrata. Hune ipsum tamen Maximum postea cum sacerdotes vel levitas secundum canones ordinavit, ulla eos ex nomine Acacii portio lcesionis attingat, qua forsitan per iniquum tradita sacramenti gratia minus firma videatur. Nam et baptismum quod pro- cul sit ab Ecclesia sive ab adultero sive a fure fuerit datum, ad percipientem munus pervenit illi- batum, quia vox illa, quae per columbam sonuit om- nem maculam humane pollutionis exeludit qua de- claratur et dieitur ; « Hie est, qui baptizat in Spiri- tu sancto et igni (Luc. 111). » Et post pauea : « Áca- cius, eujus nomen dicimus esse reticendum, male bona ministrando sibi tantum nocuit; nam inviola- bile saeramentum quod per illum datum est aliis perfectionem suae virtutis obtinuit. Quod si est ali- quorum in tantum se extendens curiosa suspicio, ut imaginetur, prolato a Felice papa judieio LABB., t. IV, pag. 1095) postea inefficaciter in saeramentis, quae Àcacius usurpavit, egisse, ac perinde eos me- tuere, qui vel in eonsecrationibus velin baptismate tradita mysteria susceperunt, ne irrita divina bene- ficia videantur, meminerint, in hane quoque partem similiter traetatum praevalere superiorem, quia non sine usurpatione nominis sacerdotii adjudieatus hoe . egit, in quo virtutem suam obtinentibus mysteriis in hoe quoque rea sibi persona, aliis non noeuit. Nam ad illum pertinuit, quod tuba Davidiea canitur: « Ve- rumtamen Deus conquassabit capita inimicorum suorum, et verticem capilli perambulantium in de- lietis suis (Psal. LxviY). » Nam superbia semper sibi, non aliis facit ruinam, quod universa coele- stium Scripturarum testatur auctoritas, sicut per Spiritum sanctum dicitur in prophetia «: Non ha- bitabit in medio domus mez, qui facit superbiam (Psal. c). » Unde eum sibi sacerdotis nomen vindi. caverit eondemnatus, in ipsius verticem superbie tumor inflietus est, non populus Dei, qui in myste- ris donum ipsius sitiebat, exclusus est. » Beatus etiam Augustinus itidem sentire non dubi- tatur, qui ad Vincentium Donatistam (epist. 93, Opp. t. II, p. 249)sceribens ita protestatur : » Eecle- siz,, inquit, sunt omnia sacramenta Dominica, quae sic habetis et datis, quomodo habebantur et daban- tur etiam antequam exiretis; non tamen ideo non habetis, quia non estis ibi, unde sunt, qua habe- tis. » Et post pauca : « Nobiscum estis in symbolo, in baptismo, in ezteris sacramentis; in spiritu au- tem unitatis et in vinculo pacis, ipsa denique ca- tholica Ecclesia nobiscum non estis. » Item in epi- stola ad Festum (epist. 89, n. 7, l. e., pag. 222): « Neque, inquit, sacramenta hareticorum nobis ini- mica sunt, qua in illis nobis sunt communia, quia ordine recepit (1. rx, epist. 81). Deeretalis vero Sicut, dist. 68, c. 1 desumpta est ex ejus epistola (l. 1t, epist. 46) ad Joannem Ravennatensem. (1140) Integrum canonem haud retulit Bernaldus, sequitur enim : Nisi utique constiterit, quod ab ha- reticis ordinationem habeat ; qui enim ab eis buptizati et ordinati sunt, wt fideles vel clerici sint, fieri non potest. Vid. Drouven De re saceram., t. II, pag. 275. 1261 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1262 non humana sunt sed divina. Proprius eorum error A bonorum, sieut in hoe tempore infatigabilis eharitas, auferendus est, quce male imbiberunt, non sacra- menta, qua similiter acceperunt, quz& ad poenam Suam portant et habent, quanto indignius habent, et tamen habent. » Item in epistola ad Emeritum hzere- tieum (epist. 87, n. 9, l. c., pag. 212) : Vos inquit, mutamini ex ea parte qua dissentiebatis, quamvis sacramenta, quae habetis, eum eadem sint in omni- bus, saneta sunt. Quapropter vos mutari volumus a perversitate, ut denuo radicetur pracisio vestra. Nam sacramenta quz non mutastis, sieut habetis, appro- bantur a nobis, ne forte, cum vestram pravitatem corrigere volumus, ilis mysteriis Christi, quae in vestra pravitate depravata non sunt, sacrilegam fa- eiamus injuriam. » Item in libro ad Constantinum De unico baptismo (t. VX. Opp., cap. 2, pag. 528) : « Hoe est justum, ut cum mala hominum reproba- mus, quacunque in illis bona Dei reperimus, appro- bemus. Hoc, inquam, justum est, ut etiam in sacri- lego non violem, quod verum invenio sacramentum, nee ita emendem sacrilegum, ut in eo perpetrem saerilegium. » Item in eodem (l. c., cap. 3) : « Cum ad nos venit schismatiéus vel haretieus, ut catholi- eus fiat, schisma ejus et haeresim dissuadendo et destruendo rescindimus; sacramenta vero Christia- na, si eadem in illo invenimus, et quiquid aliud veri tenet, absit ut violemus, absit, ut si semel data novimus, iteremus, ne dum vitia humana curamus, divina medieamenta damnemus; aut quarendo sa- nare quod vulneratum non est, hominem saueium - et ubi sanus est vulneremus. » Item in libro t contra Donatistas, De baptismo (cap. 1,1. e., p. 80) tam or- dinem quam baptismum extra Ecclesiam haberi posse pronuntians : « Nulli, inquit, sacramento in- juria facienda est; si discedit a malis, utrumque discedit; si permanet in malis, utrumque perma- net. » Item in eodem (eap. 13) : « Sacramenta, quae schismatiei et heretici non aliter habent, nee aliter agunt, quam vera Eeclesia, eum ad nos veniunt, non emendamus, sed potius approbamus. » Item in tertio (cap. 10) : « Non ideo non sunt sacramenta Christi et Eeclesice, quia eis illicite utuntur non solum haretiei, sed etiam iniqui offerunt et impii; sed tamen illi eorrigendi aut punieudi, illa vero agno- scenda et veneranda sunt. » Item in eodem cap. 19 : « Haeretici sacramenta et Scripturas tenent ad spe- b ciem, non ad salutem. » Item in eodem, cap. 15 : « Sacramenta si eadem sunt, ubique sunt integra, etiam si prave intelligantur, et discordiose tracten- tur; sieut seriptura ipsius Evangelii (si) eadem ipsa (est) ubique integra est. » Item in quarto, cap. 11: « Intus et foris perversitas hominum corrigenda est, divina vero sacramenta et eloquia non hominibus tribuenda. » Item in quinto, cap. 19 : « Deus adest sa- cramentis et verbis suis, per qualeslibet administren- . tur, et sacramenta Dei ubique recta sunt, et mali homines, quibus nihil prosunt, ubique perversi Sunt, » id est, intus et foris. Item in eodem, cap. 27 : « Munera divinitus coneessa partim sunt propria et in s:eculo futuro vita aeterna; partim vero cum malis perversisque communia, sieut omnia ecetera, in quibus sunt et saerosancta mysteria. » Sed epistolarem brevitatem observare non pos- sem, si omnia hujusmodi testimonia colligere vo- luissem. Ceterum si quis haee plenius explorare vo- luerit, seripta B. Augustini contra Donatistas fide- liter perscrutetur, et deineeps dubitare non permit- titur sacramenta Ecclesie tam extra Ecclesiam quam intra Ecclesiam dari et haberi posse, sed extra utrumque omnino perniciose. Hucusque de clericis in excommunicatione ordinatis. V. Deinfantibus quoque itidem in excommunica- tione baptizatis aliquam mentionem in futura sy- nodo faciendam puto, id est, si salvi sint, etiamsi ante reconciliationem obierint? Unde nobis itidem auetoritas S. Augustini satisfacere poterit, si fideli- ter legerimus quid ipse censuerit. De majoribus post hujusmodi baptismum statim obeuntibus scribit itidem ita in primo libro De baptismo (cap. 2, l. e. pag. 81): « Si quem forte coegerit extrema necessi- tas, ubi eatholieum, per quem accipiat, non inve- nerit, et in animo pace catholica eustodita per ali- quem extra unitatem eatholieam positum acceperit, quod erat in ipsa catholica unitate aecepturus, si statim etiam de hac vita migraverit, nonnisi eum catholicum deputamus. Si autem a corporali morte liberatur, eum se catholiee congregationi etiam praesentia corporali reddiderit, unde nunquam corde C discessit, non solum non improbamus quod fecit, sed (etiam) securissime verissimeque laudamus. quia preesentem Deum credidit corde suo, ubi unita- tem servabat, et sine sacri baptismi sacramento, quod ubieunque invenit, non hominum sed Dei esse cognovit, noluit ex hae vita migrare. Si quis autem, eum possit in ipsa catholica pereipere, per aliquam mentis perversitatem elegit in sehismate baptizari, etiamsi postea venire ad catholieam cogitat, quia certus est ibi prodesse sacramentum, quod alibi quidem aecipi potest, prodesse autem nihil potest, proeul dubio perversus et iniquus est, et tanto per- nieiosius, quanto scientius. » Item in sexto libro De baptismo (cap. 5, l. e., pag. 163) : «Omnes mali spiri- tualiter a. bonis sejuncti sunt, si autem etiam eor- poraliter aperta dissensione separentur, pejores fiunt. Sed ut dictum est, nihil interest ad baptismi sanetitatem, quando quisque pejor id habeat et quanto pejori tradat. Potest tamen tradere separa- tus, sicut potest habere separatus; sed quam perni- eiose habere, tam pernieiose tradere. Ille autem, cui tradit, potest salubriter aecipere, si ipse non sepa- ratus aecipiat, sicut. plerisque aecidit aliqua neces- sitate mortis. » VI. Si hoc ergo de majoribus et scientibus, quanto magis eredendum est de infantibus, qui penitus haeresim neseiunt, nec a separato baptismum reci- piunt? Nam aversio cordis ubilibet solet impedire donum remissionis : quae cum in parvulo baptizato 1263 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1264 non inveniatur, mirum, si non salvari posse per A Augustinum etiam de quibuslibet membris diaboli. vim sacramenti credatur, quod et in adultis, si absit aversio cordis, salutem operari non dubitabatur? Nempe baptismus hareticorum majus przejudicium adultis quam parvulis solet inferre, cum illos juxta canones ab ecclesiasticis ordinationibus prohibeat, hos autem, postquam adoleverint, canonice ordinari non renuat. Sie enim Africanum concilium eapi- tulo 24 testatur. Praeterea B. Augustinus nullum par- vulum eeclesiastico more baptizatum in libro xxr De civitate Dei (cap. 16, Opp. t. VII, p. 636) exce- 'pit, ubi generaliter de salute parvulorum ita traeta- vit : « Tanta, inquit, miserieordia Dei est in vasa miserieordi& que praeparavit in gloriam, ut etiam ctas hominis prima, id est infantia, quae sine ullo renisu subjacet carni; et secunda, qua pueritia nun- cupatur (ubi nondum ratio suscepit hane pugnam, et feresub nullis (1141) vitiosis delectationibus jacet, quia licet jam fari valeat, et ideo infantia transisse videatur, nondum in ea est praecepti capax infirmi- tas mentis), si sacramenta mediatoris acceperit, etiamsi in eis annis vitam finiat, translata seilicet a potestate tenebrarum in regnum Christi, non solum ponis non preparetur cternis, sed ne illa quidem post mortem purgatoria tormenta patiatur. Sufficit enim sola spiritualis regeneratio, post mortem ne obsit quod earnalis generatio cum morte contra- xit. » In hae sententia B. Augustinus nullum in in- fantia baptizatum excepisse videtur ; unde nee nobis tutum est, aliquem parvulum excipere, quem inte- gro mediatoris saeramento initiatum absque cordis aversione nequaquam possumus denegare. VII. Preterea si quis etiam ex majoribus ab hz- retico, haresin penitus nesciendo, et corde non ficto, catholieo more baptizatus statim moreretur, nun- quid non ille catholicus et Christiana saluti idoneus merito erederetur? Nam plane juxta Augustinum nullum contaminant, nedum damnent, aliena pec- cata, si penitus fuerint incognita; ita enim ad Vin- centium Donatistam scribens (epist. 93, Opp. t. II., p. 236) : Nullius, inquit, crimen maculat nescientem. Item ad Emeritum (Ibid., n. 2, pag. 209) : Illud, inquit, nunc attendat vigilantia mentis tue, neminem posse contamiünari ignotum ignotisque criminibus. Idem inlibro De fide et operibus (cap. 7, n. 10, Opp. D t. VI, p. 170) virginem etiam de adulterio excusat, si alieno nescienter nupserit, et hoe tandiu, quandiu ipsa ignoraverit. Si ergo hoc rite creditur de majo- ribus, quanto magis de parvulis omnia mala igno- rantibus, videlicet ut alienis peccatis baptizantium non condemnentur, per quos divina sacramenta eum nulla fictione cordis ignoranter perceperunt. VIII. Sed objieitur, quod heretici nec Spiritum sanctum dare valeant, nec peceatorum remissam. Et nos quoque itidem de hareticis dicimus, quod B. (1141) Varians haee codicis nostri lectio toti con- textui magis apta videtur, ac illa in editis, ubi pro nullis sensu plane contrario legitur omnibus. infra Ecclesiam baptizantibus asseruisse legimus. Nimis est autem longum, et huic quzstioni non adeo necessarium, ut pleniter discutiatur, unde baptizati remissam peccatorum accipiant, etiam cum perfidi eos baptizant. Sufficienter tamen ita respondere pos- sumus ad objecta, ut et parvuli inde remissam peeeatorum aecepisse credantur, unde et homines magni ab haretieis non ficto corde vel ignoranter baptizati. Si quis autem pleniter de gratia Spiritus saneti, sive de remissa peccatorum, unde aecipiatur scire voluerit, in libris B. Augustini contra Dona- tistas sufficienter invenire poterit : in quibus et hoc satis evidenter asseritur quod divina sacramenta per quoslibet reprobos administrata percipientibus salu- B üifera esse possint, quieunque ea non ficto corde vel averso corde perceperint. IX. Adhuc fortasse et hoe objicitur quod SS. Patres parvulos in haeresi baptizatos per manus im- positionem in catholieam recipiendos fore non dice- rent, si penitus illos ineulpabiles esse judicarent. Sie ergo B. Gregorius papa 1 parvulos ab Arianis baptizatos reconciliari precepit (lib. z, epist. 17), sicut Africanum concilium a Donatistis baptizatos reconciliari debere notavit (1142). Nec nos utique his contradicimus, imo libentissime acquieseimus ; videlicet ut parvuli apud haereticos baptizati per manus impositionem recipiantur, si tamen tandiu vixerint, ut ad reconciliationem pervenire possint. Si autem mors illos in ipsa infantia preeoccupaverit, mirum est, si necessitas mortis eos de culpa igno- ranti& non poterit excusare, quae et majores natu de culpa industrie excusare consuevit, sicut B. Augustinus supra demonstravit. Sie multi szepissime de multis observationibus pro necessitate mortis exeusantur, quos tamen, si supervixerint, eecclesià- stico more merito persolvere jubentur. Sie quippe poenitentes ante peractam poenitentiam pro perieulo mortis sepenumero communioni sociantur, qui tamen juxta Nieenum coneilium (ean. 13; LABB., t. II, pag. 35), si supervixerint, legitimo ordine poenitentiam peragere jubentur. Nee hoe utique SS. Patres ita jussisse credendi sunt, quasi penitus de salute poenitentium desperarent, etiamsi ante per- aetam pceenitentiam communione donati obirent. Nam juxta S. Leonem papam (epist. 91, LABDB., t. III, pag. 1402) : Divine pietati mensuram ponere mec possumus nec debemus; cum et latro in eruce peeni- tuerit, et de eruce statim ad paradisum transierit. Scriptum est item : In quacunque die peecator con- versus ingemuerit, salvus erit (Ezech. xxxur). Sic ergo nee nos de parvulis in haeresi baptizatis desperare debemus, si mors eos praeoceupaverit, antequam ad legitimam manus impositionis reconciliationem pervenerint ; quam tamen nullus in haeresi baptizatus (1142) Can. 14, Labb., t. II, pag. 1644, et can. 47, ibid., pag. 1072; 1265 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. . 1266 negligere debebit, si necessitas mortis non impe- A dubitavi. Deus autem pacis te solatu vestrum dierit. . erf in sua prosperitate disponat, vestramque beatitudi- X. Hee ergo ego vester cliens vestrae paternitati ^ nem semper incolumem nobis cito reducere digue- libentissime obediens breviter et fideliter notare — tur, domine Pater amantissime. festinavi, quce vobis futura in synodo necessaria non BERNALDI TRACTATUS DE PRUDENTI DISPENSATIONE ECCLESIASTICARUM SANCTIONUM. ———— MONITUM. Egit partim de hoc ipso argumento Bernaldus supra, opusculo De auetoritate canonum. Bernaldum mu- nus poenitentiarii apostoliei accepisse ae obiisse, certos nos reddunt eminens in omnibus reliquis ejus seriptis doetringe praestantia et ardor religionis. Quam caute vero, circumspecte et sagaciter versandum sit hae in re tantis animarum periculis exposita, in quameunque partem quis nimium declinet, exponit in opu- seulo inseripto venerabili Gebehardo, ut videtur, Scafhusensi ad S. Salvatorem postea abbati, non vero Constantiensi episcopo, quamvis nemini magis quam huie nuneupandum fuisset. Sie ergo, postquam pauca de lege excommunicationis, ut ejus petitioni satisfaceret, premisisset, alterum illud aggressus argumen- tum : « Sed, ait, quia non sine fenore tam charissimo fratri et domino debitum persolvere debemus, et alia non minus placitura vobis supererogare volumus, videlicet quid sit intelligendum de rigore canonum super damnatione vel depositione lapsorum, nec non de reconciliatione eorum. Nam in hujusmodi causis magna diseretione indigemus, ne vel nimium rigidi eum Novatianis desperare videamur de salute lapsorum, vel nimium remissi zelum Dei non habere judicemur. » Et primum quidem de rigore canonum auspicatus illud primo loco ponit, quod « locus poenitentize semel tantum antiquitus eoncessus, » fuerit « in Ecclesia, nec alicui post poenitentiam iterum lapso conce- dendus. » Hzee vero « non desperatione veniz, sed pro cautela disciplinae » instituta esse iterato deinceps ineulcat, perinde etiam in similis argumenti tractatu, qui nunc primum ex ms. Blasiano prodit (n. XIV), de prudenti dispensatione sanctionum pontifieiarum, eanonumque poenitentialium. Quod secundo loco arti- culatim in citato priore opuseulo tractat, atque antiqua etiam dispensationum exempla in medium profert, « scilicet (inquit) ut rigor disciplinae generatim ubique timeretur ; nec tamen illicitum judicaretur, sicubi ec- elesiastieze utilitati in restitutione lapsi alieujus consuleretur. » Afferuntur in utroque laudato opusculo alia severioris disciplinae exempla, eadem addita ratione : « Sieut ergo, » ut habetur in nostro exemplari, « post peenitentiam lapsis locum peenitendi a SS. Patribus non desperatione venia, sed rigore disciplinae pe- nitus denegatum legimus, sie et lapsis virginibus sacris peenitentiam aliquandiu denegatam, imo in tem- pus-dilatam satis competenter intelligimus. » Est et alia causa, pro qua SS. Patres quosdam ab hujusmodi poenitentia suspendendos esse judicarunt, videlicet juvenilis zetas et carnis fragilitas. - Ob oculos hic probe ponenda est veteris et posterioris pcenitentic ratio ae diserimen, quatenus illa velut forum quoddam externum erat, ha vero internum confessione arcana; perinde ae secreta seu privata satisfactione ac absolutione, antiquato sensim usu pcenitentia publiee, qua absolutio post satisfaetionem peractam concedebatur. Poenitentize vero hac actio uti ritu antiquo alieubi negata fuit relapsis quibusvis, ita ob enormitatem sceleris etiam lapsis virginibus saeris, ob lubricitatem quoque juvenilis aatis, non desperata tamen venia. Hane igitur a Deo veniz largitore, et cordis contriti poenitenti:e actione privata ob- tinendam reliquit sancta mater Ecclesia, sollicita, ne profanatione augeretur magis culpa, fieretque dam- nationis vinculum gravius : « Non ut homines a pcenitentia, » eum Bernaldo loquor, « sed a peccato deter- reret, nee ut minus, sed humilius post lapsum poeniterent, qui se et ipsis poenitentibus inferiores reputari viderint. » Et postea : « Apud modernos tamen locus poenitentide quibuslibet lapsis non negatur, quia usque- quaque humana pravitas invaluit, et jugum antique discipline abjecit, ut sancta Eeclesia jam multum gauderet, si aliquo modo resipiscere vellent. Novit enim Dei misericordiam ad indulgendum promptissimam: nec multum distare apud Deum, qua severitate vel lenitate juxta diversitatem temporum peccata puniantur, si tantum peccator ex toto corde convertatur. » : Ecelesia solvenda ligat atque ligata solvit, prout assistente sibi usque ad consummationem sceuli Spiritu saneto visum fuerit utilitati fidelium magis expedire, .Qua in re amplitudinem potestatis clavium in primis demonstrant allata a Bernaldo exempla, varietasque anterioris et posterioris discipline declarata; quae ab ejus deitate magis adhue sese exeruit, donec in capit. Omnis utriusque sexus ab Innocentio lII in concilio Lateranensi tv, cap. 21 ( LABB. Concil. t. XI, p. r, pag. 172) ratio inita est ad eum usum et observantiam, qua insacro poenitentiae tribunali nune obtinet, ut non tantum ad artieulum necessitatis sed etiam pro exercitio pietatis fidelibus jugiter pateat. Hujus salubritatem consilii, varietatemque disciplinae publiez et privata cum pluribus declarare, ut olim mihi proposueram; per tempus non licuerit, breviter saltem attigi in libello De eo quod est juris seu instituti divini et. ecclesiastici circa, sacramenta. Ad quod argumentum facit multiplex illa manuum impositio, quam Bernaldus noster distinguit, ac triplicem quidem in totidem Sacramentis, confirmatione, peenitentia et ordine. Idem porro Bernaldus de lapsis clericis, aut in Ecclesiam ex haeresi, schismate, vel excommunicatione receptis multa ad rem presentem habet in fusiore opusculo ad Gebehardum monachum, qua in sequenti traetatu, qui ex ms. Blasiano editur, De prudenti dispensa- tione ecclesiasticarum sanctionum desiderantur. ^ I. Omnia deereta sanctorum Romanorum pontifi- B B. Gregorius in synodica sua (lib. rz, epist. 25) et cum omni reverentia sunt recipienda, quorum au- Evangeliis comparat, et omnes ab eis dissentientes etoritas ipsa generalia concilia canonizavit, que ^ anathematizat. Sanctus quoque Adrianus papa et 1267 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1268 reges anathematizat, qui sedis apostolieze decreta A intelligere, videlicet, ut viro nunquam prz infirmi- violare non formidant (caus. 25, q. 1, eap. 11). Ipsa vero deereta sobrium lectorem et circumspectissi- mum intelleetorem requirunt, qui patienter ferre sciat, etiamsi non omnia in primo aditu pleniter in- telligat. Nam multa in eis diversa reperiuntur, quae veritati nequaquam repugnantia deputanda sunt, si competenter intelligantur. II. Sed ad hoc dignoscendum non solum excer- ptiones decretorum sufficere possunt, imo integrae eorum considerationes studiosis vix satis sufficiunt, ut consideratis eorum originalibus causis a quoli- bet pleniter dignoseatur, quid eorum generaliter di- spensatorie tenendum esse videatur. Verbi gratia : In generalibus statutis conjugia consanguineorum apertissime prohibentur, quz tamen S. Gregorius papa neophytis Anglorum dispensatorie legitur con- cessisse (1143); hoe enim ipse testatur ad Felicem Menesatem [/eg. Messanensem ] episcopum (lib. x1v, epist. 17), videlicet quod hoe non generaliter insti- tuerit, sed tantum neophytis Anglorum, quousque in fide convaluerint. Est utique sedis apostoliez pri- vilegium, ut judex sit canonum sive decretorum, et ipsa pro tempore nune intendat, nunc remittat, sicuti ad presens ecclesiastiec utilitati magis com- petere videat. IH. Sunt autem multa SS. Patrum statutis falso ascripta, ut scriptum Widonis musiei de Simoniacis, et illud sub nomine S. Gregorii, quod conjugium duarum sororum eum duobus fratribus prohibere videtur, quod ipse Gregorius scribens Augustino (lib. x1, epist. 64) licitum esse testatur. Sie quoque et illud capitulum, quod mulieri pre infirmitate coitum sustinere non valenti, aliam permittit super- induci, quidam falso eidem Gregorio ascribunt. Hoc itaque intelligere volunt, ut mulier illa, quae pri- mum viro mista fuerit, sed postea cum prz infir- mitate misceri non potuerit, vir aliam non illicite superinduxerit, Sed iste sensus Evangelio adversa- tur,"in quo hoc indubitanter pro adulterio damnan- dum esse judicatur. Unde B. Gregorio incongrue aseribitur (1144), et ab ecclesiasticis viris merito respuitur. Quidam tamen aliter de illa muliere volunt (1143 Pertinent huc responsiones sexta ac sequens S. Gregorii ad consulta S. Augustini Anglorum apostoli de eonjugiis consanguineorum (1l. xr, epist. 64), sive de iis, qui ante fidem susceptam in prohibitis gradibus contraxerunt. Quos tamen pro hae re corporis ae sanguinis Domini communione privari non vult, addens hac, qua si observassent ejus post mille ferme annos successores Anglia fortassis adhue dum in fide illius ope suscepta persisteret : In hoc enim tempore sancta Ecclesia quedam per fervorem corri- git, quedam per mansuetudinem tolerat, quedam per considerationem dissimulat atque portat, ut sepe ma- lum, quod. aversatur, portando et dissimulando com- pescat . (1144) Canon hie, quem S. Gregorio Magno sup- positum conqueritur Bernaldus, desumptus est ex decretali Gregorii III ad Bonifaeium data, quz ex- stat in Conciliis Germanice t. I, pag. 33. Hujus quo- que meminit Fleurius, Hist. Eccles. |l. xL1,$ 47 ad- tate misceri potuerit cui ille laiam superinduxerit. Quod si cireumstantià lectionis hune intellectum admittit, et nobis placere debebit, quia in hoe Evan- gelio nee repugnabitur, nec indigne cuilibet aposto- lico ascribitur. Invenitur autem idem capitulum S. Bonifacio Maguntiensi episcopo ab apostoliea sede transmissum, quem S. Gregorius plusquam centum annis prceessisse legitur. Unde eidem capitulo non facile credendüm, et hoc minime, quod Evangelio deputetur adversum. IV. Illa vero sententia B. Innocentii papae (epist. 2, c. 12; LABB., t. II, pag. 1252), qua lapsam sancti- monialem ad penitentiam non admittendam esse dicit, quandiu corruptor ejus vixerit, nequaquam ita intelligenda videtur, eo quod virginitas eidem recu- peranda desperetur. Si enim B. Innocentius hoe ita intelligi voluisset, nequaquam ei poenitentiam post obitum corruptoris concederet, cum illam non ma- gis postea, quampridem gradum virginitatis reeupe- - rare posse eonstaret. Est autem hoec sententia eo modo intelligenda, quo et aliae hujusmodi sententia, qua terrorem peecantibus videntur intentare (1145). Nam etiam multo severiores inveniuntur, qua pceni- tentiam non ad tempus tantum, sed penitus proseri- bere videntur : ut illa B. Siricii pape. de his, qui post peractam poenitentiam iterum eriminaliter pee- cavere; scribens enim ad Himerium Tarraconensem episcopum (epist. 1, c. 5; LABB., t. II, pag. 1019) in- dubitanter affirmat, quod ipsi deinceps suffugium poenitendi non habeant. Sie utique B. Ambrosius in libro suo contra Novatianos (Opp. t. II, p. 436) te- statur, quod sic una debeat esse poenitentia (qua publice agitur) sicut unum est Baptisma. Item B. Au- gustinus scribens itidem ad Macedonium (epist, 153, n. 7) dicit, quod semel tantum in Ecclesia locus poenitendi conceditur. V. Haec autem SS. Patres non desperatione veniz, sed rigore disciplinae non dubitantur instituisse, non ut homines a poenitentia, sed a peccato deterrerent ut nee minus, sed humilius post lapsum poeniterent, qui se et ipsis poenitentibus inferiores reputari vi- derent. Et hoc quoque in aliis eriminaliter lapsis ditque : Hec sententia pape n rigore accepta D Evangelio et S. Paulo adversatur, sicut Gratianus notavit (causa 32, q. 7, c. 18) unde hodieque hic canon tanquam. indulgentia singularis Germanis his neoplhwtis concessa habetur. Cum vero contra Evan- gelii leges frustra obtrudatur nescio quc indulgentia, omnino praeferenda videtur altera a Bernaldo assi- gnata ejusdem canonis interpretatio, a pluribus quoque modernis adoptata. Et certe verba illa quod si mulier infirmitate correpta, ete., pro genio illius seculi, quo vocabula non semper naturali sua significatione adhibita leguntur, de tali intelligi possunt, cujus matrimonium ratum quidem erat, sed superveniente aut precedente jam impotentia nec- dum consummatum. (1145) Vera causa fuit periculum relapsus, quo facto ultra ad poenitentiam admitti non poterat, ut- pote semel jam peraetam, uti infra n. 6 recte expli- cat scriptor. 1269 APPEND. IIl. — MONUMENTA GREGORIANA. 1210 quasi pro lege observatur, ut ab ordine dejieiantur, A aliquid committeret, unde juxta Ambrosium et quem ante lapsum habuisse, et in quo peccasse de- - teguntur. Sie nimirum in ordine poenitentium con- stituti, si denuo labuntur, pristino ordini non im- merito judicantur indigni. Non tamen hoe SS. Pa- tres desperatione venie tam acriter instituisse vi- dentur, praeeipue eum Dominus omnes homines ve- lit salvos fieri, et peccator, in quoeunque die inge- muerit, salvus erit (Ezech. xxx1II). Non, inquam, desperatione venie, sed pro cautela disciplinde hoe eonstitutum intelligimus, sieut ex verbis B. Augu- stini ad Macedonium (l. c.) approbare possumus ; dicit enim quod eaute salubriterque provisum sit, ut loeus poeenitendi post poenitentiam lapsis non con- eedatur, ne medicina vilis minus utilis esset egrotis, quc tanto magis salubris, quanto minus contempti- bilis. Et hoe utique pro rigore disciplinae, non ta- men usque ad desperationem veniz. Nam idem Au- gustinus in eadem epistola dieit in sequentibus : Quis audeat post penitentiam lapsis denegare, quin Dei patientia ad poenitentiam eos adducat, quin etiam beati sint, s àv Domino confidant? Sicut er- go post peenitentiam lapsis loeum pcenitendi a SS. Patribus non desperatione veniz, sed rigore disei- pline penitus denegatum legimus, sie et lapsis vir- ginibus saeris poenitentiam aliquandiu denegatam, imo in tempus dilatam satis competenter intelligi- mus. VI. Est (et) alia causa, pro qua SS. Patres quos- dam ab hujusmodi poenitentia suspendendos esse judiearunt, videlicet juvenilis setas, et carnis fragi- litas. Hine S. Silvester papa constituit (Concil. Rom. c. 12, LABB., t. 1., pag. 1553), ut nemo pce- nitentiam det homini, nisi quadraginta cetatis annos habenti. Item S. Ambrosius in libro eontra Novatia- nos (l. c., pag. 438 plenius) : S? caro, inquit, repu- gnat menti, nec subdita est animi gubernaculo, non quarens opera pamitentie, ne in ipsa pemitentia fiat, . quod postea indigeat pamitentia ; que si semel fuerit usurpata, nec vite celebrata, nec prioris fructum ob- tinet, et aufert. usum posterioris. Item SS. Patres in concilio Agàthensi capitulo 17 (cap. 15; LABB., t. IV, p. 1586) : Juvenibus, inquiunt, penitentia non est. facile committenda. Quid ergo mirum, si B. In- nocentius etiam hane quoque causam attendit, eum virginem a proposito lapsam non debere admitti ad poenitentiam dixerit? praeeipue eum addat : Quan- diu corruptor ejus vixerit. Nam eo tempore maxime ejus fragilitati cavendum fuit eo vivente, cum quo peccavit. Est enim usitatissimum, ut homines facil- lime ad eos redeant, eum quibus ante peceaverant, multoque pronior est humana fragilitas ad usitatum volutabrum redire, quam aliquod novum scelus in primis praesumere. Non ergo mirum, si S. Innocen- tius hujusmodi lapsam usque ad. obitum corrupto- ris a poenitentia suspendit, ne in ipsa pcenitentia (1146) Audaeter loquar : eum omnia possit Deus, suscitare virginem non potest post ruinam. Valet quidem liberare de poena, sed non valet coronare fruetum poenitenti:e perderet, et deinceps juxta an- tiquum morem poenitendi locum non obtineret. VII. Apud modernos tamen locus poenitentioe quibuslibet lapsis non negatur, quia adeo usque- quaque humana pravitas invaluit, et jugum anti- quz disciplinze abjecit, ut saneta Eeclesia jam mul- tum gauderet, si aliquo modo resipiscere vellent. Novit enim Dei misericordiam ad indulgendum promptissimam, nee multum distare apud Deum, qua severitate vel lenitate juxta diversitatem tem- porum peceata puniantur, si tantum peecator ex toto corde convertatur. VIII. De virgine autem sacra a proposito lapsa, qua in gradum virginitatis non putatur revoeanda, non est nimis eontendendum, ne ipsa hae conten- üone contra B. Hieronymum venire videamur, qui dieit (1146), Deum virginém non posse post lapsum reparare. Nam scripta S. Hieronymi a B. Gelasio in Romana synodo (LABz., t. IV, pag. 1263) ex apo- stoliea auctoritate adeo canonizata sunt, ut quieun-- que illis pertinaciter contradicere conatur, etiam apostoliez auctoritati contraire non dubitetur. Sunt ergo a nobis ejus venerabiliter scripta recipienda, nee ab aliquo temere judieanda. Quod autem ipse, Deum virginem reparare post lapsum non posse di- xit, non magis mirandum, quam multa alia, quae Deus libere legitur et creditur non posse, ut illud in Epistola Joannis : Deus fidelis est, seipsum negare non potest (II Tim. x»). Hinc inquit Apostolus : In Deo non est Esv et NoN, sed. in (llo esí xsv (II Cor. I). Dicitur etiam libere malum non posse facere, non posse mutari, non posse falli, non posse mori. Unde Augustinus in libro v De civitate Dei (cap. 10, Opp. t. VIII, pag. 125) : Ste enim hoc (non posse) dicitur, ut potius, si posset, minoris utique potestatis esset. Recte itaque omnipotens dicitur ,qui tamen mori falliquenon potest; dicitur enim omnipotens, faciendo quod. vult, non patiendo quod mon vult; quod. s? ei accideret, omnipotens nequaquam. esset. Unde propierea qua- dam non potest, quia omnipotens est. Sie utique nec rationalis ereaturce potestas in zeterna vita minuitur sed augetur, cum penitus plurima ibi non posset ; qua tamen in hae vita degens evidentissime potuit. D Potuit etenim esurire, sitire, corrumpi, fallere, falli et alia hujusmodi sexcenta; qua» tamen in caeterna vita non poterit, et ob hoe etiam ibi indubitanter po- tentior erit. Nam talia hominem posse non est au- ctio potestatis, sed certissima indicium infirmitatis. Verba autem illa S. Hieronymi, quod non possit Deus virginem post ruinam resuscitare, ipsemet ibidem exposuit, eum subjunxit : Valet. quidem de pena liberare, sed non. valet. corruptam. coronare : quia justus judex est, cujus dispositio mutari non potest. Hane quoque sententiam de amissa virgini- tate saneti martyres Nereus et Achilleus a B. Petro corruptam. S. Hieron., epist. 18, ad Eustoch. Opp. t. IV, p. ur, pag. 29. 1271 AD OPERA S. GREGORH APPENDICES. . - 1212 edocti leguntur habuisse, et cum ipsa ad servandam A mus, qui Deum contra suam preedestinationem face- virginitatem S. Domitillam Domitiani imperatoris re non posse dixit, qui seipsum negare non potest, neptem ineitasse; dixeruntenim illi (1147) :.« Virgo, — in quo juxta Apostolum non est rsT NON et, sed si virginitatem perdiderit, hujus reatum per poeni- —semperest EST (II Cor. 1). - tentiam evadere potest, ipsam vero virginitatem X. Illud autem satis admirandum, cur tantopere adipisci nequaquam valet; omnis namque sanctitas virgines sacrilegas lapsas in gradum suum revocari quolibet modo amissa per peenitentiam reeuperari — non posse contendamus, et veras viduas et legitime potest; sola vero virginitas, si semel perierit, ad ^ conjugatas in suis gradibus remanere patienter fe- pristinze integritatis stabilitatem pertingere non va- — ramus, cum ha, juxta Apostolum, in amissione lebit, » Sic ergo et nobis tutum est, ut sententiam — virginitatis non tantum peccaverint sieut illae, quae S. Hieronymi interpretemur, ne si quid indignum — pro magnitudine peccati ad poenitentiam non me- de illo interpretari conemur, non tam ejus aucto- —ruerunt admitti. Sanetissimus papa Leo in decretis ritatem, quam nostram tarditatem infamare judi- ^ suis capitulo 49 (epist. 87, n. 5; LABB. t. l1I, p. 1394) cemur. protestatur, quod nee ille virgines, quae barbarieam IX. Est autem nobis summopere providendum, ut — vim corpore tantum non animo sunt perpessa, per- de reparatione virginitatis tam moderate contenda- D severantibus virginibus ullo modo sunt annumeran- mus, ne viduas et conjugatas, sive quaslibet eorru- — do(1148)juxtaillud prophetieum: Virgo Israel cecidit, ptas, ipsis virginibus secundum haeresim Joviniani — mom est qui resuscitet. illam. (Amos. v). Hoe. plane adequare videamur. Nam hoe catholiea fides non — SS. Patres virginibus lapsis, et pro peecato suo infra admittit, quee juxta evangelieam auctoritatem hos maritatas deputatis sufficere voluerunt, si per poe- gradus ita distributos novit, ut eonjugatis trigesimus — nitentiam et ipsis legitime conjugatis preeferri, et tantum fructus, continentibus vero sexagesimus, veris viduis sive continentibus quandoque merue- ipsis vero virginibus aseribatur centesimus. Et hoe ^ runt associari. Sufficiat ergo et hoe nobis, nee libeat utique divinitus ab initio ita preedestinatum non du- — eousque disputando procedere, ut terminos SS. Pa- bitamus ; unde et B. Hieronymo in hoe pareredebe- — trum aliquo modo notemur excedere. (1147) Haec habentur in eorum Vita ad 12 Maii, ita enim habent : I/le autem famule Dei, que inte- t. III Bolland., pag. 7. gritatem pudoris oppressione. barbarica perdiderunt (1148) Haud videntur verba Leonis eamdem pre — laudabiliores erunt àn. humilitate ac verecundia, si se ferre severitatem , qualem illis attribuit auctor; ^ ncontaminatis non audeant comparare virginibus,ete. DE SACRAMENTIS MORIENTIUM INFANTUM. ALIUS. MONITUM. Vox alius hie praemissa diversum a Bernaldo auctorem videtur innuere, etsi tractatulus hie satis ejus dicendi generi congruat, saltemque eidem collectori tribui queant, quos in usum amicorum suorum se congessisse infra n. 4 fatetur. Potest vero illa voce etiam alius tractatus denotari. I. Si quis parvulum noviter baptizatum, sed in- () 610) : Excepto, inquit, «no mediatore, et post lava- firmitate correptum, oleo sancto ungere voluerit, — crum regenerationis quibusque adhue parvulis, nemo non necesse habebit ut totum unetionis offieium — mundus a sorde. Si quis ergo hujusmodi parvulis in- recitet, et minime illas orationes, qua» de remissio- ^firmantibus ministerium unctionis (1149) adhibere ne peccatorum agere videntur. Nam fides catholiea — voluerit, illas orationes competenter adhibere poterit, hoc hàbet, ut parvulus noviter baptizatus remissio- ^ quz sanitatem vel vitam zeternam infirmantibus ex- nem peccatorem accepisse credatur. Contra quam optant, non illas quae peenitentibus indulgentiam im- fidem indubitanter ageremus, si pro parvulo quasi ^ plorant. Et psalmos quidem usuales ad hujusmodi un- nondum absoluto, ut absolveretur, oraremus, quem, — ctionem satis congrue dicimus, quia in illis vox Eccle- videlicet B. Augustinus sine peccato esse testatur si: pro quibuslibet membris suis generaliter orare libro xx De civitate Dei (cap. 26, Opp. t. VIII, pag. — videtur. (1149) Fuisse aliquando in usu hane infantum illis loquitur, qui doli vel peccati jam capaces sunt, unctionem, nullibi proditur, neque etiam illam olim ^ ut ex consequentibus patet. Quod si aliqui olim in- prohibitam legimus, quamvis certe superfluam, cum — fantes ante usum rationis unxerunt, id sanitatis cor- forma in iis verificari nequeat, qui nondum per p Pone obtinenda causa fecisse censendi sunt, qui se- sensus inungendos peccare potuerunt. 'Theodulphus ^ cundarius est hujus sacramenti effectus : quod tamen vero Aurelianensis dum in capitulari suo ipsis quo- — illis dari posse negant theologi, qui primarii, seu re- que pueris inunctionem necessariam esse dicit, de — missionis peccatorum capaces haud sunt, 1273 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 12714 , * II. Sciendum. autem, quod quidam parvulis mo- A maneant, nos ignoramus, nisi quantum ex verbis rientibus viatieum non putant esse necessarium, eum Dominus generaliter dicat omnibus ad se per- tinentibus : Js manducaveritis carnem Filii homi- nis, et biberitis ejus sanguinem, non habebitis vitam in vobis (Joan. v1). Unde B. Augustinus in libro De bap- tismo parvulorum (1150) : « An, inquit, quisquam etiam hoc dicere audebit, quod ad parvulos haec sen- tentia non pertineat, possintque sine participatione eorporis hujus et sanguinis in se habere vitam zeter- nam? » Et post pauca : « Sinon manducaverint car- nem Flii hominis, nec ipsi habebunt vitam (1151). » Unde Romanus ordo statim post baptismum illis communionem dari precipit (£152), quanto magis in extrema necessitate, cum de hoe saeculo transire eceperint? Nam juxta eanoniceam auctoritatem nulli vel quam perditissimo extrema communio deneganda videtur. Nusquam sane parvulis ecclesiasticam com- munionem plusquam aliis Christianis sive in vita sive in extremis denegabimus, si SS. Patrum insti- tutionem sequi volumus. Nunquam item ipsi parvu- los exceperunt, ubicunque generalem communicandi consuetudinem omnibus Christianis praeseripserunt, qui etiam ipsos inter communieandum osculari consueverunt, ut S. Cyprianus in scriptis suis non solumtestatur, sed etiam ut fiat fidelissime exhor- tatur (1153). Preterea ipsa verba, cum quibus sacra communio dispensatur, optime competere parvulis videntur; non enim ibi dicitur, ut sacra communio in remissionem peccatorum proficiat, quod solis ma- joribus competeret, sed 4n vitam eternam, quod parvulorum innocentiae nemo dubitat congruere. III. Quandiu autem parvuli in illa innocentia per- (1150) Imo De peecat. merit. l. r, e. 20, n. 27, t. X, pag. 15. (1151) Crucem pluribus fixit theologis haee S. Au- gustini sententia, quam tamen ipse tum l. c., tum vero praecipue l. rrr, eap. 5, De peccatorum me- ritis satis explicat, ac manifeste demonstrat, infan- tes manducare corpus et sanguinem Domini, cum "per baptismum eidem tanquam viva membra inse- puntur; ait vero : « Quid autem apertius tot. tantis- que testimoniis divinorum eloquiorum, quibus di- lueidissime apparet, nec preter Christi societatem ad vitam salutemque aeternam posse quemquam ho- minum pervenire?... unde fit eonsequens, ut quo- niam nihil agitur aliud, cum parvuli baptizautur, nisi ut incorporentur Ecclesie, id est Christi cor- pori membrisque socientur, manifestum fit eos ad damnationem, nisi hoe eis collatum fuerit, pertine- re... Ac per hoc, si ambigui aliquid habent verba Apostolici, per unum hominem, ete., nunquid etiam illud : Quia nisi manducaverint homines carnem ejus, hoe est, partieipes facti fuerint corporis ejus, non habebunt vitam? His atque hujusmodi aliis, quae nune praetereo, testimoniis divina ss elarissimis , divina auetoritate certissimis, nonne veritas sine ulla am- biguitate proclamat , non solum in regnum Dei non baptizatos parvulos intrare non posse, sed nec vitam &ternam posse habere preter Christi corpus, eui ut incorporentur, sacramento baptismatis imbuun- tur? » (1152) Ex ordinibus Romanis constat, s:culis VIII, IX et x, parvulos eodem die baptismate, confir- matione et eucharistia solitos fuisse donari, ubi si- C D Augustini libro xx1 De civitate Dei (cap. 16, Opp., t. VII, pag. 636); seribit enim ibi de parvulo bapti- zato, si in prima cetate, id est infantia, sive in se- cunda, id est pueritia, moriatur; quod nec aliqua purgatoria tormenta post mortem patiatur. Ex his utique verbis non inepte colligitur, quod parvuli post baptismum suam innocentiam usque in pueri- tiam servare credantur, cum post mortem nullam vel purgatoriam poenam subituri esse legantur. Qua- propter si hujusmodi infirmantibus parvulis unetio- nem facere voluerimus, non pro eorum, sed pro majorum peccatis depreearineeesse haberemus, quos usque ad illam horam innocenter vixisse credamus. IV. Sed nos superflue de eorum unctione videmur laborare, cum jam nee majores, praeter admodum paueos, de hoc videantur eurare. Nec nos utique ideo tam diligenter ista digessimus, quasi jam in generalem usum Ecclesic redacta vel redigenda esse putaremus; sed potius ideo, ut amicis nostris sa- tisfaceremus, qui etsi ipsi talia facere non soleant, libentissime tamen sciunt, quid in talibus sit facien- dum, si forte aliquando cujuslibet fidelis indefessa postulatio hoc ab eis exigat, ut. parvulum ejus in- firmum oleo sancto perungant, Nec utique desperan- dum, quin et unetio parvulorum alieubi veniat in usum, sieut et unctio majorum, quo itidem usque ad nostra tempora penitus videbatur abolita. Si au- tem nunquam illa unetio in usum venerit, nequa- quam tamen nos inquisitioni simplicium fratrum in his scriptis satisfecisse pigebit (1154). V. Si quando autem ipsa infirmitas hujusmodi parvulum de hac vita transire coegerit, non videtur mul additur : Per illud parvulis providendum est, ut postquam baptizati fuerint, neque lactentur sine sum- ma, necessitate, antequam. communicent sacramento corporis Christi. 1ndulgentior aliquantulum ineunte saeculo vir fuit, Gregorius M., qui in Saeramentario suo de Sabbato saneto haec notat : Qui? etiam infantes non prohibentur lactari antesacram communionem, si necesse fuerit. Communio autem parvulorum in ex- tremis haud adeo in praxi fuit, ut illa. recens bapti- zatorum, unde piis Bernaldi desideriis tribuenda est ejus de his illatio. Sufficere namque eredebant anti- qui, ut semel saltem post baptismum eucharistiam perciperent infantes, antequam usum rationis obti- nerent. Neque adducta paritas valet; nam etiam perditis peccatoribus, dummodo pceenitentibus, in extremis providendum erat de hoc remedio, quo pa- vuli innocentes needum indigent. (1153) De hoc infantum oseulo agitquidem S. Cy- prianus in epistola 64 ad Fidum, ubi tamen illud ad baptismum duntaxat refert, post quem tune infan- tibus calicem saltem saerum fuisse propinatum, ex libro ejus De lapsis colligimus. (1154) Hune etiam solum sui hae in re laboris fru- etum tulit auetor, nec enim unquam in praxin deductum fuit istud consilium, sed uti extrema unetio sic et Eucharistia infantibus saltem a qua- dringentis jam annis fuit. prohibita. Alicubi tamen hodieque in memoriam antiqui ritus. prebentur hisce infantibus, dum in purificatione matris offe- runtur, aliqu: guttulze ex ablutione calicis sacerdo- talis in saerificio missa. 12775 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1276 esse necessarium, ut omnia in ejus obsequio diean- A tiones subjiciunt, quae annos temeritatis praecedunt tur, quae in majorum commendatione mortuorum usitantur, et ille minime orationes, quze specialiter agunt de peecatorum remissione, sieut et supra no- tavimus de unctione. Credimus enim illos a peccatis a Deo absolutos, utin illa aetate si moriantur, certissi- mum nobis sit quod nee purgatoriam poenam expe- riantur. Tales ergo eum ad sepeliendum deferuntur, quidam satis caute usuale obsequium non ex integro dicunt, sed psalmos tantum, quibus tres illas ora- qua videlicet orationes de hujusmodi absolutione nihil videntur agere; sie enim et honeste illos sepe- limus, nee aliquid tamen contra fidem nostram postulare videmur. Hoc autem canones generaliter pracipiunt, ut corpora defunctorum eum psalmis ad sepulturam dedueantur : et hoc satis congrue, quia in illis vox Eeclesi:te pro omnibus membris suis non dubitatur orare. BERNOLDI CHRONICÓN. (PERTZ, Monum. Germ. hist. Script. vom. V, pag. 385.) OBSERVATIONES PIUEVLE. Inter reliquas superioris Germanic diceceses Con- B judicandz essent, Bernoldus fontibus historic eccle- stantiensis precipue schismate quod saeculo unde- cimo exeunte imperium et Ecclesiam laceravit agi- tata, scriptorem edidit qui res suo tempore gestas et ab ipso visu audituve pereeptas (1155) ad laudem et gloriam Dei fidelibus annuntiare suscepit. Ber- noldus juvenis (1156), clerici conjugati, ut videtur, lilius (1157), et Bernhardo praeceptore (1158) reli- gione et prudentia insigni (1159) in scholis Constan- tiensibus eruditus, atque in celeberrimo tune Sancti Blasii coenobio monachum professus (1160), anno : post Carolum episcopum Simoniacum in synodo Moguntina depositum scilicet 1072 exeunte aut primis anni 1073 mensibus, Chronica sua incoepit (1161), et inter gravissimas rerum quibus intererat vicissi- tudines per duodetriginta annos ad duodecimi sceuli initium usque deduxit. Bernhardus preceptor, in eausa saneti Petri ferventissimus, discipulum non minus ferventem ecclesiasticze libertatis vindicem enutriverat. Nam cum ipsa quaestiones qua inter imperium et Ecclesiam, inter Gregorium et. Wiber- tum, inter Heinrieum et Ruodolfum, eorumque se- quaees agitabantur, ex jure publico et canonico di- siasticz et sacris canonibus diligenter evolutis, totus in Gregorii VII castra transiit, et acerrimus dein- ceps decretorum ejus contra Simoniacos, contra clericos incontinentes et investituras laieorum de- fensor et propugnator exstitit. Talem per totum Chronicorum decursum conspicimus, talem se tum aliis multis scriptis, tum verbo et facto exhibuit. Namanno 1076, dictante (1162) Adalberto presbytero . et monacho epistolas ad discipulum ejus (1163) Bernhardum praceptorem suum de damnatione schismatieorum seripsit (1164), atque eum Alboino presbytero Constantiensi praesens et per litteras de incontinentia clericorum disputavit (1165); a. 1077 apologeticum pro decretis Gregorii VII adversus Si- moniacos et incontinentes seripsit (1166). Biennio post Romanz synodo contra Berengarium Turonen- sem habite interfuit, et Berengarium in media sy- nodo constitutum, haeresimque de corpore Domini propriae manus sacramento abdicantem vidit (1167). Cumque jam antea familie Bertholdi ducis admira- tione Hermanni filii ejus eonjunetus esset (1168), anno 1084 in festivitate saneti Thome eum Gebe- NOTE. (1155) Chron. a. 1086. . (1156) A. 1079, optatc indolis Bernalde, ftoscule vernans, tum (iro, juvenis audit. Cf. UÜsserm. Prodr. Tl, p. 214, 247, 248. (1157) Ib. p. 248. (1158) Ib. p. 230. (1159) Chron. a. 1088 et Neerol. (1160) Quonam anno hoc faetum sit ignoratur. Neugart, ep. Const., p. 504, anno 1085 Bernoldum Gebehardi Constantia profugi comitem Sanetum Blasium adiisse censet. (1161) Codex autographus Chronicon inde ab a. 1073, Cujus prudentia, ete., certe inde ab a. 1074, Hermannus march?o, ete., diverso tempore scriptum esse monstrat; et collato Neerologio quod Chronieo premittitur, dies obitus virorum qui ante Petrum Damiani deeesserunt, si paucos postea insertos ex- cipias, eadem qua Necrologium manu eodemque tempore scriptos, inde ab a. 1073 autem dies obitus alio atramento, quod idem in textu Chronici conti- nuati deprehendi solet, additos patet ; quare Bernol- dum opus suum a. 1072 exeunte vel 1073 ineunte ante acceptum obitus Wideroldi et Alexandri II, et eleetionis Gregorii VII nuntium iniisse eodemque anno [073 ad sua usque tempora produxisse con- 'jieio. In chronieo enim Wideroldi et Alexandri II obitus aeque ae Gregorii VII electio primo stylo de- bentur. Catalogus etiam pontificum, absoluto Chro- nico additus, Gregorii VII electionem primo atra- mento notatam exhibet, et textus Chronici a. 1056 et 1061 Gregorium jam papan: agnoscit. (1162) Uss. II, p. 213, 214. (1163) P. 213. (1164) Uss. 1L, 187 sqq. (1165) Ib. p. 231 sqq. (1166) P. 271 sqq. (1167) P. 435, de Berengarii multiplici damna- tione. (1168) Chron. a. 1074. 1271 APPEND. IIl. — MONUMENTA GREGORIANA. 1278 hardo, Bertholdi filio, in episcopum Constantiensem A nisi ipso quo defunetus est anno stylum deposuit. electo, auctoritate Ostiensis episcopi a Gregorio VII ablegati, presbyter conseeratus est, et potestatem suscipiendi peenitentes ex apostoliea auctoritate ac- cepit (1169); quo tempore et de canonum auetori- tate librum Gebehardo, postea abbati Scafhusano, inscripsit (1170). Sed paulo post Gehebardo episcopo adversariis perurgentibus in exsilium pulso, Ber- noldus anno 1086 prelio apud Bleichfelt et oppu- gnationi civitatis Wirzeburgensis interfuit (1171). Quo etiam tempore ad Bernhardum monachum de saeramentis excommunicatorum (1172), ad. Alber- tum prepositum Argentinensem de lege excommu- nicationis (1173), et ad Albertum Spirensem prapo- situm apologiam eontra schismatieos conscripsit (1174), eum jam ipse fratrum Sancti Blasii catalogo se inscribendum impetrasset (1175), exemplum secutus virorum nobilium et prudentum plurimorum, qui bellorum per Alamanniam deszvientium diseri- mina vitabundi, in monasteria precipue Sanblasia- num, Hirsaugiense et Seafhusanum se proripuerunt (1176). Nee sequenti etiam tempore scriptis contra hostes Ecclesi: abstinuit. Nam a. 1088 de Beren- garii multipliei damnatione (1177), tum de vitandis excommunicatis ad Rechonem (1178), a 1089 vel 1090 de emptione eeclesiarum ad Paulinum clericum Mettensem (1179), nec non pro Gebehardo epi- scopo (1180) de presbyterorum officio ad fratres Raitenbuchenses scripsit (1181), atque de reordina- tione vitanda et de salute parvulorum ad excommu- nieatis baptizatorum (1182) Gebehardum episcopum interpellavit. Anno 1091, cum monaehorum apud Sanetum Blasium numerus ita incresceret, ut nova edificia veteribus addenda esse constaret, et paulo ante quam eomplures inde colonic? in monasteria Wiblingense, Murense, Gottwicense, Engelbergense aliaque deducerentur, Bernoldus Seafhusam in mo- nasterium Saneti Salvatoris transmigrasse (1183), ibique reliquuin vit:e deguisse videtur. Apud San- ctum Blasium exemplar tamen Chronice medio anno 1091 subsistens reliquit, et postea etiam au- thentico quem secum tulit libro continuam operam impendit, antea scripta mutavit et emendavit, nec Amicorum Adalberti (1184), Bernhardi (1185), Wil- helmi Hirsaugiensis abbatis (1186) per complures annos superstes, anno Domini 1100 libro usque ad d. nur Nonas Augusti producto, in coenobio Seafhu- sano eui eum tradiderat die 16 Septembris defunctus, atque in eodem cum Adalberto tumulo depositus est (1187). Operum ejus praecipuum, Chronica seilicet, ita comparatum est, ut, Neerologio pramisso, cui post eompletum opus eatalogum pontificum Ro- manorum subjecit, primum Beda Chronieon de sex statibus mundi exseriberet, tum Herimanni Chronieo decerpto historic filum inde a Christo nato usque ad a. 1054 deduceret : inde ab a. 1054 proprio Marte sui temporis aeta subje- eit (1188). Prioris partis auctores ipse prodit : II? sunt auctores cronicorum : Euseb?us, Jeronimus, Prosper, Dionysius, Jordanis, Beda et nostri tempo- ris Heremannus, e£. deinceps quilibet sui temporis descriptores. Quorum quidem Bedam ab orbe con- dito usque ad regnum Domitiani dietando (1189) ad litteram expressit, ita ut ea libri parte plane carere possimus; deinde Jordanis sententias de regnis prineipalibus ex libro De regnorum suceessione et Bedam De temporibus, eap. 16 de sex mundi eetati- bus excerpsit, atque a Christo nato iterum exorsus Eusebii chronieon ab Hieronymo in Latinam lin- guam versum, quale apud Herimannum legimus, et C Herimanni ehronieon usque ad a. 1054 transcri- psit, additis tamen nonnullis ex Chronico Eusebii ipso, paucisque ex ejus Historia eeclesiastica, Hie- ronymo De viris illustribus, Cassiodori Chronico, Orosio, Historia miscella, Beda De sex cetatibus, in- terspersis etiam per totum opus notitiis ex Roma- norum pontifieum Gestis (1190) et eatalogis diversis, ex collectione conciliorum Dionysiana ab Adriano I papa Carolo Magno transmissa (1191,) Ansegiso, et conciliis Moguntino a. 847, Altheimensi a. 916, Aquisgranenrsi a. 992, jam deperdito, Seligensta- densi a. 1023, ex Einhardi Vita Caroli et Chronico Reginonis decerptis. Igitur in tota parte operis an- teriore iis tantum locis proprio Marte rem agit Ber- NOTE. (1169) Chron. a. 1084. (1170) Uss. II, p. 312. (1171) Chron. a. 1086. (1172) Uss. IL, p. 230 sqq. (1173) Ib. p. 368 sqq. (1174) Ib. p. 357 sqq. (1175) P. 357 se ultimum fratrem de S. Blasio scribit. : (1176) Chron. a. 1083. (1177) Uss. II, p. 427 sqq. (1178) Ib. p. 370 sqq. (1179) Ib. p. 374. (1180) Ib. p. 378. (1181) Ib. p. 384 sqq. (1182) Ib. p. 397 sqq. (1183) Inde ab a. 1091 res Scafhusanas frequen- tius attingit, ut jam in Prodromo Germania Sa- cre IL p. xvir eels, Gerbert notavit, et sententia Chronici in authentico ab auctore ipso deleta, sed D in exempli Sanblasiani apographo Murensi super- stes, exemplar istud ipso anno 1091 seriptum fuisse ostendit. (1184) Qui a. 1079 obierat. (1185) Obiit a. 1088. (1186) Obiit a. 1091. (1187) Usserm. l. e., p. 178. Chron. Seafhusense. Proleg. n. 3. (1188) Chron. a. 1086. (1189) V. infra locum, ubi sie scribitur (fol. 18): Si tamen parenthesis ipse sic, ete. ; ubi vox parenthe- sis minime scribenda, sed signo aliquo exprimenda erat. (1190) A. 69 ea Eusebio praefert, quem antea e. g. in Anacleto secutus erat; a. 605, inde pravam He- rimanni lectionem emendat. à (1191) Pseudo-Clementis epistolas pro suppositi- liis habet anno 94. 1219 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1280 noldus, ubi annis 1044 et sqq. pontificum Romano- A 1135 Ensdorfi conscriptos in bibliotheca Argentora- rum partes tuetur; sed plane alia ratione inde ab anno 1055 procedit. Nam altera libri parte nullius ducis vestigia legit; adjutus tamen publicis Ecclesie imperiive monuments, epistolis Gregorii VII, res annorum 1034-1072 uno tenore conscripsit, quas postea textu annorum 1054, 1055, 1056, 1060 ad- dito explevit, reliqua omnia, annorum scilicet 1072- 1100 historiam ipso quo res contigerunt vel ei in- notuerunt tempore litteris tradidit. Nee ea tamen aque ac priori parte corrigendo (1192), explicando addendoque abstinuit, prout codex autographus vel post obitum auctoris additionibus auctus demon- strat. Scripsit animo in imperatorem ejusque asseclas laicos juxta atque clericos inimico, clades ei illatas ad laudem et gloriam Dei fidelibus Ecelesize annun- tiaturus (1193), stylo simpliei, perspieuo, in priori- bus ipsis auctorum verbis plerumque usus et nexu sententiarum servato, ubi et raro tantum (1194) a temporis computatione qualem apud Hieronymum et Herimannum invenerat recedit; at qua res ipsi compertas tradit, narrationem justam, succinctam, nullo fuco turbatam laudaveris. A regulis Latinae linguz bis terve recedit, dum genitivo et accusativo voeabulorum Saxonia et Longobardia (1195) loco in Saxonia, in Saxoniam et in Longobardia utitur; et adjuvare cum dativo (1196), et a Heinrico con- jungit. In singulis vocibus scribendis szepe ab Heri- manno recedit, ubi Alemannia, Longobardia, Lotha- rius, Ludowicus, Luitoldus (1197), litera, «clesia in nostro constanter obvias, frustra queesi veris; in aliis, e. g. Berfaldus (1198) et Berthaldus (1199), Gund- harius (1200) et Guntharius (1201), ipse sibi non constat. .. Bernoldiliber cum nonnisi ad annum 1091 per- ductus esset, ipso anno in coenobio Sancti Blasii excerptus, integer autem PBernoldo superstite aut non diu defuncto in monasteriis Gengenbacensi et sancti Georgii Villingano descriptus, eodem fere tempore ab Ekkehardo Uraugiensi, Chronici Wirze- burgensis ut videtur auctore, quod in annales Hil- desheimenses et Chronicon Wirzeburgense deriva- tum nuper a V. cl. Moltero accepimus, a scribis Annalium Sancti Blasii seu. Engelbergensium, et D Chronici Saneti Georgii in Nigra Silva, necnon ab auctore librorum sex de decursu temporum quos a. tensi evolvi, tum a seriptoribus codicis Ekkehardi Zwifaltensi (1202) et Annalium Zwifaltensium et Chronici Peteshusani medio saeulo xir exscriptus est. Primam ejus editionem ope codieum Villingani et Basiliensis curavit Urstisius a. 1585, sub nomine Hermanni Contracti et Bertoldi presbyteri, expresso e latere codice Herimanni Sangallensi (1203), eujus editionis excerpta in collectione Bouquetiana t. XI, 23, XIV, 548-564, et 674-688 legere licet; saeculo xvii medio OEfelius lectiones nonnullas autographi una eum Necrologio Bernoldi et Catalogo Romano- rum pontificum Scriptoribus Boieis t. 1l, p. 644-653 inseruit; quibus et /Emilianus Üssermann in edi- tione sua usus loca nonnulla emendavit, lectiones nonnullas codieum Gottwicensis, Murensis et En- gelbergensis notavit, textum Herimanno et Bertholdo subjecit, observationes suas addidit, et eo precipue de nostro bene meruit, quod reliqua ejus opera ex libris manuscriptis plerumque collecta typis edidit. Sed codice autographo neglecto, multum abest ut textum qualem auctor scripsit restituerit, quod no- stra demum editione fieri concessum est, cui haec subsidia a nobis comparata inservieruut : 1) Codex autographus, qui ab auctore olim San- cto Salvatori Seafhusano contraditus, ibique circa annum 1118 notitiis hisce in margine annorum 1009, 1052 et 1064 auctus est : ANNALES SCAFHUSENSES. 1009. Temporibus his Ebbo comes de Nellen- burc * consobrinam Heinrici regis, Hedewigam no* mine, de curia regis duxit uxorem. 1052. Hoc anno beatus. Eberhardus eomes de Nel- linbure Seafhusensem loeum construere cepit, in quo sanctus papa Leo IX, 10 Kal. Decembris altare in honore dominice resurrectionis consecravit, et locum suis sanctis benedictionibus initiavit et con- - firmavit. $ 1064. Hoc etiam anno a Ruomuldo Constanciensi episcopo ceclesia sancti Salvatoris dedicatur in ce- nobio Scafhusensi ?, quod comes nobilis Eberhardus de Nellembure construxerat et prediis suis dota- vorat. 1 Saeculo xiv, quo ineunte Seafhuse servaba- tur (1204), in Fabariense monasterium transiit (1205), posteaque bibliotheec Bavarica illatus, et inter La- linos numero 452 signatus hodieque post Liud- VARI/E LECTIONES. ! Nellenbuer c. ? Scafhensi c. NOTA. (1192) Cf. e. g. voces a. 1061 additas et qua infra de correctionibus post annum 1091 ab auctore ipso profectis propositurus sum. (1193) A. 1086. (1194) E. g. Trajani ann. 10 ex Hieronymi a. 6, 12, 13, conflatum, a. 9 ex Hieronymi a. 11 ; cf. et ann. 844-847, 897, 898, 900, ubi prius recte scri- pta postea mutavit. (1195) Ann. 1080, 1083, 1087, 1093. (1196) Welfoni duci à. 1093. (1197) A. 1090 Luitoldus. (1198) A. 1074. (1199) A 1084. (1200) A. 1065. (1201) Ibid. in additis. (1202) Archiv. VIL, 504. (1203) V. supra pog. 73. (1204) V. inscriptiones s. x1v fol. 49 : hec cronica est (1205) Hae inscriptione teste, quam manu cozeva fol. 81 legimus : Nota quod domnus Burkardus de Wolfurt 1281 jubente serenissimo Bavarie rege flagitanti mihi transmissus est, Continet paginas veteris membranae 81, in quaterniones octonarum paginarum, primo, penultimo et ultimo qui 11, 10 et 4 paginis constant exceptis, distributas, scriptura saeculi xr exeun- tis (1206) gracili, sed compluribus locis evanida et recenti szeculi fere xvir manu resuscitata aut plane obnubilata. Diversus atramenti color (1207) et scri- ptura (1208) auctorem opus passim, e. g. circa annum 1088, 1091,et postea correxisse et auxisse ostendunt; at notd? annorum 674 et 1096 de Dago- berto et Judaiis ab aliena manu sed ineunte seculo XII, not: de comitibus Nellenburgicis et monasterio Seafhusano cirea annum 1119 a scriba Seafhusano adjecetze sunt, eui et ultimae lineze catalogo pontifi- eum adjectz, seilicet anni Paschalis II et papze Ge- lasius II et Calistus 1I, debentur. Qua dum in reliquis codieibus e nostro derivatis desiderantur, eos primis sceuli x1I1 annis, certe ante annum 1119, inde exceptos esse oportet; quorum quidem. 2) C. olim monasterii Gengenbacensis mbr. in fol. optime exaratus, seripturam szculi x1 exeuntis vel.xiz ineuntis tam aperte exhibet, ut'ea de re du- bietas nulla intercedere possit. Exploravi eum a. 1833, in bibliotheca regia universitatis Wirzburgen- Sis, et concedente votis meis liberalissime viro cl. Ludewig, bibliothecae ei praefecto et professore pu- APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. prandi autographon nulli secundus eminet, atque A blico Wirzburgensi, in 1282 rem nostram eonverti. Seriba quem priori parte authenticum accurate secutum vidimus, in parte secunda operis haud pauea omittit, alia addit; Heinrico IV addictus, in narratione ei inimica dignitatem saltem impera- toriam tueri conatur, et conviciis :eque in eum as- seclasque ejus a Bernoldo prolatis ac laudibus Gre- gorio, Mathild:e et eorum sequacibus tributis haud raro abstinet (1209-10) ; annales monasterii sui primo in margine deinde vero textui ipsi illatos exhibet, quos hie serie continua sistere placuit : ANNALES GENGENBACENSES. 1027. Obiit Reginaldus abbas. 1034. Rousteinus abbas obiit. 1052. Bertholdus abbas obiit. 1071. Obiit Poppo abbas. 1074. Acelinus abbas obiit. 1075. Roupertus (1211) Gengenbacensis cenobii venerabilis abbas, eum cerneret cunetos qui nova- lia possidebant illius loei inlegitima jurasibi vendi- care, moleste ferens detrimentum monasterii, con- strinxit omnes ad persolvendum censum. Quod factum cum inviderent omnes, contigit etiam, ut quidam milites ejus H. et C. filius ejus edificarent molendinum in pago quod dicitur Anteresbach con- tra ejus voluntatem, et viam per publicum agrum facerent juxta pontum monasterii; set molendinum auctoritate advocati destructum est, ipso abbate hoc impetrante. Agrum vero precepit per se cireumval- lare. Cumque operatores foderent, a militibus inde expulsi sunt. Hoe videns abbas, zelo eommotus, ve- nit illue cum capellano suo. At illi ira concitati, in- NOTAE. est monasterii scaf. Fol, 24, hzec loco. vacuo manu Q nasterii sancti Lucii, et domni prioris domus predi- seculi Xrv ineuntis seripta sunt : (d) Anno milleno bisque centeno et. septem (a) pa- riter F. carpepat (a) iter. Anno milleno ducenteno duodeno facta (a) est iter Jerosolima per mare stultorum puerorum. Anno málleno triceno trinoque trino. vege sub Hamrico populo Jerosoliàma mugno queritur et signat. terram cruz. equora obumbrat. Anno mWlleno centeno octogesimo secundo sub Alexio vmperatore. Constantinobolitana (a) capta est Hierusalem et totum regnum ejus christiane fidei subjectum. Fol 82, 83. et initio eodieis census anno 1325 UI- rico de Valendaus solvendus inscriptus habetur : Primo liberi de supra silva, XL marcas, etc. Wolfurt monachus monasterii Fabariensis primam suam missam celebravit in. dominica die proaima post M9 CCCo» LXXYV?. Et postea venerabili $m Christo patri Joanni de Mendelbüren bone memorie abbati dicti monasterii ab hoc seculo migrante, idem Bur- kardus electus fuit 4m abbatem prefati monasterii unanimi deliberatione suorum confratrum Fabarien- sium anno Domini M*CCCOeLXXXVI* secunda die post festum Thome apostoli. Et post. jam dictam ele- ctionem. fuit confirmatus in. die beati Johannis apo- stoli e& ewangeliste in. eivitate Curiensé per. honora- bilem in. Cliristo patrem dommun Joannem. beate ve- cordacionis episcopum Curiensem. Et post talem con- firmacionem dominica. die promima post eptphantam a jamdicto domno episcopo in monasterio sancti Lu- cii regis extra muros Curienses situato in presencia venerabilis àn Christo domini Johannis abbatis mona- sterii Disertinensis (a), domni prepositi prefati mo- (a) ia c. catorum Curiensium, supradictus domnus abbas Bur- kardus fuit ordinatus àn abbatem. amen. (1206) Quadam ei peculiaria adnotare juvabit. Seribitur sepissime c, e. g. «eclesia, perse, pra, "preter (a. 881, 1083, 1084), q pro que, qwueri- monia; v nonnunquam occurrit, e. g. ví, vsque, vnanimiter, wluelingin, wlgariter, videlicet, venera- bilis, vita, veniret, lvitoldus ;. eacommvnicatorum, div, cuiv*, associatos; 7 et 7 (pro et) eonjunctio et terminatio, e. g. in videlicet, sederet, consentiüret, proveniret, uswrparet, àmmineret, 1ncoronaret, veni- rel; id pro id est (a. 729); un pro famen (fol. 75. 76.) 9 pro con. ? pro est, H pro enim : h pro hoc, h-pro Ac, s. et, S. pro sanctus, ete., qq pro quo- que, RP pro res publica, ete., occurrunt; scribitur et nunquam, unquam, quendam, eundem, heresim, nichil, epdomada, et semel egelum ; natalis et na- tivitas, s; (pro set)et sed;Cl pro 900, CI. I pro festum | ascensionis | Christi; anno Domini [) 901, etc. marAbach et marcAbach. (1207) Atramentum anni 1088 fuscum cum in Necrologio et Catologo pontificum tum e. g. in his locis eonspicitur : 1060. Rome — anathematizavit. 1065. Pataviensis capellamus successit. In eodem —Symoniace successit. 1066. Hugo — substituitur. 1067. Einhardus — Heinricus successit. 1080. Ra- vennatum quondam — elegit. Vos gratis a. 1058 co- lorem fuscum anni 1092 ostendit. (1208) Littera minuta in loeo raso e. g. hoc Scripta sunt: 1054. Huic subdiaconus toxicum, etc. 1055. Imperator Italiam, etc. 1056. Vzctor, etc. 1084, in fine : Quem pridie. — concessit. (1209-10) Cf. e. g. annum 1085. (1211) Haee. brevissime tantum habentur in codi- cibus Gottwicensi, Murensi et Engelbergensiin fine a. 1073, 1283 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1284 surrexerunt adversus illum, et vulneraverunt gravi- A — Preter codices integros in caleulum venit apo- ter. Capellanus vero ejus, nomine Otto, condolens neci ejus, eum increpasset quendam militem Egge- hardum nomine cur non subveniret domino suo, abeodem gladio animadvertitur, sieque ille quievit in pace 19 Kalend. Januarii. Abbas autem ad mo- nasterium exanimis delatus, dispositis ordinatisque rite omnibus, 2. Idus Decembris migravit ad Domi- num. Cui successit Willo. 1085. Willo abbas. cum pauco tempore preesset monasterio Gengenbacensi, expulsus eausa excom- munieationis, set ut postea claruit magis ex invidia. Et prepositus quidam clerieus B. nomine ab eo eon- stitutus, qui etiam de ejus expulsione infamatus est, eundem locum per plures annos obtinuit. Ipse vero abbas hoc anno 3 Nonas Julii Mogontiv€ in mona- sterio saneti Jacobi solutus est carne, ubi et functus est officio abbatis. 1096. (inter habuit ef Sizifredus) Hugo religiosus abbas Gengenbacensis cenobii, electus videlieet anno dominice incarnationis. 1089, set fraude Bertholfi praepositi atque canonici, eujus et auctoritate pro- motus est, non solum honore privatus, set etiam , claustro expulsus, septem annos permulta incom- moda passus, tandem hoe anno annuente Bertolfo duce, qui illo tempore eundem locum per violen- tiam obtinebat, potitus est honore suo, atquea cunctis honorifice susceptus est 11 Kal. Mai. Scribendi ratio in ipso codice ab autographo pau- lisper recedit, ita ut constanter sollempniter, as- sumpto, inposuit, inproviso, éinmüttere, sed et ?m- mitti et a. 1083 suueuia habeat (1212). 3) Codex olim Sancti Georgii Villingani ab O. c. ad annum 1052 pertingens, et alter Francisci Rech- burgeri tribuni plebis Basileensis annorum 1053- 1100, quos Urstisius in editione sua evulgavit, non ex Gengenbacensi (1213) sed sque atque ille ex autographo descripti sunt, antequam huie Scafhu- sang notitia adderentur. Textus, qualem eodiee Sancti Georgii in ineendio monasterii Sancti Blasii a. 1768 absumpto (1214) apud Urstisium legimus, vocibus omissis, additis, mutatis haud raro ab au- tographo recedit; anno 1054 quod jure exspectari poterat elogium Herimanni, eujus loco in membra- na arrasa autographum alia jam exhibet, in uno 3 legitur, et a. 1088, prioris vestigia lectionis hodie- que in authographo apparent(1215). Digna igitur fuit editio, cujus lectiones, ubieumque anteriore Bernoldi textu. nituntur, integras exhiberem ; quod ibi tantum omisi, ubi apertus librarii vel editoris er- ror, e. g. in primis loeo imperatoris (1216), pate- bat, vel vox aliqua notave (1217) negligentia scribze omissa videbatur; qui nonnullis in locis et sibi pro- pria inseruit (1218). b C graphum libri anno 1091 apud Sanctum Blosium relictum eujus vestigia nonnisi in codicibus inde derivatis, Murensi precipue, extant. Quo eum au- tographo collato, voces et sententias nonnullas in autographo post a. 1091 a Bernoldo deletas muta- tasve deprehendi, quorum loco hodieque membra- nam arrasam fuisse patet. Ejusmodi sunt a. 1054, pro quo Gebehardus — liberaretur ; tota narratio anno- rum 1055 et 1056;a. 1058 vox gratis anno circiter 1092 addita; a. 1059 sententia ef postea illi ad. dedi- tionem veniunt, tum res anni 1060; a. 1090 voces jam dudum, postea hoc in anno emendata; a. 1091, in Augusto mense postea vi Id. Aug.; a. 1088, Ef hec quidem apud fideles Sancti Petri agebantur jam : Migravit autem ad. Dominum wvux Idus Aprilis; a. 1088, Welfojam Welf; a. 1088, in fine, cui suc- cessit. Oudalricus olim aberant; a. 1091 ultima sen- tentia Unde — deperirent aliis locum dedit. Hoe igitur ab auctore ipso sed apographo Sanblasiano jam relicto, igitur post annum 1092, faeta ap- paret. 4) Gottwicensis. 4") Murensis, 4^*) Engelber- gensis et 5) Sangallensis, supra pagg. 73, 74, 264, 265 notati, qui Bernoldum secuti plurimas ejus sen- tentias transcripserunt; quorum quidem Sangallen- sis in media sententia anni 1066, Gottwicensis a. 1081, Murensis et Engelbergensis anno 1091, desi- nunt. Notitias codicibus 4, 4^, 4^»* peculiares indi- eandas statuimus. Editionem novam ita institui, ut textu Bernoldi ad fidem autographi quam fidelissime fieri poterat expresso, reliquorum ceodieum supplementa et leetio- nes praecipuas in ima pagina indicarem, adnotatio- nes Ussermanni vel partem earum si quam utilita- tem afferre possent retinerem, measque adderem. Chronico in codice autographo Bernoldus prami- sit Necrologium, diverso atramento passim auctum, et notas ehronologicas, unde quadam hie inseri placuit; tum catalogum Romanorum pontificum, ad Gregorium VII, et decursu temporis ad Pascha- lem 1I, usque produetum, quem monachus quidam Scafhusanus usque ad Calistum II, postea continua- vit. Quz ab OEfelio in SS. Bavar. I, 640 sqq. pri- mum edita, hie, auetoritate eodieis autographi suc- cessione notitiarum textui primario a Bernoldo ad- ditarum numeris indicata et. subjectis additionibus codieis Gengenbacensis, proponimus.. NOTA. (1212) qdo pro quando. (1213) Loca enim huie peculiaria non habet, et ab ipso omissa exhibet. (1214) P. Hohenbaum van der Meer codicem ante ineendium S. Blasii se vidisse scribit in prae- fatione inedita supra laudata. (1215) Cf. et a. 1091. (1216) A. 1095. (1217) E. g. a. 916; a. 924, ubi vox Vindelica, 3. 937 ubi Galliam in 3. deest. (1218) E. g. a. 1005, 1007. 1288 APPEND. III, — MONUMENTA GREGORIANA. 1286 ———Á——————— NECROLOGIUM. 10. Kal. Febr. Otto III"s imperator obiit (1219). .- A 6 Kal. Febr. Reginnaldus episcopus (1220) ob- iit. (1) 5. 5. Kal. Febr. Karolus magnus imperator (1221) obiit. 2 3. Non Febr. Kraft ? obiit. (1) 15. 13. Kal. Mart. Widerolt, Marcuart, cum 113 Jeru- salem tendentes naufragio emundati dormie- ^ 8. runt (1222). (1) 8. (1223) Kal. Mart. Petrus Damiani eardinalis 91 episcopus requievit in pace. (1) 5. Kal. Mart. Depositio Waltpurge virginis (1224). 2. Kal. Mart. Gerunch vere monachus disces- sit. (3) 3! Kal. Mart. Marchuart obiit. (4) 2 6. Id. Mart. Diethalmus laieus migravit ad Domi- D 5. num.(4) - 4. Id. Mart. Bertoldus doctor egregius requievitin 17 pace (1225). (2) Idus Mart. Bernhardus monachus obiit (1226). (2) 12. 15. Kal. April. Depositio (1227) beati Anshelmi ^ 9. . Lucensis episcopi. (2) 14. Kal. April. Johannis abbatis. Erchinbertus pres- 6 byter obiit. (3) | 4. 6. Kal. April. Riwinus presbyter obiit. (3) 3. 4. Kal. April. Stephanus papa (1228) obiit. (1) Kalendis April. Chouno de Cella (1229) obiit. 5. (3) ; 3. 12. Non. April. Imma obiit (1230). (1) 14. Kal. Mai. Beatrix comitissa obiit. (2) C 13. 13. Kal. Mai. Leonis papz:e noni (1231), 153! 11. Kal. Mai. Alexander papa II discessit (1232). (2) 5. 9. Kal. Mai. Adelberti episcopi et martyris (1233).(1) 7. Kal. Mai. Sigeboto presbyter obiit. (3) 16. 6. Kal. Mai. Anacleti II papze et martyris. (1) 6. Heremannus ex marchione monachus obiit (1234). (t) Kal. Mai. Oudalrieus clericus obiit. (2) Nonis Mai. Primus Otto imperator obiit (1235). Idus Mai. Miginfredus presbyter obiit. (2) Kal. Jun. Bertaldus (1236) dux Alemannia obiit. (2) Reginlindis obiit. (2) Kal. Jun. Depositio (1237) Gregorii papae VII a beato Petro 159i, (2) Kal. Jun. Ordinatio Gregorii papze VII anno do- miniez incarnationis 1073. (2) Kal. Jun. Chonradi martyris et episcopi Trevi- rensis (1238). Non. Jun. Walto vere monachus obiit. Non. Jun. Chonradus imperator (1239) obiit. Idus Jun. Magna 4 cedes facta est apud Saxo- nes (1240). Kal. Jul. Gebehardus 5 Juvavensis episcopus obiit (1241). (2) Poppo Treverensis episcopus (1242) obiit. Kal. Jul. Ludowieus imperator obiit (1943). Kal. Jul. Pilgerin monachus, vere seculo pere- grinus, requievit in pace. (2) . Non. Jul. Heinricus rex 6 obiit (1244). (2) Non. Jul. Oudalrici episcopi et confessoris (1245). Non. Jul. Willielmus abbas Hirsaugiensis (1246). (2) Idus Jul. Pobbo comes obiit (1247). Idus Jul. Prior Heinrieus imperator obiit (1248). (b Kal. Aug. Berhardus abbas Massiliensis requie- vit in pace (1249). Kal. Aug. Victor II papa obiit (1250). Idus Aug. Richinza soror obiit. (4) Kal. Sept. Oudelscaleus monachus obiit, (3) Kal. Sept. Gebehardus episcopus obiit (1251). VARLE LECTIONES. 3 dta. non krast legendum esse, vox finitur pag. 1 probat. * H«c minio scripta sunt. 5 G. 1. e. o. in loco raso, ubi quedam rubro colore scripta erant; restat rubrum obiit. ? imperator 2. NOTAE. (1219) A. £002. (1235) A. 973. (1220) Cumanus, a. 1084 (1236) A. 1090. Us mr (1221) A. 814. (1237) A. 1085 minio scripta. (1222) A. 1073. n (1238) A. 1066. (1223) Spatio deficiente Petri obitus diei 9 Kal. (1239) A. 1039. adscriptus est. (1240) A. 1075 ad Unstrout. Poppo. (1224) Seeculo VIII. (1241) A. 1088. (1225) Berthaldus in Chron. a. 1038. (1242) A. 1047. (1226) A. 1088. (1243) A. 840. (1227) A. 1086, minio scripta. 1244) A. 936. (1028) A. 1057. 1245) A. 973. (1029) Cella. S. Pauli, hodie S. Udalrici ; Gerbert. (1246) A. 1091. !o xt Hist. Nigra Silvie III, 33. Uss. 1247) An Poppo marchio Karinthie de quo Ann. (1230) A. 1049. Saxo a. 1062 ? (1231) A. 1054. (1248) A. 1024. (1232) A. 1073. 1249) Bernardus a. 1079 scribitur. (1233) A. 997. 1250) A. 1057. (1234). A. 1074. Cluniaci. (1251) A. 995. i ^ 1287 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1288 3. Kal. Sept. Othere monachus obiit. (1); A 2 Kal. Nov. Wolfgangi episcopi et confessoris 5 Idus Sept. Marchuart adolescens obiit. (1260). (1) ; 8. Kal. Oct. Heremannus doctor egregius (1252) Kal. Nov. Amezo et Fridericus, frater ejus, obiit. (2) obierunt. (1) ! 7. Kal. Oct. Hugo religiosissimus conjugatus obiit 8. Idus Nov. Bertoldus, pia memorie dux Carin- (1253). (1) thiorum, obiit (1261). (2) 4. Kal. Oct. Venezlai martyris (125 4). 4. Idus Nov. Frater Kadalaus obiit (1262). 3. Kal. Oct. Gebino obiit. (3) 9. Kal. Dec. Sancti Columbani abbatis. (2) 3. Non. Oct. Heinrieus (II 2a) imperator obiit 3. Non. Dec. Adelbertus presbyter et vere mona- (1255). chus migrávit ad Dominum (1263). (2) 7. Id. Oct. Guntharii heremitze. Clemens II papa — 8. Idus Dec. Geraldus Ostiensis episcopus (1264) obiit (1256). obiit. (2. 3.) Idus Oct. Roudolfus rex, sancti Petri miles, mi- : 6. Idus Dee. Arnolphus 7 imperator (1265) obiit gravit ad Dominum (1257). (2) Gisilbertus pre- — 19. Kal. Jan. Agnes imperatrix obiit (1266). (3) sbyter discessit (1258). (2) 15. Kal. Jan. Reginlindis obiit. (2) 14. Kal. Nov. Hezel laicus obiit. B 44. Kal. Jan. Adelheida Taurinensis comitissa ob- 5. Kal. Nov. Sigelridus abbas obiit (1259). (3) iit 5 (1267). (2) Coneurren.| Regulares ad fe- — "Regulares lunares Regulares lunares| Regulares lunares JEpactc,| Anni. tes. riam inveniendam. antiquorum. JEgiptiorum. — |secundum Romanos, 1B| 1 Mar. 5. Apr. 29. Sep. 5. Jan. 9. m 1 Ze» Apr. 1. Maius 30. Oct. 5. Feb. 10. 22 3 8,448 Maius 3. Jun. 1. Nov. 7. Mar. 9. * E 4 4 Jun. 6. Jul. 2. Dec. 7. Apr. 10. 55 6 5B| 6 Jul. 1. Aug. 3 Jan. 9. Maius 11. i 2 id ev Aug. 4. Sep. 5 Feb. 10. Jun. 12. 2: à Vra Sep. 7. Oct. 5 Mar. 9. dul eto 20 11 8 |2 Oct. 2. Nov. 7. Apr. 10. Aug. 14. en D 9B| 4 Nov. 5 Dec. 7 Maius 11. Sep. 16. 23 14 4 15 10 Dec. 7. Jan. 9 Jun. 12. Oct. 16. 15 16 it Jan. 3. Feb. 10. Jul. 13. Nov. 418. 1$ E 12 Febr. 6. Mar. 9. Aug. 11. Dec. 18. Si vis concurrentes scire, quota feria fue- rit, in9 Kal. April. tot concurrentes in eodem anno erunt de quo que- ris. Scias etiam literam concurrenlibus ascri- plam eodem anno esse Dominiealem. Regula- res aulem suprascripti hoc specialiter indicant, quota sit feria eo anno quo 7 concurrentes sunt; ceteris vero annis addas — concurrentes , presenti anno ascriptos ad ipsos regulares, et quotus numerus infra vel ultra 7 reperitur, lota feria erit in Kal. — [2i Q2bt2e M Qt) €t - C CT MN o2 Q2 m--1c» Ct »ocOUOmBEuo»rucogmEmHgom»muogmHgG m» uU ogmHmugoroo UO tuno t2 - [ero dd VARLE LECTIONES. , Arnoldus 2. 8 Codem Gengenbacensis luec preterea, diebus suis addit : 5. Kal. Febr. Ruothardus dux obiit qui fundavit Genginbach. ? Kal. Mart. Romani abbatis. 4. Kal. Aprilis Eustasii abbatis. 2. Kal. Apri- lis Widonis abbatis. Idus Jul. Reginswindis virginis et martiris, et seculo XII. addita : 6. Kal. Sept. Rufi martyris. Kal. Sept. Egidii abbatis. 7. Kal. Nov. Amandi episcopi et confessoris 2 Kal. Nov. Quintili martiris. NOTE. (1252) A. 1054. (1259) A. 1096 Sigifridus in chron. (1253) Minime quem Uss. affert Hugo de Egines- (1260) A. 994. heim qui a. 1089 obiit, alia quoque die mortuus, " (1261) A. 1078 Bertaldus in ehronico seribitur. sed anterior anno 1073, atramento testante. (1262) A. 1076. (1254) A. 936. ? (1263) A. 1079. (19255) A. 1056. (1264) A. 1077. (1256) A. 1056. (1265) A. 899. (1257) A. 1080. (1266) A. 1077. (1258) A. 1089, (1267) A. 1091. 1289 De lunaribus regularibus. JEgiptii et Romani, a quibus caleulandi peritiam sumpsimus, quem primum decennovenalis cycli an- num habere instituerunt, ejusdem anni kalendarias luna &etates pro regularibus per totum eundem cy- clum tenere decreverunt; eta quacumque Kalen- darum annum eundem iniciati sunt, prius saltum luna absumpserunt. Verbi gratia : Romani a Ja- nuario, /Egiptii vero a Septembri, seilicet quatuor mensium altius inchoantes, alteri, id est Romani, in tricesima Novembris, alteri, id est /Egiptii, in trieesima Julii saltum eundem perfecerunt; et ita utrique primi sui anni kalendares lunc cetates pro regularibus instituentes, ut presseriptum est, ordi- naverunt. De regularibus patrum. Sed jam notum est, Herimanno compotistarum subtilissimo dilucidante, primum decennovennalis cycli annum a paschali novilunio in 2. Non Aprilis patres antiquos, /Egiptiis etiam quinque mensium altius inchoasse, scilicet eo anno, quo in Kalendis Januar. vieesimam septimam lunam pronunciant, in quo et saltum luna in 3. Kal. Augusti absumunt, quem etiam usus vulgaris decimum nonum compu- tat. Quamvis igitur eodem anno seeundum antiquos patres primo, cuique Kalendarum suarum lunaris stas seeundum zepaetas semper sufficiat, vel etiam Maio superhabundet, seilicet Aprili vicesimo octavo, Maio vicesimo nono, Junio tricesimo, Julio primo, Augusto tereio, Septembri quinto, et reliquis ad Apriles usque Kalendas, quieumque tamen easdem kalendarias lunze :etates pro regularibus tenere de- cernit, singulis detatibus Kalendarum quatuor men- sium primorum, quia in his saltus lunz, qui se subsequentes semper majores efficit ztates, non- dum transaetus est, monadem unum augendo ad- dat; sieque praefatas ejusdem anni kalendares lunae eetates pro regularibus, maxime ut per embolismo- rum ordinem elucescit principalibus, in primo re- gularum praeseriptarum ordine ab Aprili exordiens disponat. Hac de regularibus patrum. Primum vero embolismum mensem: tercio abhinc anno4. Non. Decembres,seeundum sexto anno4. Non. Septembres, tereium octavo anno 2. Non. Martias, quartum undeeimo anno 2. Non. Decembres vel 3. Non. Januarias, quintum decimo quarto anno 4. Non. Novembres, sextum decimo septimo anno 4. Non. Augustas, septimum undevicesimo anno finien- tem 3. Non. Martias interponunt. De controversia embolismorum. Hine etiam ut putamus exercitato ac diligenti sa- tis patet caleulatori, patres antiquiores, annos luna- res a pasealibus noviluniis verius incoasse, et.or- dinasse, quod seeundum ZEgiptios et Romanos em- bolismi priori semper anno quam debuerant oceur- runt, id est cum interseri debeant tercio sexto et undecimo anno, et similiter ceteris, apparent contra regulam in secundo quinto et decimo et ceteris in Parnor, CXLVIIT, APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA 1290 A hune modum. Quod autem duo embolismi scilicet ogdoadis et endeeadis tam seeundum JEgiptios et Romanos quam etiam: seeundum patres antiquos stabilem sui tenoris ordinem retinent, id ob hoe evenit, quod in fine annorum patrum antiquorum innectuntur. Finis enim anni cujuslibet seeundum antiquos pene principium est seeundum Romanos, quia qui a paschalibus noviluniis lunarem annum incoant, et ad eadem redueunt, Januarium Februa- rium et Martium ultimos annorum eorumdem esse deprehendunt. Sunt quidam qui inquisiti praefatis embolismorum controversiis hac ratione medentur, quod postquam a Septembre epactas sequentis anni a Januario secundum vulgarem usum inchoandi in- ceperint, quamvis in martirologiis aliquibus anno B precedenti, annotentur, non incongrue ad subse- C D quentem pertinere videantur. Sed huie defensioni libens eonsentirem, si embolismis cunctis hane pro- desse perspexissem. Sit, si aliquo modo fieri possit. Set sextum embolismum 4. Non. Aug. interpositum eui rogo annorum ascribere volunt? An cui attitu- latus est? scilicet sexto decimo an septimo decimo? Si sexto decimo, sciant eum nunquam regulari ordine embolismum recipere. Si septimo decimo, meminerint, se epaetas anni ipsius nondum in- choasse. Sed hane quaestionem eum nullo modo pra- valeant enodare, fateantur necesse est rationis suze medelam non proficere, sed errasse, et hujus rei veritatem haetenus ignorasse, eosque posthae ne- cesse est in hujusmodi computationibus patres anti- quos sequi potius quam Romanos. Hujus igitur quaestionis perplexio facile solvitur, si diligentius ad sententiae nostra superiora animus reducatur. Nam sie undevicesimus Romanorum annus dinoscitur esse primus, sic primus esse secundus, et secundus ter- cius; eodemque regulari tramite deducto, sextus de- cimus ratione necessaria deprehenditur esse decimus septimus. De utilitate lunariwm regularium, j/ Si forte et hoc requiritur, quid praefati lunares omnes per se valeant regulares, sciendum est, hoc specialiter intimare, quota luna sit in Kalendis eo anno quo nullz sunt epaetze, exeeptis quatuor primis patrum antiquorum regularibus, qui ob preedietam saltus nondum transaeti rationem eodem semper anno minorantur; ecteris vero annis ad regulares eosdem adjiciantur depacta anni praesentis, et quotus infra triginta remanserit, vel ultra triginta nume- rus exereverit, rejecto trieenario tota lunatio in Ka- lendis erit. De saltu lunc. Saltus lun: ereseit annis singulis hora et puncto et undevieesima parte unius puncti. Non ergo unis eisdemque vel artieulis temporum vel celi climatibus luna celebratur aecensio, set semper aliquanto ci- tius quam praecedente mense provenerat, ut sit unde unus transiliatur dies. Anni ab origine mundi mutantur in 15. Ka. A1 1291 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES, Aprilis, anni dominiez incarnationis in 8. Kal. Ja- A Annus bissextilis in 5 Kal. Mart. Concurrentes in nuar. Initium decennovenalis cieli in 2. Non. Apr. inchoat eo anno quo in Kal. Jan. vigesima septima luna pronunciatur. Cycli decennovenalis annus sem- per in paschali novilunio et eommunis et embolismzi anni, civilis sive vulgaris et lunaris annus in Kal. Jan., cicli solaris annus in Kal. Mart. innovatur. Menses Romanorum. JEgiptiorum. Hebreorum. Januarius |10 Februarius |41 Marcius qa Aprilis Maius Junius Julius - Augustus September October November December Mechir Famenot Formuthi Pacho Pauni Ephsi Mesor Thoth Faosi Athir Cheae Thamul Aab Flul Theseri Maresuan Caslev tO O0 —3 O» Ot we CO ND —- Ae- — N29 — C cO 00 —] CO» Ot «e 02 N9 . Deseos Nota ? hie Romanos pontifices juxta pontificalem B librum esse digestos, in quo Linus et Cletus non tam suecessores quam coadjutores sancti Petri fuisse- leguntur. Nam et Linus ante obitum saneti Petri discessisse, et Cletus non solum sancti Petri set et Clementis tempore legitur fuisse. Nihil enim sanctus Petrus apostolic:e potestatis Lino vel Cleto conces- Sit, set successori suo Clementi, sicut decreta ponti- ficum testantur, quibus sicut et preedieto pontificali ^ magis eredendum videtur quam Eusebio. CATALOGUS SANCTORUM ROMANORUM PONTIFICUM. 1. Beatus Petrus apostolus sedit annis 25, men- Sibus ferme tribus, usque ad decimum quar- tum Neronis annum. Linus martir, ab ipso ordinatus episcopus, annis 11, mensibus ferme 4, usque ad duode- . eimum Neronis annum, vel juxta ehronica Eusebii ad secundum Titi annum. . Cletus martir, a sancto Petro ordinatus episco pus, annis 12, mensibus ferme duobus, usqde ad primum Domitiani annum, vel juxta Euse- bii ehroniéa usque ad duodecimum Domitiani annum. . Clemens martir, a beato Petro ut aiunt ordi- natus, annis 9, mensibus ferme tribus, üsque ad oetavum Vespasiani annum. Juxta chronica Eusebii usque ad quartum Trajani annum. . Anacletus martir 9 annis, mensibus duobus, usque ad decimum Domitiani annum ; qui in chronicis Eusebii non habetur. C D Kal. Mart. Epactae secundum Romas in Kal. Jan., secum JEgiptios in Kal. Sept., secundum anti- quos patres in Kal. April., quod et veritas est. In- dictio 8. Kal. Oct. Ciclus solaris a primo coneur- rente naturali numero sic ordinato, primus seeun- dus tereius quintus cum bissexto. Grecorum. Anglorum. Armeniorum. Margats Hrorti Nanasardi Hori Sahmi Tre Kauuots Arants Mehgi Arieg Ahgi Mareri ? Eydios Peritios Distrios Xanthios Artemiseos Solmonat Hredmonat Eustermonat Drimilci Lida Lida Veothmonat Halegmonat Vimirfrillith Bluotmanat Giuli Penemeos Loos Gorpeios Yperberetheos Dios Apileos C «5 00 —3 C» Ct i 0o ND NS — E 6. Euarestus martir annis 9, mensibus 10, usque ad septimum Trajani annum. Juxta ehronica Euesbii ad undecimum Domitiani annum. 7. Alexander martir annis 10, mensibus 7, usque ad decimum quintum Trajani annum. Juxta Eusebium ad tertium Adriani annum. 8. Sixtus martir annis 10, mensibus daobus, usque ad sextum Adriani annum. Juxta chro- niea Eusebii ad duodecimum Adriani annum. 9. Telesphorus martir annis 11, mensibus ferme quatuor, tempore Antonini Marci. Juxta Eusebium usque ad primum Antonini annum. 10. Yginüs annis 4, mensibus 3, juxta chronica Eusebii usque ad quintum Antonini annum. í1. Pius annis 19, mensibus 4. Juxta ehroniea Eusebii annis 15, usquead vigesimum Antonini annum. 13. Anacetus annis 11, mensibus 4. Juxta chroniea Eusebii usque ad octavum Veri annum. 13. Soter annis 9, mensibus ferme 7, usque ad decimum Veri annum. Juxta chroniea Eusebii annis8, usque ad decimum sextum Veri annum. 14. Eleutherus annis 15, mensibus tribus, usque ad sextum Commodi annum. Juxta chroniea Eusebii ad decimum tertium Commodi annum. 15. Victor martir annis 10, mensibus duobus, usque ad quartum Severi annum. Juxta chronica Eusebii ad nonum Severi annum. 16. Zepherinus annis 18, mensibus 7, usque ad sextum Antonini Caracallze annum. Juxta chro- nica Eusebii ad seeundum Aurelii annum. VARLE LECTIONES. $ sequitur tabula, Numeros annorum, ZEpactas, Terminum paschalem et Concurrentes cum Dominicalibus litteris eachibens, quem hic omitti placuit ; in ora pagine manu seculi xv adscriptum est : Anno ab incar- nacione Domini DX XXII. anno Justiniani imperatoris VI. ineepit Dyonisius abbas Romanus eyclum magnum paschalem, qui totidem in se continet annos, anno ab inieio mundi seeundum Eusebium V. DCC*. XXX?. vom partim abscisa ^ 1293 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1994 17. Kalistus martir annis 5, mensibus 2. Juxta A 38. Felix 2us martir anno uno, mensibus tribus, chronica Eusebii usque ad tertium Alexandri annum. 18. Urbanus martir annis 8, mensibus 10. Juxta . . ehroniea Eusebii usque ad undecimum Alexan- dri annum. 19. Pontianus martir annis 6, mensibus 5. Juxta ehroniea Eusebii usque ad tertium Maximini annum. 20. Antherus martir mense uno; qui in tertio Maximini anno passus est. 21. Fabianus martir annis ferme 15 ; qui sub Decio passus est. 22. Cornelius martir annis duobus, mensibus duo- bus; qui sub Valeriano, vel ut alii sub Decio, passus est. 23. Lucius martir annis 3, mensibus 3, usque ad primum Valeriani annum. Juxta ehroniea Eu- sebii tantum 8 mensibus. 24. Stephanus martir annis 6, mensibus 5. Juxta chroniea Eusebii annis tribus. . 25. Sixtus 2"'5 martir anno uno, mensibus. ferme 11, post hune prafuerunt presbyteri. In chroni- cis Eusebii annis 11, usque ad 14"" Gallieni annum. ; 26. Dionisius annis 6, mensibus duobus, usque ad 15" Gallieni annum. In chronicis Eusebii annis 9, usque ad primum Probi annum. :27. Felix martir annis 4, mensibus ferme 4, usque ad tertium Aureliani annum. In chronicis Eu- sebii annis 5, usque ad quintum Probi annum. C 28. Eutichianus martir anno uno, mense uno, anno Aurieliani quarto. In chronicis Eusebii men- sibus 8 tantum, id est quinto Probi anno. 29. Gaius martir annis 11, mensibus 4, usque ad seeundum Dioclitiani annum. In chronicis Eu- sebii 15 annis, usque 13"" Dioclitiani annum. 30. Marcellinus martir annis 9, mensibus 4, usque ad 17"" Dioelitiani annum. In chronicis Euse- bii usque 20"" Dioelitiani annum; post quem juxta Romanum pontifieale eessavit episcopa- tus annis 7, mensibus 6, diebus 25. 31. Marcellus martir annis 5, mensibus ferme 8; qui in ehronieis Eusebii non habetur. 32. Eusebius annis 6, mense uno. In chronicis Eusebii mensibus 8, anno 20** Dioclitiani. 33. Meleiades annis 4, usque ad quartum Constan- tini annum. 34. Silvester annis 23, mensibus 10. In chronicis Eusebii annis 22, usque ad 25'"" Constantini annum. 85. Mareus annis duobus, mensibus 9. In chronicis Ieronimi mensibus 8, 25? anno Constantini. 36. Julius annis 15, mensibus duobus.In ehroni- cis leronimi annis 16, mensibus 9, usque ad 12"" Constantii annum. 37. Liberius annis 6, mensibus 4. In chronicis Ie- ronimi 17 annis, usque ad secundum Valenti- niani annum. inter exulatum Liberii, anno Constanti 209. 39. Damasus annis 18, mensibus tribus. In. chro- nieis Prosperi annis 19, usque ad quintum Gratiani annum. 40. Sirieius annis t5; qui in chronicis Prosperi Ursinus nomine. sedit annis 14, usque ad ter- tium Archadii annum. A1. Anastasius annis tribus. In chronicis Prosperi annis 4, usque ad 7"* Archadii annum. 42. Innocentius annis 15, mensibus ferme 4. In chronicis Prosperi annis 14, usque ad 8"" Ho- norii annum. 43. Zozimus annis tribus, mensibus ferme 5, usque ad 11"*» Honorii annum. B 44. Bonifacius annis tribus, mensibus 8, usque ad 15"" Honorii annum. 45. Celestinus annis 8, mensibus 10, usque ad nonum Theodosii annum. 46. Sixtus 3"* annis 8, usque ad annum Domini 440. 47. Leo doctor annis 21, mensibus duobus ferme usque ad annum Domini 462. 48. Hilarius annis 6, mensibus tribus, usque ad annum Domini 467. 49. Simplicius annis 15, mense uno, usque ad annum Domini 482. 50. Felix 3'^ annis ferme 9, usque ad annum Do- mini 491. 51. Gelasius annis 4, mensibus.8, usque ad annum Domini 496. 52. Anastasius annis ferme duobus, usque ad an- num Domini 498. 53. Simmaehus annis 15, mensibus ferme 8, usque ad annum Domini 514. 54. Hormista annis 9, usque ad consulatum Sim- machi et Boetii, id est ad annum Domini 523. 55. Johannes martir annis duobus, mensibus 9, usque ad annum Domini 526. 56. Felix 4:* annis 4, mensibus duobus, usque ad annum Domini 530. 57. Bonifacius 2"* annis duobus, mense ferme uno, usque ad annum Domini 532. 58. Johannes 2**, qui et Mereurius, annis duobus, mensibus &, usque ad annum Domini 534. 59. Agapitus anno ferme uno; qui Constantinopoli defunctus, Romam relatus est anno Domini 535". ei 60. Silverius martir anno uno, mensibus 5; qui in exilio obiit 12. Kal. Jul. indictione 15*, anno Domini 5379. 61. Vigilius annis 17, mensibus ferme 7; qui Con- stantinopoli diu exulatus, et demum relaxatus obiit 5549 anno. 62. Pelagius annis 11, mensibus 10, usque ad annum Domini 565. 63. Johannes 3'* annis ferme 13, usque ad annum Domini 578. Cessatum est 10 mensibus. 64. Benedictus annis 4, mensibus ferme 2, usque 1295 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1296 ad annum Domini 582. Cessatum est mensi- A 85 bus 3. 65. Pelagius 2» annis 10, mensibus 2, obiit indi- — 86 ctione 9*, anno Domini 592. Cessatum est mensibus 4 fere. 66. Gregorius doctor annis 13, mensibus 6, obiit —987 indietione 8*, anno Domini 605. Cessatum est mensibus 5. 67. Sabinianus anno 1, mensibus 5, usque ad annum Domini 607. Cessatum est anno fere 1. 68. Bonifacius 3"* mensibus ferme 9, usque ad annum Domini 609. Cessatum est mensi- bus 10. 69. Bonifacius 4** annis 6, mensibus 8, usque ad annum Domini 617. Cessatum est mensibus 7 ferme. 70. Deusdedit annis 3, mense 1 ferme, usque ad annum Domini 620. Cessatum est mense uno et semis. 71. Bonifacius 5"* annis 5, usque ad annum Do- 9? mini 625. 88 89 90 B 72. Honorius annis ferme 13, usque ad annum 993. Domini 638. GCessatum est anno 1, mensi- bus 7. 94 73. Severinus mensibus 2, anno Domini 640. Ces- satum est mensibus 5. 95 74. Johannes 4w anno 1, mensibus ferme 10, usque ad annum Domini 642. Cessatum est 96. mense uno et semis. 75. Theodorus annis 6, mensibus ferme 6, usque . 97. ad annum Domini 649. Cessatum est mensibus ferme, 2. 98 76. Martinus martir annis 6, mensibus 2 ferme, usque ad annum Domini 655; qui in exilio — 99 obiit. 91. . Conen mensibus 11, anno Domini 687. Cessa- tum est mensibus 3 ferme. . Sergius annis 13, mensibus 9 ferme, obiit in- dictione 14?*, Tiberio imperatore, anno Domini 701. Cessatum est mensibus 2 ferme. . Johannes 6"* annis 3, mensibus 2, usque ad annum Domini 705. Gessatum est mense uno semis. . Johannes 7*5 annis 2, mensibus 8 ferme, usque ad annum Domini 788. Cessatum est mensi- bus 3. . Sisinnius 20 diebus, qui podagra subito mori- tur, anno Domini 708. Cessatum est men- sibus 2. 1 . Constantinus annis 7, usque ad annum Do- mini 715; qui in Greciam ad imperatorem venit indietione 9?, et reversus est in decima. Gregorius 2"* annis 15, mensibus 9 ferme, obiit indictione 14?, . Gregorius 3"5 annis 10, mensibus 9 ferme, obiit indictione 10?, anno Domini 742. Zacharias annis 10, mensibus 3, obiit indi- ctione 5*, anno Domini 752. . Stephanus 2'"5 annis 5, mense 1 ferme, usque ad annum Domini 757. . Paulus annis 10, mense 1, usque ad annum Domini 767. Stephanus 3 annis 4, mensibus 6 ferme usque ad annum Domini 772. Adrianus annis 24, mensibus 10, usque ad annum Domini 796. . Leo 3"s annis 20, mensibus 10, usque ad an- num Domini 816. di . Stephanus 4'"5 mensibus 7, obiit anno Domini 817. 77. Eugenius annis 2, mensibus 10 ferme, usque ^ 100. Paschalis annis 7, mense 1 ferme, usque ad ad annum Domini 658. Cessatum est mensi- bus 2. 10 78. Vitalianus annis 14, mensibus 6, obiit indi- annum Domini 824. 1. Eugenius 2"* annis 4, mensibus 8 ferme, usque ad annum Domini 828. etione 15^, anno Domini 672. Cessatum eSt 105 walentinus 40 diebus, anno Domini 828. i 2. 3 : qm 103. Gregorius 4*5 annis 16, usque ad annum Do- 79. Adeodatus annis 4, mensibus 2, usque ad annum Domini 676. Cesssatum est mensibus 4 10 et dimidio. mini 844. 4. Sergius 2"* annis 5, usque ad annum Domini 847. 80. Donus anno f, mensibus 5, usque ad annum y) 105. Teo 4:5 annis 9, mensibus 3, usque ad annum Domini 678. Cessatum est mensibus 2. 81. Agatho annis 2, mensibus 6, usque ad annum (0 Domini 681; sub quo sexta universalis sino- dus, indictione 9*. Cassatum est anno 1, mens — 4o sibus 7. 82. Leo 2"* mensibus ferme 11, anno Domini 683; 0 sub quo indictione 11* 16. Kal. Apr. luna ecli- psin passa est. Cessatum est anno uno ferme. — (0 83. Benedietus 2"* mensibus 10, post pascha obiit anno Domini 685. Cessatum est mensibus 92 11 semis. 84. Johannes 5"5 anno 1, anno Domini 686. Ces- 11 satum est mensibus 3 ferme, Domini 856. 6. Benedietus 3'* annis 2, mensibus 6, usque ad annum Domini 859. 7. Nicolaus annis 9, mensibus 9, usque ad annum Domini 868. 8. Adrianus 2"5 annis.5, usque ad annum Do- mini 873. 9. Johannes 8"* annis 10, usque ad annum Do- mini 883. 0. Marinus anno 1, mensibus 6, usque ad annum Domini 885. 1. Adrianus 3'5 anno 1, mensibus 4 usque ad annum Domini 886. 1297 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1298 112. Stephanus 5" annis paulo plus 6, usque ad A 138. Benedictus 7*5, Sutri;e prius episcopus, annis annum Domini 892. 113. Formosus, Portuensis prius episcopus, annis 4, mensibus 7, usque ad annum Domini 896. 114. Bonifacius 6"5 diebus 15; qui podagra mor- : tuus est eodem anno. 115. Stephanus 6**, prius Campanis episcopus, anno 1, mense 1; qui digne propter effossum Formosum ejectus periit. 116. Romanus mensibus 5 ferme, anno Domini 898. 117. Theodorus 2"* diebus 20, anno quo supra. 118. Johannis 9": annis 2, usque ad annum Do- mini 900. 119. Benedictus 4"* annis 3, mensibus 5, usque ad annum Domini 904. 120. Leo 5s mensibus 2 ferme, anno Domini quo supra: 121. Christophorus mensibus 4; qui dejectus est anno Domini quo supra. 122. Sergius 3'* annis 7, mensibus 3, usque ad an- num Domini 912. 123. Anastasius 2:5 annis 2, mensibus 2, usque ad annum Domini 914. 124. Lando mensibus 5, anno Domini 915. 125. Leo 65 mensibus 2 ferme, anno Domini quo supra. 126. Johannes 10"* annis 14, mensibus 2, usque ad annum Domini 929. 127. Stephanus 7"* annis 2, mense 1, usque ad an- num Domini 931. 128. Johannes 11": annis 4, usque ad annum Domini 935. 129. Leo 7*5 annis 3, mensibus 6, usque ad annum Domini 938. 130. Stephanus 8** annis 3, mensibus 4 ferme, usque ad annum Domini 942. 131. Marinus 2"* annis 3, mensibus 6, usque ad an- num Domini 945. 132. Agapitus 2"* annis 10 ferme, usque ad annum Domini 955. 133. Johannes 12"5 qui et Octavianus, annis 8, mensibus 4; qui Ottonem imperatorem fugit anno Domini 963, et post unum annum periit. 134. Leo 8"* anno 1, mensibus 3 ; quo depulso Be- nedictus a Romanis ordinatur. 135. Benedictus 5"5 mensibus 2; quo ejecto, Leo ab imperatore restitutus sedit annis plus minus duobus. 136. Johannes 13*s prius NNarniensis episcopus, annis 7 ferme, qui expulsus, et iterum restitu- tus et vindicatus, sedit usque ad annum Do- mini 972. 137. Benedictus 6"* anno 1, mensibus 10; qui a Crescentio relegatus et strangulatus est, eo- que vivente Bonifacius ordinatus, statimque pulsus est, anno Domini 974. ca 9, usque ad annum Domini 983. 139. Johannes 14'5, qui et Petrus Papiz prius epi- Scopus, mensibus 8, anno Domini 984. 140. Bonifacius 7*5, anno 1 ferme, qui prius male ordinatus et expulsus fuerat, et iterum male reversus, pessime postremo periit. 141. Johannes 15"* annis 10, mensibus 7, usque ad annum Domini 996. 142. Gregorius 5"*, qui et Bruno, annis 3, mensi- bus 9, usque ad annum Domini 999. 143. Silvester 2'5, qui et Gerbertus primo Remo- rum post Ravennatium archiepiscopus, papa promotus sedit annis 5, usque ad annum Do- mini 1004. 144. Johannes 16"3 anno uno. 145. Johannes 17";, qui et Fasanus, annis 6, us- que in annum Domini 1010. 146. Sergius 4"5 annos 3, usque in annum Domini 1013. Benedietus 8"5annos 11, mensem 1 ferme, usque ad annum Domini 1024. 148. Johannes 18": annos 9, usque ad annum Do- mini 1033. 149. Benedictus 9"s5, qui et Theophilacetus, annos 12; qui propter scelera pulsus, iterumque re- versus, et viciis deditus, a papatu sponte re- cessit anno Domini 1046. Silvester 3:5, qui ejeeto Benedicto ordinatus statimque depulsus est anno Domini 1044. Gregorius, qui et Gratianus, quem Benedictus se ipsum deponens pro se ordinari fecit anno Domini 1046. Clemens 2", qui et Suidegerus Babinbergen- sis episcopus, Gratiano locum dante ordinatus, sedit menses 9, anno Domini 1047. Cessatum est menses 10 ferme. 153. Damasus 2", qui et Poppo Brixiensis episco- pus, nec 1 mensem sedit anno Domini 1048. Cessatum et menses 6. 154. Leo 9"5, qui et Bruno Leueorum episcopus, annos 5, usque ad annum Domini 1054. 155. Victor 2", qui et Gebehardus Aureatensis episcopus, annis ferme 3, usque ad annum Do- mini 1057. 156. Stephanus 9"5, qui et Fridericus, mensibus 9; qui apud Florentiam sepultus est. 157. Nicolaus 2*5, qui te Gerhardus, Florentic epi- scopus, sedit annis 3 ferme, usque in annum Domini 1061. 158. Alexander 2"5, qui e£ Anselmus Lucensis epi- scopus, annis 12, usque in annum Domini 1073. 159. Gregorius 7"*, qui et Hiltebrandus Romana ecelesie archidiaconus, anno quo supra ordi- natus, sedit 1^ annos 12 et mensem unum, us- que in annum Domini 1085; cujus merita et - 147. 150. 151. 152. VARLE LECTIONES. ?? sedit— M, LXXXV, alio atramento. 1299 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1300 ante obitum ejus et postea multis miraculis A satum est menses 5. claruerunt :4, In cujus 7? anno Guibertus Ra- — 161. Urbanus 2", qui et Otto prius Ostiensis epi- vennas heresiarcha sedem apostolieam tiran- scopus, anno Domini 1088, ordinatus !?, sedit nice invasit, eamque usque post obitum Gre- , annos 11, menses 5, usque in annum Domini gorii pape plures annos infestavit. Unde et 1099. Cessatum est 15 dies. duos annos cessavit episcopatus. 162. Paschalis 2"*, qui et.»* Reginherius presbiter 160. Vietor 3"5, qui et Desiderius Romana cecle- cardinalis ex titulo Sancti Clementis, anno quo sic cardinalis et abbas Cassinensis, anno Do- supra ordinatus **. mini 1087, ordinatus, menses 4 sedit 1?. Ces- HJE" SUNT CRONICA BERNOLDI, QUJE CONTRADIDIT MONASTERIO DOMNI SALVATORIS. INCIPIUNT CHRONICA VENERABILIS BEDJE PRESBYTERI JUXTA DB evangelista Matheus certi mysterii gratia 14 ponit. HEBRAICAM VERITATEM. A qua velut juvenali etate in populo Dei regum Prima (1268) est hujus mundi etas ab Adam us- — tempora cceperunt. Hoc namque etas ?: in homini- que ad Noe, eontinens annos juxta Hebraicam veri- —bus apta gubernando solet existere regno. tatem 1656, juxta septuaginta interpretes 2240 '7 Quinta quasi senilis cetas, a transmigratione Ba- generationes juxta utramque editionem numero 10. — bilonis usque in adventum domini Salvatoris et in- Qu: universali est deleta diluvio; sicut primam cu- — carnationem, generationibus et ipsa 14, porro annis jusque hominis oblivio demergere consuevit ata- — 570 ??extenta, in qua ut gravi senectute fessa, ma- " tem. Quotus enim quisque est, qui suam recordetur lis erebrioribus' plebs Hebrea quassatur. infantiam? Sexta qua nune agitur ctas, nulla generationum Seeunda stasa Noe usque ad Abraham, genera- vel temporum serie certa, set ut setas decrepita, tiones juxta Hebraicam veritatem complexa 10, ipsa totius seculi morte consumenda. Has erum- annos autem 292, porro juxta septuaginta interpre- ^ nosas plenasque laboribus mundi cetates, saneti qui- tes annos 1072, generationes vero 11. Hoe quasi que felici morte vicerunt. puericia fuit gentis populi Dei, et ideo in lingua in- Septima jam sabbati perennis cetate suscepti, octa- venta est, id est Hebrea. A puerieia namque homo C vam beata. resurrectionis ztatem, in qua semper incipit loqui nosse post infantiam, quae hine appel- — cum Domino regnent, expectant. | lata est, quod fari non post. Decursus praedictarum ctatum. Tereia :** ab Abraham usque ad David, generatio- Prima igitur ztate seculi nascentis, prima hujus nes juxta utramque auctoritatem 14, annos autem die, fecit Deus lücem, quam appellavit diem. Se- 842 '9 complectens. Hzc quaedam velut aduleseen- ^ cunda firmamentum coli in medio libravit aqua- tia fuit populi Dei, qua zetate incipit homo posse ge- — rum, ipsis aquis ae terra eum superiore coelo et vir- nerare. Propterea Matheus evangelista generationum — tutibus, quz in eo conditorem laudarent, ante ho- ex Abraham sumpsit exordium; qui etiam pater rum sex dierum exordium creatis, efe. .. ....- gentium constitutus est, quando mutatum nomen uf apud Bedam de sex etatibus mundi. accepit. Josaphat, filius Asa, annis 25. Helias Thespites Quarta a David usque ad transmigrationem Babi- tres semis annos pluviam continuit propter peecata lonis, habens annos juxta Hebraieam veritatem ^ Achab et populi Israhel. Et inter caetera magnalia He- 460 *», juxta septuaginta translationem 12 amplius, [) liseum, filium Saphat, qui fuit dé Abelmaula, pro se generationes juxta utrosque codices 17; quas tamen — unxitin prophaetam.leronimus *? inlibro Hebraicarum VARLE LECTIONES. 1! Que sequuntur, alio atramento seripta sunt. — !? June. alio atramento. |. 59 qua sequuntur usque Regin- herius, al/o atramento in loco raso. — '* que sequuntur, alio atramento addita sunt. ** tum manu aliena, non Bernoldi, hcec adjecta leguntur : sedit annos 19, menses 6, usque in annum dominice incarnationis 1119. 163. Gelasius 2"* qui et Johannes Romanz zcelesidf archidiaconus, anno quo supra ordinatus, sedit unum ferme annum. 164. Calistus 2v*, qui et Wido Viennensis archiepiseopus, anno dominice incarnationis 1120. ordinatus est. :* ifa 1. *7 M.CCXLIH. corr. I.CCXL. 1. 18. Aie in margine legi- tur : Hi sunt auctores cronicorum : Eusebius, Ieronimus, Prosper, Dionisius, Jordanis, Beda, et nostri temporis Heremannus, et deinceps quilibet sui temporis descriptores. *9SDCCCCXLII. corr. DCCCXLIH. 1. ?' CCCCLXXIIH. corr. CCCCLX. 1. ?! voz addita supra lin. 1. ** DLXXXVIIIL corr. DLXX. 1. ?? Ac in margine sed. eadem manu 1. desunt 3. ; NOTA. (1268) Ex Beda De sex ctatibus mundi. ) 1300.— APPEND. III, — MONUMENTA GREGORIANA. 1302 questionum asserit, Heliam esse Fineen, qui zelo Do- A; mentis consulis ex sorore neptis, in insulam Pontia- mini aecensus Zambri eum Moabitide fornicantem ^ nam ob fidei testimonium exiliatur. lransfixit. Proprie autem vocatur Finees, nam ab De (1269) regnis principalibus. eventu Helias dieitur. Cum enim idem Finees ab Primum regnum Assiriorum a Nino, Beli filio, et Israelitico populo mitteretur ad tribum Ruben et —Semiramide uxore ejus cepit, et permansit usque ad Gath, qua enormis magnitudinis altare construxe- ^ Thonoscon-eoleron regem, qui Grece Sardanapallus rant, hoe ab eis responsum exeusationis accepit : ^ vocatur, quem Abarces prefectus Medorum vicit, et Fortissimus Deus Dominus ipse novit. Ex quorum — *regnum illud in Medos transtulit. In eo regnatum responso ipse Phinees vocatus est Helias, quod in- — est a regibus 36 annis 1240, factis ab initio mundi terpretatur : Deus Dominus, efc. . . . . . .. . .. ante hujus regni exortum seeundum chronicam Eu- Roma eondita in monte Palatino, 11. Kal. Maii, a — sebii annis 3142. Hujus regni caput Babilon civitas geminis Remo et Romulo, filiis Rhez Silvic', quze — extitit. Hoe destrueto, regnum Medorum incipit, erat filia Numitoris fratris regis Amulit, virgo vesta- — quod a rege Abarce usque ad Astrigen, quem Cirus lis, sed eonstuprata in salibusludis ?*. Sabinze raptae, — superavit, steterat annis 259 sub regibus 8, Chaldeis anno ab urbe condita tercio. Remus rutero ?5 pasto- — interim in Babilone non parva potestate regnantibus. rali a Fabio, Romuli duce, occisus. B Exin regnum Persarum, quod Cyrus adjecto Medo- Ezechias, filius Achaz, annis 29. Hujus anno rum Chaldeorumque regno magnifice ampliavit, ab sexto Salmanasar rex Assyriorum, capta Samaria, ipso Cyro usque ad Darium regem, Arsami filium transtulit Israhel in Assyrios. Cujus regnum a primo — steterat annis 231 sub regibus 14. Hoc Alexander Jeroboam steterat annis 360, e£c. . . . . . . . . . . Magnus rex Macedonum occiso Dario destruxit, Qui autem reliqui fuerunt Judei, transfugerunt in omnemquesibimet orientem subegit, et Alexandriam JEgiptum. Qua post annos quinque pereussa a Chal- — in JEgipto condidit. deis, in Babiloniam sunt et ipsi transmigrati. Deinde regnum Grecorum seu Alexandrinorum, ab ipso Alexandro Magno usque ad Ptolomeum Dio- nisium et sororem ejus Cleopatram Juliique Caesa- Quinta mundi vetas ab exterminio eopit regni ris monarchiam, permauens annis 281 sub regibus Judaiei, quod juxta prophetiam Jeremie 70 annis 11, quamvis eadem Cleopatra postea permittente De quinta, etate mundi. permansit, e£. . 4... ..... ... Julio20 annis regnaverit, usque ad Octaviani Au- Consentit his Josephus, in decimo Antiquittum — gusti annum 15. libro seribens, templum et Jerusalem et omnem Ju- Post hoe exeellentissimum regnum Romanorum, deam 70 annis permansisse desolatam. Qui rursum C quod jam pridemsub regibus et eonsulibus adole- enumerando reges Babilonis — si tamen ** ipsesic — verat, ab ipso Julio Caesare et Octaviano Augusto seripsit, et non eodex fallit mendosus — centum fa- — consurgens, omni prope mundo imperavit et usque cere ?' annos ab eversa Jerusalem usque ad eversio- — ad haec tempora paulatim deereseendo perduravit. nem regni Chaldeorum facit colligi, ete. . . . . .. Hec sunt principalia regna per cursum temporum Anno 18 imperii Tiberii Dominus sua passione sibi invicem suecedentia, reliquaque regna bellorum mundum/redemit, et praedieaturi per Judeze regiones — tempestatibus quatientia. apostoli, Jacobum fratrem Domini Jerosolimis ordi- Inter hzc fuere alia plurima regna, minora quidem nant episcopum. Ordinantet7 diacones; etlapidato ^ supradietis set tamen historieorum stilis celeberri- Stephano zeclesia per regiones Judea et Samarie — ma, de quibus eminentiora sunt hzee : Sycioniorum, dispergitur 25. Agrippa cognomento Herodes, filius — /Egiptiorum, Argivorum, Hebreorum, Atheniensium Aristoboli filii Herodis regis, accusator Herodis te- — Micenarum, Lacedemoniorum,: Corinthiorum, Ma- trarehae Romam profectus, a Tiberio in vincula ^ cedonum, Lidorum, Siric, Asie, Latinorum qui coieitur ?? ubi plurimos sibi ascivit ad amiciciam, ^ postea Romani appellati sunt. 'Set de Latinis quo- et maxime Germanici filium Gaium, efe; . . . . . . D modo ad Romanorum exeellentiam venerint, paucis Domitianus frater Titi junior, annos 15, menses dicamus. 5. Hie secundus post Neronem christianos perse- Ante Trojanum famosissimum bellum 'Trojaeque quitur. Sub quo apostolus Johannes in Pathmos in- — exeidium in Italia regnaverunt : Janus, Saturnus, sulam relegatus est, et Flavia Domitilla, Flavii Cle- — Pieus, Faunus, Latinus annis 150. Deinde post ter- VARLE LECTIONES. ** da 1. 2. distingwunt; constuprata. Consualibus ludis 3.ut Beda. — *5 i(a 1.2.2. q. rutro.— rastro 3. Beda. *5 Si tamen parenthesis ipse sic 1.2. — ?" fere 3. — ?* hoc potissimum loco sistimus, qui. in codice 1. folio 20. ad. latus. historie Ptolamaz Philadelphi alio tamen atramento scribuntur : Quinque. sinodi traduntur ab apostolis habite, prima in electione Mathiz, secunda de electione septem diaconorum, tercia ne eireumci- sio gentibus imponeretur, quarta ne Judei prohiberentur a lege, quinta eum apostoli ab invicem erant discessuri. *? conjicitur 3. NOTAE, - (1269) Anteriora omnia ex Beda descripta sunt; qua sequuntur cf. cum Jordone De regnorum suc- cessione. 1303 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1304 eium annum exterminii Trojo, quod 877? regni A dita 752?, olimpiadis 193* anno tercio, dominus Assyriorum contigit anno, /Eneas profugus inde in Italiam veniens, filiam Latini Laviniam accepit uxo- rem, regnoque succedens ipse et posteri ejus 15, qui omnes Silvii cognominati sunt, usque ad Amulium Silvium, Numitoris fratrem, in Alba civitate, quam Ascanius J4Enee filius condidit, regnaverunt annis 426. Interea regnante Amulio, Rhea Silvia quae et Alia * mNumitoris filia, virgo vestalis, se a Marte compressam mentita, ex stupro Remum et Romulum geminos enixa est. Quos Lupa quadam, Faustuli regii pastoris uxor, nutrivit. Qui adolescentes Ro- mam condiderunt, oceisoque Remo, Romulus Amu- lio Silvio succedens, ipse et sex successores ejus usque ad. Tarquinium Superbum regnaverunt annis 243. Deinde Tarquinio expulso, regioque nomine abdicato, consules a Bruto esse ceperunt. Post hos iribuni plebis ae dietatores, et iterum consules, rem publicam obtinuerunt per annos 464 usque ad Julii Caesaris dietatoris monarchiam, in quibus di- versis bellis Romanum regnum excrevit. Deinde a Julio Caesare et Octaviano Augusto amplifieatum , totum pene orbem suis legibus subjecit, multoque tempore singulare imperium in orbe tenuit, donec suecedentium ignavia principum, et undique 5? in- surgentium immanitate bellorum ad hunc quem hodie videmus perveniret defectum. DE SEX. MUNDI JETATIDUS. (BEp4 De temporibus e. 16.) Sex mundi zetatibus tempora distinguuntur. Prima eetas ab Adam usque ad Noe, eontinens generationes 10, annos vero 1656, qua tota periit diluvio, sicut infantiam mergere so- let oblivio. Seeundaà a Noe usque ad Abraham, ge- nerationes similiter complexa 10, annos autem 296, qua in lingua inventa est, id est in Hebrea. A pue- rieia namque homo incipit nosse loqui post infan- tiam quae fari non potest. Tereia ab Abraham usque ad David, generationes 14, annos vero 940 conti- nens; et quia ab adolescentia incipit homo posse generare, Matheus generationum ex Abraham sumpsit exordium, qui et pater gentium constitutus est. Quarta a David usque ad transmigrationem Babilo- nis, generationes aeque 14 juxta Matheum, annos autem 483 complexa, a qua regum tempora cepe- runt. Juvenilis enim dignitas regno est habilis. Quinta deinde usque ad adventum Salvatoris in ear- nem, generationibus et ipsa 14, annis autem 589 extenta. In qua ut gravi senectute fessa malis ere- brioribus plebs Hebreéa quassatur. Sexta qua nune agitur, nulla generationum vel temporum serie certa, set ut cetas decrepita, ipsa totius seeuli morte ferienda. Anno 42 Octaviani Augusti Cesaris, ex quo au- tem JEgiptus in provinciam redaeta est et Cleopatra cum Antonio vieta 28? anno, ab Urbe vero con- noster Jesus Christus in Bethleem Juda nascitur, - transactis ab inicio mundi seeundum Hebraicam veritatem annis 3952, seeundum septuaginta inter- pretes vero 5199. 44. (HrER.) Infantes pro Domino trucidantur ab Herode. 46. Asinius Pollio orator moritur. 47. Herodes rex Judee cum magno cruciatu obiit, pro quo Archelaus regnavit annis 9. 48. Fames magna facta est Roma (A. D. 9). 50. Tyberius Cesar Dalmatas Sarmatasque ?? subegit. 53. Jani porte 12 annis jam ab Augusto clausa aperiuntur. 54. Messala Corvinus orator moritur. 55. Eclipsis solis faeta est. 56. Archelaus in Viennam Galli:e urbem ab Au gusto relegatur, et Augustus moritur, anno eetatis suc 76? , et Judea tetrarehis committitur (A. D. 15). TYBERIUS 2", privignus Augusti, regnavit annis 23. 1. Herodes tetrarcha Judeorum regnum tenuit annis 24. 2. Mathematici Urbe pelluntur. 3. Livius historiografus moritur. Ovidius poeta in exilio moritur. 4. Germanicus a Tyberio missus Germanos vicit. 5. (CAssi0D.) Tredecim urbes terraemotu corrue- C runt. Germanicus edesar moritur. 6. Fenestella historiographus et poeta moritur. 7. 'Tyberius multos reges ad se vocatos dolo nun- quam remisit. 8. Pompeii theatrum incensum est. 9. Tyberius Drusum eonsortem regni fecit, qui eodem anno veneno periit. 12. Pilatus praeses Judec a Tyberio mittitur. 15. 34 Dominus Jesus Christus a Johanne baptiza- - tur, tricesimo anno zetatis suze inchoante et preedi- care cepit(A. D. 30). 17. Johannes baptista ab Herode thetrarcha de- eollatur. 18. Dominus lerosolimis passus est et resurrexit. Eclipsis solis et maximi terre motus facti sunt. 19. (HrER.) Jacobus frater Domini, Ierosolimorum episeopus ab apostolis ordinatus, sedit annis 30. Stephanus lapidatur. Paulus convertitur 35. 20. Pilatus imaginem ezsaris in templo statuens, seditionem excitavit (A. D. 35). 21. Pilatus Romam venit, et de miraeulis Domini cesari nunciavit. 22. Tyberius ea qua a Pilato audierat senatui nunciavit, set senatus contempsit. 23. 'Tyberius populum Romanum graviter afflixit, et ipse veneno periit. VARLE LECTIONES, pe usque morte ferienda infra hac eadem col. desunt 3. 34 Ivec prius anno 14, Joh. — decollatur anno 16, adscripta fuerant 1. 3! corrige Iia. ?* unde t. ?3 salmatasque 1. 35 hoec in marg. alio atramento 1. 1305 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1306 GAIUS CALICULA. 3'5, annos 4??, menses 6, dies A magnam partem Romeo concremavit (A. D. 65). 8, vir scelestissimus. 1. Herodes Agrippa rex Judec a Gaio constitutus, regnavit annis 7. 2. Judei apud Alexandriam profligantur (A. D. 40); pro quibus Philo clarissimus scriptor apud Gaium interpellans, nichil profuit. . 8. Pilatus semetipsum interfecit, magnis a Gaio calamitatibus oppressus. 4. Matheus evangelium hebraice scripsit. Gaius occiditur a protectoribus suis. CLAUDIUS 4"'5, annos 13, menses 8, dies 928. -2. Petrus apostolus Romam venit, ibique per 25 annos predicans, episcopatum tenuit. 3. Herodes Agrippa ab angelo percussus expira- vit; pro quo filius ejus Agrippa regnavit annis 26. Mareus in /Egipto predieavit (A. D. 45). 4. Fames magna facta est. Claudius Britanniam subegit. 5. Nova insula 30 stadiorum in mari aparuit. 6. Cives Romani a Claudio numerati inventi sunt sexagies novies centum et quadraginta quatuor milia ?", 7. Judeorum in seditione 30,000 necantur in die- bus azimorum (A. D. 49). 9. Claudius Judeos Urbe expulit. 10. Magna fames Rome facta est. 11. Claudius Felicem procuratorem Jude fecit. 12. His temporibus Symon magus, symoniaca he- reseos auctor extitit. (A. D. 55). 13. /Egiptius quidam pseudopropheta Judeorum plures seducens, a Felice opprimitur. 14. Claudius veneno mortuus est, anno zeta- tis 64^. NERO 5'5, annos 13, menses 7, dies 28. Iste fla- gitiosus in cunctis, primam in christianos persecu- tionem exercuit. 1. Seditio in Caesarea orta, plures Judaeorum per- didit. 2. Paulus apostolus Romam a Festo preside mit- titur. 395, Hucusque liber Actuum apostolorum, conti- nens a passione Domini annos 27. 4. Statius poeta clarus habetur (A. D. 60). 5. Nero Agripinam matrem suam et sororem pa- tris interfecit. 6. Nero infinita luxuria et lascivia ignaviaque ba- chatur. 7. Hier.) Jacobus frater. Domini a Judeis lapi- datur. 8. Mareus evangelista apud. Alexandriam passus est. 9. Neroniana thermz a Nerone edificantur. 10. Nero ut similitudinem Troja ardentis videret, 11. Nero Senecam magistrum suum interfecit ?9 Ieronimus 4n libro de viris dlustribus : Lucius An- nius Seneca Cordubiensis, Fotini stoici discipulus, patruus Lucani poete, multas epistolas scripsit ad Paulum apostolum et. Paulus ad illum; quise talem inter suos fore optavit, qualis Paulus habebatur dn- ter christianos. 12. Vespasianus dux exercitus adversus Judaeos rebellantes a Nerone mittitur. 13. Petrus et Paulus a Nerone propter Symonem magum: trucidantur 3. Kal. Jul. "'et pestilentia Roma faeta est, Neroque seipsum interfecit (A. D. 69). [Cod. ín marg. : .H«ac cronica in successione Ro- manorum pontificum sequitur Eusebium , non. pontifiealem librum, cui tamen magis in hae descriptione esset credendum, ut puto quem Damasus papa rogatu saneti leronimi 4! diligen- tissime descripsit. ] Linus primus a beato Petro papa sedit annis 12, passus 6. Kal. Decemb. *2, Antiochiae secundus episcopus ordinatur Igna- tius. GALBA 6:5, fnenses septem. OTHO menses 3. VITELIUS menses 8. VESPASIANUS 75, in Judea pugnans, imperator ab exercitu constituitur, et regnat annos 9, men- ses 11, dies 22, vir militari virtute praecipuus. 1. Titus 4 Judeos inenarrabili fame cruciatos obsedit. 2. Jerusalem a Tito expugnata destruitur, anno a passione 42 ^*, a prima vero conditione templi sub Salomone anno 1089 4*. 5. Hoc tempore Josephus historiografus clarus habetur. : 7. Colossus erectus est, habens altitudinis pedes 107. : : 9. Pestilentia Roma faeta est; et terraemotus tres civitates Cipri subvertit. 10. Vespasianus profluvio ventris in villa eirca Sabinos obiit. TITUS 8"5, Vespasiani filius, annos 2, menses 2, vir omni genere virtutum mirabilis, ita ut. delitioo *^ et amor humani generis diceretur. A D 1. Titus anphitheatrum Romze construxit, in eujus dedicatione 5000 ferarum occidit. 2. Anacletus papa 2'5, sedit annis 12 passus *6 6. Kal. Mat; Post *; Linum papam. quidam libri ha- bent Cletum et post Clementem Amngacletum, set. listo- ria, Eusebii Cletum papam omnino proterit. 'Titus in eadem villa qua et pater obiit, anno cta- tis suce 42. DOMITIANUS 9*,, frater Titi, annis 15, mensi- VARLE LECTIONES. 36 TIT corr. WIL 1. ?7 LXes VIIIIS5 C et XLIII 1. 1. adscriptus est ; ita et infra LXX, et alii. ^! Teronimi 1. ; 39 heec in marg. alio atramento. ^s P. VI. K. D. alio atr. 1.59 errore additur VIL. quod et infra suo loco habetur 1.1. 38. Hwic anno errore quodam numerus LX. in codice 5o TII KI. Jul. atio atram. ^^f et Y addita. alio alia. atr. 1. 49 diuitize 1. 9. 49 p. VI. K. M. alio atramento nec ad Anacletum sed ad Cle- tem referenda. *1 luzc in marg. eadem manu 1. 1307, persequitur christianos. 1. Domitianus eunuchos fieri prohibuit. 2. Decreto senatus Titus inter deos refertur. 3. Tres virgines Vestae ob stuprum damnantur (A. D. 85). '.4. Anianus primus post Mareum evangelistam episeopus Alexandrica, post annos 22 obiit; pro quo Abilius 2*5 sedit annis 13. 6. Domitianus se Deum et dominum apellari jus- sit. 8. Quintilianus rethor Rom clarus habetur (A. D. 90). 9. Hic heresis Menandri magi et Hebionitarum.et Cherinthiorum et Nieolaitarum exoritur. 10. Hoc tempore Romani plurima mala a cesare b et ab hostibus pertulerunt. 11. Domitianus de Dacis et Germanis triumphat. 12. Clemens 3** papa, sedit annis 9. Cornelia virgo vestalis ob stuprum viva defossa est. [Cod àn marg. : Nota **' repugnantia videri, Cle- mentem papam 329 anno post mortem Jacobi fratris Domini intronizari apostolice sedi, et ad eundem aliqua deeretalia constituisse. ] 13. Domitianus multos nobilium occidit. 14. Johannes apostolus in Pathmos insulam a Do- mitiano in exilium missus, apocalipsin scripsit. 15. Domitianus Flaviam Domitillam cum multis aliis in exilium pro fide Christi relegavit. 16. Domitianus cum multa mala egisset, liter a suis interfectus est. NERVA 10*5, senex, annum 1, menses 4, dies 8. Hic primo edieto suo omnes exules revocavit. 1. Sanetus Johannes apostolus ab exsilio rediens evangelium seripsit. Nerva morbo confectus obiit. TRAJANUS 11", genere Hispanus, annos 19, menses 6, dies 15, vir rei publicae utilis, sed err ore deceptus, tercio persequitur christianos. 1. Alexandri Cerdo episcopus tercius, annis 12. 2. Joannes apostolus apud Ephesum dormivit in pace, anno a passione Domini 68. 3 ?. Liber sancti Ieronimi de viris illustribus asserit, Clementem papam hie obisse 9. Kal. Dec. 59 et quartum a beato Petro fuisse. erude- 4. Evarestus papa 4'*, sedit annis 8 passus *! c. D Kal. Novembr. phat. 5. Trajanus multas gentes Romano subjecit im- perio. 6. Hoe tempore Symeon, Cleopoe filius, lerosoli- mis episcopus erucifigitur. Ignatius Antiochiz episeopus clarus doctor habetur. (A. D. 105) 8. (HrEn.) Terre motus magnus ??. Adhuc floruit Trajanus de Dacis et Scithis triun- AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. bus 5. Hie omnibus infectus sceleribus, secundo A Poliearpus Smyrna episcopus, sedit. 1308 apostolorum. disci- pulus. 9. Hoe tempore Plinius Secundus, philosophus clarus, pro christianis Trajanum mitigat. 10. Terrae motus multas urbes subvertit, et aurea domus Neronis incendio periit, et pantheum fulmine concrematum est (A. D. 109). 12. Alexander papa 5"*, sedit annis 10 9», qui 5. Nonas Martii martirio coronatus est. 13. Alexandrio Primus episcopus quartus, sedit 12 annis. 14. Post Justum lérosolimae episcopum Zacheus sedit. 15. Terre motus pene totam Antiochiam sub- ruit. : 16. Trajanus Asmeniam, Assiriam et Mesopota- miam provincias faeit (A. D. 115). 17. Ignatius Antiochic episcopus martirizatur. 18. Judei commoti magnas cedes hominum fa- ciunt, set in Alexandria vieti ab omnibus ubique trucidantur. 19. Trajanus apud Seleuciam prOBAME ventris moritur, anno ecetatis 64. HELTIUS ADRIANUS 12": annis 21. Hie per qua- - dratum discipulum apostolorum et Aristidem virum sapientem libris apologeticis edoctus, mitis efficitur christianis. 1. Adrianus Alexandriam publicis restauravit ex- pensis. 2. Adrianus iterum Judeos profligat (A. D. 120). 3. Sixtus papa 6'5, sedit annos 12. Adrianus plu- rima tributa relaxat. 4. Terra» motus faetus est. Bellum contra Sauro- matas gestum. 5. Adrianus in Libiam, qua a Judeis vastata fue- rat, colonias deducit. 6. Alexandric Justinus episeopus 5'5, sedit an- nis 11. Adrianus legem dedit Atheniensibus. — . 7. lerosolimis post Philippum episcopus Seneca 10"5, (A. D. 1925). 8. Hoe tempore Aquila interpres habetur. 9. Adrianus apologetieis nostrorum acceptis, li- teras pro christianis misit. 11. His temporibus Saturninus Basilides et Car- pocrates heresim condiderunt. 12. Adrianus pater patrie primus appellatur (A. D. 130). 13. Antiochi» Cornelius episcopus constituitur. Nieopolis et Caesarea terrae motu eorruerunt, 14. Sixtus * papa sub Adriano imperatore passus est, 8. Idus Aprilis. 15. 'Thelesphorus papa 7'5, sedit annis 7 ; juxía 5* VARLE LECTIONES. ^$ alio atramento in marg. 1. atr. 1. alio atr. 1. 5t passus VI. Kal. Nov. alio atr. 55 j.h. E. a XL alio atr. ? hec atr ess paullum. diverso inserta sunt 1. ^ VIII. Kal. Dec. alio 5» luec. alio atr. addita 1. — 99 sequentia alio atr. 1. 9* luec 1309 Januarii; 16. Judei in arma versi, Palestinam depopu- lantur. 17. Alexandrie Eumenes episcopus 6,,, sedit an- nis 13 (A. D. 135). 18. Judei iterum commoti, magnis ubique cedibus enecantur. 19. Jerusalem ab Helio ?7 Adriano reparata est, et ex ejus nomine Helia nuncupata, et Judeis ne in- troirent interdieta. 20. Primus ex gentibus Ilerosolimis episcopus Mareus ordinatur, cum jam 15 de Judeorum gente obissent. 21. Adrianus morbo intereutis aquae moritur, ma- jor sexagenario. ANTONINUS, cognomento Pius 13", annis 23 55, mensibus 3. Iste per apologeticum Justini, christiani philosophi 5» et postea martiris, edoetus, clemens efficitur nostris. 1. Yginus papa 8'5, sedit annis 4 99, Hic discessit 4. Idus Jan. (A. D. 140). 2. Antoninus pater patrie apellatur. 3. Valentinus et Cerdo, et post hos Marcion et Mareus zclesiam heresi impugnant. 4. Justinus?! philosophus pro christianis apolo- getieon Antonino scripsit. 5. Prius papa 9"5, sedit annis 159?* Hic discessit 4. Idus Julii. 6. Antiochia constituitur episcopus Heros (A. D. 145). »9. Alexandrie Marcus episcopus 7'5, sedit. an- nis 10. ] 10 9, Péüus papa juxta baptisterium sancte Pra- «edis consecravit titulum sancti Herma, de quo Apo- stolus ad Romanos : « Salutate Phlegontham, | Her- men, » cujus creditur esse liber ille Pastoris; licet apocrifus, qui apud Grecos multum usitatur, 13. Apollonius et Basilides youonhi elari .ha- bentur (A. D. 152). 17. Crescens Cinieus philosophus, Justino nostro philosopho perseeutionem commovit, in qua ille pro Christo occubuit. 18. Alexandrie Celadion episcopus 8"*, sedit an- nis 14. 19. Anicetus papa 10"5, sedit annis 11. Martirio** coronatus 16. Kal. Maii : Cujus 9* tempore memorat Egesippus, se Romam venisse, ibique usque ad. Eleu- irum papam permansisse. APPEND. HI. — MONUMENTA GHEGORIANA. hystoriam (1270) Eusebii annis 11, Passus 9* 4. Non. X 1310 21. Jerosolymis post Mareum factus est episeopus Cassianus 17$ (A. D. 160). 22. Antoninus Pius apud Lorium obiit, anno zeta- tis 77 66. MARCUS ANTONINUS VERUS 145, cum fratre Lucio Aurelio Commodo, annis 19, mense 1. 1. Hi primum «quo jure administraverunt impe- rium. 2. Lucio cesari mies sacrifieanti, ignis ab oriente oecidentem in celo ferri visus est. 8. Fronto orator insignis habetur (A. D. 165). 4. Caesares de Parthis triunphant. 5. Sub his principibus quarta persecutio orta, apud Asiam Policarpum cum plurimis, et in Gallia multos sanetorum eoronavit. 797. Hoc tempore maxima lues multas vastavit urbes, et exercitum Romanum pene delevit. 8. Sother papa 11", sedit annis 9 99. I[ie 99 dis- cessit 11. Kal. Ma?i. Antiochi: Theophilus episco- pus, vir sapiens, ordinatur (A. D. 170). 10. Alexandrie 9'* Agrippinus episcopus sedit annis 10. Lucius cesar apoplexi extinctus ést. 11.(HrgR.) His temporibus Egesippus, Dionisius Corinthi episcopus, Pynitus Cret;e episcopus, Theo- philus Antiochiae episcopus, Modestus (127 1) Melito, Apollinaris et alii plurimi doetores elari habentur. 13. Katafrigarum heresis oritur. 14. Hoc tempore Datianus " heresim Encratiea- rum condit. 15. Antoninus Commodum filium consortem re- gni fecit. 16. Imperatores de hostibus d et debita plebi relaxant. 17. Eleutherus " papa 12"* sedit annis 13. Hic 7? discessit 8. Kal. Jun. Lucius Britannic rex ab Eleu- tero papa ut christianus effieiatur, impetrat. 18. Antoninus in Pannonia moritur (A. D. 180). LUCIUS ANTONINUS COMMODUS 15"* post mortem patris annos 13 regnavit. Hie Germanos fe- liciter vicit; ezeterum obseenus et pravus fuit. 1. Alexandria Julianus episcopus 10"5 sedit an- nis 10. i 2. Serapis templum Alexandriz incensum est. 3. Hoc tempore Pantenus et Clemens Alexandriae D clari habentur (A. D. 185). 4. Ierosolimis Maximus episcopus ordinatur 27'5, 5. Commodiane thermae Romo faetae sunt. 6. Origenis apud Alexandriam naseitur. VARUE LECTIONES. 55 p. IHIT. NN. I. aiio iterum atr. alio atr. 91 Justus 1. 9? reliqua alio atr. 1. "nd or XVI Ss "M. Pato WO dun annus XYIHE. XXII. 97 Aecin loco raso 7e lege Tatianus. " E. p. 57 rubrum. (h) 1. 55 XXII. corr, XXIII. 1.5? 4n loco raso 1.69. reliqua 9* h«üc alio 55 Cujus — permansisse alio iterum atramento 1.96 alio atr. EMIL. XII. s. a. XIII. primum initio annt 15. scripta, tum anno 16. subjecta, et alio desiderantur. aaaitur alio atr. atramento 1. in Gestis pontt. COSE Y ET SAY EIE QEEXTET RES UM. iterum atram. anno 17. adscripta sunt. 7* H. d. III. K. E. alio atram NOT &. . (1270) Scilicet Chronicon Hieronymi et Gesta [p Rom. (1271) Deest apud Hieronymum. 13114 AD OPERAÀ S. GREGORII APPENDICES. 1312 7. Hoc tempore Montanus quidam eatafrigarum A — 7. Antoninus interficitur, anno vitze 43. heresim condit. 8. Hireneus, Lugdunensis episcopus, et alii doeto- res claruerunt. 9. Capitolium Rome et bibliotheca fulmine cre- mantur (Á. D. 190). 10. Vietor 7? papa 13"5 sedit annis 11. Demetrius Alexandrie 11"5* episcopus, annis 43. Commodus colossi capite sublato, suc imaginis caput jussit imponi. 12. Magna questio de pascha oritur, et in domini- ca die celebrari jubetur. 13. Commodus cunctis incommodus, in domo Ve- stali strangulatur. HELIUS PERTINAX 16'5, men- sibus 7. Hune JULIANUS juris peritus occidens, regnavit menses 7. SEVERUS 17*, genere Afer, annos 17. Hie Ju- lianum civili prelio vicit, et se Pertinacem appel- lavit. 3.7^ Hoe tempore Narcissus Ierosolimorum epi- scopus, et Theophilus Caesariensis, Poliearpus quo- que et Baechilus Asiani, et alii episcopi insignes habentur. 5. Judaieum et Samaritieum bellum motum est. 6. Severus Parthos et Adiabenos Arabasque su- peravit (A. D. 200). 8. Therme Severiang apud Antiochiam facte sunt. 7» Victor papa Martirizatus est 12. Kal. Maii. 9. Zepherinus papa 14"s "6, qui discessit 7. Ka- lend. Septembris, sedit ann. "* 17f. 10. Severus quinta persecutione plurimos sancto- rum coronavit. Inter quos pater Origenis Leonides cum multis aliis martirizatur. 12. Perpetua et Felicitas hac persecutione apud Carthaginem bestiis deputantur. 13. Hoe tempore Simmachus et Theodocion in- terpretes habentur. 14. Severus vallum apud Britannos per 132 milia passuum a mari ad mare fecit. 16. Tertullianus Afer clarissimus habetur (A. D. 210). 17. Severus in Britannia moritur. ANTONINUS CARACALLA 18,,, annis 7. 1. Antiochi? Asclepiades episeopus ordinatur nonus. 2. Hoc tempore Alexander episcopus Capadociz a Nareisso Ierosolimorum episcopus constituitur. 3. Antoninus Caracalla, propter genus vestis quod Rome erogabat, cognominatur. 5. Antoninus Rome thermas sui nominis zdi- ficavit. 6. Antoninus impatientia libidinis noveream suam Juliam duxit uxorem. OPHNUS 7? MACRINUS 19'5, annum 1. ; 1. Macrinus cum filio Diadumeno occiditur. An- tiochie 79 Philetus episcopus 10"* constituitur. MARCUS AURELIUS ANTONINUS 20*5, an- nos 4. 1. Calistus papa 15"5, sedit annos 5, qui ?? pas- sus est. sub. Alexandro imperatore 2. Idus Octobris (A. D. 220). 2. Ypolitus episcopus clarus habetur. 3. In Palestina Nicopolis, quae prius Emaus vo- eabatur, condita est. 4. Aurelius tumultu militari Romz occiditur. AURELIUS ALEXANDER 21"5, annos 13. Hiec in matrem suam unice pius fuit et eunetis earus. 1. Alexander Xerxen regem Persarum vicit. 2. Urbanus papa 16"5, sedit annos 8. Hie multos nobilium ad fidem Christi convertit, qui 8. Kal. Ju- - mii exo hac luce discessit 8! (A. D. 225). 4. Ulpianus juris consultus insignis habetur. 5. Neroniana therm: Alexandrine vocantur. 6. Geminus presbyter, Ypolitus et Berillus epi- scopi et Bostrenus elari habentur. 7. Antiochia episcopus Zebennus 11"5. 8. Mammea, mater Alexandri, Origenem celeber- rimum doctorem ad se vocatum audire curavit (A. D. 230). 1 10. Pontianus papa 17"5, sedit annis 6, qui 8? pas- sus esí sub Maaimino imperatore 12. Kal. Decemb, 11. Alexandrie Heraclas episcopus 12"5, vir sa- piens, sedit 14. 13. Alexander tumultu militari occiditur (A. D. 935). MAXIMINUS 22*, annis 3. Iste christiamos et- maxime rectores zelesie sexto post Neronem per- sequitur. 1. (HrER. an. 213) Alexander Ierosolimorum epi- Scopus 35"*, 2. Pontianus papa et successor ejus. Antherus 18"* papa post primum mensem pontificatus 55, 3. Non Januar. martirizantur. 3. Fabianus papa 19'"5, sedit annis 14. Maximi- nus Aquileice occiditur. GORDIANUS 23'5, annis 6. 2. Pupienus et Albinus, qui imperium arripue- rant, in palatio oecisi sunt (A. D. 240). 3. Hoc tempore Julius Affricanus chronographus clarus habetur. 4. Hactempestate Origenes Theodorum ?' et Athe- nodorum fratres, postea episcopos nobiles, divina imbuit philosophia. - 6. Gordianus eum victor a Parthis reverteretur, haut longe 55 a Romano solo interficitur. VARUE LECTIONES. ^ 7$ Vietor. — XLIII. prius anno sequenti adscripta erant in 1. In chronico Hieronymi]Demetrii nomen qua- stioni de pascha antecedit. ** hwic anno annus mundi 4150. et Christi 200. adscribuntur in 1. "5 hec alio atramento. '* qui — Septembris alio atr. 7z XVIII. corr. XVII. 1. 78 i£a 1. 2. Opilius 3. 7? A. — con- stituitur alio afr. *? qui — Octobris alio atr. 31 qui — discessit a/io. atr. ** qui — Decemb. alio afr. 85 IT. N. Jan. alio atr. ** eognomento Gregorium addit. 5. (v, a. 266.) *5 supra lineam 1. 1313 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1314 - PHILIPPUS 24", eum filio Philippo, annis 7. Hie A — 9. (Cf. HrER. a. 266.) Grecia, Macedonia, Pontus, primus omnium imperatorum christianus fuit. 5 De ^ Asia depopulantur per Gothos. hoe Phiülüppo legitur 4m cclesiastica historia, quod 11. (HrEn. a. 267.) Alexandrie Maximus episco- in dpsa die pascha cum communicare vellet, ab epi- ^ pus 14"5, sedit ann. 18. scopo locí mon permuütteretur, usque dum pramissa 12. Hoe tempore Theodorus, qui et Gregorius, confessione peccatorum inter penitentes satisfaceret. . ^ Neoeasarie episcopus virtutibus claruit, 1. Philippus filium suum Philippum consortem 13. Ierosolimz: Hymeneus episcopus constitui- regni sui fecit (A. D. 245). tur 379. 3. (HrEn. a 249) Alexandrie 13": Dionisius epi- 14. Dionisius papa 24'5, sedit ann. 9. Ilic disces- scopus clarus doetor sedit annis 19. 9" Qui im suo S96 6. Kal Januarii 99. . tempore Sabellianam heresim apud. Ptolomaidem as- 15. Gallienus Mediolani occiditur. serit exortam (12771*). CLAUDIUS 28"5, ann. 1, mens. 9. Iste Gothos 4. Millesimus annus ab Urbe condita festive cele- — jam per 15 annos Illirieum Macedoniamque vastan- bratur. tes superat. 5. Origenes presbiter his temporibus tanta seri- i. Paulus de Samosathe Antiochize episcopus psit, ut Ieronimus quodam loco quinque milia li- D heretieus esse. convincitur. ** Hic Anthiochic epi- brorum ejus se legisse dicat (1272). scopus feminarum: consortio delectabatur, quod et 7. Philippus senior Verona, junior vero Romae, — clerécis swis concessit, ne sibi hoc crimen possent àm- - occiditur. putare, quippe astricti eodem. crimine. Hic etiam DECIUS 25", anno 1, mensibus 3. Iste septi- — Christum hominem communis nature asseruit. Hic mam in christianos persecutionem excitavit. cum damnatus nollet ab ccolesia discedere, ad. cu- 1. Fabianus martirizatur 13. 9* Kal. Febr., pro — mulum sui dedecoris publica manu expellitur ab quo Cornelius papa 20'5sedit ann. 3. Deeius cum — «clesia , ut narrat eclesiastica hystoria (EUSEB. VII, filio suo occiditur 2n ? Tracia a Gothis. e. 23, 24) [A. D. 270]. : GALLUS 265 eum Volusiano filio, ann. 2, 2. Claudius Sirmio moritur, pro quo frater mens. 4. QUINTILLUS regnavit dies 17, et Aquileize occi- 1. Origenes ?? anno zetatis septuagesimo moritur. — ditur. *: Novatus presbiter Romana «clesie. 9?, heresis AURELIANUS 29", ann. 5, mens. 6. Hic rei pu- auctor extitit Novatianorum, qui se catharos, id est — bliece utilis, primo clemens christianis , postea per- mundos, ** dizerunt. Novatiani 9* in crimine. lapsis C secutor fuit. veniam denegant, etsi digne peniteant. 2. Zenobia ?** regina orientis vincitur. 2. (HrER. a. 256.) Gallus et Volusianus Teramnae 3. Aurelianum Rome triumphantem Tetrieus et interfeeti sunt. Y Zenobia captivi praecesserunt. VALERIANUS 27'5, cum Gallieno ann. 15. Iste 4. Aurelianus templum Soli zedificat, et nonus octavam persecutionem exercuit in christianos. "persecutionem in christianos exeitat (A. D. 275). .1. Cornelius papa martir effieitur 18. Kal. Octobr. 5. (HIER. a. 278.) Aurelianus divino fulmine ter- *5Lueius papa 21", sedit menses 8, passus 9 4. ritus, inter Bizantium et Eracliam a militibus occi- Non Martii (A. D. 255). ditur. 2. Stephanus papa 22's, sedit annos 2. qui marti- (Ib. a. 279.) TACIUS 30u, mens. 6, quo apud iio coronatus est 4. Nonas Augusti *', Pontum oceiso, FLORIANUS regnat dies 88, et apud 3. Cyprianus doctor eximius Carthaginensis epi- — Tharsum interficitur. Scopus martirio coronatur. 1. Felix papa 25"5, sedit ann. 5"5, !?? qui martirio 4. (Hrzn. a. 260-262. HEgRM. a. 259.) Sixtus papa — coronatus est 3. Kal. Junii. 23'5, sedit ann. 11, ?? qui pro Christo decollatus est PROBUS 31'5, ann. 6, mens. 4. 8. Idus Augusti. Valerianus commota persecutione, 1. Gallia a barbaris vastata, a Probo Romano a Sapore rege Persarum captus, et oculis privatus, ^' restituuntur imperio. à; in servitute miserabili consenescit; et Gallienus ter- 2. Anatholius Laodiciz episcopus clarus habetur. ritus, pacem reddidit christianis. 3. Manes quidam, genere Persa, insanam Mani- 8. Germani Italiam, Alemanni Gallias et Italiam ^ cheorum heresim condidit (A. D. 280). populantur. 4. Antiochic episcopus Quirillus constituitur 18"5, VARLE LECTIONES. 86 quce sequuntur, in margine seripta sunt. quc sequuntur, alio atram. | 9* XIII. K. F. alio atr. 9 in T. a G. alio atr. 9 origenis 1. *' et in tyro sepelitur Mur. ?* r.a. supra scr. 9 i. m. supra scr. 94 hac dn marg. scripta. 95 XVIII. Kal. Oet. alio atr. |. 96 p. III. N. M. alio atr. 97 q. m. c. e. HIE. N. A. alio atr. 98 lec alio atr. 99 H. d. VI. K..L. alio atr. — *9* ec in margine superiore pagine 1. '** Cenobia littera C rubra cf. ann. seq. 1?» VI. cor. V. reliqua alio atr. 1. NOTAE. (1271*! Faetum id a saneto Babyla episcopo An- fuisse negat cum aliis eruditis. Uss. tiocheno refert Eusebius Hist. eccles. vr, 27, quo (1272) Fortasse in epistola ad Paulam, in qua se tamen testimonio non obstante Pagius in critica — operum Origenis catalogum texuisse testatur cap. 54 Baronii ad onn, 244, n. 4, Philippum Christianum — De viris illustr., quze tamen intercidit. Uss, 1315 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1316 5. Euthieianus papa 26"5, sedit mens. 10 :9?, pas- A Maximianus Mediolani purpuras et regnum e sene- sus pro Christo 8 Kalend. Augusti. 6. Gaius papa 27'5, sedit ann. 15. Alexandria 'Theonas episcopus 15"5, ann. 18. Probus apud Sir- mium tumultu militum occiditur. CARUS .82*55, cum e Carino et Numeriano, ann. 2. 1. Carus victor de Parthis, super Tygridem ful- mine ictus interiit. * 2. Numerianus occiditur. Carinus apud Margum a Diocletiano interficitur. Hucusque ab incarnatione Domini supputantur anni 284 secundum Dionisium (A. D. 285). DIOCLETIANUS 335, ann. 20. 1. Ab hoc anno Greci paschales eireulos inchoa- bant. 2. Diocletianus Hirontium Maximianum in con- sortium regni assumit. 8. Maximianus in Gallia Amandum eum rusticis vieit. 4. Hoc tempore Carausius Britannias, Narses rex Persarum orientem, /Egyptum Achilleus, Quinque- gentiani Afrieam vastaverunt (A. 7). 290). 6. Diocletianus Corstantium, Constantini patrem, exsarem facit, qui regnavit ann. 16. 7. Diocletianus Galerium Maximianum easarem facit. E 8. Hoe tempore Phierius presbiter et Achillas et Melitius Alexandrie elaruerunt. 9. His temporibus diversis et multis praeliis hostes diversi vineuntur. 11. Diocletianus se ut Deum adorari jussit. 13. Gaio papa 10. Kal. Maii :9** martirizato, Mar- cellinus 28"5 successit, ann. 9 195, qui item passus est pro Christo, 6. Kal. Maii. Huc usque celesiastica historia Eusebii successiones praesulum. Romanorum sive Alecandrinorum aperte describit, sicut et hic de- scripte habentur. 14. Diocletianus vieto Achilleo, Alexandriam ZEgi- ptumque recepit. 15. Constantius 60 millia Alemannorum occidit A. D. 300. HrxRn. a. 304). 16. Alexandrie Petrus 16'5 ann. 12. 17. Galerius *'* Maximianus Narseum superavit, et uxorem ae liberos ejus captivavit. 18. Diocletianus et Maximianus insigni pompa de hostibus triumphant. 19. Diocletianus in oriente, et Herculius Maxi- mianus in occidente ;eclesias subvertunt, libros di- vinos incendunt, et christianos decima persecutione post Neronem cruciaverunt. 20. (Onos. vir, 25.) Diocletianus Nicomedia, et episcopus, sedit ctutis defectum sponte deponunt. GALERIUS :9*; et CONSTANTIUS augusti. Maxi- minus persecutor christianorum et Severus caesares eliguntur. 1. (Ibid. HrER. a. 309.) Constantius augustus , vir mansuetus, in Britannia Eboraci obiit. CONSTANTINUS, Constantii ex coneubina He- lena filius, ann. 30, mens. 10. Hiec primus imperator, excepto Philippo christianus fuit, et ab hoe christiani imperatores ceperunt. 1. Maxentius, Maximiani Hereulii filius, augustus appellatur. Marcellus29"s papa sedit ann. 5, passus:99 17. Kal. Februarii. 2. Maximianus Herculius apud Massiliam turpiter interfieitur. 3. Occiso Severo, Lieinius ecsar efficitur. 4. (Onos. vir, 28.) Galerius **? Maximianus, chri- stianorum perseeutor, divina ultione tactus, pareere . christianis jussit. 5. Maximinus ezsar persecutionem restaurat (A. D. m 6. (Hizng. a. 3165 Hist. misc.) Petrus exa episcopus martirio coronatur, pro quo Aehillas se-- dit. Eusebius papa 30's, ann. 6. '?; 6 Non. Octobris discessit. Magna fames et lues ?n persecutores fa- cta, est. 7. Perseeutio tandem post 10 annos finita est. 8. (CÉ. HrER. a. 315.) Constantinus Maxentium civili praelio, Deo juvante, apud pontem Mulvium *'* vicit. 9. Maaiminus **» egsar cum magno cruciatu mise- vabiliter et. digne moritur. 10. Plurimi persecutorum et magorum truci-- dantur. 12. (EUSEB. Hist. eccles. IX, 105 ORoS. vrt, 28.) Li- einius Cesar primo bonus christianorum ultor, prava contra Constantinum machinans et christianos per- sequens, vieitus bello interiit. Meleiades papa 31"s sedit annis 4, obiit 1:9 4. Idus Januarii 13*. 14. Hoe tempore Alexandric presbyter Arrius ne- fandam Arrianorum heresem condit, sub Alexandro episcopo, qui Achillde suecessit. 16. Silvester papa 32's 1:5, ann. 23 mens. 10, qui discessit 2. Kalend. Januarii 1:6. 17. Coneilium in Nieea eongregatur 318 episco- porum, sub Silvestro **7 papa, in quo Arrius condem- natur 118 et 70 capitula constituuntur, sicut Athana- sius dicit , qui eidem sinodo interfuit. Sunt ex Nicea decies septena statuta, Sicut Athanasius scribit simul et papa Marcus. 19. Hoc tempore erux dominiea ab Helena Con- VARLE. LECTIONES. 103 »eligwa alio atr. 3*9" X. K. M.alioatr. 95 107 Valerius litera V rubra, adscripto G nigro 39 VT, N. O. d. alio atr. !** vluium 1.2. n8 XXXII. corr. XXHI. 1. quid seriptum erat 1. qui — Maii alo atr. 08 p, X VII. K. F. atio atv. 7? maximininus 1. 138 q. d. II. K. I. alio atr. 1* demnatur et reliqua anni atramento alio. 06 Valerius Utera V rubra 1. :9? Valerius littera V rubra 1. 1:13 deest, 1. :* TII. Id. I. alio atr. v? supra locum rasum, quo e. g. julio aut simile 1317 stantini matre Ierosolimis reperitur, sub Machario A ejusdem urbis episcopo. 20. Vicennalia' Constantini actà Rome (A.D. 325). 22, (Onos. vit, 28). Constantinus Sarmatas, Go- thos et multas nationes Romano subdit imperio. 24. Constantinus Bizantium urbem reparavit, et ex suo nomine Constantinopolim appellavit, et se- dem Romani regni esse voluit. 25. Athanasius episcopus ordinatur Alexandrize 19, 26. His temporibus Indi et Hiberi efficiuntur chri- stiani (A.D. 330). 27. His temporibus Eusebius Caesariensis episco- pus, et Juveneus poeta, et plurimi dóetores cla- ruerunt. 28. (EusEn. Hist. eccles. 1x, 11 ; HIER. a. 840.) An- B tonius monachus clarus habetur. 29. Constantia, Constantini soror, uxor Lieinii moritur. 30. Constantinus in Arrianum dogma labitur. 31. Constantinus dum bellum in Persas pararet, apud Nieomediam obiit, anno ztatis 66? (A.D. 335). CONSTANTIUS, filius Constantini, eum Constan- tno et Constante fratribus ann. 24, mens. 5, dies 13. 1. Constantius fit Arrianus per Arrianum presbi- terum et Eusebium Nieomediensem, et persequitur catholicos. 2. (HrER. a. 341.) Jacobus Nisibinus episcopus virtutibus claruit. 3. Constantinus bellum fratri Constantio inferens, juxta Aquileiam oceiditur. 4. Terre motus multas urbes diruit. 5. Franci a Constante perdomiti, in pacem rece- pti sunt (A.D. 340). 6. Constantinopoli ejeeto ab Arrianis Paulo epi- seopo, Macedonius heresiarehes in loeum ejus sub- stituitur. ! 7. (HiER.) Hoe tempore Maximinus Treverorum episeopus elarus habetur, a quo Athanasius Alexan- dri? episeopus, a Constantio profugus, honorifice suscipitur. 8. **»? Mareus 33"5 papa sedit ann. 2 1?» Nonis 122 Octobris. 9. Athanasius episeopus ad. Constantis literas Ale- xandriam regreditur. 10. Eelipsis solis facta est, et terree motus multas subvertit :?3 Julius 34 papa, ann. 15, 2 Id. Apr 124 (A.D. 345). 11. Bellum contra Persas gravi Romanorum damno geritur. APPEND. III. — MONUMENTA GREGORÍANA. 1348 12. Constans haut longe ab Hispania ( HrEn.) in- terfieitar, anno setatis 309. 14. His temporibus ossa Timothei et saneti An- dre; apostolorum et Luec evangelistze Constantino- polim allata sunt. 16. Antonius monachus centesimo quinto cetatis suo anno in heremo moritur; quo tempore multi heremitee virtutibus elaruerunt ( A.D. 351). 17. Vietorinus rethor et Donatus grammaticus Rom insignes habentur. 18 Julianus caesar efficitur a Constantio. 19. Magna Alemannorum copie apud Argenta- rium *?5 deletze sunt. 20. Julianus Rheno Germanos vicit ( 1273) [ A.D. 355]. 21. Hilarius Pietaviensis episcopus, et Athanasius Alexandrinus, et omnes catholici episcopi ab Arria- nis multa mala sunt perpessi. 22. Apud Ariminum sinodus Arrianorum 400 epi- seoporum :?6 eontra fidem faeta est. - 23. (Onos. vir, 29; cf. HrER. a. 352.) Julianus suecessu bellorum elatus, augusti nomen usurpat. Constantius in Parthos bellum parat **7. Liberius papa 35«* sedit annos 6. Quo expulso, locum ejus Felix papa 36"* uno anno occupavit; et iterum Li- berius suae sedi restituitur *2?. Sanctus autem Felix Constantium imperatorem hereticum esse declarans, martirizatus est, 4 Kal. Augusti. 24. Constantius Parthico bello dimisso, eontra Julianum arma sumens, moritur. JULIANUS apostata, annum 1, mense 8. Hic ex christiano lectore paganus factus, persequitur ehri- stianos. t. Pagani apud Sebasten sepulehrum sancti Jo- bannis Baptistze invadunt ( A. D. 360). 2, Julianus ad bellum Parthicum profectus, et christianorum sanguinem diis suis vovens, Dei ju- dicio a quodam hoste occisus interiit, anno «eta- tis 32. JOVIANUS menses 8. Iste iterum eum omni exer- citu ad christianitatem redit. 1. Sinodus heretica Antiochia facta est. Jovia- nus in nova domo recubans, suffocatus odore pruna- rum et caleis moritur. D VALENTINIANUS, annos 11. Hie ob fidem Chri- sti tribunatu militum a Juliano privatus est. 1. Valentinianus Valenti suo fratri orientis impe- rium dedit. ; 2. (OnOs. vir, 32.) Valens ab Eudoxio Arrianorum episcopo seductus et baptizatus, post mortem fratris orthodoxos persequitur. 3. (HrzR. a. 370.) Gratianus, Valentiniani filius, VARLE LECTIONES. "9 alio atr. *39 hec alio atr. 12? scil. obiit. A. alio rursus atr. scil. discessit. seqq., alio atr. 122. N. Q. alio rursus atr. 175 argentariam corr. argentarium 1. 138 stituitur e£ reliqua alio iterum atramento. 124 JI. Id. 127 quu 123 pc alio atr. 136 QCCC ep. supra lin. NOTA. (1273) He Herimannus et Bernoldus ex Orosio transcripsisse videntur vir, 29 : AAeno Germanos re- vinazit. 1319 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1320 Ambianis imperator effieitur. Vera lana pluvize im- A :Nofa etiam. seriem Romanorum presulum et eorum mixta de nubibus fluxit. 4. Athanarieus rex Gothorum christianos in sua gente persequitur *?». Damasus papa 37**, sedit an- nos 18.— 3. !*? Idus Decenbris. 5. Hoe tempore Apollinaris episcopus plura scri- psit, set postea heresim condit. 6. Magna fames in Phrigia. 7. His diebus post Auxentii Árriani mortem Àm- brosius episeopus Mediolani ordinatur. 8. (HrER. a. 377.) Valentinianus Saxones in re- gione Francorum cede perdomuit. 9. (Ibid.) Burgundionum 80 fere milia juxta Rhe- num consederunt. 10. Post Auxentium Arrianum, ordinato Ambro- sio, Italia ad rectam fidem redit. 11. (Onos. vir, 32.) Valentinianus bellum in Sar- matas parans, apoplexi moritur. VALENS post mortem fratris cum Gratiano et Va- lentiniano annos 4. 1. Gratianus 30 milia Alemannorum delevit. 2. Valens legem dedit, ut monachi militarent; no- lentes fustibus jussit interfici. Gothi datis a Valente hereticis doetoribus, Arriani efficiuntur ( À. D. 375). 3. (Hrzn. a. 381.) Gothi fame compulsi rebel- lant. 4. Valens a Gothis occiso exercitu fugiens, in domo quadam vivus erematur. Hue usque chronica Eusebii Ieronimus perduxit. Hine autem usque ad millesimum quinquagesimum quartum annum ab inearnatione Domini domnus Heremannus chronica sua perduxit. 378. Post mortem Valentis Arriani imperatoris, Gratianus eum Valentiniano fratre suo, annis 6 re- gnavit 131, 379. Gratianus imperator Theodosium orienti im- peratorem praefecit. Priseillianus, de Galliis episco- pus, hoe tempore sui nominis heresim condit. 380. Ab hoe anno Theophilus Alexandrinus epi- scopus paschales eielos inehoat. 381. Sinodus secunda universalis 150 episcoporum Constantinopoli agitur, contra Macedonium here- siareham, ipsius urbis episcopum, sub Theodosio augusto et 33* Damaso papa; et 33? post damnatio- nem pradicti heretici tres canones constituuntur. 383. Archadius, filius Theodosii augusti, a Patre in consortium regni assumptus, regnavit annis 26. 384. Maximus sibi regnum usurpans, Gratianum Lugduni occidit. Romze post Damasum papam Siri- eius, qui in chronicis Prosperi Ursinus dicitur, papa 40'5, sedit annos 14. Si !34 mumero predicto- rum pontificum sanctum Petrum et. Cletum papam anmnumeras, quos pretermisimus in numero, Siricium papam in ordine quadragesimum certissime invenies. annos diversissime descriptos in quibusdam libris in- veniri. leronimus presbiter, jam in Bethleem habi- tans, clarus habetur. Priscillianus*heretieus in si- nodo Burdegalensi damnandus, fugit, set Treveris ab Ebodio przfecto interfieitur. 386. Hoc tempore Siricius papa scripsit decretalia 15 capitula Hymerio Tarraconensi episcopo 135, 388. Theodosius augustus Maximum tyrannum Aquilei& occidit. ] 389. Ytatius et Ursatius episcopi, ob necem Pris- cilliani quem aceusaverant, cclesie communione privantur. [ 390. Hoc tempore sanctus Martinus, Ambrosius, episcopi, leronimus presbiter, Johannes Grisosto- mus, Augustinus et Severus gps quam plures doctores claruerunt. 392. Valentinianus dolo Arbogastis laqueo vitam finivit. Ieronimus librum quem de viris illustribus &clesi:& scripsit, hue usque perduxit. 393. Theodosius imperator eum filiis Archadio et Honorio tres annos regnavit. 394. Johannes anachoreta, cujus vitam. eer mus decripsit, Theodosium imperatorem eontra Eu- genium tyrannum victorem fore przdixit. 395. Theodosius imperator Eugenium tyrannum. vicit, et ipse eodem anno Mediolani in paee. re- quievit. Pro 136 quo Archadius et Honorius filii ejus, annos 13. Augustinus Yponz ordinatur episcopus Johannes heremita migravit ad Dominum. Hue usque zclesiasticam historiam Eusebii Rufinus 137 sive Ieronimus perduxit, transferendo eandem. 396. Gildo comes Afífricam sibi tyrannieé usur- pavit. 397. Sanctus Martinus Turonorum episeopus mi- gravit ad Dominum, anno statis 81?, episcopatus vero 26*, cujus vitam et virtutes Sulpitius Sevams egregie composuit. 398. Sanctus Ambrosius Mediolanensis archiepi- scopus, doctor egregius, migravit ad Dominum, 5. Kal. Maii. Roma Anastasius, papa 41", sedit annis 4. Gildo comes pugna victus interiit. 399. Templa idolorum destruuntur, et ludi qe torum tolluntur. 400. (BEDA) Gothi Italiam devastant. Hoc tem- pore Anastasius papa sua decreta constituit, et inventos in Urbe Manicheos damnavit. Corpora prophetarum Abacue et Michee& a Domino reve- lantur. 401. Johannes Constantinopolitanus et Theophi- lus elarissimi habentur, set adeo discordes, ut mo- limine Theophili Johannes in Pontum exilio sit re- legatus. 402. Gothi Stiliconem ducem eum Romano exer- VARLE LECTIONES. 139 ec alio atr. 139 IH. Id. Dee. alio. iterum atr. 133 et — constituuntur in loco alio atramento scripta. 151 vo; alio atr. jo raso anni 382. atramento alio. 36 Pro — XIIIL in marg. 1. addita 1. 3» in loco raso, antea a? 734 hec in margine. | 95 ]uec eadem manu sed 137 p. S. ]. p. t. e. in loco raso, eadem manu. 1321 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 4322 citu fugaverunt. Innocentius, papa 42"5, sedit an- A greditur, Attalo currum ejus praecedente, et in exi- nos 14, qui !?9? 57 capitula decretalia. scripsit. 403. Carthagini concilium .contra Donatistas ha- betur. 404. (BEDA.) His temporibus Innocentius papa multa decreta fecit. Orosius presbyter clarus ha- betur. 405. Hoe tempore Radagaisus cum 200 milibus- Gothorum, Deo donante, est victus. —— 406. Wandali, Suevi et Alani, trajecto Reno, tertio Kal. Januar. Gallias hostiliter ingressi. 407. Innocentius papa Archadíwm $mperatorem eacommumnicavit, quie consensit, ut expelleretur Jo- hannes. Crisostomus *9 (1274). 408. Archadius imperator Constantinopoli mori- tur, relieto pro se filio Theodosio. Cum quo dehine B patruus Honorius annis 15 regnavit. Stilico dux fortis ab Honorio augusto occiditur. 409. Wandali, Alani, Suevi, in !? die Octobris Hispanias occupant. « 410. Alarieus rex Gothorum Romam obsedit et irrupit, anno ab Urbe condita 1164, et quia christia- nus erat, locis tantum sacratis et ad ea perfugis pe- percit. 411. Pestilentia, fames, bestio et gladius barba- rieus, miserum late devastant orbem. 412. Gothorum maxima pars Gallias ingressa. Heros, saneti Martini discipulus, Arelatensis episco- pus, Ssanetus, innocens, sede sua pulsus est, et pro eo Patroclus ordinatur. 413. His temporibus Pelagius Britto, annitentibus C Celestio et Juliano, liberum arbitrium plus justo extollens, et hominem sine gratiae. Domini auxilio, proprio nisu, perfectum fieri posse asserens, fidem — . gelesic turbat. Cujus heresim beatus Augustinus singulariter pre ceteris expugnat, et papa lnno- centius eum aliis heretieis condemnat. Burgundio- nes partem Gallio, Rheno contiguam obtinue- runt. 414. Attalus Gothis auctoribus in Gallia tyranni- dem invasit. 415. Gothi Hispanias petunt, quorum praesidio Attalus destitutus, a Romanis est captus. Jerosoli- mis corpora sanetorum Stephani protomartiris, Ga- malielis et Nichomedi, Luciano presbitero divinitus revelata, inveniuntur. 416. Roma Zosimus, papa 43"5, sedit annis tri- bus. Qui sua etiam ad clesie statum deereta promulgavit Ysie?o !^* episcopo, sub quatuor capi- tulis. 417. Honorius augustus Romam triumphans in- lium postea misso. Questio et dissensio de hujus anni pascha oritur !?sub Zosimo papa. 418. Carthagini concilio episcoporum 217 colle- cto eta Zosimo papa confirmato, Pelagius aliique heretici damnantur. Eclipsis solis 14 Kalend. Au- gusti faeta. * 419. Honorius augustus Constantium ducem con- sortem ' facit imperii. Rom Bonifacius, qui quatuor decreta fecit. '?, papa 44"s, sedit annis quatuor, eum quo ab aliis papa ordinatur Eulalius, qui ta- men ab augusto deponitur. 420. Bethlehem Jeronimus presbiter, egregius in- terpres, anno etatis 91? obiit 1^, 421. Constantius imperator Ravenna moritur. 423. Plaeidia augusta a fratre Honorio pulsa, ad Theodosium augustum in orientem proficiscitur. Romze Celestinus, papa. 45"5, sedit annis 9, qui 1*5 22 capitula, decretalia episcopis Galliarum | scripsit. Honorius imperator occidentis Ravennz moritur, et Johannes tyrannus regnum ejus occupavit. 4924. "Theodosius Valentinianum, amita suc Pla- cidiz filium, ezesarem faciens, ad regnum occiden- tis cum matre possidendum remittit. 425. Valentinianus eum matre Johannem tyran- num Ravenna oppressit. 426. Patroclus Arelatensis episcopus a tribuno quodam barbaro innocens trueidatur. 427. Bonifacius in Affriea pollens, duces quosdam eontra se dimicantes occidit. Contra quem evocatis barbaris, mare, ad id tempus ignotum, pervium efficitur. 498. Nestorius episcopus Constantinopolitanus, duas in Christo personas predieans, hominemque purum ex Virgine natum, deitatem postea accepisse affirmans, a Cirillo Alexandrino episcopo et papa Celestino hereseos arguitur. 429. Agricola hereticus Pelagianista, Britannias suo inficit errore. 430. Sanctus Augustinus Yponensis episcopus, in civitate sua a barbaris obsessus, eum inter ipsas obsidionis angustias pro seelesia sollicitus, Juliani argutiis pro gratia Dei puguans respondisset : ipsa Dei gratia, ne ruinam suorum videret, subtractus, 5 Kalend. Septemb. migravit ad Dominum, anno setatis 76?, episcopatus seu presbiteratus 40. 431. Tertia sinodus universalis 200 episcoporum apud Ephesum econgregatur, sub Celestino. papa; ubi inter alias hereses Nestorius cum secta sua damnatur, e£ 1*9 12 capiüta contra eundem. conscri- buntur. VARLE LECTIONES. 39 qui — seripsit alio atramento addita. no sro $2o*. !! Y, e, s. q. c. alio atr. addita. *!** vox addita. 1* q.. q. 139 h»c opu n loco raso, alio atramento; cf. Herim. d. f. eadem manu supra lin. 1. !^ obiut c, !5 q. XXII. c. d. e. g. s. alio atramento. *** et XII e. c. e. c. alio atramento. NOTE: (1274) Epistola Innocentii ad Eudoxiam et duze Arcadii ad Innocentium, unde hzec hausit Bernol- dus, ab eruditis spurie censentur; cf. Pagius in PATROL, CXLVIII. Vita hujus pontificis Brev. Rom. pontif. t. I, n. 28 Uss. ( 42 ^ AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1324 449. Iterum catholiei ab imperatore Theodosio ad 1323 432. Roma Xistus papa 46"5,sedit annos 8. fA 433. Valentinianus augustus multa seelesiis dona — audientiam evocati. dedit. 450. Leo papalegatos ad eonfutandàm heresim 434. Wandali jam nono anno Affrieam infestan- mittere curavit. Theodosius imperator moritur. Pro tes, pactum a Romanis postulant. quo Martianus orientis imperium adeptus, et 7 435. Pax cum Wandalis facta. annis regnans, Euthiecetem eum suis sequacibus 436. Gothi Narbonam obsessam fame premunt. damnat. Placidia augusta obiit. Romani Aetio duce, 437. Bellum a Romanis eontra Gothos geritur. Gothis auxiliatoribus, Attilam vicerunt regem Hu- 438. His temporibus sanctus Prosper Regiensis norum. episcopus contra librum Cassiani de protectione Dei 451. Attila reeolleetis viribus Aquilegiam magna seriüpsit, in quo eundem liberum arbitrium nimis extu- ^ vi cepit. Ad quem Valentinianus imperator Leonem lisse probavit !*' (1275). papam mittens, pacem cum eo fecit. 439. Julianus Atelenensis episeopus, Pelagianista 452. Attila rex Hunorum in suis sedibus moritur. jactantissimus, sclesia — communioni surripere — Hoc tempore quarta sinodus universalis 630 episco- temptans, a Xisto, papa denuo damnatur. porum in Caleenone contra Euthicen et omnes 440. Roma defuncto Xisto, Leo, vir doctrina et B hereticos congregatur, :*: ibigue damnatis hereticis moribus insignis, papa 47*5, sedit annis 22, qui — 27 canones statuerunt. Eutieianam et Nestorianam hereses condemnavit, 453. Valentinianus imperator Aetium patrieium et. 3*5 49 decreta conscripsit. manu sua in palatio fraudulenter occidit. 441. Theodosius imperator eontra Wandalos per 454. Valentinianus imperator in campo Martio ab duces suos bellum movet. amicis Aetii interemitur. Pro quo Maximus invadens 443. Sanetus Brietius Turonorum episcopus de- imperium, infra duos menses a militibur occiditus; cessit, eui sanetus Eustochius suecessit. Leo papa — post quem Avitus sumpsit imperium. Ipsos anno multos in Urbe Manicheos publieavit, et libros — Geiserieus rex Wandalorum Romam eunetis opi- eorum incendit. 59 Hic (1276) constituit, ut mona- — bus expoliat. Hue usque Prosper chronica sua cha. velamen capitis ab episcopo benedictum nullate- — perduxit, qui et epistolam Leonis pape de vera. mus acciperet, nisi prius virginitas illius probata — Domini incarnatione contra. Eutlicen creditur. com- foret. Unde et Augustinus asserit, nec illam inter vir- — posuisse. ! ! gines sacras consecrandam fore, siqua foret vel ante 455. Avitus imperium Placentice deposuit. Pro quo baptismum corrupta. : Majorianus regnavit annis 4. 444. Attila rex Hunorum Bleldam fratrem. suum C 456. Martianus imperator orientis obiit; pro quo regnique consortem interemit. De hujus anni pascha Leo imperator annis 5? 17 regnat. Ab hoc anno Proterius et Pascasinus Leoni papae scribunt. Victorius paschales eyclos, set errore plenos, in- 445. His temporibus Leo papa inter alia bona ba- — choat, jubente papa Hylario. silieas apostolorum Petri et Pauli renovavit. 457. Majorianus imperator occidentis in Affricam . 446. Apud Ephesum septem dormientes, qui sub — contra Wandalos movit procinctum. ( Decio multa pro Christo tormenta passi in spe- 460. Majorianus imperator a Riehmere patricio lunea quadam obdormierunt, post annos 196 exper- — fraudulenter perimitur. gefacti sunt, et, confirmata fide resurrectionis, iterum 461. Severus Ravenna a Richmere imperator ef- obdormierunt. fectus, quatuor annis regnavit. Turonis beatus 447. Euthices presbiter et abbas Constantinopoli- ^ Perpetuus episeopus facetus, corpus sancti Martini tanus, confusa in Christo divinitatis et humanitatis — transtulit. substantia, unam in. eo naturam dogmatizans, an- 462. Rome Hylarius, papa 48'5, sedit annis 6, nitente Theodosio juniore augusto et Dioseoro Ale- ^ mensibus 3. Qui hereses Euthicianam et Nestoria- xandrino episcopo, resistentem sibi Flaviánum Con- D nam damnavit, et inter alia bona etiam duas bi- stantinopolitanum archiepiseopum, expulsum, ad bliothecas 15? in Urbe condidit, '** ef sex synodica. mortem usque persequuntur. Contra quam heresim — capitula constituit. Leo papa legatos misit. 463. Rex Alanorum Italiam petens, apud Perga- 448. "Theodosius imperator Leonem papam pro | mum a Ricehmere patrieio pugna victus interiit, defensione Euthicetis ad se vocat. Qui a populo 464. Severus imperator fraude, ut aiunt, Rich- Romano venire prohibitus, legatos pro se misit. meris veneno periit. VARIJE LECTIONES. 1! hec paulo alio. atramento scripta. 1*9 sequentia in loco raso. * et XLVIIII. d. e. aio. atramento. 159 qug. sequuntur, in margine addita sunt. *5 que sequuntur alio atramento. 19*. deest. 12. ^9? biblio- theeas f. *?* sequentia alio atramento. * NOTAE. (1275) Confunditur hie S. Prosper Regiensis in — Cassianum exstat in ejus operibus edit. Venet. a Lombardia episcopus cum S. Prospero Aquitanico 1744. Vid. ibid., prof. p. xxt. Uss. qui episcopus nunquam fuit, cujusque liber contra (1276) Ex gestis pontiff.R. 1325 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 460. Leo imperator Anthemium de Constantinopoli A ad regendum occidentis imperium Romam misit, qui regnavit annis 5. 467. Tolose ubi sedes regni Gothorum erat, in -medio civitatis sanguis e terra prorumpens, tota die una profluxit. 468. Arabundus imperium temptans, jussu An- themii imperatoris exilio deportatur. Rome Simpli- ejus, papa. 49"5, sedit annis 15, mensibus 3, 155 qui duo decreta promulgavit. 469. Romanus patricius imperium affectans, de- eollatur. - y 470. In Gallia sanetus Remigius, celitus antequam nasceretur premnunciatus, a cella in quam se adole- scentulus Deo militans incluserat, vi abstraetus, Remorum archiepiscopus fit 156, 471. Richmer Anthemiumimperatorem eum magna clade urbis Roms oecidit, et Olybriumimperatorem constituit, ipseque periit. 472. Ravenna Glicerius sumpsit imperium. Con- stantinopoli Leo Leonem consortem regni fcit, quippe suum nepotem. 413. Leo senior imperator obiit; post quem Leo junior paucis mensibus regnans, et ipse moritur. Post hune Zeno imperator regnavit annis 17. Rome G'icerio successit Nepos in imperio. - 414. Orestes patricius Nepotem imperatorem fu- gavit, filioque suo Augustulo imperium dedit. 475. Odoacer rex Torcilingorum et Rugorum, pervasa Italia, Romam obtinuit; anno a conditione ejus 1230^, Orestem et Paulum patricios occidit, Augustulum imperatorem exilio damnavit. 476. Odoacer Rome invito Zenone regnat. 478. Tempore Zenonis imperatoris corpus Bar- | nabz apostoli, et evangelium Mathei evangelistze - Stilo ipsius scriplum, ipso revelante inventa sunt. — 419. Simplieius papa Petrum Alexandrinum epi« seopum, hereticum Euthicianum, ab Acatio Con$tan- tinopolitano aceusatum damnat. .. 480. Hilderieo regi Francorum mortuo, successit Loudowicus filius ejus, quem dicunt Clodoveum, et regnavit 20 annis. 482. "Theoderieus Theodmari filius, rex Ostrogo- thorum, id est !57; qui olim in Italia remanserant Gothorum, Zenoni augusto familiaris !53 effectus, cum suis ei Gothis militavit. 483. Zeno augustus Theoderieum hujus anni con- sulem et magistrum militum fecit. Romze Felix tereius, papa 50"*, sedit annis fere 9, !59 ef canonum unum capitulum *99. constituit. 485. Hoc tempore Acatius Constantinopolitanus heresi favens, Petrum Alexandrinum revocat, quem 185 quondam 1** accusabat !**. Quo audito, Felix papa utrumque eum sequacibus erroris condemnat. C 1326 488. Theoderieus rex Ostrogothorum, permisso Zenonis augusti Italiam petiit. Cui Odoaeer occur- rens, bello conflixit, set victus aufugit. 489. "Theoderieus Odoaerum jam tercio devicit, eumque fugatum Ravenna obsedit. 490. Odoacer quarto confligens eum Theoderico, victus est et eaptus. Constantinopoli Zenon impera- tor moritur. Post quem Anastasius imperium orientis 28 annis rexit. 491. Roma, defuncto Felice papa, concilium 'a presbiteris et diaconibus agitur. 1 492. Theoderieus Ravenna Odoaerum sibi insi- diantem peremit, et ipse occidentis imperium 30 annis obtinuit. Rome Gelasius, papa 51"* sedit annos 4, menses 7, vir doctus et pius; qui omnes | /? hereticos damnavit, clerum Romanum auxit, multa decreta fecit, id !9? est capitula 28. 493. Hoc tempore in Affriea beatus Fulgentius, Ruspensis episcopus, claruit doctrina et actibus. 494. Ludowieus rex Francorum Alemannos bello vicit, Deo juvante, cui, cum in eodem bello perieli- taretur, se erediturum promisit. 498. Ludowieus seu Clodoveus rex Francorum, instante Rodhilde conjuge sua christiana, a sancto Remigio Remensi archiepiscopo fide Christi imbutus, eum gente sua baptizatur. 496. Trasamundus rex Wandalorum in Affrica, catholicis infestus, ceclesias clausit, et 240 episcopos in Sardinia exilio afflixit. 497. Boetius patricius et consul multa his tempo- ribus ingenii sui monimenta in seculari philosophia excellenter edidit. Romz Anastasius, papa 525, sedit annis fere duobus, eft 194 capitula 8 decretalia fecit. . 498. Isauri, oeciso Lilingo duce suo, ab Ana- stasio imperatore trucidantur. 499. Theoderieus rex Rom: et alibi multa per hec tempora mirifiea construxit aedificia. Romae Simmachus, papa 53'5, sedit annis 15, mensibus fere 8. Cum quo simul per dissensionem nimiam ordinatur Laurentius, et magna Rom inter clerum et populum discordia faeta, donec judicio Theoderici regis Symmachus in sede confirmaretur. Hic 195 13 capitula synodica constituit. / 500. Simmachus papa sinodo Romze acta, Lauren- tium emulum suum Nueerie ordinavit episcopum. 501. Theodericus rex aquaeductum Ravennae fecit. His temporibus sanetus Mamertus Viennensis archi- episcopus virtutibus claruit, qui propter luporum et ursorum immanitatem aliasque plagas, triduanas ante ascensionem Domini lzetanias primusinstituens, Domini misericordiam plagarumque cessationem promeruit. 503. Quidam ex Romanis Symachum papam falso VARLE LECTIONES. 155 q. iE. d. p. ali. atramento. 199 anno aetatis XXII. Mur, addit. 9! id 1. id e 2. 155 supra. lin. 15? reliqua alio atramento. '69 XXVII cap. corr. prima manu vel unum cap. 1. !9* supra lin. 19* supra lin. 153 x. eap. XXVIII alio atramento. 19*-et e. VII. d. f£ : alio atramento. 16 H. XII e. s. c. alio atra- mento. 1327 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. - 43928 - eriminantes, et apud regem aceusantes, Laurentium- A dalorum Arziano, Helderieus pro eo regnavit an- que revocantes, magnum Romz scisma fecerunt, et — nis 8. Qui statim ceelesias diu clausas aperuit, et om- Petrus Altinze urbis episcopus, permisso Theoderici ^ nes catholicos de exilio revocavit. sedem apostolicam invasit. 523. Rome Johannes, papa 55'5, sedit annis 2, 504. Sinodo 115 episeoporum collecta, beatus papa — mensibus 9. Qui a Theoderico Constantinopolim Simmachus de illatis purgatur, et sedi suce eum glo- missus, et a Justino augusto et cunetis civibus ho- ria restituitur, et pervasores sedis ejus Laurentius norifice susceptus, ad portam quze dicitur Aurea, Nueerinus et Petrus Altinas condemnatur. ceeum illuminat, et coronato a se augusto Justino, 505. Ludowicus rex Franeorum Parisius beati | cum multis muneribus rediit. : Petri basilicam zedificat. 524. 'TIheodericus, rex Gothorum et tyrannus 506. Theoderieus rex Itali; contra Francos in Romanorum, Boetium patrieium et philosophum diu Galliam exereitum movit. carceratum oecidit, nee multo post socerum ejus 507. Dissensio iterum inter Simmachum papam — Simmaehum patricium itidem. interemit. Johannem et :eclesiam oritur. quoque papam beatum earceris afflictione necavit, 508. Hoe anno Rome Boetius vir eruditissimus — 15. Kal. Jun. consulatum administravit. Hoe quoquetemporeAvi- B — 525. Theoderieus tyrannus post tres menses ab tus, abbas Aurelianensis, virtutibus et prophetie obitu Johannis papa subito Ravennz obiit, et sieut spiritu clarus effulsit. cuidam solitario revelatum est, a Johanne papa et 509. Ludowieus, qui et Clodoveus, Francorum Simmacho patrieio in ollam Vuleani dejectus est. rex Parisius obiit, ubi sedem regni instituit. Post quem nepos ejus Athalarieus puer cum matre 510. His temporibus Symmachus papa inter alia — regnavit annis 8. Roma Felix IV, papa 56"5, sedit bona Manieheos in Urbe inventos damnavit. Basi- — annis 4, mensibus 2. 1 licam saneti Petri et portieum marmore stravit, et 526. Constantinopoli Justinus imperator obiit, pro alia hujusmodi. quo Justinianus nepos ejus imperavit annis 38. 513. Cassiodorus hujus anni consul fuit, qui 527. Justinianus augustus Belesarium amicum postea conversus et monachus effectus, ecenobium — suum principem milieiz fecit. Gens Winilorum seu construxit, et in seculari divinaque litteratura elarus ^ Longobardorum rege Odwino Pannoniam invasit, et effulsit; psalmos exposuit, libros institutionum et — ibi habitavit. chroniea fecit, et tripartitam historiam ordinavit. 528. His temporibus beatus abbas Benedictus im-- Rome tandem dissensione eessante, Symmachus ^ mensa virtutum gloria claruit. Priscianus quoque papa obiit in pace. C grammaticus his fuit temporibus. 514. Rome Hormisda, papa 54'5, sedit annis 8. 530. In Affrica occiso Helderico rege Wandalorum Qui inter alia Euthicianos et Manicheos damnavit, catholico, Geilamer regnum invadens, in catholicos clerum erudivit, basilieas adornavit, !96 e£ quatuor ^ etin omnes debaehatur. Rom: Bonifacius II, papa decreta, fecit. . 57", sedit annis 2, mense ferme 1. 515. Vitalianus, quidam servus eum Seithis Ana- 531. Bonifacius papa Vigilium diaconum in sinodo stasio imperatori rebellat. post se papam eligi sub chirographo decrevit. Quod 516. Hormisda papa Anastasio imperatori profide — tamen postea, quia contra canones erat, com- catholica Constantinopolim legatos misit, cui impe- ^ bussit. rator inter alia rescripsit ita : « Nos jubere volu- 532. Ab hoc anno, scilicet Justiniani imperatoris inus, non nobis juberi. » sexto, Dionisius Romanus abbas cyclum magnum : 518. Anastasius imperator heresi favens Euthi- ^ paschalem inchoat, qui jam semel ab incarnatione cetis et catholicos persequens, ietus fulmine interiit, ^ Domini in annis 532 exactus, totidem in se annos major octogenario. Pro quo Justinus, imperator continet. Rom: Johannes II, qui et Mercurius, papa eatholieus, Constantinopoli regnavit annis 8, et 58", sedit annis 2, mensibus 4. Cui Justinianus cum Vitaliano tyranno pacem fecit, quem postea D augustus de fide sua litteras trangmisit. tamen peremit. 533. Rome mortuo Athalarieo rege Gothorum, 519. Justinus augustus legatos Hormisda papae ^ Amalsuinda mater ejus Theodatum in consortium, pro fide missos honorifice suscepit, eisque in dam- — regni sumit; qui tamen eam post occidi jussit, et natione hereseos consentiens, multa per eos donaria ipse solus regnavit. j l Romam misit. 534. Belesarius patricius a. Justiniano imperatore 521. Justinus augustus hereticis infestus, Arrianos — missus, gentem Wandalorum in Affriea bello vietam etiam Constantinopoli persequitur. Unde iratus delevit, captoque rege eorum Geilamero, Cartha- Theodericus, rex Italie Arrianus, exitium catholieis. ginem rei publicae restituit. in Italia minitatur. 535. Rome Agapitus, papa 59'5, sedit anno fere 522. In Affrica mortuo Trasamundo, rege Wan- uno. Hie a Theodato tyranno pro gratia Justiniani VARUE LECTIONES. 168 et q, d. f. alio atramento. 1329 augusti Constantinopolim 19" missus, Anthemium ejusdem urbis episeopum heretieum damnavit, ordi- natoque alio episeopo, td est !9? Menate catholico, ipse ibidem obiit, zm «eciesiasticis regulis aprime eruditus 199, 536. Rame Silverius, Hormisdoe dudum pape fi- lius, eontra voluntatem eleri a 'Theodato tyranno peeunia corrupto, 60"5 papa violenter promotus, sedit anno 1, mensibus 5. 537. Silverius papa cum in restitutione Anthemii et communione hereticorum augustis nollet parere, jussu ipsorum a Belesario patricio falso eriminatus, a Vigilio diacono afflictus exilio, obiit 12 Kal. Jul, et postea miraculis elaruit. ipseque Vigilius papa 615! ordinatus, sedit annis 17, mensibus 7. 538. Belesarius patricius et Vigilius papa Vitigisum regem Gothorum pugna vietum Constantinopolim per- dueuntad Justinianum augustum. 539. Belesarius patricius Parthos, Antiochiam et Syriam vastantes, redire coegit. ,541. Totila rex Gothorum Romam Campaniamque devastat. í 542. Hujus Justiniani tempore corpus sancti An- tonii monachi divinitus revelatum, Alexandriam transfertur. Hoc tempore quinta *7? sinodus univer- salis Constantinopoli contra "Theoderum et omnes hereticos, sub Vigilio papa collecta, 14 '7* capitula constituit. 543. Hoe tempore Benedictus abbas, cum disei- pulum suum Maurum ad Gallias transmisisset, ipse multas post virtutes migravit ad Dominum. 544. Sanctus Remigius, Remorum arcbiepisco- pus et gentis Francorum apostolus, anno episcopa- tus 74", Idibus Januarii plenus virtutibus migravit ad Dominum. Arator subdiaconus Romanus librum Suum, quem de actibus apostolorum heroieo metro edidit, Vigilio papae oblatum publice recitavit. 545. Totila rex iterum Romam invasit. — 946. Hoc tempore fuit sanctus Liberatus, Cartha- güniensis archidiaconus, qui de auctoritate Calcedo- nensis concilii multa utilia. conscripsit, et. Vigilium papam aliquando hereticis favisse, monstravit 172. 547. Vigilius papa cum ad consensum hereseos et restitutionem Anthemii episcopi nullatzenus addu- ci posset, Constantinopolim vi perductus, exilio gra- viter est afflietus. 548. Juslinianus augustus basilieam Salvatoris, qui Agiae Sophia dicitur, incomparabili opere Con- stantinopoli !'? construxit. Ipse leges quce Justinianae dieuntur, composuit. 550. Vietor episcopus Capuanus, de hujus anni pascha seribens, erroneos Victorii cyelos arguit. APPEND. IIT, — MONUMENTA. GREGORIANA. 1330 551. Hucusque Jordanis episcopus chronica sua de gestis Romanorum agdbreviata perduxit. 552. Hoe tempore Justinianus augustus Narsetem . eunuehum principem militice faeiens '74, Italiam misit. 554. Vigilius papa, tandem impetrantibus Roma- nis et Narsete de exilio relaxatus, eum Romam re- dire cepisset, in Sicilia morbo caleuli decessit. Pro quo Pelagius, papa 62'5, sedit annis 11, mensibus 10. Qui a populo Romano factionis contra Vigilium ineulpatus, ascenso apud. Sanetum Petrum ambone et evangelio super caput ejus posito, juramento se *7?* a erimine illato purgavit. (Gesta pontt. Rom. ib. S. Marci.) Hie ordinatus est a. Perusino et. Fe- ventino episcopis, et Andrea Ostiensi archipresbitero. Nam. hoc est privilegium Ostiensis. eclesie, ut epi- scopus ejus, e& *29 archipresbiter si. episcopus non af- fuerit, Romani pontificis ordinationi jure perpetuo interesse debeat. Et episcopus si affwuerit, deinceps privilegium. pallii portandi habebit, quod nulli ali cardinali episcopo licebit. 557. Hildibertus rex Francorum moritur, et Pari- sius in basiliea saneti Vincentii sepelitur, regnum- que ejus Lotharius frater assumens, totam paterni regni monarchiam obtinuit. 558. Hoe tempore Turonis basilica saneti Mar- tini, rebellibus ad eam fugientibus, igne crema- tur. 559. Lotharius rex de malis suis penitentiam (; agens, basilicam sancti Martini studiose reparans stagno texit. Sanetus Medardus episcopus plenus virtutibus migravit ad Dominum, et a Lothario rege Francorum Suessionis eum magua gloria sepe- litur. 560. Lotharius rex, filius Clodovei magni, anno regni 51? Compendii moritur. 563. Haribertus rex libidini deditus, a sancto Germano Parisiorum episcopo) excommunicatus, obiit. 564. Constantinopoli Justinianus imperator anno imperii 38 decessit. Pro quo Justinus minor regnavit annis 11, homo iniquus et avarus. His temporibus immensa pestilentia et mortalitas totam Italiam, et maxime Liguriam, vastavit. 565. Sanctus Columba presbiter !7' et abbas, de Hybernia veniens, Britannis verbum Dei przedieat. Narses patricius, divitiis auctus et ob id a Romanis invidiam passus et apud augustum eriminatus, a Roma in Campaniam discessit. Eique suceessor Longinus in Italiam mittitur. 566. Roma Johannes III, papa 63"*, sedit annis fere 14. Qui zclesiam Philippi et Jacobi apostolo- A D VARI JE LECTIONES. *5' missus Constantinopolim missus f. 59 i. M. Herimannus habet : constanter cum augusto pro fide alio atramento. alio atramento. 1"? hec omnia eadem manu addita. quuntur, alio atramento, loco annorum 555 et 556 scribuntur 1. 1609 1, 3. y, 3. e. alio atramento. — Christi decertavit. "9 VI. corr. Va. 1. 7' XIIII c. c. 3 eonstantinopili 1. !"4 cox addita. "5 qua se- 16 moo semiabscisa 1 deest 2. !''"" eta. e. alio atramento. 1331 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1332 rum, quam.decessor ejus Pelagius ceperat, perfecit A celo in terram cecidit. In Hispania Richaredus, Le- et dedicavit. 567. Narses pàtricius, qui multum pro re publica laboraverat, a Justino augusto injuriis lacessitus, Longobardos, in Pannoniis hiàbitantes, ad vastan- dam et possidendam Italiam invitavit. Multa prodi- gia et precipue ignes acies in czelo visae sunt. 568. Longobardi rege Alboino mense Aprili Vene- tiam ingressi, eam paueis civitatibus exceptis sibi subjieiunt. — 569. Alboinus rex cum Longobardis Liguriam in- vasit, Mediolanum et alias plerasque urbes cepit, Pa- piam plus triennio obsedit. 570. Alboinus plerasque in Tuscia urbes cepit. Sanctus Vedastus episcopus decessit. 571. Papienses regi Alboino ad deditionem ve- niunt. Narses patricius obiit. 574. Alboinus rex Longobardorum per insidias conjugis su: apud Veronam ab armigero suo occi- ditur. 575. Constantinopoli Justinus imperator post multa mala sua in amentiam versus, obiit. Pro quo Tyberius Constantinus, qui et ipse mente capto pa- latium rexerat, regnavit annis 7, vir Deo devotus. 576. Sanctus Germanus Parisiorum episcopus migravit ad Dominum. 578. Roma Benedictus, papa 64"s, sedit annis 4, mensibus 2. A quo beatus Gregorius de monasterio ablatus et diaconus ordinatus, Constantinopolimque apocrisiarius missus, Euthieium ejusdem urbis epi- scopum in fide resurrectionis errasse Tyberio au- C gusto prasente convicit. Ubi etiam episcopis mora- lia in Job, venientibus ad eum monachis suis, scri- bere compulsus est. 579. Magna aquarum inundatio et illuvies, fulmi- na, terrze motus, homines terruere. 580. Cometa die pascha visa. Suessionis celum - ardere visum est. Pestilentia ingens fit. 581. Hoc tempore, exercitus Tyberii imperatoris Persas potenter superavit. 582. Constantinopoli Tyberius, omni laude dignis- simus, obiit. Pro quo Mauricius regnavit annis 21. " Rome Pelagius II, papa 655, sedit annis 10, mensi- bus 2. Hie templum sancti Petri tabulis argenteis - deauratis texit, et alia multa bona. 583. Hildebertus rex Francorum, acceptis 50,0005us solidorum auri a Mauricio imperatore, ut Longo- bardos de Italia pelleret, eum eisdem pactum firma- vit, et imperatori pecuniam requirenti nec respon- sum reddidit. 584. Guntramnus rex in suburbano Cavillonensi monasterium sancti Marcelli construxit. 585. Hilperieus rex Francorum per insidias inter- emptus, Parisii sepelitur. 586. Longobardi Autharium regem sibi consti- tuunt. 587. Globus igneus scintillans et quasi rugiens e vigildi regis Gothorum Arriani filius, post. mortem. patris rex effectus, a Leandro Hispolitano episcopo eum tota gente Gothorum ad eatholieam fidem con- vertitur. 588. In Hispania heresis Arriana destruota, et sin-. odus Toletana collecta est industria Leandri epi- seopi et Richaredi regis. Cesara regina, uxor Au- nulfi regise Persarum, occulte baptizata, postmodum et suum maritum eum tota gente sua apud Anthio- chiam se baptizare persuasit. à; 589. Hildibertus rex sororem suam, Authario regi Longobardorum promissam, regi Gothorum, qui nuper catholieus faetus est, in matrimonium tra- didit. 590. Tuniea domini Salvatoris a Symone quodam, Judeo tormentis coacto monstrata, a Gregorio An- tiocheno, Johanne Constantinopolitano, et Thoma Jerosolimitano, et aliis pluribus episcopis, jejunio triduano celebrato, in areha marmorea in oppido Zaphad inventa, summo eum honore Jerosolimam allataest. 591. Rex Longobardorum Theodelindam, regis Bajoariorum filiam pulehram et piam, duxit uxorem. 592. Ingens mortalitas faeta est, in qua primo Pelagius papa, deinde innumeri extineti sunt. Et beatus Gregorius, tune Romane zeclesi:e arehidia- conus, constitutis letaniis et plaga cessante, papa 6675 ordinatus, doctrina et actibus eunctis merito praeferendus apostolieis, sedit annis 13, mensibus 6, diebus 10. Qui statim inter alia multa librum pa- storalem egregio edidit stilo. Hie quoque super eor- pus beati Petri eyborium fecit, et missas celebrare instituit, itemque sancti Pauli, similiter ef sez capi- tula synodica scripsit 78, 593. Siecitas magna et fames facta est, et insolita locustarum magnarum multitudo. 594. Item loeustarum multitudo frugibus nocuit. 595. Gregorius papa sinodum 24 episcoporum ad Sanetum Petrum colligit, indictione 14. 596. Sanetus Columba presbiter et abbas, post multa mirabilia in insula Hii juxta Hiberniam, mi- gravit ad Dominum, anno etatis 70?. Hoc tempore beatus Gregorius papa missis doctoribus Augustino, p Mellito, Tohanne et aliis, Anglorum gentem in Bri- tannia ad fidera Christi convertit. 597. Hildebertus rex Francorum obiit. 598. His temporibus cum Romanus patricius ali- quot urbes a Longobardis dudum captas per dedi- tionem recepisset, et ob id Agilolfus rex Italiae et ipsi Roma infesto exereitu immineret, studio saneti papze Gregorii et suffragio Theodelindc religiose re- ginz, pax utrimque facta est. 599.'His temporibus monasterium sancti Benedieti in castro Cassino situm, fugientibus ex eo mona- chis, a Longobardis omnino destructum et desola- tum est. VARLE LECTIONES. 58 et VI c. 8. s. alio aframento. 4333 PAPPEND. III, — MONUMENTA GREGORIANA. 1334 600. Gregorius papa Lundoniz :79 et Eboraei epi- A octavam. lectionem, nocturnorum ipse cantavit, quo scopos in Britannia, misso pallio, metropolitanos esse decernit, indictione 4. Clades glandolaria mul- tas civitates afflixit. 602. Mauricius imperator Focam, rei publiez utilem, prineipem militize fecit, Globi ignei in. ezelo visi sunt. 603. Constantinopoli Foeas Maurieium imperato- rem turpiter interfecit, et ipso pro eo annis 8 re- gnavit. Corpus sancti Vietoris martiris, qui eum beato Urso Solodori passus est, apud Genvensem urbem divina revelatione in loculo argenteo inveni- tur, et miraculis declaratur. 604. Etherius Lugdunensis archiepiscopus obiit, eique Secundinus successit. - 605. Beatus papa Gregorius et doctor sancetissi- . mus migravit ad Dominum indictione octava. Post quem eessante episcopatu mensibus plus quinque, Sabinianus 159 papa 67"5, sedit anno uno, mensibus 5. Et post hunc item cessavit episcopatus anno fer- me uno, quia de Constantinopoli legatio imperialis expeetabatur. Hoe anno synodus nefaria Cavillonis congregata, et beatus Desiderius Viennensis archi- episcopus injuste deponitur et exilio damnatur. 606. Fames Romae facta, et pax eum Longobardis in annum unum. Mense Aprili et Maio cometa vi- detur. 608. Rom: Bonifacius III, papa 68'5, sedit men- sibus fere 9. Post quem item cessavit episcopatus mensibus 10. Hie quia Constantinopolitana zeclesia primam se scribebat, apud Focam augustum opti- nuit, ut Romana celesia omnium caput ceclesiarum decerneretur. Hie quoque synodum 72 episcoporum Romxee collegit. 609. Rome Bonifacius IV, papa 69"5, sedit annis 6, mensibus 8. Et post hunc cessavit episcopatus mensibus fere 7. Hie apud Focam augustum tem- plum omnium idolorum, quod Pantheon vocabatur, obtinuit, et in honore sanctze Mari: et omnium san- etorum dedicavit 3. Id. Maii et Sanetze Marice ad Martires appellavit, festivitatemque omnium san- ctorum Kal. Novemb. celebrari constituit. fTujus 13! pape tempore quidam cecus Rome legitur conten- disse contra Judeos de virginitate sancte Maric. Cui cum. Judei objicerent, eur matrem. Christi tanto- pere defenderet, qui ipsum illuminare mon posset. : « Triduum, inquit, expectate, et magnalia Christi vi- debitis in me. » Erat autem post triduum purificatio sancte Marice, qua festivitas eo tempore Rome non ut modo ad. Sanetam Mariam Majorem, set ad. San- etam Mariam ad Martyres celebrabatur. Ad quam dum domnus papa et- Judeos. et christianos in eadem sol- lemnitate convocasset, affwit et cecus et responso- rium a se compositum id est : « Gaude, Maria » '*? ad decantato et errorem Judeorum confutavit et. 4pse lu- men, recepit, osa. interveniente cujus virginitatem in eodem responsorio defendit. Beatus Desiderius Vien- nensis archiepiscopus de exilio revocatus, factione - Brunnihildis et Theoderici lapidatus, post obitum miraculis claruit. i] 610. His temporibus Perse multas provincias Ro- manis auferentes, Jerusalem eruce Domini spolia- verunt. 611. Eraelianus Foeam augustum regno privavit, filioque suo Eraclio illud eoncessit, qui regnavit an- nis 26. Beatus abbas Columbanus, sancti Galli ma- gister, a Luxoviensi cenobio a se constructo, moli- mine Brunnichildis pulsus, sanctum ibi Eustasium B pro se reliquit abbatem. c 612. Beatus Augustinus Anglorum archiepiscopus migravit ad Dominum. Sanetus Columbanus a Luxo- vio pulsus, concessu Theodeberti regis Brigantium venit, ibique triennio mansit. 613. In Hispania mortuo Betterico, Sisebodus rex efficitur Gothorum. 614. Eraclius imperator Constantinum filium im- perii consortem fecit. Beatus Columbanus de Bri- gantio pulsus, febricitantem ibi Gallum reliquit ; ipse- que in Italiam veniens et benigne ab Agilolfo rege susceptus, cenobium Bobiense construxit. Sanctus quoque Gallus solitudinem celle sud ineolere cepit. 616. Hoc tempore Ysidorus Spalensis episcopus clarus in Hispaniis habetur. Brunnihildis iniquis- sima, equis indomitis alligata, jussu Sigiberti regis Franeorum digna morte periit. Praedietus Ysidorus hueusque adbreviationem temporum perduxit. 617. Rome Deusdedit, papa 70'5, sedit annis 3, mense fere 1. 618. His !*? tempóribus Jerosolima inter alias Palestinze urbes a Chosdroe rege Persarum capta, et crux dominica in Persidem abdueta est. 620. Roma Bonifacius V, papa 71"5, seditannis 5, vir valde mitis et pius. In Britannia defuncto saneto Laurentio archiepiscopo, Mellitus successit. Magun- dat magus, genere Persa, ad fidem Christi conver- sus et Anastasius dictus, Jerosolimis mirz sanctita- tis monachus efficitur. 622. Bertrudis /* regina, uxor Lotharii regis piissima bonze memorize, obiit. 623. His temporibus bzatus Attala et post hunc Bertolfus Bobienses abbates, et sanctus Gallus ela- ruerunt 185, 624. In Britannia defuncto Mellito archiepiscopo, successit Justus. Qui sequenti anno beatum Pauli- num ordinans episcopum, Anglis illis qui adhue pa- gani erant pradicatorem et doctorem misit. 625. Rom: Honorius, papa 72us, sedit annis 13, VARUE LECTIONES. "? lugdunc superscripto lundonie t1. !*? s. Herimannum emendavit. 13! Hujus — defendit alio atramento in margine addita 1. p. in loco raso; ita moster ex Gestis pontt. Romanorum 182m. 1. 9? Àec alio atramento in loco raso. Fortasse auctor primo Herimanni sententiam de terramotu, etc. scripserat, recor- datus sancta crucis abreptionem jam a. 610 referri. *9* Gertrudis littera G minio scripta 1. — *9^ voz in loco TQSO. * 1339 qui.multis bonis operibus abundavit. 627. In Britannia Eduinus rex Anglorum a Paulino episcopo conversus, cum gente sua baptizatur, anno adventus Anglorum in Britanniam pene 1809. 628. Beatus Anastasius monachus multa pro Chri- sto tormenta passus, tandem in Perside a rege Cho- sdroe cum aliis 70 strangulatus, martir efficitur. Ipso anno Eraelius imperator Persidem petiit, victo et oeciso Chosdroe, dominicam crucem Jerosolimam revexit. Y 630. Lotharius rex Franeorum fortis, pius et reli- glosus, obiit, anno regni 45?. 631. Dagobertus rex Francorum, saneto Arnolfo Metense episcopo et Pipino majore domus utens consiliariis, nimio amore justieize 196 flagravit. 632. Pax perpetua inter Eraelium imperatorem et Dagobertum legatis mediantibus paeta est. 633. In. Britannia Eduinus, rex Anglorum paci- fieus et pius, a paganis regibus interimitur. 634. Oswald filius Edilfridi christianissimus, paueis collectis et adorata cruce quam erexerat, interfectores Eduini regis superavit, ipseque 8 annis regnavit. 635. His temporibus eum Sergius Constantinopo- Iitanus, apnitente Cyro Alexandrino heresim acepha- lorum 187 instaurans, unam in Christo divinitatis, et humanitatis. voluntatem et operationem dog- matizasset , ipsumque imperatorem seduxisset, ab apostolica sede damnatus est. 637. Constantinopoli. Eraelius imperator a Sergio Constantinopolitano episcopo in haeresim, ut aiunt, inductus obiit. Pro quo Eraelonas eum matre Mar- tina annis 2: regnavit. 638. Rom: defuneto papa Honorio, cessavit.sedes apostoliea annum 1, menses 7, dies 14, quia Con- stantinopoli-auetoritas imperialis morte principum nutabat. Quo tempore Lateranensis thesaurus dis- iraetus est. 629. Constantünopoli mortuo Eraelona impera- tore, frater ejus Constantinus regnavit mensibus 6. 640. Constantinopoli post mortem Constantini, filius ipsius, Constantinus, qui et Constans, regnavit annis 28. Rome Severinus, papa 73"5, sedit^men- sibus 2, diebus 4; post quem. cessavit episcopatus mensibus 5. 641. Roma Johannes IV, papa 74'5, sedit anno 1, mensibus fere 10; qui missa pecunia, multos ca- piivos in Histria et Dalmatia a barbaris redemit. 642. Roma "Theodorus, papa 75"5, sedit annis 6, mensibus fere 6. Hie eorpora sanctorum Primi et Filieiani levavit, et hereticos damnavit. In Britannia Oswald rex Anglorum piissimus, contra Pendanum regem paganum pugnans occubuit, et plurimis post mortem miraeulis claruit. Pro quo frater ejus Oswi regnavit annis 28. 644. Sanetus Paulinus, Eboracensis episcopus et AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. * B 1336 A doctor Anglorum, anno episcopatus vicesimo mi- gravit ad Dominum, 6 Idus Octobris. 645. Hoc tempore Pyrrus Constantinopolitanus, Sergii et in sede et in heresi successor, eum a Theo- doro papa dudum damnatus, ex Affrica Romam venisset , et fictam penitentiam satisfaetionemque: simulasset, benigne susceptus et reconciliatus est. Postea vero domum reversus, et errorem repetens, denuo ab ipso papa depositus, damnatus et anathe- mizatus est. 646. His temporibus beata virgo Gerdrudis, filia Pipini, soror Grimoaldi majorum domus, Nivalensis cenobii mater, virtutibus claruit. Hujus soror Begga et ipsa religiosa, Angiso sancti Arnolfi filio nupsit, cui etiam Pipinum juniorem peperit. 647. His temporibus eum Paulus Constantinopo - litanus Pyrri successor heresim non solum non di- mitteret, set augmentaret, ipsumque imperatorem eum aliis seduceret, nee a domno papa admonitus. et inerepatus resipisceret et ipse indentidem dam- natus est. 648. Tempore Constantis imperatoris gens Sar- racenorum crudelissima multas provincias va- stavit. 649. Rome Martinus, papa 76"$, sedit annis 6, mensibus fere 2. Quo tempore Paulus Constantino- politanus, ipso imperatore Constante sedueto, legatos apostolie:e sedis pro heresi eum arguentes carce- ribus et exiliis afflixit, et catholieis ubicumque potuit persecutionem excitavit. 650. Martinus papa indietione nona sinodum Rome 105 episcoporum colligit, in qua Cyrum, Sergium, Paulum eum sequacibus erroris dam- navit. 651. Beatus Aidanus Seottigena '5* episcopus et doctor Anglorum, 2. Kal. Sept. decessit. 652. Hoe tempore Olimpius exarchus a Constante imperatore Italiam missus, eum domnum papam ceterosque in fide catholiea unanimes depravare eisque nocere non posset, tandem eum papa paei- ficatur. 653. In Britannia Honorius Anglorum archi- episcopus obiit, pro quo Deusdedit 10 annis preefuit. 654. Beatus papa Marünus jussu Constantis, . p heretiei imperatoris, in basiliea Salvatoris quae Constaptiniana dieitur, comprehensus, et Constan- tinopolim perduetus, eum flecti nullatenus posset, exilio in Cersona damnatus est. ; 655. Martinus papa in exilio migravit ad Domi- num, ibique sepultus miraculis claruit postmodum; pro quo Roma Eugenius, papa 77"5, sedit annis 2, mensibus fere 10, vir benignus et mitis. In Britannia Pendan rex Merciorum paganus, ab Oswi rege, sancti Oswaldi fratre, victus interiit, et gens Mer- ciorum Christi (idem accepit. 656. Petrus Constantinopolitanus quasi satisfa- VARUE LECTIONES. 185 amore Justina edi. — "^? aeephorum 1. :88 sottigena 1. 1337 ^ APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. r 1338 ciens pro fide sua, misit Romam sinodieam epistolam A qui porticum saneti Petri marmore stravit. Cometa valde obseuram et dubiam, set a domno papa et &eclesia Romana non est accepta. x 657. Roma Eugenio papa defuncto, cessavit epi- scopatus mensibus 2. : 658. Roma Vitalianus, papa 78"5, sedit annis 14, mensibus 6. *?9 Qui literis ex more Constantinopo- lim missis in sede confirmatus, clesiam Romanam insigniter rexit. 659. Constantinus, qui et Constans, imperator saneto Petro donaria preciosa Romam misit. 660. In Italia defuneto rege Longobardorum Ha- riberto, duo filii ejus Godabertus et Pertharich regnum inter se dividebant, quorum uno occiso, id est Godaberto, alteroque fugato ad Hunos, Gri- moaldus dux Beneventanus regnum eorumdem P obtinuit. - 661. Hoc tempore Partharich de exilio reversus, iterum in exilium ire est compulsus. 662. Constantinus, qui et Constans, Italiam con- tra Longobardos venit, set nichil profecit. 663. Constantinus imperator Romam venit, et a Vitaliano papa honorifice susceptus, sancto Petro pallium auro textile obtulit; set euncta pene orna- menta urbis '9? abstulit 199. 664. Eclipsis solis 5 Nonas Maii facta. In Bri- tannia a Scottis et Anglis quaestio de pascha venti- latur, et Scotti a Wilfrido presbitero rationabiliter vieti sunt, qui postea episcopus ordinatur (v. a. 678). 665. Angli ad Vitalianum papam pro episcopo et ( doctore postulatum Romam mittunt. 668. In Sicilia Constantinus imperator, qui et Constans, post multas depredationes per provincias actas, tandem a suis in balneo peremptus est; pro quo Constantinus ejus filius regnavit annis 17, im- perator sane eatholieus et pius. Hoe anno Theodo- rus arebiepiseopus a Vitaliano papa ordinatus, et cum Adriano abbate ad Anglos missus, multis et verbo profuit et exemplo. 669. Sarraceni Siciliam vastant. 670. In Italia mortuo Grimoaldo Longobardorum rege, Pertharieh regnum paternum 17 annis ob- tinuit, 672. Rom:ze Vitaliano papa defuneto indictione 15, post 2 menses Adeodatus, papa 79«5, sedit annis 4, mensibus 2; vir valde mitis et pius, qui multa edificia Rom: construxit. 673. Hoc anno Theodorus Anglorum archiepisco- pus sinodum utilem collegit. 674. [Dagobertus 7»9* rex Francorum, praecipuus ecclesiarum Dei venerator, obiit, Regnavit an- nos 44. Parisius sepelitur. ] 676. Rome defuncto Adeodato papa, post men- se8 4 112 Donus, papa 80"5, sedit anno 1, mens. 5; per 3 menses visa. 677. /Eclesia Ravennas, qua autocephaliam sibi usurpans a Romana desciverat, Dono papa se ite- rum subjecit. 678. Rome defuneto Dono, post 2 menses Agatho, papa 81 , sedit annis 2, mensibus 6. ?9* atseG) pontt. Rom.) Hie papa apud. imperatorem effecit, ut quantitas relevaretur, qua pro ordinatione pontificis solita erat dari; ita tamen ut decretum generale de electione papa prius ad imperatorem mitteretur, quam ille consecraretur. Wilfridus Anglorum episcopus ab Egberto rege sede sua pulsus, multos in exilio ad Dominum convertit. 679. Constantinus augustus legationem Romam misit, et ut pro confutandis hereticis sinodus apostolica auctoritate Constantinopoli. fieret, postu- lavit. Agatho papa sinodum 120 episeoporum Roma collegit, et hereticos unam in Christo operationem dogmatizantes damnavit. 680. Eelipsis lune, et magna mortalitas Roma facta. Agatho papa legatos Constantinopolim misit indietione 9. Qui honorifice ab augusto. suscepti, sextae sinodo universali 150 episcoporum prefue- runt, et convietos hereticos, unam in Christo vo- luntatem et operationem asserentes, damnaverunt, 193 ef 9 capitula conscripserunt. 'Theodorus Anglorum archiepiscopus sinodum collegit. 681. Constantinopoli sexta sinodus universalis 150 episcoporum indictione nona mense Februario aeta, et Maeharius Antiochenus sequacesque erroris damnati sunt. Quibus damnatis, subito plurimae aranearum tele in basilica coram omnibus cecide- rant, heretieas nugas dejeetas esse portendentes.: Agatho papa decessit. 682. Romae defuncto Agathone papa, cessavit episcopatus anno 1, mensibus 7. 683. Rome Leo 1l, papa 82"*, sedit mensibus fere 11; vir per omnia eruditissimus et piissimus, qui sua decreta fecit, plurima egregie scripsit, do- cuit, et constituit. Sanetus Cudbertus Lindiufar- nensis zclesid episcopus, Britanniam multis virtu- tibus decoravit. 684. Rome defuncto Leone, cessavit episcopatus anno fere 1. Post quem Benedietus II, papa 83'5, sedit mensibus 10 vir satis laudabilis. Cometze ap- parent. 685. Rome post pascha defuneto Benedicto, ex- aetis plus duobus mensibus Johannes V, papa 84'5, sedit anno 1. Qui prius archidiaconus, legatus in sexta sinodo apostolice sedis fuerat. Constantino- poli Constantino imperatore defuncto, filius ejus Justinianus regnavit annis 10; qui heresi pollutus, orthodoxis est infestus. VARLE LECTIONES. 159 VIT, corr. VE 1. !9? 4n loco raso. 19: hic in codice 1. alia manu et alio atramento inserta. Historic tam Dagoberti I. quam II. repugnant ; in codice 9. eadem ac reliqua manu leguntur ; adsunt et in 3. ^9? hrec atio atramento in marg. 1. anno 677 adsignat 2. 193 ef. VITII c. c, alio atramento. 1339 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1340 686. Romse defuncto Johanne, post 3 menses A Leonem et Tyberium imperii pervasores occidit. Conon, papa 85'5, ordinatus, sedit mensibus 11, vir item laudabilis. In Britannia sanctus Johannes Hagustaldensis episcopus elarus habetur. 687. Roma defuncto Conone exactis fere 3 men- sibus, Sergius, papa 806"5, sedit annis 13, mens. fere 9. Qui in fide catholica fortis, persecutionem ab augusto Justiniano passus est. Vir quippe san- ctus et omnibus bonis intentus. 688. Ceadwal rex oceidentalium Saxonum, ad fidem Christi conversus '9$ Romam 94 venit, et in sabbato sancto paschae a Sergio papa baptizatus et Petrus vocatus, inibi in albis defunetus, ab ipso papa summo honore tumulatus et epithaphio deco- ratus est. 689. In Italia Alachis dux tyrannidem invasit, et B maxime clericos insequitur. 690. 'Theodorus venerabilis Anglorum archi- episcopus, anno adventus sui in Britanniam 239?, eetatis.vero 889, decessit; qui librum penitentialem satis utilem conseripsit. ! 694. His diebus duo Angli presbiteri, dum Saxo- nibus praediearent, martirio coronati, et miraculis declarati, a Pipino Colonice sunt tumulati. 695. Constantinopoli Justinianus imperator here- tieus a Leone et Tyberio abscisis naribus regno expulsus est, et ipse Leo regnum 3 annos obtinuit. Vir sanetus Willibrordus, a Sergio papa archi- episeopus ordinatus et Clemens vocatus, genti Fre- sonum preedieans, virtutibus claruit. 696. Sergius papa, Domino revelante, capsam cum portione dominice crucis invenit. 697. In Britannia sanctus Cudbertus, ex ana- choreta. episeopus, migravit ad Dominum post multas virtutes; cujus vitam Beda presbiter de- seripsit. 698. Constantinopoli Tiberius imperium inva- dens, Leonem imperatorem 7 annis quibus ipse post hune regnabat in carcere tenuit. 699. Hoc tempore sinodus Aquilegiensis facta, et quidam qui concilium quintum universale nolue- runt recipere, a Sergio papa correcti sunt. 701. Roma defuneto Sergio, Johannes VI, papa 87*5, sedit annis 3, mensibus 2. 703. Beda presbiter Anglus, vir doctus, usque hue ehronica minoris libri de temporibus perduxit. Hoc tempore eum Gisulfus dux Beneventi Campa- niam vastaret et captivos abduceret, a Johanne papa pacem postulante dona accipiens, captivos red- didit. 704. In Britannia Edilred rex Mertiorum, reli- cto 795 regno '95, monachum se fecit. 705. Constantinopoli Justinianus imperator auxi- lio 'Terbelli regis Vulgariorum imperium recipiens, VARULE 196 hee eadem mamu addita. :99 Roma—menses IX priüus, ut in Herimanno, anno 714 adsignata erant 1. 1:94 supra lin. — * 99 in loco vaso. in loco aso. XVII cap. c. alio atramento. Gallieinum patriarcham excecatum Romam misit, et in loeo ejus Cyrum abbatem, qui se in Ponto exu- lem aluerat, promovit. De hoc imperatore fertur, quod quotiens a detruncatis naribus profluum ter- serit, totiens aliquem de inimicis suis perimi jusserit. Rom Johannes VII, papa 88"5, sedit annis duobus, mensibus fere 8, vir faeundus et eruditus. San- etus 196 Heddi episcopus migravit ad Dominum. 706. Johannes papa oratorium sanete Marie ad Sanetum Petrum construxit, et multas ceelesias or- navit. 707. Hoc tempore Haribertus rex Longobardo- rum possessionem alpium Cottiarum, dudum a Longobartis captam et detentam, per privilegium aureis literis seriptum sancto Petro Johannique pa- pee reddidit. 708. Romse Sisinnius papa 89"* ordinatus, in-- gravescente podagra, 20 tantum diebus supervixit. Post quem Constantinus papa 90'* effectus, sedit an- nis 7, diebus 15. 709. Conredus rex Merciorum, et cum eo Offa regius juvenis, filius Sigiheri regis, relictis regnis - Romam veniunt, ibique monachi effecti, non multo post obierunt. Wilfridus Anglorum episcopus obiit, cui Acca successit. 710. Adrianus abbas venerabilis, anno ex quo a Vitaliano papa in Britanniam eum Theodoro arehi- episcopo missus est 41? obiit. Hildebertus rex Fran- corum obiit, pro quo Dagobertus annis 5. 711. Constantinopoli Philippieus imperator faetus, Justinianum imperatorem occidit, et ipse annum unum et sex menses regnavit, catholieos perse- quens, hereticis favens. (Cf. Gesta pontt. Rom.) Unde *97 et a Constantino papa '9* anathematizatwr. Quapropter regni principibus eun pro excommunicato devitantibus, regium diadema deponere compellitur. 712. Heribertus rex Longobardorum moritur, pro quo Liudprandus. 713. Constantinopoli Anastasius Philippieum ocu- lis et regno privavit, et ipse annis 3 regnavit. : 714. 'Anastasius imperator missis Constantino pape litteris, se catholieum deelaravit. Pipinus fi- lius Ansigisi, nepos saneti Arnolfi, major domus et j dux Franeorum, anno regni 27? obiit ; pro quo filius ejus Karolus regnavit annis 27. 715. Roma 799 defunto Constantino papa, Gre- gorius II, papa 91"5 *9, sedit annos 15, menses 9, qui 99 17 capitula conscripsit (1277). Dagobertus junior, filius Hildeberti, rex Franeorum obiit, pro quo Helperieus, qui et Daniel. 716. Egbertus vir sanctus, natione Anglus, Seot- tos legitime pascha celebrare docuit. Constantino- poli Theodosius imperator faetus anno r regnavit. LECTIONES. 1:97 hec alio atramento. | *95 qua sequuntur, 9? pp. X CI e£ qui NOTA. (1277) A. 714 apud Herimannum. / 1341 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1342 Qui Anastasium imperatorem pugna vietum, presbi- A Favarias, ex Augensibus fratribus instructa sunt. terum ordinari fecit. 717. Romz Tyberis-supra modum inundans, multa zedifieia subvertit. Hoe tempore Winfridus, qui et Bonifacius, genere Anglus, Germanic genti- bus verbum salutis pradieat auctoritate Gregorii papa. 4 718, Constantinopoli Leo imperator annis 9 re- gnavit, Cujus tempore Sarraceni Constantinopolim obsidentes triennio, tandem divino auxilio, fame, peste, ferro repelluntur. 719. Sanctus Bonifaeius a Gregorio papa Mogon- tiaci archiepiseopus ordinatus, multis gentibus pro- fuit verbis et exemplis. 720. Mortuo Helperieo, Teoderieus filius Tago- berti rex a. Karolo constituitur. Sanctus Othmarus cellae saneti Galli primus abbas constitutus, 40 an- nis rexit. 721. Karolus Reginfredum vicit, Andegavis urbem vi cepit, Sanetus Johannes Hagustaldensis episcopus obiit. 722. Karolus Alemanniam et Bajoariam subegit. 723. (BEn.E Chron.) Hoe tempore corpus sancti Augustini de Sardinia in Tieinum a Ludbrando translatum est, 724. Karolus transito Ligere Aquitaniam vastat. Sanetus Pirminius abbas et chorepiscopus a Karolo Augie insula prefectus, serpentes inde fugavit, et cenobialem vitam ibi instituit, annis 3. ?9' Choros grece, regio latine dicitur, unde chorepiscopus, id. est regionalis episcopus, qui per regiones discurrit. 725. Sarraceni Gallias vastant prieda et incendio. 726. (Cf. ErNnAnRDI Vitam Karoli, e. 1.) Karolus Sarraeenos una cum rege eorum prostravit. Huc usque Beda venerabilis presbiter chronica sua perduxit in majori libro de temporibus. Hue 29? usque regnum Romanorum; exhine Francorum supputatur. Karolus Pipini filius, cum jam princi- patum major domus 12 annis tenuisset, posthac eundem principatum 15 annis obtinuit, regibus ta- men in Francia, set parva dignitate regnantibus. 727. Karolus Burgundiam petens, eam sibi sub- egit. Sanetus Pirminius ex Augia pulsus, Etonem pro se constituit abbatem, et ipse Alsatiam, alia instru- cturus ccenobia petiit. 728. Karolus Aquitaniam sine bello recipit. 729. Sanctus Egbertus presbiter Anglus obiit, anno etatis 90, die pascha, id est 8 Kalend. Maii. 730. Sarraceni Avinnionem urbem capiunt, et cireumquaque regiones devastant. 731. Karolus Avinnionem, cesis Sarracenis, vi expugnatam recipit. Beda presbiter et monachus natione-Anglus, doctor eximius, obiit 7 Kal. Jun. Rom: Gregorius III, papa 92'* *0? sedit annos 10, menses 9. Tria cenobia, id est Altaha, Mourbach, 732. Karolus Gothiam invadit. h 733. Karolus exercitum Sarracenorum de Hispa- niis venientem delevit. i 734. Augia Eto abbas, Kebam successorem relin- quens, ipse Argentoraci ??* episcopus promotus, non longe post sui nominis Etenheim cenobium con- struxit. 735. Karolus item deletis Sarracenis victor re- diit. 736. Karolus Gothos petiit, et inde victor rediit, Audoinus episcopus obiit. Augice defuneto post 2 an- nos Keba, Ernfredus Augie abbas et Constantiae episcopus effectus, 10 annis preefuit. 737. Karolus Saxones victor fecit tributarios. 739. Karolus totam Provinciam sus subjicit di- tioni. 740. Vietis cireumquaque hostibus, pax et quies regno Francoruum facta est per Karolum. 741. Roma Zacharias, papa 93"5,sedit annos 10, menses 4. Karolus moritur Carisiaci, et apud San- ctum Dionisium sepelitur ; pro quo filii ejus, diviso inter se regno Francorum, majores domus prefue- runt, Karlomannus anni$ 6, Pipinus annis 10. 742. Karlomannus et Pipinus duces Aquitanic et Suevic; rebellantes eito ceomprimunt 295, 744. Fuldense cenobium in saltu Bochonia a san- eto Bonifaeio archiepiscopo fundatum est. 745. Karlomannus eum fratre Saxoniam rebel- lantem vastavit. N 746. Sanctus Bonifaeius annuente Karlomanno, auctoritate Zacharie papa? duos in sua parrochia episcopatus faeit, Wirziburgensem seilicet, eui san- ctum Burchardum, et Eiehstensem, eui sanctum Willibaldum, conprovinciales suos, primos episeo- pos ordinavit. Sidonius, Augie monachus, quintus ei loco abbas, Constantizeque episcopus facetus, prae- fuit annis 13; qui cellam quoque saneti Galli am- biens, iniquis prineipibus in damnatione sancti Oth- mari abbatis consensit. 747 Karlomannus pro Dei amore mundo abre- nuntians, in eastro Cassino monachum se fecit. 750. Pipinus Griphoni 12 comitatus in partibus Neustrio dedit. 751. Pipinus missis Romam legatis, Zachariam papam de regno Franeorum et ignavis ejus regibus consulit. 752. Auctoritate Zachario pape, et non multo post Stephani 94!, qui eidem in pontifieatu 6 annis successit, deposito ae detonso rege Hilderico, Pipi- nus rex Francorum electus, et Suessionis a sancto Bonifaeio archiepiscopo unctus, regnavit annis 17. Audogarius primus Campidonensis cenobii funda- tor et abbas, locum illum ineolere eepit. 753. Pipinus rex Saxoniam vastat, ibique Hildi- VARLE LECTIONES. ?*! hec alio atramento in marg. — 29? hac. voce incipit. Gottw. 203 je et hinc inde usque ad a. 872 nu- merus paparum alio atramento additur . *"? vel argentinas glossa 1. ?9* hinc linea erasa est 1. 1343 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1344 garius Coloniensis archiepiscopus estoccisus. Ste- A Parisius obiit, anno zetatis 54?. Pro quo filii ejus phanus papa pro auxilio contra Haistulfum Longo- - bardorum regem poseendo ad Pipinum regem in Franciam venit, et filios ejus Karolum et Karloman- num Parisius reges unxit. 754. Sanctus Bonifacius Mogontiacensis archi- episcopus eum Fresonibus preedicaret, martirizatus est ab eis, anno episcopatus 365, et apud Fuldense cenobium sepultus. Pro quo Lullus archiepiscopus praefuit annis 32. Karlomannus frater Pipini, cum ad eum pro dissuadenda expeditione Italica venire vellet, Lugduno obiit. Pipinus Italiam cum exercitu petens, Haistulfum regem Papia obsessum obsides dare et res sancti Petri sub sacramento reddere co- egit. Stephanus papa duee Jeronimo, Pipini fratre, Romam rediit. 755. Haistulfus saeramentum contemnens Romam obsidet, omnia cireum ferro et igne vastans. Pro qua re papa legatos per mare ad Pipinum pro auxi- lio misit. 756. Pipinus rex iterum Italiam petens, Haistul- fum Papia obsidet, et Ravennam aliasque urbes per- vasas eum sancto Petro et domno pape per legatum reddere compulit. 757. Constantinus imperator inter alia munera Pipino regi etiam organum misit. 758. Roma Stephano papae Paulus 95"* successit, annis 10. 759. Waifarius tyrannidem in Aquitania exercuit. Sanetus Othmarus abbas a Warino et Roudhardo . consensu Sidonii episeopi inique damnatus, et in in- sulam Rheni Stein relegatus, migravit ad Dominum. Cujus abbatiam cum Sidonius episcopus et abbas temerarie invasisset, ante altare sancti Galli proflu- vio ventris obiit. Pro quo Johannes Augiensis mo- nachus episcopatum et utramque abbatiam accipiens, praefuit annis 21. Qui primum Romanze sedis privi- legium Augia: ab Adriano papa impetravit. 760. Pipinus Aquitaniam seu Wasconiam invadit, et Waifarium injuste usurpata sub sacramento red- dere coegit. 761. Waifarius iterum tyrannidem ex ercuit. 762. Pipinus rex cum Karolo filio suo Aquitaniam petens, multas urbes ibi cepit. 764. Pipinus magnum conventum Carisiaci ha- buit. 765. Roudgangus Metensis 2*6 archiepiscopus cor- pora sanctorum Gorgonii, Naboris et Nazarii a Paulo papa impetravit. 766. Corpus saneti Gorgonii in Gorzia cenobio, saneti Naboris in Nova Cella, sancti Nazarii in Lau- resham conditum est. 767. Rom: Paulus papa obiit, pro quo Stephanus 96'5 sedit annis 4. 768. Pipinus subacta Aquitania, 8 Kal. Octob. : diviso regno , Karolus Magnus annis 46, et Karlo- mannus 4 annis, regnaverunt. 769. Corpus saneti Othmari abbatis post decem annos, in insula qua obiit, incorruptum inventum, ad monasterium sancti Galli translatum est. 770. Karolus filiam Desiderii regis Longobardo- rum uxorem duxit, set postea repudiavit. 771. Karlomannus obiit, et Remis sepelitur. Ka- rolus magnam synodum colligit. 772. Karolus Saxones petit ; unde acceptis obsi- dibus rediit. Romae post Stephanum Adrianus I, papa 97'5, sedit annis 24. 773. Karolus ab Adriano papa pro defensione re- rum saneti Petri rogatus, Italiam petiit, et Desiderio rege obsesso Papiz, ipse Romam orandi gratia ad- iens, pascha ?^7 ibi celebravit. 714. Longobardi eum Desiderio rege eorum Ka- rolo se tradunt, anno 205*, ex quo Italiam cum rege Alboino intraverant. Corpora sanctorum Gordiani et Epimachi de Roma in Alemanniam translata sunt. | 775. Karolus Saxoniam iterum rebellantem va- Stat. E 776. Karolus Roudgaudum, regnum Italie affe- ctantem, occidit. 717. Saxones tandem multa cede perdomiti, Ka- rolo subduntur et christiani effieiuntur. 718. Karolus Hispanias petiit, quibus subactis re- dit. Saxones iterum rebellant. 719. Karolus iterum Saxones superavit. 780. Karolus dispositis rebus Saxonum et Scla- vorum, ipse Romam gratia orandi adiit. 781. Pipinus filius Karoli Rome ab Adriano papa baptizatur, 29? ef ab eodem a baptismo suscipitur, €t cum fratre Ludowico rex ungitur. Constantim epi- scopus et abbas Johannes obiit, pro quo Egino epi- scopus annis 32, et Petrus Augize abbas annis 5 et apud Sanctum Gallum Roudpertus abbas anno 1, prafuerunt. Hoe tempore cruces apparuerunt multis in vestibus. Sanguis e terra et aere fluxisse dicitur. - 299 Sciendum Karolomagno Adrianum papam Rom librum dedisse continentem canones apostolorum, cum conciliis JNiceno, Amcyrano, JNeocasariensi, D Gangrensi Antiocheno, Laodicensi, Constantinopoli- tano, Calcedonensi, Sardicensi, et quoddam excerptum ex Affricanis conciliis continentem, cum decretis Ro- manorum pontificum; Siricii 403, Innocentii 49, Zosimi 43', Bonifacii Adi. Celestini 45, Leonis 475, Hilari 48, Simplicii A9:, Felicis 501, Gelasii 517, Anastasii 521, Symmachi 531, Hormisda 54! , Gre- gorii T1i, »*» Hunc librum quidam Adrianum cogno- minant. Idem Karolus duos libros eo tractatibus sive sermonibus sanctorum Patrum per Paulum, diaconem suum collegit, eo quod quelibet apocrifa nollet legi in VARLE LECTIONES. ?95metentis. ??7 pascha 1. ?9? et —suscipitur alia manw et alio atramento. 209 Que sequuntur, in margine superiore scripta sunt. Ea hoc potissimum loco collocanda esse censui ; cf. Legg. I, 44. Codex 2 ea anno 789 adsignat; desunt 3. 9? Hinc alio atramento. 1345 APPEND. Ill. — MONUMENTA GREGORIANA. 1346 eclesia. Nam preadict? duo libri per. circulum. annt A nas temeratores Leonis papa capitali sententize ad- singulis festivitatibus pene sive jejuniis ad nocturnales lectiones. sufficere possunt cum. bibliotheca. Perfecti sunt autem illi duo libri anno Domini 808. 782. Karolus Saxonum 4500 decollarejussit. Apud Sanetum Gallum Waldo abbas prefuit anno 1. 783. Hiltigard regina uxor Karoli, 2 Kal. Maii,et Berhta, mater ejus, 4 Idus Julii obierunt. 784. Junior Karolus a patre in Saxoniam missus, Westfalos bello domuit. 785. Widikind Saxo ad deditionem Karolo veniens baptizatus est. 786. Karolus iterum Romam ivit orandi gratia. Augie post Petrum Waldo, abbas octavus, praefuit annis 20. - 787. Rouddrud, filia Karoli, Constantino impera- tori desponsatur. 789. ?' Hoc anno Karolus 83 pene canonum | ca- pitula totus regn? sui episcopis transmisit, ut ejus aucilio corrigenda corrigere possent. 790. Hune annum Karolus Wormatie quietus transegit. 791. Karolus terram Hunorum devastat. 792. Sinodo Ratispona collecta, heresis Feliciana damnata est. 793. Saxones item more suo rebellant. 794. Sinodo magna in Franconofurt habita, he- resis item Feliciana damnata est. Pseusosynodus Greeorum pro adorandis imaginibus habita, ab episcopis damnata est. His temporibus Alcwinus, qui et Albinus, apud regem ceterosque vita et do- etrina clarus habetur. 795. Huni missis legatis se cum terra sua Karolo tradunt, et christianitatem promittunt. 796. Roma defuncto Adriano papa. Leo IIl, papa 98'5, sedit annis 20. 797. Constantinopoli Constantinus imperator a Grecis execatur. 798. Helena mater Constantini imperatoris ceci legatos Karolo pro pace misit. 799. Leo papa utfama est in letania majore a Romanis lingua prceisa excecatur, et per quosdam liberatus, in Saxoniam ad Karolum est perduetus. Geroldus prefectus Bajoarica signifer et consiliarius Karoli, pius et religiosus, eontra Hunos pugnans occubuit, Augiaque, quam multis auxerat donis et pradiis, sepultus. est. Patriarcha Jerosolimitanus reliquias de sepulehro Domini mittit Karolo regi. 800. Karolus Jerosolimam insignia dona transmi- sit, et Romam petens, Leonem papam, se de illatis et non probatiseriminibus saeramento purgantem , sedi sua restituit. 801. Karolus in die natalis Domini a Leone papa eorona imposita, primus regum Franeorum Cesar Augustus Imperator, Romanis laudes sueclaman- tibus appellatus est. Qui postea juxta leges Roma- B C dixit; set precibus ejusdem pape vita concessa, in exilium eos relegavit. Terrae motus factus est 2. Kal. Maii. 802. Aaron rex Persarum inter alia munera ele- phantem Karolo imperatori misit. 803. Sanguis Domini Mantue inventus, Karolo imperatori nuneiatur. Cujus rei veritatem perqui- rendam Leoni pape imperator demandavit. Qua occasione arrepto itinere, papa ad imperatorem venit, et eum eo natalem Domini Carisiaei celebravit. 804. Domnus papa magnis muneribus ab impe- ratore donatus, Romam rediit. 805. Karolus junior a patre missus, Boemiam subjugavit. 806. Karolus imperator regnum inter tres filios suos divisit. 807. Aaron rex Persarum eum aliis muneribus artifieiosum Karolo imperatori misit horologium. 808. Eardolf rex Nordanumbrorum regno pulsus ad Karolum imperatorem questum venit. 809. Quaestio de processione saneti Spiritus syn- odo habita ventilatur . 810. Hispani et Greci per legatos eum illo pacem firmant. Pipinum filium suum, regem Italize, mor- tuum esse didicit. 811. Heito abbas Augie et episcopus Dasilew, missus Constantinopolim, odoporiceum, id est itine- rarium ??? suum | scripsit. 812. Michahel imperator legatis Karoli remissis , suos etiam pacem confirmatum misit. Beneventani 25 milia solidorum auri tributum Karolo persol- vunt. 813. Karolus imperator Amalharium Treveren- sem archiepiscopum, et Petrum Nonantulanum ab- batem Constantinopolim misit, quorum odoporicum, id est liber itinerarius *? item scriptum habetur. Ipse Ludowicum filium consortem regni fecit. Mortuo Pipino filio ejus rege Italiz, filium ipsius Berinhar- dum, nepotem suum regem fecit Italiae. Quina per- : magna concilia Mogonciaci, Remis, Turonis, Cavil- lonis, Arelati pro statu zeclesiarum fieri jussit. 814. Karolus imperator magnus, cum prius the- sauros suos inter 21 archiepiscopatus regni sui ce- D terosque episcopatus et. :eclesias divisisset, febre et pleuresi pulsatus, 5 Kal. Febr. Aquisgrani obiit, ibique sepultus est honorifice, anno eelatis 71, regni 47?, subjecte Italize 44^, imperii 14?, indi- ctione7?. Pro quo Ludowicus filius ejus, cognomento Pius, regnavit annis ?:* 27. Qui statim generale col- loquium A quisgrani habuit,'et multam perperam gesta per regnum eorrexit. 815. Quidam ex Romanis primoribus in necem Leonis papa conjurantes, puniuntur. 816. Leone papa defuncto. in 8. Kal. Junii. Ste- phanus 99'5 sedit mensibus septem. Qui ad Ludo- VARLE LECTIONES. *:t sequentia alio atramento 1 aíram. 212 1.1, alio atram. 1. deest 3. 213 i, ]. i, alio atram. 1. ?:5 alio 1347 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. ) 1348 wieum regem in Franciam veniens, Remis cum im- A Valentis (martiris, Ratolfus Veronensis episcopus a peratorem coronavit, deinde Romam rediit, Impe- rator, sinodo colleeta, multa de statu 'et religione cenobiorum bene disposuit. 817. Stephano papa 9 Kalend. Febr. defuncto, Pascalis 100"* sedit annis 7. Legati Leonis impera- toris de Constantinopoli pro pace. ad Ludovieum veniunt imperatorem. : 818. Ludowicus imperator cismarinos Britannos domuit. 819. Synodo Aquisgrani habita, multa de statu &eclesiarum disposita sunt. 820. Ex inundatione pluviarum pestilentia magna facta est *:5. 821. Ludowicus imperator regnum inter filios di- visit, exilia relaxavit, debita cunetis dimisit. 822. Ludowieus imperator; de publicis suis pec- eatis publicam penitentiam egit, et queque in regno suo corrigenda, eorrexit. Lotharius in Italiam, Pi- pinus dueta uxore in Aquitaniam, reges missi sunt. Fuldis Eigil abbas obiit, cui Rabanus, vir doctus et divinorum librorum tractator egregius, successit. Augie Hetone abbate et episcopo privatam vitam adoptante Erlebaldus abbas 10's suceessit. 823. Lotharius rex Italiae, rogante papa Paschale, imperator ab eo Romae coronatur. Agri multi praeter solitum grandine sunt vastati, veris ?!9 etiam inter ipsam et magnis lapidibus alicubi decidentibus. 824. Rome Eugenius, 101us papa, post Paschalem sedit annis 3. Augide Wettinus monachus e corpore duetus et reduetus ?", post triduum obiit. Cujus C visiones Heito episcopus prosa, et Walaehfridus he- roieo metro scripsit. 826. Herioldus rex Danorum eum uxore et filiis et magna suorum multitudine Mogonciaci baptizatus est. Hildovinus abbas de Saneto Dionisio, ab Eu- genio papa ossa beati Sebastiani martiris impetravit, quae Suessionis in basiliea saneti Medardi collo- cavit. 827 Corpora sanetorum martirum Mareellini et Petri in Franciam translata sunt, Hoc iu anno An- segisus abbas in quatuor libellis collegit tam secu- lares quam zeelesiastieas leges, quas Karolus Magnus et Ludowieus atque Lotharius imperatores promul- gaverunt. 828. Roms *?* post Eugenium Valentinus, 102"s papa, sedit diebus 40, et post hune Gregorius IV, 103"5 papa, sedit annis 16. Reliquize sancti Marcel- lini Aquisgrani allatae, plurimis glorificantur mira- culis. 829. Aquisgrani terre motus sabbato sancto pa- schae factus. 830. Corpus saneti Marci evangeliste, sub nomine duce Venetize impetravit, et cum eorpore Genisii martiris in Augiam insulam attulit. 831. Imperator omnes contrarios sibi honore pri- vando, animos tam filiorum quam ceterorum eontra se irritavit. 832. Imperator contra filios suos exercitum mo- vit; uxorem timore filiorum abdicavit. 833. Imperator item contra filios in Alsatiam venit. Ibi veniente Gregorio papa cum filiis, impe- rator a suis relictus, in filiorum potestatem devenit. 834. Imperator judieio episcoporum armis depo- sitis, ad agendam penitentiam includitur. 835. Imperator cum filiis Pipino et Ludowico Lugduni magnum habuit conventum. 837. Tieinum 3. Kal. Januarii oeties noetu tre- muisse dieitur. 838. Imperator habito conventu Noviomagi, Lu- dowico filio regnum Francorum interdixit. Puoto diaconus palatiiin Judaismum lapsus. 839. Imperator filio suo Lothario repaeificatur. Ebbo ?** Remorum archiepiscopus degradatur. 840.. Imperator filio suo Lothario ad imperium designato, 12. Kal. Julii obiit, et Mettis sepelitur. 841. Ludowieus junior, adunatis eum fratre suo Karolo copiis, cum Lothario monarchiam appetente de partitione regni coneordare non possent, juxta Fontinatam villam 7. Kal. Julii acie confligunt. Lu- dowicus et Karolus castris potiti sunt, fugato Lo- thario. 842. Tandem eunetis paeem optantibus, regnum in tria parüiri constituunt. Augice Valahfridus Strabo vir doctus, abbas 12"5, praefuit, qui metro et prosa conscripsit multa. 843. Lotharius eum imperatoris nomine Italiam accepit et Belgieam Galliam, qua, nune usque ab eo ?* regnum Lotharii dieitur; Lodowieus Germa- niam, Karolus Gallias obtinuit. 844. *! Defuncto Gregorio papa, Sergius Il 104"s sedit annis 3. 845. ** Rhabanus Fuldensis abbas librum quem de saneta cruce variis figuris metroque composuit, Sergio papa transmisit. 846. ?** Lotharius imperator Burgundiones rebel- lare molientes ad deditionem coegit. 847. (Gesta pontt. Rom. ?** Roma Leo IV, papa 105'5, sedit annis 9, mensibus tribus, qui Romae munitionem, quam Leoninam dicunt, fecit, eamque apostolica benedictione dedicavit, et sub anathemate in perpetuum confirmavit. **5 Mogontiaei Rhabanus, Fuldensis abbas doctissimus, ordinatur archiprosul. Qui mox Ludowieco jubente sinodum magnam Mo- gontiaci collegit. Tempore ?*? Leonis pap: quarti et VARLE LECTIONES. 3:5 hino aliud atramentum, sed eadem mamus. —?:95 vw. e. i.i. et desunt 3. * et r. desunt 3. *:5 Roma — ann. XVI. primum anno. 827, tum anno 828 adscripta sunt in 1. *9 E. R. a.d. /Jwec alio (anni 1088.) atr. 4. — *? ab eo alio atr..— ?** J«ec primum a. 843, tum a. 844. adscripta sunt 1. ??*.— hac primum a. 844, tum a. 845. adscripta sunt 1. ?9* e£ lec prinum anno superiori adscripta fuisse videntur 1. ?"^ Rome — confirmavit item Jwec a. superiori primum adscripta fuerunt 1. 3*5 Jic numerus erasus. est 1. 95 hec in margine supra a. 850 habentur 1. — anno 852. adscripta 2. . 1349 Rabani Mogontiacensis archiepiscopi in conventu A episcoporum Mogontiaei (conc. Mog.), confutata est heresis preedestinatianorum, quorum capita beatus Augustinus confregit atque contrivit in libro de .cor- reptione et gratia et preedestinatione sanctorum ac bono perseverantia ??7. 848. Gotescaleus quidam presbiter, quosdam ho- mines ad vitam; quosdam ad mortem inevitabiliter a Deo predestinatos dogmatizans, in conventu epi- scoporum Mogontiaei convictus, regno expellitur. 849. Augie Walahfridus Strabo abbas obiit; pro quo Foleuinus abbas 13"5 praefuit annis 9. 850. Magna fames cirea Rhenum, in qua Rhaba- nus archiepiscopus multos pauperes aluit. 852. Magna sinodus et generalis conventus Mo- gontiaei a Rhabano archiepiscopo et Ludowico rege habitus. 853. Nordmanni basilieam sancti Martini Turonis incendunt. 855. Lotharius imperator, relicto mundo diviso- que inter filios regno, monachum se Prumize fecit, et non multo post, 3. Kal. Octob. ad regnum celeste migravit. Post quem filii ejus Ludowieus imperator Italiam, et Lotharius Cisalpinas partes regni tenue- runt. 856. Mogontiaci Rhabano archiepiscopo defuneto, successit Karolus, filius Pipini regis Aquitanic. Rome Leone defuncto, 106"* Benedictus III, papa sedit annis 2, mensibus 6. 857. Synodus a Karolo archiepiscopo Mogontiaci colligitur. : 858. Villam quandam juxta Mogonciaeum et Rhenum, Cammunti vocatam, nequam spiritus ho- mines multipliciter infestando devastavit. Roma post Benedietum 107"* Nicolaus papa sedit annis 9. 859. Crebri terre motus Mogontiaeum eoneu- tiunt; ibique Probus presbiter religiosus et sanctus, 7. Kal. Julii obiit. 860. Hiemps maxima etiam Ionium mare usque in Venetiam per glaciem equis meabile fecit. 861. Meginradus Augie monachus, et primus incola heremi quae Turicino adjacet lacui a quibus- dam latronibus inibi 12. Kal. Febr. peremptus, post mortem virtutibus claruit, Augiz sepultus. A quo usque hodie Heremus ipsa a sanctis et religiosis viris culta, in hobile excrevit cenobium. 862. Lotharius rex faventibus archiepiscopis Gunthario Coloniense et "Teothgaudo Treverense, repudiavit Tiothpirgam uxorem legitimam, sinodo ad hoc machinandum ecollecta. 863. Synodo Rome eolleeta, Guntharius et Theothgaudus archiepiscopi illuc transmissi, a. Ni- cholao papa sunt depositi, et cum synódo sua anathe- matizati, Lothariusque rex, nisi resipisceret, excom- munieatus est. APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1350 864. Guntharius Coloniensis episcopale officium post interdielum usurpans, set postea ductus peni- tentia Romam venit, set minime reconciliari me- ruit, 865. Arsenius episcopus, Nicolai papze legatus, ipsi Lotharis fidem conubii per sacramenta 12 prin- cipum suorum pollieenti, Tiothpirgam conjugem reconciliatam reddidit. 866. Vulgari missis a Nieolao papa Ludowico rege preedicatoribus, (idem Christi suscipiunt. 867. Lotharius rex posthabitis principum sacra- mentis, Thiotpirgam repudiavit iterum, se priori eoneubina2 commiseens. Unde eum papa Nicolaus cum suis complicibus excommunicavit, literis ad diversos missis. 868. Synodus magna coram Ludowico rege colli- gitur Wormatie. Roms defuncto papa Nicolao, 108us Adrianus II sedit annis 5. Ad quem cum Lo- tharius rex venisset, et frustra opitulante fratre Lu- dowieo imperatore, pro Waldrada concubina suz matrimonio salis egisset, nichil profuit. (REGIN. Chron. a. 869.) Ea ?*9 quidem conditio ei dabatur, ut si ànnocens esset, fiducialiter corpus Domini per- ciperet; sin vero, illud. nullatenus accipere prasu- meret. Set dpse temerarius accessit, et cum swis com- plücibus inevitabile judicium sibi suoque regno, heu! nümnium. demens, percepit. Nam tanta clades. hanc praesumptionem divinitus subsecuta est, ut à ejusdem Lotharii regno, tota virtus ac nobilitas, non peste set C quasi hostili gladio, deleta videretur. 869. Lotharius rex eum complicibus suis se apud papam Adrianum de illatis criminibus excu- sans et. corpus Domini temerarie ab eo accipiens, cum rediret domum, Placentie periit; autoresque sceleris pene omnes obiter periere. Regnumque ejus Karolus patruus ejus invasit. ; 870. Synodus magna Colonie collecta, et multa pro statu eeclesie decreta. , 871 (REGtN. Chron.) ??9 Ludowicus imperator Adal- giso tyranno per sacramentum. repacificatur ; quo ta- men sacramento ewm. post. Joannes papa absolvit, et eum contra eundem tirannum incitavit ad. bellandum. 872. Basilius imperator Grecorum portionem de- minicz crucis Ludowico regi transmisit. D 373. Romo defuneto Adriano, 109"s Joannes VIHI papa sedit annis 10 ?39, cujus precepto Joan- nes diaconus Romance eclesie vitam sancti Gregorii authentice descripsit. 874. Ratolfus [Veronensis episeopus obiit, sui nominis cellam construxit juxta Augiam. 875. Ludowicus imperator Italize defunctus, Me- diolani sepelitur, anno regni 20?. Cujus regnum pa- truus ejus Karolus rex Galliarum invadens, a Joan- ne papa se imperatorem coronari fecit. 876. Ludowieus rex religiosus apud Francono- qui - VARLE LECTIONES, , 932 a6 b. p. atram. paulo diverso 1. desunt 3. in 2. 2??9 luec eadem manu addita 1. 2:8 Hoc in, marg. alio atramento 1. Anno 869. adscripta 3399 rcliqua addita alio atramento 1. 1354 furt 5. Kal. Septembris obiit, anno regni 36?, re- A 'gnumque ejus tres filii, Karlomannus Bajoariam, Ludowicus Germaniam, Karolus Alemanniam, sin- guli cum adjacentibus provineiis accepere. 877. Karolus rex Galliarum obiit, anno regni 379. Post quem filius ejus Ludowicus Balbus re- gunm Galliarum accepit. 878. Ludowicus rex Germanie cum fratre Karolo regnum Lotharii divisit. 879. Ludowiecus Balbus, filius Karoli, rex Gallia- rum, 3 Idus Aprilis Compendii obiit. 880. Karlomannus rex Bajoarie apud villam Otingam obiit,.£1 Kalend. Aprilis. 881. Nordmanni multas provincias in Gallia va- stant. Karolus rex, frater Ludowici, Romam veniens, una eum regina Riehgarda imperiali unctione a Jo- anne papa coronatur, 2?: ef omnes Italorum episcopi, preter papam, tmperatori jure jurando subjiciuntur. 882. Ludowicus rex Germania 13 Kalend. Febr. obiit. Karolus imperator Nordmannos cuncta cir- eumquaque vastantes, pacem regno ejus deinceps sacramento firmare compulit, et regem eorum chri- stianitatem professum de baptismo suscepit, sicque firmata amicieia digressi sunt. 883. Roma Johannes papa à quodam toxicatus, etiam a quodam alio percussus malleo, obiit, sta- timque pereusssor ejus a nemine lesus moritur. Et Marinus archidiaconus, papa 110'5, praefuit anno 1, mensibus 6, Ludowicus rex Gallic obiit. 884. Karlomannus filius Ludowici Balbi, rex Gallize obiit, et regnum Gallite Karolus imperator obtinuit. 885. Marinus papa obiit, pro quo Adrianus III, papa 111"s, sedit anno 1, mensibus 4. 886. Imperator a papa invitatus, ltaliam venit. Romo quintus Stephanus, papa 112"5, post Adria- num sedit annis 6. 887. Richgarda imperatrix, adulterii cum Liut- wardo Vercellensi episcopo ineusata, divino judicio se ab omni virorum commixtione integram et vir- ginem comprobavit, quamvis jam 12 annis in con- jugio imperatoris aparuerit. Moxque a rege separata, in Andelahense cenobium virginum a se construc- tum secessit, ibique Deo serviens, virgo regina permansit. Imperator autem ab omnibus deseritur, [) et Arnolfus, fratris sui Karlomanni filius, rex eligi- tur. 888. Karolus imperator ??» jam privatus Deo de- vote serviens, ut quidam dicunt a suis strangulatus, obiit Idus Januar. et Augice sepelitur. 890. Arnolfus rex ex parte apostolici rogatur, ut Romam veniens, Italiam sibi de tyrannis defen- dat. 891. Arnolfus rex Nordmannos ad internecionem delevit. AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. ' 1352 892. Romae post Stephanum Formosus, prius Portuensis episcopus, papa 113,, sedit annis 4, mensibus 7. 893. Formosus papa Arnolfum regem ad susci- piendam et a tyrannis eruendam Italiam invitat. 895. ?33 Synodus magna apud Triburiam collecta. Itemque rex a papa rogatus, Italiam petit. 896. Arnolfus rex tandem Romam venit, et a Formoso papa imperator coronatus est. Formosus papa die pascha obiit. Pro quo sextus Bonifacius papa 114** ordinatus, 15^ die podagra defunctus est. 897. 234 Cui sextus Stephanus papa 115» substi- tutus, sedit annum 1. Qui tyrannis favit. 898. 25 Romse post Stephani interitum Romanus b papa 116": sedit mensibus paulo plus 4, et post hune Theodorus II, papa 117'5, sedit dies 20. Post quem nonus Johannes papa 118'5 ordinatus, sedit an- nis 2. . 899. Outa regina adulterii incusata 729r"m prin- eipum juramento absoluta est. 900. 236 Rome quartus Benedietus, papa 1 (9"5, sedit annis 3, mensibus 5. Arnolfus imperator Ra- tispone, ubi frequentius manebat, obiit, 6 Idus Decembris ??7, anno regni 12^; pro quo filias ejus Ludowicus puer regnavit. 902. Beringer, Reginolf et Gerhard nobiles germa- ni, filii Atonis comitis et Adellinda, occisi, apud Bouchaugiense cenobium virginum, a predieta . Adellinda constructum, sepeliuntur, ubi et ipsa ma- ter postea est sepulta. 904, Roma post Benedietum Leo V, prius pre- sbyter forensis, papa 120», sedit mensibus ferme duobus. Post quem, ut in quibusdam inveni. Christo- phorus prius cardinalis. papa 121"*, sedit mensibus quatuor; qui dejeetus est, et monachus factus. 905. Roma Sergius III, papa:22'*, annis 7, men- sibus quatuor. 906. Adalpertus nobilis et bellicosus de Baben- berg, Counradum emulum suum pugna vietum cum aliis multis peremit. 907 Adalpertus perfidia Hattonis archiepiscopi et Liutpaldi ad Ludowieum regem spe pactionis ad- ductus, decollari est jussus. 908. Ungarii Saxoniam et Thuringiam vastant. Liutpaldus occisus est. : 909. Ungarii Alemanniam vastant. 910. Ungarii Francos devincunt. - 911. Ludowieus rex adolescens moritur, et Rati- sponge sepelitur. Post quem, deficiente nostris in partibus regio stemate, Counradus filius Chounra- di, rex electus et unctus, regnavit annis 7. Burchar- dus dux Alemannic in conventu suo occiditur. 912. Ungarii a Bajoariis et. Alemannis juxta flu- men Ine occiduntur. Cometc sunt vise. Roudolfus VARUE LECTIONES. 3x reliqua, dn loco vaso 1. ^5 imp. 1. imperio Herimannus. 233 ]upo desunt 3..— 355 Tec primum annó 896. adsignata erant 1. ut in. Herimanno. ?35 hec primum anno 897. adsigna erant 1, ut. in Herimanno. 236 Roma mensibus V. primum anno 899. adsignata erant, ut àn Herimanno 1. 237 VT, Id D. alio atramento 1. 1353 regnavit annis 25. Rome Anastasius II, papa 123'5, sedit annis 2, mens. 2. Apud Sanctum Gallum Notkerus magister doctus obiit. 913. Ungarii Alemanniam vastant. 914. Salomon Constantiensis episeopus est ca- ptus. 915. Rome Lando papa 124«* sedit mensibus 5. Post quem Leo VI, papa 125", mensibus ferme duobus ; et post hune Joannes X, papa 126'5, annis 14, mensibus 2. 916. Ungarii totam Alemanniam igne et gladio vastant. Synodus eoram misso apostolici, id 23? est Petro Ostiensi episcopo, apud Altheim est habita. In ??9 qua synodo generali decreto sancitum est, uí quicumque deinceps bammwm ab episcopis im- positum corrupisset, per jejunium 40 dierum in pane tantum et aqua et sale, commissum. lueret. Apud Sanetum Gallum beata virgo Wilborada ar- tius est inclusa. 917. Ab Ungariis Basilea destruitur. Erchanger dux et frater ejus decollantur. 918. Burchardus dux Alemannic constitutus, ty- rannidem invasit, Counradus rex obiit. 919. Heinricus comes, natione Saxo, in regnum eleetus, sine regali unctione regnavit annis 18. Burchardus dux Alemannie Roudolfum regem Burgundiz vicit. 920. Karolus rex Galliarum in Franciam venit. Apud *** Sanetum Gallum Rachildis virgo inclusa est. 923. Sanguis Domini in Augiam insulam a qua- dam matrona defertur, sicuti litteris inibi manife- statur. 924. Sanctus Oudalricus, Auguste Vindelieze episcopus, praefuit annis 50. 925. Ungariis item Alemanniam vastantibus et ad cenobium sancti Galli venientibus, Wilborada virgo inclusa, a quodam eorum perempta, martirio coronatur; Rachildisque, contectalis ejus, illesa divinitus conservata est. .. 926. Ungarii vastata Alemannia, per totam Fran- ciam, Alsatiam atque Galliam igne et gladio dese- viunt. Buchardus dux occiditur, pro quo Heriman- nus Alemannic dux efficitur. 927. Heriger Mogonciacensis *** archiepiscopus obiit, pro quo Hildibertus. 929. Roma Stephanus VII, papa 127'5, sedit an- nis 2, mense uno. 930. Henricus rex Boemiam petit. 931. Roma Joannes XI, papa 128"5, sedit annis quatuor. Heinricus rex reges Abodritarum et Nord- mannorum christianos fieri effecit, ipseque Gallias petit. 932. Heinricus Ungarios in Siurbia interfecit. APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. rex Burgundie obiit; pro quo Roudolfus filius ejus A 1354 934. Constantizte Chounradus genere et vita cla- rus praesul ordinatus, preefuit annis 41. 935. Romeve Leo VII, papa 129'5, sedit annis.3, mensibus 6. 936. Heinrieus rex obiit, et in Saxonia apud Chu- tilinegubr sepelitur. Pro quo Otto, filius ejus regna- vit annis ferme 38. X 937. Ungarii Franciam, Alemanniam, Galliam et Burgundiam vastantes, tandem per Italiam redie- runt in Pannoniam. Monasteria sancti Galli et san- cti Bonifaeii concremantur. Roudolfus rex Burgun- die obiit, pro quo filius ejus Chounradus regnum suscepit, Arnolfus dux Bajoaria obiit, dueatumque ejus accepit Bertholfus. Bajoarii eum aliis multis regi Ottoni rebellant. 938. Otto rex contra Bajoarios proeinetum mo- vit, peneque omnes sibi subjugavit. Rome Stepha- nus VIII, papa 130*5, sedit annis 3, mensibus qua- tuor. 939. Otto rex omnes sibi rebelles preter Meten- sem episcopum subjugavit. 940. Otto rex Gallias contra Ludowieum regem petiit. Hiems seva et mortalitas animalium. 942. Otto et Ludowieus reges pacifieantur. Ro- mee Marinus II, papa 131"5, sedit annis 3, mens. 6. 943. Ungarii Bajoarios invadentes vincuntur. 944. Terrzmotus facetus est, 16 Kalendas Maii. 945. Roma Ag»^pitus II, papa 132'5, sedit annis ferme 10. Otto rex Galliam ingreditur. 946. Apud Sanctum Gallum Raehildis virgo in- elusa migravit ad Dominum. 947. Bertholfus dux Bajoarie obiit, cui Henri- eus, frater Ottonis regis, in ducatum successit. .948. Herimannus düx Alemanuim obiit, eujus ducatum Liutolfus, Ottonis regis filius, accepit. Sy- nodus magna episcoporum coram Ottone et Ludowi- co regibus apud Ingelenheim faeta. 949. Lothario rege Italiae mortuo, Beringarius re- gnum ejus invasit, viduamque ejus Adelheidem, Roudol(i regis Burgundie filiam, multis injuriis at- flixit. 950. Otto rex Italiam petit, sibique eam subje- cit, et pulso Beringario, domnam Adelheidem libe- ravit. 951. Synodus 25 episcoporum magnusque totius regui conventus apud Augustam Vindelicam co- adunatur. Ibique Beringarius Ottoni regi ad deditio- nem venit. Ignitus lapis, quasi massa eandentis ferri, ab occidente per aera venit, et draco visus est ambulans. 952. Otto rex cum filio suo Liutolfo Italiam iu- trat, et nuptiz regales Papic: celebrantur. 953. Lutolfus dux Ottoni ??^ patri suo rebellat, set a sanetis episcopis reconeiliati sunt. VARIA LECTIONES. 358 j. e, P. O. e. addita 1. desunt 3. *9 In — lueret addita 1. ?'? A. s. G. R. v. i. e. alio atram. 1. *:i Nam juxta antiquos non Mogontium set Mogonciaeum dieitur $n marg. 1. 2.. *** Otoni f. Parnor. CXLVIII. 43 1355 954. Ungarii item egressi, Franciam, Bajoariam A Italiamque devastant. 955. Ungarii totam Bajoariam depopulantes, jux- ta Augustam, Alemannia urbem, Deo juvante ab Ottone rege pugna victi, immensa eede neeantur, 4. Idus Augusti. Ex nostris etiam Chounradus dux eum aliis multis occubuit. Ungarii etim qui tunc effugere poterant, per totam Bajoariam trueidaü sunt. Reges eorum Ratispone in patibulis suspensi sunt. Rome Johaunes XII, qui et Octavianus, papa 1339, sedit ann. 8, menses quatuor; qui tanti or- dinis, pro dolor ! oblitus, vanitati et spurciecice fuit deditus. 956. Lutolfus dux Italiam hostiliter invadit, et Beringarium eum filio ejus fugavit. 957. Lutolfus dux Adalpertum bello vicit, et ipse eodem anno obiit, et Burchardus ducatum ejus ac- cepit. 958. Cruces in vestibus quibusdam aparuerunt. 961. Otto rex filium suum Ottonem ex Adelheide regina regem eligi fecit, et ipse Italiam cum exercitu petit. Signum in sole apparuit. 962. Otto rex Romam veniens, a Johanne seu Oe- laviano papa imperator coronatur, ipseque papam pro sceleribus suis arguens, minime eum potuit corrigere. 963. Imperator natalem Domini Papiae moratus, iterum Romam venit, pro sceleribus Johannis papce dijudieandis. Set eodem Johanne imperatorem in Campaniam fugiente, in ejus locum a Romanis et imperatore vir venerabilis Leo VIII papa 134"* or- dinatus est. : 964. Romani Leonem papam expellunt, mortuo- que Johanne papa priore, Benedictus diaconus a Ro- manis, nolente imperatore, ordinatur, sui nominis quintus, papa 135"s, et sedit mens 2. Et civitas ab imperatore obsessa est et tanta fame oppressa, ut modius furfuris 30 veniret denariis. Nec multo post dedita urbe traditoque Benedieto, imperator Leonem papam restituit, et Romanos ei fidem per sacramenta promittere coegit. | 965. Imperator de Italia redit, et Burchardus dux Suevorum in Italia rebelles: imperatori vieit. 966. Roma defuncto Leone, Johannes XIII", AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. C 1356 972. Synodo apud Ingelenheim ab episcopis col- lecta, beatus Oudairicus episcopus et Adalbero trans- gressionis canonum aecusantur; set caussa sua dieta et excusata, absoluti discesserunt. Roma Benedi- etus VI, paga 137"5, seditann. 1, mens. 10. 973. Adalbero clericus, futurus ut sperabatur episeopus obiit. Otto imperator Nonis Maii subito mortuus, apud Parthenopolim, id est Magedeburg, ubi ipse archiepiscopium ?** fecerat, sepultus est, et filius ejus Otto regnavit pro eo. Sanctus Oudalricus Augustensis episcopus migravit ad Dominum, anno etatis 83? episcopatus 509, quarto Nonas -Julias. Burchardus dux Alemonnia obiit, et Otto, filius Liutolfi, paternum pro eo ducatum recepit. 974. Rome Benedictus papa a Romanis crimina- tus strangulatur, et eo vivente Bonifacius papa ordi- natur; sed post unum meusem expulsus, Constanti- nopolim petit; et Benedictus VII, Sutrie prius epi- copus, papa 138"5, sedit annis 9. Constantiae Choun- radus sancte memorie episcopus, 6 Kal. Decem- bris hac vita decessit, cui Ganenolfus ?** successit. 976. Dissensio inter Ottonem regem et Heinricum ducem Bajoaria commota est. 977. Discordia inter Ottonem ducem Suevia et Heinrieum ducem Bajoariae ?*6, 978. Otto rex eontra Lotharium regem in Gallias duxit exércitum. 979. Constantia Gamenolfus episcopus obiit, ei- que Gebehardus nobilis przesul suecedens, 16 annis rexit eeclesiam; qui basilicam sancli Gregorii in ripa Rheni abbatiamque suis ex praediis construxit. 981. Otto rex, peragrata Italia, Calabriam cum exercitu ingreditur. 982. Otto rex apud Calabriam, occiso a Grecis et . Saracenis exercitu, de navi exiliens in qua eaptus erat, aufugit (cf. ALPERTUM). Otto dux Suevorum obiit, et Chounradus sibi successit. 983. Otto rex Roma inlirmatus , 6 Idus Decemb. obiit, et in porticu saneti Petri sepelitur. 984. Otto tercius, secundi Ottonis ex Greca con- juge filius, adhue puer pro patre regnavit. Romae Johannes XIV, qui et Petrus, Papic prius episcopus, papa 139», sedit mens. 8, eumque Bonifacius, prius relegato Benedicto, male ordinatus, de Constan- prius Narniensis episcopus ?£, papa 1365, sedit an- D) tinopoli quo fugerat reversus, comprehendit, et eum nis plus minus 7. 968. Eclipsis solis 11 Kal. Decembris facta. 969. Hoc tempore Johannes papa a quibusdam multum afflictus exilio, vix tandem a quodam Jo- hanne sue sedi restituitur. 970. Otto imperator Romam veniens, injurias do- mni papa in auctoribus scelerum graviter vindi- cavit. 971. Sanctus Oudalrieus episcopus infirmus, Adal- beroni, sororis suze filio, episcopatum suum ab im- peratore impetravit. ut perhibent toxicavit, ejusque sedem 140"* papa invasit. 985. Rome Bonifacius VII, postquam undecim mensibus invasam sedem occupaverat, subita morte periit, et mortuus a suis cesus, confossus et trivia- tim pedibus tractus, vix tandem clericis miseranti- bus est humatus. 986. Roma Johannes XV, papa 141"s, sedit annis 10, mensibus 7; qui elericos suos parvipendens, odio ab ipsis est habitus. 987. Fames magna est facta. VARLE LECTIONES. ? ordinatus est. 3. reliqua desunt. *44 archiepm 1, ?** día 1. 9 commota est repeti 3. 1357 regis, obiit. 992. ?'7 Aquisgrani in generali synodo coram le- gatis Johannis papae saneitum est, ut quatuor ebdo- madis ante natalem Domini, et a septuagesima ante pascha, et 14 diebus ante festum sancti Johannis Baptiste, nullus secularia placita agere aut conju- gium eontrahere praesumat (1278). 994. Counrado regi Burgundiae defuncto, sueces- sit Roudolfus filius ?^? ejus in regnum. 995. Heinricus dux Bajoaric obiit, cujus ducatum filius ejus ejusdem nominis obtinuit. Constantiae Gebehardus episcopus venerabilis obiit, et in basili- ca sancti Gregorii papa a se constructa sepultus quiescit; eique Lampertus monachus in episcopatu suecedens, praefuit annis 23. 996. Otto rex Italiam cum exercitu petit, sibique rebelles coartavit. 997. Otto rex, subactis rebellibus, Italia Roma- que potitus est. Et Gregorius V, qui et Bruno, filius Otonis ducis, papa 142'"* ordinatus, et Otto ab eo imperator coronatus est. Qui venerabilis papa eano- nicam ibi disciplinam reparare satagens, sedit annis tribus, mensibus 9. Augic Alawicus abbas 26"* pro- motus, Roma ab ipso papa consecratus et privilegio donatus est. Counradus dux Alamannorum obiit, et pro eo Herimannus ducatum accepit 999. Otto imperator iterum Italiam cum exercita ?'9 invadit. - 1000. Roma defuneto Gregorio papa, Silvester II ( qui et Gerbertus,: primo Remorum, post Ravenna- tum archiepiscopus, seculari literature nimium de- ditus, et ob hoe curioso imperatori admodum ama- tus, papa 143"* sedit annis 5. 1001. Otto imperator Italiam sibi quaquaversum subditam lustrat. 1002. Otto imperator in Italia 10 Kal. Feb. obiit, anno regni 18^, et intestina ejus Augustas, reliquum vero corpus ejus Aquisgrani sepelitur. Pro quo Heinricus dux Bajoarie rex effectus, regnavit an- nis 23. 1003. Heinrieus rex Heinricum marchionem et alios sibi resistentes exercitu petit. Argentina a He- rimanno duce Alemannia, regi rebellante, spoliata et divinitus in auctores sceleris graviter vindieatum est, et ab ipso duce sacro loco satisfactum. 1004. Heinricus rex Italiam petens, sibi eam sub- jecit; Papiam ipsa die qua coronatus et irrum- pens, gladio et igne perdomuit. Inde in Saxoniam rediens, Boemiam et Bolizlaum ducem Sclavorum eum tota gente sua subjugavit. APPEND. Ill. — MONUMENTA GREGORIANA. 991. Theophanu Greea imperatrix, mater Ottonis A 1358 1005. 25? Rom:e post Gerbertam Johannes XVI, papa 144"5, ordinatur sedit anno uno. 1006. Roma Johannes XVII, qui et Fasanus, pa- pa 145'5 ordinatur, et sedit annis sex 2*1. 1007. Heinricus rex summo studio apud castrum suum Babenberg dietum, nobilem et divitem con- struxit episcopatum ?*?, primusque ibi hoe anno epi- scopus promotus est Eberhardus. 1008. Augie remoto Ymmone abbate crudeli, Bern vir doctus et pius, Prumiensis monachus, Au- gic abbas constituitur; qui gratanter susceptus, et a Constantiensi episcopo Lamperto abbas ejus loci 29"5 consecratus, pietate et scientia clarus, preefuit aunis 40. 1009. *53 Rome Sergius IV, papa 146"5, ordina- tur. 1001. Willigisus Mogoneiacensis archiepiscopus obiit, eique Erchenbaldus successit. 1012. Chounradus dux Carentani moriens, Adal- beroni ducatum reliquit. Herimannus dux aleman- nie obiit, cujus ducatum Ernust accepit. 1013. Rome defuncto Sergio papa, Benedictus VIII, papa 147'5, sedit annis ferme 12. 1014. Heinrieus rex Roma imperiali benedictione a Benedicto papa eoronatur. 1015. Ernust dux Alemannic in venatu ab Adal- berone comite feram appetente, sagitta vulneratus, interiit, et dueatum ejus filius equivoeus, viduam vero ejus Giselam Counradus, Heinrici filius, impe- rator postea futurus, accepit. Megingaudus Trevi- rorum archiepiscopus obiit, pro quo Poppo. 1017. Gotefridus, dux partis Lotharingorum, Gerhardum comitem bello vieit. 1018. Constanti; Lamperto episeopo defuncto, Roudhardus profuit annis ferme 5. 1019. Chrounradus, filius Chrounradi quondam du- cis Carentani, Adalberonem ducem apud Ulmam pu- gna vietum fugavit. 1020. Benedictus papa ab imperatore invitatus, Babenberg venit, ibique aclesiam saneti Stephani dedicavit. 2 1021. Heribertus Colonie Agrippinae archiepisco- pus, vir magna sanctitatis, hac vita discedens, multis miraculis elaruit; eui Piligrinus suecessit. Erchen- D baldo quoque Mogonciaeensi arehiepiscopo defun- eto, Aribo succesit, Heinrieus imperator in Italiam expeditionem movit. 1022. Heinricus imperator Campaniam petens, "Troiam, Noapolim, Capuam, et ceteras civitates ir deditionem aecepit; et Nordmannis quibusdam, qc tempore ejusillo eonfluxerant, quoddam, ut ferunt, VARIE LECTIONES. 14 heo alio atramento inserta. Johannes XVI papa 3. vitio typographi. martyris addit, 3. 348 f, e. i. r. desunt 3. j 331 a, sex eodem atramento additum 1. ! 2:33 hec alio atramento exarata et anno 1010. adscripta, linea, ejusdem atramenti anno 24? exercertitu c. — 35" Fames magna facta est. 33: jn honore S. Georgii 1009. adsignantur 1. anno 1009. adscripta 2. anno 1010. 3. NOTAE. (1278) Acta hujus synodi perierunt et hine tantum innotuerunt. 1359 illis in partibus territorium concessit, sieque ipse A per Romam victor rediit in Germaniam. Roudhar- dus Constantiensis episcopus obiit. Pro quo Heimo ferme annis ?94 praefuit. Notkerus quoque magister de Saneto Gallo obiit. 1023. Ratispona post Gehebardum episcopum, virum laude dignissimum, alter Gehebardus inthro- nizatur. In ?5* hoe ano convenit (1279), in qua constitutum süana 14 dies ante festum saneti Johannis a carne et sagimine abstineat, nisi infirmitate co- gente, aut festivitate, qua in illo episcopio celebris habetur. Similiter 14 dies ante natalem Domini. ltem ibi constitutum est, ut vigilia epiphaniz, vi- sinodus Mogontiaci est, ut plebs chri- AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1360- 1032. Roudolfus rex Burgundia ignavus obiit, et Counrado imperatori diadema suum transmisit. Cu- jus regnum Odo, sororis suc filius, princeps Galli- ca Campaniz, invasit. Bern abbas Augic, missis Romam cenobii sui privilegiis, a Johanne papa item privilegium cum sandaliis, ut episcopalibus indu- mentis missas ageret, accepit. Unde a Warmanno Constantiense episcopo apud imperatorem quasi sui pervasor officii aceusatus, eo usque ab utrisque co- artatur, donee idem cum sandaliis privilegium ipsi episcopo traderet, publice in sinodo sua, id. est in cena Domini sequentis anni, incendendum. Ipso an- no Bouchaugiense cenobium 2 Idus Junii ?»9 in- cendio flagrat. 1033. Imperator Odonis provinciam Gallieam ?57 gilia omnium sanctorum, vigilia assumptionis san- p invadens Campaniam, tam diu vastavit, donec ipse ctee Mariae, vigilia sancti Laurentii jejunentur, ita ut una refectionis hora admittatur. 1024. Rome defuncto Benedicto, frater ejus Johan- nes XVIII, ex laieo papa 148'5, sedit annis ferme 9. Heinrieus quoque imperator, 3 Idus Julii absque filiis diem obiens, apud Babenbergensem episeopa- tum a se construetum, quem omnium praediorum et thesaurorum suorum reliquerat heredem, in ba- siliea saneti Petri sepelitur; habitoque conventu apud villam Kambam, Chounradus senior, filius Heinrici, rex promotus, ab Aribone archiepiscopo Mogoneiaci unetus est, 6 Idus Septembris. Nec mul- to post uxor ejus Gisela a Piligrino archiepiscopo Coloniz regina benedicitur, 11 Kal. Octobris. 1025. Rebellio contra Counradum regem a Coun- rado ejus patruele et Ernusto duce Alemanniz et aliis quam pluribus est faeta. 1026. Rex Counradus Italiam petens, totam pene sibi subjugavitex hae parte Romae. Constantiz post Heimonem episcopum Warmannus prafuit, annis ferme 8. 1027. Counradus rex Romam perveniens, a Jo- hanne papa in die saneto pascha» imperator corona- tur; Inde in Alemanniam reversus, apud Ulmam Ernustum ducem et Counradum, se illi dedentes, exi- lio deputavit. 1028. Heinrieus filius. imperatoris, Aquisgrani rex electus, a Piligrino Coloniense archiepiscopo in die saneto pascha est unctus. 1629, Brun Augustensis episcopus obiit et Eber- hardum accepit successorem. 1030. Ernust dux exilio relaxatus, iterumque im- peratori rebellans, eum multis aliis occiditur 16 Kal. Septembris. 1031. Aribo Mogonciaci archiepiscopus obiit. Cui Bardo monachus, vita et habitu venerandus, sue- cessit. Odo supplex adveniens, satisfactionem licet ficte promitteret. Roma defuncto Johanne, Benedietus IX, qui et Theophilaetus, papa 149"5, licet tanto or- dini indignus, sedit annis plus 12. 1034. Imperator Burgundiam petens, sibi eam subjecit. Constantie Warmanno episcopo defuneto, successit Eberhardus. Meginhardo Wirziburgensi episcopo Brun, filius Mathildis successit. 1035. Sinodus magna apud Triburiam ab impera- tore eolleeta est. 1036. Piligrino Coloniensi archiepiscopo Heri- mannus, Gebehardo secundo Ratisponensi episcopo defuneto tereius Gebehardus successit. Eleinrieus rex, filius imperatoris, Chunihildem, Gnutonis Da- norum et Anglorum regis filiam sibi apud Novioma- gum regalibus nuptiis copulavit uxorem. Leutizi Sclavi imperatori vectigales faeti. Imperator hieme Italiam petit. 1037. Imperator Papiam adiens, Heribertum Me- diolanensem archiepiscopum, infidelitatis aceusatum - in eustodiam misit; qui fuga elapsus, cunetis viribus imperatori rebellare contendit. Imperator Mediola- num obsedit, et cireumquaque qualibet ad rebelles pertinentia devastavit. Odo princeps Gallieze Campa- nie a Gozzilone Lotharingorum duce pugna victus fugiensque, a quodam milite occiditur. 1038. Imperater eum natalem Domini Parma age- ret, orto tumultu inter Parmenses et exercitum, utrimque multi, set ex Parmensibus plures, cecide- runt, et ipsa civitas incendio comsumpta est. Papa archiepiscopum Mediolanensem imperatori rebel- lem excommunieavit. Chunihildis regina, uxor Hein- rici regis, 17 Kal. Augusti, et Herimannus dux Ale- manie 5 Kal. Augusti, cum multis aliis in Italia obierunt. Stephanus rex Ungariorum bona memo- ri: obiit, qui seipsum eum tota gente sua ad fidem Christi convertit; pro quo Petrus regnavit. VARLE LECTIONES. 56 deest. 1. 2. 1. Julias 3. 57 galliam 1. 2. sed. v. infra a. 1037. 255 Im — admittatur n margine postea addita, eadem tamen manu 1. 356 TAN. corr, JUN. NOTAE. (1279) Potius Saligenstadi, haud proeul Moguntia et Franeofurto ; ef. Vitam Meinwerci e. 178. 1361 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1362 1039. Counradus imperator 3 Nonas Junii obiit. A discessit, et Gratianum, nomine Gregorium VI, Pro quo Heinricus rex filius ejus regnavit. papam.151"", pro se ordinari permisit, anno Do- 1040. Heinrieus rex ducem Boemie bello petit, set — mini 1046. niultis proceribus et militibus in przestruetione silvae 1045. Otto Palatinus comes, dux Alemanniz con- eitra et ultra occisis vel captis, nil dignum efficere — stituitur. Petrus rex Ungariorum, Heinrico regi ad potuit 55$, Eberhardo primo Babenbergensiepiscopo se invitato, regnum Pannoniarum tradidit; quod defuncto, Suidegerus successit. tamen ab eo ipse, dum viveret possidendum, rece- 1041. Ungarii quendam Ovonem sibi regem con- — pit. Brun Wurziburgensis ?9? episcopus obiit, 7 stituentes ??9, Petrum regem suum expellunt. Qui ^ Kalend. Junii. Gotefridus dux ad deditionem regi profugus et exul, Heinriei regis gratiam, eui priori — veniens, in eustodiam mittitur. Leutici se regi de- anno rebellaverat, querit et invenit. Heinricus rex — dunt, etsolitum censum promittunt. Guntharius he- Boemiam eum exercitu ingressus, igne preedaque — remita ad Christum migravit, et in Braga, Boemiae cuneta devastat, et rebellem ducem obsides dare, et — urbe ?*7 sepultus quiescit. ipsum post se Ratisponam ad deditionem humiliter 1046. Rex Aquisgrani in pentecoste Gotefrido venire, sibique jurejurando fidelitatem servitiumque — duci, e custodia relaxato, ducatum reddidit; et Wid- confirmare coartat ?69, B gero Ravenne prasuli, nimium creduli, nondum 1042. Ovo Ungariorum. tyrannus, eum Bajoarie ^ consecrato,episcopatumabstulit. Ungariiregemsuum fines devastaret, maxima pars exercitus ejus ab — Petrum oculis privant, et pro eo quendam Andream Adalberto marchione bello devicta periit. Heinrieus — regem statuunt. Heinrico regi eum expeditione in rex Pannonias petens, urbes munitas delevit, et plu- — Italiam venienti, Gratianus papa, nomine ?95 sextus res deditione subjecit. Et dum Petrum regem suum — ?9* Gregorius *5, quem Romani expulsis prioribus recipere nollent, ducem eis quendam praefecit; quem — statuerant, Plaeenticde obvians, honorifice suscipitur ; statim post ejus discessum Ovo in Boemiam re- — qui tamen postmodum apud Sutriam in synodo non pulit. ?*? invitus pastorale offieium deposuit ??, Pro quo 1043. Heinrieus rex iterum Pannonias petens, ab — Suidegerus Babenbergensis episcopus nimium re- - Ovone, vix pactum impetrante, suscepta satisfaetione — luetans, omnium consensu eligitur. In tempore 21 et muneribus discessit. Inde in Alemanniam veniens, hujus apostolici innumerabiles terreemotus et ma- in sinodo Constantiensi eunetis qui contra eum de- — ximi in Italia facti sunt, et hoe fortasse ideo, quia liquerant omne debitum ipse dimisit. Hoeque et alios — idem apostolicus non canonice subrogatus est ante- suis debitoribus facere adhortans, inauditam multis — cessori suo, non canoniee deposito; videlicet quem seculis pacem effecit. Post haec Agnetem Willihelmi C nulla eulpa deposuit, set simplex humilitas ab officio Pictaviensis filiam aeeipiens, et Mogonciaci reginam ^ cessare persuasit *?. Eberhardus Constantiensis epi- "ungui faciens, regales apud Ingelenheim nuptias scopus Rom obiit, pro quo Theodericus. celebravit. Ibi Liutpaldus, Adalberti marchionis fi- 1047. In ipso natalis Domini die Suidegerus papa lius, obiit. 152"5 ?'! ex more consecratus, Clemens II est vo- 1044. Gozzilo dux Lotharingorum moriens, Goz- ^ catus; sedit mensibus novem. Qui mox ipsa die ziloni filio suo, quamvis ignavo, ducatum suum a — Heinricum regem cum conjuge sua Agnete imperiali rege Heinrico promissum reliquit. Set alter filius — benedictione sublimavit. Hunfridus Ravennze eflici- ejus Gotefridus, jamdudum dux, eum dueatum fra- — tur archiepiscopus; Beneventani cives, socrum im- tri debitum a rege obtinere nequisset, pio regi rebel- — peratoris de monte Gargano reversam male traetan- lare proesumit. Heinrieus rex parvo exercitu contra: tes, imperatori rebellant. Imperator corpus beati gravissimam Ungariorum gentem ?5' fortiter pugna- — Widonis, Pomposic abbatis, de Parmensi civitate vit, et vicit. Ovonem tyrannum fugavit, et Petrum Spiram secum transtulit. Poppo Treverorum archi- expulsum pristinae dignitati restituit. Postea vero episcopus obiit, pro quo Heberhardus. Gotefridus - Petrus in regno confortatus, eundem Ovonem eum D dux et Balduwinus de Flandris imperatori rebellant. uxore et filiis comprehensum, decollavit. Magna vis — Item Theoderieus de Phladirtinga ?'? marchio re- famis homines immunda animalia comedere coegit — bellat imperatori; eontra quem imperator exercitum *? Romani ?*? Benedictum papam pro ?** sceleribus — movens, parum profecit. Clemens, qui et Suidegerus 9! suis ?** expellunt, et quendam Silvestrum papam — papa, 7 ?? Idus *? Octobr. ?? obiit. Gotefridus dux 150"" ?** temere ?** constituunt; quem tamen Be- inter alia quc contra regem fecit, Viridunensem ci- nedictus papa postmodum quorundam auxilio ex- — vitatem combussit; eujus ducatum imperator Adal- pellit; ipseque sud sedi redditus, sponte?9* a papatu — berto euidam tradidit. VARIA LECTIONES. 358 (fa et 4. 4. 5. ?5? eligentes 4. 4P. 9? ifa ef 4. 45. 5. ?** deest. 1. 2. *** Magna — coegit hec et 4. 5. habent. »9 Romani — MXLVI?, in margine postea adscripta 1. 94 alio atramento adjecta 1. ?9* sponte — MXLVI. alio atramento adjecta. 1. *95 i£a 1. 3. 97 deest 3. 55 addita 1. desunt 3. ?"9 non -—— deposuit in. loco raso 1 ; ef. diversum ab hoc Herimanni textum. | *'? |n. — persuasit ?n margine addita 12-** GLI. corr, CLIE 14. "* in loco Taso 1. "5 addita 1. ' 1363 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES, 1364 1048. Imperator Ottonem de Suinvurt Suevis du- A Bardo, venerabilis Mogonciaci; archiepiscopus 3 cem constituit. Sanguis Domini apud urbem Man- ldus Junii defunetus, multis claret miraculis; pro tuam, ut creditur, divina per quendam eaecum re- — quo Liutpaldus. Constanti? Theoderico episcopo de- velatione invenitur. Bern abbas Augiensis, vir do- ^ functo, successit Rumaldus.In autumno imperator etrina et moribus insignis, obiit; cui Oudalricus suc- — regnum Ungarie devastavit. Hoc tempore Touta, cessit. Poppo Brixiensis episcopus ab imperatore nobilis et religiosa vidua, Bouchaugensi et Lindau- electus, Romam mittitur, et honorifice susceptus, ^ gensi ccenobiis abbatissa ab imperatore praeficitur. papa 153"* ?'* ordinatur, nomine Damasus 1I, et ?'* 1052. Imperator. Goslare natalem Domini agens, sedit 30 dies. Heinrieus imperator et Heinricus rex — quosdam ibi hereticos Manicheos, omnis esum ani- Galliarum convenientes in Metensi territorio, pacem — malis execrantes, consensu ommnium,-ne heretiea inter se juramento confirmant. Gotefridus Adalber- scabies serperetin plures, in patibulo suspendi fecit. tum ducem occidit; cujus ducatum Gerhardo impe- — His diebus Bonifacius ?57, Italie marchio ditissimus, rator dedit ?"6, Beatricis nobilissima? comitisse maritus, a duobus 1049. Imperator Chounradum ducem Bajoari& militibus sagittis toxicatis vulneratus, moritur, et constituit, et Gotebaldum Aquilei;e patriareham —— Mantuz honorifice sepelitur. Reliquic beati Zenonis post Heberhardum nuper defunctum, promovit. Non- B confessoris, a Waltario Veronense episcopo in Ale- nulli principes et episcopi Phladirtingam intrantes. — manniam ad villam Ulmam allatze, plurimis claruere 'Theoderieum pugna victum occidunt, et provineiam — miraculis ?85. illam imperatori subjieiunt. Brun Leucorum, id est 1053. Imperator cum domno papa natalem Do- de Tullo?"", episcopus, abimperatoreelectus, Romam — mini Wormatie egit. Ubi cum papa sicut dudum mittitur, et papa 154"* ?;$ nonus Leo vocatur, et ceperat Fuldensem abbatiam aliaque nonnulla loca sedit annis quinque. Qui in proximo pascha Oudal- et cenobia, quie sancto Petro antiquitus donata fe- rieum Rome Augiensem eonsecravit abbatem, et ^ runtur, ab imperatore reposcens exegisset, demum monasterii ejusdem privilegia, a sede apostolica tra- ^ imperator pleraque in Ultraromanis partibus ad dita, confirmavit et innovavit. Idem papa Roma suum jus pertinentia, pro Cisalpinis illi quasi per synodum, maxime contra symoniacam heresim, ce- — concambium tradidit. Eique contra Normannorum lebravit. Hie ?79 in plenaria synodo constituit ut violentiam propulsandam auxilia delegavit. Ea si- Romanorum presbiterorum coneubinae extunc et — quidem gens a temporibus prioris Heinriei impera- deinceps Lateranensi palatio adjudicarentur ancilla. —toris in partes Calabrie, Samnic, Campanieque Emptiones et venditiones altarium sub anathemate C eonfluxit. Et quia indigenis contra Greeorum et prohibuit. Imma ?8? obiit anno dominieze incarna- ^ Sarracenorum incursionesaudacter preeliando auxi- tionis 1049, 2 Nonas Aprilis. Odilo Cloniacensis —liabatur, primo gratanter accipitur. Postea vero abbas venerabilis migravit ad Dominum. Kal. Ja- pluribus eorum ad uberem terram concurrentibus, nuar. ??! Gotefridus et Balduwinus reconciliantur ^ viribus adaucti, ipsos indigetes et res eorum vio- imperatori. lenter possedere. Unde domnus papa cum plurimis 1050. Domnus papa synodum Roma post pascha — Teutonieorum Romam rediens, post pascha contra collegit, in ?3? qua heresim Beringarianam, nuper ad — Nordmannos exercitum movit. Set exercitu ejus apostolicam sedem delatam, damnavit. Item in au- partim fugato, partim oeciso a Nordmannis, ipse tumno sinodum Vircellis ?53 collegit, in qua eandem — papa in quodam eastello ab eis obsessus, expu- heresim anathematizavit ?9? (1280). Quo tempore gnata jam jamque munitione, necessitate coaetus, Agnes imperatrix filium imperatori peperit. communionem eis prius interdictam reddidisset ; 1051. Imperator natalem Domini apud Goslare acceptus ab eis, Beneventum cum honore tamen re- egit, et multos ex principibus filio suo jurejurando ducitur. Ibique, ne rediret, aliquamdiu detinetur. fidem promittere fecit. Htunfridus Ravennas archi- Imperator Heinrieus habito conventu apud Tribu- episcopus, domno ?5*255 papse apud Augustam reeon- p) riam, filium equivocum regem a cunctis eligi, eique ciliatur. Post paseha synodum Rom collegit Leo — post obitum suum, si rector justus futurus esset, papa, ubi Gregorium Vercellensem episcopum, pro- —subjectionem promitti fecit. — Hazilinus etiam, pter quoddam adulterium et perjuria perpetrata, ^ Babenbergensis episeopus, infamis moritur. absentem et nescientem excommunicavit. Quem 1054. Imperator Adalberonem consobrinum suum, tamen post Romam venientem et satisfactionem ?39 — in villa Otinga, ubi natalem Domini egit, Babenber- promittentem, priori officio restituit. Eadem zestate ^ gensi clesie praefecit. Domnus papa tandem, in- VARLE LECTIONES. ?74 CLII. addito Y. 1. ?:5ets. XXX d. addita 1. — ?9 hic nonnulla erasa sunt 1. ?"' supra lineam 1. desunt 3. ?28 CLIIL add. Y. 1. »79 Hic — prohibuit à» margine addita 1. ?8? Imma — April. à marg. postea addita 1. ?9* ITI. Non. corr. postea Kal. 1 III. Kal. 2. 3. — ?** in — anathematizavit Zn loco va- so 1. ?83 ifa hic 1. 2. 3. 29'-5 domnze 1. 2. 59 (m loco vaso 1. 97 bonefacius 2. 55 post hac locus adrasus 1. cui olim fortasse Constantio basilica sancte, Marie corruitez Herimanni chronico inscripta erant; hodie, que supra col. 1280, lin. 34—40. transcripsit, ibi et in margine leguntur. NOT X. ; (1280) Eadem fere iisdem verbis in Bernoldi opere de Berengarii damnatione multiplici leguntur. Uss. Prodr. II, 432. 1365 * APPEND. IIl. — MONUMENTA GREGORIANA. 1366 stante pascali tempore, Romam reversus, egrotans, A sam facti inquisiturus, eum populo ad orationem glorioso exitu, cunctis prius benedicens et admoni- tis valedicens sanctoque Petro peccata sua confessus et devote se illi commendans, 16 Kal. Maii obiit, et in basiliea sancti Petri juxta sepulerum sancti Gre- gorii sepultus, miraeulis claruisse memoratur. Pro quo Gebehardus, Victor II nominatus, papa 155"* 289, sedit ??? tribus annis. Huie (1281) subdiaconus toxieum in calicem misit; quem eum ipse post con- secrationem levare vellet, nec posset, a Domino cau- prosternitur; statimque toxicator ejus a demonio arripitur. Ita igitur causa manifestata, domnus papa calicem eum sanguine dominico cuidam altari jussit includi, et pro reliquiis in perpetuum conservari. Deinde iterum eum populo tandiu ad orationem pro- sternitur quousque subdiaconus a demonio libera- retur. Balduinus imperatori rebellat. Gotefridus, dux clam ingressus Italiam, domnam Beatricem, viduam Bonifacii marchionis, sibi in conjugium copulavit. PARS ALTERA GENUINA (AN. 1055-1100.) MLV. Imperator Italiam visitat, et praedictam Beatricem inde abduxit captivam, quippe multum moleste ferens, duci Gotefredo esse copulatam, Velf dux Carinthiorum obiit. MLVI **1, Vietor papa misso Hildebrando tunc archidiacono, set postea apostolico, sinodum Turonis generalem eollegit, in qua Beringarius Andegavensis ecclesiae canonieus, a quo Beringariana heresis denominatur, sinodaliter et presentialiter pro eadem heresi exa- minatur. Qui eum se defendere non posset, heresim suam coram omnibus anathematizavit et abjuravit, seeundum formam quam sancta et universalis sino- dus Ephesina prescripsit (1282-83). MLVH ?9?, Heinrieus imperator filium suum, jam regem fa- ctum, principibus regni commendans, obit 3 Non. Octobris. Pro quo Heinricus filius ejus, admodum puer, cum matre sua Agnete cepit regnare. Roma post Vietorem Fridericus, frater Gotefridi ducis, dudum beat: memoric Leonis papa archicapella- nus, ex clerico monachus factus, postea abbas in monte Cassino promotus, Stephanus nonus nomen B adeptus, papa 156*5 ?93 praefuit novem mensibus ??*. p pap p Hic (1284) omnes Romanos clerieos ab zclesiastico conventu separavit, qui post interdictum beati Leonis papae incontinentes extiterant. Sie enim piae memoriz (1285) Petrus Damiani, cardinalis episco- pus, in literis ?95 suis testatur. MLVIII. Rom: post Sthephanum quidam Benedictus con- tra canones privata quorumdam gratia ordinatus, sine consecratione mensibus septem 295 praefuit zecle- sie. Qui a Gotefrido duce expellitur, et Gerhardus Florentide episcopus, secundus Nicolaus vocatus, papa 157** ?*"', praefuit annis fere tribus. Qui con- stituit, ut qui tune a symoniacis essent gratis ??* C promoti, ministerio suo permitterentur uti. Deinceps autem quicunque a symoniacis ordinarentur, nichil tali promotione lucrarentur. Hune etiam papam Petrus Damiani, piae memoria episcopus, ad corri- gendam juxta eanones clerieorum incontinentiam, provocavit (1286). . MLIX. Friderieus et fratres ?99 ejus de Glichberga 9??? (1287) Heinrico regi rebellant. VARLE LECTIONES. *89 CLIII. corr. alio atramento CLV.?9?, sedit III an. in loco raso. Hinc usque. ad tnitium anni 1057. scripta 4n loco raso littera minuta, eadem tamen manu. anno circiter 1092. inserta sunt. Quid. deletum sit, dubitatur. Fortasse quedam. ad. laudem. Herimanni Augiensis scripta erant; in necrologio saltim eodem fere atramento, luec ad d. 8. Kal. Oct. leguntur : Heremannus doctor egregius obiit, e£. in libello de canonum auctoritate lwec scribit : Chronica quam domnus Heremannus egregius ealeulator et temporum solertissi- mus indagator ex diversis chronicis et historiis diligentissime composuit, quae usque ad MLIV"" dominicae incarnationis annum fideliter perduxit. (Usserm. Prodr. II. p. 340.) Sententia quam Urstisius hoc anno post demonio liberaretur exhibet : Herimannus Wolferadi comitis filius, ete. usque sepultus est ex Sangallensi Bertholdo assumpta, est, quam videsis supra. (Patrol. t. CXLVI, ad an. 1080.) Textus anterioris vestigia, in Gottwicensi et Murensi Bertholdo annis 1055. — 1057. superesse videntur. ?9' hoc littera minuta, scripta sunt, eadem tamen manu 4. — *9? fortasse numerus MLVI. postea àn MLVII. mutatus est 1. ?95 CLV. corr CLVI. 1. ?* que sequuntur, postea eadem tamen manu addita sunt 1. — ?95 |tis |t. ?96 m. VII. inserta paulo post 1. ?»7 CLVIL. corr. alio atr. CLVIII. 1. ?9? vog» circiter anno 1092. addita 1. deest 4. 4". ?99 frater 3. *?»* 1 jam i apparet 1. NOTA. (1281) Eadem iisdem verbis apud Lambertum ad [ an. 1054 (Patrol. t. CXLVI.) leguntur. (1282-83 Victor) — Beringarius et qui cum — pra- seripsit Bernold., opusc. ult., num. 3, 5, (1284) v. Petri Dam. ep. IV, 3 ad Cunibertum. (1285) Obiit a. 1072. (1286) Similia leguntur Bernold., col. 1066. (1287) Glegberg prope Giessen. 1367 MLX 9?!, Rome Nichholaus papa generali sinodo presidens, Beringerium 3?» presentialiter et sinodaliter pro heresi sua iterum examinavit; qui tandem quasi conversus, libros suze hereseos coram sinodo eonere- mavit, et eandem heresim ut prius jurando anathe- matizavit (1288). MLXI. Roma Nieolao papa defuncto 6 Kalend. Augusti, Romani Heinrico regi, ejusdem nominis quarto, co- ronam et alia munera mittentes, de summi pontifi- cis electione regem 39? interpellaverunt. Qui generali eoneilio Basilee habito, imposita corona a Romanis transmissa, patrieius Romanorum est appellatus. Deinde communi omnium consilio, Romanorumque legatis eligentibus, Chadelo Parmensis episcopus 7 Kalend. Novembris papa eligitur et Honorius appel- latur, papatum ?* nunquam possessurus. Set vice- sima septima die ante ejus promotionem, Lucensis episcopus, nomine Anshelmus, a Nordmannis et qui- busdam Romanis papa 158"* 95 ordinatus , Alexan- der vocatus, sedit annos 12. Qui satis strenue symo- niaeam heresim destruxit, et ministris altaris cum conjugibus coire, juxta canonum statuta eum ex- communieatione interdixit, ipsosque laicos clerico- rum aperte incontinentium officia audire, per ban- num prohibuit; sieque elericorum incontinentiam satis prudenter refrenavit. Hujus autem constitutio- nis maxime fuit auetor Hildebrandus, tunc Romana seclesicde archidiaconus, hereticis maxime infestus. MLXII. His temporibus fames magna fuit. Magna dissen- sio facta est inter imperatricem Agnetem et Gundha- rium Babenbergensem episcopum. MLXIII. Heinrieus rex exercitum in Pannoniam movens, Salemonem, filium Andrec regis, in regnum patris sui restituit. Heinrieus Augustensis episcopus obiit, pro quo Imbriceo. Cedes magna Coslare contigit in velesia rege praesente. MLXIV 5306, Magna seditio orta est inter Adalbertum Hamin- burgensem archiepiscopum et principes regni. MLXV 30, Domus regalis Goslari *'? coneremata est. Eodem anno, ab incarnatione Domini 1065, quando (1289) et pascha celebratum est 6 Kalendas Aprilis, in qua AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. à A die et Christus resurrexit, in tertia die paschalis 1368 ebdomada, 4. Kalend. Aprilis indietione tercia, rex Heinricus anno regni sui 99, ztatis suce. 14?, acein- ctus gladio in nomine Domini. Pataviensis ??9 epi- scopus obiit; eui Altmannus imperatricis capellanus successit. Hoc tempore Sigifredus Mogontiacensis. archiepiscopus, et Gundharius Babenbergensis epi- scopus, et Otto Ratisponensis episcopus, et Willi- helmus Trajectensis episcopus, eum magna multitu- dine Jerusalem profecti, in eo itinere a paganis multa sunt perpessi. Nam et bellum cum eis inire sunt coacti ?!^, In eodem itinere Guntharius obiit, Cui Ricimannus ?!! symoniace successit. MLAISS, D wulti nobiles bello civili perierunt. Cometze sunt vise in octavis paschae, 9 Kal. Maii, et per 30 dies apparuere. Eberhardus Treverensis archiepiscopus, 17 Kalend. Maii, sabbato saneto pascha, completis. ase ipsius diei officiis, ipsis sacerdotalibus vesti- mentis indutus, requievit in pace. Cui Chonradus Coloniensis praepositus debuit succedere; set a civi- bus non est electus. Unde quidam comes, nomine "Theodericus, eundem.Chonradum ad urbem Trevi- rorum tendentem comprehendit, et diu sub custodia maeeratum, quatuor militibus necandum commisit ;- qui dum eum ter per quoddam prwcipitium ?!? dejecissent, et nil sibi nisi brachium collidere pos- sent, unus ex illis penitentia ductus, ab eo ve- niam impetravit. Alius autem volens eum decollare, maxillam ejus tantum abscidit; et sic ipse Deo dignus martir ad Dominum migravit. Passus est autem Kal. Junii, anno ab incarnatione Domini 1066, regni vero Heinriei 10, sepultus apud abbatiam nomine Doleiam. Tres autem milites mortis hujus servi Dei auctores digna ultio postmodum subseeuta est. Nam unus eorum acceptum cibum degluttire non valens, alii duo manus suas lacerantes, ad claustra inferni descenderunt ?»*. Udo post interfe- ctum Chounradum praesul Trevirensis constituitur. Nuptiz Heinrici regis. Item cometa visa est. His temporibus venera- bilis Petrus Damiani, ex heremita cardinalis episco- pus, multa conseripsit, et incontinentiam sacerdotum p satis rationabiliter in seriptis suis confutavit, ordi- natos autem a symoniacis, ut aiunt, nimium cle- menter tractavit ?'5, Hugo Bizantiensis archiepieco- VARLE LECTIONES. 9et fofus annus 1060. priori teztw eraso, ciréa a. 1099. minori littera insertus est 1 ; cf. textum codicis 4^. supra in Bertholdo p. 9771. ?? beringezerium 1. e addito. 393 supra lin. add. 1. 99* p. n. p. àn marg. addita post obitum ut videtur Kadalai, de quo certi nil constat ; post annum tamen 1073. c.f. Affo storia di Parma T. 1I. habentur etiam in 2.3. 4. 4b. 219» MLXIIIT. 3. 1. sed adsunt etiam 4n 9. 3. 4. 4^. 5. 9$ MELXV.3. ?29, peipium 1. postea addita sunt 1. sed adsunt etiam in 2. 3. 4. 4». 95 CLVIT. addito I. alio atramento 1. 99$ ifa 1. 2.4. 4b. egoslare 3. 5:9 peliqua, anni alio atramento addita sunt 1. 515 hic mumerum anni MLVI. 9086 narratio hujus anni deest 5o9 P, e. o. e. À. I. e. s. in margine alio atramento 3! rizimannus 2. inscrit 3. 9:5 reliqua anni alio atramento NOTAE. (1288) Eadem fere.opusc. ult., num. f. Aeta Cone. ap. Mansi XIX, 897. (1289) Non intendit, Christum in Paschate resur- rexisse, sed Pascha hoe anno die 27 Martii evenisse, quo die Dominieam resurrectionem faetam esse credebant veteres; unde et eodem die in antiquis Kalendariis passim notatar Resurrectio Dom?»ni, uti et die 25. Martii Inearnatio et passio Dominz. Dis- 1369 z APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1370 pus obiit (1299). Cui ejusdem «zelesi: eanonieus A niace ?:? acquisivit, quique thesauros ejusdem «ecle- (1291) a fratribus electus, a rege substituitur. MLXVII. Saxonia civili laborat discordia. Nordmanni Ro- mam adire voluerunt hostiliter. Burchardus Halber- stetensis episeopus Leuticorum gentem viriliter de- vastavit ?:6, Heinhardus Spirensis episcopus in iti- nere Romano obiit. Cui Heinrieus successit. MLXVIII. Heinricus ?:7 rex adolescentie sud errore sedu- ctus, legitime eonjugis adeo obliviscitur, et tam ne- fandis eriminibus involutus esse diffamatur, ut etiam principes ejus eum regno privare molirentur. Totus ille annus pluvialis. MLXIX. Pax et reconciliatio in populo, in natali Domini apud Goslare, regali edicto sub sacramento sunt confirmat: Heinrieus rex gentem Leuticorum de- vastat. Dedo marchio Saxonicus regi Heinrico re- bellat; set postmodum coactus ad deditionem venit. Oudalrieus abbas Augiensis obiit, pro quo Megin- hardus. Constanti: Rumaldus episcopus obiit; cui Karolus per symoniacam heresim in episcopatu suce- cessit. Gotefridus dux inter seculares excellentissi- mus, etin recordatione peccatorum suorum ad com- punetionem lacrimarum facillimus, in erogatione elimosinarum largissimus, in vigilia natalis Domini satis laudabili fine requievit in pace ?!5. MLXX. Francia civili laborat discordia. Otto dux Bajoa- ( rie regi Heinrico rebellat, et Magnus, filius Ottonis . ducis Saxonia aquilonialis. Set rex predictum Ot- tonem, cum legitime ad satisfactionem vocatus nollet venire, ducatu privavit. Meginhardus sponte dere- liquit Augiensem abbatiam; post quem quidam Roudpertus indigne eidem abbatice praefectus, digne | postmodum est expulsus (1292). Hiemps ventosa et pluvialis. MLEXXI. Welf dux Bajoariz efficitur. Heinrieus rex multas insidias passus, viriliter omnes transivit. In pente- coste (1293) Otto, jampridem dux Bajoarie, cum sociis suis regi Heinrico ad deditionem venit sua sponte, anno ab incarnatione Domini 1071, regni . autem Heinrici 15, cetatis vero ejus 30, indictione 9, tercia feria ejusdem ebdomada, 18 Kalend. Julii. Karolus qui Constantiensem episcopatum symo- sig, utpute sacrilegus fur, in suos usus dispersit; habito concilio Mogonciaci, ex praecepto papa Alexandri, praedictus Symonis discipulus, nondum consecratus deponitur, quippe cum a clericis Con- stantiensibus ibidem aceusatus, objecta negare non posset. Cui successit Otto in episcopatum (1294). MLXXII. Heinrieus rex pene sine diffieultate bellorum sibi reluctantes superavit, Petrus Damiani, pioe memorize cardinalis episcopus, jam dudum mundo crucifixus, migravit ad Dominum, 8 Kalend. Martii ??? (1295). Cui domnus Geroldus, revera monachus, scientia scripturarum insignis, et moribus praedecessori suo non impar, in episcopatum successit. Adalbertus Haminburgensis sive Bremensis archiepiscopus obiit. Cui Leobmarus ??* successit. Rex multa sibi muni- tissima castella construxit in partibus Saxonica et "Thuringia, et multas sibi munitiones injuste usur- pavit; unde multorum anímos contra se excitavit. MLXXIII. Roudolfus dux Alemanniz, et Bertholfus dux Ka- rinthiorum, et Welf dux Bajoarie, a rege Heinrico discesserunt ; qui aliis subintroeuntibus consiliariis, suum consilium apud regem non valere perspexe- runt. Theodericus comes penitentia ductus pro fa- einore quod in beatum Chounradum Trevirensibus prassulem deputatum commisit, licet multa pericula obstarent, ardenti tamen fide cum aliis multis Jero- solimam cepit ire. Qui cum mare navigio intrarent; subita tempestate cireumventi, statimque obtene- brata die quo irent incerti, celesti lumine sepius exhilarantur. Deinde non jam mortem jn periculis timentes, set vitam zternam preemeditantes, marinis fluctibus emundati a peccatorum sordibus, migra- verunt ad Dominum, 13 Kalend. Martii : quippe Theodericus comes , Widerolt, Mareuart, cum aliis 113. Roma Alexander papa decessit. Pro quo vene- rabilis Hildebrandus, Romane aclesia archidiaco- nus, eommuni omnium consilio expetitur papa constituendus. Quo audito ipse archidiaconus , se viribus esse imparem tanto honori, immo oneri, reputans, indueias respondendi petiit, et sie fuga elapsus, aliquot dies ad Vincula sancti Petri occul- D tatus latuit. Set tandem vix inventus, et ad aposto- licam sedem vi perductus, papa 159"s ??? ordinatur 7 Kalend. Maii ?2?, et Gregorius VII"5 appellatur ?2*. VARI LECTIONES. 916 reliqua, annt alio atramento in margine adjecta sunt 1. sed habentur etiam in 2. 3. 4. 4P, 31 prima li- nea tn loco raso 1. at eadem ín reliquis habentur. 9:9? in p. paulo post addita 1. desunt 3. 3:9 symoniacae corr. symoniace t1. ??^ VII. K. M. supra lin. addita 1; et adsunt in reliquis. ** leothmarus 2. leomarus 3. ?:? CLVII. addito d alio atramento 1.92?» VII Kal. Maii alio. atramento Bernoldi tamen. manu addita 1. adsunt 3. desunt 2. 4. 4^. *9** Hucusque Bernoldus primo scripsisse, dein anno 1074. que jam sequuntur addidisse videtur. NOTAE. tinguebant ergo scriptores medii evi diem Pascha quolibet anno variantis a die resurrectionis in Ka- lendariis ad d. 27 Martii fixo. Uss. (1290) Die.27 Julii; cf. Dunod. Hist. de l'Eglise, ville et diocése de Besancon I, p. 104, sqq. (1291) Hugo II. (1292) Gregor. Regist. I, 82. (1293) D. 12 Jun, (1294) Mansi, t. XX, p. 10. (1295) In Neerologio obitum ejus diei 9 Kal. Mart. assignat Bernoldus. 1374 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1372 Cujus prudentia, non solum in Italia set etiam in A cretum est a Gregorio papa, ut clerici aliquem sa- Teutonieis partibus, refrenata est sacerdotum in- continentia. Scilicet quod praedecessor ejus in Italia prohibuit, hoe ipse in tota catholica zeclesia prohi- bere studuit. Tota Thuringia et Saxonia regi Hein- rico rebellant, propter praedietas munitiones et alia multa qua contra voluntatem ejusdem populi rex in eorum regione fecit ineonsulte. Eggehardus tan- dem abbas Augiensis efficitur, et a praedieto papa Rome eonsecratur. MLXXIV. Heinrieus rex absentibus sui regni principibus eo pacto pacificatur eum Saxonibus, ut munitiones predietze destruerentur, propter quas seditio orta est, quae et postea sunt destruetze. Roudolfus dux et ceteri reconciliantur regi. Hoc tempore legati sedis apostolieze in Alemanniam ad regem venere, pro ?* ipsius regis moribus corrigendis. In quorum manus se rex ipse sub correctionis sponsione commisit , suumque auxilium domno apostolieo ad deponendos symoniacos firmissime promisit. Ipsi etiam regis consiliarii omnes res cclesiarum injuste acquisitas se reddituros, coram eisdem legatis sub sacramento promisere; quippe qui easdem res a symoniacis emerunt, consilio suo eosdem indignos ad zelesia- sticum honorem adjuvando. His ita dispositis, le- gati sedis apostolieze redierunt ??9 (1296). Hereman- nus marchio, filius ?»z7 Bertaldi dueis, Cluniaci an- gelicam vitam perfectissime arripiens ??", adhue adolescens, uxore et unico filio et omnibus qua pos- sederat derelictis ?»?, vere monachus, migravit ad Dominum, 7 Kalend. Maii (1297). MLXXVY. Heinrieus rex nativitatem Domini Argentoraei fecit, Expeditionem in Saxoniam ordinavit. Here- mannus Babinbergensis episcopus, a elerieis suis ??? pro simoniaea heresi aecusatus, a papa deponitur, cui Roubertus substituitur. Gregorius papa in prima epdomada quadragesima sinodum Rome colle- git (1298), in qua causam Heinrici ??? Spirensis epi- scopi, set simoniaci, examinavit. Qui ipsa die eum examinaretur causa ejus Roma, id est 6 Kalend. Marcii, infirmatus est Spire, sed deinde 4 Kalend. Martii miserabiliter expiravit, quando et a Gregorio papa diffinitam suze damnationis sententiam in Ro- mana sinodo excepit (1299). In eadem sinodo de- crorum ordinum gradum vel officium precio adepti, deinceps in sclesia non ministrent, non ceclesiam precio adquisitam aliquis retineat, nee deinceps ali- cui zeclesiam vendere vel emere liceat. Deinde ut a clericali offieio cessent, quieumque se per inconti- nentiam reprehensibiles exhibent. Item, ut populus clericorum officia nullatenus recipiat, quos praedi- ctas apostolieas institutiones contemnere perci- piat (1300). Rex Wormatiae paseha celebravit, post pentecosten exercitum in Saxoniam promovit, in qua expeditione ianumerabilis multitudo 5 Idus Ju- nii juxta flumen nomine Unstrout utrimque cecide- runt, et multi ex Saxonibus regi ad deditionem ve- nerunt. Detwinus Leodicensis episcopus decessit; cui Heinricus successit. Anno venerabilis €olo- niensis archiepiscopus, mire sanctitatis, requievit in pace 2 Nonas Decembris; cui Hiltolfus, impar genere et moribus, suecessit. MLXXVI. Rex natalem Domini Goslarie celebravit, ibique quosdam jurare compulit, ut filium ejus post ipsum eligerent ad regnum. His temporibus rex Heinrieus per symoniacam heresim sanctam zeeelesiam fedare non cessavit, scilicet pro precio episcopatus, abba- tias, et alia hujusmodi investiendo, et inter alia eri- mina etiam exeommunieatis communicando. Cin- tius 3 quidam Romanus civis, Gregorium papam in die natalis Domini missarum solemnia celebrantem comprehendit ; quem ita comprehensum quidam ex militibus ejusdem Cintii occidere destinavit. Set eum gladium super eaput ejus libraret, nimio terrore cor- reptus eorruit, nec inceptum ietum explere potuit. Cintius autem papam in turrim suam eaptum dedu- xit, quae statim a Romanis penitus dilapidatur, et 3 papa prudenter eripitur, qui et suo ecaptori vix à Romanis vitam impetravit. Cum autem rex sepius jam dudum a papa praemonitus se corrigere nollet, et papa in admonendo nil proficeret, ad ultimum mandavit ei, quod in Romana sinodo tune proxima eum exeommunieaturus esset, nisi resipisceret. Quz legatio in octavis Domini ad regem pervenit. Unde rex (1301) in septuagesima ?*» apud. Worma- tiam colloquio faeto, et alio in Longobardia apud D placentiam, omnes quos potuit obedientiam pra- dicto papae exhibendam abjurare fecit, et missa le- VARLE LECTIONES. 935 p. i. r. m. e. 2n loco raso eadem tamen manu t., et adsunt in reliquis. ?29 hinc inde aliud atramentum 1. 9? f, b. d. ef a. v. p.a. én.loco raso 1. sed eadem, manu et adsunt in reliquis. ??9 is in loco raso 1. ??9 a. 330 331 1 1 1 M 332 1 cl. s. desunt 2. deest 3. 9! Cintius—celebrantem £n loco raso, sed eadem mamnw 1.5? LXXma ap 1. NOTA. (1296) Gregorii VII, Regist. I, 85; II, 30. (1297) 6. Kal. M. Necrol. Bernoldi. (1298) Mansi XX, p. 443. (1299) Cf. eadem fere verba in epistola de dam- natione scehismaticorum ap. Ussermann Prodr. II, p. 268 et apologiam pro Gebhardo Const. ep, ibid., p. 379-382 : Ut autem damnatorias sententias nostri apostolici et ipsius principis apostolorum super Ana- niam et Sapluiram pari efficacia pollere non dubites, damnationem Spirensis episcopi et mortem ejus stu- diose consideres, ete. Reliqua habes supra hujus vo- luminis.col. 1170. (4300) Apolog. decret. Greg., col. 1107. (1301) Cf. epistolam de damnatione schismatieo- rum col. 1169, ubi e. g. hee leguntur : Anno igi- tur dominice incarnationis 1076, Gregorio VII papa in apostolica sede constituto, Reliqua vide hujus vo- luminis eol. 1169. " 1373 APPEND. IIl. — MONUMENTA GREGORIANA, 137t gatione ad Romanam sinodum', quz» in proxima A Unde et papa missis legatis principibus regni decla- quadragesima celebrata est (1302), ipsum apostoli- eum ab apostoliea sede contumaciter jussit descen- dere (1303). Set missi ejus turpissime in sinodo traetati, vix a Romanis, adjuvante papa, evaserunt. Ipsum autem regem, sinodo indicante, fidelitate ho- minum, regno et ceommunione privavit, et omnes ei ad regnum juratos juramento absolvit. Omnesque episcopos, qui regi sponte contra papam faverant, offieio et communione privavit ; reliquis autem, qui inviti eidem conspirationi intererant, usque ad fe- stivitatem sancti Petri indutias dedit (1304). Gotefri- dus dux, filius Gotefridi ducis, particeps immo auctor supradietae eonspirationis, turpiter a quodam coquo per posteriora eum ad necessarium sederet vulneratus, ante ? medium ** quadragesimae 99? expiravit. Item Willihelmus Trajectensis episcopus, multa in apostolieum conviciatus, subitanea morte, absque celesiastiea communione post ??^ pascha ??* multatur; eui Conradus subrogatur. Jam omnes pene principes regni a communione ITeinrici se 'se- questrarunt. Mense igitur Octobri colloquium apud Openheim a principibus regni colligitur, cui legatio sedis apostolicze interfuit. Ibi Heinricus, in purifi- cationem sancte Marie tunc proximam se prasen- tandum domno papa apud Augustam firmissime promisit. Nam et illuc domnum apostolicum ipse eum principibus regni invitavit. Frater Kadalaus ex seculari milicia eonversus, ad Opinheimense collo- quium legationem . papa detulit, quam eidem mu!- tum egrotanti papa in remissionem omnium pecca- torum imposuit. Expleta igitur legatione frater Ka- dalaus suscepto monachi habitu, sub evangelica perfeetione requievit in pace. MLXXVII. Dux Bolenorum (1305) se in regem coronavit. Maxima nix totum regnum a 2. Kalend. Novemb. anni prioris, usque in 7 Kalend. Aprilis anni pre- sentis obtinuit. Heiurieus rex dietus, propriae causae diffidens et idcirco generalem audientiam subter- fugiens, furtive Italiam contra papae praeceptum et concilia principum intravit, et apostolico ad con- dietum diem Augustam tendenti, ante purificatio- nem sancte Marie Canusii ?** obviavit (Jan. 28). Ubi et ab eo per inauditze humiliationis simulatio- nem, utcumque potuit, non regni, set communio- nis tantum concessionem vix demum extorsit, dato tamen prius saeramento, ut de objectis criminibus ad judieium papze satisfaceret, nee papze vel alieui ejus fideli usquam eunti vel redeunti aliquam mo- lestiam inferri consentiret. Hoc autem juramentum nec 15 dies observavit, captis venerabilibus ?*5 epi- scopis, Geraldo Ostiensi 95^, et Anselmo Lucensi. ravit, se parum profecisse, in eo quod illum in communionem receperit, cum omnes ?" sy- moniaei vel excommunicati non minus tune fo- verentur ab eo quam pridem. His ergo auditis, princeps regni generali eolloquio apud Forecheim 3 Idus Martii habito , egregium ducem Roudolfum sibi in regem sublimarunt, quem in 7. Kal. Aprilis, ubi eo anno medium quadragesima occurrit, Mo- gontie *?* coronarunt. Maxima autem nix, qua eo anno tamdiu totam terram obtexit, in electione novi regis resolvi tandem incepit. In die autem consecra- Uonis ejus per suggestionem simoniacorum clerico- rum maxima seditio Mogontiz orta est, ita ut etiam palatium irrumpere vellent, et religiosissimos cle- rieos et monachos occidere. Sed dextera Dei milites novi principis, licet inermes, ita protexit, ut nullum nisi unum ex suis perderent, ex adversariis autem plus quam centum partim ferro partim aqua neca- rent. Quibus etiam pro homieidiis hujusmodi a le- gatis apostolica sedis talis penitentia imposita est, ut singuli aut 40 dies jejunarent, aut 40 pauperes semel pascerent, nec tamen «ecclesiasticam commu- nionem quasi homicide vitarent. Roudolfus rex post consecrationem in Sueviam secedens, regnum sibi subjugavit. Interim.Heinrieus Longobardiae mo- rabatur, ad quem Cincius, civis Romanus, secum ducens captum venerabilem Cumanum episcopum, nomine Reginaldum, Papiam venit, quippe remune- rari a. Heinrieo volens, eo quod in servitium ejus hune modo episcopum et in praeterito anno domnum apostolieum captivaverat; set ibi subitanea morte proventus, debitam remunerationem accepit, quam tot saerilegiis promereri non timuit. Heinricus ??? audita promotione Roudolfi, auxilium papa contra illum imploravit, licet supradietum Ostiensem epi- scopum in captione adhuc teneri permiserit. Unde et papa illi respondit, se non posse ejus interpella- tioni satisfacere, quamdiu apud illum sanctus Pe- trus in legato suo ligatus ?*? teneretur. Frustrata igitur supplieatione sua, animum in tirannidem con- vertit, nec regnum jam per justiciam, set. per vio- lentiam obtinere cogitavit. Rex autem Roudolfus apud Augustam gloriosissimum pascha eelebravit (Apr. 16) cum legatis apostolieze sedis. Ex quibus unus, religiosissimus scilicet abbas Bernardus, Ro- mam dirigitur set ab Oudalrieo comite (1306), Hein- riei complice, captus et priedatus, annum pene di- midiavit in captivitate, quem Cluniacensis abbas de manibus Heinrici vix demum eripuit. Rex ?** antem post pascha generale colloquium apud Ezzelingin eum prineipibus regni collegit , quo soluto, ipse cum admodum paucis ad obsidendum quoddam castel- VARLE LECTIONES. 555 venerabibus 1. 3? noetis 3, 99' supra, lin. 1. — *4? Jegatus corr. ligatus 1. 9'! R. 2. 33? TT, rex 2. 336 ostiense corr. ostiensi 1. ??" deest 3. $35 deest 8. NOTA. (1302) Mansi XX, 467. (1303) Vide col. 1169. (1304) Officio — dedit. Ybid., p. 220. (1305) Boleslaus II. (1306) de Lentzburg addit. 3. 1375 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1376 lum perrexit. Set ecce ex improviso emulus ejus A rum funeribus, in corpore et anima mortuus, re- Heinrieus cum. maxima multitudine Boemiorum et Bajoariorum advenit, quos cum rebus zcelesiarum derepente sibi comparare potuit; quibus libentis- sime rex cum ipsis paucis quos eo tempore habuit obviasset, si non principes ejus hoe in aliud tem- pus differendum cautius judicarent. Heinricus igitur accepta occasione, omnia cireumquaque prada, ferro, et igni non cessavit devastare, homines quo- que more pecudum captivare 3^, Nam fautores ejus ex Boemia, homines libentius quam pecudes pre- dabantur, ut eos usque ad satietatem su: libidini inhumanz prostituerent, et postea inhumanius eos Cinocephalis devorandos venderent. Rex autem Rou- dolfus, celebrato pentecoste apud cellam sancti Aureli (Jun. &) (1307), legatum quendam ad apo- stolieum direxit, et ipse in Saxoniam properavit. Eo tempore Heinrieus imposita sibi corona apud UI- mam, interdietum regnum usurpavit; ubi et prza- dictum comitem Oudalricum, ut ?? optime prome- ritum, inbenefieiavit, eo quod venerabilem abbatem Bernardum, apostoliei legatum, adhue in captione cruciaret. Vercellensis quoque episcopus, depositi regis cancellarius, cum omnibus suis sequacibus generale colloquium cirea Kalendas Maii in Runca- libus eondixit, ut si aliquo modo posset, Gregorium papam deponeret. Sed ipse ad eundem terminum absque zeclesiastiea communione vitam simul et episcopatum heu miserabiliter deposuit, quo ille pa- pam nefaria praesumptione statuit deponere. Non multo post ejus interitum praefectus Roma- nce urbis, indefessus miles sancti Petri contra scis- maticos, a quodam Heinrici fautore crudeliter occi- ditur. Ad cujus corpus in parvo tempore plus quam viginti miraeula eontigerunt, ut fidelium virorum relatione didicimus. Imbrieo Augustensis episcopus, qui in preterito pascha Roudolfo regi fidelitatem juravit, nil de perjurio curans, Heinrico advenienti adhesit, et apud illum quadam die missam faciens, hane sibi eonditionem miser imposuit, ut sacra oblationis perceptio in judicium ei proveniret, si dominus ejus Heinricus regnum sibi injuste usurparet. Post hane temerariam perceptionem parvo tempore quod supravixit usque ad mortem, nunquam se sanum de leeto levavit. Nam circa Ka- lendas Julii absque zeclesiastica communione de- functus est. Item Sigehardus Aquileiensis patriar- cha, in auxilium Heinriei contra bannum apostolici armata manu veniens, in amentiam verütur apud Ratisponam, et ipso itinere repentina morte in- tercipitur; sieque domum non sine aliquibus suo- B D portabatur. Augusto mense jam pene transaeto, Heinrieus euin. seismaticorum multitudine procin- etum ?** in Saxoniam promovere decrevit (Aug.), cui Roudolfus rex ?** eum Saxonibus usque Herbi- polim obviam processit, et eandem urbem, sibi re- bellantem, obsedit; quo dum fideles ejus ex Suevia properarent, in Heinrieum ejus emulum offenderunt, qui a faeie eorum seeedens, plus quam centum ho- mines in una s&elesia, id est apud Wizinloch *'$ (1308), sibi resistentium, concremavit sieque ultra Renum fugiens, ab incepto itinere fideles regis di- vertere non potuit. Eo tempore papa utrique regi ex parte sancti Petri praecepit ut treuvas ad invicem facerent, et adventum ejus ad Teutonicas partes pro dirimenda lite non impedirent, . sed debitum consi- lium et auxilium ad hoc iter ei praeberent. Legatis autem suis, qui adhuc in Teutonicis partibus mora- bantur, precepit, ut ex duobus regibus illum ex- communiecarent, qui praedictae legationi non obedi- ret, obedientem vero ex parte sancti Petri in regno eonfirmarent. Quod et non multo post factum est (Nov.); scilicet in die sequenti post festivitatem sancti Martini, Goslari:?, Heinrico pro inobedientia iterum exeommunicato et Roudolfo pro obedientia in regnum sublimato, Nam Heinricus przdietam legationem papa nee suscipere dignatus est, nee animum ad treuvae eompositionem, set ad tyranni- dis crudelitatem intendit ?". Geraldus venerabilis Ostiensis episcopus, de * quo supra commemora- vimus, jam dudum Deo 9? vivus, mundo crucifixus, de hujus vitee ergastulo liberatus est, 8 Idus 55? Decembris. Agnes religiosissima imperatrix, jam ?*! 20 annis in viduitate ?3? Deo devotissime serviens, nec filio suo Heinrico contra apostolicam sedem in aliquo consentiens, Romzrequievitin pace 19 Kal. Ja- nuar?5?, Sepulta Roms in zcclesia sanetce Petronillae. MLXXVIII. Heinrieus iterum apostolieee sedi de sua quasi injusta damnatione conqueritur. Unde Gregorius papafaeto concilio mense Martio (1309) * idoneos legatos iterum destinavit, qui faeto generali collo- quio, causam regni juste determinarent : et omnes sinodali sententia damnavit, quieumque impedirent, ne colloquium fieret. Quod Roudolfus libentissime voluit fieri; Heinricus autem, uteumque potuit, illud * In hoe concilio facta est exceptio quarundam personarum de Heinriciana excommunicatione, et hoec utique ad tempus, id est uxorum, filiorum, ser- vorum et reliquorum, qui non scienter vel saltim non libenter excommunieatis sociantur Zn margine addita 1. desunt 2. habentur in 3. post Martio. VARI/E LECTIONES. 3*h. q. m. p. c. desunt 3, 9 ut o. p. in loco raso eadem tamen manu. postea incerta 1. 99 j ap, Wizinloeh supra lineam eadem manu scripta 1. desunt. 3. 9 Quee sequuntur, àn margine littera minori addita. sunt 1. 2. S51. dudum Xo 9t Saxoniam, cui 2. 945 deest, 9 seculo 3. 959? VIII. ID. 1. 1X. Idus 3. 5^ p. movitin 9:3 de q. s, e. desunt 2. *9 sclo corr. do 1. deo 9. 53 viduate 4. 99? 19. K. I. desunt 3. NOTA. (1307) Hirschau. (1308) Wisloch. (1309) Mansi XX, 503. 1377 APPEND. Ill. — MONUMENTA GREGORIANA. 1378 impedire non cessavit. Nam contra preceptum apo- A absque spe recuperationis deposuit 369, et scriptum stoliei maxima multitudine flagieiosorum adunata, proeinctum in Saxoniam paravit, eui rex Roudolfus apud Strowe eum exercitu obviavit : et illo fugato, ipse campum victori? obtinuit, 7 ldus Augusti. Occubuit tamen ibi ex parte Roudolfi Wecel, vene- rabilis Magideburgensis episcopus, et Wormaciacen- sis episcopus captus est. Infinita autem multitudo utrimque occubuit : plures tamen et excellentiores ex parte Heinrici. Eodem tempore, cum Alemanni facto exercitu ad dominum suum regem ?55 Roudol- fum properarent, pene 12 milia eonjurati populi transitum Nectarae ?55 fluvii illis prohibentia partim - occiderunt, plurimos autem misericordius castigando eunuchizaverunt. Deinde quandam munitionem ini- micorum facto impetu occupaverunt. Roudolfo igitur in Saxoniam reverso, Heinrieus derepente recollectis viribus, Alemanniam prada, ferro et igni, circa festivitatem omnium sanctorum devastavit Terram 356 videlicet catholicorum ducum Berthaldi atque Welfonis et aliorum sancti Petri fidelium penitus dissipare aggressus est. Tune quoque parum minus quam centum ecclesiae in ?57 illa expeditione violatze sunt. Eodem etiam tempore ex parte Roudolfl Ber- taldus Carinthiorum dux, pi? memoriz, et Heinri- eus marchio, obierunt in paee. Facto autem alio concilio Roma, 13. Kal. Decemb. (1310) utriusque regis legati licet non eadem veritate in synodo jura- vere, quod domini eorum non impedierint ?55 eollo- quium pro causa regni statuendum. Unde et papa ea viee inter eos judieare non potuit : quamvis bene Sciret, cui parti magis justicia faveret. In sinodo ista Beringarius Andegavensis ?*9? canonicus, ut 35? ap 359 heresi 559 sua ?*? resipisceret ?*?, sinodaliter ?5? con- venitur ?9?, eique induci usque ad proxime futuram sinodum conceduntur (1311). MLXXIX. Gregorius papa sinodum Roma mense Februario collegit (1312), in qua Beringarius 359 jam 3*?? tercio 359 eonvictus ?*» heresim 35?» suam ?59 abjuravit ?59 et 559 anathematizavit 359 quae asserit : corporales res in - altari positas non 359 vere 359 sed 359 figurate tantum in corpus et sanguinem Dominitrausire (1313). In eadem sinodo Heinrieus Aquilejensis patriarcha papa ju- ravit, nulli se deinceps communicaturum, quem sciret a papa excommunieatum ?9?. In hae sinodo papa presbyteros deinceps in fornieationem lapsos quod dieitur saneti Oudalriei ad papam , Nicolaum de nuptiis presbiterorum, et capitulum Pafnutii de eadem re, immo omnia sacris canonibus adversa, damnavit. In hae sinodo legati regis Roudolfi super Heinrieum proclamaverunt, eo quod totum regnum confundere et sanctam ecelesiom conceuleare non cessaret. Iterum igitur papa legatos suos pro causa regni determinanda ad Teutonicas partes destinavit, videlicet venerabilem Petrum Albanensem episco- pum, Petrum inquam illum, qui jam dudum Flo- rentinum episcopum, nomine Petrum, probavit sy- moniaeum : quippe per medium ignem transiens absque lesione, unde et igneus eognomine, Albanen- sem episcopatum promeruit obtinere. Cum quo et Oudalrieus Paduanus episcopus in legationem desti- natur. Legatus autem Heinrici, legatos 36: papae priusquam abirent in eadem sinodo jurejurando se- curos fecit de conductu et obedientia domini sui. Item legatus Roudolfi de obedientia domini sui in sinodo juravit. Legati igitur sedis apostoliez in Teu- tonicam terram pervenientes, obedientiam Roudolfi et inobedientiam Heinrici indubitanter probaverunt ; quod et 362 postea 36»? eum 36? redirent 362, papae 36» viva voce protestati sunt. In hae estate venerabilis abbas Massiliensis Bernardus, vir plenus caritate, re- quievit in pace, 13 Kalendas Augusti 39?. Doctor Adel- bertus, facto verboque disertus, jam 30 annis mundo erucifixus, et in fine ad evangelicam perfectionem "y perduetus, migravitad Dominum, 3 Nonas Decembris. MLXXX. Iterum Heinricus post epiphaniam cum exercitu in Saxoniam venire disponens, a Roudolfo 6. Kalen- das Februarii 394 fugatur, nec tamen ab incepta tirannide compescitur ; de qua expeditione Roudol- fus legatum statim Romam ad sinodum 55 direxit. Gregorius papa sinodum Roma Martio mense colle- git, ad quam de Teutonicis partibus predicti sedis apostolice legati redierunt, et omnimodam Roudolfi obedientiam et Heinrici inobedientiam domno aposto- lico renuneiaverunt. Unde ipse in fine sinodi ?96 Heinrieum deposuit, ipsumque eum omnibus suis fautoribus anathematizavit, et Roudolfum apostolica auctoritate in regia dignitate eonfirmavit. (1314). p Unde emulus ?67 ejus 3^7 congregata multitudine omnium seismaticorum sive excommunicatorum, apud Briximam | (1315) legitimum papam abjuravit VARLE LECTIONES. 354 deest 2. 355 neccari 3. 39 T. — aggressus est in loco raso 1. impedirent 1. 95? ix loco raso, littera minori scripta 1. p : 2» BS. Wi pía 1. 939: ]. p. p. a. in e. in loco raso littera minori scripta 1. 363 XIII K. Aug. supra lin. 1. —anathematizavit /n loco raso litt. min. 1. 364 VI. K. Febr. supra lin. 1. 367 supra lineam abjecta 1. 357 j. i. e. in [oco vaso 1. — 358 corr. ex 39 Ip. — deposuit Zn loco raso littera minori scri- 39 in loco raso littera minori scripta 1, 385 ad s. in loco raso littera minori 1. — 399 H. , NOTAE. (1310) Mansi XX, 507. (1311) Cf. Bernoldi librum De Berengarii damna- tione, p. 435. (1312) Mansi XX, 525. (1313) Bern., De Bereng. damn., p. 435. (1314) De faeta in eodem concilio damnatione O:tonis episcopi Constantiensis v. Bernoldi apolo- giam pro Gebehardo episcopo apud Uss. II, 381, cf. acta concilii Mansi XX, p. 531. (1315) V. Mon. Germ. Legg. II, 51. 1379 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. LÀ 1380 (Jun. 25), et Guibertum, Ravennatem ?6? quondam A rent numero. Quapropter rex de divino auxilio tali episcopum, set jam triennio a papa Gregorio inre- euperabiliter depositum 365etanathematizatum (1316), sibi non in papam, set in heresiarcham elegit 969. Deinde apud Magontiam conventu facto, eandem ipsam electionem a quibuseumque potuit confirmari fecit. Jam autem mediante Octobri, Heinricus expe- ditionem in Saxoniam iterum parans, a militibus Roudolfi itinere unius diei fugatur, quamvis in ea- dem congressione Roudolfus rex pie memoria oc- cubuerit ( Ocf. 15). Ille, inquam, alter Machabeus cum inter primos hostibus instaret, in servitio saneti Petri occumbere promeruit, et postea uno die su- perstes, omnibus suis rite ordinatis, ad Dominum migrasse non dubitatur Idibus Oetobris. Regnavit autem tres annos et dimidium. De eujus obitu omnes religiosi utriusque sexus, et maxime pauperes, do- luerunt. In eujus animz ?5? eommendationem Saxo- nes innumerabiles elimosinas fecerunt. Erat enim procul dubio pater patrie, servantissimus justiciz, indefessus propugnator sancta «eclesie. Sepultus est autem apud Mersebure gloriosissime. Eodem die decessionis ejus in Longobardia milites prudenus- sima 97? dueis Mathilde fugantur ab exercitu pene totius Longobardie, apud Vultam prope Mantuam. Ipsa 37* quoque die Gisilbertus religiosissimus pre- sbiter et monachus et Roudolfi regis ad papam lega- tus, Longobardi: requievit in pace. His temporibus Heinricus totam Italiam adeo conturbavit, ut nullus secure ad limina apostolorum posset ire, qui non prius abjuraret, quod ad papam Gregorium diversu- rus non esset. MLXXXI. Heinrieus post obitum Roudolfi regis Veronam in pascha venit, et inde ad invadendam Romam (1317), eum suo non apostolico, setapostata Guiberto, utputa domni apostoliei non semel perjuro et ?7* anathema- tizato 772, profectus est, set inacte 57? reversus est. Eodem tempore principes regni Teutonicorum, sci- licet arehiepiscopi, episcopi, duces, marchiones et comites, conventu facto, Heremannum nobilem vi- rum sibi in regem elegerunt; qui statim de eodem conventu aciem contra fautores Heinrici direxit. Ipsi enim electionem ejus impedire volentes, eodem triumpho certificatus, eadem nocte in campo victo- ric eastra metatus est, et postea ad subjugandum sibi regnum digressus est. Electus est autem ante festivitatem sancti Laurentii, et in sequenti die post festivitatem ejusdem sancti, de inimicis triumphavit in eonfinio Bajoarie, in loco qui dicitur Hoste- te (1318). Postea in Saxoniam consecrandus dis- cessit. MLXXXI. Heremannus rex natalem Domini gloriosissime celebravit Goslarie; ibi etiam in festivitate sancti Stephani, eo quod patronus ejus fuerit, regice digni- tatis unetionem et coronam, principibus regni anni- tentibus, ab episcopis sollemniter accepit. Heinricus D autem in Italia, assumpto apostata suo Guiberto, iterum Romam invasurus proficiscitur, adunata multitudine scismaticorum ; ibique ea aestate mora- - tus pene incassum laboravit, nisi quod milites suos quibusdam castellis, ut facerent werram Romanis, imposuit, quia eum nec hae vice Romam intrare permiserunt. Ignem quoque in domum saneti Petri per quendam traditorem immittere voluit, set Dei miserieordia protegente non potuit. Cogitavit enim, ut de improviso portas irrumperet 974, si Romani derelictis propugnaculis ad incendium restinguen- dum concurrerent ; unde ignem domibus quibusdam Saneto Petro contiguis immitti fecit. Set domnus apostolieus huie versutie obviavit; nam primum viso incendio, omnes milites Romanos ?75, ad pro- pugnaeula defendenda transmisit, ipseque solus fidu- cia sancti Petri fretus, faeto signo 576 erueis con- tra ?76 incendium ?76, ignem progredi ulterius non permisit. Igitur Heinrieus eapto venerabili episcopo de Sutria (1319), aliisque nonnullis, suoque apo- stata Guiberto in Tiburtina urbe ad infestandos Ro- manos derelicto, ipse Longobardiam revertitur. He- remannus autem rex multum de adversitate sedis apostolieze dolens, eamque de manibus Heinriei li- berare volens, expeditionem in Italiam paravit 37, unde et de Saxonia in Sueviam venit. MLXXXIII. Heremannus rex natalem Domini in Suevia eum. principibus regni satis honorifiee eelebravit. Inde tempore maximam multitudinem contraxerunt; set [) cum exercitum in Longobardiam promovere vellet, novo rege ex improviso irruente, omnes penitus aut cede prostrati sunt, aut inrevocabiliter fugati, licet regiis militibus se insequentibus non parvo presta- molesta sibi legatio de Saxonia venit; quippe quod Otto dux prudentissimus miles obierit, quem in Saxonia pro eapite ?* omnium suorum reliquit; in VARLE LECTIONES. 38* ravennatem usque depo in loco raso, situm usque elegit in marg. litt. min. 1. 399 anmae 1. .— 27^ entis- sim: ducis 2n loco raso litt. min. 1. deleto postea n 1; irrumperent 2, praeparavit 2. ?75 capitaneo 2. 37: dta 1. 37? supra (lineam addita 1. ?75 romonas corr. romonos 1. 373 macte 3. 574 irruinperent 356 supra lineam addita 1. 375 ita, 1. NOTAE. (1316) Eadem verba legimus in ep. Gebehardi arch. Salisb. ad Herimannum Metensem ap Hugo- nem Flav. Mansi XX, 542. De Guiberto cf. Gregorii Reg. VIIL, 5, 7, 12, 13, 14. (1317) Cf. Greg. epist. ad ep. Pataviensem Reg. IX, 3, et ad Desiderium abbatem Canensem Reg. DOM (1318) Hochsted ad Danubium. (1319) Est Bonizo. Uss. 1381 . APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1382 eujus obitu maximum seisma futurum non dubita- A tentibus securitatem juramento promiserit. Unde ret ?79, nisi hujusmodi seisma antieipare maturaret. Hae igitur necessitate, postposita expeditione, Saxo- niam festinanter redire compellitur. Iterum Heinri- cus eum multitudine seismaticorum sive excommu- nicatorumantepentecosten Romam impugnaturus 38? aggreditur, et domum Saneti Petri in sabbato infra epdomadam pentecostes armata manu aggreditur. Sieque 33: Guibertum Ravennatem, perjurum, depo- situm et anathematizatum, apud Sanetum Petrum intronizavit, non per Ostiensem, et Albanensem, et Portuensem episcopos, qui hoc privilegium habent, ut papam conseerent; sed per Mutinensem et Ari- tiensem 38» exepiscopos, utpote jam multis annis depositos et anathematizatos. Statim igitur juxta Sanetum Petrum quendam montieulum, nomine Pa- laeeolum (1320), incastellavit, eique milites multos, ut impugnarent Romanos, imposuit, qui 39? eum Transtiberinas regiones urbis nullo paeto intrare permittebant. Multi tamen jam ex Romanis Heinrico consenserant, partim precio inducti ?34, partim mul- tis promissionibus seducti, omnes autem «qualiter jam trienni 335 impugnatione nimium fatigati. Quid plura ? Omnes pene Romani, preter principem Sa- lernitanum, hoe eum Heinrico laudaverunt, ut papa Gregorius sinodum in medio Novembri eolligeret Rome, eujus sinodi statuta de causa regni nee Hein- rico, nee Romanis, immo nulli penitus liceret pre- varieari. Heinrieus quoque ituris ad illam sinodum et redituris securitatem — jurejurando fecit. Unde et papa omnes religiosos episcopos et abbates ad si- nodum literis suis vocavit. Reverso igitur Heinrico Longobardiam, milites ejus quos. in castello illo prope Sanctum Petrum dimisit, repentina mors pene omnes invasit, inter quos et Oudalrieus de Goscez- heim 359 absque eclesiastiea communione ?87, heu! miser interiit, auctor hujus scismatiec conspiratio- nis et incentor. Ex 300 autem militibus, qui in illo eastello pro eustodia dimissi suni, vix 30 gladium saneti Petri, ut aiunt, concessa vita evaserunt. Ip- sum autem castellum a Romanis penitus solo ad- sequatum est, Heinricus igitur Ravennate suo interim Ravennam transmisso, ad praedictam 33 sinodum ?$8 profectus est, quo et legati Teutonieorum principum ire debuerunt; set a Heinrico in via apud Forum Cassii ( 1321) capti et praedati sunt circa festivitatem sancti Martini 9, licet omnibus sinodum illam pe- et Romani multum eontra Heinrieum murmurare ceperunt. Erant autem religiosissimi ?9? monachi et cleriei, quos in eaptione feeit eruciari; cum quibus et Ottonem venerandum Ostiensem episcopum ca- püvavit ( 1322), videlicet ad ipsum ab apostolica sede lransmissum. Multi tamen ex Franeigenis ad. illam sinodum tam episcopi quam abbates pervenerunt. Meliores autem episcopi et domno apostolico magis neeessarii, id est Ugo Lugdunensis, Anselmus ?9t Lucensis, Reginnaldus 39* Cumanus, specialiter a Heinrico ad sinodum pervenire ?9? prohibiti sunt. Domnus tamen papa sinodum tribus diebus sollem- niter celebravit, et ne Heinricum specialiter iterum anathematizaret, vix a sinodo exoratus, omnes ta- men exeommunieavit, quicumque aliquem ad San- etum Petrum vel ad papam venientem quoquo mo- do impedirent. Sed jam advenit terminus, ad quem Romani, nesciente papa, Heinrico se effecturos jura- verant, ut aut Gregorius papa eum incoronaret, aut alius quem ipsi illo expulso eligerent. Quod jura- mentum licet in preterita zestate faetum fuerit, om- nes tamen intimos papae usque ad terminum pene latuit. Adveniente igitur termino, Romani pap: de juramento manifestaverunt, dicentes, se Heinrico jurasse, non ut papa illum sollemniter regali unetio- neincoronaret, sed tantum simpliciter, ut ei coro- nam daret. Annuit igitur papa eorum votis, ut eos a juramento absolveret, videlicet ut Henrico, si vellet, eum justicia, sin autem, eum maledictione coronam daret. Unde Romani mandaverunt Heinrico, ut ve- niret ad aecipiendam coronam cum justicia, si vel- let; sin autem, de castello saneti Angeli per virgam sibi dimissam a papa reciperet. Sed Heinrico utrum- que reeusante, alium legatum illi direxere, qui eos bello defenderet, si necesse esset : se bene attendis- se quod 39$ juraverint, nee se amplius eo juramento detineri obnoxios. igitur domno papae ?»? multo fir- mius quam pridem consilio ?»9 et auxilio adhasere. Heinrieus autem multo instantius pro eis suae parti applieandis, nune minando, nunc promittendo labo- ravit, multumque tempus cirea Romam mora- tus huie negocio invigilavit. His temporibus pia memorie Stephanus quondam rex Ungarorum, D qui se ipsum eum sua gente ad fidem Christi con- vertit, post quadragesimum obitus sui annum ( 1323) miraculis elaruit. Salomon rex Ungarorum, set regia VARLE LECTIONES. 379 hiinc littera paullo minor, sed mox iterum crescit 1. 38^ apitinensem 2. ariminensem 3. 385 triennii 2. 339 hunc tres linee usque fecit crueiari in loco. raso, et que sequuntur 3o: anshelmus 2. 395 papa 2. apostolico 3. 4". 396 manw sec. XVI. vel XVII. plio corre- littera minori. in margine addita 1. addita; jam in loco raso 1. 995 condueti 2. tum 1. 2389 in loco raso litt. min 1. alio atramento scripta sunt 1. ?9^ religiosi 2. nire 2. 394 q. 1. qd 2. quid 3. ctum est. 38: Sieque — anathematizatos 383 qui — jam littera minori 556 gozeezheim 4^. 97 supra lineam àddi- 389 pugnaturus 2. 39* reginaldus 2. ita et infra. 999 ve- NOTA. (1320) Ad Tiberim prope castellum S. Angeli. - (1321) Hodie Sancta Maria di Forcassi, a meri- die Viterbii prope Vetrallam. (1322) Cf. Mansi XX, 587. (1323) Ejus obitum anno 1038 reponit Herman- nus. Uss.; / 1383 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1384 dignitate indignissimus, predieti Heinrici cogna- A quam alienum desideret proficuum ; et in exhibenda tus (1324), a compatriota suo, nomine Latislao 397 regno privatus incarceratur, et ille pro eo regia di- gnitate sublimatur. Beringarius nova heresis de corpore Domini auctor, eo tempore deficiens abiit in locum suum; qui licet eandem heresim sepissi- me in sinodo ?93 abjuraverit, ad vomitum tamen suum canino more non expavit redire. Nam et in Romana sinodo canonice convictus heresim suam in libro a se descriptam combussit, et abjuratam ana- thematizavit; nee tamen postea dimisit ?99, Sed 49? jam septennio totum Romanum imperium civili bello, immo scismatis discidio laboravit, aliis quidem domno apostolico, aliis autem Heinrico faventibus, et ob hoe utrimque 4?: totum regnum 4? preda, ferro et igni miserabiliter devastantibus. Paucissimi catholici episcopi ex parte apostoliei remanserunt; qui et a propriis sedibus expulsi, suis gregibus pro- videre non permittebantur. Quapropter omnes pene religiosi, sive clerici sive laici, in aliqua monaste- riorum latibula hujusmodi mala declinavere, ne vi- delicet devastationem sancta ceclesicae cernerent, eui in nullo adminieulari possent. Satius 4?? enim illis videbatur, ut saltim se ipsos delitescendo salvarent, quam pro aliis incassum laborando cum eisdem perirent. Eo autem tempore in regno 'Teutonicorum iria monasteria cum suis cellulis, regularibus disci - plinis instituta egregie pollebant : quippe ecenobium saneti Blasii in Nigra Silva, et saneti Aurelii, quod Hirsaugia dicitur, et saneti Salvatoris, quod Scefhu- sin, id est navium domus, dieitur. Ad quz mona- steria mirabilis multitudo nobilium et prudentium virorum hac tempestate in brevi confugit, et depo- sitis armis evangelicam perfectionem sub regulari disciplina exsequi proposuit, tanta inquam numero, ut ipsa monasteriorum edificia necessario amplia- rent, eo quod non aliter in eis looum commanendi haberent. In his itaque monasteriis nee ipsa exte- riora officia per seculares, set per religiosos fratres administrantur, et quanto nobiliores erant in seculo, tanto se contemptibilioribus offieiis occupari desi- derant, ut, qui quondam erant eomites vel mar- chiones 4*£ in seculo, nune in quoquina vel pistrino fratribus servire, vel poreos eorum in campo pascere pro summis delielis computent. Ibi nempe et por- carii et. bubulei preter habitum idem sunt quod monachi (1325). Tanto autem caritatis ardore om- nes pariter fervent, ut quilibet eorum non tam suum hospitalitate tam mirabiliter insudant, ae si se per- didisse estiment, quiequid pauperibus Christi vel hospitibus non erogaverint. MLXXXIV. Heremannus rex nativitatem Domini in Saxonia celebravit. Emulus autem ejus in Romanorum fiui- bus hiemavit, ibique Guibertum Ravennatem suum Romam venturum exspectavit, ut ab eo apud San- ctum Petrum incoronaretur, eo quod Gregorium papam ad hoc fleetere non posset, ut eum, nisi legi- time reconciliatum, incoronare vellet, Reginnal- dus (1326) Cumanus episeopus, scientia et religione clarissimus, et ob hoe Gregorii 4? papze adjutor stu- diosissimus, migravit ad Dominum 6 Kal. Febr. B welf dux Bajoaris civitatem Augustam a quodam Sigefredo, nec nominando episcopo, eum Bajoariis invasam, viriliter eripuit, eamque legitimo pastori | nomine Wigoldo subjugavit. Sigifredus Mogoneia- censis archiepiscopus, Gregorii pape per multas tri- bulationes adjutor indefessus, requievit in pace (1327). Regina Anglorum obiit (1328), uxor Willihelmi 499 regis, qui totam Anglorum terram Romano pontifici tributariam fecit, nee aliquem in sua potestate ali- quid emere vel vendere permisit, quem apostolicae sedi inobedientem deprehendit. Rex Ungarorum La- tislaus 4e7, parti eatholieorum assentaneus, emu- lum suum Salomonem de carcere relaxatum, Ra- tisponam ad uxorem suam ire permisit, lieet ingra- tam. Nam nec illa nee ille conjugale fedus ad invi- cem eatenus servaverunt, immo contra apostolum . Se ipsos invicem fraudare 4^? non timuerunt. Erat autem ipsa soror Heinrici sepe nominati, qua et ab ipso jam diu Ratisponz sustentabatur, etiam ante quam maritus ejus eaptivaretur. Heinrieus Aquileien- sis expatriarcha, non semel domni apostolici perju- rus et excommunicatus, in corpore et anima mori- tur (1329). His temporibus rex Constantinopolita- nus maximam pecuniam Heinrico quondam regi transmisit ut Roubertum Wiscardum, ducem Ca- labria& et Apulia et juratum 4*9 militem domni pa- pa, in ultionem ejusdem regis bello appeteret. Nam Roubertus jam dudum fines Constantinopolitano- ram invasit, iterumque iliue expeditionem movere disposuit. Sed Heinricus acceptam pecuniam non in proeinetum supra Roubertum, quod juramento pro- misit, set ad eoneiliandum sibi vulgus Romanum expendit, cujus adjutorio Lateranense palatium fe- VARLE LECTIONES. 398 in s. desunt 2. 4^ plerumque manus sec. XVI. XVII. in 1. 496 Willihalmi 2. 4^7 Tatislaus 4^. 397 'Talislao 4^. lida 1. gregorio 2. 399 voz pene deleta 1. dur. taps 49$ faudare 1. 4» Hinc usque haberent scriptura valde pal- 49$ Satis 2. 4*4 marchio 2. 49? greg. 1. 499 A, conjuratum 2. NOTAE. (1324) Scilicet sororis ejus maritus. Uss. (1325) Cf. Gerberti Historiam Nigro Silva t. I, p. 239, 325. Burehardus De casibus S..Galli cap. 7, SS. t. Il, p. 159. (1326) Comensis. ; (1327) Obiit exsul in Thuringia 14 Kal. Mart. Uss. (1328) Mathildis, Balduini V. Flandria comitis filia, quam anno 1083. d. 2 Nov. defunctam alii me- morant. Uss. (1329) Vid. supra ad ann. 1079. 1385 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1386 ria quinta ante Palmas (Mart. 21) eum suo Ravenna- A dubitatur; similiter et omnes, quicumque aliquid, te Guiberto intravit. Nobiles autem Romani praeter admodum paucos eum domno papa Gregorio tenue- runt, qui et 40 obsides ei dederunt. Papa autem in castellum saneti Angeli se recepit, omnesque Tibe- rinos pontes et firmiores Romanorum munitione in sua obtinuit potestate. In die igitur resurrectionis dominiez (Mart. 31) Heinricus ab heresiarcha suo Ravennate coronam non gloriz set confusionis ac- cepit. Nam hujusmodi coronator, juxta attestatio- nem sanctorum patrum, non benedictionem, quam perdidit, set damnationem, quam habuit, suo coro- nato imposuit. Erat enim ipse aliquando Ravennas archiepiseopus, et omnimodam Romano pontifici obedientiam juravit, quam et nonnullo tempore fide- liter executus est. Set non multo post, spreto jura- mento, singulari contumacia contra apostolicam se- dem erigitur, unde et ab apostolica sede (1330) etab episcopis totius aclesie in Romana sinodo (1331) post eanonieas inducias inrecuperabiliter deponitur et anathematizatur; nec hoc semel, nec in una sinodo,set in omnibus sinodis, quotquot jam se- xennio ^ Rom celebrate sunt. Hie igitur *'!* in perjurio ita inveteratus, et pro eodem sepius inre- voeabiliter depositus et anathematizatus, sedem - Romani pontificis, cui obedientiam juravit, per ma- nus anathematiatorum, utpote sui similium, pra- terito anno ?'?* invasit, legitimo pastore adhuc eidem sedi presidente. Nempe Mutinensis et Aritinus exepiscopi cum reliquis excommunicatis eum ordi- naverunt; qui etiamsi catholici essent, et aposto- lica sedes (1332) pastorem non haberet, nullum ta- men eidem sedi pontificem ordinare possent. Hujus enim ordinationis privilegium solis cardinalibus epi- scopis, Ostiensi, Albanensi et Portuensi *'? a san- ctis patribus est concessum, nec aliquibus aliis con- ceditur, ipsis hoc adimplere valentibus. Set hi liben- tius omnia extrema paterentur, quam tam sacri- lega ordinationi tam superbissimi presumptoris miscerentur, quem et ipsi cum domno apostolico sinodali judicio eanoniee damnarunt. Ergo (1333) Mutinensis et Aritinus eum reliquis hereticis Ra- vennatem illum non in Romanum patriarcham, quod nullo modo potuerunt, set in damnatissimum here- siareham promoverunt, ut quanto altius inter ipsos *** emineret, tanto majoris damnationis privi- legium possideret. Quapropter et Heinrieus ab eo- dem incoronatus, damnationem ejus hereditasse non quod a domno papa suscipiendum esset, a praedicto heresiareha quasi susceptum usurpaverunt. Mora- batur autem Heinricus in Lateranensi paldtio cum Ravennate suo, nee a fidelibus papa 4*5 per civita- tem ad Sanetum Petrum transire permittebatur. Set in ipsa pasehali ebdomada (Apr.) fideles apostolici bello aggreditur, in qua congressione 40 pene ex suis inter mortuos et vulneratos perdidit, nam re- liqui fugerunt; ex parte autem domni pap: nee unus cecidit. Heremannus autem rex pascha cele- bravit in Saxonia (1334), ubi et maxima treuvze ^9 inter fideles domni papae factae sunt, quz et in toto pene Teutonicorum regno non multo post confir- mate sunt. Roubertus Wiseardus dux Nordmanno- B rum (1335) in servicium sancti Petri post Kal. Maii Romam armata manu invasit, fugatoque Heinrico , totam urbem Gregorio papa rebellem penitus expo- liavit, et majorem ejus partem igni consumpsit, eo quod Romani quendam ejus militem vulnerave- rint *", Deinde accepti$ obsidibus a Romanis, et in castello sancti Angeli, quod domum Theoderici di- cunt, reservatis, ipse ad reeuperandam terram san- cti Petri eum papa Gregorio de Roma exercitum promovit, iterum Romam in festivitate saneti Petri reversurus. In brevi autem plurima castella et ci- vitates domno papa recuperavit. Heinricus autem Rouberto resistere non valens, ad partes Teutonico- rum satis festinato revertitur (Jun.). Eodem tempore milites prudentissima ducis Ma- C thildz in Longobardia contra fautores Heinrici et inimieos saneti Petri viriliter pugnaverunt, ex qui-- bus episcopum Parmensem et sex *? capitaneos cum aliis fere centum bonis militibus ceperunt. Equos etiam plus quam quingentos, et loricas plu- rimas, et omnia tentoria inimicorum, pleniter potiti victoria, habuerunt. Heinrieus vero cirea Kal. Au- gusti expeditionem in Sueviam paravit (Aug.);. set Suevis sibi obviantibus, pugnare noluit, quamvis eum erectis vexillis pluribus diebus ad pugnam pro- vocaverint, et ex suis plus quam centum vel occide- rint vel captivaverint. Nam prope Lieum flumen cà- stra metatus est, cujus ripa munitus, ab hostibus non facile potuit invadi. Suevi autem ex altera parte fluminisin conspectu ejus castra metati sunt, satis aripa separati, ne hostibus faeultatem transvadandi interclusisse viderentur. Set frustra; nam Heinri- eus transire noluit, vel potius non przssumpsit , qui VARLE LECTIONES. ** septennio habet Gebeh. Salisb. 1. *'5 in loco raso 1. 4b, 9*7 w]neraverint 1. *!95 in loco raso 1. prat. anno deest ap. Gebehardum. M1 ergo »* M? ^5 p. populis per Uss. contra auctoritatem codicum. "4$ trewe 1. treuga 3. treuve ^13 $4 loco raso NOTE. (1330) Ab apostolica sede — sedi presidente, ad verbum concinunt cum epistola Gebehardi Salisbur- gensis apud Hugonem Flaviniae. Mansi XX, 542. (1331) Anno 1078, in Quadragesima Romae cele- brata, nec non in altera anni 1080. Uss. (1332) Apostolica sedes — concessum habet etiam Parnor. CXLVIII. Gebehardus Salisburg. (1333) Ergo — promoverunt. Ibid. (1334) Goslariz. 1335) A papa invitatus. Vid. ejus epistolam 17, lib. 1x. Uss. M rm 1387 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. | 1388 et post discessum Suevorum, timens insidias eorum A secravit, quem ^*' pridie, id est in festivitate saneti unum pene diem ripam relinquere pertimuit. Tandem Heinricus Ratisponam revertitur, inde ultra Renum Mogontiam proficiscitur, nichilominus et Suevi ultra Renum Burgundiam cum expeditione proficiscuntur, et quoddam castellum Bertaldi ducis, filii regis Roudolfi, a fautoribus Heinrici obsessum, viriliter eripuerunt. Nam quibusdam rapidissimis fluminibus transvadatis, vel potius transnatatis, adeo obsessores castelli, licet adhue longe positi, perterrue- runt, ut relictis papilionibus, equis et loricis, ab ob- sidione passim diffugerent, nee deinceps in illa ex- peditione Suevis, terram eorum ferro , praeda et in- cendio vastantibus, resistere pressumerent. Krepto igitur castello, congruisque alimentis ^* in annum premunito, destructisque quibusdam inimicorum munitionibus, Suevi cum pace in sua rediere (Ocf.). Interim Heinrieus eongregata multitudine scismati- corum, Wecilonem, clerieum Halverstatensis epi- scopi fugitivum, Mogontiensi episcopatu remunera- vit, eo quod illi in omni pertinacia contra Deum et sanetum Petrum indefessus cooperator adfuit; qui pse jam dudum anathematizatus (1336), et ab ana- thematizatis electus, nichilominusetiam et ab anathe- matizatis juxta Pelagium papam non consecratus set execratus est, Nam juxta beatissimos .. patres Inno- centium, Leonem atque Gregorium, nichil nisi dam- nationem et maledictionem a damnatis accipere po- tuit. Domnus autem papa, collecta sinodo Salerni, iterum sententiam anathematis in Gibertum here- siarchen, et Heinricum, et in omnes eorum fautores promulgavit (1337); quod et in festivitate saneti - Johannis baptistze przeterita jam dudum Romme fecit, cum Heinrieus adhuc ibi moraretur. Hane senten- tiam legati sedis apostolieze, videlicet *^ Petrus Al- banensis episeopus in Francia, Oddo Ostiensis epi- seopus in terra Teutonicorum usquequaque divulga- runt. Ostiensis etiam, eum Alemannie moraretur; sanctze Constantiensi cclesice, jam dudum viduatze, catholicum pastorem ordinavit (1338), scilicet Gebe- hardum Berthaldi ducis filium, nobilem quidem ge- nere, set nobiliorem in monarchica conversatione. Hune sane invitum, immo multum ejulantem aec re- clamantem, Constantiensibus clericis et laicis peten- tibus et laudantibus episcopum 11 Kal. Januarii con- Thoma, eum aliis elerieis presbyterum fecit; inter quos et horum eronieorum scriptorem in eadem sol- lemnitate ad presbiterium ^? promovit, eique ^**? potestatem ad suscipiendos penitentes ex apostolica auetoritate concessit (1339). MLXXXVY. Heremannus rex natalem Domini Goslarie cele- bravit, ad *?^ quem ^* praefatus 4?* Ostiensis '?^ epi- scopus "* post 4** epiphaniam *** pervenit in Saxo- niam, et colloquio (1340) interfuit quod Saxones contra ?* Heinrici ?* fautores ?4 condixerunt (Jan. 21), ut hoe illis probarent, se jure Heinrieum devi- tare ut excommunieatum. Quod et facto colloquio, decima quinta die post epiphaniam firmissime pro- b baverunt, ea videlicet ratione, quia Romanus ponti- fex illum eis a se in Romana sinodo anathemati- zatum literis (1341) denunciaverit. Adversarii autem. eis objecerunt, quod papa eum nequiverit excom- municare, eo quod expoliatus non potuerit vocari, judicari, sive damnari (1342). Ad hae Saxones re- sponderunt, se judicium sedis apostoliezg non de- bere. detractare (1343), nee posse; hoc eum illo : po« tius tractandum, qui illum damnaverit, non eum Saxonibus, qui damnationi ejus non interfuerint, qui sedis apostolicze judicio nullam retractationem , set obedientiam debuerint. Ita igitur soluto collo- quio diseessum est ab invicem. Eo tempore Hildi- nisheimensis episcopus (1344) cum suis sequacibus manus Saxonum vix evasit, eo quod. contra .com- mune votum totius Saxonia Heinricianis se admi- scuerit. Pro eadem etiam eulpa comes Theodericus eodem tempore occisus est a nostrae partis fautori- bus. Prefatus quoque sedis apostolieze legatus prae- dicto episcopo, eum nollet resipiscere, officium pe-. nitus interdixit. Heremannus rex in Quitelinebuvg pascha celebravit (Apr. 20); ubi ut legatus domni apostolici in ipsa paschali epdomada generalem si- nodum. (1345) eum arehiepiscopis, episcopis et ab- batibus sancti Petri fidelibus sollemniter celebravit, Interfuit autem huic sinodo Gebebardus reverentis- simus Juvavensis archiepiseopus. Item venerabilis Hartwieus Magideburgensis archiepiscopus eum suis . suffraganeis. Item suffraganei Mogontine sedis de Saxonia. Nam Wirceburgensis episcopus (1346) et VARLE LECTIONES. ^? presidiis Uss. contra codicum auctoritatem. addita sunt 1. desunt 2. Ab. ** in loco raso littera minori 4. Mo deest. 4b. 5?* ad presbyteratum 4b. in presbyterum 3. 41 quem -—- concessit litera parua *33 eique — concessit desunt NOTA... (1336) Nimirum ex eo tempore, quo jam ante suam intrusionem Heinrico regi sub anathemate po- sito diu servierat, uti loquitur Urbanus II epist. 19. Uss. (1337) Guibertum heresiarcham et omnes fautores ejus post sententiam venerabilis pape Gregorii neces- sario devitamus. Bernoldi Opusc. VI, 7 supra. (1338) Cf. Bernoldi apologiam pro Gebehardo, su- pra. (1339) Agit de hae potestate sibi in ordinatione concessa Bernoldus in opuseulo de presbyterorum offieio, n. XI. Uss. (1340) Ad Perestad (hodie Bechstedt) in Thuringia xir Kal. Febr., eujus aeta prolixe describit annalista Saxo ad h. a. Uss. . D (4341) Desunt in registro Gregorii. ; (1342) Exspoliatus — damnari sunt. verba archi- episeopi Moguntini, ut testantur acta concilii apud ann..Sax. bo b 4 (1343) Verba Gebehardi Salisb. Ibid. (1344) Uto nomine. Uss. (1345) Cf. Bernold. col. 1138. A (1346) Adalbero, Adelbertus, Gewwoldus et Geb- hárdus, synodo per legatos suos subseripti. Uss. 1389 APPEND. Ill. — MONUMENTA GREGORÍANA. 1390 Wormaciensis, Augustensis quoque et Constantien- A absque solita reconciliatione, etsi jam dudum quod iis de Alemannia, quia ipsi canonica necessitate im- bediti venire non. poterant, per legationem suam se janeto eoneilio repraesentaverunt, seque per omnia ejusdem. sinodi statutis assensuros mandaverunt. hex etiam Heremannus eum suis principibus eidem inodo interfuit. Cum igitur omnes juxta ordinem juum: eonsedissent, prolata sunt in medium decreta sanetorum Patrum de primatu sedis apostolicae, juod nulli unquam lieeat ejus judicium retractare, vel de ejus judieio judicare; quod et totius sinodi )ubliea professione laudatum et confirmatum est. Et hoe utiquecontra Heinricianos, qui fideles saneti Petri eon$tringere voluerunt, ut excommunicatio- nem domni papa Gregorii super Heinricum cum llis rétraetare presumerent. Quidam autem Babin- bergensis clericus, nomine Gumpertus ^5 (1347), Romani pontificis primatui derogare volens, in me- liam sinodum se contulit, asserens Romanos pon- lifices hunc sibi primatum ascripsisse, non aliunde eoneessum hereditasse, videlicet ut nullus de eorum judicio judieare debeat, nec illi alieujus judicio sub- jaceant. Quí cum aperte a tota sinodo confutaretur, precipue tamen a quodam laieo convietus est per evangelieum : Non est discipulus super magistrum (Matth. x, 91). Cum enim hoc generaliter in omni- bus zeelesiastieis ordinibus observandum deputetur, ne major a minore judicetur, quis hoc vicario san- ci Petri denegare poterit, quem omnes catholiei pro domino et magistro venerantur? In eadem si- nodo ordinatio Weeilonis Mogontini invasoris, et Si- gefridi Augustensis, et Norperti Curiensis, immo omnes ordinationes et consecrátiones excommuniea- torum penitus irritze judieatze sunt, juxta decreta sanctorum patrum Tpnocentii ?, Leonis primi, Pelagii, atque ejus sueeessoris Gregorii primi. Item seeta preedieti Weeilonis ejusque sociorum sub ana- themate damnata est, quz asserit seculares rebus suis expoliatos xelesiastico non subjacere judicio, nec excommunicari posse pro suis excessibus; quce- que exeommunieatos absque reconciliatione recipi posse contendit. Statutum est autem ibi ut quieum- que ab episcopo suo, nec officio nee. communione privato, excommunieatus esset etsi injuste nullatenus tamen reciperetur ad communionem, nisi absolutus &clesiastico more. Similiter et pro sacrilegio excom- munieatos decrevit sancta sinodus non recipiendos sacrilege sibi vendieaverant reddidissent. In eadem sinodo presbyteris, diaconibus, subdiaconibus perpe- . tua juxta decreta sanctorum patrum indicta est con- tinentia. Item statutum est ne laici pallas altaris velsaera vasa contingant. ltem, nelaici decimas sibi vendicent in proprietatem, nee etiam in benefi- cium nisi concessione legitimorum possessorum. Item 4", ut vernum jejunium in prima epdomada quadragesima, cestivum in pentecoste ^? semper ce- lebretur. Item, ne quis caseum vel ova comedat in quadragesima. Item sinodali judicio confirmata et laudata est ordinatio domni Gebehardi Constantien- sis episcopi, immo omnia qua praefatus sedis apo- stolieze legatus, eum esset Constantie, ordinavit. B Item ibi mota est questio (1348) de consanguinitate ipsius regis et uxoris suce, unde rex in media synodo 9? surrexit, seque de hac re judieium sancte sinodi 499 per omnia observaturum professus est. Sancta autem sinodus hane causam in pra&senti canonice examinari non posse judicavit 99, eo quod legitimi accusatores non adessent. In fine autem sinodi sen- tentia anathematis eum ardentibus eandelis promul- gata est in Gibertum heresiarchen, sedis apostolicte pervasorem, et in apostatas saneti Petri, Ugonem- Album, Johannem Portuensem exepiscopum 4*:, Petrum excancellarium. Item in Leomarum *3? Bre- mensem, Utonem Hildinesheimensem, Ottonem Constantiensem, Burchardum Basilensem, Houze- mannum Spirensem exepiscopos4?. Item in Weci- lónem Mogontinum pervasorem, Sigifredum Augus- tensem, Nortbertum Curiensem ; in hos, inquam, et in omnes eorum complices inevitabilis sententia anathematis promulgata est (1349). Sed hi omnes adversarii zecelesi:e Dei in tertia (1350) epdomada post finitam sinodum, suam Moguntie collegerunt non sinodum set econciliabulum, in quo umbrati- lem sententiam excommunieationis contra fideles sancti Petri deprompserunt ; utpute nequaquam illos excommunicare valentes, set apertissime se ipsos a communione catholicorum sequestrantes, ut non tantum judieio sanete eeclesi;, sed et proprio eo- rum judicio, sicut omnes heretici, a catholicis es- sent separati. Sedes quoque eatholieorum episeopo- D rüm viventium temeraria cupiditate cecati sibi ven- dicare non timuerunt. Deus autem omnipotens suis fidelibus per se ipsum auxiliari non cessavit, suum- VARLE LECTIONES. 4à$ n. g. supra. lineam 4. 599 deest 2. 9" uec. sententia in. loco vaso 4. ^9 pentecosten 4». * ifa 4; ?? dijud, 2, 4* episcopum 2. *? Teomarum 4». ?? episcopos 2. NOTE. (1347) Alii Cunibertum vocant. Uss. (1348) De hoe agit Venericus, quem alii Walra- mum seu Waltramum Naumburgensem episcopum esse volunt. Uxorem Hermanni regis alii Adelhei- dem dicunt, filiam Otsonis de Orlamunda Misnie marchionis ex Adela, quà patrem habuit Lamber- tum II comitem Lovapiensem, matrem vero Odam.:' Gothelinis magni Lotharingie ducis filiam, unde forte ista consanguinitas seu affinitas orta est, quae pro more hujus temporis matrimonio usque ad sep: timum gradum obstabat. Uss. (1349) Nomina eorum qui synodo aut per se aut per legatos subseripserunt, habentur ap. Mansi XX, 609. (1350) Waltramus et alii nonnulli conciliabulum hoe seeunda hebdomada post Pascha d. 29 Apr: aetum volunt, Ejus Gesta ex variis scriptoribus col- lecta habentur ap. Mansi XX, 613. Uss. 1391 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1392 que judieium super inimicos saneta ceclesizte mira- A lueraretur. Nam omnes catholici post mortem dom- biliter exercuit. Nam totam pene Italiam, in qua po- tissimum excommunicati furebant, tam magna fames obtinuit, ut homines nontantum immunda quaque, set etiam humanam earnem manducarent; quam tam famem inaudita mortalitas subsecuta est, ut nec tertia pars hominum remaneret, set deficiente co- lono maxima pars terra? in solitudinem redacta est. Padus 9* quoque fluvius Longobardie ripas suas ex- cedens multa castella, villas, immo circa jacentes re- giones penitus submersit et inhabitabiles reddidit. Ipsa etiam capita scismatieorum eo tempore, heu! misere in locum suum abiere, videlicet Parmensis, et Regiensis (1351) exepiscopi 43*, Theodaldus Me- diolanensis non. ?* archiepiscopus set 4?" antichri- stus ^9", Adelbertus et Reginherius marchiones, et eomes Boso, et alii innumerabiles quorum factione tota peneltalia contra domnum papam et sanctum Petrum ^?! se erexit. Hi quoque Mathildam, pruden- tissimam **? ducem et fidelissimam sancti Petri mi- litem, multis injuriis affecerant in Italia. Illis *?» au- tem divina animadversione ^? de medio sublatis, ipsa suam potestatem recuperavit, et sancte Dei ecclesie in omnibus adminieulari non cessavit; sicque ejus prudentia Mutinensi c&eclesie, et Re- giensi, atque Pistoriensi catholici pastores ordinati sunt. Sed jam Deus omnipotens famulum suum Gregorium papam nolens diutius laborare, immo pro laboribus suis digneremunerare **!, de 4** hujus 9 vitie ^ ergastulo **! eum **! evocavit *** (Mai, 25). C Nam ^' aliquanto *** tempore *': graviter 44* eorpo- re ^^? jpnfirmatus **,sed *? in defensione justi- cie usque ad mortem firmissimus, Salerni diem clausit extremum; de eujus obitu omnes religiosi utriusque sexus, et maxime pauperes, doluerunt. Erat *44 enim catholic religionis ferventissimus in- stitutor, et zecclesiastiece libertatis strennuissimus defensor. Noluit sane ut zeeclesiastieus ordo ma- nibus laicorum subjaceret, sed eisdem et morum sanctitate et ordinis dignitate praemineret; quod il- lum latere non poterit, quicumque ejusdem aposto- lici regestum diligenter perlegerit. Postquam autem in gubernatione sedis apostolice, immo totius zec- clesie, duodecim annos et unum mensem legitime 55 decertavit, tandem ex hae luce anno dominica D inearnationis 1085, indictione octava, 8. Kal. Ju- nii subtractus, superna vocationis bravium acce- pisse non dubitatus, sepultus Salerni in zeclesia sancti Mathei, quam ipse eodem anno dedicavit. Sed *:5 Guibertus heresiarcha multum de obitu ejus le- tabatur, licet parum prosperitatis sue parti in eo ni apostolici non minus quam antea eidem here- resiarchz restiterunt ipsumque de Roma Ravennam repedare compulerunt "5. Eo tempore quidam ex Saxonibus a fidelitate sancti Petri apostatantes, et a rege eorum Heremanno turpiter declinantes, 'Huy- coxop. **' regem totiens abjuratum receperunt, exi- stimantes se nichil deinceps mali ab eo passuros, set optata pace eo regnante se fruituros; res autem in contrarium devenit. Nam ipse statim recepta po- testate, pristinam tirannidem in illos exercere non desiit, Unde et ipsi versa vice turpissime eum fuga- verunt, et de finibus eorum cum multo dedecore expulerunt. Episcopi autem Saxonie et quidam ex principibus eum rege eorum Heremanno in fidelitate sancti Petri permanserunt "?, potiusque honores suos relinquere, quam excommunicatis communi- care delegerunt. Qui tamen postea a Saxonibus ad proprias sedes revocati sunt, potsquam Saxones "Hovgoxop. ^? inde expulerunt, sieut praediximus. MLXXXVI. Heremannus rex nativitatem Domini celebravit in Saxonia. Hoc tempore multe cedes, prede et in- cendia facta sunt inter fautores Heinrici et fideles sancti Petri. Propter eandem etiam discordiam non- dum sedes apostolica legitimum pastorem habere potuit. Heinrieus *5?? contra Saxones exercitum 6. Kal. Febr. promovit. Sed Saxones ei eum magna multitudine obviam venientes, inacte eum repedare compulerunt.'Eotempore Palatinus comes Hereman- nus et Otto Constantiensis exepiscopus ** ex parte Heinrici absque ecclesiastica communione heu ! mi- serabiliter periere. Ex parte autem catholicorum re- verentissimus Anselmus Lucensis &ecelesize episeopus, jam dudum mundo erucifixus, migravit ad Dominum 14? Ka]. Aprilis. Principes Bajoariorum duci suo Wel- foni in pascha (Apr. 5) reconciliati,a Heinrico disces- serunt, eumque cum eodem duce et reliquis Alemanno- rum principibus armata manu Ratispona invaserunt, et ne discedere posset, multotemporeeum ibi detinue- runt. Roubertus dux Normannorum per Calabriam atque Siciliam post multarum terrarum invasionem, post multorum pauperum et divitum oppressionem, cujus avaricia nec Calabria nec Sicilia suffecit, quin et transmarina regna sibi subjugare contra fas et jus anhelaverit, viam universe terre arripuit, His tem- poribus fideles sancti Petri principes Suevorum eum Saxonibus et Bajoariis generale colloquium post fe- stivitatem apostolorum prope Wircebure eondixe- runt (Jul.) Quod Heinricus congregata multitudine seismaticorum interturbare voluit, set Suevis super- VARLE LECTIONES. * Phadus 2. 45 episcopi 2. **5 desunt 2. 49 ]llis — ordinati sunt desunt 2. i u. ad m. f. desunt 2. 9" et s. P. desunt 2. 4^? aniadversione f. ^á Erat usque diligenter perlegerit desunt 2. 935 p. d. etf. s. P. m. desunt 2. 4 4m loco raso 1. 4 deest 2. ** sed in d. ^5 deest 2. 5 Sed usque eom- puleruntdesunt 2. *'" Heinricum grece scribitur InyNPyky 1. IByNPyky 4». 558 [oco sequentium 2. alia ha- 5 bet qua v. supra col. 1280. *? nyxpky 1. H 45. 559 H. rex 2. ! episcopus 2. 5? XVI. corr. XV. 1. NOTA. (1351) Eberardus et Gandulphus. Vid. Dcmnizo in Vita Mathildis lib. 11, c. 3. Uss. 1393 APPEND. lII. — MONUMENTA GREGORIANA. 1394 venientibus resistere non valens, àd tempus eis lo- A gnis laudibus civium, clericorum et laicorum in se- eum dedit. Ipsi autem Herbipolim ad obsidendos fau- — dem suam restituto, congruoque przsidio militum tores Heinrici processerunt, et adjunetis Saxonibus civitati imposito, ipsi. eum magna gloria et letitia eandem sepi cireumdederunt. luterim Heinrieus . singuli in sua redierunt. Factum est autem hoe prze- exercitum viginti milium pene inter pedites et equi- lium in sequenti die post festivitatem saneti Lau- tes congregavit, et ad civitatem liberandam jam rentii, videlicet in anniversaria die, quando et He- quinque septimanis obsessam aciem direxit. Quo remannus rex cum Sauevis Bajoarios devicit. Ego 455 audito fideles sancti Petri, soluta obsidione, obviam ^ quoque ipse, qui haec chroniea a 459 1054? anno do- ei duobus miliariis, non tam multitudine sua quam — miniez incarnationis hucusque perduxi, de przdi- misericordia Dei et justitia saneti Petri, non tam — cto prelio non tam aliorum relata, quam quz ipse armis quam virtute sanetze erucis confisi processe- — vidi et audivi, ad laudem et gloriam Dei fidelibus runt. Unde et crucem altissimam in quodam plaustro — annunciare curavi 4?7. Reverentissimus abbas dé erectam et rubro vexillo decoratam usque ad locum — cella sancti Blasii, nomine Gisilbertus, migravit ad certaminis secum deduci fecerunt. Welf quoque dux — Dominum 6. Idus Octobris, cui venerabilis Uto eju- eum. sua legione, et Magideburgensis legio relictis ^ sdem monasterii prior in abbatiam successit 457. equis pedites incedebant (Aug. 11). Cum autem B Chonradus comes (1354), frater Heremanni regis, jam jam eongressuri essent, omnes in terram pro- set indefessus fautor Heinrici, in fine tamen, ut strati celum oratione penetraverunt, quam pro eis aiunt, reconciliatus eclesie, in Jerosolimitano iti- ibidem reverentissimus Magideburgensis archiepi- ^ nere obiit 555, Beatus Anselmus, quondam Lucensis Scopus (1352) cum multis lacrimis et gemitibus episcopus, ipso eodem depositionis suz anno innu- effudit. Igitur in nomine Domini congressi, ineredi- —merabilibus miraculis cepit eoruscare (1355), qui bilem hostium stragem fecerunt, ita ut novem ni- post obitum venerabilis pap:e Gregorii VII fideles mium alte congeries cadaverum ibi viderentur, sancti Petri contra tirannidem Heinrici adhuc in preter illos qui per campos et silvas fugitantes oc- carne vivens multum incitavit, set multo plus post eubuerunt. Heinrieus autem in primo impetu con- obitum suum miraculis coruscans eosdem contra gressionis dissimulato habitu primus inter primos — eundem persistere confortavit. Unde et pars Heinrici terga vertens, omnia vexilla sua nostris derelin- — de die in diem cepit deficere, catholici autem in fi- quens, usque ad Renum satis aceelerato pervenit. delitate sancti Petri non cessaverunt proficere. Sed. nostri eum longo itinere insecuti, tandem ma- — Heinrieus tamen 453 prope nativitatem Domini quod- gnam przedam de hostibus reportaverunt. Ipsius 4? (» dam castellum in Bajowaria obsedit ( Dec.). et, ut sane scrinia eum vestimentis regalibus, item nescio aiunt, in eadem obsidione natalem Domini voluit quot capellas episcoporum (1353) cum aliis innu- — celebrare. Quo audito, Welf et Berthaldus duces non merabilibus nostri acceperunt 459?, In illa igitur con- eum magna multitudine Suevorum et Bajoariorum gressione quot milia adversariorum oceubuerint, derepente supervenientes, de obsidione eum disce- nondum explorare potuimus. Ex parte autem fide- — dere non permiserunt, nisi prius 459 accepta securi- lium saneti Petri nonnisi quindecim homines mor- tate ab ejus principibus, ut colloquium fieri permit- tuos invenire potuimus, lieet 454 diligentissime per- teret, in quo diutind regni discordia quoquo modo quireremus, et ipsorum quindecim nonnisi tres in tandem idoneum finem aceipere posset. Accepta loco certaminis obierunt, nam reliqui aliquot die- igitur securitate, locum ei cum pace discedendi bus postea vixerunt. Inter mortuos autem et vulne- concesserunt; sicque ipse in ipsa vigilia natalis Do- ratos nonnisi triginta reperire potuimus ex nostris. — mini compulsus est, ut festum suum alibi celebra- Et hoe utique nulli humana virtuti, set potius di- ret. Duces autem ad sua cum pace et leticia vina ascribendum est, cum fideles sancti Petri vix — rediere, statimque «cum reliquis regni principi- decem milia habuerint, adversarii autem etiam vi- — bus przedestinatum colloquium ad Opinbeim in tertia ginti milia exeessisse referantur. Itaque nostri per D ebdomada quadragesime communiter condixere. Dei misericordiam victoria potiti, in campo certa- MLXXXVII. minis ea nocte castra metati sunt, et in crastinum Heremannus rex nativitatem Domini Saxonia ce- ad obsidionem urbis reversi, absque sanguine eam lebravit. Berthaldus comes (1356), sancti Petri fide- eeperunt. Deinde Wirceburgensi episcopo eum ma- —lissimus miles, contra sceismaticos strenuissime di- VARLE LECTIONES. 453 Ipsius usque acceperunt desunt. 2. 454]. d. p. ?n 2. post explorare potuimus jam legitur. 455 Ego — abbatiam successit desunt 2. 456 M?. L^. IIII? anno dnica incar. n loco raso, litera minori 1. — 457 hinc alio tempore pergit 1. 458 obiit. Heinricus prope 2. media desunt. 45»9 accepta evid (entissime) a. 1089. (infra pag. 449. lin. 34.) folio exciso in 4»*. desunt. NOTE. (1352) Hartwigus. p. 11, p. 483. Uss. (1353) Capella sunt vestimenta ac vasa sacra re- (1356) Fortasse comes Durgaugensis, contra Udal- liqui sanetorum, aliaque ad sollemne officium di- ricum III, S. Galli abbatem Heinrici regis acerri- vinum necessaria. Uss. mum defensorem pugnans, qui eo tempore in odium (1354) Luxemburgicus. Uss. Bertholdi marchionis totum pagum Durgowe cir- (1355) Vide ejus Vitam apud Mabill.. Saee, VI. —cuiens devastavit. Uss. 1395 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1396 micans occubuit. Interim Heinrieus omni ingenio A nis, eum quantis possent, obviam ituros condixe- et dolo, quia 46* vi non potuit, praedictum collo- quium ne fieret efficere voluit; set fideles sancti Pe- tri illo nolente, immo eis perieulum belli intentante, ad eondictum terminum pervenere ( Feb. ex.). Ipse vero justiciam solito more subterfugiens, et ratio- nabili etiam consilio suorum acquiescere nolens, adesse et contempsit ; unde et omnes pene suos con- "tra se murmurare, et nonnullos eorum ab eo disce- dere fecit, nostri autem cum pace ad sua rediere. Sed needum sedes apostoliea legitimum pastorem habere potuit, eo quod Guibertus Ravennas here- siareha perjurus et anathematizatus eandem sedem factione Heinriei jam oeto annis infestaverit. Etsi enim ipse illam eum pace nequiverit obtinere, adeo tamen per organa diaboli praevaluit, ut jam biennio sedes apostolica pastorali gubernatione earuerit 461. Unde eum omnes catholiei merito dolerent, tandem sanctge Romane celesic? cardinales episcopi, et re- liqui catholici de elero et populo eum auxilio Nor- mannorum Desiderium, ejusdem :eclesice cardinalem et Cassinensis monasterii abbatem, papam 160mm ordinaverunt, eique tercii Vietoris nomen indide- runt; qui statim post electionem suam missis usque- quaque literis se juxta decreta sanetorum patrum declaravit ineessurum. Judicium quoque sui ante- eessoris pie memoria Gregorii papae super Heinri- eum et omnes ejus fautores confirmavit. Consecra- tus est autem exeunte Maio mense (1357 ) apud San- etum Petrum a cardinalibus episcopis Ottone Ostiense, et Petro Albanense cum reliquis cardina- libus. Guibertus vero heresiareha non magis ab in- cepta perversitate ecessavit, immo se apud Sanetam Mariam ad Martires, quam Rotundam dicunt, inca- stellavit, Domnus papa autem in insulam qua in- ter duos pontes sita est se recepit. Principes quo- que regni Teutonicorum, fideles inquam sancti Pe- tri, generale colloquium cum MHeinrieo et fautori- bus ejus in Kalendis Augusti prope Nemetensem ci- vitatem habuerunt, eique adjutorium suum ad ob- tinendum regnum, si de excommunicatione exire vellet, fideliter promiserunt. Ille autem in solita sua obstinatione persistens, nec se excommunicatum profiteri dignatus est, licet hoe sibi a nostris in faciem instanter probaretur. Unde et. nostri nullam pacem vel coneordiam cum eo 46» habere statue- runt. Quapropter expeditionem suam super ipsos in octavam sanctam Michahelis proxime venturam in- dixit. Nostri autem se eandem expeditionem octo diebus prcventuros, seque ei in loco congregatio- runt. In przdieto colloquio litere. domni papae re- citate sunt, in quibus et suam promotionem princi- pibus regni denunciavit, et judieium sui antecesso- ris pice 469 memorize Gregorii papcze super Heinrieum et fautores ejus apertissime confirmavit. Latislaus rex Ungarorum missa legatione ad idem colloquium, se in fidelitate sancti Petri perseveratürum declara- vit, et fidelibus sancti Petri 164 cum viginti milibus equitam contra scismaticos se affüturum, si ne- cesse foret, promisit. 465 Preedicta tamen expeditio utrinque ad illum terminum remansit. Salomon quondam rex -Ungarorum, scilicet 469 a Latislao jam dudum regno privatus et in exilium expulsus, dum quiddam fortiter contra regem Grecorum molitur, - D post incredibilem hostium stragem et ipse viriliter occubuit. Eodem quoque tempore quidam seisma- tieus, qui Pataviensem episcopatum, vivente adhue legitimo pastore, jam dudum invasit ( 1358), de hae vita discedens 497 certissimum sus damnationis exemplum reliquis seismatieis dereliquit. Cum enim jam in extremis jaceret, seque ad zeternam damna- tionem jam jam abiturum non dubitaret, apparuit el ejusdem elesi; episcopus, ut tanto evidentius culpam sciret, quam apud inferos luere deberet. Rogavit tamen eum ut ei culpam indulgeret, ip- sumque ab excommunicatione solveret. Rogavit quoque cireumastantes ut eum de episcopatu eve- herent, nec eum in episcopatu sepelirent. Sed haee verba astantibus quasi deliramenta videbantur. C Ipse autem se san: mentis protestatus, itidem rogitare non cessavit; set incassum ; nam ante zecle- siastieam absolutionem morte praeventus est. Non- nulli tamen qui tam periculose morti ejusdem scismatici aderant, compuncti sunt; qui et postea ad legitimum pastorem redeuntes, veniam et abso- lutionem consecuti sunt 465, Rome Victor papa jam pluribus annis infirmus, et in eadem infirmitate or- dinatus, post quartum mensem sui pontificatus diem clausit extremum ( Sept. 16); unde multum letatus est heresiarcha Guibertus cum suis sequacibus. Heinricus quoque eo tempore, licet infirmus, expe- ditionem in Saxoniam cum Beheimensibus promo- vit; set saneto Petro suos fideles protegente, inglo- D rius inde nimis accelerate rediit. Nam Heremannus rex eum £69 cum tanta multitudine Saxonum inse- cutus est, ut facillime ipsum cum omnibus suis ob- tineret, si non dolo Eggiberti comitis ( 1359) evasis- set. Hie nempe comes 47^, gloric domini 47* sui He- remanni regis 47? multum invidens, inimieos sanetze VARULE LECTIONES. 460'q. v. n. p. desunt 2. 4646s. P. desunt 2. |. 465 hinc alio tempore pergit 1. 468 alio tempore pergit 1. — 499 deest 2. 47? deest 2. 46: alio tempore pergit 4. 49» ASPcgo 1. 47t d. s. desunt 2. c. e, desunt 2. 486? p. m, G. p. desunt 9. 467 discessit. Romae Victor 2. media desunt. 47? deest 2. NOTE. (1357) Leo Ostiensis Chron. Cass. lll, c. 6, fa- ctum id scribit vr1 Idus Maii, qua tum erat Domi- nica. Uss. (1858) Hermannus, Luitoldi Carentani ducis fra- ter, in Moguntino conciliabulo a. 1085, contra Altmannum intrusus : unde illud jam. dudum non- nisi ad biennium extendi potest. Uss. - (1359) Misnicd marchio Uss. -— y". .1397. APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. . 1398 &clesizte de manibus ejus dolo suo maluit liberare, A Augustensis episcopus post recuperationem suze ci- quam de eisdem eum domino suo pene absque pe- vitatis, et captionem Sigifredi pseudoepiscopi '? sui riculo in honorem Dei et sancti Petri triumphare, supplantatorís, et ipse diem clausit extremum, Et hoe utique ideo, quia jam concepit animo, do- ^ Hezel, fidelissimus miles saneti Petri '9? et advo- minum suum regno privare. catus sanetz;e Marie Augiensis ccenobii, monaste- MLXXXVIII. rium in honorem **! saneti Gregorii (1362) in pro- Heremannus rex nativitatem Dominiin Saxonia prio allodio construxit, in ipse demum mona- celebravit, ubi et Eggibertus comes se regnum affe- — chus factus migravit ad Dominum Kalendis Junii. ctare manifestavit set incassum, nam principes Eo "?tempore quidam Guiberti heresiarchae. disei- regni ei assentire noluerunt, immo tanto firmius — pulus, videlicet Wormatiensis pseudoepiscopus, qui domnoregideinceps adherereceperunt'?.Berthaldus illam sedem per scismaticos non consecratus set dus doctor egregius, in saeris literis adprime eru- ^ execratusinvasit, tandemresipiscens et ad catholicam ditus, in senectute bona plenus dierum migravit ad — [zclesiam '9?] rediens, episeopatum dimisit, seque Dominum 4. Idus Martii. His temporibus Pisani et — ad penitentiam in Hirsaugiensi *] monasterio con- Genuenses (1360) et alii multi ex Italia Affrieanum — tradidit. Sie utique jam ante triennium et alius regem paganum hostiliter invaserunt, et depradata P ejusdem Guiberti discipulus, Metensis inquam pseu- ejus terra, ipsum in quaudam munitionem eompu- — doepiscopus (1363), penitentia ductus episeopatum lerunt, et eum deinceps apostoliez sedi tributarium — dimisit, quem statim Bruno, cujus superius men- effecerunt, Dux Velf "* eivitatem Augustam recu- tionem fecimus, non minus sacrilege invasit. Nam peravit, eapto ejusdem episcopatus invasore Sigi- per seismatieos intravit, vivente adhue legitimo fredo. Ugo comes de Egenesheim Alsatiam jam diu — illius sedis pastore Heremanno, qui potius in ca- ab inimieis occupatam invasit *5, et "5 receupe- ptione detineri, quam in scismate pro episcopo rare "5 temptavit 47, Metenses Brunonem, illius — honorari 5 catholice delegit 49*. Gebehardus reve- sedis pervasorem, penitus a civitate expellunt, se- — rendze memoria Juvavensis archiepiscopus, in *57 que nullum deinceps nisi legitimum pastorem rece- causa sancti Petri praecipuus, qui seismaticos pu- pturos juramento firmaverunt, qui eo tempore in bliee dietis et seriptis confutare consuevit, de hac Tuscia detinebatur in eaptione. In Saxonia pide me- — luce 17. Kal. Julii ** subtractus, magnum **? me- morie Burchardus Halverstatensis episcopus, in rorem catholicis dereliquit. Bernhardus Constan- causa sancti Petri firmissimus, eheu! occiditur; sed — tiensium magister scolarum, vir eruditissimus, in niehil differt an febris an gladius mittat nos ad , causa sancti Petri ferventissimus, in Saxonia sub Dominum. Migravit "5 autem ad Dominum 8. Idus ^ monaehica professione migravit ad Dominum *99, Aprilis. Guibertus autem heresiarches nondum ab — Wecilo Mogontiensis et Meginhardus Wirciburgensis invasione sedis apostolicze cessavit, nee Heinrieus ^ pseudoepiscopi, inter seismatieos eruditione et imperator ipsius veternosam tirannidem "*. eontra — errore precipui, absque zeclesiastica. communione fideles saneti Petri deponere voluit, quos tamen vin- — iu loeum suum misere, set non miserabiliter, abiere. eere non potuit. Roms eardinales episcopi et reli- — Saxones a fidelitate saneti Petri diseedentes, Hein- qui de elero et populo catholiei Ottonem Ostiensem — ricum, quem multotiens abjuraverant, receperunt; episcopum, religione et eruditione praecipuum, pa- — unde Heremannus rex catholieus ab eis in Lothrin- pam 161"? ordinaverunt, eique nomen, secundi giai secessit, ibique non multo post viam universae Urbani indiderunt 4. Idus Martii ; qui statim in se- — terro arripuit, anno dominiea incarnationis 1088, quenti die missis literis (1361) omnibus catholicis, — regni vero ejus 7, indictione 13, et in patria sua et suam ordinationem omnibus declaravit, et se in Metis honorifice sepelitur (1364). Iterum Saxones omnibus vestigia sui praedecessoris pie '? memoric factione Eggiberti marchionis Heinrieo rebel.arunt, Gregorii pape? observaturum denuneiavit. Wigoldus , eumque, ablatis sibi regalibus insignibus, de obsi- VARLE LECTIONES. "3 alio tempore pergit 1. "* Welfo eraso o. 1. welfo 45, — 5 im loco raso littera minori 4. ? Migravit — Aprilis n loco litt. m. 1. desunt 4^ ;. quorum loco : Et hec quidem apud fideles S. Petri agebantur habet, et día primum a Bernoldo seriptum fuisse, priusquam presentem lectionem | reciperet, vestigia in codice 1. ostendunt. ^ "" contra — potuit en loco raso |. m. 1. |"? p. m. G. p. desunt 2. — *? p. e. desunt 2. "9 s, p. desunt 2. — "5! in h. desunt 2. *? Eo — catholice delegit desunt 2. 9? deest 1. 4^. '*'hirsaugensi superscriptoi 1. "55 im loco raso l. m. 1 . 59 iterum pergit 1. — **" in e. s. P. p. desunt 2. — "$9 17. Kal Jul. desunt 45. —** Aic in 2. folium ezcisum est; pergit matizatum censere. 99? pergit. 1. NOTA. (1360) De vietoria hae cf. Leonem Ostiensem 3, — 1084 : Hoc anno cella S. Georgii primitus incepta 70, et carmen in eodice regio Bruxellensi servatum ; — esf cdificari, et ad a. 1088 : obiit. Hezil fundator v. Annales nostros t. VII, p. 539. celle S. Georgii; quod eum Bernoldo convenit. Uss. (1361) Exstant in Martenii colleetione Monum. (1363) Waldo S. Arnulfi abbas ex Hugone Flavi- ampliss. t. I, eol. 520. Uss. niac. Uss. (1362) In Chronieo S. Georgii, quod. exstabat in (1364) Cf. Chron. Petershus, l. rr, n. 39. deperdito jam codice Villingano, legebatur ad a. 1399 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1400 dione eujusdam munitionis (1365) in quendam mon- A riam episcopos constituere procuraret. Nempe in tem turpiter fugarunt (Dec. 24), ibique eum biduana obsidione ad confessionem anathematis et expeti- tionem reconciliationis compulerunt. Eo igitur pacto accepta pace discessit, sed a solita tirannide non recessit. Eggehardus abbas Augiensis, etsi non adeo religiosus, in fine tamen laudabiliter conversus, ut ?! ajunt *?!, diem *! clausit '?! extremum "^?! cui "? successit. Oddalrieus. MLXXXIX. In *? vigilia nativitatis Domini Eggebertus mar- chio Heinricum *** et omnem ejus exercitum cum paucis militibus, a quibusdam religiosis (1366) con- fortatus, viriliter invasit, eumque de obsidione cu- jusdam "55 sui 5 castelli 95 (1367), ubi ille nativi- tatem celebrare disposuit, turpissime fugavit. In hac invasione ex parte Heinrici Leomarus ^9 Bre- mensis archiepiscopus et Berthaldus comes capiun- tur. Losannensis 1368 non tam episcopus quam an- tiehristus, dum fortiter vult agere, occiditur. Ipse autem Heinrieus, perditis regalibus insignibus, vix de manibus insequentium eripitur; sieque usque ad Babinbere de Thuringia fugiendo tandem pervenit, ibique inglorius sollemnizare compellitur. Egge- bertus autem marchio castello suo et castris inimi- corum pene absque sanguine potitus, captis quoque pluribus et occisis, gratiarum actiones Deo et sancto Petro referre non cessavit quibus ?" et se deinceps puriori fidelitate adhesurum destinavit. Heremannus Metensis episcopus atque catholieus, post longam captionem ad episcopatum suum revertitur, et a multis gratanter recipitur; Bruno autem, ejusdem episcopatus temerarius invasor, ab omnibus despi- citur. Nam et ipsi Heinrico pro turpissimis mori- bus (1369) suis multum displieuit, lieet ei quondam eundem episeopatum vendiderit ^5. Hac igitur ne- cessitate idem Bruno constrictus, episcopatum di- mittere et ad patrem suum Adalbertum comitem in eatholicorum partem repedare compellitur. Dom- nus papa Urbanus his temporibus Roma in insula qua inter duos pontes sita est morabatur, decreta- lemque epistolam (1370) venerabili Gebehardo Con- stantiensi episcopo 14. Kal. Maii direxit, in qua ei episcopalem potestatem super elerum et populum Augiensis insula, prater monachos, concessit, data etiam auctoritate ut abbatem inibi vice sua ordinaret, item et apud Augustam sive Cu- tota Alemannia Baioaria, Saxonia et aliis vici- nis regionibus, praedieto ?? episcopo, et venerabili Almanno Pataviensi episcopo, vicem suam com- misit, ut ordinationes improbandas improbarent, roborandas roborarent, Sententiam quoque anathe- matis a predecessore suo papa Gregorio promul- gatam ea discretione confirmavit, ut in primo gradu Ravennatem heresiarcham cum Heinrico rege ana- thematizatum *? censeret; in secundo gradu eorum fautores, qui eisdem armis, pecunia, consilio, obe- dientia faverent, quique ab eisdem vel ab eorum fautoribus ceclesiasticos ordines vel; honores accipe- rent; in tercio autem gradu communicatores eorum posuit, quos etsi non excommunicaret, adeo tamen eos externa communione maculatos asseruit, ut in catholieam societatem sine absolutione et penitentia recipi non deberent : videlicet qui *! excommunica- tis salutatione, oseulo, oratione, convictu vel igno- ranter communicassent. Ordinatos vero in excom- municatione set non simoniace ab episcopis quon- dam catholice ordinatis, utin adepto ordine per- sisterent sine promotione permisit, si tamen hoec eorum probitas et zeclesize utilitas flagitare videretur. Aliquantis etiam ad superiores ordines promoveri concessit; set hoc rarissime, et cum summa neces- sitate. Guibertus autem heresiarches ejusque com- . plices in parte regis eorum Heinrici anathematieas ordinationes facere non cessaverunt, ipsasque suis sectatoribus non nisi karissime venditas impende- runt. Unde et malum exeommunieationis in tantum propagatum est eo tempore, ut catholiei vix se ab ejus contagio possent illesos custodire. In Teutonicis partibus quatuor episcopi in eatholiea communione perstiterunt, videlicet Wirceburgensis, Pataviensis, Wormatiensis, Constantiensis, set et Metensis epi- Scopus; quorum confortamento reliqui catholici scismatieis a principio restiterunt. Ugo comes de Eginisheim indefessus 5? miles saneti Petri, set ni- mium eredulus Strazburgensi pseudoépiscopo, a servientibus ejusdem episcopi occiditur in cubiculo ipsius, cum ipso ad dormiendum collocatus, 2. Non. Septembris. Bonizo (1370*) pi&& memoric Sutriensis episcopus, set inde pro fidelitate saneti Petri jam D dudum expulsus, tandem post multas captiones, tri- bulationes et exilia, a Placentinis catholicis pro epi- scopo recipitur; set a scismatieis ejusdem loci ef- VARLE LECTIONES. 93! in loco raso 1. git 1. *** heinrieum — confortatus Zn loco raso 1. 2. 9"i. m.s. P. s. n. c. St. p. desunt 2. 9* e. s. O. alio tempore, sed paulo post et eadem manu addita 1. desunt 4b. — *9* pep- led 595 im [oco raso 1. destinavit i loco raso 1. — "5 aliotempore pergit 1. 498 Teomarus 4», — *7 quibus — á9? Geberhardo addit 3. 9"? hic pergit 2. 9! quod NOTAE. (1365) Gleichen in Thuringia. (1366-1367) Inter eos precipue Hartwigus Mag- deburgensis archiepiscopus numeratur a Waltramo. Uss. (1368) Burehardus. (1369) Pessimos ejus mores depingit Waltramus, etsi Heinrico addietus, De unit. eccles. |. 11, e. 30, quem filium Adalberti comitis de provincia Aleman- ni& facit, Calwensis seilicet, monachum antea S. Trudonis. Uss. (1370) V. Mansi XX, 666; epistolae epitome hie sistitur. Uss. (1370*) V. Ughellum Ital. Sac. t. I, p. 1273; t. II, p. 210. 1401 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1402 fossis oculis, truneatis omnibus pene membris mar- A manis turpiter expellitur, et ne amplius apostolicam tirio coronatur. In. Alemania Otto comes, impu- sedem invadere presumat, juramento promittere dentissimus adulter, et pro adulterio a Constantiensi compellitur. Set jam aliquantulum diuturna regni episcopo excommunicatus , Dei judicio turpissime — discordia inter catholicos et scismatieos tepescere decollatur a militibus Ludoviei comitis, eujus uxo- — cepit, ut non jam bellum ad invieem, sed pacem rem publieis nuptiis, eo vivente, sibi nefandissime — componere sanius judicarent. Quapropter duces et copulavit; qui apud monasterium in praedio ipsius — comites sancti Petri fideles cum Heinrico colloquium constructum a suis sepultus, jussu Constantiensis ^ habuerunt, eique suum consilium et auxilium ad episcopi ejicitur, et, ut seriptum est, ad sepulturam — obtinendum regnum firmissime promiserunt, si Gui- asini deputatur. Milites quoque ejus opes ipsius di- —bertum heresiarcham vellet dimittere, et ad zele- ripuerunt, et tam allodium ejus quam feodum non siasticam communionem per catholieum pastorem heredes ipsius, set extranei possederunt, juxta quod — remeare. Quam quidem conditionem nec ipse mul- iu maledietionibus Judz prophetatur : Ef diripiant — tum respueret $9, si tamen in hoc ei principes sui alieni labores ejus (Psal. cvxir, 11). Sie utique et — assentire vellent, videlicet episcopi qui se eum Gui- post mortem suam in sepultura et in direptione re- — berto deponendos esse non dubitaverunt, eo quod rum suarum evidentissime indicavit quam effica- B in ejus parteordinationem, immo execrationem per- citer sententiam excommunieationis exceperit. In — ceperunt. Hi ergo ei penitus hac vice dissuaserunt, Italia nobilissima 99? dux Mathildis filia Bonifacii ne sanete? matri zclesic reconeiliaretur. Domnus marchionis, sed vidua Gotefridi ducis, Welfoni duci papa Constantinopolitanum imperatorem 5?9 ab ex- filio Welfonis ducis conjugio copulatur, et hoe uti- communicatione per legatos suos absolvit, idem li- que non tam pro incontinentia quam. pro Romani teras Philippi regis Francorum debitam ei subje- pontificis obedientia, videlicet ut tanto virilius san- — tionem promittentis suscepit. ctcte Romana cclesiz contra excommunicatos posset MCX. subvenire. Qui statim maritum ejus impetere volue- In Bajoaria fideles sancti Petri jam adeo contra runt, set cum ei resistere non possent; treuvas ab — seismaticos invaluerunt, ut in Saleburgensi mpisco- eo usque in pascha per interventum éonjugis ejus —patu catholieum ordinarent archiepiseopum (1372); impetraverunt. Heinricus rex dietus 5" multum de — quem statim religiosissimus Pataviensis episcopus predicto conjugio tristatur; qui iterum in Saxoniam — et Urbani papa? legatus eum Wirceburgensi et Fri- eum expeditione profectus, sine honore reverti com- — singensi episcopis sollemniter consecravit. Here- pellitur. Petrus piae mermnorice Albanensis episcopus, — mannus pi: memoria Metensis episcopus, et Ber- in 55 eausa sancti Petri ferventissimus, migravit ad C thaldus dux Alemannia, filius Roudolfi regis, in dominum. Hie 5 est ille Petrus, qui Petrum Pa- fidelitate sancti Petri Maio mense diem extremum piensem, Florentini episcopatus invasorem, per ju- — clausere, magnumque merorem catholicis, et exul- dicium ignis simoniaeum esse probavit, unde et tationem seismatieis reliquere. Soror quoque prz- deinceps illum sancta zeelesia igneum cognominavit. fati ducis, regina Ungarorum (1373), eodem mense Nam magnam piram fiducialiter ingressus, absque ^ obiit. Ex parte autem excommunicatorum 5? Lui- omni lesione pertransiit, ut et flamme vestes ejus — toldus '* dux Carinthiorum inopinata morte prae- susum ventilarent, nec tamen illas, nedum ipsum ripitur, cum nuperrime contra fas et jus repudiata aliquo modo lederent (1371). Undeet pradietus Pa- — propria uxore aliam superinduxerit, Guiberto 5! piensis Petrus ab Alexandro papa deponitur; alter — quidem heresiarcha hoc ei concedente. Eggebertus autem Petrus, pauperrimi 5?7 monasterii tunc. mo- quoque marchio de Saxonia, in 5? causa sancti Petri nachus, in Albanensem episcopatum sublimatur. satis strennuus — dolo cujusdam abbatisse de Qui- Erat enim tantae sanctitatis, constantia et fidei, ut — telineburg (1374), sororis inquam Heinrici regis, ut vix aliquis sui temporis ei potuerit comparari. Hic aiunt — per insidias occiditur. Domnus papa Urba- ergo de hae vita diseedens, magnum merorem ca- nus *'* generalem sinodum episcopis diversarum tholieis reliquit. Domnus papa Urbanus generalem D provineiarum per legatos suos in Tolosana (1375) sinodum 115 episcoporum collegit, et zeclesiastica ^ civitate circa pentecosten collegit, ibique multa in statuta suorum predecessorum apostoliea auctori- ^ ceclesiasticis causis, quae corrigenda erant, correxit. tate firmavit. Guibertus autem heresiarches a Ro- — 1n qua sinodo Tolosanus episcopus (1376) de illatis VARLE LECTIONES. $99? n, d. desunt 2. deest 2. 995 i. e. s. P. f. desunt 2. |. 5 Hie — eatholicis reliquit desunt 2. 9" p. m. t. m. in loco raso 1. 9*5 in loco raso 4. 599? regem 2. *:w* regis 2. *'r]vitolduf 1. 5:* G. q. h. h. e. e. desunt 2. 5:3ie.s. P. s. s. desunt 2. 91* deest 2. NOTA. (1371) V. supra ad an. 1080. Gerbertus Hist. Silvde Nigra t. I, p. 233, et in tra- (1372) ThiemonemS. Petri abbatem vir Id. April. —ctatu de Rudolpho et familia Rheinfeldensi. Uss. eonsecratum. Uss. (1374) Adalheidae. (1373) Hanc fuisse Adelheidem Rudolphi anticz- (1375) Vid. Mansi XX, 733. saris filiam, nuptam S. Ladislao Hungaris regi, (1376) Isarnus. eontra hujus coelibatus assertores pluribus probat 1403 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1404 criminibus eanonice expurgatur, et legatio pro re- A verunt. Domnus papa Urbanus generalem sinodum stauranda christianitate in Toletana civitate, rege Hispanorum hoe supplieante, destinatur ?*?. Welfo dux Italiae multa. incendia et depreedationes a Hein- rico rege hoe in anno 5? Longobardiam ingresso pa. titur; sed adhortatu domne *:7 Mathildis *:? suce ka- rissimze conjugis eidem Heinrico resistere, et ^ro in fidelitate saneti Petri persistere viriliter contendit. Hoc anno magna fames multas regiones repente af- flixit, quanvis non magna sterilitas terrae prcecesse- rit ?ve, Adelbero reverendz memoricde Wireeburgensis episcopus, unus de antiquioribus episcopis, in eausa saneti Petri contra 5?! Guibertum et ejus complices strenuissimus, post multa pericula, persecutiones et exilia, quae pro Christo libentissime passus est, in bona confessione diem clausit. extremum (Oct. 6), in predio suo quod Lanbach (1377) vocatur *??, 2 MXCI. Domnus papa eo tempore in partibus Campaniae morabatur, et ab omnibus catholicis debita re- verentia colebatur, videlicet a — Constantinopoli- tano imperatore, et a Philippo Francorum rege, aliisque diversorum regnorum principibus tam &clesiasticis quam secularibus, excepto in 'Teu- tonieorum regno, ubi mulli ex catholicis in par- tem exeommunicatorum avaricia decepti sponte sua se transtulerunt. Romani quoque turrem Crescentii, que eatenus domno papze obediebat, dolo captam di- ruere temptaverunt. Dominus autem papa facile Ro- mam eum exercitu intrare, et rebellium contumaciam domare potuisset, si non magis eum mansuetudine eausam suam agere delegisset. Eo tempore Mantuani, diuturna obsidione a Heinrico rege jam per annum constrieti, a domino suo Welfone duce discesserunt, et se et civitatem suam suo devastatori tradiderunt. Romani quoque Guibertum heresiarcham, quem jam dudum expulerunt, iterum Romam intrare, et san- ctam zclesiam suis non benedictionibus set male- dictionibus infestare permiserunt. Capuani Nord- mannos de Capua expulerunt, quibus jam multo tempore sub pluribus apostolieis et regibus subjecti fuerunt. Unde et Nordmauni eos circumquaque usque ad murum civitatis praeda et incendio devasta- Beneventi (1378) collegit (Mart. 28), et sententiam anathematis super Guibertum heresiarcham et om- nes eius complices synodali judieio confirmavit 59^, Fridericus ??* comes et marchio 3. Kal. Jul. requievit in Domino 95, Willihelmus pie memorie Hirsau- giensis abbas, in causa sancti Petri ferventissimus, et in monastica religione studiosissimus 5*5, utpote multorum pater monasteriorum, 3. Non. Julii mi- gravit ad Dominum. Hie primum Hirsaugiense mo- nasterium tam in edificiis quam in regularibus di- sciplinis mirabiliter exaltavit, ipsumque privilegio sedis apostolieze sub Gregorio papa in perpetuum li- bertavit. Plura etiam monasteria usquequaque 5?! . ex ??7 integro 5?" construxit : duo quidem in Nigra Silva, unum saneti Georgii, alterum saneti Grego- rii (1379), item aliud ad Duplicem aquam *** prope Danubium, item aliud in Wirceburgensi episcopatu, - in loco qui Chamberg dicitur. Seaphusense quoque monasterium 9? et Petrishusense, in Ripa Reni jam dudum zdificata, regularibus disciplinis instituit. Sed etalia quam plurain diversis regionibus tum 53e perse, tum 9? per sibi subjectos vel de novo fecit, vel jam facta regularibus disciplinis instituit. Hie etiam multa monimenta sui naturalis ?' ingenii no- bis reliquit. Nam naturale horologium ad exemplum celestis hemisperii excogitavit; naturalia solsticia sive equinoctia et statum mundi eertis experimentis invenire monstravit; quae omnia quidam ejus fami- liaris etiam litteris mandare curavit (1380); multas etiam quaestiones de compoto probatissimis rationibus enodavit. Hie in musica peritissimus fuit, multaque ilius artis subtilia, antiquis doctoribus incognita, . elucidavit (1381), multos etiam errores in cantibus deprehensos satis rationabiliter ad artem eorrexit. In quadruvio (1382) sane omnibus pene antiquis vi- debatur praeminere. Set ante haec omnia in illo stu- dium monastiec distrietionis praevaluit, in quo totus adeo efferbuit, ac si nunquam aliud aliquid studii habuerit. Erat enim 5?? mira sanctitatis, sanctae simplicitatis, ferventissimz karitatis, Deo vivus et seculo vere crucifixus : quem Dominus in senectute bona ad zternam patriam revocavit, eui ipse a juven- VARLE LECTIONES. 515 Jam pergit 1. dem 2. 9:9 etg f Sa P." p. desint 9. 825 Jam pergit 1. pace scripta fuerit 1. 529 deest 9, $26 (» loco vaso 1. 53? jm loco raso 1. — 9! im loco raso 1. 5?! jn [oco vaso 1. 3532? $n, loco ra80 1. 9 h. i. a. in loco raso 1. ubi prius jam dudum legebatur. jam. dudum 4P. utrum- que recte quum | Heinricus jam Aprili mense Verone presens fuerit. 820 Jam pergit 1. 9? Pridericus usque Domino desunt 4^. 5:7 deest 2. ?*$ M. uxoris sua ei- $2: e, G, ete. c. desunt 9. 9? jam pergil 1. 9:5 jm loco raso, ubi prius lectio-codicis 3 in 39:8 seilicet Zwiuelton glossa sme. XIV. 2. NOTE. (1377) Lambach in Austria superiore, ubi cceno- bium condiderat. (1378) Celebrata est synodus v Kal. Apr. Mansi XX, 738. (1379) In Reichenbach. Vid. Gerbert Hist. Nigra Silvae t. I, p. 282; deS. Georgii p. 283; de Zwifaltensi p. 288; de Scafhusensi p. 262. Cf. Mabillonii obser- vationes previa in ejus Vitam l. c., p. 717, et Trith. Chr, Hirs. t. I, p. 267. Uss. (1380) Videtur innuere Heymonem ejus discipu- lum et Vitze seriptorem. Operum ejus catalogum de- derunt Anon. Mell. et Trithemius De seript. eccles. et in Chronico ad annum 1070. Uss. (1381) Musicam S. Wilhelmi edidit Gerbertus t. IH, Seriptor. musice. Uss. (1382) Hac voce quatuor matheseos partes, arith- meticam, geometriam, musicam et astronomiam in- dicabant veteres, Uss. 1405 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA, 1406 tute in hae peregrinatione indefesso labore servivit. A autenticis sanctorum patrum sententiis adversari de- Bernhardus 55? quoque Constantiensium magister scolarum, eujus obitum supra notavimus (1383), multa 554 nobis 534 sui 94 ingenti 554 monimenta 534 reliquit 54, multaque pro catholieis contra scisma- ticos sui temporis elegantissime scripsit; et primum quidem 5*5 ad quosdam suos amicos de judicio Gre- gorii papae VII. super seismatieos; et de saceramen- tis extra zcclesiam usurpatis (1384). Postea etiam ad venerabilem Hartvieum 59* Magideburgensem epi- : Sseopum de eadem eausa magnum librum luculentis- sime composuit ex persona sancta zeeclesiz, in quo testimoniis sanctorum patrum omnes insidiosas ca- villationes eorumdem scismaticorum 5*7 prudenter anniehilasse videtur. Set in eisdem scriptis nimio zelo duetus alicubi modum excessisse notatur, vide- licet ubi agit de saeramentis scismatieorum. Negat enim omnino, ab eis vel ab eorum communicatori- bus saeramenta posse con(ici, ita ut ab illis ordina- tos, si resipiscant, iterum ordinandos censeat. Set hoe sacratissimo Nieeno 5** concilio eque ut evan- gelium 539 venerando repugnat, quod clerieos ex No- vatianis conversos eum ordine recipi, non iterum or- dinari praecepit. ltem Affricani patres de clericis Donatistarum conversis statuisse leguntur (1385). Item Gregorius papa primus Maximum Salonitanum prasumpturem excommunicatum, et ab excommu- nieatis ordinatum, eum ordine recepit, non utique iterum ordinavit (1386). Hoe sane illi nullatenus fa- cerent, si. nullum eos ordinationis sacramentum extra ecclesiam accepisse putarent. Item beatus Ana- stasius papa, scribens ad Anastasium imperatorem, asserit quod ordinatos ab Acatio, licet anathemati- zato, nulla portio lesionis attingeret, quantum ad in- tegritatem sacramentorum. Item beatus Augustinus in multis suis scriptis, et precipue in libro contra Donatistas de baptismo, invietissime probat aeele- siastica sacramenta extra ceclesiam et haberi posse et dari, set pernieiose tam danti quam aceipien- ti (1387). Hac autem summatim tetigimus, ut in pradietis seriptis lectorem cautum faceremus , ne prapropere alieui sententie assentiat, quam tam prehendat. Ceterum si quis haee plenius nosse desi- derat, seriptum eujusdam (1388) ad eundem Ber- nhardum de eadem quaestione directum diligenter perlegat, in quo testimoniis sanetorum patrum evi- dentissime docebitur quid saneti patres de illa quae- stione censuerint sentiendum. Verum idem venera- bilis Bernhardus in ista, sicut et beatus Ciprianus in rebaptizationis sententia, non pertinaciter contra &ecelesiam egerunt, set uterque nimium eontra sci- smaticos zelantes aliquantulum regulam eeclesia- sStici dogmatis excesserunt 54^, Altmannus sancta record ationis Pataviensis episcopus, in 54* eausa san- cti Petri et in eecelesiastiea religione studiosissimus , post multa pericula, tribulationes et exilia, quae pro B Christo sustinuit, in senectute bona migravit ad Do- minum 6 Id. Augusti 54», Hic in episcopatu suo tria (1389) cenobia clerieorum juxta regulam sancti Augustini communiter viventium instituit et tereium (1390) in Frisingensi episcopatu, in allodio Welfonis h ducis per clericos suoscedificavit 9, et regularibus dis- ciplinis instituit 544, ITie fuit tanta sanctitatis, conti- nentiz et religionis, ut reverentissimo papz Gre- gorio, sanetoque Lucensi episcopo, immo omnibus religiosis reverendus esset et amabilis 545, scismati- cis vero et sceleratis odiosus et formidabilis. Unde 546 in obitu suo bonis magnum merorem, malis vero magnam reliquit exultationem. Welfo dux Bajoariae in Augusto mense Longobardiam venit 54 (Aug.), ut Heinrico regi reconciliaretur, si ipse vellet permit- tere ut apostoliea sedes a Guiberto heresiareha in- vasa eanonice disponeretur nec non etsi eidem duci filioque ejus Welfoni, ezeterisque eorum fautoribus bona eorum reddere vellet, quae eis injuste ablata forent. Quam conditionem ille noluit adimplere; unde et dux in Alemanniam non tardavit redire. Multi tamen ex Alemannis Heinrico regi reconciliati sunt, et excommunieationem sedis apostolicae com- munem sibi cum Heinrico fecere 548. Dux (1391) autem iterum multos contra Heinrieum ejusque fau- tores incitavit, ut etiam novum regem eligere decer- nerent, si quorumdam pigricia sive malivolentia eos VARLE LECTIONES. 533 Bernhardus — dogmatis excesserunt desunt 2. ** im loco raso 1. 9? vom supra lineam scripta 1. 536 haruieum 1. 597 in loco raso 1. 938 neceno corr. niceno 1. niceno 3. 4". 59» euglm (o eraso) 1. 9*e Aic ergit 2. "i. e. s, P. et desunt 2. VI. (prius VIL) Id. Aug. in /oco raso 1. in Augusto mense 4^. 543 instituit 2. 5* auxit 2. ^ Zi» loco raso 4. *'* Unde — exultationem desunt 2. *5'7 ingreditur 3. 5!8 fecere. Unde in Alemannia tantum excommunicatio praevaluit, ut multi religiosi viri et feminz potius in perpetuum exulare deligerent, quam sub communione excommunieatorum deperirent. addunt 4» 4^* , qui his verbis desinunt. Hcc a Bernoldo primum et n codice 1. scripta, quum pergeret, erasa, eorumque in loco Dux — decernerent scripta sunt. NOLE. (1883) Scilicet ann. 1088. (1384) Typis edita apud Ussermann. Prodr. II, 185, sqq. (1385) Similia exstant Bern. Opuse. II, 4, supra. (1386) Opusc. I, 9, supra. (1387 ) Opusc. II, 1. l. (1388) Suum ipsius opusculum intelligit Bernol- dus De saeramentis exeommunicatorum juxta asser- tionem sanetorum Patrum, eidem Bernardo circa a. 1085 inscriptum, Prodr. I1, pag. 187, 188. Uss. (1389) Ista sunt S. Nieolai prope Passavium, S. Floriani in Austria superiore, et S. Hippolyti inferiore, nunc sedes episcopi. Uss. (1390) Leg. quartum nempe Raitenbuehense, ad cujus fratres idem Bernoldus seripsit tractatum de presbyterorum officio. Vid. Vita S. Altmanni t. II, Aug. Bolland., p. 357, ad diem 8 August. ubi plura etiam de Gottwicensi ccenobio Uss. (1391) Qua jam sequuntur omnia usque ad finem libri Bernoldus in coenobio Seafhusano conscripsit. 1407 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1408 non impediret. His temporibus in regno Teutonico- A in periculosissimo tempore mirabiliter consolari rum communis vita multis in locis floruit, non solum in clericis et monachis religiosissime commanentibus, verum etiam in laicis, se et sua ad eandem commu- nem vitam devotissime efferentibus ; qui, etsi habitu nec cleriei monachi viderentur, nequaquam tamen eis dispares in meritis fuisse creduntur 5?, Se enim servos eorumdem pro Domino fecerunt, imitantes ipsum qui non venit ministrari set ministrare, qui et suos sectatores ad majoritatem per servicii exhi- bitionem docuit pervenire. Nempe ipsi abrenuncian- tes seculo, se et sua ad congregationes tam clerico- rum quam monaehorum regulariter viventium devo- tissime contulerunt, ut sub eorum obedientia com- muniter vivere et eis servire mererentur. Quapro- pter invidia diaboli contra eorumdem fratrum probatissimam conversationem quosdam emulos incitavit, qui eorum vitam malivolo dente corrode- rent, quamvis ipsos ad formam primitiva eeclesiae communiter vivere viderent. Unde domnus papa Ur- banus illorum eonversationem ab ipsis apostolis plantatam, set ab eorum successoribus latissime propagatam, deereti sui apostolica auetoritate fir- mavit, ipsumque decretum prelatis eorumdem fra- trum his verbis denunciare curavit : Quosdam, in- quit, accepimus morem vestrorum cenobiorum coro- dentes 559, quo laicos seculo renunciantes, et se suaque ad communem vitam transferentes, regendos tn obe- dientia, suscipitis. Nos autem eandem conversationem et consuetudinem, sicut oculis mostris inspeximus, laudabilem, et eo perpetua conservatione dignissimam, quo in primitive cclesic formam impressa est, judi- cantes, approbamus, sanctam. et catholicam nomina- mus, e£ per presentes litteras apostolica auctoritate confirmamus 95**. Non solum autem virorum set et feminarum innumerabilis multitudo his 55* tem- poribus se ad hujusmodi vitam contulerunt, ut sub obedientia clericorum sive monachorum communi- ter viverent, eisque more ancillarum quotidiani ser- vieii pensum devotissime persolverent. In 553 ipsis quoque villis filie rusticorum innumera, conjugio et seculo abrenunciare et sub alicujus sacerdotis obedientia vivere studuerunt. Set et ipsi conjugati nichilominus religiose vivere et religiosis cum summa devotione non cessaverunt obedire. Hujusmodi autem studium in Alemannia potissimum usquequaque decenter effloruit; in qua provincia etiam multae villae ex integro se religioni contradiderunt, seque invicem sanctitate morum praevenire incessabiliter studuerunt. Sic utique Deus sanctam suam zeclesiam dignatus est, ut de multorum conversione gauderet, qua de excommunicatorum aversione jam diu non 55* eessavit 554 dolere 554, In Teutonicis partibus caro eum sanguine pluvit, et bufones eum piseibus e celo ceciderunt, ut multi probabiles viri se vidisse te- stati sunt. In Alemannia ad Aquam duplicem prope Danubium sanguis de panibus effluere videbatur; quz singula aliquid novi in regno portendere a quam- pluribus etiam religiosis eredebantur. Juditha pize memoria marchionissa, nobilis genere set nobilior in sanetitate, uxor quondam Heremanni religiosis- simi marchionis (1392), migravit ad Dominum 5. Kal. Oetobris. Ipsa enim eum marito suo religiose vixit, post eujus obitum 19 annos in viduitate et saneta conversatione permansit. Demum ad domnum papam Salernum pervenit, ibique sub ejus obedien- tia discessit 5*4, Adelheida 551 Taurinensis 5** (1393) comitissa "^ 14 59 Kal. 5" Januarii 9" obiit 5**, MXCI. Domnus papa nativitatem Domini in terra sancti Petri extra Romam celebravit. Nam Guibertus here- siarcha ita se prope domum saneti Petri incastellavit, ut non facile absque humani sanguinis effusione ex- pelli inde potuerit. Heinrieus quoque, imperator ipsius 55, Longobardia jam biennio 555 moraba- tur, ibique 59 eireumquaque 56 terram Welfonis Italici ducis praeda, ferro et incendio devastare non 556 cessavit 556, ut 556 eundem 559 ducem 556 et prudentissimam 557 ejus uxorem a fidelitate saneti Petri discedere, sibique 5? adherere compelleret, set frustra; nam dux in sua sententia perstitit ipsique satis viriliter restitit. Set et pater ejusdem ducis, Welfo dux Bajoarize, eundem 55» Heinrieum ante proximam nativitatem Domini mirabiliter confudit, quem ad colloquium pervenire prohibuit, quod idem Heinricus et rex Ungarorum condixerunt, ad quod etiam pene jam eonvenerunt. In 56" Ale- mannia quidam laieus communem vitam more 56: apostolorum 56: professus *9*, qui se et sua ad mo- nasterium sancti Salvatoris (1394) contradidit, ibi- que diu debitam obedientiam exhibuit, dererpente cepit apostatare, seque et sua de przedieto monaste- rio saerilege non timuit abripere.Quapropter domnus papa Urbanus missis literis ( 1395) venerabili Gebe- hardo Constantiensi episcopo ex apostolica auetori- tate praecepit ut eundem apostatam canonice voea- ret, et muerone anathematis a membris Christi penitus eum amputaret, nisi 56» citius de eadem VARLE LECTIONES. 549 Se — auctoritate confirmamus desunt 9. vaSO 1. 5» h, t. desunt. 9. imperator Aabet 3. 5496 4 [oco raso 1. 59? [n — resipisceret desunt 2. 550 20, 1. 553 In — eessavit dolere desunt 2. 557 deest 2. 56: (m [oco raso 1. ^59» nisi — resipisceret addita paulo post 1. 551 pergit auctor. Non solum — obedire :n loco 55^ 4m loco raso 1. 555 deest 2. 3. impius 538 a, f.s. p. d. que desunt 2. 59 e. regem h. 2. NOTE. (1392) Badensis; v. a. 1074. (1393) Socrus Heinrici IV, de qua Gerbert in tra- etatu de Rudolfo antiezesare p. 118, seqq. Uss. (1394) Scafhusense; cf. Chronicon Petershusa- num lib. rir, n. 24. (1395) Litteras Urbani ante oeulos habuit, quas ex cod. Udal. dedit Mansi XX, 707, 708. Episcopus Constantiensis ibi falso Gaufredus vocatur. 1409 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1410 apostasia et sacrilegio resipisceret. Iterum principes A viensi ceclesize jam dudum viduata ordinavit episco- Alemannia ad defensionem sancta matris ceclesice contra scismatieos unanimiter convenerunt, sibique ad hoc negocium exsequendum fratrem Constantien- sis episcopi Berthaldum 59* ducem totius Suevia constituerunt, qui nondum aliquem ducatum habuit, etsi jam dudum nomen ducis habere consueverit. Magna fames totam Saxoniam occupavit, que et principes illius provincie in alias regiones eo anno ad tempus discedere coegit. Unde et generalis con- ventus fieri non potuit, quem principes Alemannia eum Saxonibus habere voluerunt. In Longobardia Chounradus, filius Heinriei regis, bona Adalheidze "Taurinensis comitissa (1396)invasit, quce ejusdem co- mitisse nepos, filius Friderici comitis, habere debuit. Hic autem comes 5** sub habitu seculari more san- cti Sebastiani strenuissimus miles Christi fuit, vide- licet zeclesiastiez religionis ferventissimus amator et catholie;e pacis indefessus propugnator. Hune 555 venerabilis papa Gregorius, hune beatus Anshel- mus Lueensis episcopus quasi unicum filium ama- verunt. Hune cleriei et monachi, immo omnes reli- giosi ferventissime dilexerunt. Hie in fidelitate san- cti Petri contra sceismoticos usque ad mortem studiosissime certavit, in cujus etiam festivitate de hujus vit; ergastulo ereptus, eidem in celesti patria creditur associatus. Erat autem filius domna Sophiae et Ludowici comitis, quae erat matertera comitissae Mathildis, quze 55 cum domino suo Welfone duce in Italia contra scismaticos multum laboravit. Obiit autem predictus comes in preterito anno, id est dominiez incarnationis 1091. indict. 14 597, 3. Kal. Jul. seilicet 59$ in festivitate sancti Petri, et in cra- stinum, id est in sollemnitate sancti Pauli, sepelitur. Hujus ergo filium ex nepte domne Adelheidz susce- ptum Heinricus rex cum filio suo exheredare propo- suit, terramque ejus hostiliter invadendo, et cir- cumquaque devastando, etiam Fructuariensi 569 monasterio multa mala intulit 5'?, In Bajoaria vene- rabilis Saleburgensis episcopus Diemo 57* Pata- pum nomine Oudalrieum, saneta? Augustensis &eclesice praepositum , eumque in ipso die penteco- stes cum episcopo Constantiensi et Wormatiensi sollemniter consecravit : hoeque magnam fiduciam dedit catholieis, ut in fidelitate sancti Petri persiste- rent, et scismaticorum vesanie indefessius obsiste- rent 57?. In Ungaria his temporibus multa prodigia contigerunt, ut audivimus. Nam quidam mons se in Danubium precipitavit : unde fluvius ille alveum suum mutare coactus, cireumjacentes terras longe lateque vastavit. Item in sieca terra lacus magnus alibi emersit, et in alio lacu mons quidam de repente ' apparuit. Fluvius quoque nomine Thizaha (1397) per B triduum sanguineus fluxit. Sed et terre motus ibi inauditus factus est, ita ut homines ejus impetum stando sustinere non possent. Tonitru quoque maximum et a seculis inauditum homines ibi terruit, quod supra terram transivit, et sub terra redire sentiebatur eadem via. In Alemannia Chono comes de Wulvelingin, strennuissimus miles sancti Petri, diem clausit extremum Idibus Oc- tobris, et in monasterio quod ipse cum fratre suo comite Luitolfo in proprio allodio funda- verunt, honorifice sepelitur; ejusque bona frater ejus idem Luitolfus hereditario jure possedit, etsi jam dudum seculari militize abrenuneiaverit. Ne 573 hoe utique fecit ea intentione, ut ad seculum redi- ret, set potius ideo ut praedietum monasterium eisdem bonis melioraret 5". In hoe anno quatuor presbiteri, non parvi nominis inter suos 57* et re- ligionis, ex Suevia 95 Jerosolimam in orationem 576 profeeti sunt; qui post multas tribulationes et an- gustias in ipso itinere, eum redirent, in bona con- fessione satis felieiter obiere; quorum unus, qui sanctam Mariam quotidiano offieio singulari devo- tione venerari consuevit, ad eeclesiam sanctze Marice, in ipso mari eum moreretur, per navim Deo ordi- nante deportari meruit, ibique a quarto consacer- dote suo, qui solus ex illis quatuor adhue super- VARLE LECTIONES. 56? b. nomine 2. 566 quae — Jaboravit desunt 2. 99" XIIIT. pergit 1. 5": in loco vaso 4. P7» pergit 1. grinantes Hierosolymam profecti sunt. 3. 56» up sequuntur usque Hune clerici in Joco raso 4. q " n P E 568 seilicet — mala intulit desunt 2. UTS fa 1. 565 Hune — associatus desunt 2. 599 i» [loco raso 1. 9"? iam 987^ pergit 1. 954a distinguit 1. 9 S. pere- NOTE. (1396) Inter bona, qua Adelheidi ex haereditate paterna obtigerant, Guichenon (Hist. genealog. de la maison de Savoie t. IV, p. 200.) numerat marchio- natum de Susa, ducatum "Taurinensem , vallem Agostanam, aliasque terras cirea Genevam, qua Meginfredus marchio —— X— C —— - * omnia defuneta matre ad filium ejus primogenitum Petrum devolvebantur, et a patre ad filiam Agnetem de Sabaudia nuptam Friderico de Monte Belligardi seu Bar, et comiti Lucelemburgensi. Uss. — Sequi- tur Agnetis ex Adelheide stemma : Bertha Heinrici IV. uxor Adelheida Roudolfi ducis Al. Herimannus Alam. Adalheida Otto Sabaudic comes dux (Herm. a. 1036) '1 1092 T 1038. Petrus Amadeus Agnes Fridericus comes ——— (1397) 'Iheiss. — e — ^ uxor. Counradus rex 1411 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1412 erat, honorifice sepelitur, ipseque sepultor eius non A multa incendia non multo post per illam terram late multo post *7 itidem *7* defungitur *7*. Beatrix, so- ror Frideriei marchionis (1398) et uxor quondam Berthaldi ducis (1399), tandem per diuturnam infir- mitatem a Domino misericorditer castigata et exa- minata felicissime 57$ diem clausit extremum 7. Kal. Novembris, et in civitate Leucorum ab episcopo loci honorifice sepelitur. Domnus Oudalrieus, qui abba- tiam sancti Galli et Aquileiensem episeopatum non intrando per ostium obtinuit, per quendam mona- chum sui monasterii (1400) Gebehardum Constan- tiensem episcopum supplantare conatus est, cui in- vestituram ejusdem episcopatus a Heinrieo impetra- vit. Set cum eundem supplantatorem ante natalem Domini inthronizare vellet, a Constantiensibus re- ceptus non est, immo non sine contumelia repedare compulsus est. Magnus quoque terre motus in eo- dem episcopatu apud cellam Salvatoris eo tempore noctu contigit; unde et paucis tune innotuit, praeter quosdam religiosos viros (1401) et feminas, quibus eadem nocte nondum somnus obrepsit. Hune terrae motum catholici. juxta evangelium divinam iram portendere pro supradicta praesumptione non dubi- tarunt, MXCIII. Domnus papa Urbanus nativitatem Domini extra Romam in terra sancti Petri celebravit, eo quod non- dum Romam absque armata manu intrare potuerit, Guibertistis quidem et excommunicatis multum adhue ibi praevalentibus, nec facile se absque violen- tia inde expelli permittentibus. Ipse vero Guibertus eo tempore eum imperatore suo Heinrico Longobar- di: morabatur, et quicquid. potuit eum ipso contra ducem Welfonem et ejus uxorem Mathildam, saneti Petri filiam, machinabatur. Venerabilis Wernherus, Merseburgensis cclesize episcopus, post multas con- flietationes contra scismaticorum tergiversationes, tandem in fidelitate saneti Petri diem extremum clausit; qui solus tune in Saxonia catholieze com- munionis episcopus remansit. Unde et catholicis magnam tristieiam, et excommunicatis magnam ]le- ticiam obeundo reliquit. Obiit autem satis feliciter 3. Idus Januarii. In Alemannia per diversa loca multi ignes per arem simul ferri videbantur in grassatura significare non dubitabantur. Nam dux Welfo et comes Odalricus 5? de Brigantio (1402) et alii quam plures omnimodis se invicem incendiis devastare aggressi sunt. Sigifredus abbas Scafhu- sensis de Alemannia cellam Nobiliaeum (1403) di- ctam a Richardo Massiliensi abbate impetravit, lo- cumque sibi suisque fratribus ibi praeparavit, quo ad tempus secedere posset, si forte in suo monaste- rio propter excommunieationem persistere nequisset. Nam illa veternosa excommunicatio quam pic me- moria Gregorius papa super Guibertum et ejus com- pliees feeit, jam adeo majores atque minores in Ale- mannia contaminavit, ut quique religiosi se inter eos salva catholica communione perduraturos despe- raverint. Nobilissima comitissa Sophia, vidua Lu- dowici comitis, mater pig» memorize Beatricis ducis: et Frideriei marchionis, in senectute bona, eum jam. multos filiorum suorum filios 55? videret, diem clausit extremum. In Longobardia prudentissimi milites sancti Petri, Welfo dux et uxor ejus Mathilda, jam triennio contra seismaticos viriliter dimicantes, tandem multum contra ipsos, Deo opitulante, confor- tati sunt. Nam Chounradus filius Heinrici regis a patre discessit; et Welfoni duci reliquisque fidelibus saneti Petri contra patrem eum suis adjuvit. Civita- tes quoque de Longobardia, Mediolanum, Cremona, Lauda, Placentia, contra Heinricum in viginti annos conjuraverunt, qui omnes predicto duci fideliter adheserunt. Transitus etiam Alpium in Longobar- C.diam quidam obtinuerunt ut fautores Heinrici ad ipsum non possent profieisei, Augustenses episco- pum (1404) quem Heinrieus illis dedit expulerunt, ipsique sibi catholicum pastorem (1405) canonice elegerunt, qui Eboregiensem episcopum in castello quo transitus Alpium custoditur (1406) captivavit, quod ipse illi facere deliberavit. Metentis ceclesia et Tullensis et Virdunensis ab obedientia 5** Eigilberti Treverensis excommunicati discesserunt, eique se non amplius obedituras apertissime mandaverunt; quorum Metensis refutato episcopo (1407) quem Heinrieus eis dare voluit, ipsi sibi canonice 59» ea- tholieum pastorem (1408) elegere 59?, eumque a Ge- behardo Constantiensi episcopo, sedis apostolieze le- octava epiphaniae in summo mane, qui utique ignes D gato, catholice atque canonice consecrari fecere 6. VARLE LECTIONES. 507 post iti. folium excidit 2. 578 ín loco raso 1. 979 ita 1. S59" s. f. desunt 8. 5: dientia ila pergit 9. 582 deest 2. 989 jam pergit 1. NOTE. (1398) Est hie ipse Friderieus, de quo mox supra acetum, comes Moncionis et Montisbeliardi ob pra- dictam haereditatem marchio dietus, .eujus et soro- ris ejus Beatricis stemma sistit Sehoepflinus Hist. Zaring. Bad. t. I, p. 58, sqq. Uss. (1399) Primi hoe nomine Zaringensis. Uss. (1400) Arnoldum nominat Burkhardus De casibus monast. S. Galli eap. 7; cf. Chronicon Pe ershusa- num l. rir, n. 26, Uss. (1401) Quorum unus Bernoldus fuerit? (1402) Vid. Disquisit. ad Chron. Petershusanum p. 292 sqq. (Patrologie tom. CXLIII, in HERMAN. CoNTRACT.) et Chron. ]. 111, n. 16. Uss. (1403) Urstisius in nota cellam hane illam S. Fidis in Grafenhausem juris hodie San-Blasiani vieo suspicatur. Vid. Gerbert. Hist. Silvae Nigr. t. I, p. 264. Uss. (1404) Sigefridum. (1405) Eberhardum ; v. Ann. August. a. 1094, SS, t. 1I, p. 124. (1406) Bard. (1407) Adalberone (1408) Popponem. 1443 APPEND. Ill. — MONUMENTA GREGORIANA. 145 Kal. Aprilis, in medio quadragesime **'. Domnus A disciplinam ibidem instituit. Bodom etiam tempore papa Urbanus generalem sinodum (1409) centum pene episcoporum in quadragesima ex diversis pro- vinciis in Apulia congregavit, et diversis zeclesiarum necessitatibus sinodali provisione competenter suc- currere curavit 555, In Longobardia Chuonradusfilius Heinrici regis a patre dolo cireumvenitur et captiva- tur;set Dei misericordia inde ereptus, a Mediola- nensi archiepiscopo (1410) et reliquis sancti Petri fidelibus in regem coronatur, annitente Welfone duce Italie, et Mathilda ejus karissima 5*9. conjuge. Set et pater ejusdem ducis, Welfo dux Bajoariz, non multo post ad eundem noviter coronatum re- gem in Longobardiam venit, eique cum filio suo fideliter adherere sategit. Heinricus vero pater regis in. quandam munitionem 55" se contulit, ibique diu absque regia dignitate moratus nimioque dolore affectus se ipsum, ut aiunt, morti tradere voluit, set a suis praeventus ad effectum pervenire non potuit. In Alemannia dux Berthaldus monasterium novum in honorem sancti Petri in predio suo in Nigra Silva a fundamentis extruxit, multisque bonis dita- vit. Set et omnia bona alterius monasterii, quod ejusdem ducis pater in alio loco (1411) zdificavit, iste ad istud transtulit. Hoc ergo monasterium fra- ter ipsius ducis. Gebehardus, Constantiensis episco- pus et apostolicze sedis legatus, sua consecratione initiavit, alterque Gebehardus Yrsaugiensis abbas regularem disciplinam monachorum ibidem insti- tuit. Haec autem consecratio facta est in Kalendis Augusti, eum est statio ad vineula sancti Petri, quo- rum 55» etiam magnam partem venerandus abbas Sigefredus de cella Salvatoris eidem loco contulit, et multas aliorum sanctorum reliquias. In. eadem etiam consecratione abbas illi loco eligitur, ejusque dispositioni et monachi et extructio loci cum omni- bus ad illum pertinentibus libere committitur, ipse- que locus apostolice sedi specialiter subjaecere desti- natur 59?, Item in Alemannia Hartmannus comes et frater ejus Otto novum monasterium. in proprio allodio, in loco ubi Danubius et Ilaris fluvius conve- niunt (1412), in honorem sancti Martini construxe- runt ; quod item praedictus Constantiensis episcopus in mense Septembri sua consecratione iniciavit; set idem episcopus predieto abbati aliud monaste- rium (1413) non longe multum inde (1414) in honorem saneti Georgii consecravit; quem lo- eum et quaque ad illum pertinentia, quidam nobilis homo Chonradus ?9? et fratres ejus ad San- etum Blasium absque omni conditione tradiderunt, et predictum abbatem, ut Dei servicium in eodem loco institueret, rogaverunt; quorum votis idem ab- bas annuere non cessavit. Hoe tempore uxor egre- giicomitis Adelberti (1415), nomine Weliga 59: (1416), magni ducis Gotifredi (1417) filia, satis laudabiliter eum viro suo in seculo conversata, diem clausit extremum, et apud Hyrsaugiense monasterium, quod ipsa potissimum instituit et amavit, satis ho- norifice sepelitur 59?. Signum in sole factum est 9. Kal. Octobris ante 59? meridiem, ut cireulus quidam in illo appareret, et ipse in sereno celo obscurissi- me 59^ [|uceret ?9?,.Sed hoe magis quidam eclipsin quam signum fuisse putaverunt, preecipse cum luna esset vicesima octave ea die. Nam *95 egregius ealeu- lator domnus Heremannus 595 etiam in vigesima se- ptima luna eclipsin accidisse seribit anno 5*9" Domini 1033 595, Gehebardus Constantiensis episcopus et apostolicz sedis legatus, Welfonem ducem Bajoariz per manus in militem accepit, sicut et proprium fratrem Bertaldum ducem Alemannie jam dudum fecit; cum quibus et reliquis Alemannize principibus magnum conventum apud Ulmam habuit. In quo conventu firmissime laudatum est, ut Constantiensi episcopo omnimodis secundum statuta eanonum obediretur, et ut ducis Berthaldo et comitibus seeun- dum legem Alemannorum obseeundaretur.. Deinde firmissimam pacem tam duces quam comites, tam majores quam minores, se observaturos a 7. Kal. Decembris usque in pascha, et a pascha, in duos an- nos juraverunt : videlicet omnibus monachis sive conversis et clericis catholico episeopo subjectis, cclesiis et earum atriis et. doti earum, mercatori- bus, et omnibus eodem juramento obligatis, exee- pto Arnoldo invasore Constantiensis zeclesiae et om nibus ejus fautoribus. Hane pacem singuli princi- pes qui convenerunt, usquequisque 599 per potes- tatem suam, usquequaque viritim jurare fecerunt. venerabilis abbas Uto de Sancto Blasio regularem D His temporibus rex Hispani:e Adefonsus, in fide ca- VARLE LECTIONES. 58^ iterum pergit 1. — 955 pergit 1. — *** deest. 2. — committitur desunt 2. 589 pergit 1. 59? pergit 1. 593 ante — luceret in loco raso 1. 599 H; Contractus 3. 2990/10, 1. 594 deest 2. 597 an hinc foliwm fere totum exciswm est 2. 57 monitionem corr, munitionem 1. . 5*5 quorum 59: Wilga Uss. contra codicum auctoritatem. 595 Nam. e. c. d. H. 4n loco raso 1. 598 pergit 1. 999 vfq5 dq; NOTAE. (1409) 'Trojze scilicet in Apulia v Id Mart. synodus celebrata est 75 episcopis proesentibus. Mansi XX, 789. (1410) Anselmo. (1411). Weilheim infra arcem Teck ; cf. Gerberti Hist. Nigra Silv. t. I, p. 290. Uss. — (1412) Wiblingen, S. Blasii colonia, B. Wernero abbate illue prre misso. Vid. Gerbert. l. c., p. 250. Uss. (1413) Oschsenhusen cella tunc S. Blasii; v. Ger- bert. l. c., p. 294. Uss. (1414) $c. à Wiblingensi coenobio. (1415) Hoe nomine ll. eomitis Calwensis, qui Hirsaugiense monasterium restauravit. Vida d... p. 260. - Uss. (1416) Sive Wiltrudis. (1417) Barbau. is 1415 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 4416 tholieus et in conversatione Cluniacensis abbatis A nitione morabatur ; sed Wibertini turrim Crescentii obedientiarius sepissime contra paganos pro chri- obtinentes, adhue liberum viatoribus transitum ad stianis viriliter dimicavit, multasque zclesias jam — papam per pontem Tiberis nondum permiserunt 9?r, dudum penitus devastatas in pristinum statum res- — Nam abbatem quendam de cella sancti Petri in Ale- tauravit. Ipse etiam Cluniaci majorem zeelesiam a — mannia (1421), a Gehebardo Constantiensi episcopo fundamentis zdificavit, ad cujus zeclesic zdificatio- — et a fratre ejus duce Berthaldo ad papam directum, nem infinitam pecuniam Cluniacum direxit; qui — dum per illum pontem transire vellet, in captione etiam jam dudum se ibidem monachum fecisset, si — detinuerunt. Welfo dux Bajoariz firmissimam pa- domnus abbas (1418) ad tempus eum sub seeulari cem quam dudum 9? eum Alemannico duce Ber- habitu retinere non satius judicaret. In Longobàrdia —thaldo et reliquis Alemannica principibus iniciavit, venerabilis Anshelmus Mediolanensis archiepisco- ^ usque Bajoariam, imo usque ad ÜUngariam propa- pus, in causa saneti Petristudiosissimus, qui nuper — gavit. Franeia quoque Teutonica et Alsatia eandem Chonradum regem incoronavit, satis laudabilem pacem in suis partibus se observaturas juramento fecit finem, magnumque merorem fidelibus sancti — decreverunt. Hec tamen pax in Alemannia maxime Petri dereliquit; cui venerabilis Arnolfus de Porta invaluit, eo quod principes ejus quisque in sua po- argentea in episcopatu successit. B testate justiciam facere non cessaverit; quod reli- MXCIV. qua provincie nondum facere decreverint. Et 5? Domnus papa Urbanus natalem Domini Rome — precipue dux Berthaldus ad faciendam justiciam in solemniter celebravit, quamvis plures Wibertini in — ducatu Alemannia adeo exarsit, ut in observatione urbe adhuc latuerint, quos domnus papa absque justicie omnes predecessores suos pene vicerit, et militari manu non facile potuit expellere. Maluit — de hoe omnium ora pio rumore compleverit. Ma- ergo eorum injuriam ad tempus tolerare, quam — gnam tamen diffieultatem adhue in illis partibus Romanos cives armata manu inquietare. Guibertus — sancta mater scelesia in devitatione exeommuniea- autem heresiarcha cum imperatore suo apud Vero- torum perpessa est, quos utique vix devitare pos- nam eo tempore fuit, seque libenter papatum dese- set, si non jam dudum domnus papa sententiam rere simulavit, si alio modo pax in aelesia recupe- — excommunicationis quodammodo eum apostolica rari non potuerit. Uxor hujus imperatoris jam diu — auctoritate temperasset. Nam multos ipse more pra- multis injuriis lacessita, multisque annis, ne aufu- decessoris sui venerabilis papee Gregorii de excom- geret, eustodita, tandem ad Welfonem ducem lta- ^ municatione seclusit, videlieet viatores, rusticos, lide aufugit; que apud suos tot et tanta tamque — servos et ancillas, uxores et filios, quos tamen per- inaudita mala se passam conquesta est, ut etiam C versa voluntas eodem vinculo excommunicationis apud inimicos miserieordiam se inventuram non non astrinxerit. Gebehardus Constantiensis zeclesiae dubitaret; nec in hac utique spe decepta est. Nam episeopus magnam sinodum Constantic in epdoma- dux et uxor ejus Mathildis gratanter eam suscepe- ^ da majori onte pascha cum abbatibus et cleaieis in- runt, et honorifiee traetaverrunt. Juditha uxor ducis — numerabilibus, et cum predictis dueibus et reliquis Welfonis Bajoarie, jam diu infirmata, et ea casti- — Alemannia principibus canonice celebravit (April. gatione non parum meliorata, diem clausit extremum —— 2nc.), ibique multa qua corrigenda erant correxit. 4. Nonas Martii, et apud monasterium, quod mari- Ibi etiam incontinentiam 9** presbyterorum et vio- tus ejus in honorem sancti Martini (1419] in pro- — lentiam simoniacorum adeo prohibuit, ut etiam po- prio allodio construxit, a Gebehardo Constantiensi pulum ab eorum officio penitus sub banno prohi- episcopo honorifice sepelitur; ad quod monasterium buisset, si ipsi in tali facinore positi contra fas et maritus ejus dux capellam (1420) ipsius tradididit, ^ jus ministrare prasumpsissent. Statuit etiam ibi qua in auro et argento et preciosissimis paramen- juxta statuta sanctorum patrum, ut jejunium Martii tis mille libras pene vàáluit, idemque monasterium — in prima epdomada quadragesima, et jejunium Ju- in possessionibus centum pene mansis melioravit ; D nii in epdomada pentecostes semper celebrentur. Item sieque melioratum et de sua potestate emancipa- ^ statuit ut tam in epdomada pentecostes quam in tum sancto Petro sub jure tributario contradidit, ut — epdomada paschali tres tantum dies festive celebra- apostolieze sedi deinceps principaliter subjaceret, et — rentur. Nam usque ad illud tempus Constantiensis sub ejus defensione, ut alia libera monasteria jure ^ episcopatus morem comprovincialium non est se- perpetuo polleret. Domnus papa Rome prope san- cutus, videlicet integram septimanam in pascha ctam Mariam novam *? in quadam firmissima mu-. . (1422), et unum diem tantum in pentecoste obser- i VARLE LECTIONES. 89 vox detrita et atramento recenti vestaurata 1. — 9 pergit 2. 99* q. d. desunt 3. 9? Et — compleve- rit desunt 2. .9* incnentià 1. NOTE. (1418) Hugo, qui a 1108 obiit. tur rrr. Non. Mart. qui forte fuit dies depositionis. (1419) Weingartense. Conf. Origines Guelphieas t. II, p. 277. Uss. (1420) Thecam SS. sanguinis Domini jhie intelli- (1421) Adalbero fuisse videtur. Uss. git P. Hess Prodr. Monum. Guelph. 47. In Ne- (1422) Hic ritus antiquissimus colligitur ex serm. erol. Weingart. (Hess. Mon. Guelph., p. 136) nota- — 259 S. Augustini, et statuitur can. 66 Trullano. Et 14417 APPEND. III..— MONUMENTA GREGORIANA. 1418 vando ; quamvis utraeque septimanze ejusdem obser- A jure perpetuo humiliter subjaeeret, et de transacta vationis esse debuerint, et quamvis alii episcopatus pene omnes praedietam constitutionem jam ab anti- quo tenuerint. Hec inquam ipse in proprio episco- patu et ex episcopali auctoritate et ex apostolica le- gaüone eanonice potuit instituere; nam legatus fuit sedis apostolicae per ** totam Teutonicam ter- ram usquequaque. Querimonia Praxedis regina, qua dudum ad Welfonem ducem Italie a marito suo discessit, ad Constantiensem synodum pervenit, qua se tantas tamque inauditas fornicationum spureieias et a tantis passam fuisse conquesta est ut etiam apud inimicos fugam suam facillime exeu- saret, omnesque Catholieos ad compassionem tanta- rum injuriarum sibi conciliaret. In 995 hac synodo venerabilis abbas Sigefridus de cella saneti Salva- b toris super Toutonem (1423) obedientiarium suum se proclamavit, qui se et bona sua ad illum mona- sterium libere contradidit; sed non multo post saerilege se et sua inde penitus abalienare temptavit. Unde saneta sinodus juxta statuta canonum judica- vit ut vir ille absque omni contradictione ad obe- . dientiam sui abbatis rediret, eique eum suis bonis VARLE inobedientia juxta praeceptum abbatis dignam peni- tentiam exequi studeret; sicque faetum est ut sin- odus faciendum esse judicavit. In Bajoaria magna mortalitas grassabatur, adeo ut in Ratisponensi ci- vitate infra duodecim septimanas 9?7 octo milia quingenti illa mortalitate intercepti numerarentur ; set etalias provincias eadem mortalitas afflixit, non tamen adeo ut Bajoariam. In Teutonicis partibus multa prodigia facta sunt. Nam et homines se ipsos suspenderunt, et lupi multos manducaverunt. Et boc ex divina ultione factum non dubitabatur, eo quod legem divinam neglexissent, et excommuniea- tione maculari non timuissent. Fulmina quoque de celo multum homines terruerunt. Nam in monaste- rio apud Utenburron 9*3 majus crucifixum et sedilia monachorum, utpote non regulariter viventium, a fulmine dissipata sunt. Item in Basiliensi eclesia majori fulmen contrivit trabem crucifixi sustenta- tricem, videlieet eum excommunicatis ibidem multi convenissent. Hoc tempore magister Manegoldus de Liutenbach monasterium clericorum 99? apud Marh- bach (1424) instituere cepit, seque unum eorumdem LEGCTIONES. 85 p. t. T. t. u. desunt 2. 95 |n — esse judicavit desunt 2. ''; ilebdomadas 3. €* Utenborron 2. $0? deest, 2, NOTA. adhue a. 948 in concilio Ingilheimensi e. 6 decer- (; Manegoldus presbyter, modernorum magister magi- nitur uf paschalis hebdomada festive tota celebre- fur; et additur: ef ?n Pentecosten secunda, tertia, quarta feriu non minus quam dies Dominicus sole- mmniter honoretur. Quod tamen in desuetudinem abiisse hie ex Bernoldo colligitur. Uss. Cf. Ann. August. h. a. (1423) De hoe jam egit Bernoldus ad a. 1092, ds tamen aliter enarrat Chronicon Petershusanum. SS. ) (1424) In Alsatia prope Colmariam. De hoc Mane- goldo aque, ut Bernoldus erat, peenitentiario apo- stolico, quemque is hoc et annis 1097 ac seq. depradicat, nonnulla subnotare visum est. Cogno- men suum de Lutenbach a superioris Alsatid Oop- - pido Lautenbach seu Luterbach, unde ortus fuit, traxisse videtur. De illo haec Richardus Pictavensis in chronica sec. xir (Martene collect. ampl. t. V, p. 1169) : His temporibus (tempore Heinrici I, re- gis Galliae, adeoque ante a. 1056,) florere cepit. in Theutonica terra Menegaldus philosophus, divinis et sceularibus litteris ultra coetaneos suos eruditus. Uxor quoque ejus et filia, religione ftorentes, multam. in Scripturis habuere notitiam, et discipulos proprios filio ejus predicte docebant. Eumdem dilaudat Bu- laus (Hist. Univers. Paris., t. I, p. 347) : Manigau- dus de Lutenbach Teutonicus Parisiis omnibus disci- plinis imbutus in patriam regreditur, ct quod didicit, popularibus exponit. Haec uberius declarat Trithe- mius (Annal. Hirs., t. I, p. 282), ad a. 1087 de Theo- gero ex S. Georgii abbate, postea Metensi episcopo Ita seribens : Ad litteras ponitur, et sub magisterio cujusdam. Manegoldi prefecti scholarum in. Alsatice provincia, viri non solum. doctissimi, sed etiam mo- rum, sinceritate integerrimi (qui Christianus vecte di- cebatur et erat philosophus) optime institutus in. brevi doctus omni genere scientiarum evasit, quod spectata "Theogeri aetate cirea a. 1060 faetum videtur. Defun- eta autem uxore clericatui nomen dedit, ita enim de eo anonymus Mellieensis de Script. eccles. c. 105; Parnor,. CXLVIII, strorum, stremuus assertor veritatis fuit, a qua nec promissis nec minis schismatici regis (Heinriei IV) flecti. potwit. Quin immo (n dissensione illa, que in- ter Gregorium .VII e£ Heinricum IV exorta fuit, pro tuenda justitia laboravit usque ad vincula; quod Bernoldus ad a. 1098 refert. In Annalibus brevibus Argentin., s&c. xir (Grandidier, Preuv. du Vol. II de l'hist. d'Alsace, tit. 433) haees leguntur : Anno Dom. MXC fundata est Marbach ecclesia S. Augu- stini a, militari et illustri viro Burchardo de Gebel- swilre, cujus adjutor et cooperator fidelissimus magi- ster Manegoldus de Lutenbach ewstitit. Quod item legitur in fragmento hist. apud Urstis. p. tr, p. 83. Unde Bernoldus hoc ad a. 1094 referens de illo tempore intelligendus venit, quo absoluto monaste- rio eanonieam ibi vitam instituit, et ipse se illius canonicis adjunxit, facetus brevi post primus eorum praepositus, qualis jam notatur in bulla Urbani ad D ipsos Turonis rx Kal. April. a. 1096, data (Gall. Christ. t. V instrum., p. 474). Quo tempore ipse Manegoldus eum pontifice Turonis erat, haud dubie monasterii sui confirmationem petiturus, et forte tunc primus ab eo przepositus constitutus. Colligitur id ex litteris ejusdem Urbani IL ad Gebhardum epi- scopum Constantiensem a. 1096 (Pez., Thes. Anecd. t. VI, p. t, p. 297), in quibus testatur se, eum Tu- ronis esset, per Manegoldum magistrum scholarum litem componere tentasse inter-Scafhusensium et Raitenbuchensium congregationes exortam. Erat igitur adhuedum scholarum magister, eum Turonos aecederet, nominatus dein a papa Marbacensis prz positus. Vid. Gallia Christ. (t. V, p. 384), ubi tamen ecenobium istud melius ad Basileensem quam Ar- gentoratensem dicecesim referretur. Exstat porro apud Pezium (l. e., p. 298) alia Urbani II epistola, in qua, exprobrata preposito et M. decano in Rai- tenbueh inobedientiz et dolositatis culpa, sub inter- dieti poena prz:ecipit ut Scafhusensibus satisfaciant. Hune Manegoldum (si tamen littera initialis M. eum A5 1419 AD OPERA 5. GREGORII APPENDICES. 1420 clerieorum communiter et regulariter viventium esse A rifice sepelitur. Venerabilis presbiter Perhicherus, voluit. In 6:9 Nigra silva, in loco qui de saneto Bla- sio cognominatur, monasterium in honorem ejus- dem sancti a fundamentis cepit edificari 3 Idus Septembris. Nam Deus adeo illum loeum exaltavit, totque illue ad conversionem venire fecit, ut neces- sario ampliora zdifieia instituere debuerint. Ipsa quoque die inceptionis hujusmodi zedificationis, domnus Uto, venerabilis abbas ejusdem loci, prio- rem suum, domnum Hartmannum (1425) in Orien- tale regnum (1426), seilicet in marcham Ungaris collimitaneam, eum aliis confratribus suis direxit, ad novam abbatiam in episcopatu Pataviensi, in loco qui Cotewich dieitur, instituendam. Erat autem in illo loco cenobium clericorum regulariter viventium, qui tamen hoe a domno papa, et per papam a pro- prio eorum episcopo impetrarunt, ut, deposito habitu clericali, fierent monachi. Quapropter domnus abbas de Sancto Blasio ex precepto domni papa et ex epi- scopi postulatione in eodem loco abbatiam insti- tuere disposuit, fratresque suos illuc ad hoe exe- quendum direxit. Heremannus juvenis bonz indolis et advocatus Augiensis, per insidias heu ! crudeliter a servis Augiensis zeclesic, dum ad czcelesiam causa orandi vellet ire, in frusta conciditur 7 Kal. Octo- bris, et in monasterio apud sanetum (Georgium, quod ejus pater in proprio allodio construxit, hono- multarum sanctimonialium provisor religiosissimus, migravit ad Dominum 2 Kal. Octobris, magnum- que *'! merorem reliquit tam viris quam feminis 5'*, Sed et alii innumerabiles presbiteri in "Teutonicis partibus obierunt, qui suos parrcechianos in magno periculo ejusdem mortalitatis dimiserunt. Nam adeo maxima mortalitas usquequaque grassabatur, ut in una villa plus quam mille quinquaginta homines infra sex epdomadas mortui numerarentur. Set et in una die et in una villa plus quam quadraginta alieubi 5'? mortui sunt. Ipsa quoque cimiteria ceele- siarum adeo sepulturis impleta sunt, ut homines ibi mortuos suos sepelire non potuerint. Unde in pluribus loeis, faeta prcegrandi fossa extra eimite- riun, omnes suos mortuos in illam conjecerunt. Hec autem mortalitas non solum Teutonicos, set et. Franciam, Burgundiam, Italiam usquequaque vexa- bat; qua tamen sapientibus non adeo detestanda vi- debatur. Nam maxima multitudo eum penitentia et confessione et probabili fine discesserunt, quem in- firmitate detenti *!4 sibi post aliquot dies proventurum prescierunt. Quippe omnes pene infirmi ad ecertitu- dinem obitus sui se praeparaverunt, quod alio tem- pore vix aliqui saneti *'5 facere potuerunt. Ipsi etiam superstites 2 secularibus vanitatibus, id est a jocis, a tabernis et aliis hujusmodi-superfluis abstinere VARLE LECTIONES. 8:9 In —direxit desunt 2. 9: m. m. r. t. V. q. f. desunt 2. 9:2 pergit | 1. 9:3. 4n loco raso 1 alibi Uss. contra auctoritatem. codicum. 9** detentis 1, 2. 95 vix sani Uss. contra auctoritatem codicum. — aliqui deest ur , NOTE. denotet) decanum Raitenbuchensem Mauriani (Hist. (; ad Gregorium VII volumen, quod de sacerdotii et litt, de France, t. IX, p. 285) eumdem statuunt cum Marbacensi preposito. Quamvis autem circa illa tempora Manegoldus quidam decanus in Raiten- buch exstiterit, qui liberum contra Gregorii VII lace- ratores composuit, ut testatur Gerhohus ex Raiten- buchensi canonico prapositus Reicherspergensis (Pez. l. e. p., 11, p. 491); eum tamen przepositum Marbacensem egisse, nobis ne vero quidem simile videtur. Hie enim ex Bertholdo a. 1094 Marbacense collegium instituit, cujus anno 1096 Turonis prc- positus constitutus, domum redux reconciliandis schismaticis in Alsatia unice occupatus fuit, ob id etiam ab Heinrico.rege diu in captione detentus, ut ibidem ad a. 1098 legitur. Aut qui in dissitis adeo locis monastiea munia, in Alsatia quidem prapo- Siti, decani vero in Davaria, obire potuit unus idemque Manegoldus? Nec etiam credibile est, virum papie tantopere addictum, ut propterea carcerem quoque a schismatieis pertulerit, ejusdem tomen repetitis mandatis eo usque restitisse, donec ad ea exsequenda censuris compelleretur; quod utique fecit Raitenbuchensis iste decanus, utijmox et al- tera Urbani II epistola vidimus. Utrumque pariter Manegoldum distinguit Pezius (Pref. ad t. 11 Thes. Aneedot., p. 30) ex libro Manegoldi contra Wolfhel- mum Coloniensem, quem edidit Muratorius (Anecdot. t. IV, p. 163), in quo cap. 24 mentionem facit Wir- rici Trevirensis magistri, qui sub persona Virdunen- sis episcopi fecit epistolam contumeliis saneta ec- clesie. redundantem, cui velocius respondere deli- berat. Wirrieus iste haud alius est quam Wenerieus clericus Trevirensis, postea Vercellensis episcopus, qui teste Thrithemio (Annal. Hirsaug., t. I, p. 253) scripsit ex persona Theoderici Virdunensis episcopi D imperii discordia przenotavit. Exstat apud Martene (Thes. Anecdot., t. I, p. 214) : agunt de illo etiam Mauriani (Hist. litt. de France, t. VIIL, p. 252, sqq.). Ipsa vero Manegoldi promissa responsio contra hunc Wenricum, quam Pezius aliique aut nunquam fa- ctam, aut saltem deperditam arbitrati sunt, nuper reperta est in codice msc. bibliotheez ser. marchio- nis Badensis, qua Carolsruhe est, unde transum- ptum ad monasterium Pollinganum pervenit 78 ca- pitibus comprehensum, quorum titulos eum parte praefationis (I. c., tit. 495) sistit Grandidier. Opus- culum ' inscripsit auctor Gebehardo, dubium an Constantiensi episcopo, vel Salisburgensi archiepi- scopo, jam a. 1088 defuncto, meminitque ibi de- strueti sui monasterioli quondam praepositi Hartman- ni, quod haud aliud esse arbitror quam Lautenbach seu Lutembach a Manegoldo in patrio suo Alsatize superioris oppido circa ann. 1070 forte construetum , aut sallem dotatum, et forte a schismaticis in odium... Manegoldi destructum, ac postea in canonicorum saecularium hodieque insigne collegium commuta- tum. Saltem se in hortis in Lutenbaeh cum Wol- fhelmo convenisse testatur Manegoldus mox initio sui contra eumdem opusculi supra citati Uss. Vid. Bernoldus infra ad finem anni. (1425) De nova hac colonia et Hartmanno ejus ductore cf. Gerberti Hist. Nigra Silvae t. I, p. 253, et Vitam S. Altmanni episcopi Pataviensis et fundatoris Gottvieensis Pez. Script. Austr. t. I, p. 115. Uss. Hartmannus ab Altmanno episcopo prior Saneti Ni- colai Pataviensis constitutus anno 1076 a militibus Heinriei IV pulsus sanctum Blasium migraverat. Cf. Ussermanni not. 9, ad h. I. (1426) Osterriche, Oesterreich. . 1424 "pape Urbano APPEND. Hf. — MONUMENTA GREGORIANA. 1422 studuerunt, et ad confessionem et penitentiam cur- A reliquisque fidelibus saneti Petri firmiter conjunctus rere, seque sacerdotibus commendare non cessave- runt. Unde maxima multitudo eadem mortalitate satis probabiliter obiere. In Galliarum civitate quam Ostionem (1427) vulgariter dicunt, congregatum est generale concilium a venerando Ugone (1428) Lug- dunensi archiepiscopo et sedis apostolice legato, eum archiepiscopis, episcopis et abbatibus diversa- rum provinciarum, 17 Kal. Novembris. In quo con- cilio renovata est excommunicatio in Heinricum re- gem et Wibertum sedis apostolicze invasorem, et in omnes eorum complices; item rex Galliarum Philip- pus excommunicatus est, eo quod vivente uxore sua alteram superinduxerit; item Simoniaca heresis et ineontinentia sacerdotum — sub excommunicatione damnata est ; item monachis interdictum est in eo- dem concilio ne parrcechialium. sacerdotum officia in parrcechiis usurpent. Hzc, inquam , omnia ibi sunt eonstituta, et apostolica legatione firmata. Adelbertus comes de Calva ?'?, juvenis bonz indolis, obiit 3 Non. Decembris 5'7, In Alsatia magister Manegoldus de Liutenbach mirabiliter ceclesiastieam - religionem, jam dudum in illis partibus omnino ex- ünctam, Deo miserante, reaccendit. Nam invale- sceente apud illos diuturna mortalitate 55, omnes pene majores et militares illius provincie ad ipsum catervatim convenere, et de excommunicatione per potestatem ipsi a domno papa concessam absoluti, etiam de reliquis eorum peceatis, accepta penitentia, per eum absolvi non cessaverunt. Hi omnes domno deinceps obedire — decreverunt ; unde et offieia Simoniaeorum et incontinentium . presbiterorum penitus recipere noluerunt. Hujus autem obedientia. domnus Manegoldus maxima causa fuit ; unde et magnam invidiam sibi apud per- fidos excitavit quam tamen pro minimo reputavit, quia pro Deo contemni etiam gloriosissimum esse non dubitavit. MXCV. Domnus papa Urbanus, jam dudum de Roma pro- fectus, nativitatem Domini in Tuscia gloriosissime celebravit; in qua provincia Pisanus episcopus, no- mine Dagobertus, ei studiosissime servivit, quem ipse jam dudum archiepiscopali pallio et potestate sublimavit, quod eatenus Pisanw sedis episcopus habere 5/? non *'? consuevit *'?. Heinricus autem 9*9 rex dietus 9?? eo tempore in Longobardia moraba- lur, pene omni regia dignitate privatus. Nam filius ejus Chonradus jam dudum in regem coronatus, se ab illo penitus separavit, et domna *?'! Mathildi totum robur paterni exercitus in Longobardia obti- nuit. Welfo, filius Welfonis ducis Bajoarize, a con- jugio domna 59 Mathildis *?? se penitus seques tra- vit, asserens illam a se omnino immunem per- mansisse; quod ipsa libentissime in perpetuum re- tieuerit, si non ipse prior illud satis 5? inconside- rate 9* puplieaverit. Unde pater ipsius in Longo- bardiam nimis **^^ irato animo pervenit, et frustra diu multumque pro hujusmodi reconciliatione labo- ravit. Ipsum etiam Heinricum sibi in adjutorium ascivit eontra domnam Mathildam, ut ipsam bona sua filio ejus dare compelleret, quamvis nondum illum in maritali opere cognosceret 55; unde diu frustra laboratum est. Domnus papa; Deo et saneto B Petro prosperante, jam pene ubique praevaluit, et in media Longobàrdia in civitate Placentina, inter ip- sos scismatieos, et contra ipsos generalem sinodum (1429) condixit (Mart. 1); ad quam episcopos Ita- lie, Burgundie, Francie, Alemannia, Bajoariaz, aliarumque provinciarum canonica et apostolica au- ctoritate missis literis convocavit. Faeta est autem haee sinodus cirea mediam qua- dragesimam Placentia, ad quam sinodum multitudo tam innumerabilis confluxit, ut nequaquam in qua- libet zeclesia illius loei posset comprehendi. Unde et domnus papa extra urbem in campo illam celebrare compulsus est; nec hoe tamen absque probabilis exempli auctoritate. Nam ipse primus legislator Moyses populum Dei in campestribus legalibus preceptis Deo jubente instituit, et ipse Dominus non in domibus setin monte et in campestribus discipu- los suos evangelicis statutis informavit (1430). Mis- sas quoque nonnunquam extra zclesiam satis pro- babiliter, necessitate quidem cogente, celebramus, quamvis zeelesias earum eelebrationi specialiter de- putatas non ignoremus. In hac sinodo Praxedis re- gina, jam. dudum a Heinrico 5*5 separata, super maritum suum domno apostolico et sanctae sinodo conquesta est de inauditis fornicationum spurci- ciis 9" quas apud maritum passa est; eujus queri- moniam domnus papa eum saneta sinodo satis mi- sericorditer suscepit, eo quod ipsam tantas spurci- eias non tam commisisse, quam invitam pertulisse pro certo cognoverit. Unde et de penitentia, pro hujusmodi flagiciis injungenda, illam — clementer absolvit, quee et peecatum suum sponte et publice confiteri non erubuit. Ad hanc sinodum Philippus rex Galliarum legationem suam direxit, seque ad illam itiner 9»? incepisse, sed legitimis soniis (1431) VARLE LECTIONES. $18 ealeuua 2. ?!'relqua amm? desunt 2. 9:9 deest 2. 9*: deest 2. ** mathidis 1. rege 2. *?' spureiis 1. 9?* in loco raso 1. $18 immortalitate eorr. mortalitate 1. 923 5» loco raso 1. 86:9. iv. loco rdso d; 9$? in loco raso 1. 9" enosceret 1, 5*5 H. NOTA. (1427) Autun. (1428) Cf. litteras Hugonis archiep. Lugdun. de congregando illo concilio, Mansi XX, 799. (1429) Mansi XX, 804. (1430) Hac exempla ex prafatione Actorum sumpta sunt. Win. d (1431) T. e, mora. Lex Salica tit. f. 1423 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. / 1424 se impeditum fuisse mandavit (1432). Unde indu- A tur. Item in Guibertum heresiarchen, 'sedis aposto- liassibiusque in Pentecosten apud domnum papam, sinodo intercedente impetravit. Domnus autem Hugo 5? Lugdunensis archiepiscopus ad eamdem sin- odum voeatus, ab officio suspenditur, eo quod ipse non venerit, nec legatum cum canonica excu- satione illue prose direxerit. Item legatio Constan- tinopolitani (1433) imperatoris ad hane sinodum pervenit, qui domnum papam omnesque Christi fi- deles suppliciter imploravit, ut aliquod auxilium Sibi contra paganos pro defensione sancte zeclesic conferrent, quam pagani jam pene in illis partibus deleverant, qui partes illas usque ad muros Constan- tinopolitanze civitatis obtinuerant. Ad hoc ergo au- xilium domnus papa multos incitavit, ut etiam jure- jurando promitterent se illuc Deo annuente ituros, et eidem imperatori contra paganos pro posse suo fidelissimum adjutorium collaturos. Hcc autem in- ter alia in illa sinodo constituta sunt ad peni- tentiam nullo modo reciperentur qui concubinas, vel odium ex corde (1434), vel quodlibet mortale peccatum dimittere nollent. Item ut nullus presbi- ter aliquos ad penitentiam reciperet, nisi cui pro- prius episcopus hane curam commisisset. Item ut quibuslibet rite ad confessionem venientibus eucha- ristiam non denegemus, quos solo corpore, non mente, inter excommunicatos manere, nec tamen eorum sacramentis communicare cognoscimus. In hae quoque sinodo heresis Simoniacorum penitus damnata est, ut quiequid vel in sacris ordinibus vel in eclesiasticis rebus data vel promissa pecunia ad- quisitum Simoniace videretur, pro irrito haberetur, nullasque vires (1435) habuisse vel habere judicare- tur. His tamen qui non Simoniace et nescienter a Simoniacis ordinati sunt, misericordia in servando ordine coneessa est; qui vero scienter ab hujusmoip ordinati sunt, eum suis ordinatoribus inrecuperabi- liter damnati sunt (1436). Item heresis Nicholaita- rum, id est-incontinentium , subdiaconorum, diaco- norum et praecipue sacerdotum, inretractabiliter damnata est, ut deinceps de officio se non intromit- tant, qui in illa heresi manere non formidant; nec populus eorum officia ullomodo recipiat, si ipsi Ni- cholaite contra hze interdieta ministrare praesu- mant. Item heresis Beringariana, jam ab antiquo sepissime anathematizata , iterum damnata est, et sententia catholieze fidei contra eamdem firmata est ; videlicet quód panis et vinum, eum in altari conse- erantur, non solum figurate sed etiam vere et essen- tialiter in corpus et sanguinem Domini convertan- lice invasorem, et in omnes ejus complices sen- tentia anathematis sinodali judicio cum ardentibus candelis iterum promulagata est. In hac sinodo qua- tuor fere milia clericorum et plus quam triginta mi- - lia laieorum fuisse perhibentur. In hae sinodo con- süututum est ut pro crismate, et baptismo, et se- pultura niehil unquam exigatur (1437). Item ut je- junia quatuor temporum hoc ordine celebrentur, scilicet primum in prima epdomada quadragesi- mz, secundum in epdomada Pentecostes, tercium vero quartum in Septembri et Decembri solito more fiant (143S) Huic sinodo reverentissimi antistites interfuerunt, de Baojaria quidem Diemo Saleburgensis 5?" archiepiscopus, et ^ Oudalri- cus Pataviensis episcopus, ejus suffraganeus, de Alemannia vero Gebehardus Constantiensis episeo- pus; qui et Arnoldum Mediolanensem archiepisco- pum diu quidem electum (1439), set nondum conse- cratum, eodem tempore ex eoncessione domni papae Mediolani conseeravere. Ipse quoque domnus papa Oudalrieum Augiensem abbatem eo tempore conse- cravit, qui itidem preedietae sinodo interfuit; cui in presentia Constantiensis episcopi omnem episcopa- lem postestatem 5*' in elerum et populum Angiensis insule interdixit, quam dudum Constantiensi epi- scopo concessit (1440). Abbas tamen ille non multo post de illa potestatese intromisit; unde quzrimo- nia faeta ab episeopo, domnus papa illum missis literis ab hujusmodi praesumptione iterum . compe- scuit. Chonradus rex filius Heinrici domno papa Urbano Cremonam venienti obviam progreditur, eique stratoris officium exhibuit 4 Idus Aprilis. Deinde *?? fecit ei fidelitatem juramento de vita, de membris, et de papatu Romano. Domnus autem papa in filium sanete Romane czelesie recepit illum, eique consilium et adjutorium ad obtinen- dum regnum et eoronam imperii adquirendam coram populo firmissime promisit, salva quidem justicia illius zeclesiae, et statutis apostolicis maxime de investituris in 9? spiritualibus 99? 55?* offiejis 593 a 9? ]aico 95 non 99 usurpandis 99. "Welfo dux Bajoari& eum suo Welfone tandem de Longo- bardia in Alemanniam rediit, multumque de restitu- D tione Henrici in regnum, quamvis de anathemate nondum absolutum 595, cum princibus regni fru- stra laboravit. Nam et fautores Heinrici non facile ejus persuasione crediderunt; Catholici autem ex- communicationem et perjurium incurrere timuerunt, si reciperent Heinrieum, quem sub excommunica- VARLE LECTIONES. 629 B3 : , E : : : ugo f. f? salbburgensis corr. saleburgensis 1. *5?' geest. 9. 9?? Denule 1. 59* addita eadem manu 1. S? spalibus 1. 995181. (1432) Vid. Ivonis Carnotensis epistola 46 ad pa- pam apud Baronium h. a. Uss. (1433) Imperatoris Alexii. (1434) Mansi XX, 814. (1435) Quidquid — "vires sunt verba e capite 2 sumpta ; sequentia e cap. 3 et 4. (1436) Conformiter illis quze Bernoldus ad Gebe- NOTA. hardum Constant. episcopum ad hane synodum iturum ipsius rogatu perscripsit. Vid. opuseulum XIII. Uss. (1437) Cap. 13. (1438) Verba capitis 14. (1439) Vid. in fide anni 1093. (1440)Vide supra ad ann. 1089. Es] 1425 APPEND. Ill. — MONUMENTA GREGORIANA. 1426 tione communiter abjuraverunt. Chonradus rex cum A super et Philippum regem Galliarum excommuni- regio apparatu in Tusciam Pisas perrexit, ibique sponsam suam, filiam Rogerii ducis de Sicilia, adhue admodum parvulam, eum inaudita pecunia sibi oblatam accepit. Domnus papa, rebus in Lon- gobardia bene dispositis, in Gallias marino itinere cepit divertere, et ad Sanctam Mariam ad Podium in Assumptione ipsius (Aug. 15) pervenit, sinodum- que ad montem Clarum in octavam saneti Martini apostolica 936 auctoritate 936 condixit, ad quam di- versarum provineiarum episcopos missis literis ca- noniea vocatione invitavit. Liutolfus, sanctissimi Leonis papa noni filius ( 1441) sancteque Tullensis eeeleside decanus, monasterium clericorum, quod ca- nonieam Romani cognominant, prope eandem civita- tem eonstruxit, in quo clerieos secundum sancti Augustini regulam vivere professos congregavit; quibus et praepositum ejusdem professionis praefecit, quem episeopus loci etiam in abbatem eidem con- gregationi sollemniter consecravit. Est enim con- suetudo in illis partibus, ut przepositi congregatio- num hujusmodi abbates nominentur et in abbates eonsecrentur, hoe tantum excepto, quod baculos non portant. Domnus quoque papa Urbanus eidem loeo privilegium fecit, in quo firmissime decrevit ut clerici illius loei regulam saneti Augustini in per- petuum eustodiant, et deinceps libertatem eligendi abbatis semper obtineant. Est autem illud monaste- rium in honorem sancti Leonis papae specialiter construetum, et zclesia in ejusdem apostolici ho- norem solemniter dedicata. Datum est hoc privile- gium in Longobardia venerabili Liutulfo a domno papa anno Dominieze $37 Inearnationis 997 1095. Liu- tolfus ditissimus marchio de Orientali regno, in causa saneti Petri fidelissimus contra 9?8 scismati- eos, diem clausit extremum ; de 6?» eujus obitu quan- tum Catholiei doluerunt, tantum adversarii sanetze eeclesiae gavisi sunt. Heinricus etiam Palatinus eo- -mes, multum et ipse dives, set 9*? apostolicze sedi non adeo obediens, viam universe terre arripuit, diviciasque ?* multas a multis sibi inutiliter diri- piendas dereliquit. In Galliis ad Clarum montem generalis sinodus (1442) a domno papa in octava sancti Martini congregata est ( Nov. 18), in qua tre- decim archiepiscopi cum eorum suffraganeis fue- runt, et ducentze quinque pastorales virgge numerate sunt. In hac sinodo domnus papa eadem statuta quce etin preterita sinodo Placentina confirmavit ; in- D votione, cavit, eo quod, propria uxore dimissa, militis sui uxorem sibi in eonjugium sociavit. Ibi etiam aliam sinodum in tereiam subsequentis quadragesimo epdomadam Turonis celebrandam denuneiavit. MXCVI. Domnus papa Arelatis (1443) diem Dominiez nati- vitatis eum diversarum provinciarum episcopis glo- riosissime celebravit. In his loeis ex parte scisma- ticorum Viceburgensis episcopus (1444) ad aposto- lieum pervenit, ejusque misericordiam conseeutus est; ita tamen, ut eadem misericordia a legatis pa- pa in Teutonieis partibus eidem perficeretur. In tereia epdomada quadragesimae ( Mart. 17 ) domnus papa sinodum celebravit ( 1445), cum diversarum epi- Sseopis provinciarum in civitate Turonensi, ubi ite- rum suorum praeteritorum statuta conciliorum ge- neralis sinodi assensione roboravit; et non multo post episcopum Strazburgensem (1446), de excom- muniecatione resipiscentem, recepit in: communio- nem, ita tamen, ut de illatis eriminibus se expur- garet. His temporibus maxima multitudo de Italia et | omni Gallia et Germania Jerosolimam contra pa- ganos, ut liberarent Christianos, ire cepit. Cujus expeditionis domnus papa maximus auctor fuit. Nam et in praeteritis '? sinodis studiosissime omnes de hac expeditione pramonuit 99, eamque eis in remissionem peccatorum faciendam firmissime com- mendavit. Omnes quoque qui ad hoc iter se devo- ( verunt, signo crucis se ipsos in vestibus notare fe- cit, quod etiam signum quibusdam in ipsa carne notatum apparuit. Unde et a quampluribus Dei or- dinatione et inspiratione ipsum iter inceptum fuisse eredebatur. Nimium tamen simpliciter innumerabilis multitudo popularium illud iter arripuerunt, qui nullomodo se ad tale perieulum praeparare noverunt vel potuerunt. Unde et eorum non parva pars in Ungaria occubuit, qua terram Ungarorum satis im- prudenter devastare praesumpsit. Reliquam vero subsequentem multitudinem rex Ungariae terram illam intrare non permisit ; eujus etiam non. parva pars ad introitum Ungarize oceubuit. Non erat autem mirum quod propositum iter ad Ierosolimam ex- plere non potuerunt, quia non tali humilitate et de- ut deberent, illud iter adorsi sunt. Nam et plures apostatas in comitatu suo habuerunt, qui abjeeto religionis habitu cum illis militare propo- suerunt. Sed et innumerabiles feminas secum ha- VARLE LECTIONES. 636 jy loco vaso 1. 957 in loco raso 4. D. a. 0. desunt 2. 638 e. s. desunt 2. 8! d. m. a. m. s. i. d. d. desunt 2. 633 de — gavisi sunt desunt 2. 49 s, a. s., 64? ptitis 1. 64 promovit 3. NOLA. (1441) Spiritualis, sub illius adhuc Tullensis epi- Sseopi eura in claustro illius Ecclesie educatus. De celebri hac S. Leonis abbatia vid. Gallia Christ., t. XIII, p. 1104, ubi etiam inter instrumenta col. 472 Lutolfi charta fundationis habetur, data vt Idus Octobr. a. 1091. Uss. (1442) Vid. hujus concilii Acta, Mansi t XX, p. 815. Uss. (1443) Acta concilii Lemovicensis papam Lemo- viei solemnia Christi celebrasse testantur. Mansi XX, 921. (1444) Einhardus. (1445) xr Kal. April. Mansi t. XX, p. 927. (1446) Ottonem. 1427 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1498 bere non timuerunt, qu: naturalem habitum in vi- A lebravit, quippe tota urbe Romana pene sibi subju- rlem nefarie mutaverunt, eum quibus fornieati — gata, prater turrim. Crescentii, in qua adhuc latita- sunt; in quo Deum mirabiliter, sicut et Israheliticus — bant Wibertini. Azzo marchio de Longobardia, pa- populus quondam, offenderunt. Unde post multos — ter Welfonis ducis de 9** Bajowaria, jam major labores, perieula et mortes tandem, cum Ungariam — centenario, ut aiunt, viam universe terrze arripuit, non permitterentur intrare, domum ?* inaete cum — magnamque werram suis filiis de rebus suis dereli- 955 magna 5 tristieia 95 ceperunt 9 repedare 69. — quit. Nam Welfo dux omnia patris sui bona, utpote Philippus rex Galliarum, jamdudum pro adulterio — matri su: donata, obtinere voluit; set fratres ejus, excommunicatus, tandem domno papa, dum adhue — de alia matre procreati, noluerunt se penitus exhe- in Galliis moraretur, satis humiliter ad satisfaetio- ^ redari; unde et aditum ei in Longobardiam prohi- nem venit, et, abjurata adultera, in gratiam receptus — buerunt, cum iret ad possidendum. Domna Mathil- est, seque in servicium domno papc satis prom- — dis egregia 55» dux et marchionissa, devotissima ptum exhibuit. Domnus papa, bene dispositis rebus — sancti Petri filia, magnum sibi nomen ubique eo $53 in Gallia, post reconciliationem regis Galliarum et ^ tempore 69? acquisivit. Nam ipsa pene sola cum suis post multa concilia tandem in Longobardiam $45 eum — eontra Heinrieum et heresiareham 654 Wibertum magno triumpho et gloria repedavit, et Exaltationem B complicesque eorum jam septennio prudentissime sanctze crucis apud Mortarium (1447) prope Papiam — pugnavit, tandemque Heinrieum 55 de Longobardia sollemniter celebravit, multosque episcopos et prin- satis viriliter fugavit ; et ipsa $56, recuperatis suis bo- eipesin suo comitatu habuit. Sigifredus pie memoria. nis, Deo et sancto Petro gratias referre non destitit. Scafhusensis abbas, vir 9*7 imagna prudenti: etad- ^ Heinrieus vero cum paucis Ratisponam in Penteco- mirabilis benevolentie, 5 Kal. Novembris ad Do- sten devenit ( Mai 24), et ibidem totam zestatem et . minum migravit, omnibusque *'$ fidelibus tam laieis — circa castrum Nurinbere 657 satis private moratus, quam spiritualibus magnum merorem in sua dis- tandem Nemetum migravit, itidem ibi satis private cessione reliquit; eui venerabilis Gerhardus in or- ^ diu moraturus $5*. Interim dux Welfo Bajoarice Lon- dine successit in 4 Non. Novembris ?'5, Werinharius — gobardiam profectus est ad possidendam heredita- comes (1448) obiit 3 Idus Novembris. Luitfredus — tem patris sui Azzonis marchionis, qui nuper de- sancte recordationis abbas de monasterio saneti functus est; set filii ejusdem marchionis de alia Martini, jam 9? pene triginta annis mundo erucifi- —eonjuge (1449) preedieto duci totis viribus restitere. xus et soli Deo vivus, in senectute bona, videlicet ^ Unde idem dux adjutorium Heinrici dueis Caren- plenus dierum 5*, diem clausit extremum 2 Kal. , tani et fratris ejus Aquileiensis patriarchae coactus Januarii. C asciscere, fratres suos hostiliter invasit; sieque he- Hoe *:? anno in quibusdam civitatibus Judei ma- reditatem patris de manibus eorum ex magna parte gna cede trucidati sunt ab his qui Hierosolimam Sibi vendieavit 6? (1450). Oudalrieus comes ( 1451) petierunt; ita dico , ut apud Spiram fugientes in pa- — praelarissimus $69, in causa sancti Petri eontra lacium regis et episcopi, etiam repugnando vix Se dé- — schismticos propugnator ferventissimus, heu! sa- fenderent, eodem episcopo Johanne illis auxiliante. — |. . 3 ; : 66 Qui etiam postea ob hoc ira commotus, et pecunia tis immatura morte, set cum bona confessione 66» Judeorum conductus, quosdam fecit obtruneari diem clausit extremum , et apud Brigantium, ubi Christianos. Item. apud Wormaciam Judei perse- — ipse monasticam vitam instituit, honorifice sepelitur quentes fugiendo Christianos, ad episcopum prope- - , (Su 3^ A 681 ig 662 rabant. Qui cum non aliter illis salutem , nisi bapti- 9 Kal. 5! Novembris 56*. zarentur, promitteret, inducias colloquii rogaverunt. MXCVIII. Et eadem hora episcopi cubiculum intrantes, nostris p CR Ty foras expectantibus quid responsuri essent, diabolo Domnus papa Romxe nativitatem Domini celebra- et propria duricia persuadente, se ipsos interfece- ^ vit, maximamque pacem in ipsa urbe et in ejus fini- runt. bus firmissime composuit, ibidemque pascalem sol- MXCVII. lemnitatem (Mart. 28) cum magna gloria itidem ee- Domnus papa tandem ad apostolicam sedem eum D lebravit. Sed emulus ejus Guibertus in partibus Ra- magna gloria et tripudio reversus, nativitatem Do- ^ vennz eo tempore demoratus, quandam munitionem mini Rom: cum suis cardinalibus gloriosissime ce- ^ perdidit, in qua ipse spem suam maxime habuit, VARLE LECTIONES. 9" demum corr. eadem manu domum 1. demum 2. 945 Zn» loco vaso 1. 9'6logobardiam t. 5$" v. m. p. eta. b. desunt 2. 9:3 omnibusque — Non. Novembris desunt 2. 9? jam usque plenus dierum desunt 9. 55» Hoe — interfecerunt /n »nargine addita scriptura paullo longiori quam Bernoldi ; qui et Hierosolimam non scribit 1. adsunt 2. 3. 95: de B. desunt 2. 52 e, d. et m. d. s. P. f. desunt 2. 99 jy loco raso; antea id tempus scriptum fuisse videtur 1. 954 deest 2. 95$ deest 2. 955 (in r. 2. — 957 oom (inserta 1. — 995 moratus 2. 99 pergit 1. 9* in-— confessione desunt 2. 9*' VI. K. N. desunt 2. 9*2 pergit 1. ' NOTA. (1447 ) Mortare, ab occidente Papioe. Uss. (1451) De Brigantino et Curiensi hoc comite jam (1448) Wernerus II comes de Habsburg, qui Liut- — supra aun. 1093, actum, qui Augiam majorem fun- fridum e S. Blasio ad Murense monasterium evoca- — davit, ubi ipse :eque ae. Bertha uxor, Rudolfi anti- vit. Vid. Gerbert Hist. Nigra silvze t. 1, p. 246. easaris filia, sepulerum nacti sunt. Vid. Gerbert de (1449) Garsende.. Rudolfo antiezsare. Mortis ejus cireumstantias re- (1450) Vid. Origines Guelf. t. II, p. 280 et 298. fert Chronieon Petershus. Uss. 1429 APPEND, lll. — MONUMENTA GREGORIANA. 1430 videlicet castellum. nomine Argentum (1452), quod A Sed Constantinopolitanus rex huie dispositioni im- Pado imminet, et omnes per Padum transeuntes distringere potest. Gerhardus **? venerabilis abbas Seaphusensis 554 pro humilitate locum | suum, an- nuente domno papa, dimisit, et ab ipso coneessio- nem, ut alius eisdem loco abbas praeficeretur, impe- travit. Sed magna calamitas illum locum pastore destitutum statim subsecuta est, ita ut ex fratribus multi illum desererent, et seculares bona loci illius sibi saerilege vendicarent. Unde et abbas ibidem ordinari diu non potuit, juxta quod domnus: papa fieri disposuit. Advocatus. etiam ipsius loci comes Adelbertus munitionem quandam ibi prope firma- vit, et bona abbatiz sibi sacrilege vendicavit. Qua- propter monachi eum crucibus et reliquiis et leta- niis suppliciter ad eandem munitionem processe- runt; set a militibus comitis partim occisi, partim vulnerati, set omnes male tractati, domum redire vel reportari compulsi sunt; quippe crucibus et reliquiis particulatim disruptis et per. campum heu! miserabiliter dissipatis. Hine ille comes tam cleri- eis quam laieis multum erat abominabilis. Set et ipsi monachi judieio Dei hoc promeruisse a quam- plurimis judieabantur, eo quod abbatem suum non bene tractaverint, eumque a se absque competenti ratione non tam dimiserint quam expulerint. Ma- negoldus 55 venerabilis prepositus canonicorum apud, Marchbach degentium a Heinrico rege diu in captione detentus est 6, eo quod scismatieis con- ira ceclesiasticam auctoritatem — obedire noluerit; unde et tota ceclesia ei longe lateque condoluit 55, Gotefredus dux nepos magni ducis Gotefredi, Rou- bertus filius Baldowini comitis, Behemundus **' filius Rouberti ducis Calabrie atque Sicilie, Rimundus comes de Saneto Egidio, item Otto Strazburgensis episcopus et comes Hartmannus de Aleman- nia (1453), hi inquam omnes et alii quam plures, eum innumerabili multitudine jum dudum Jerosoli- mam tendere ceperunt, et Nicea civitate atque An- tiochia aliisque civitatibus de potestate paganorum ereptis, et precipue patriarcha Jerosolimitano in loeum suum restituto, usque prope 55? Jerosolimam eum multis praeliis atque victoriis pervenerunt. Unde domnus papa ad eandem multitudinem suam legationem direxit, videlieet venerabilem "Theober- tum (1454) Pisanc eclesie, archiepiseopum, qui et illis in omnibus apostolica vice adesset et ceclesias in loeis unde pagani expulsi sunt instauraret *99??, pedimento fuit, qui se omnimodis a nostrorum ad- jutorio subtraxit. Nam civitates illas quas nostri de manibus paganorum eripuerunt, ille penitus ihcen- dio devastare vel paganis reddere non timuit $79, iterque Jerosolimitanum per suam potestatem omni- bus peregrinis omnino 57! prohibuit. Hoc anno fa- ctum est mirabile signum in celo 5 Kal. Octobris, ut tota pene illa nocte magna pars celi sanguinea appareret; nec rubor ille in uno tantum loco per- mansit, set omnes partes celi praeter meridiem per- vagavit, multique quasi solis radii de eodem rubore videbantur procedere. MXCIX. Domnus papa nativitatem Domini Roma cum ma - gna pace celebravit; nam et eastellum Sancti Angeli cum aliis munitionibus in sua potestate detinuit, omnesque emulos suos in eivitate cum Dei adjuto- rio satis viriliter aut placavit. aut vi perdomuit 9; sinodum quoque suam in tercia epdomada 9?, Ro- mw celebrandam post pascha, missis literis usque- quaque denunciavit. Rapoto Palatinus comes de Bajoaria, pertinaeissimus fautor immo caput ;eorum qui apostoliec sedi et catholica unitati hactenus ad- versati sunt, diem clausit extremum. Item Chonra- dus "Frajeetensis non episcopus sed seismaticus turpiter a quodam occisus interiit, quem ipse de- predari praecepit 9", Roma domnus papa genera- lem sinodum (1455) 150 episcoporum et abbatum, et clericorum innumerabilium in tercia epdomada post paseha (Apr. 30) collegit; in qua sinodo con- firmatis suorum antecessorum. statutis etiam sen- tentiam anathematis super Guibertum heresiar- cham et omnes ejus complices iteravit. Statuit quo- que ibi ne communieare prasumerent qui coneu- binas haberent, nisi prius eas omnino dimitterent. De Jerosolimitano itinere multum rogavit, ut irent, et fratribus suis laborantibus succurrerent 975. In Alemannia tandem post multa perieula abbas in Schaphusensi monasterio ordinatus est nomine Adelbertus; qui de prioris abbatis quasi expulsione infamatus ita se judicio zclesice expurgavit, ut ab episcopo per obedientiam quam regula debuerit in- D terrogatus, se innocentem de illo" crimine profitere- tur. Ordinatus est autem a venerabili Gebehardo Con- stantiensi episcopo et sedis apostolieze legato innativi- tate saneti Johannis Baptiste 97?, Liiutoldus bonc me- VARLE LECTIONES. | 983 Gerhardus — condoluit Aic desunt; quorum loco àv fine anni Gerhardus — impetravit e£. Manegol- dus — detentus adduntur 2. $9! S. qui successit Sigifrido pro 2. $53. eaptus et diu in captione ab eodem detentus 2. M. Zn loco vaso 1. Sunt 2. 9" pergit 1.. . "5 pergit 1. 9' pergit 1. 869: Dergpt 1:99. mengit: 4. 9? deest. 2. 965 M. eanonicus de Marchbach a r. 966 est — condoluit desunt 92. 99" boimundus: 2. 9? pergit 1. 9? ebdomada reliqua excisa NOTE. (1452) Argenta, vieus in Pado de Primaro, a septentrione Imolz et Faventize. (1453) Comes de Kirchberg, fundator Wiblingen- sis monasterii in Suevia. Vid. Hist. Silvcze Nigr. t. 1, p. 251, sq. Uss. (1454) Supra eol. 1421 Dagobertus vocatur. (1455) Mansi t. XX, 961 pridie Kal. Mai. 1431 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1432 moriz comes, jam diu eger pedibus, sed in eausasan- A tonieis partibus apostolieas vices commendavit, quas cti Petri contra scismaticorum pravitatem propugna- tor indefessus, tandem ex seculari dignitate in mona- chieam 57 religionem transmutatus, feliciter migra- vit ad Dominum 15 Kal. Septembris et in mona- sterio (1456), quod ipse in proprio allodio de propriis bonis fundavit, et in quo se ipsum monachum fecit, honorifiee sepelitur. Rome venerabilis papa. Urba- nus, hujus nominis secundus, postquam sedem Ro- manam 11 annos et 5 menses gubernavit, post mul- tas tribulationes tandem 4 Kal. Augusti de hae luce migravit; post eujus obitum domnus Paschalis, qui et Reginherius, in ordine 163" papa ordinatur, et hoe ex divina revelatione faetum ubique divulgaba- tur. Ordinatus est autem sollemniter a elero et po- pulo post discessum sui predecessoris die 16. Adel- B bertus comes piae recordationis, in fidelitate saneti Petri contra scismaticos jam ex antiquo studiosissi- mus, et demum ex comite monachus factus, feliciter diem elausit extremum 10 Kal. Oetobris, et in mo- nasterio quod ipse de propriis bonis construxit, et in quo monaehieum 57? habitum suscepit, honorifice sepelitur, seilicet Hirsaugi:, presidente domno Ge- behardo abbate. MC. Domnus Paschalis papa nativitatem Domini Roma eum magna pace celebravit, et per litteras suas ve- nerabili Gebehardo Constantiensi episeopo in Teu- et ab antecessore ejus jam multis annisobtinuit, In Alemannia venerabilisabbas Manegoldus de monaste- rio Saneti Georgii (1457) a monacho suo in eodem loco heu! miserabiliter occiditur, et sibi quidem in perpetuam salutem, set monacho ad certissimam damnationem. Oecisus est autem 15 Kal. Martii, ubi eo anno fuit caput jejunii 5,*. Supervixit tamen usque in sabbatum, eum magna devotione suum amplectens martirium. Nam 12 Kal. Martii diem clausit extremum. Jam multum pene ubique sen- tentia excommunieationis cepit tepescere, ut etiam quidam religiosi, qui usque ad hoe tempus in illa causa erant ferventissimi, a Catholicis discederent, et inter excommunicatos promoveri non timerent. Set saneta zelesia in sedis apostoliece obedientia cirea exeommunieatos niehilominus perstitit, quae - post apostasiam Juda reliquos apostolos etiam fir- mius eum Domino perstitisse cognovit. Gerhardus venerabilis abbas, qui dudum Seaphusensem abba- . tiam pro Deo dimisit, et hoc eum auetoritate domni Urbani papa, Jerosolimam eum exercitu Christia- norum petiit, qui 9 post multos labores civitatem obtinuerunt, et praedicto abbati sepulehrum Domini . custodiendum commiserunt. Otto Strazburgensis seismatieus, de Jerosolimitano itinere reversus, set de seismate, ut putabatur non emendatus, diem clausit extremum (1458). VARLE LECTIONES. - 8? monaehiam 1. 973 Omnia inde.a Roma usque Gebehardo abbate aérramentorecenti inducta sunt 1. — 99 coeptum jejunium 3. 5,? qui — commiserunt 2n loco raso 1. NOTE. (1456) Zwifalten. C scribunt. Erat frater Frideriei Hohenstauffensis dueis (1457) Isnensi; cf. Chronicon Isnense apud Hess — Alemanniz. Atque hie finem seribendi fecit Bernol- Prodr. Monum. Guelph. p. 275. Uss. (1458) Alii poenitentem 111. Non. Augusti 'obiisse dus in. mense Augusto, brevi etiam postea vivendi, die 16. Sept. ex fastis nostris. Uss. ; (Qua sequuntur ex Tengnagelii Collectione repetimus, apud Gretzer, Opp. iom. VI.) Pee T SYNODUS MOGUNTINA IN CAUSA. CAROLI. CONSTANTIENSIS. EPISCOPI. SIMONIACI, SUB SIGEFRIDO ARCHIEPISCOPO MOGUNTINO Una cum sex ejusdem Sigefridi epistolis, quarum quatuor sunt ad Alexandrum II, pontficeem max. Du: ad Gregorium VII. Accesserunt. cleri populique Moguntini ad Sigefridum litter», quibus cum Cluniaco ad suam. sedem revocant. Omnia nune primum ex vetustis membranis publici juris faeta. LECTORI. De Sigefrido seu Sigifrido seu Sifrido ejusque rebus gestis, lege Serarium, lib. v Rerum Moguntiaca- rum. De synodo, quam evulgamus, ita Bertoldus seu Bernaldus in Chronieo anno 1071 : Carolus, qui Con- stantiensem episcopatum Simoniace acquisivit, quique thesauros ejusdem Ecclesie, utpote sacrilegus fur, in - j » 1433 - APPEND. Ill. — MONUMENTA GREGORIANA. 1434 suos usus dispersit, habito concilio Moguntic, ex precepto pape Alexandri, prodictus Simonis discipulus, nondum. consecratus. deponitur, quippe cum a clericis Constantiensibus ibidem accusatus, objecta negare mon posset, cui successit in episcopatu Otho. De eadem synodo Marianus et Lambertus. Vivebat tunc in curia et Ecclesia Romana Hildebrandus archidiaconus et archicancellarius, postea Gre- gorius VIL in pontificatu appellatus, acerrimus sehismatieorum et incontinentium clericorum hostis et in- seetator; eujus monitu Alexander pontifex, quamvis ipse etiam sua sponte satis adversus sacrilegos et fla- gitiosos inflammatus, multa agebat, et inoliti mali fibras stirpitus elidere tentabat, exagitatus et ipse à schismaticis, opposito Cadaloo antipapa, sieut postea Gregorius VII a Guibertina factione vexatus est. SYNODUS MOGUNTINA IN CAUSA CAROLI CONSTANTIENSIS EPISCOPI. Imperante super omnia eternaliter regum Rege A hoc apostolieze benedictionis sacramentum non de- Domino nostro Jesu Christo, et sub eo regnante temporaliter serenissimo Heinrico rege hujus nomi- nis quarto, venerabili quoque Sigefrido, Moguntinae Ecelesice primate et apostolica sedis legato, aurigante currum Dei anno jam xtt, qui tune volvebatur, annus Incarnati Verbi 1071, octava indictione Romani census, celebrata est sancta synodus apud Mogun- tiam metropolim Orientalis Francie, principalem vero pontificii sedem totius Germanic et Gallize Cis- alpine, cui presedit idem memorabilis Sigefridus, assidentibus et cooperantibus sibi venerabilibus ar- chiepiscopis Gebehardo Juvavensi et Utone Treve- rensi : considentibus vero et eollaborantibus reve- rendis episcopis Adelberone Wirzburgensi, Gunde- charo Eistetensi, Embrichone Augustensi, Heri- manno Babebergensi, Werenhero Argentinensi,Hein- rieo Spirensi, Bennone Osinburgensi | Osnaburgensi], Ermenfrido Sedunensi, Heriberto Mutinensi : consi- dentibus vero et annitentibus sanctissimis abbati- bus, nee non inferiorum ordinum quamplurimis magnae auctoritatis et sapientic viris. Aderant autem etiam legati reliquorum fratrum, videlicet suffraga- neorum ejusdem metropolitani antistitis epistolas et mandata ferentes, quibus exeusati haberentur, quod invitati concilio interesse non possent, certis quibus- dam impedientibus causis, alii quidem, corporea infirmitatis urgente molestia, alii, in quibusdam re- gni negotiis regize jussionis detiaente potentia. Qui, dum canonice sunt excusati, ipsi legati competenti loeo et ordine eorum funguntur unusquisque vice antistitis sui. Hac denique saneta synodus eum propter multa pastoralis curze negotia pluresque causas, quibus juste adhibenda erat ecclesiastieze correctionis cen- sura, tum maxime indicta et habita est, propter Carolum quemdam, qui Constantiensis Ecclesiae de- .Signatus erat episcopus, sed, ut post rei exitus do- euit, non satis canonice electus et provectus (1459). Hic, ut solemne est, accepta a rege pontificalis an- nuli et pastoralis ferulae investitura, et in sede episcopii receptus, regiae potestatis jubente censura, postulabat a primate Moguntiensi ejusdem Constan- tiensis Ecelesive se episcopatum consecrari. Sed ve- nerabilis Sigefridus, columbino oculo serpentince prudenti omnem. preecavens impietatem, dicebat (1459) Bertholdus in Chronico anno 1069 : Constan- tie episcopus Romuldus obiit; cui Carolus per Simo- bere, nee canonice posse in eo sine examinatione celebrari, pro eo quod fidelium graviumque perso- narum relatione didicerit, quinimo et fama usque- quaque vulgaverit quod non per ostium in ovile ovium (Joan. x) vellet intrare, sed per furtivam Si- moniace impietatis scalam aliunde niteretur ascen- dere, se quoque talis introitus ejus nolle ostiarium fieri, eui Christus ipse, qui ostium est (Ibzd.), vide- tur obniti. Quin ipsam impietatis scalam in lapide offensionis et petra scandali (I Petr. 1r) ,se velle conterere, ipsumque a marcenaria Dominici gregis oceupatione longe longeque repellere. Ille contra se hujus eriminis et heretiecte impietatis immunem multis argumentis asserere nitebatur, seque, si ei copia tempusque detur, hujus infamia notam a se propellere velle testatur, indeque petit synodalis concilii audientiam, in qua super hae re suam pro- bare possit innocentiam, ibique consecrationem, quam petebat, aut canonice sibi dari aut canonice negari. Mittuntur interea ad venerabilem metropolitanum crebrae de palatio legationes, mistis precibus minas et imperiosa de hac consecratione mandata feren- tes. Mittuntur et littere a przesule apostolicae sedis, mandantes ne ullo modo conseeretur sine scrutinio canoniee purgationis. Et quod rex potestate jube- bat Romanus pontifex auctoritate prohibebat. Ae- cedunt et canonici Constantiensis Ecclesie ex com- muni totius cleri et populi legatione, unanimiter as- serentes Carolum nulla ratione consecrari debere, quia, ex quo eum inviti et sub conditione elegerunt et receperunt, nullam eis pastoralis officii impendis- set euram ; quin potius tyranniee dominationis non cessaret super eos exercere praessuram, nec manum continuisset a sacris nec pepercisset in diripiendis Ecelesi& thesauris, et quodeunque rapaei violentia eorradere potuisset, hoe totum ministris Magni, imo Magi illius Simonis, id est, suis fautoribus dis- tribuisset, ut quorum adnisu adulterinam meruis- set electionem, eorum venali mercimonio conseque- retur mercenaria pro consecratione exsecrationem, pro benedictione maledictionem. At metropolitanus antistes inter hujus [harum] D legationum varietates, velut inter duros tempestatum turbines, laudabili eonstantia in seipso fixus hzeret niacam havresin in. episcopatum successit. 1435 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES., 1436 immobilis, et nusquam favore vel gratia, terrore vel A ejus adhuc cereus et indocilis formaretur ad similia, munere inflectitur a statu eanoniez reetitudinis. Mul- tis itaque nuntiis hine inde missis et remissis, mul- tis quoque diebus huie audientia delegatis, et co- gnitores [eognitionibus] eausa principis oceupante pracepto non impletis, cum Ecclesia Constantiensis, suo viduata pastore, jam fere biennio sacerdotali careret benedictione, tandem, miseratione divina, potestati praeponderavit auctoritas, et: Christi sacer- dotibus divina aspiravit voluntas. Unde eorum com- muni assensu synodalis concilii certg legitimaque dies denuntiatur, et coepiscoporum unanimitas ad concilium invitatur ; quorum alii, ut oportebat, sine dilatione adfuerunt; alii vero, qui certa de causa adesse non poterant, canonice exeusati subparem presentiam vicaria legatione suppleverunt. Primo igitur concilii die, quem sanete Marie dormitio tunc celeberrimum exhibebat, eum spiri- tualis curi? senatores, patrocinante Spiritu sancto, intra regiam Majoris Eeclesiz, ante cancellos altaris protomartyris Stephani, quod in orientali abside confectum est, convenissent in unum, primo, ut par erat, sanete et individuae Trinitati debitas referunt gratiarum actiones, et pro incolumi totius Eeclesic statu supplices Deo offerunt preces; deinde post mu- tuam fratrum salutationem,. et debitam sedium re- cognitionem, juxta authenticam paterne traditionis synodum, conferunt ad invieem de veritate catho- lice fidei, damnantes Simonem et omnes haresiar- chas cum dogmatibus suis et sequacibus suis,. pauca pro tempore tractant de qualitate instantis negotii ; ac sic demum, propter celebranda tante solemnitatis officia, solvunt concilium, crastino maturius red- ituri in idipsum. Postera vero die, certa concilii hora, cum iterum apostolici sacerdotes in unum convenissent, et pra- missis Deo laudibus et precibus, et salutari sede consedissent (1460), quod cuique sacerdoti in sua dicecesi venit in dubium, rationabili disciplina de- ducunt ad medium, et, prout res postulabat, unum- quodque tractatum aut terminatum est synodali ju- . dicio. Illud vero quod maxime in causa fuit, de Constan- tiensi apposito, inter fratres studiose ventilatur; sed interveniente principis mandato, in sequentem diem procrastinatur, agentibus internuntiis ut sacerdotes Domini a. constanti: suz rigore ad regiam se infle- cterent voluntatem; aliis instantibus ut designatus ille male usurpatum sponte dimitteret honorem. Ter- tia vero die, Christi sacerdotes, hujus negotii longa exspectatione suspensi, et libera quadam indigna- tione, imo zelo justitize aecensi, sacerdotali constan- ilia prineipem suum adeunt, eumque de salute ani- ma sua, de pace Ecclesiarum, deque statu regi [re- gnij spirituali diseiplina conveniunt, proponentes ei de Seripturis et gestis Veteris ac Novi Testamenti congrua doctrina salutaris exempla quibus animus (1460) Vid. loc. mend. dicentes et docentes solium regni ejus nullatenus posse stabiliri, nisi firmetur justitia et observatione mandatorum Dei. Summus autem ille dominorum Dominus, qui omni potentatui dominatur, ita temperavit animum - principis, ita mitigavit eum ad verba sancte exhor- tationis ut nulla juvenili moveretur acerbitate, et, quod in potestatibus difficile est, nulla. sacerdotes insolenti lzederet responsione; multum tamen se ex- cusans, in hoc suz potestatis dono nullam se exer- cuisse venalitatem, nullam super hac re cum eodem Carolo se pepigisse conventionem. Si quid autem cum domesticis et familiaribus suis, propter opem intercessionis, ipso ignorante, pepigerit, suum non esse accusare, vel excusare, Hocipse viderit. De dex- tera vero sua, quam illi propter antiquam in preepo- situra benevolentiam gratie sue donum porrexit, omnem avaritia labem dixit se excutere, et quod ipse simpliciter fecit si ille veneno alieujus malitiae corruperit, se ob id divine justitize nolle contraire. Hae autem salubri sermocinatione cum sacerdo- tibus habita, cum eis venit in eoneilium. Et ille Con- stantiensis designatus intromittitur ad audiendum. Adsunt etiam pro foribus. Constantienses cleriei, postulantes per legatos ut et ipsi mererentur ad- mitti. Tune vero videres lcetissima sanetee. Ecclesie gaudia et vera mundi convenisse luminaria, quando cireumfulgebat nobilis corona saerorum ordinum,. vivis gemmata lapidibus Christi sacerdotum, velut fulgoribus mieantium astrorum. Tunc cceli narrabant gloriam Dei,et verbum eruetabat dies diei(Psal. x vut), quando sacerdos sacerdoti sententiam justitiae ex- ponebat, et sanctam Ecclesiam salutaris eorum do- ctrinainstruebat. Tunc vasaelectionis supereffluebant ambrosium liquorem saneti Spiritus, et justi fulge- bant sicut splendor firmamenti (Dan. xir) quando sacerdotes Domini verba sapienti:e , velut nubes pluebant,'et corda audientium velut terram frueti- feram ad germinandum infundebant. His ergo ita dispositis et digito Dei ordinante dis- tinctis, utrique admittuntur, predictus scilicet Ca- rolus, et hi qui aecusationibus pulsabant personam. Prima actione regularis preelatus Constantiensis Ee- clesice protulit libellum aceusationis, in quo eontine- - bantur cause quibus indignus haberetur, et judieare- tur saeramento apostolice benedictionis. Quarum pri- ma et maxima erat, quod exemplo magistri sui. Si- monis pestiferi, per pecuniam invasisset sedem ; eae- tera omnia, qua ibi legebantur, proclamabant vio- lentam ejusdem Eeclesie devastationem. llle idem prelatus et fratres ejus qui aderant item. offerunt suae testifieationis libellos, in quibus singuli, nomen et offieium suum designantes, quidquid aceusando vel testifieando proposuerant, asserunt se canonice probaturos. Carolus econtra nititur improbare personas, di- 1437 APPEND. Ill. — MONUMENTA GREGORIANA. 1438 cens quod ejus infamize nota essent respersi, quod A gos eorum labores tam inopino terminavit compen- nec se, nee quemquam alium possunt eanoniee ac- eusare. Adjungit quoque se omnia objecta synodali judieio purgaturum; et in omnibus quibus eum im- petebant se esse innoxium. Longa igitur altercatione hine inde disceptatum est, et multis tota die in ad- versum nitentibus, usque in profundam noctem concilium pertractum est, dum inter multos ambi- gitur de numero aecusatorum et testium, dum lon- ga deliberatione quzritur judicium utrum, isti liceat Se excusare adversus accusationem istorum. Dum res inter fratres diutissime disseritur, concilium, " propter intempestam noctem adhue sine opere, pre- tio dirimitur. Quid autem ipse Carolus secum illa nocte egerit, quibus retraetationum verberibus ream conscientiam B flagellaverit, sequens utique dies declaravit. Nam, ut ex ipso effectu gesta rei probari potest, vere eredi- mus quod Deus conscientia judex et testis in corde suo sederit pro tribunali, et cum eo exercuerit cen- suram judicii sui; ubi peceati- eonseientia, cogitatio- num accusantium non exeusantium testimonio, ne veritati et dequitati resisteret, damnata est et con- stricta. In crastinum namque, quando sperabamus qui, juxta promissum? suum, objecta purgaret, et consecratione dignum innocentiam suam monstran- do se probaret, ille jam mente confusus, non ultra ferens aspectum concilii, et interius judicatus, non extra sustinens pondus imminentis judicii, ultraneus ipse in se sententiam tulit, et annulum et ferulam : pastoralem ei a quo injuste acceperat resignans, sa- cerdotum spem et metum, quem pro eo gerebant, labore longioris quaestionis absolvit, culpam suam uno tegens pallio exeusationis, quod, juxta decreta- lia Coelestini papae, episcopus dart nollet invitis. 1 Videntes autem sanetissimi sacerdotes magnalia quz fecit Dominus, et fideli admiratione retractantes quam incomprehensibilia sint judicia ejus et investi- gabiles vide ejus (Rom. X1), corde et ore, et omni- moda devotione benedicunt Deo altissimo, qui lon- dio, orantes et deprecantes ut de regno suo eliminet omnem apostasiam et omnia seandala, nee ultra Satanam ejusque apostolos in sua sancta regnare si- nat Eeclesia : sed in omnibus consiliis et operibus eorum dignetur servos suos consolari, et clementer implere quod Eeclesice suze se promisit adfuturum omnibus diebus usque ad consummationem szeuli (Matth. xxv), Communi autem decreto pracipiunt qui in hae synodo gesta sunt ecelesiasticis inseri gestis, et in archivis sanetzte Moguntinz Ecclesiz servari ad per- petuam memoriam et eruditionem ventura posteri- tatis, ut hoc majorum exemplo minores instrueti non timeant resistere, si in hujusmodi negotio. se viderint proegravari, certissime scientes nullo modo gratiam Spiritus sancti fidelibus defuturam, si in sanctitate et justitia restiterint injustitie usque ad perseverantide coronam, Decernunt praeterea ex antiqua Patrum traditione et authentica priscorum conciliorum rectitudine ut hzc omnia Romano pontifiei seriatim litteris inserta nuntientur, ut eujus mandato et hortatu ccepta et perfeeta sunt, ejus apostolica auetoritate roborata firmentur, et omnipotenti Deo, quiomnium bonorum auctorest, Rome et Moguntic, et ubicunque teara- rum hae lecta vel audita fuerint, debite gratiarum actiones fideli devotione solvantur. Acta sunt autem hzee apud Moguntiam metropolim C Orientalis Francia, anno ab Incarnatione Domini 1071, indictione vrrr, xvii Septemb., regnante se- renissimo Heinrico rege hujus nominis IV, anno regni ejus xrit, ordinationis vero ejusdem xvtr apud Moguntiam, vero preesulante reverentissimo primate Sifrido, anno ordinationis ejus xrt, super omnia au- tem regnante Domino nostro Jesu Christo, cui non aecedit eras futurum, nec recedit heri praeteritum, sed permanet sempiternum hodie, et in szeeula sc- culorum, Amen. EPISTOL/E SIGEFRIDI EPISCOPI MOGUNTINI AD ALEXANDRUM II ET GREGORIUM VII PONTIFICES MAXIMOS (Vide Patrologie tom. CXLVI, in Alexandro I, et supra, hujus tomi col. 738.) EPISTOLA CLERI ET POPULI MOGUNTINI AD SIGEFRIDUM ARCHIEPISCOPUM. Patri ae. pastori suo, quam venerabili tam deside- rabili, SYrRIDO archipresuli, oves paseuc ejus, sci- lieet universus Moguntine sedis clerus et populus, senes eum junioribus, divites eum pauperibus una- nimi devotione sedulas orationes, easque eum laery- mis solito impensiores. Obseeramus te, venerande Pater, et obtestamur per eum eujus pretioso sanguine sumus redem- 41939 si (1461), per tremendum superni regis judicium, perque illud terribile tribunal eui in die judicii debes astare, et de nobis Principi pastorum rationem red- dere, ut memineris diei illius in qua divinze conse- crationis oleo delibutus suscepisti curam animarum nostrarum, et in apostolicam promotus benedictio- nem, vice Christi, facetus es pastor ovium, scilicet quando datus est tibi annulus desponsationis Eecle- sid et baeulus pastoralis cure, accepisti quoque cla- ves regni ecelorum, et judiciariam sedem in choro apostolorum. Recordare, quaso, illius. duleissimi verbi, quod tibi eadem die dictum est, ut semper memineris Dei et ejusdem diei. O pater, cur nos deseris? aut cui nos desolatos relinquis? Nonne ac- cepisti annulum, ut Ecclesiam tuam, velut spon- sam, diligeres? baculum quoque, ut eam a luporum incursione defenderes? Ubi est charitas illa qua Christus pro ovibus suis animam suam posuit? et eadem charitate tibi regendas commisit? Quare pro- jicis a manibus tuis elaves regni eolorum? Quare te ipsum detrudis de sede, imo de choro apostolo- rum? Optaremus quidem tuc paternitati ut ascen- deres ad ea si qua essent altiora, non te detruderes de summis ad inferiora. Fatemur, Pater, eos bene facere qui seculum relinquunt, quique, seipsos sibi abnegantes et erucem suam bajulantes, post Chri- stum vadunt; qui in vinea Domini Sabaoth nullam colendi euram acceperunt ; quibus satis est, si tan- tum possint se salvare, quia, de nullo habent, nisi de se, rationem reddere. Tu autem, Pater, melius regis seeeulum quam relinquis; propensius seque- ris et diligis Christum, si oves ejus pascis. Quia ipse probationem dilectionis su: in pascendis ovi- bus suis constituit dieens : Si diligis me, pasce oves meas (Joan. XXI). Ut ergo, salva reverentia, dixerimus, tanto con- vinceris minus Christum diligere quanto te subtra- . his a eredita tibi ovium ejus pastione. Nunquid nam gratior ei erit qui solus et vacuus a messe ad aream redibit, aut qui multos animarum manipulos, et purgatum zizaniis triticum ad horreum Domini sui reportabit? Cur non recordaris evangelici illius dis- pensatoris, qui, cum fidelis et prudens distribuit familie: Domini sui tritiei mensuram, et crediti ta- lenti felicem usuram reportat, in modico fidelis su- .(1461) Anno 1072 recesserat Sigefridus in Clu- niacense monasterium; reliquam illie vitam con- sumpturus. Seda clero et populo Moguntino revo- * AD OPERA S. GREGORII -APPENDICES. pti, per pastoralem euram qua tibi sumus commis- A pra multa constituitur, et beatificum audiens Euge, D 1440 gaudium Domini sui intrare jubetur (Luc. X11) ? Nun- quid Petrus et Paulus et cateri apostoli, quorum officio fungeris, ita crucem suam bajulantes seque- bantur Dominum ut, saeulum relinquentes, relin- querent etiam euram animarum? Nonne Petrus pro lucrandis animabus, exemplo Magistri, erucem sub- iit? Et Paulus gladio cervicem prebuit? Nonne ipse Christus, vita et salus nostra, ecozternus et coom- nipotens in sinu Patris sui, charitate salvandi ho- minis homo mortalis factus est in sinu Virginis matris? Omnis ordo, omnis diguitas, omnis profes- sio apostolieze subditur dignitati, nee quidquam est in mundo eminentius vel vicinius Deo vita episeo- pali, eui cedit omnis monachus, vel minor, vel re- clusus, omnis ccenobita, vel eremita. O Pater sanctissime, oramus te per Deum perque salutem anims tua, ut eorum qua diximus velis recordari, et vigilanter ante oculos habeas tribunal Christi, nee deseras nos oves ejus quas suscepisti . tuendas, ut ab eo non poenam negligentide, sed mer- cedem obedientie accipias. Festina:ad sedem tuam quantocius redire et eos, qui in luctu et moerore sunt, paterno affectu consolare. Jam enim res epi- scopii tui hac illac diripiuntur, et multa alia ab offi- cialibus regis invaduntur; per plurimas regiones tuas multa fit perturbatio; de invasione sedis tuz, inter multos contentio. Hzee, Pater, tuum unum ea- put omnia sedabit. Has omnes perturbationes et contentiones sola presentia tua in pacem reforma- bit. Denique si Ecclesia scita et canonum jura per- mittant te sedem tuam relinquere, et alterius pro- fessionis vitam instituere, tu tameu nihilo unquam Deo posses melius servire quam si intentionem il- lam exueres, et sedem et episcopatum tuum ab his qui invadere volunt defenderes. Nune ergo te Patrem rogamus nos filii, te pasto- rem oves gregis tui ut quantocius ad nos redeas et dolorem et moestitiam cordis nostri serenitate tui vultus: detergas. Sin autem, primo invocabimus Deum Patrem omnium, inclinabimur Christo Prin- cipi pastorum, Apostolieum adversum te adibimus, in adjutorium nostrum invoeabimus omnem ordi- nem et dignitatem, rmllum in toto regno quem non rogemus dimittemus; episcopum, te vivente, nun- quam pro pastore recipiemus mercenarium. catus sedem suam recepit. De quo vide Lambertum et Marianum in Chronicis. 3.5 ada t dh nis fue. ut - MAS 8 -« APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. ET STEPIAN. EPISCOPI HALBERSTATENSIS , S. ANSELII ARCHIEPISCOPI CANTUARIENSIS EPISTOL/E DUAE ADVERSUS SCHISMATICOS. SUB GREGORIO VII ET URBANO II ROMANIS PONTIFICIBUS. LECTORI. Sunt quidem dua istze epistolae, altera Stephani Halberstatensis episcopi, sub Ludovici Thuringize comitis nomine, ad Walramum Naumburgensem seu Numburgensem episcopum data ; altera B. Anselmi archiepiscopi Cantuariensis ad Wilhelmum, abbatem Hirsaugiensem. Prius quoque typis evulgatze, sed, quia Dodechinus, continuator Mariani Scoti, apud quem epistola Stephani exstat, non est passim obvius, neque Opera 8. Anselmi omnium manibus teruntur, ideo eas hic seorsim cum aliis ejusdem classis et sortis monumentis publicare visum est. Utinam Stephani epistola aliquando integra in lucem extrahatur, nam Dodechinus integram Chronico suo non inseruit! Dignissima sane est quie studiose ab unitatis et eoncordice catholieze amatoribus perlegatur, et schismaticis ac haereticis etiam nostri aevi, velut clypeus, invietus, objiciatur et opponatur. Videtur Waltrami quoque epistola fine mutila. : Est autem Ludovieus iste secundus, hoc nomine Thuring':? comes, cognomento Salfator, eum ex car- cere in profluentem desiliens, aufugisset. Discessit e vita anno 1123, natus jam annos 73, sepultus in coe- nobio Reinhardsbron, quod ipse cum multis aliis oppidis et arcibus 1n Thuringia exstruxerat. Vide Historiam de Land publicavit. Y graviis Thuringia, cap. 13, tom. I, illustrium scriptorum Germanic, quos D. Pistorius ^" De Stephano Halberstadensi ita epitome Bibliothecze Gesnerianae : Stephanus, qui et Herrandus, Halber- Sstatensis Ecclesi episcopus, scripsit in- persona, Ludovici comitis epistolam ad. Waltramum. Naumburgensis Ecclesie episcopum defendentem Heinricum rebellem Ecclesie Romae, defensorium papa, lib. v, et plures epistolas ad. diversos, lib. Y, et qua libellus Bernaldi, quem supra habes. quedam alia. Utinam exstarent! Anselmi epistola ferme tractat ea capita »* ——————————————————————————————————— Dodechinus abbas in additionibus ad Ghronieum Mariani Scoti. Anno 1090 Waltramus Megdeburgensis [/. Naum- A Gregorio papae, et pic recordationis Rodolpho regi, burgensis seu Numburgensis] Ecclesice antistes, cum esset favens precipue Henrico regi, missis litteris ad Ludovicum comitem, suggerens ei ut se subdens sepe jam dieto regi tueretur partes ejus : in quibus litteris tanquam pro defensione ordinationis Dei, re autem vera favendo regi, laborans, beatae memoriae et aliis principibus, qui jam in somno pacis re- quieverant, obloquendo detrectarat |detraxerat, vel obtrectarat]|, dicens eos, quasi non fuerint, sie periisse ; affirmans eis malum principium fuisse quos finem pessimum contigisset habuisse; quarum lit- terarum modus iste est. EPISTOLA WALTRAMI SEU WALRANI. VALTRAMUS, Dei gratia, id quod est, Lupovico se- p princeps, attendens quomodo Deus, pacis est non renissimo prineipi, cum instantia orationum, semet- ipsum ad omnia devotissimum. Omni regno utilis est concordia, desiderabilis est justitia; have enim virtus mater est probitatis et conservatio totius ho- nestatis. Qui autem intestina grassando dissensione ad humani sanguinis alios irritat effusionem, pro- fecto vir sanguinum est, atque illius particeps qui nostrum sanguinem sitiens semper circuit, quaerens quem devoret (I Petr. v). Tu igitur, gloriosissime dissensionis (I Cor. x1v); quod ex te est, pacem cum omnibus habeas ( Rom. xn). Deus charitas est (I Joan. 1v); diabolus odium. Tota lex et prophetae in dilectione pendent ( Matth. xxt). Qui autem odit fratrem suum , homicida est, nee habet partem in regno Christi et Dei (I Joan. 1m). Hoc ipsa Veritas, hoc discipulus ille Veritatis protestatur qui de pe- clore Dominico Evangelii profundius potatus veri- tatem, fluminis impetu lztificat abundantius eivita- 1443 AD OPERA 5. GREGORII APPENDICES. 1444 tem Dei (Psal. xrv). Sed ille Vas electionis, qui A (Gal. 1). Hoe anathema non de profana novitatis usque ad tertium ccelum raptus (II Cor. x11), non secundum hominem, sed per revelationem Jesu Christi Evangelium suum didicit (Gal. 1) Omnis, inquit, anima potestatibus sublimioribus subdita sit. Non enim est potestas, nisi a. Deo. Qui autem ve- sistit potestati, Dei. ordinationi resistit ( Rom. xui). Sieut amici nostri inter mulierculas et simplex vul- gus somniant, regiae potestati subdi non oportere, falsum esse ergo quod omnem animam potestati subdi oporteat. Sed nunquid Veritas mendacii ar- guenda est? An experimentum quzramus ejus qui in Apostolo loquebatur, Christus? (II Cor. x111.) An s:emulemur Dominum ? Nunquid fortiores illo sumus? Fortiorem se confidit qui Dei ordinationi resistit, quoniam non est potestas, nisi a Deo. Sed, quid ait propheta! Confundantur omnes qui pugnant adver- sum te, Domine; et peribunt viri qui resistunt tibi (Isai. XLI). Rodolphus, Hildebrandus, Eggebertus, et innu- meri principes, Dei ordinationi in Heinrico impera- tore restiterunt, Et ecce, quasi non fuerint, perie- runt, quia profecto necesse est malum fuisse princi- pium, quorum finis pessimus subseeutus est. Nune ergo, quoniam qui ex adverso sunt, suis adversum nos eminus digladiantur ratiocinationibus; vestro judicio, ubi jus, vel etiam in vestro judicio consera- mus, domicilio tantum non suo usurario, sed Chri- sti et antiquorum Patrum utamur testimonio. Àc ne forte recusetur, lex hujus esto certaminis, vel me in populorum transire sententiam, vel ex nostro triumpho vos Domino nostro imperatori lucrifacia- mus. Attendatur et illud : S? quis aliter evangelizat preter quod. evangelizatwm est. vobis, anathema sit usuario, sed de tertio intonuit ccelo. De istis au- tem qui ignorantes Dei justitiam, et querentes suam statuere, justitie Det nom sunt subjecti (Rom. X), fiducialiter dixerim : Maledicentur [forte maledicent| ili, et tu benedices; qui insurgunt in me, confun- dantur, servus autem tuus laetabitur (Psal. cv1m); quoniam (ut ais, Domine) sine me nihil potestis fa- eere ( Joan. Xv) : nec damnas justum, cum judicabitur Uli (Psal. XXXVI). Tu quis es qui judicas alienum servum? suo domino stat, aut cadit ( Rom. XIv). Finis Epistolae Waltrami. Has sane litteras preedietas comes Ludovicus sus- cipiens, vocato ad se venerabili Stephano, qui et B Herrandus, Halverstadensi episcopo , eas tradidit le- gendas, rogavitque eum quatenus, his diligenti exa- minatione perspectis, juxta rationem veritatis con- grua obviaret responsione, et linguam blaspheman- tis, os quoque iniqua proferentis contra justitiam, auctoritate saneti Spiritus, et testimonio Seriptu- rarum obstrueret, ne amplius contra Ecclesiam Dei latratus proferret insanos, et fureret. Venerabilis autem episcopus, secundum petitionem comitis sus- ceptis litteris, ac diligenti examinatione perspectis, vocato notario, epistolam dictavit, in qua primum proseriptam Valtramum episcopum haereticum $Si- moniaeum redarguit ; regem etiam Heinricum hzere- tieum et excommunicatum, ideoque nee regem di- cendum comprobavit; episcopatus pro pecunia, pro gladio, pro adulterio, pro Sodomitiea immunditia vendentem declaravit. Sed ipsius jam epistole tex- tus exponatur, ut illius venerabilis viri fervor in tenore justiti:e agnoscatur. EPISTOLA LUDOVICI COMITIS VEL STEPHANI HALBERSTADENSIS EPISCOPI. Comes Lupovtcus domino VarrRAMO, quidquid [) telligere, ut bene ageret; iniquitatem meditatus est in tali voeabulo dignum est. Sieut bonus homo de bono thesauro cordis sui profert bonum, ita malus homo de malo thesauro profert malum ( Matth. xt1t ; Luc. v1). Unde tibi tanta arrogantia ut me ad indignationem tam injuriosis injuriis provoeares? Etenim dominos et Patres meos, qui me in via justitiae confortant, viros san* guinum, similes Satanzee, oblique appellas; et monita salutis, quae suggerunt, inter mulierculas et sim- plex vulgus somniare dicis. Nunquid Deus indiget tuo judicio, ut pro illo loquaris dolos? Docuit ini- quitas os tuum, et imitaris linguam blaspheman- tium, ita ut recte de te dieat Propheta: Noluit in- cubili suo (Psal. xxxv). Quamvis ergo quantum per- versus, tantum perversa locutus sis, nos tamen ori nostro custodiam ponere decrevimus, et silui- mus, cum consisteret peccator adversum nos (Psal. XXXVIII). Sed excitat nos sermo divinus, dicens : Responde stulto juxta stultitiam suam, ne sibi sa- piens videatur (Prov. xxvr). Nunquid enim fatuitas personabit, .et sapientia obmutescet? Nunquid lo- quetur mendacium, et veritas silebit? Nunquid te- nebrz operient terram, et Dominus non orietur? Imo luc in tenebris lucet, et tenebra eam non comprehen- derunt (Joan. 1). Qua consideratione concaluit cor 1445 APPEND. lll, — MONUMENTA GREGORIANA. 1446 nostrum, et in meditatione nostra exarsit ignis A cce pecunie .fraudator in medium produceris. (Psal. xxxvi). Loquimur igitur et elamamus, vulpesque parvu- las, quz vineas Domini demoliuntur (Cant. Yr), quantum possumus, arcemus, timentes prophetiam illam exprobrantem : Non ascendistis e; adverso, ne opposuistis murum pro domo Israel, wt staretis in pralio in die Domini (Ezech. x111). Audiant, non tu, qui aures | habes, et;non audis; qui oculos habes, et non vides (Psal. cx111); qui lumen, quod in te est, tenebras fecisti (Luc. x1); audiant, inquam, omnes cordati qui aures audiendi habent, quam alte aut non intelligas aut intelligere dissimules neque quid loquaris, neque de quibus affirmes (I Tim. 1. Ad subjectionem domini Heinrici, quem imperatorem dieunt, nos invitas, et in quantum intelligere datur, ut per omnia subditi simus, quasi apostolico argu- mento necessitatem imponis, dicens : Omnis anima potestatibus superioribus subdita sit; non est. enim potestas, nisi a Deo. Qui ergo potestati resistit, Dei ordinationi resistit (Rom. x111). Quam Apostoli seu- tentiam te male intelligere, pejus interpretari dici- mus. Si enim omnis potestas a Deo est, ut tu intel- ligis, quid est quod de quibusdam dieit Dominus per prophetam : Ipsi regnaverunt et non eo me; princwes exstiterunt, e£ mon cognovi eos Ose. VIII). Si omnis potestas a Deo est, ut tu intelligis, quid est quod ait Dominus : Sé oculus tuus scandalizat te, erue eum et projice abs te? (Matth. v.) Quid enim est potestas, nisi oculus? Certe Augustinus in expositione Apostoliez sententia : Omnis anima potestatibus sublimioribus subdita sit (Rom. x1i1). « Quod si potestas, inquit, aliquid jubeat quod contra Deum sit, hie contemne potestatem, timendo potestatem. » Nunquid iniquitas apud Dominum ? Nunquid Christus peccati minister est? Absit! Quid ergo dicemus ? Nunquid ab Apostolo diversa senten- tia prophetiae evulgatur? Augustinus : « Minime di- versas tibias inflat spiritus unus. » Itaque audia- mus Apostolum coneordantem, et seipsum exponen- tem, et inimicum ultoremque suum destruentem, Non est, inquit, potestas nis? a Deo. Quid sequitur : Qui ergo, inquis, potestati resistit, et reliqua. Ab- sit? Non hoc sequitur; sed quid sequitur ? Que au- (Matth. xxv.) Quare non judicium et laqueum pro- ditoris timuisti, ne similem reatum similis vindieta sequeretur? Previdens per Spiritum sanctum Apo- stolus te tuique similes haereticos in Ecclesia emer- suros, qui bonum malum, malum bonum dicerent, qui tenebras lucem, et lucem tenebras ponerent (Isui. V), qui. de sententiis veritatis oceasionem in- ducendi erroris eaptarent, cum praemisisset : JNom est potestas, nisi a Deo, ut conjecturam reprobi in- tellectus amputaret, quc autem sunt, inquit a Deo ordinata sunt. Da igitur potestatem ordinatam et non resistimus, imo dabimus illico manus. Miror autem, si inte vel gutta sanguinis est, quod non erubescis dominum Henrieum regem di- Beere, vel ozdinem habere. An ordo tibi videtur jus dare sceleri, fas nefasque divina et humana confun- dere? An ordo videtur tibi in corpus suum peceare, videlicet (proh pudor! pro nefas!) uxorem propriam scelere omnibus szeulis mundi inaudito, lupanar fa- cere? An ordo tibi videtur, cum Dominus dicat Defendite;viduam (Isai. x), viduas judicii aequitatem postulantes nefanda contaminatione prostituere? Haee qui ordinata, qui sana dixerit, hune insani ca- pitis esse insanus juret Orestes. Usque ad hac mi- serrima tempora natura secretum amavit, sed tra- ditus in reprobum sensum rex vester, natura in- voluerum detexit, qui omnem pudorem ponit in pro- patulo. Ut autem illa quee sine numero sunt, taceamus , C videlicet coneremationes ecclesiarum , deprzdatio- nes, homicidia, incendia, truncationes et his simi- lia, quae ille potest, nos, enumerare non possumus, ea qui maxime Ecclesiam Dei gravant, loquamur. Audi ergo vera, non fucata. Audi fortia, non faceta. Omnis qui dignitates spirituales vendit hzretieus est. Dominus autem Henrieus, quem regem dieunt, episcopatus et abbatias vendit ; etenim Constantien- sem, Babenbergensem, Moguntinensem, et plures alios, pro pecunia; Ratisponensem, Augustensem, Strasburgensem , pro gladio; abbatiam Fuldensem pro adulterio; Monasteriensem episcopatum (quod dicere et audire nefas est) pro Sodomitica immundi- tia vendidit. Quae, si impudenter negare volueris, tem a Deo, ordinata sunt, nempe hoc est, quod quae- [) teste coelo, teste terra, omnes etiam a furno red- rimus. O lingua dolosa, o cor machinans malum! Spiritus vadens, et non rediens (Psal. rxxvr). Cur mentitus es Spiritui sancto? (Acf. itr.) Arguat te conscientia tua. Ecce fugit impius memine perse- quente (Prov. xxvi1t). Cur, ut deciperes supprimere veritatem voluisti? Cur medullam, eur anima hu- jus sententiz furatus es? Nam, si haec verba de me- dio sententie apostoliec tollantur, contra sibi in- conveniens et exanimis jacebit. Impletur sermo divinus, Qui parat procimo suo foveam, incidet in edm (Prov. xXxv1). Certe nec eul- pam furti, nec poenam evadere poteris. Quid infe- lix, quid Judiei venturo, eum a servis negotiatori- . bus lucrum requiret, responsurus es, qui Domini- euntes scioli coneludent : Ergo dominus Henricus haeretieus est. Pro quibus nefandis malis ab aposto- liea sede excommunieatus, nec regnum, nec potesta- tem aliquam super nos, quia Catholiei sumus, po- terit obtinere. Sane, quia fratrum nos odiis fatigas, intellige nulli nos odium de inaffeetione, sed de pie- tate intendere. Absit ut dicamus : Henricus inter fra. tres aut Christianos reputetur, qui, toties corripien- tem Ecclesiam non audiens, sicut ethnicus et publi- canus habetur (Matth. xvi). Cujus odium pro magna sacrificio Deo offerimus, dicentes cum Psal- mista : Nonne, qui oderunt te, Domine, oderam, et super inimicos tuos tabescebam? Perfecto odio ode- ram illos et inimici facti sunt mihi (Psal. CXXXVIT) : 1441 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1448 Cujus odii dignitatem veritas commendans ait: Si A — Quod vero papam Gregorium, regem Rodolphum, quis non odit patrem et. matrem, fratres et. sorores, adhuc autem et animam suam, non potest meus esse discipulus (Luc. xiv). Non ergo de odio juste repre- henduntur qui animam nostram, eum a via Dei exorbitamus, qui patrem et matrem, et omnem af- fectum, qui nobis in via Dei obstat, odisse prccipi- mur. Inde est quod omni studio, omni eonatu labo- ramus ut hostes Ecelesi&, nos quoque ut adversa- rios caveamus, et non, quia nostri, sed quia Dei inimici sunt, odio habeamus. Porro, quod de pace cum omnibus hominibus ha- benda persuades, meminisse debes quia pramisit. Apostolus : S? fieri potest (Rom. x1). (Fieri autem non potest ut eum iis qui Deo contrarii sunt pacem habeamus. Quis autem nesciat Dominum $Salvato- rem non solum pacem commendare, cum dieit : Pa- cem edm do vobis, pacem meam. relinquo vobis (Joan. x1v), sed etiam ipsam pacem existere, sicut ait Apostolus : Ipse est pac nostra, qui fecit utraque unum? (Ephes. 11.) Quid ergo ait: Paz nostra, com- mendans pácem? JNolite, inquit, arbitrari quia veni miltere pacem in terram : mon veni pacem mittere sed gladium (Matth. x). Quid est hoc? Quare pax, gla- dium? Quare pax bellum indicit? Nimirum, ut de- struatur pax diaboli. Habet enim diabolus pacem suam, de qua Dominus dicit : Cum fortis armatus custodit atrium. suum, ?n pace sunt ea qua possidet (Luc. X1). O quam potenter per vos satellites suos atrium suum hoe tempore diabolus custodit, qui, B scuto falsitatis et galea perfidize protecti, nulla veri- € tatis jacula, nulla fidei spicula admittitis! Potest ta- men Dominus noster, utpote fortior armatus super- veniens, fortem vestrum vincere et arma in quibus confidit auferre (ibid.). Non ergo recte culpamur, si pacem illam omni bello erudeliorem detestamur, quam ipsa Veritas super Hierusalem flendo re- probat dicens : E( quidem in hac die tua, qwe ad pacem tib (Luc. x1x); et quam Psalmus (xxr) : Super iniquos zelavi, pacem peccatorum videns. marchionem Eggebertum pessimi interitus damnas, et dominum tuum, quia illis superstes est, bonificas; liquet profecto, ab omni spirituali te consideratione manere vaeuum. Nonne beatius est bene mori quam male vivere? Beati enim, qui persecutionem. patiun- tur propter justitiam (Matth. v). Jam et Neronem, quia apostolis Petro et Paulo, jam et Herodem, quia Jacobo apostolo, jam et Pilatum, quia Domino Jesu Christo supervixerint, beatos zestimas. Qua opinione quid insanius aut infelieius dici potest? Quapropter et ab hae blasphemia linguam | magniloquam com- pesce, nisi forte in numero illorum te constituis qui, in fine justorum videntes gloriam, seram et in- fruetuosam agentes poenitentiam, prae angustia spi- ritus gementes dicent : Hi sunt quos aliquando ha- bimus in derisum et in similitudinem | àmproperüi. Nos insensati, vitam illorum. cstimabamus insaniam et fem. illorum. sine honore. Ecce, quomodo com- putati' sunt inter filios Dei, et inter sanctos sors il- lorum est. Ergo erravimus a via veritatis, et sol justi- tic non luit nobis. Quid nobis profuit superbia? et divitiarum jactantia quid contulit nobis? transierunt omnia velut umbra (Sap. v). Qua nos verba in me- moria adamantina scribentes, omnem similitudinem - extollentem se adversus veritatem Dei contemnimus ; et gloriantes in tribulationibus, calumniari, proseribi et exterminari, denique occidi possumus; flecti vel vinei non possumus. Et cum magno tripudio illud - quod tu puer adolescens, juvenis frequentatus, nondum corde.senex concepisti, de patribus no- stris exsultamus, qui contemnentes jussa prineipum meruerunt premia terna. Porro sententias tuas diligenti euriositate truti- nantes, quasi spiritualia spiritualibus comparare vo- lumus. Sed sicut..... Et reliqua non pauea. Cetera desunt, que multa fuisse testatur luec Dode- chini clausula : Et reliqua non pauca. s EPISTOLA S. ANSELMI ARCHIEPISCOPI CANTUARIENSIS, Ad Wilhelmum abbatem Hirsaugiensem Docet quid agendwm sit cum comite quodam qui divina celebrantibus sese àmmiscuerat ; et de presbyteris incontinentibus. Domino et Patri reverendo abbati GuirHELwO, fra- ler ANSELMUS, in hae vita diuturnam prosperitatem, in futura zeternam felicitatem. Ex quo vestra probitas... Religua vide in. epistolis ANSELMI, infra, ad annum 1109. COMMENTARIOLUS HESSONIS SCHOLASTICI De tractatione pacis inler Callistum I1 pont. Romanum, et Henricum V ;imperat., anno Redemptoris 1119; deque Concilio Remensi. Nunc primum eo tenebris in lucem prolatus. (Vide snfra in. Callisto 1I, ad annum 1124, ubi opusculum Hessonis lorum obtinebit opportuniorem.) 1449 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1480 mti DSDAR. N«D-Av; (Col. 1275-76.) ——————— DE BERENGARIT ILERESIARCILE. DAMNATIONE: MULTIPLICI BERNALDI TRACTATUS. (Germania sacra, t. 1L, p. 427, ex edit. P. F. CpiFFLETII.) MONITUM. Dolendum est tractatum hunc, seu praefationem potius, ad alium tractatum de corpore et sanguine Do- mini, ipsius Bernaldi nomine insignitum, in ultimo monasterii nostrii incendio a.i 1768 una eum apographo illius periisse. Testem hujus habeo omni exceptione majorem celss. nostrum abbatem ae principem Mar- tinum Gerbertum, qui hujuscemodi monumenta ante fatale incendium amanuensium ope describi curavit. Actum igitur fuisset8 de hoc opusculo, nisi et ex tanto testimonio et nomen Bernaldi et ex Chiffletii Scri- ptoribus de fide catholica (Divione a. 1656, in-49) ipse tractatus fuisset conservatus. Inde etiam Chiffletii conjectura de Blasiano tractatus hujus scriptore extra dubium ponitur, quem ipsum hune nostrum Bernal- dum fuisse styli quoque et argumenti cenformitas prodit. Habetur quoque hie ipse tractatus in Colle- etione eonciliorum Labbeana t. IX, pag. 1050, desumptus ex citata Chilffletii eollectione; cujus praefationem notis illustratam hic przemittere visum est. PRJEFATIO CHIFFELETII. Obiisse constat Berengarium versipellem beeresiar- A catus S. Leonis papae EX. quadragesimo : qui metu, cham affecta jam setate, anno Christi 1088 (1462), die sexta Januarii ; de quo haec Villelmus Malmesbu- riensis l. i11 Hist. Angl. : Quin et ipso die Epipha- niorum moriens gemituque producto recordatus, quod. (1463) siseros quosdam. adolescentulos primo - trtatis flore secta sua. infecerit, Hodie, inquit in die apparitionis suc apparebit mihZ Dominus meus Jesus Christus propter paenitentiam, ut spero, ad gloriam, vel propter alios, ut timeo, ad pamam. Nec laudatore caruit, sed tunc quidem illaudato, nempe Hilde- berto (1464) [qui ei multorum praeoniorum epita- phium cecinit] flagitioso juvene, et in vita etiam clericali ob incontinentiam infamato ; quod ei recens electo Cenomanensi episcopo exprobrat Ivo Carno- tensis episcopus epistola 277. Prudentius ei funus duxit auctor hie noster eodem anno 1088, ut ipsemet testatur, ab exordio pontifi- ne quos forte oceultos haberet etiam in monasteriis sectatores, primo Berengarianam haresim tot con- ciliis, quot nulla eatenus haeresis, ab ecclesia catho- liea damnatam memorat : deinde ex Patribus docet omnes compliees sectatores et eommunicatores dam- nate semel pravitatis pari sorte censeri (1465). Monachum quidem se prodit, eum sub finem opus- culis simplicioribus fratribus. se adnumerat. Bene- dietinum vero fuisse e. S. Blasii coenobio (1466) in Suevia ex eo fit probabile quod in codice Jurensi hze de Berengarii multiplice damnatione adnotatio subjicitur eatalogo apostolicorum Romanorum, eo- dem, ut videtur, auctore conseripto, et in Grego- rium VII desinenti : sub quo zaoée[oc colligit de celle S. Blasii florente tum religione (1467) ac primis Patribus. E sex conciliis (1468), in quibus Berengarii ha- (1462) Bernoldus in Chronieo obitum hujus ad D Fundationem autem perfecit Burchardus ad Hasen- annum 1083 memorat. (1463) In editis ita legitur : Quot miseros quondam. adolescens prima aatis calore secta, ete. (1464) Hildeberti Cenomanensis primum episcopi, postea archiepiscopi Turonensis opera Parisiis a. 1708 in-fol. edidit P. Anton. Beaugendre Maurianus, una cum praevia ejus vitae historia, ubi illum ab im- pacto hie gemino crimine egregie defendit, uti et Natalis Alexander Hist. eccles. sec. xr, c. 6, art. 7. (1465) Idem argumentum passim tractat in pra- cedentibus quoque opusculis. (1466) Vid. monitum. Qua vero ratione codex iste ad S. Eugendi seu Claudii Jurense coenobium tan- topere a S. Blasii monasterio dissitum pervenire potuerit si quaeras, haec habeto. Fundaverat circa ann. 1090 Cuno ab Hasenburg Lausannensis episco- pus Herilacense seu Erlacense ecenobium in insula S. Joannis, lacui Bielensi adjacente, in Helvetieae Burgundie Rauriea plaga, nunc in ditione Bernensi. Parnor, CXLVIIT, burg, frater Cunonis, et ab anno 1072 episcopus Basileensis, qui e D. Blasii monasterio, eujus tunc advocatiam tenebat, primam illuc monachorum co- loniam eum Ekehardo abbate direxit (Hist. Silve Nig., t. L, pag. 248). Hi igitur, uti et de eceteris ad Murense et Gottwicense ccenobia missis colonis alibi jam diximus, eodices in S. Blasio seriptos seeum detulere, et maxime recens compositos, quos inter haud dubieerant Bernaldiauctoris opuscula, przesens praeprimis, eum in finem scriptum, ut monachi a Berengarii haeresi praeservarentur. Quae facile esse causa potuit, ut ex Erlacensi monasterio ejusdem exemplar ad haud adeo remotum S. Claudii coeno- bium mitteretur. (1467) Florentem hune monasterii sui statum haud uno loco memorat Bernoldus in Chronico ad ann. 1083, 1094, ete., licet de primis Patribus nihil ibi referat. (1468) Illa tantum concilia recenset. Bernakius a 46 1431 AD OPERA S. GREGORII APPENDICES. 1452. resim exagitatam affirmat, primum fuit Romanum, A carunt, tum aliis falsissimis de causis, tum etiam eui praefuit Leo papa IX, post pascha anni Christi 1050. Secundum "Vercellense anni ejusdem mense Septembri sub eodem pontifice (1469). Tertium Turo- nense anni 1055, presidente Hildebrando, Victoris papa legato, postmodum Gregorio papa VII. Quar- tum Romanum episcoporum cx11, sub Nicolao papa II, mensis Aprilis anni 1059. Quintum Romanum sub Gregorio papa VII. Sextum item Romanum sub eodem, episcoporum cr, mensis Februarii anni 1079, cui auctor hie testatur se interfuisse. Et prio- rum quidem quatuor synodorum meminerunt Lan- franeus (1470) et Guitmundus in suis libris adversus Berengarium. Sextum habent Conciliorum tomi. At quintam illam sub Gregorio VII, e duabus priorem preter auctorem hunc nemo, quod sciam, litteris prodidit (1471). Sed unam aliquam fuisse oportuit e quinque ante annum 1079 sub eodem Gregorio Romae celebratis ; et illam certe, ut putamus, quz anni 1078 mense Novembri coiit. Etenim scribit hie auctor, Berengario audientiam in duabus synodis generali- bus Roma a Gregorio papa VII fuisse concessam, et in posteriore duntaxat compulsum .refert ad ab- jurandam haeresim suam, et fidem catholicam pro- fitendam. Hinc nimirum Benno pseudocardinalis (1472) oc- casionem arripuit calumniandi, et de sanctissimo pontifice ista mentiendi : Idem presunptor, inquit, jejunium indiait cardinalibus, ut Deus ostenderet quis . rectius sentiret de corpore Domini, Romanane Eccle- sia, an Berengartius. Per hoc manifeste probatus tn- fidelis, cum n Niceno concilio scriptum sit quia « dubius ?n fide infidelis est ». Quibus consentanee episcopi schismatici novemdecim anno 1080 ipso die Pentecostes adversus Gregorium Mogunti: congre- gaü [de qua pseudosynodo abbas Urspergensis ad annum 1080 (1473)] illum pontifieatu indignum judi- summis pontificibus contra Berengarium celebrata. Caetera partieularia in Franeia przecipue habita enu- merat Natalis Alexander Hist. ecel. saec. xr, dissert. 1, ubi cuneta hzee euratius examinantur. (1469) Legendus hie est Mabillonius in observa- Uonibus suis De multiplici Berengarii damnatione Vet. analect. nov. ed., p. 513), ubi non sine serüpulo utrumque hoe coneilium ad annum 1050 collocat, motus precipue auctoritate Hermanni Contracti, eoavi, qui pariter utrique eumdem annum in chro- nieo suo assignat. Sibi ipsi tamen haud satis constat Mabillonius, dum Sac. V. Bened., p. 895, eamdem synodum Romanam, in qua simul Gerardum Tullen- sis episcopus sanctis aseriptus est, ad annum 1049 colloeat ex eo quod ista praecedere debuerit solem- nem corporis ejusdem saneti elevationem Tullis ab ipso papa circa finem Octobris factam : quod ipsum quoque sentit P. Bouquet in sua collectione t. XI, p. 474. Ast utrumque ann. 1050 fuisse faetum patet ex litteris eanonizationis, in quibus synodus ista cirea Nonas Maii celebrata: dicitur, cum illa anni 1049, die 11 Aprilis habita fuerit. Vid. Nat alem Alexandrum]. e. (1470) Lib. De corpore et sanguine Domini, e. 4; et Guitmundus initio libri r. Vid Nat. Alex. (1471) Igitur si nemo alius hujus synodi meminit, Bernaldus hie is ipse est Bertholdus Constantiensis, qui in suo Chronieo ad ann. 1078 hzc eadem ha- bet : In synodo ista Romana autumnali Berengarius Andegavensis canonicus, ut ab heresi sua. resipisce- ret, synodaliter convenitur, eique inducit usque ad proaime futuram synodum dantur. Vid. Mabillon. 1. e., p. 515, et Natalem Alexandrum l. c. (1472) Bennonem hune pseudocardinalem, si tamen unquam exstitit, caeteris seriptoribus usque ad seculum xiür ignotus, inter oerüfatis Eccleside suc testes connumerat Flaecius lilyricus, cujus etiam librum De vifa et gestis Hildebrandi operi suo p. 220 inseruit, aliique postea egregium hune testem avide quod. catholicam et apostolicam fidem de corpore et sanguine Domini in questionem poneret, ac heretici Berengarii antiquus esset. discipulus. Sic ergo opinamur, concessam Berengario priorem audientiam a Gregorio in concilio Romano, quod Novembri mense anni Christi 1078 celebratum est : ubi cum versutus senex errori suo multa, praesertim ex Augustino male intellecto deprompta, obtendisset, amplius pronuntiasse pontificem, ae totius rei deci- sionem in proximam synodum post tres exinde men- ses, anni scilicet 1079 mense Februario agendam distulisse; interim jejunia imperasse et preces ad impetrandam divinam opem, ne prapropere de re tanta videretur statuisse. Non enim de damnando solum Berengario agebatur, quod jam quatuor ante synodis factum constabat; sed eurandum erat pio pastori, ut, quce post Berengarium deerraverant, oves non pauca ad catholiez Ecclesice caulas redu- B cerentur. Expendenda igitur erant Berengarii ex- ceptiones docendique synodi Patres omnes, quam ille vel Seripturze divinze vel S. Augustini aliorumve doctorum veterum abutens verbis ab eorum mente aliena loqueretur. Nihil hic erat quod in prudentis- simo ac piissimo pontifice redarguerent schismatiei. Sed hi nimirum suis illis. portentosis. calumniis id - consecuti sunt, ut in virum sanctissimum odio efferati ab optimo quoque insanire ac furere crederentur. De Christino, ut iste ait, ad annum 1088 jam episcopo, qui eum Lanfranco haud multo ante epi- scopatum Beringarianam haresim seriptis confuta- rat, hereret mihi scrupulus, nisi appareret hunc ipsum esse Guitmundum (1474) episcopum Aversa- num. Cum enim apud Petrum Cluniacensem in libro contra Petrobrusianos haereticos, $ Post baptismum negatwm, non longe ab initio (t. XXII Biblioth PP. Lugd., p. 1057), tres tantum memorentur, qui con- adoptarunt : qui vero falsi. in plerisque convietus a Baronio, utroque Pagio, Natali Alexandro, ae ipso Fleurio, nonnisi impudentissimus eal umnia torfuisse manifeste comprobatur. : ; (1473) Item Baronius ad h. a. num. 18. seq. (1474) Guitmundum Aversanum episcopum fuisse binominem, aperte colligitur ex Paulo Bernriedensi in Vita Gregorii VII, ubi agens de legatis papae ad conventum Forcheimensem ann. 1077 missis illos ita enumerat : Hi autem erant legati, Bernhardus S. R. E. cardinalis diaconus, item alter Bernhardus abbas religzosus de Massilia... qui etiam secum duit egregium . doctorem quemdam, nomine Christianum, postmodum Aversana wrbis episcopum, cujus opus exstat eacimium contra. Turonensem Berengarium. D. Rivet auctor Historie litterari&e Franciae (t. VIII, p. 5506) in ea est opinione, Guitmundum nomen suum primum mutasse Roma, quo ex suo S. Leutfredi in Normannia coenobio confugerat, ut hac ratione la- teret Wilhelmum Anglie regem, quiillum ad digni- tates ecclesiasticas promovere meditabatur, Christia- num eum pariter appellat Anonymus Mellicensis cap. 90, De scriptoribus ecclesiasticis; ubi vero sibi haud constat. Postquam enim cap. cit. retulit Christianum pontificem Apulorum (adeoque Aver- sanum), qui contra Berengarium | invictissime disseruerit, quod. utique Guitmundum nostrum denotat, mox tamen cap. 102 alium . indueit Guidmundum, qui e£ GChristiamus, primo ^in. mo- nasterio Stabulaus monachus fuit, ubi dum abbas constitui atque ad. alterum. locum regendum mitti debuisset, aufugit, ignotamque provinciam: appetens, ne posset agnosci, nomen mutavit in melius, wssumens scilicet. Christianitatis vocabulum cunctis commune fidelibus. Tündem:^ vero requisitus et repertus, sub Gregorio VII Aversa factus est episcopus; Ast per- peram hie Christianus seu Guitmundus Aversanus confunditur eum altero Christiano cognomine Druth- maro, seeuli IX. scriptore, qui ex Corbeia Veteri, and ^. 1453 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA; 1454 tra Berengarium libros seripserunt, videlicet Lan- A Christinus (imo Christianus) nuncupatus sit; aut franeus, Guitmundus et Algerus; Algerum (1475) quidem constat nec fuisse episcopum , mee forte natum anno 1088, quippe monachus factus Cluniaci post obitum Frideriei Leodiensis episcopi anno Christi 1121, yr Kalendas Junii veneno enecati, in Petri Venerabilis disciplina diu vixit, ut ipse testatur Petrus abbas epistola 2 libri 111, et Chronicon vetus Cluniacense apud Wionem 1l. 11, Ligné vite, cap. 62. Quare eum ante annum 1088 nullus tum episcopus adversus Berengarium scripsisse reperiatur, Lan- franco et Guitmundo exceptis, et auctor a Lan- franco et Christino episcopis id factum dicat, aut binominem fuisse putamus Guitmundum, ut etiam certe scriptorem hune memoria lapsum pro Guit- mundo Christinum posuisse. Quod denique hie dieitur de forma yprofitendze fidei eatholieee , vel abjurandi erroris ab Ephesina synodo hzretieis prescripta, habetur illa quidem in epistola Cyrilli seu concilii Ephesini ad Nestorium, qua incipit Cum. Salvator noster, et inscribitur in codice canonum veteris Ecelesie, Romana canon sancti Ephesini primi conci, exstatque in actis Greeco-Latinis p. 1, cap. 26; qua tamen, ut appa- ret, in codice quo usus est hie auctor eaput obtine- bat quintum decimum. DE BERINGERII ILERESIARCH/ZE DAMNATIONE. MULTIPLICI? 1. Beringerius (1476) Andegavensis haresim sui B vocavit audiendum. Ad hanc synodum non ipse nominis condidit, et veritatem Dominici corporis et sanguinis contra evangelicam veritatem abnegare praesumpsit : videlicet asserens panem et vinum in sacrificio Domini non vere nec essentialiter, sed fi- gurate tantum converti in corpus et sanguinem Do- minicum ; quod catholieze fidei et evangelicze veritati apertissime adversatur, uti SS. Patres docuerunt , II. Quapropter S. Leo papa nonus eamdem hare- sim suo tempore ad apostolicam sedem per litteras ipsius Beringerii delatam (1477) generali synodi judicio ventilavit, et ventilatam synodali judicio damnavit. Ipsum quoque Beringerium communione Ecclesie privavit, quam ipse Dominici corporis et sanguinis communione suis assertionibus voluit privare. Deinde ipsum ad proximam tunc synodum C in proximo Septembri ab eo Vercellis celebrandam "e ubi monachus erat, ad Stabulense monasterium vo- catus, juniores ibi diu sacras litteras. docuit, quibus etiam Commentarium suum in Matthaeum inscripsit (t. XV Biblioth. PP. Lugdun., p. 86). Id cum Mel- licensis a Guitmundo factum scribat, lapsus omnino fuit Druthmarum eum Guitmundo confundens. Vid. Hist. litter. Francie T. V. p. 84. — Quo autem tempore Aversanus episcopus factus sit Guitmundus seu Christianus , controvertunt seri- ptores; alii namque id jam a. 1061 sub Alexandro IL, alii sub Gregorio VII, nonnulli sub Urbano II contigisse referunt. Horum primos falli éx supra re- lato Pauli Bernriedensis testimonio constat, vi cujus ann. 1077 necdum erat episcopus. Pagius in critica ad ann. 1105 id a Gregorio VII factum sustinet ex Ivonis Carnotensis decreto (parte rv, c. 213), ubi cap. Sí consuetudinem. Gregorius inscribit Wimundo episcopo Aversano quem et nos eumdem cum Chri- stino seu Christiano esse arbitramur, secundum scilicet hujusnominis illius sedis antistitem (UGHELL. ltal. sacr. t. p. 487). Opera illius exstant t. XVIII Biblioth. PP. Lugdun,, ubi archiepiscopus vocatur ob pallii honorem ipsi a papa concessum. Recte igitur se habet Chiffletii conjectura. (1475) Algeri scholastici primum Leodiensis, dein Cluniacensis monachi, elogium illo. adhuc. vivente scripsit Nicolaus canonicus Leodii, quod in Analectis suis p. 129 edidit Mabillonius. Honorificam pariter ejusdem jam defuneti mentionem facit Petrus vene- rabilis abbas Cluniacensis L. 111, epist. 2 (Biblioth. Clun. p. 798);.atque in citata eontra Petrobrusia- nos epistola de tribus istis Berengarii antagonistis hoe fert judieium. Horum primus Lanfrancus cde veritate corporis et sanguinis, que sacramentorum D Beringerius, sed quidam ejus fautores pervenerunt, qui se legatos ejus asserentes, eumque defendere volentes, in primo aditu defecerunt. Domnus autem apostolicus iterum synodali judicio sententiam Be- ringerii, et librum Joannis Scoti (1678) De corpore Domini sub anathemate damnavit, et fidem quam omnes catholici de veritate corporis et sanguinis Domini hactenus habuerunt, et adhuc habent, con- firmavit. His utrisque synodis domnus Lanfrancus, non multo post Anglorum archiepiscopus, scribens contra Beringerium se interfuisse fatetur : in quarum priore de Beringeriana haresi se infamatum et ex- purgatum, sed in utrisque ejusdem haereseos dam- nationi eum omnibus catholicis se assensisse testa- | tur (1479). III. Vietor quoque papa, et in sede et in auctori- velamine tegitur, bene, plene, perfecte; sequens Guit- mundus melius, plenius, perfectius ; ultimus Algerus optime, plenissime, perfectissime disserwit, adeo uf nihil etiam scrupulosissimo lectori. querendwm. veli- querit. De duobus his ultimis ita censet Erasmus in praefatione ad eorum opera Antwerpia a. 1536 a se edita : Gwitmundus acrior est et ardentior, ac plus habet spiritus rhetorici; hic Algerus sedatior est. et religiosior ; uterque tum. dialectioce tum relique phi- losophie belle peritus, licet citra obstinationem. Cae- terum -Algeri libri tres De sacramento corporis et sanguinis Domini, qui soli fere ex reliquis illius ope- - ribus etatem tulere, habentur etiam t. XXI Biblioth. PP. Lugdun. (1476) Hoe modo in hoc opusculo compellatur Berengarius, errore tamen, ut videtur amanuensis, quanquam alias ambo hac nomina promiscue usur- pari soleant. (1477) Id ipsum iisdem fere verbis refert idem Ber- noldus in Chronico ad ann. 1050 in codice autogra- pho Monacensi : Dominus papa synodum Romae post pascha collegit, in qua heresim Beringerianam, nuper ad, apostolicam sedem delatam, damnavit. Item in autumno synodum, Vercellis collegit in qua eamdem heresim anathematizavit; que» quidem. in. Hermani codice Augiensi haud leguntur. (1478) Est hie Joannes Scotus Erigena dictus, seculo nono Oxoniensis professor, quem antesi- gnanum habuit Berengarius, Vid. Natal. Alexand. Hist. eccl. saec. 1x, dissert, x1v. (1479) Libro De corpore et sanguine Domini, cap. 4 inter ejus opera edit. Paris, a. 1648, p. 234, de Vet« cellensi eoncilio agens, itemque Guitmiündus l. rr. 1495 Ab OPERA S. GREGORII APPENDICES.. 1456 tate successor S. Leonis pape, misso legato in Gal- A si ego ipse aliquando contra hae sentire ac praedicare lias, venerabili inquam Hildebrando tune archidia- cono, sednostri temporis apostolico (1480), generalem synodum Turonis congregavit : in qua ipse Beringe- rius aecepta optione defendendi se, cum se penitus defendere non posset, sub jurejurando propriam haeresim anathematizavit, et communem sancta Ec- clesi& fidem de veritate corporis et sanguinis Domini se deinceps servaturum sub eodem juramento pro- misit; licet postea ad eamdem haeresim redierit. IV. Nicolaus autem papa eidem Beringerio Roma in generali synodo (1481) audientiam concessit, cau- samque ejus cum centum tredecim episcopis syn- odali judicio ventilavit. Sed ille iterum, eum sectam suam defendere non valeret, tandem quasi correptus libros propri: haereseos in conspectu domni aposto- liei et totius synodi manu propria eoneremavit, et errore abnegato catholicam professionem, quam in Turonensi concilio fecerat, sub jurejurando iterum renovavit, ita pronuntians : V. « Ego Beringerius indignus diaconus eeclesic S. Mauritii Andegavensis, cognoscens veram catho- lieam et apostolicam fidem, anathematizo omnem haeresim, praecipue illam de qua hactenus infamatus sum, qua astruere conatur panem et vinum, qua in altari ponuntur, post consecrationem solummodo saeramentum, et non verum corpus et sanguinem Domini nostri Jesu Christi esse, nec posse sensualiter nisi in solo sacramento manibus sacerdotum tractari vel frangi, autfidelium dentibus atteri. Consentio au- tem sancte Romana Ecclesi: et apostolice sedi : et ore et corde profiteor, de saeramentis Dominicae mense eam fidem (me) tenere quam domnus et venerabilis papa Nicolaus, et haec sancta synodus auetoritate evangelica et apostolica tenendam tradi- dit, mihique firmavit : seilicet panem et vinum, quz in altari ponuntur, post consecrationem non solum sacramentum, sed et verum corpus et sanguinem Domini nostri Jesu Christi esse, et sensualiter non solum et sacramento, sed in veritate manibus sacer- dotum tractari, frangi, et fidelium dentibus atteri, jurans per sanetam ópo9stov. Trinitatem, et per haec saerosaneta Christi Evangelia. Eos vero qui contra hanc fidem venerint, cum dogmatibus et sectatoribus prasumpsero, canonum severitati subjaceam. Lecto et perlecto sponte subseripsi (1482). » Formam autem hujus juramenti et anathematis ita saneta Ephesina synodus quibuslibet abdicandis heresibus capitulo 15 prescripsit, et de haeresi infamatos nonnisi per hu- jusmodi abdieationem heresis expurgari debere de- crevit : unde et a Beringerio talem receperunt satis- factionem. VI. Hane juratoriam professionem Beringerii domnus papa Nicolaus statim per diversa transmi- sit regna, ut omnes Deo gratias agerent pro ejus con- versione, quoniam pridem multum scandalizati sunt de ejus aversione. Sed Beringerius more suo ad proprium vomitum redire non timuit, et ultra omnes haereticos, Romanos pontifices et sanctam Romanam Ecclesiam verbis et scriptis blasphemare prasum- psit. Nempe S. Leonem papam non pontificem, sed pompificem et pulpificem appellavit; sanetam Ro- manam Ecclesiam vanitatis concilium et Ecclesiam : malignantium; Romanam sedem non apostolicam, sed sedem Satana dictis et scriptis non timuit ap- pellare (1483). Sed haeresim suam post tot synodicas damnationes et abjurationes claneulo per discipulos suos usquequaque non cessavit disseminare, et quos- libet incautos veneno sua hereseos inficere. VII. Unde venerabilis papa Alexander, successor Nieolai papae, litteris eum satis amice praemonuit ut a secta sua cessaret, nec amplius sanctam Eccle- siam scandalizaret. Ille autem ab incepto desistere noluit, hocque ipsum eidem apostolico litteris suis remandare non timuit (1484). VIII. Quapropter reverentissimus papa Gregorius, suecessor Alexandri, iterum eidem Beringerio au- dientiam in duabus synodis generalibus Roma (1485) concessit. Sed cum ipse sectam suam catholieze fidei contrariam denegare non posset, iterum sub juramento eamdem abdicare, et fidem catholicam profiteri delegit, sicut in superioribus conciliis fe- - cit. IX. Tot igitur conciliis Beringerianam heresim damnatam percepimus tum ex fidelium relatione vi- rorum, qui eisdem conciliis interfuerunt , tum ex scriptis religiosorum virorum, qui de his fidelis- suis zeterno anathemate dignos esse pronuntio. Quod T) sime scripserunt. Nam eadem concilia nostris tem- (1480) Sed anno 1088 quo hae seripta sunt, jam defuncto. De Turonensi hoc concilio vid. Labb. t. TX, pag. 108, ex Guitmundo et Lanfraneo, aliique scri- ptores passim ; nec non Bernoldus in chronico ad ann. 1055. . (1481) Scil. an 1059, quamvis Bernoldus in Cliro- nieo id anno 1060 primum iisdem fere verbis referat. (1482). Juramentum istud etiam refertur in actis hujus concilii apud Labbeum t. IX Concil., p. 1112, et apud Lanfrancum, quod Berengario firmandunr obtulit Humbertus cardinalis jussu papae a. se con- scriptum. Hoc in heresis abjuratione faciendum prze- cipitur in S. Cyrilli Alexandrini epistola ad Nesto- rium, in actis concilii Ephesini Labb. coneil. t. III, p. 397, n. 2. (1483) Omnia hac ex Lanfranco abunde con- stant: patiea enim Berengarii seripta ad nos per- venerunt. Legendi hac de re Natalis Alexander Hist. eccles. saec. XT, dissert. r, Bulzeus in hist. universit: Paris. t. I, a pag. 405, ac Rivetus Maurianus. Hist. litter. Frane. t. VIII. ! (1484) Excerpto Bernaldo nullus hujus rei mentio- nem fecit, nec quidquam sub hoe pontifice contra hunc haereticum aetum legitur, nisi quod Maurilius Rothomagensis archiepiscopus concilium adversus ejus errores ann. 1063 celebrarit, ut seribit Mabil- lonius Analect. p. 514; quod tamen alii jam ann. 1055 factum volunt. (1485) Scil. x Kal. Dec. ann. 1078, ubi, teste Bernoldo in Chronico, Beringario induci usque ad promime futuram synodum date sunt, quge mense Februario sequentis anni 1079 celebrata est. 4457 APPEND. III. — MONUMENTA GREGORIANA. 1458 P d poribus infra quadraginta annos celebrata reperiun- A quia juxta assertionem S. Augustini omnis Catholi- tur, quod anni ab exordio pontificatus S. Leonis (IX) papa usque in presentem annum (1486) com- putantur, qui est ab Incarnatione Domini 1088. Unde et adhuc multi vivunt qui eisdem con- eiliis interfuerunt, qui et nobis de eisdem conciliis fidelissime testificati sunt. Ultime quoque generali synodo sub Gregorio papa septimo anno Dominieae incarnationis 1089, nos ipsi interfuimus (1487), et vidimus, quando Beringerius in media synodo con- stitit, et hzeresim de eorpore Domini, sicut supra diximus, coram omnibus propriae manus sacramento abdieavit.: videlicet sub presentia Gregorii papae, Heinrici patriarchae Aquileiensis, et reverentissimo- rum episcoporum Petri Albanensis, B. Anselmi Lu- censis, Landulfi de Pisa, Reginherii de Florentia, Hugonis Diensis, Altmanni Pataviensis, et reliquorum centum quinquaginta episcoporum et abbatum , ct innumerabilium clericorum. X. Horum igitur eonciliorum tam generalium et apostoliea auctoritate tam principaliter firmatorum sanctiones contra Beringerianam haeresim nobis suf- ficere debent, eum SS. Patres etiam unius generalis eoneilii auctoritatem contra quamlibet haeresim sufficere censerent, quod tamen coneilium Roma- nus pontifex non per se, sed per suos legatos fir- masset. Sie enim Niezenum concilium eontra Aria- nos, Constantinopolitanum contra Macedonianos, Ephesinum contra Nestorianos, Chalcedonense con- tra Eutychianistas suffieere statuerunt ; quorum nullum Romani pontifices per se sed per suos lega- tos eanonizaverunt. Multo magis ergo nobis plures synodi generales contra unam solam haeresim suffi- eere debent, quibus ipse Romani pontifices inter- fuerunt, et ipsas presentialiter apostolica au- etoritate firmaverunt : presertim cum ipsi in tot synodis ab invieem non diserepaverint, sed omnes unanimiter Beringerianam haeresim in diversis con- ciliis sub anathemate damnaverint. Indubitanter sane cuilibet Catholieo qui non omne. quod credit rationibus comprehendere quarit, ut fides habeat meritum, eui humana ratio non dat experimentum, illa inquam catholica tot generalia apostolicze au- etoritatis concilia contra hanc haeresim sufficiant, (1486) Quo scilicet haec seripta sunt. (1487) Patet hine ratio cur Bernoldus in Chro- nico auctiore de ista synodo anni 1079 talia retule- rit, quee nuspiam alibi leguntur, ac manifeste ocu- larem eique presentem testem produnt. Crediderim Bernaldum ceu canonum peritissimum Romam per- venisse incomitatu sive Altamanni Pataviensis epi- scopi et legati apostolici, sive abbatis Augiensis, quem pariter ad illam synodum perrexisse scribit in chronico auetiore ad e. a. Atque hae occasione Gregorio papa innotuisse videtur Bernaldus, cujus dein jussu ann. 1084 ab Ottone legato presbyter et poenitentiarus apostolieus fuit ordinatus, ut ipse de se in Chronico fatetur. (1488) Processit igitur aliud Bernaldi opusculum De veritate corporis Dominici ex SS. Patrum testi- moniis pro more suo concinnatum, cujus hic tra- B eus securus eam detestatur, cui Ecclesiam univer- salem in apostolicis sedibus roboratam non com- munieare cognoscit. Item Augustinus (l. vit De baptism., eap. $3) : Id autem, inquit, fiducia secura voeis asserere. 6st, quod 1n» gubernatione Do- mini Dei mostri et Salvatoris Jesu Christi universalis Ecclesie consensione roboratum est. Hoc utique qui- libet Catholieus simplieiter sapienset sapienter sim- plex dum fideliter attendit, eavillationes haretico- rum, quorum sermo ut cancer serpit, etiam audire contemnit; dum tantum securus sit quid credere debeat juxta SS. Patrum attestationem universa- lem Ecelesi:& eonsensionem. XL. Et nos quoque hujusmodi simplicibus in hae schedula satisfacere proposuimus, videlicet testimo - nia SS. Patrum de veritate corporis Dominici sim- plieiter proponentes, et synodales Berengerianze hze- reseos damnationes fideliter subnectentes (1488). Nee necessarium nobis videbatur, ut singulares Be- ringerii ngnias enumeraremus, et enumeratas sin- gulariter annullaremus : presertim cum eruditis- simi doctores Lanfrancus, inquam, et Christianus, ambo religione et eruditione Christianissimi non multo postepisceopi (1489), de his enucleatissime scripserint, et singulas authenticis rationibus invi- ctissime proseripserint. Illorum quippe libri etiam euriosissimis perquisitoribus sufficere possunt, ut singulas tergiversationes Beringerii deprehendant, et quibus rationibus annullate| sint, consequenter agnoscant. Non ergo necessarium fuit ut nos illas jam aliquantulum sopitas et in aeternum sopiendas enumerando suscitaremus , et post synodicas damnationes iterum eum eis catholicorum aures offenderemus. XII. Haec autem in fide schedule simplicioribus fratribus, nostri inquam similibus (1490) fraterna praemonitione suggerimus, ut diligentissime pravi- deant ne uspiam haretieze persuasioni contra eatho- lieam et apostolicam fidem assentiant; nam juxta Apostolum facientes et consentientes par poena com- plectitur, et juxta B. Gelasium omnes complices, sectatores et communieatores damnata semel pra- vitalis pari sorte censentur; et juxta S. Ambrosium , ctatulus de Beringarii damnatione nonnisi appendix erat aut praefatio. Jacturam illius in pravvio monito deploravimus, quod deprehendisse mihi visus sum id eodem codice Weingartensi, in.quo alia pariter Bernaldi lucubrationes superius editze continentur, ubi duo ejusdem argumenti trataetus, reperi, quorum primus sine titulo ineipit : De corpore Domini sic opportune videtur agendum, ete., in quo eadem quoque Berengarii abjuratio exstat : alter vero, seu Questiones de corpore Dom?/ni, prioris nonnisi ^eontinuatio est. Cum vero neuter nomen auctoris praferat, ac insuper a stylo Bernaldi abhorreat, hic inserendos haud duximus, etsi luce publica di- gnos. (1489) De his plura notata supra not. 1474. (1490) Similem phrasim Bernaldi videre passim est in eceteris ejus opusculis. 1459 ORDO RERUM 1460 et alios SS. Patres quemlibet hzretieum esse con- A Ecclesia credendum statuerit. Hoc ergo diligenter stat, quieunque in fidei doctrina sancta Romana Ecclesia diseordat. Est autem in superiori jura- mento quod apostolica et synodalis auctoritas firma- vit, et Beringerio ad satisfaciendum proposuit, satis breviter et distincte comprehensum vel in quo ipse erraverit, vel quid saneta Romana et universalis notare, et notatum diligenter observare debemus, utet nos damnemus quod ipsa damnavit, et recipia- mus quod ipsa recipit; ne nos ipsi jure damnemur si vel haeresi assentire, vel a. sancta Romana Ecclesia quoquo modo dissentire detegimur. ORDO RERUM j QUIE IN HOC TOMO CONTINENTUR. S. GREGORIUS VII PONTIFEX: ROMANUS. PROLOGOMENA. Elogium ex Martyrologio Romano. 9 Legenda ex Breviario Romano. 9 ACTA EX BOLLAND. 1t Commentarius pravius. 11 $ I. — Laudatores et defensores defuncti, Vita a Paulo Bernriedensi scripta, Acta pontificalia triplicia. 11 $ II. — De trauslatione corporis, et cultu B. Grego- rii VII.- 16 $ III. — De monachatu S. Gregorii VII et tempore Prio- ratus Cluniacensis ab eo gesti. 23 $ IV. — Quomodo ordini Vallumbrosano nuper ascriptus sanctus hie est. 29 $ V. — Stemma Sancti Genealogicum ejusque ordinatio episcopalis. . 34 VrTA S. Gregorii auctore Paulo Bernriedensi. 39 Car. I. — Nomen Hildebrandi, et huic conformia ignis miracula circa ipsum ostensa. Acta usque ad annum 1052. $ 39 Car. II. — Miracula et gesta ante papatum. 4A Car. HI. — Electio ad papatum et hanc secuta visio co- lumbz ; morbi divinitus Gregorio immissi et ablati, oegri sanati. 49 Cap. IV. — Gregorii decretales epistole contra Simo- niacos et fornicarios. ; 54 Car. V. — Conjuratio in vitam S. Gregorii. Comprehen- sio et liberatio. 56 Car. VI. — Henrici IV identidem ad vomitum redeun- lis perversitas contra jura ecclesiae. 63 Car. VIL. — Synodus Rom: a Gregorio celebrata contra Henricianum conventiculum Mogunti:z actum. ^ 68 Car. VIIT. — Rex Henricus excommunicatur. Litteroe S. Gregerii ea de re ultionis mox secutee exempla. (74 Car. IX. — Henrici simulata poenitentia. Principum conventus Ulmae. Gregorii ad eos legatio. Cap. X. — Conventus Forchemiensis. Rudolphi regis electio, seditio a Simoniacis et concubinaris excitata. 83 Car. XI. — Gregorius legatos ad schisma imperii ex compromisso tollendum in Germániam dirigit. 87 Car. XII. — Promulgata depositione Henrici et ele- ctione Rudolphi pie moritur Gregorius. 90 Car. XIII. — Exempla eorum qui Gregorii decretis - obedientes vel inobedientes fuere divinitus probata, vel improbata. 95 ACTA PONTIFICALIA. — I. Ex Chironico Berlholdi Cons- tantiensis. 103 CAP. I. — Acta S. Gregorii usque ad annum 1083. 103 Car. II. — Res geste ultimis duobus annis. Obitus, se- . pultüra. 109 II. — Ex libro ms. censuali Centii camerarii. Car. I. — Electio Gregorii; Centii Romani et Guiberti Ravennatis Machinationes punilee; Henrici ad depositio- nem pontificis progressa insolentia castigata. 113 Cap. IIl. — Henrici pervicacia, Rudolphi electio, irriti conatus Gregorii pro pace. 121 Cap. III. — Guiberti antipapae promotio : Henrici fuga ab urbe : Mors Gregorii. 124 II. — Ex ms. nostro De vitispontificum. Car. I. — Acta primo hujus pontificatus quinquennio. 129 Car. II. — Plures synodi reliquo Gregorii pontificatu ab eo habitae. 133 Procemium Mabillonii ad Vitam S. Gregorii] VII. 139 De gestis Gregorii VII contra investituras et Simoniam etpro;celibatu elericorum. — * 147 Vita, electio, Res Gestee S. Gregorii VII. Auctore Onu- phrio Panvino. Wc 149 Constitutiones circà novam Romani pontificis electio- nem. 151 Notitia ex conciliis Mansi, 183 Apologia pro Gregorio VII contra sectarios. 189 Ad librum Pauli Bernriedensis de rebus gestis Grego- rii VII Procemium Jacobi Gretseri. 219 Prolegomena in Vitam Gregorii VII. 223 Excerptum ex Grestseri dissertatione de concilio Wor- matiensi contra Gregorium VII. 229 Excerpta. 281 I. — De juramento quod Henricus IV GregorioVII praestitil . 231 II. — De epistola principum imperii ad Innocentium HI de electione Othonis IV in imperatorem. 233 Dissertatio de officio S. Gregorii VII. 234 Notitia diplomatica. 279 S. GREGORII VII OPERUM PARS PRIMA, — RE- GISTRUM. À LIBER PRIMUS. 285 Erisr. I. — Ad Desiderium abbatem. 285 ErisT. 1I, — Ad Gisulfum principem Salernitanum. — 285 Episr. III. — Ad Guibertum Ravennatem archiepisco- pum. 286 Eri rT, IV. — Ad Beatricem ducissam, Ugonem, ete. 287 Erisr. V. — Ad Rainerium Florentinum episcopum. quu. Episr. VI. — Ad Giraldum Ostiensem episcopum, et Raimbaldum subdiaconum. 288 EpisT. VII. — Ad principes Hispanic. 289 Eprsr. VII. — Ad Ubertum clericum et Albertum dia- conum. - 390 Erisr. IX. — Ad Gottifredum ducem. 291 EprsT. X. — Ad Guidonem Imolensem. 292 EprisT. XI. — Ad Beatricem et Mathildem ejus filiam. 293 Erir. XIL — Ad Gulielmum Papiensem episcopum. 294 Eprr. XHL — Ad Manassem Remensem archiepisco- pum. 295 Errsr. XIV. — Ad Hugonem abbatem Cluniacensem. 296 Erisr. XV. — Ad omnes Christi fideles in Lombardia. 296 ErrsT. XVI. — Ad Giraldum Ostiensem episcopum. 298 Erisr. XVII. — Ad Wratislaum Bohemia ducem. | 299 ErisT, XVIII. — Ad Michaelem imperatorem. 300 Erisr. XIX. — Ad Rodulfum Suevic ducem. 301 Errsr. XX. — Ad Rainaldum episcopum Cumanum. | 302 Erisr. XXI. — Ad Anselmum Lucensem episcopum. 304 Erisr. XXII. — Ad Carthaginenses. 305 Erisr. XXIII. — Ad Cyriacum Carthaginensem épisco- pum. 307 Errsr. XXIV. — Ad Brunonem episcopum Veronensem. 308 Episr. XXV. — Ad Herlembaldum Mediolanensem. | 309 Eris. XXVI. — Adeumdem. 309 ErrsT. XXVII. — Ad Albertum Aquensem episcopum. 310 Epis. XXVIII. — Ad Guillelmum Papiensem episco- pum. 3t Eris. XXIX. — Adjudices Sardinia. 311 Eprsr. XXX. — Gregorii ad Geboardum Salzburgensem 1461 QUAE IN HOC. TOMO CONTINENTUR. 1469 , episcopum. —— 313 LIBER SECUNDUS REGISTRI. z 359 Epigr. XXXI. — Ad Lanfrancum Cantuariorum archi- EprSTOLA PhIMA. — Ad episcopos et abbates Britanniz. episcopum. : ] 314 359 Eprsr, XXXIIL. — Ad Araldum Carnotensium episcopum. EprsT. If. — Ad Isembertum Pictavensem. episcopum. 315 359 Errsr, XXXIIL, — Ad fratres monasterii Beatze Marize. Episr. Ill. — Ad Guillelmum Pictavensem Comitem. 7" zhol b 315 360 Errsr, XXXIV. — Ad. Remedium Linculniensem episco- Errmmr. IV. — Ad Gozelinum archiepiscopum Burdiga- pum. , 1 316 . lensem, 361 Eprsr. XXXV. — Ad Rodericum (Roclenum) Cabilonen- Erisr. V. — Ad episcopos Francorum. 362 sem episcopum. . 317 Epir. VI. — Ad Geboardum Pragensem episcopum. 365 Errr. XXXVI. — Ad Humbertum Lugdunensem epi- Erisr. VII. — Ad Wiratislaum ducem Bohemis. —365 scopum. .— Las 318 EPisT. VIII. — Ad Joannem Moravensem episcopum. 368 Erisr. XXXVII. — Ad Aldilasiam comitissam. 319 Epis, IX. — Ad Beatricem eft ejus filiam Mathildem. Eris, XXXVIII, — Ad Wratislaum ducem Bohemia. 319 Eprrsr. XXXIX. — Ad Wozelinum Magdeburgensem ar- chiepiscopum: et alios. 320 Errsr. XL. — Ad comitissam Mathildem. 321 Episr. XLI. — Ad Orzocor judicem Calaritanum. 322 Errsr. XLII. — Ad Sicardum Aquileiensem archiepisco- pum. 322 É Eprsr. XLIII. — Ad suffraganeos Ecclesioe Mediolanen- is. 323 Epersr. XLIV. — Ad Jerimorum Bragensem episcopum. 324 Erisr. XLV. — Ad Wratislaum ducem Bohemis. |. 325 Eprsr. XLVI. — Ad Guillelmum comitera. Burgundiz, 325 Eprrsr. XLVII. — Ad comitissam Mathildem 326 Erisr. XLVIII. — Ad Hubertum Genuensem episco- pum. 328 Errsr. XLIX. — Ad omnes Christianos. 329 Errr, L. — Ad Beatricem et Mathildem ejus filiam. 329 Errsr. LI. — Ad Arnaldum abbatem S. Severi. 330 Eri. LII. — Ad Manassem archiepiscopum Remen- sem. " 331 Erisr, LIII, — Ad Herimannum Metensem episcopum. ; 332 Erprsr. LIV. — Ad canonicos S, Hilarii. 338 Erir. LV. — Ad suffraganeos Ausciensis Eocclesic. 333 Errsr. LVI. — Ad Rogerium Catalaunensem episco- pum. 334 Epis. LVII. — Ad Guillelmum Papensem episcopum. 334 Eprsr. LVIII. — Ad Geusam ducem Hungarorum. 336 ErtsTr, LIX. — Ad Ottonem et Chuondarum fratres. 336 Errsr. LX. — Ad Sigifredum Moguntinum episcopum. " 336 Eprisr. LXI. — Ad Wratislaum ducem Bohemio. 337 Epis. LXII. — Ad Hugonem abbatem OCluniacensem. 338 Errsr, LXIII. — Ad Sancium regem Aragonis. 339 .Errr. LXIV. — Ad Alphonsum Castelle et. Saneium . Aragonie reges. 339 EpisT. LX V.. — Ad Raguseos. 340 Errsr, LXVI. — Ad monachos S, Quirici, etc. 341 Errsv, LXVII.. — Ad Giraldum Sistaricensem episco- pum, |. t 342 Eprrr. LXVIII. — Ad Froterium Nemausensem episco- pum. 342 Errsr. LXIX. — Ad Guillelmum Biensem comitem, 343 ErisT. LXX. — Ad Guillelmum regem Anglorum. | 344 Erisr, LXXL —. Ad Mathildem reginam Anglorum. 345 Erisr. LX XII. — Ad Gotefredum ducem. 346 ErmTr. LXXIII. — Ad Isembertum Pictavensem episco- pum. 346 Errsr. LXXIV. — Ad Belvacenses. 347 ErrT. LXXV. — Ad Philippum I regem Francorum. 348 Eprsr. LXXVI. — Ad Humbertum Lugdunensem episco- pum. 349 Erisr, LXXVII. — Ad Beatricem et ejus filiam Mathil- dem. 349 DE EPpisT. LXXVIII. — Ad Wratislaum Bohemorum ducem. . 351 Erisr. LXXIX. — Ad Annomen Coloniensem archi- episcopum. 352 Erisr. LXXX. — Ad Anicienses. 352 Eri. LXXXI. — Ad Udonem Trevirensem archiepi- 8Scopum, 353 Episr. LXXXII. — Ad universos Christianos. 354 Epis. LXXXIIIL. — Ad Alphonsum regem Castella. 355 Errsr. LXXXIV. — Ad Herimannum episcopum Ban- bergensem. 356 EpiST, LXXXV. — Ad Agnetem imperatricem. 357 369 Ermr. X. — Ad Udonem Treverensem archiepisco- pum. 370 Erisr. XI. — Ad Albertum comitem et ejus uxorem. 371 Ewisr, XII. — Ad Halberstadensem episcopum. 372 EPrsr. XIII, — Ad Salomonem regem Hungarorum. | 373 Evrsr. XIV. — Ad Guarnerium | Argentinensem et Bur- chardum Basileensem episcopos. 374 Episr. XV. — Ad Humbertum archiepiscopum Lugdu- nensem et cieteros. 375 Epis. XVI, — Ad Richerium Senonensem archiepi- Scopum. 375 Erisr. XVII. — Ad Sigebaldum abbatem. 375 Eprsr, XVIII, — Ad Guillelmum comitem Pictavensem. 376 Eri T. XIX. — Ad Richardum Bituricensem archiepi- scopum, 377 Érrr. XX. — Ad Richerium Senonensem archiepisco- pum. 377 Erisr. XXI. — Ad Abbatem Bellilogensem. 378 Erisr XXII. — Ad Hugonem de Sancta Maura. 378 Erisr. XXIII. — Ad Isembertum Pictavensem episco- pum. 379 Eprisr. XXIV. — Ad Gozelinum Burdigalensem archi- episcopum et Guillelmum ducem Aquitaniz. 379 Episr. XXV. — Ad Annonem Coloniensem archiepisco- purn. 380 Epis, XXVI. — Ad Dionysium Placentinum episco- pur, ! 381 Eris. XXVII. — Ad monachos monasterii S. Savini. - 382 Eprisr. XXVIII. — Ad Lemarum Bremensem archi- episcopum. f 382 Err$r. XXIX. — Ad Sigefredum Moguntinum archiepi- scopum. 383 Epr. XXX. — Ad Henricum regem Romanorum. 384 ErrsT. XXXI. — Ad eumdem. , 835 Episr. XXXII. — Ad Manassem Remensem archiepisco- pum. .387 Episr. XXXIII. — Ad Cuniperlum Taurinensem ud pum; 8 Eprsr. XXXIV. — Ad Rainerium. 22.353 Epr. XXXV. — Ad Guillelmum Papiensem episco- pum. 389 Eprsr, XXXVI. — Ad comitissam Mathildem. 389 Krrr. XXXVII. — Ad universos fideles. 390 ErrmT. XXXVII, — Ad Ubertum comitem et clerum Firmanum. 390 Epis. XXXIX. — Ad ducem et populum OU gpa gun 91 Erisr. XL. — Ad universos fideles. 392 Episr. XLI. — Ad Feretranos et Eugubinos. 393 Eprsr. XLII, — Ad Guibertum archiepiscopum Raven- natem. 394 Erisr, XLIII. — Ad Hugonem Diensem episcopum, 394 Erisr. XLIV. — Ad Judith Hungarornm reginam. 394 Eprsr, XLV, — Ad Rodulphum Suevio et Berthulphum Carentanum duces. 396 Errsr. XLVI. — Ad Gepitium et Maurum abbates. 397 Erisr, XLVII. — Ad Rainerium. 398 Erisr, XLVIH. — Ad Gepitium et Maurum abbates. 399 Errr. XLIX. — Ad Hugonem abbatem Ufuniacansem, 401 Eprsr. L. — Ad Sancium regem Aragonia. 401 Erisr. LI. — Ad Suenum regem Danorum, — 402 Errsr. LIL, — Ad Leuraldum (Euraldum) clericum Au- reliacensem. 403 ErrsT. LIII. — (Anno 1075). 405 ErrisT. LIV. — Ad Placentinos. 406 Eeisr. LV. — Ad Laudenses. 407 Esrsr. LVI, — Ad Manassem Remensem archiepisco- 1463 pum. 408 Eris. LVII. — Ad Fesulanos. 409 Errsr. LVÍIII. — Ad Manassem Remensem archiepisco- pum. 410 Errsr. LIX. — Ad Monachos Romanenses. 411 Eprsr. LX. — Ad Ottonem Constantiensem episcopum. 412 Erisr. LXI. — Ad Dietwinum episcopum Leodiensem. 412 Eprsr, LXII. — Ad Sichardum episcopum Aquileiensem. : 413 Evrrsr. LXIII. — Ad Geusam Hungarie ducem. 414 Eprsr. LXIV. — Ad Ivonem abbatem S. Dionysii. 415 ErisT. LXV. — Ad monachos S. Dionysii. 415 Epir. LXVI. — Ad Burchardum Alberstadiensem epi- scopum. 416 Errsr. LXVII. — Ad Annonem Coloniensem archiepi- scopum. 417 Eprrv. LXVIII. — Ad Wezelinum archiepiscopum Mag- deburgensem. 418 Errmr. LXIX. — Ad Cunibertum episcopum Taurinen- sem. 419 Erisr. LXX. — Ad Geusam Hungaria ducem. 421 ErrsrT. LXXI. — Ad Wratislaum Bohemorum ducem. 422 Erir. LXXII. — Ad Bohemos. 429 Eri. LXXIII — Ad Boleslaum Polonorum ducem. 423 Eris. LXXIV. — Ad Demetrium regem Russorum. 425 ErrsrT. LXXV. — Ad Suenium regem Danorum. 426 Erisr. LXXVI. — Ad Bambergenses. 427 Eri. LXXVII. — Ad Geboardum Saltzburgensem ar- chiepiscopum. 428 LIBER TERTIUS REGISTRI. 428 ErisTOLA PRIMA. — Ad Bambergenses. 498 Eprmr. II. — Ad Sigefridum Moguntinum archiepisco- pum. 429 Errsr. III. — Ad Henricum regem Romanorum. 430 Errsr. IV. — Ad Sigefridum Moguntinum archiepisco- pum. 4931 Errisr. V, — Ad Beatricem et Mathildem ejus filiam. 433 EprsT. VI. — Ad universos Christianos. 434 Eersr. VII. — Ad Henrieum regem Romanorum. — 435 Eprrsr. VIII. — Ad Tedaldum clericum Mediolanensem. 436 Eri. IX. — Ad suffraganeos Ecclesie Mediolanensis. 438 Eris. X. — Ad Henricum regem Romanorum. — 438 Errr. XI. — Ad Arnaldum episcopum Acheruntinum. 442 Erpmr. XII. — Ad Udonem, Theodoricum et Heriman- num episcopos. 443 Eprsr. XIII. — Ad Rosellanos. 444 Erisr. XIV. — Ad Dominicum patriarcham Gradensem. 444 Epis. XV. — Ad Wifredum Mediolanensem militem, 445 Eprr. XVI. — Ad Richerium archiepiscopum Senonen- sem. : 446 Eris. XVII; — Ad Rainerium episcopum Aurelianen- sem. 447 Eprsr. XVIII. — Ad Simeonem episcopum in Hispania. 448 Eri. XIX. — Ad Cyriacum Carthaginensem archi- episcopum. 449 Erisr. XX. — Ad Hipponenses, 449 Episr, XXI. — Ad Anzir regem Mauritanie, 4950 LIBER QUARTUS REGISTRI. 451 ErrsTOLA PRIMA, — Ad universos Christianos. 451 Eprsr, II. — Ad Herimanum episcopum Metensem. 453 Eprsr, ]II. — Ad Germanos. 456 Erisr. IV. — Ad Dolenses. 458 Erisr. V. — Ad episcopos Britanni;:e Armorico, — 458 Errr. Vl. — Ad Henricum Leodiensem episcopum. 460 Epis. VII. — Ad Henricum, Ardericum et Wifredum. 461 Episr. VIII. — Ad episcopos Tuscis. 461 EprrsT. ]JX, — Ad Richerium archiepiscopum Senonen- sem. 462 Eris, X. — Ad Adilam Flandri: comitissam. 464 Epis, XI. — Ad Robertum Flandrie comitem. 464 Errsr, XII. — Ad Germanos, 465 Eris. XIII. — Ad Rodulphum archiepiscopum Turo- nensem. 467 ORDO RERUM 1464 Errsr. XIV. — Ad Carnotenses. r 467 Epi. XV. — Ad Richerium archiepiscopum UNE sem. : Eprsr. XVI. — Ad clericos Romanenses. 469 Erisr. XVII. — Ad Willelmum regem Anglorum. 470 Eprsr. XVIII, — Ad canonicos Anicienses. 471 Erisr. XIX. — Ad Galliarum episcopos. 472 ErisT. XX. — Ad Josfredum episcopum Porisis ne Erisr. XXI. — Ad Herimannum episcopum Met Erisr. XXII. — Ad Hugonem episcopum Diensem. 476 Eprrsr. XXIII. — Ad Bernardum diaconum et Bernar- dum abbatem. 478 Erisr. XXIV. — Ad Germanos. 479 Epis. XXV. — Ad Nehennam archiepiscopum Strigo- niensem. 481 Erisr. XXVI. — Ad Dominicum patriarcham Gradensem et cieteros episcopos Venetize. . 482 Eris. XXVII, — Ad Dominicum Sylvium ducem ef po- pulum Venetize. 483 Errsr. XXVII. — Ad Hispanos. 484 LIBER QUINTUS REGISTRI. 487 EPISTOLA PRIMA. — Ad canonicos S. Martini Lucensis. 487 Erisr. lI. — Ad episcopos et clericos Corsice. 488 Eprsr. IIT. — Ad Rodulphum et Rainerum episcopos. 488 Erisr. IV. — Ad Corsos. 489 Erisr. V. — Ad Aquileienses- . 490 Errsr. VI. — Ad suffraganeos Ecclesi Aquileiensis. 491 Eprsr. VII. — Ad Udonem Trevirensem et suffraganeos. 492 Errr. VIII. — Ad Richerium, Richardum, et eorum suffraganeos. 493 Errsr. IX. — Ad Rainerium episcopum Aurelianensem. 494 Errisr. X. — Ad regem Dania. 495 Erisr. XI. — Ad Hugonem Diensem episcopum. —— 497 Erisr. XII. — Ad Michaelem regem Sclavorum. 498 Erisr, XIII. — Ad Guibertum Ravennatem archiepisco- pum. 498 Erisr. XIV. — Ad Aurelianenses. 499 Erisr. XV. — Ad Germanos. 500 Errsr. XVI. — Ad Udonem Trevirensem. 501 Eprisr, XVII. — (Anno 1078). 502 Eprsr. XVIII. — Ad episcopum Spirensem. 504 Eprsr. XIX. — Ad Guillelmum regem Anglorum. — 504 Errr. XX. — Ad Rainerium Aurelianensem episco- pum. 505 Episr. XXI. — Ad Hugonem abbatem Cluniacensem. 506 Erisr. XXII. —— Ad Hubertum et Teuzonem. 507 Episr. XXIII. — Ad Gausfredum et alterum Gausfredum comites. 508 LIBER SEXTUS REGISTRI. 508 EPisrOLA PRIMA. — Ad Germanos, ij 508 Episr. II. — Ad Manassem Remensem archiepiscopum 510 Errsr. I1. — Ad Hugonem episcopum Diensem. — 512 Erisr. IV. — Ad Henricum Leodiensem episcopum. 513 Eprsr. V. — Ad Herimannum Metensem episcopum. 514 Erisr. VI. — (Anno 1078). 515 Erisr. VII. — Àd Hugonem Diensem episcopum. 516 Erisr. VIII. — Ad Hubertum, Widonem et Hugonem. 516 ErrsT. IX. — Ad canonicos Eeclesi:&e Tarvennensis. 517 Errsr. X. — Ad Ravennates. 518 Epeisr. XI. — Ad clericos S. Martini Lucensis. 519 Erisr. XII. — Ad Landulphum episcopum Pisanum. 520 Erisr. XIII. — Ad Olavum Novergie regem. 521 Errsr. XIV. — Ad Welfonem ducem. 523 Errsr. XV. — Ad monachos Massilienses. 524 Episr. XVI. — Ad Berengarium Gerundensem episco- pum. 555 Erisr. XVII. — Ad abbatem Cluniacensem. 526 Erisr. XVIII. — Ad Evrardum episcopum Parmensem. 527 Erisr. XIX. — Ad Harremanum Uldericum. 528 Eprsr. XX. — Ad Centullum comitem. 528 Episr. XXI. — Ad Arelatenses. 529 Errr. XXII. — Ad comitissam Mathildem. 530 Eris. XXIII. — Ad Aarelianenses. 530 Eris. XXIV. — Ad Amatum episcopum Florensem. 531 EprisT. XXV. — Ad Arnaldum abbatem S. Severi. 532 EprisT. XXVI. — Ad Fulcardum. 532 Episr. XXVII. — Ad monachos Dolensis monasterii, 533 Erisr. XXVIII. — Ad nobiles Bituricenses. 533 i405 QU/E IN HOC TOMO CONTINENTUR. 1466 Erisr. XXIX. — Ad Ladislaum Hungarorum regem. 534 — pem Salernitanum, 602 ErrsT. XXX. — Ad Lanfrancum archiepiscopum Can- LIBER NONUS REGISTRI. 603 Luariensem. 535 EPISTOLA PRIMA. — Ad archiepiscopum Rothomagensem. Errsr, XXXI. — Ad incolas Provincic. 536 603 Eris. XXXII. — Ad Isembertum episcopum Picta- Errsr, IT. — Ad Alphonsum regem Castella, 604 vensem. 537 Errsr. III. — Ad episcopum Pataviensem et abbatem Eri, XXXIII. — Ad Hugonem abbatem Cluniacensem. ^ Hirsaugiensem. 606 537 Eris, IV. — Ad abbatem Cassinensem. 609 Eris, XXXIV. — Ad Gebuinum archiepiscopum Lugdu- Ensr. V. — Ad Hugonem Diensem episcopum. 610 nensem. 538 Eprsr. VI. — Ad abbatem Massiliensem. 611 Erisr. XXXV. — Ad Rothomagensem, Turonensem et Eris. VII. — Ad universos Chrislianos. 612 Senonensem archiepiscopos. 539 Errsr. VIII. — Ad Venetos. 613 Erisr. XXXVI. — Ad canonicos Lugdunenses. 540 Epr$T. IX. — Ad comitem quemdam. 613 Erisr. XXXVII. — Ad Jordanum principem Capuanum. Epis. X. — Ad episcopum Pataviensem. 614 541 Ervisr. XI. — Ad Desiderium abbatem Cassinensem. Epis. XXXVIII. — Ad Henricum episcopum Aquileien- vim 615 sem. 542 Errsr. XII. — Ad Valvenses. 616 Episr. XXXIX. — Ad Rainaldum episcopum Cumanum. Eris. XIII. — Ad Robertum-comitem Flandric. ^ 616 544 — Errisr. XIV. — Ad reges Wisigothorum. 617 Eris. XL. — Ad Bosonem. 544 Errsr. XV. — Ad Hugonem Diensem episcopum. — 618 LIBER SEPTIMUS REGISTRI. 545 Episr, XVI. — Ad clerum et populum Carnotensem, 619 ErtisTOLA PRiMA. — Ad Hubertum subdiaconum. 545 Errsr. XVII. — Ad Robertum ducem. 619 Errsr. IT. — Ad Lucenses. 546 E»isT. XVIII. — (Anno 1081). 620 EvrsT. IIl, — Ad Germanos. 547 Errsr. XIX. — Ad archiepiscopum Lugdunensem. 621 Eprrsr. IV. — Ad Wezelinum. 548 EpiST. XX. — Ad episcopum Cantuariensem. 621 EPisT. V. — Ad Aconium regem Danorum. 548 Eris. XXT. — Ad universos fideles. 622. Erisr. VI. — Ad Alphonsum regem Castello. 549 Episr. XXII. — Ad comitem Andegavensem. 623 ErrsT. VII. — Ad Richardum cardinalem. 551 Eris. XXIII. — Ad Turonenses et Andegavenses. 624 Eris. VIII. — Ad monachos Massilienses. 551 Episr. XXIV. — Ad Robertum comitem. 625 ErisT. IX. — Ad Astensem, Taurinensem et Aquen- Errsr. XXV. — Ad archiepiscopum Capuanum et cze- sem episcopos. 552 teros. 626 Eris. X. — Ad universos Britannos. 553 Erisr. XXVI. — Ad archiepiscopum Neapolitanum, 627 Eprsr. XI. — Ad Uratislaum Bohemorum regem. 554 Eris, XXVII. — Ad Herimannum cardinalem. — 627 Errsr. XII. — Ad Manassem archiepiscopum Remen- Errs. XXVIII. — Ad universos fideles. 628 sem. 555 Epist, XXIX. — Ad abbatem Massiliensem. 629 Ertsr. XIIf. — Ad Theodorum Virdunensem episco- opist. XXX. — Ad milites Tervannenses. 630 pum. 557 Errr. XXXT. — (Anno 1081). 632 Eris. XIV. — Ad Henricum Leodicensem episcopum. Eris. XXXII. — Ad archiepiscopum Lugdunensem. 633 558 Errsr. XXXIII. — Ad Robertum comitem Flandrio, 634 Eris. XV. — Ad Britannos et Turonenses. 558 Emir. XXXIV. — Ad Flandrenses. 635 Erisr. XVI, — Ad Hubertum episcopum Tervannen- (In. exemplari liber decimus vacal.) sium. 559 LIBER UNDECIMUS REGISTRI. 641 ErisT.. XVII- — Ad Dolenses monachos. 560 EriSTOLA PRIMA. — Ad Robertum comitem Flandrio. 641 Errr. XVIII. — Ad Willelmum Auxiensem archiepi- Erisr, II. — Ad Guillelmum regem Anglorum. 641 scopum. -^ 501. OPERUM PARS SECUNDA. — EPISTOLAE EX- CU A Ad Bituricenses, Narbonenses et Lio a TRA REGISTRUM VAGANTES. EPisT. XX. — Ad Manassem archiepiscopum Remensem. I, — Epistola ad Lanfranchum, Cantuariensem episco- 563 pum, De difficultatibus regiminis apostolatus. 643 Erisr. XXI. — Ad Aconum regem Danorum. 563 II. — Epistola ad monachos Vallis Umbrosz, 644 ErisT. XXII. — Ad Arnoldum Cenomanensem episcopum. HI. — Epistola ad Sancium regem Aragonensium et 565 X Pampilonensium. 645 Eris. XXIII. — Ad Guillelmum regem Anglorum. 565 IV. — Epistola ad Ottonem episcopum Constantiensem. Erisr. XXIV. — Ad Willelmum abbatem Hirsaugien- 645 sem. 567 V. — Privilegium pro eremo Camaldulensi, 646 — Erisr. XXV. — Ad Guillelmum regem Anglorum. 568 VI. — Ecclesi? Bononiensis possessiones petente Lam- Errsr. XXV1. — Ad Mathildem reginam Anglorum. 569 ^ berlo episcopo confirmat. 648 Eersr. XXVII. Ad Robertum regis Anglorum filiam. VII. — Gregorius omnes abbates et. praelatos per Gal- 570 ias constitutos hortatur ut ecclesiarum B. Petro stipen- Errsr. XXVIII. — Ad episcopum Beneventanum. 570 diariarum census pensitent Hugoni episcopo Diensi cui LIBER OCTAVUS REGISTRI. ; 571 vices suas commissas nuntiat. 650 EPISTOLA PRIMA. — Ad Synnadensem bipes qoo VIII. — Epistola ad clerum et populum Matisconensem. 571 651 EpisT. IT. — Ad Hugonem abbatem Cluniacensem. | 575 IX, — Epistola ad canonicos S. Hilarii Pictaviensis. 652 EpisT. III. — Ad Alphonsum Castelli? regem. 577 X. — Privilegium pro monasterio SS. Petri et Huberti - Episr. IV. — Ad Richardum. 578 X Andaginensis. 653 Epis. V. — Ad episcopos Apulic et Calabria. 578 XI. — Epistola ad Tierneum vice-comitem. 653 Erisr. VI. — Ad eosdem. 580 XII. — Epistola ad Ottonem Constantiensem episco- Errsv. VII. — Ad universos fideles; 581 — pum. 654 Errsr. VIII. — Ad Alphanum episcopum Salernitanum. XIIf. — Epistolà a4 clericos et laicos Constantiensis ; 581 . episcopatus. 656 EvrisT, IX, — Ad Germanos. 582 XIV. — Epistola ad Germanos. 657 EPIST. X. — Ad Orzoccum judicem Calaritanum. | 583 XV. — Ad canonicos Ecclesice Belvacensis, 658 Eprsr. XI — Ad regem Suecio. ^ 584 XVI. — Declaratio canonizationis Heriberti Coloniensis Eprsr. XII. — Ad Firmanos, Ravennates et Tuscos. 585 Ecclesi» archiepiscopi. 658 Errsr. XIII. — Ad Ravennates. 586 XVII. — Monasterii S. Mari: Virginis (constructi iri Eris, XIV. — Ad Ravennates, Firmanos et Spoletinos. Sen qui dicitur Banza), possessiones et privilegia confir- 587 mat. 659 Epis. XV. — Ad Valvenses. 588 XVIII. — Bulla pro monasterio Pataviensi. 659 Errsr. XVI. — (Anno 1080). 589 XIX. — Epistola ad Liprandum sacerdotem. 660 Erisr. XVII. — Ad clerum et populum Remensem. 590 XX. — Privilegium pro monesterio Cluniacensi. — 661 Errsr. XVIII. — Ad Hebolum comitem. 591 XXI. — Privilegium pro monasterio novo in suburbio Eprsv. XIX. — Ad suffraganeos Ecclesi: Remensis, 592 Pictavicensi. 1 606 Eprsr. XX. — Ad Philippum regem Francorum. — 593 XXII. — Privilegium per quod monasterium Gigniacense Errr. XXI. — Ad Herimanum episcopum Metensem. commitit regendum $. Hugoni. 667 594 XXIII. — Monasterii S. Petri Condomiensis possessio- Errsr, XXII. — Ad A... filiam. 602. nes confirmat. 668 XXIV. — Suscipit monasterium Fontis Avellanae sub Erisr, XXII. — Ad episcopum Albanensem et princi- 1467 ORDO. RERUM 1468 sua protectione. à 669 LXXII. — Privilegium ad. Almodum abbatem Rotho- XXV. — Epistola ad Henricum episcopum "Tridenti- ^ nensem. ; i 716 num. 670 LXXIII. — Bulla pro monasterio S. Petri Juncellensis. XXVI. — Epistola ad Germanos. 671 ; ELA XXVII. — Epistola ad omnes episcopos, abbates, caete- LXXIV. — Privilegium pro monasterio S. Benedicti. rosque fideles. 674 i 718 XXVIII — Epistola ad Willelmum regem Anglorum. | - LXXV. —- Privilegia ecclesie S. Audomari in Arthesia 674 . Roberto Flandric comite postulante confirmat. 719 XXIX. — Bulla pro ecclesia S. Auberti Cameracersis, LXXVI. Bulla pro monasterio Cavensi S. Trinitatis. 721 675 LXXVII. — Epistola ad Letum abbatem S. Michaelis XXX. — Epistola ad Germanos. 676 X in Passiniano. 721 XXXI. — Epistola ad Germanos. 677 LXXVIII. — Privilegium pro ecclesia S. Pauli Romse, XXXII. — Cathedram ecclesiam Florentinam tuendam * 22. suscipit, bonaque ejus confirmat, petente Ragnerio epi- LXXIX. — Privilegium pro ecclesia S. Audomari. 728 scopo. ; 677 LXXX. — Altmanno episcopo Passaviensi epistolam XXXIII. — Epistola ad archiepiscopos, episcopos, duces, ^ millitin qua ei rigorem canonum pro tempore flecti per- comites, ceterosque principes cum omni populo regni — mittit. . 129 Tentonicorum. 679 LXXXI. —. Privilegium. pro. monasterio Vindocinensi. XXXIV. — Epistola ad omnes archiepiscopos, episco- 729 pos, abbates, reges, principes, clericos et laicos in Nar- bonensi Gallia, Guasconia et Hispania regione constitutos, quando Amatum Oloronensem episcopum S. R. E. legatum misit in Galliam et Hispaniam. 681 XXXV. — Monasterium S. Michaelis Pisenum tuendum suscipit et ejus bona ac jura confirmat. ... 681 XXXVI. — Privilegium pro monasterio S. Salvatoris Septimiani. 682 XXXVII. — Privilegium pro monasterio S. Crucis Kimperligiensis. 684 XXXVIII. — Privilegium pro monasterio S. Benigni Divionensis. 685 XXXIX. — Epistola ad Gallos. 687 XL. — Privilegium pro Casinensi cenobio. : 688 XLI. — Liltere commendatiti:e datze Berengario post concilium Romanum. 689 XLII. — Epistola ad Germanos. 690 XLIII. — Epistola ad. Rodulfum regem. 690 XLIV. — Epistola ad Rodulfum regem et Saxones. 691 XLV. — Epistola ad omnes fideles per Teutonicum et Jtalicüm regnum. 692 XLVI. — Epistola ad monachos Casinenses. ^^ 692 XLVII. — Epistola. ad monachos Casinenses. 693 XLVIII. — Epistola ad Petrum Albanensem et Odelri- cum Patavinum. 694 XLIX. — Epistola ad Hugonem episcopum Diensem. 251, 695 L. — Epistola ad Anselmum monasterii Beccensis -abbatem. . 696 LI. — Epistola ad Henricum episcopum Leodicensem. 697 LII. — Epistola ad Aymericum vicecomitem et Narbo- nenses. 697 LIII. — Epistola ad Rodulfura archiepiscopum Turo- nensem et Eusebium episcopum Andegavensem. - 698 Liv, — Privilegiam pro monasterio S. Zenonis Pisano. 698 LV. — Epistola ad Landricum Matisconensem episco- pum. 699 LVI. — Epistola ad canonicos S. Martini Turonensis. 700 .LVIT. — Epistola ad Richardum Ecclesi:e Romane car- dinalem et abbatem Massiliensem. 701 .LVHI. — Epistola Ugoni Diensis ecclesi? episcopo et Richardo Massiliensi cardinalibus. à . 701 LIX. — Epistola ad clerum, Aymericum vice-comitem et universum populum Narbonensem. 701 , LX. — Confirmat omnia privilegia Panormitance ecc/e- sie. 702 LXI. — Privilegium pro ecclesia S. Quintini, 704 LXII, — Bulle pro monasterio S. Maria Pinerolensis. : 705 LXII. — Epistola ad monachos Conchenses et Figia- censes, 707 LXIV. — Epistola ad omnes fideles. 708 LXV. — Privilegium pro ecclesia S. Sophize Beneven- tana. 710 LXVI. — Epistola ad Altmannum episcopum Passavien- sem. 713 LXVII. — Epistola ad Altmannum. 713 LXVIII. — Epistola ad episcopum Rothomagensem. 713 LXIX. — Epistola ad Wimundum episcopum Aversa- num. 718 LXX. — Epistola ad episcopos Hispanos. 713 LXXI. — Privilegium confirmationis bonorum immuni- fatumque monasterii Hirsaugiensis quod sub apostolica sedis: protectione recipitur, injuncto onere annui census, 714 LXXXII. — Confirmatio primatus Ecclesie Viennensis, et concessio privilegiorum, confirmatis iis. quce a praede- cessoribus pontificibus eidem concessa sunt. 731 LXXXIII. — Epistola Gregorii VII ad clerum et popu- lum Viennensis Ecclesic. s 732 EPISTOLAE DIVERSORUM AD GREGORIUM VII. I. — Lanfranci àrchiepiscopi Cantuariensis ad Hilde- brandum Romance. Ecclesice archidiaconum. 733 Ir. — Hildebrandi ad Lanfrancum. 734 III. — Lanfranci ad Gregorium VII. 735 . IV. — Sigefridi^ Moguntini episcopi ad Hildebrandum Romane Ecclesice archidiaconum epistola. . 735 V. — Sigefridi Moguntini archiepiscopi ad Grego- rium VII epistola, Hd 736 VI. — Epistola Sigefredi ad Gregorium VII.' 738 VII. — Ejusdem ad eumdem. 740 VII srs. — Epistola Manasse Remorum archiepiscopi ad Gregorium VII. 741 VII. — Epistola Hugonis Diensis episcopi ad Papam. 7 44 IX, — Epistola Saxonum ad Gregorium VIT. . ^ 745 X. — Saxonum Ródulpho faventium ad Gregorium epi- Stola. 746 XI. Willelmi regis Anglorum ad Gregorium: VII. ' 748 XII. — Jusjurandum Roberti dicti Carnotensis episcopi, cujus meminit Gregorius VII. , «MEAS GREGORII. PAPZE DECRETUM. 750 $. GREGORII VII OPERUM PARS TERTIA. — CONCILIA ROMANA. - Concilium Romanum I, pro: reformando Ecclesie statu. Anno Domini 1074. y rod 750 Concilium Romanum II, pro reformanda Ecclesia. — 787 Concilium Romanum III, quo Henricus rex Germanie, Sigefridus Moguntinus, Willelmus Trajectensis, et .Ro- bertus Bambergensis episcopi excommunicantur, anno Domini 1077. D 789 Concilium Romanum IV, in quo Gilbertus Ravennas, Tebaldus Mediolanensis, aliique. plures episcopi exeom- municantur, anno Domini 1078. 796 Concilium Romanum V, pro restauratione S. Ecclesice, anno Domini 1078. : |... 800 Concilium. Romanuni. VI, jin quo Berengarius s:pe ad poenitentiam vocatus, sdepiusque relapsus, haeresim suam iterum abjuravit, fidemque catholicam professus fuit, anno Domini 1079. 4 809 Concilium Romanum VII, in quo regnum. Gefmanise Henrico abrogatum, collatum fuit Rodulpho, ea constitu- lione addita, ne deinceps investitur:e beneficiorum a laicis conferantur vel accipiantur, anno Domini 1080. 814 Concilium Romanum VIII, in causa Henrici regis et episcoporum quorumdam, anno Domini 1081. 820 Concilium Romanum IX, anno Domini 1083." 821 Concilium Romanum X, quo Guibertus antipapa et heresiarcha atque Henricus pseudoimperator; cum om- nibus suis fautoribus, excommunicatur, anno Domini 1084. 821 AD OPERA S. GREGORTI APPENDICES. APPENDIX PRIMA, — OPERA A NONNULLIS S. GREGORIO ASCRIPTA. .828 I. — Commentarius in vir psalmos peenitentiales, — 823 II. — Fragmentum expositionis in Mattheum, ' 823 APPENDIX SECUNDA. — WIBERTUS ANTIPAPA (CLEMENS III). . Noticia historica, í 826 Notitia. diplomatica. 827 Wiberti antipapc epistole et privilegia. ' 827 .1. — Canonicorum Veronensium possessiones et. privile- gia confirmat. 821 1469 II. — Litterze Clementis III antipap:e ad omnes fideles. Ordinem sessionis inter. episcopos concilio assidentes sta- tuit. 828 III. — Ravennatis Ecclesie privilegia a Wiberto antipapa, qui Clemens appellari volebat, confirmantur. 830 IV. — Clementis III antipape epistola ad Wratizlaum pri- mum ducem, postea regem Bohemic hortatur ad solven- dam sedi Romane oblationem et ad cujusdam ad episcopa- tum promotionem. 831 V. — Clementis III antipapa et concilii Romani synodica ad clerum universum. 832 VI. — Wilberti epistola ad O. Ostiensem. 836 VII. — Privilegium Clementis III pro Parthenone B. Pe- tri Palavini. 838 VII. — Clementis III, sive Guiberti pseudopapae bulla, qua canonicis ecclesie Regiensis omnia illorum bona et jura confirmat. 839 IX. — Clementis HI epistola ad Ruithardum archiepisco- pum. Moguntinum. : 841 X. — Clementis III epistola ad Rotbertum Bambergensem episcopum. 841 XI. — Clemens III preeposito et universo clero Mogun- lino scribit de Ruthardi archiepiscopi criminibus. 842 APPENDIX TERTIA, — VETERA MONUMENTA CONTRA SCHISMA- TICOS. 844 — Epistola nuncupatoria. 844 S. Gebhardi archiepiscopi Salisburgensis epistola ad Hermannum episcopum Metensem pro Gregorio VII. |.848 Epistola S. Gebhardi ad Hermannum. 848 Vita et res gesto S. Altmanni episcopi .Paássaviensis. 867 Incipit prologus. : 867 Incipit Vita. . : 869 Vita B. Tiemonis archiepiscopi Salisburgensis. 893 Incipit passio S. Tiemonis episcopi. 895 Vita S. Anselmi episcopi Lucensis. . 903 :: Constantini Cajetani animadyersio in Vitam S. Anselmi T7 1 , 551905 Vita S. Anselmi. Kit 908 Vita -comitissee Mathildis. : 939 In Donizonis poema de vita comitissee Mathildis. . .941 Prefatio Ludovici Antonii Muratorii. 941 Leibnitii monitum. idino947 Incipit epistola yitee Mathildis. 949 Capitula. 951 Incipiunt capitula primi libri. 951 I. — Narrat Canossa qui fuerint, qui eam cdificaverint, et a quibus regibus obsessa fuerit, et qualiter eum grandi victoria evaserit. e 957 Il. — Refert Canossa amorem Actonis erga se, et quomodo acquisivit idem Acto corpora Victoris et Corone, et S. Apollonium episcopum et confessorem. 966 IHI. — Qu: et qualis fuit uxor Actonis, et quot filios ha- buit, et quod filius ejus Teutaldus princeps exstitit post ipsum, et quod idem Teutaldus :edificavit monasterium illud, quod est inter Padum et Larionem. 967 . IY. — De tribus filiis Teutaldi, et uxore ejus. 967 V. — De episcopo Aretinv urbis, qui fuit frater Bonifa- ciis «ior 968 VI. — Quod nonnulli marchiones Longobardice studuerunt separare Chonradum a Bonifacio, et quod Bonifacius duxit uxorem comitissam Richildam; et de magno bello, quod tota Longobardia fecit cum Bonifacio et Chonrado apud Curaliolum , qui est prope Reginam. urbem. :969 VII. — Quod marchiones sepulti sunt apud Canossam. : ] 971 . VIII. — Cujus stature et cujus qualitatis exstitit Boni- facius, et quid de ipso sybilla prophetizavit, 971 IX. — Cum quanta gloria et honore duxit dux et mar- chio Bonifacias illustrem ducatricem Beatricem. 971 X. — Quod rex Chonradus Parmam vicit adjutus a Bonifa- cio, et quod idem rex idemque marchio juramento fc.- derati sunt. — 974 XI. — Quid egit Bonifacius in Burgundiam eundo et redeundo. » 976 XII. — De aceto quod marchio Bonifacius transmisit Henrico regi secundo, et de grandi dono quod quidam servus ejus dedit eidem regi. 978 XIII. — Quod aliquando in consilio suo, aliquando oc- casione vigilie noctis, Henricus secundus rex tentavit ca- pere Bonifacium. 979 XIV. — Quod Bonifacius studiosus fuit in divinis rebus. 980 XV. — Quod a regibus Teutonicis venit mos venun- dandi ecclesias, et quod Bonifacius acceptavit inde poni- tentiam a sancto Guidone abbate. 981 XVI. — Urbana altercatio inter Canossam et Mantuam QU/E IN HOC. TOMO CONTINENTUR. rarite. 1470 de corpore ducis ef, marchionis Bonifacii. 982 XVII. — Quot annis vixit Beatrix post Bonifacium, et quam prudenter omnia rexit. 988 XVIII. — Quod secundus Henrieus tempore Beatricis mortuus est, et quod tertius Henricus cum papa Alexan- dro II. nimie discordatus est. 989 XIX. — Quod post: Alexandrum | Gregorius septimus papa factus est, cum quo prelibatus rex tam diu discor- datus est, quod ab eo damnatus est. 991 XX. — De obitu domina Beatricis, et quomodo Canossa dolet ex ea, et de corpore ejus. 994 Expliciunt. Cap. primi libri. 994 Incipiunt secundi. 995 I. — De primo adventu tertii Henrici et Gregorii VII papee in Longobardiara, et qualiter a. ducatrice Mathildi apud Canossam suscepli sunt, et quod eumdem regem subvertit Guibertus archiepiscopus, et alia vice venit cum eo Romam contra papam. 997 II. — Qualiter eontra regem et Guibertum exarserit domina Mathildis, et. quod cunctis catholicis subvenerit. | 1001 IIT. — De obitu pape Gregorii, et de electione Desi- derii et. Urbani papae, et quod cunctis catholicis subvene- rit, e£ quod domina Mathildis pro Romana Ecclesia pugna- vit, et de obitu S.. Anselmi Lucensis episcopi. 1003 IV. — De tertio adventu regis Henrici in Italiam, et de obsidione Mantuan:ce urbis. 1006 V. .— Objurgatio ac detestalio seu digna exhortatio contra Mantuam. 1007 VI. — Item de eodem rege et. domina eadem , et de bello militum «comitisse cum rege: apud tres comitatus. 1009 VII. — De obsidione Montis Belli, et de vexillo regis apud. Canossam capto. 1010 VIII. — De separatione Praxedis regino ab Henrico rege, et de adventu pape Urbani in Longobardiam. ) : 1014 IX. — De obsidione Nogare. 1015 X. — Quid. in. Gallis papa Urbanus lucratus est, et de reversione sua ad Italiam. 1016 . XI..— De recessu Chonradi ab Henrico patre suo, et de:morte papoe Urbani. 1017 XII. — De electione Paschalis pajxe, et. de prava Gui- berti morte. 1017 XII. — De: obitu Chonradi regis et. de obsidione Fer- 1018 XIV. — Quod papa Paschalis ob piam tutelam domin Mathildis direxit in Longobardiam venerabilem cardina- lem Bernardum. 1019 XV. — De obitu regis Henrici tertii. 1021 XVI. — Congrua exhortatio Paschalis papze; 1021 'XVII. — De adventu Paschalis papoe in. Longobardiam et in Gallias. ho .. 1022 XVIH. —.De legatis et de prima adventu quarti Henrici regis in Italiam. J 1024 XIX.. — Quo timore Mantuani ad fidelitatem | dominc Mathildis redierint. . 1028 XX. — Quod erga Dei cultum domina Mathildis inten- tissima fuit. 1030 Cart. hula comitissce Mathildis super concessione bono- rum suorum facta Roman: Ecclesia. 1035 ' De thesauro Canusinoe Ecclesi:ó Romam transmisso et de compensatione Ecclesice Canusince facta. »: 1038 Vita comitissee Mathildis. Historia illustrissimae comi- lissze, et de gestis potentissimorunt progenitorum suorum. j 1039 Cap. LI. — De obsidione castri Canossze ac liberatione regince Adelaide, quam Beringarius rex Italice detinebat. ) 1039 OAr. II. — Otto imperator in auxilium venit Ottoni in Canossa obsesso et Berengarius capitur. 1041: Car. III. — De precelio inter Adalbertum regem Italice et Lithulphum, Ottonis imperatoris filium. 1042 CAp, IV. — De Theodaldo Ottonis filio, et ejus filiis, Theodaldo seilicet, Bonifacio et Conrado, et de morte 'Thedaldi et. Conradi. 1044 Car. V. — De Bonifacio patre Mathildis et qualiter Beatricem. duxit uxorem. 1045 OQAr. Vl. — De confoederatione Bonifacii cum imperatore Conrado et ejus morte. 1046 CA». VII. — De fama comitissee Mathildis et de fama et opinione ejus mariti. 1047 Cap. VIII. — De pace facta per comitissam inter im- peratorem et papam. ) ? . 1048 Car. IX. — Qualiter papa et comitissa, imperatoris fide mutata, insidias evaserunt, et sibi et suis evaserunt. 1049 CAr. X, — De thesauro quem misit papa pro Ecclesia 1 Canusina ad instantiam comitisse Mathildis. 1050 Cap. XI. — De persecutione in comitissam pro favore Ecclesie, et obsidione Mantuz. 1051 Car. XII. — Depredatio vexilli imperatoris a comitissa, et de victoria contra eumdem consecuta. 1052 Car. XHIl. — Qualiter imperatoris filius adhaesit comi- lisse, patre relicto, et qualiter Ferrariam recuperavit. 1053 Car. XIV. — Qualiter comitissa abbatem Bernardum a carcere liberavit, et de Henrico imperatoris filio, qui, comitissa favente, regnum patris obtinuit. 1053 Car. XV. — De pace confirmata inter imperatorem et comitissam, et qualiter imperator regni diadema suscepit à papa. : 1054 Car. XVI. — De rebellione Mantuc et qualiter se reddi- derunt comitisse. 1055 CAP. XVII. — Qualiter erga Dei cultum fuerit devota et de ejus transitu glorioso. 1056 Car. XVIII. — De ejus sepulture opinione. 1057 De auctore sequentium opusculorum. 1058 Bernaldi presbyteri tractatus de sacramentis excom- municatorum juxta assertionem sanclorum Patrum. 31061 Apologeticus ejusdem Bernaldi super excommunica- tionem Gregorii VII. 1067 Synodus Romana sub Gregorio VII celebrata. 1079, Incipit utilis altercatio duorum super quodam capitulo, de incontinenlia sacerdotum. 1080 Superiorum controversarium irrefragabilis depulsio et predicti capituli proscriptio. ' .1086 Item contumeliosa rescriptio. 1091 Superioris epistole retractatus et scope triti capituli ir- refragabilis anathematismus. 1095 Apologetieus ejusdem "Bernaldi presbyteri pro decretis Gregorii VII pontificis maximi editis in synodo Romana. 1105 Capitula. Car, I. — Decretalis epistola venerabilis pape. Grego- rii. 1107 Car. 1I; — De auctoritate quatuor principalium conci- liorum. 1108 Car. III. — De auctoritate apostolicarum institutionum. 1109 Car. IV. — De auctoritate reliquorum conciliorum. 1110 Car. V. — Brevis enumeratio decretorum superioris epistole. t : 1111 Cap. VI. — De primo staluto, id est, de Simoniacis. 1112 "Car. VII. — De secundo statuto, id est, de emptoribus ecclesiarum. 1114 Ca». VIII. — Quod et sacra Scriptura damnet venditores spiritualium officiorum. 1115 Car. IX. — Item, quod emptores eorum damnet. 1116 Ca». X. — Item mediatores hujusmodi Simoniacce nego- tiationis. 1117 Car. XI. — Detectio statuti predictze decrefalis epistole, id est, ut incontinentes altari nullatenus ministrent. 1118 Car. XII. — De anathemate eorum qui defendunt in- continentiam sacerdotum, per Sozomeni capitulum ex Tripartita historia depromptum. 1120 Car. XIII. — Quod non sacramentorum ministris, sed laicis permissum sit, ut unusquisque suam- habeat uxo- rem. 1121 Cap. XIV. — Quid Apostolus constituat de sacris ordi- nibus. 1124 Cap. XV. — Utilis consideratio ejusdem institutionis. 1125 Car, XVI. — Expositio B. Hieronymi super eamdem institutionem. 1127 Car. XVII. — De quarto sfatuto predicta decretalis epistolae, ne populus officia clericorum recipiat, quos apo- stolica statuta contemnere videat. 1130 Car. XVIII. — Cur eorum officia populo aunt prohibita. 1131 Car. XIX. — Explanatio cujusdam capitis, quod pra- senti statuto videatur adversari. 1133 Cap, XX. — Quid domnum apostolicum compulerit, ut hac statuta depromeret. 1135 Car, XXI. — Quod non illi, sed SS. Patribus pro hujus- ORDO RERUM QU/E IN HOC TOMO CONTINENTUR. 1472 modi statutis esset indignandum. 1137 Car. XXII. — Cur eisdem statutis nullae appositze sint inducic. 1138 Car. XXIII. — Quod domnus apostolicus non solum episcopos, sed et subditos eorum damnare possit. — 1138 Car. XXIV. — Quod cujuslibet episcopi parochianus domino apostolico etiam plus debeat obedire, quam pro- prio episcopo. 1139 Prefatiuncula in tres sequentes epistolas. 1141 De damnatione eorum qui papam totamque Romanam synodum deauctorare tentaverunt, et de sacramentis dam- natorum. 1141 EPISTOLA PRIMA. — Adalberti ad Bernaldum. 1141 Eprsr. II. — Bernaldi ad Albertum. 1143 EPisr. III. — Adalberti ad Bernaldum. 1166. Bernaldi presbyteri. — De vitanda excommunicatorum communione, de reconciliatione lapsorum, et de concilio- rum, canonum, decretorum, decretalium , ipsorumque. Pontificum romanorum auctoritate. 1181- Liber. s 1182 Monitum editoris Patrologi:e. 1217 Monitum editoris Germanic sacre. 1218 Apologeticce rationes contra schismaticorum objectiones. / 1220 De vitandis excommunicatis eorumque communicatori - bus ad Recchonem. 1231 Monitum. 1231 EPISTOLA PRIMA. — Ad Recchonem. 1231 Erisr. Il. — Ad eumdem. ^ 1234 De emptione ecclesiarum ad Paulinum clericum Me- tensem. 1235 ErisT. IÍI. — Ad Paulinum. 1236 Pro Gebhardo episcopo Constantiensi Ecclesic in lo- cum exauetorati praefecto epistola apologetica. 1237 De presbyterorum officio tractatus. - 1243 De solutione juramentorum tractatus. 1249 Monitum, 1249 "Tractatus de reordinatione vitanda, et de salute parvu- lorum qui ab excommunicatis baptizati sunt, ad Gebhar- dum episcopum Constantiensem. | 1255 "Tractatus de prudenti dispensatione ecclesiasticorum sanctionum. 1265 Monitum. 1265 De sacramentis morientium infantum. 1271 Monitum. 1271 Chronicon Bernaldi. 1275 Observationes pravise. 1276 Necrologium. 1285 De lunaribus regularibus. 1289 De regularibus patrum. 1289 De controversia embolismorum. 1289 De utilitate lunarium regularium. 1290 De saltu lunc. 1290 Chronica qua contradidit monasterio Domini — 11299 Incipiunt chronica venerabilis Bede presbyteri juxta Hebraicam veritatem. 1299 Pars altera genuina (an. 1055 a 1100). so. 1365 Synodus Moguntina in causa Caroli Constantiensis epi- scopi Simoniaci. 1432 Lectori. "1432 Incipit. Epistola cleri et populi Moguntini ad Sigefridum archi- episcopum, 1437 Stephani episcopi Halberstatensis et S. Anselmi ar- . chiepiscopi Cantuariensis epistolae duc adversus schisma- ticos sub Gregorio VII et Urbano II Romanis pontificibus. 1441 Lectori. 1441 Epistola. Waltrami seu Waralmi. 1442 Epistola Ludovici comitis vel Stephani Halberstatensis episcopi. 1444 Epistola S. Anselmi archiepiscopi Cantuariensis ad Wilhelmum abbatem Hirsaugiensem. 1447 Commentariolus Helsonis scholastici. 1447 AppENDA. — De Berengarii heresiarchee damnatione multiplici Bernaldi tractatus. 1449 Prefatio Chiffletii. 1449 De Beringerii heresiarche | damnatione — multiplici. 1453 FINIS TOMI CENTESIMI QUADRAGESIMI OCTA VI. A a M — "2 t» Y Pierre de Hiiga, 11'10. . Qdo de Soliaeo, ou IEudes de Sull de Paris, de 1197 à 1208. E it Bol eonos-Mains, archevéque à l doni abbé de Cluny, en POCUNELRE du xir siécle. 1 vol. Ld . "Touzs CCXIV 4 CCX i AMnnoeent BEN, 4196. pape, juillet 4946. 4 vol. £4 CTowe CCX. dit le Docteur universel, mort "Toug CCXI. . de Sprinckirsbach, diocése de ournai, en 4903. ; e, évéque du Mans, en 1203. 4 eedem chancelier de l'église de 4 vol, TR 60 M52, v.148 M of